[zaloguj się]
metryczka tekstuautor:   Jakub Wujek
tytuł:   Nowy Testament
rok wydania:   1593


strona: kt

1:
grafika
2:
Nowy Teſta=
3:
ment Páná náſzego
4:
IESVSA CHRI=
5:
STVSA.
6:
Z nowu z Láćińſkiego y z Gręckiego ná Polſkie
7:
wiernie á ſzczyrze przełożony: y Argumentá=
8:
mi ábo Summáriuſzámi káżdych Kśiąg/
9:
y Rozdźiałow/ z Annotácyámi po
10:
brzegách obiáśniony.
11:
¶ Przydáne ſą Náuki y Przeſtrogi máło nie zá káżdȳ Ro=
12:
zdźiałem: Porownánie Ewángeliſtow SS. Dźieie
13:
y drogi rozmáite Piotrá y Páwłá S. y Regeſtr
14:
rzeczy głownieyſzych ná końcu.
15:
Przez D. IAKVBA WVYKA, Theologá
16:
Societatis IESV.
17:
Z dozwoleniem Stárſzych.
18:
Pod rozſądek Kośćiołá S. Powſzechnego Rzymſkiego wſzy=
19:
tko niech podlęże.
20:
grafika

strona: ktv

1:
grafika
2:
Auguſtinus de Geneſi ad literam, lib:7.cap:9.
3:
Wſzyścyć hæretycy piſmo święte Kátholickie czytáią: y nie prze co
4:
innego ſą hæretykámi/ iedno że ie nie dobrze rozumieiąc/ fałeſzne ſwe
5:
zdánia przećiwko iego prawdzie vpornie trzymáią.
6:
Tenże/ Tract:18.in Euang: Ioannis.
7:
Nie ſkąd inąd hæretyctwá powſtáły/ iedno ſtąd/ że niektorzy piſmá
8:
dobrego nie dobrze rozumieią: á co w nim nie dobrze rozumieią/ tego
9:
ſię vpornie y śmiele trzymáią.
10:
Tenże/ epiſt:2.ad Conſentium.
11:
Wſzytkim hæretykom ktorzy piſmo S. przyimuią ták ſię widzi/ że
12:
piſmá náſláduią/ gdy ſwych ráczey błędow náſláduią: y przetoż nie
13:
dla tego żeby piſmem gárdzili/ ále iż piſmá nie dobrze rozumieią/ ſą
14:
hæretykámi.
15:
Tenże/ in Pſalm:48.cont: prima.
16:
Wſzytkie piſmá S. zbáwienne ſą tym ktorzy ie dobrze rozumieią: ále
17:
niebeſpieczne tym ktorzy ie ku przewrotnośći ſercá ſwego náćiągáć wo=
18:
lą/ niżli przewrotność ſercá ſwego według ich proſtośći nápráwowáć.
19:
Bo tá ieſt w ludziách przewrotność wielka á zwyczáyna/ że będąc ſámi
20:
powinni żyć według woley Bożey/ przećię chcą áby Bog żył według ich
21:
woley: á gdy ſámi niechcą ſię wyproſtowáć/ tedy chcą Bogá nákrzy=
22:
wić: nie máiąc tego zá dobre co on chce/ ále to co ſámi chcą.
23:
Tenże/ De doctr: Chriſt: lib:3.cap:10.
24:
Piſmoć nie twierdzi iedno Kátholicką wiárę/ rzeczámi przyſzłymi/
25:
ninieyſzymi y przeſzłymi: przeſzłe powiedáiąc/ przyſzłe przepowiedáiąc/
26:
á ninieyſze pokázuiąc.
Chrześći=


strona: 1

1.
1:
Chrzeſćiáńskiemu czy=
2:
telnikowi IAKVB WVIEK
3:
Theolog Societatis IESV, łáſki Páná ná=
4:
ſzego Ieſuſá Chriſtuſá/ y miłośći Bogá
5:
Oycá/ y ſpołecznośći Duchá świę=
6:
tego/ wiernie życzy y winſzuie.
Dwie częśći Przedmowy.

7:
W
Idzę iż ſámá rzecz tego potrzebuie/
8:
łáſkáwy á miły Czytelniku/ ábymći dał ſprá=
9:
wę w tey przedmowie/ nawięcey o dwu rze=
10:
czách.
1.
Iedná; co mię do tego przywiodło/
11:
ábych ſię ták wielkiey/ y poważney/ á k temu ták trudney
12:
á niebeśpieczney prace w przekłádániu Nowego teſtá=
13:
mentu ná náſzę rzecz Polſką znowu podiął.
2.
A druga/
14:
iákom ſię w tym przekłádániu záchował: y co zá pożytku
15:
z tey to prace náſzey ſpodźiewáć ſię możeſz.
Przyczyny wydánia tegoNoweoteſtámentu.

16:
Wiedzże tedy naprzod/ iż nie máło zacnych á pobo=
17:
żnych ludźi nie tylko duchownego ále y ſwieckiego ſtanu/
18:
od kilkunaśćie lat pilnie nas o to prośili (á niektorzy y
19:
nákład ná drukowánie obiecowáli) ábyſmy wſzytkę Bi=
20:
blią znowu ná náſz ięzyk Polſki przełożyli. Bo widźieli/ iż
21:
po wydániu Bibliey Polſkiey od Kátholikow w Kráko=
22:
wie/ wnet náſtáłá Biblia Brzeſka od Kálwiniſtow prze=
23:
łożona:
Biblia Krákowſka. Biblia Brzeſka.
ktora iáko gładkośćią Polſkiey mowy przecho=
24:
dźi Krákowſką/ ták ieſt błędow y kácerſtwá pełná/ á zwła
25:
ſzczá w ánnotácyách ábo w wykłádźiech ná kráiu położo=
26:
nych.
Biblia Nieświeſka.
Widźieli/ iż rychło záś potym Nowokrzczeńcy/
27:
zgániwſzy Biblią Brzeſką/ y omyłki iey nie máłe pokaza=
28:
wſzy/ wydáli drugą w Nieświeżu ieſzcze gorſzą/ á k temu
A 2ſkromno


strona: 2

Przedmowá2.
1:
ſkromno y drobnieyſzą literą drukowáną/ áby ią ludźie
2:
ſnádniey czytáć y z ſobą nośić mogli. A co ſię tknie No=
Nowe teſtámenty Polſkie

3:
wych teſtámentow/ baczyli to dobrze/ iż ſię ich ták wiele
4:
námnożyło/ że káżda ſektá ma ſwoy właſny przekład No=
5:
wego teſtámentu. Lutrowie Seklucyanow/ w Krolew=
Seklucyanow

6:
cu/ Roku Páńſkieo 1555. drukowány/ z kommentámi ábo
7:
z wykłádámi ſwemi: Kálwiniſtowie Brzeſki/ tákież z
Brzeſki.

8:
przydátkámi miſtrzow ſekty ſwoiey: Nowokrzczeńcy/
Budnego.

9:
drugie dwá oprocz Nieświeſkiego/ Nowy teſtáment Budneo
10:
ſrodze zfałſzowány/ y bluźnierſkimi przypiſki nádźia
11:
ny/ á Czechowicow drugi/ teyże niezbożnośći y bluznier=
12:
ſtwá pełny. A mimo te wſzytkie wſpomina ieſzcze Budny
Czechowicow.

13:
iákiś inſzy przekład nieiákieo Stániſłáwá Murzynowſkie=
14:
go/ w Krolewcu wydány/ ktoregom ia nie widźiał. Z dru=
Murzynowſkiego.

15:
giey ſtrony vważáli y to/ że Kátholicy nie mieli iedno
16:
ſam Nowy teſtáment Krákowſki/ ktorego exemplarzow
17:
iuż dawno nie sſtáło; y ten bez żadnych wykłádow/ y z ſániego
Krakowſki.

18:
ięzyká Láćińſkiego/ á k temu nie głádko po Polſku/
19:
y mali ſię prawdá znáć/ ná wielu mieyſcách nie właśnie
20:
przełożony. Przetoż ſię im zdáło być tego potrzebá/ áby
IákiegoNoweoteſtámentu było potrzebá.

21:
też Kátholicy mieli przekład Bibliey pilniey vczyniony/
22:
y nie z ſámego Láćińſkieo/ ále też z dokłádániem ſię Græ=
23:
ckiego y Zydowſkiego textu przełożony: ktoryby y wła=
24:
ſnośćią y głádkośćią Polſkiey mowy z káżdym przeſzłym
25:
zrownał/ y prawdą á ſzczyrośćią wykłádu wſzytkie inne
26:
celował: á k temu áby miał ánnotácye/ ktoreby wykłády
27:
mieyſc trudnieyſzych/ á zwłaſzczá od hęretykow zfáłſzowá=
28:
nych pokázowáły/ y prawdźiwe ich rozumienie z piſmá y
29:
z Doktorow Kátholickich podawáły: á Kátholicką wiá=
30:
rę náprzećiw wykrętom kácerſkim z ſámych piſmá ś. źrzo=
31:
deł vtwierdzáły. Bo iáko Auguſtyn S. piſze. Acz tego
Aug: tract:2.in epiſt: Ioan.

32:
wſzytkiego co w piśmie świętym czytamy ná náukę y ná
33:
zbáwienie náſze/ z wielką pilnośćią ſłucháćieſmy powin=
34:
ni: wſzákże oſobliwie te mieyſcá piſmá ś. w pámięć ſobie
wbić


strona: 3

Do Czytelniká.3.
1:
wbić potrzebá/ ktore nawięcey ważą przećiw hærety=
2:
kom: ktorych zdrády/ mdleyſze y niedbálſze Kátholiki o=
3:
ſzukiwáć nigdy nie przeſtáią. To Auguſtyn S.
4:
Widząc tedy ſtárſzy náſzy/ że tych zacnych ludźi prośby
5:
y żądánia ſłuſzne/ á kośćiołowi Bożemu pożyteczne y po=
6:
trzebne były: prędko ſię dáli nákłonić do tego/ áby y pro=
7:
śbie ich/ y potrzebie kośćiołá Bożego (ktoremu ſercem/
8:
vſty/ piorem/ y wſzelákiem obyczáiem ſłużą) według mo=
9:
żnośći ſwey dogodźili. Ale wiedząc iż ſię piſmá święte=
Papieſkie dozwolenie.

10:
go ná poſpolite ięzyki/ bez dozwolenia ſtolice Apoſtol=
11:
ſkiey przekłádáć nie godźi: wźięli naprzod ná to dozwo=
12:
lenie y przeżegnánie od Grzegorzá XIII. świętey pámię=
13:
ći Papieżá: ktory wyrozumiawſzy potrzebę tego przekłá=
14:
du/ dopuśćił áby od náſzych Biblia ná Polſki ięzyk/ ále pil=
15:
nie á wiernie/ przełożona byłá. Stárſzy záſię náſzy mnie
16:
to poruczyli/ ábych Nowy teſtáment/ iáko łácnieyſzy ni=
17:
żli ſtáry/ napierwey przełożył: Około ktoregom ia przez
18:
kilká lat zá pomocą Páńſką/ według dáru mnie od Bo=
19:
gá vdźielonego/ pilnie y ſzczyrze prácował/ y dokonawſzy/
20:
ten ſwoy przekład Theologom do tego náznáczonym/ ku
21:
rozſądzeniu y popráwiem podał. Ktorzy gi záſię z pilno=
22:
śćią przeyrzeli/ y z textem Græckim y Láćińſkim znie=
23:
śli/ y ná niektorych mieyſcách popráwiwſzy/ pochwalili
24:
y ápprobowáli.
25:
Teć były przyczyny/ Czytelniku miły/ przekłádánia te=
26:
go Nowego teſtámentu: prośbá y żądánie pewnych za=
27:
cnych ludźi: zlecenie ſtárſzych moich/ ktorychem ſłucháć
28:
winien: wielka potrzebá Kátholikow: á niezmierna
29:
przewrotność odſzczepieńcow. Ktorzy nie tylko ſłowo
30:
Boże vſtnie podáne/ y od kośćiołá wſzytkiego przyięte y
31:
záchowáne zgołá odrzućili: ále y to piſáne ſłowo Boże/
32:
ktore wrzkomo przyimuią/y od ktorego ſię doſyć hárdźie
33:
Ewángelikámi zowią/ z káżdey miáry/ fałeſznym prze=
34:
kłádániem/ vymowániem/ przydawániem y odmieniániē/
Nowowiernicy podeptáli y popſowáli wſzytko ſłowo Boże y piſmo S.
A 3y fałſzywy=


strona: 4

Przedmowá4.
1:
y fáłſzywymi glozámi ábo wykłádámi/ árgumenty y reg
2:
ſtrámi ſrodze pogwałćili/ áby ſię piſmo zdáło być zá nimi
3:
W czym áby nie rzekli/ że ich potwarzamy/ okażę to iá=
4:
śnie nie iednym przykłádem.
Budny ſzkáluie piſmo Nowego teſtámentu.
W przedmowie ſwegoNoweoteſtámentu.

5:
Ieden Budny/ záraz wſzytko ſłowo Boże w Nowym
6:
teſtámenćie ſzkáluie/ y w wątpliwość przywodźi; powie=
7:
dáiąc/ iż wſzytkie Nowe teſtámenty Græckie y Láćiń=
8:
ſkie ták ſą pokáżone y pofałſzowáne/ że niewie ieſli co mo=
9:
gło być gorzey pokáżonego. Choćia tego niczym inym
10:
nie dowodźi/ iedno tym/ iż ſię te kśięgi ná mieyſcách nie=
11:
ktorych nie zgadzáią/ iż w iednych ieſt więcey ábo iná=
12:
czey niżli w drugich. Iáko ná przykład/ iż Mátth: 6. ꝟ.
13:
25. Græckie przydáią te ſłowá: Y cobyśćie pili. Iż Mátt:
14:
7. ꝟ. 1. niektore Láćinſkie przydawáią: Nie potępiay=
15:
ćie/ ábyśćie nie byli potępieni. Iż Mátth: 8. ꝟ. 30. w ie=
16:
dnych kśięgách ſtoi/ A było dáleko (czego ia w żadnych
17:
kśięgách nie náyduię) á w drugich/ nie dáleko. Iż náko=
18:
niec ono 1.Kor: 15. ꝟ. 51. wſzytcy zmartwychwſtánie=
19:
my/ ále nie wſzytcy będźiemy przemienieni/ Græckie e=
20:
xemplarze trochę ináczey czytáią. Tymić y tym podo=
21:
bnemi przykłády Budny to chce przewieść y pokázáć/ że
22:
w káżdym Nowym teſtámenćie wiele ieſt nie tylko omy=
23:
łek/ ále też y fałſzow. Co on przeto czyni/ áby te omyłki y
24:
fałſze rzkomo popráwuiąc/ ſłowo Páńſkie y teſtáment
25:
Páńſki tym beśpieczniey pſował y fałſzował.
26:
Ale nie day Boże/ áby ktory Chrześćijáńſki człowiek z
27:
Budnym wierzyć ábo y trzymáć miał. Bo ácz nie przymy
28:
tego/ iż w poſpolitym Láćinſkim Nowym teſtámenćie
29:
(ktory Kátholicy wſzytcy zá naprawdźiwſzy máią) ſą
30:
nieiákie omyłki/ ktore nie z żadney złośći/ ále ábo z nieu=
31:
mieiętnośći ábo z niedozoru piſárzow przepiſuiących/ á
32:
bo drukárzow przedrukuiących w święte kśięgi wlázły:
Rożne czytánia w Nowym teſtámenćie nieſzkodliwe.

33:
wſzákże te y bárzo máłe á lekkie ſą/ ktore wiáry Chrześći=
34:
áńſkiey namniey náruſzyć nie mogą/ y nie wſzytkie kśięgi
te omylki


strona: 5

Do Czytelniká.5.
1:
te omyłki máią/ y wſzytkie tákie mieyſcá/ ktore varias le=
2:
tciones, ábo rożne czytánia w rożnych kśięgách máią/
3:
ſámiż Kátholicy ludźie vczeni/ y w ięzyku Zydowſkim/
4:
Cháldeyſkim/ Græckim/ Syryiſkim y Láćińſkim biegli/ z
5:
tychże ięzykow/ y z ſtárych kśiąg ręką piſánych/ z pilno=
6:
śćią zebráli y ſpiſáli/ y ták ie roſtrząſnęli y obiáśnili/ że
7:
przećię oſtátni rozſądek o nich nawyżſzey zwierzchnośći
8:
zoſtáwili. Ktore y w tym náſzym Nowym teſtámenćie
Od Kátholikow pilnie ſą zebráne y ſpiſáne.

9:
naydźieſz ná kráiu wſzędy náznáczone. Bo táka záwſze
Vide Lucæ Brugenſis Notationes in Biblia.

10:
byłá cnotá y pokorá ludźi Kátholickich/ że woleli niekto=
11:
re omyłki ábo rożne czytánia w świętych kśięgách ćier=
12:
pieć/ á niżli ich według zdánia y domyſłu ſwego (iáko
13:
śmiele czynią hæretycy) popráwowáć/ ábo y namnieyſzą
14:
literę piſmá S. odmieniáć. Bo tey mocy żaden inſzy nie
Kátholicy iáko ſobie ważą piſmo. S.

15:
ma/ iedno ábo Koncylium/ to ieſt Synod ábo Zbor wál=
16:
ny Biſkupow Kátholickich/ ábo nawyżſzy po Pánu Chri
17:
ſtuśie Páſterz kośćiołá powſzechnego: ktory z vczonymi
18:
ludźmi te mieyſcá rozebrawſzy y dobrze vważywſzy/ może
19:
konkludowáć/ ktore czytánie z tych rożnych ieſt prawdźi=
20:
we/ á ktore podrzucone.
Biblia Kátholicka nie ma w ſobie fałſzu żadnego.
O co ſię czáſow náſzych iuż kilká
21:
Papieżow ſtáráło/ ábyſmy piſmo ś. od tych wſzytkich przy
22:
ſad y omyłek oczyśćione mieli: ále ieſzcze ták poważna
23:
ſpráwá nie przyſzłá do końcá. Acz tedy w Bibliey náſzey
24:
Láćińſkiey poſpolitey ſą niektore omyłki ábo ráczey rożne
25:
czytánia y mieyſcá wątpliwe: wſzákże nie máſz w niey
26:
błędu áni fałſzu żadnego vmyślnie wtrąconego (iákich
27:
pełno w Bibliách kácerſkich) nie máſz nic tákiego coby
28:
było ábo zdrowey Kátholickiey wierze/ ábo dobrym oby=
29:
czáiom y pobożnośći Chrześćijáńſkiey przećiwnego. Z
30:
drugiey ſtrony hæretycy/ ku potwierdzeniu ſwych błę=
31:
dow/nawięcey te mieyſcá pſuią y fałſzuią/ ktore baczą że
32:
im ſą przećiwne.
33:
Bo prze coż inſzego Budny vczynił to/ czego ſię żaden
34:
inſzy przed nim ważyć nie śmiał/ że z textu piſmá S. nie
Iáko Budny zfałſzował kſięgi Nowego teſtámentu.
máło


strona: 6

Przedmowá6.
1:
máło ſłow/ ktore go kłoły w oczy wyrzućił? Prze co mo=
2:
wię z Ewángeliey Lukaſzá S. z onego wierſzá: Będąc
3:
iáko mniemano ſyn Ioſephow: te dwie ſłowie/ Iáko
4:
mniemano/ ważył ſię wyſkrobáć y wymázáć? iedno iż to
5:
było názbyt iáſne świádectwo przećiw onemu bluźnier=
6:
ſtwu iego/ ktorym bluźni mowiąc: że Pan Chriſtus był
7:
nie mniemánym/ ále właſnym ſynem Ioſephowym/ y z
8:
właſnego naśienia Ioſephowego? Prze co inſzego nie
9:
może temu wierzyć/ żeby Ewángeliſtá nápiſał one ſło=
10:
wá: Czyniąc ſię rownym Bogu; iedno iż wierzyć nie=
11:
chce że Pan Chriſtus ieſt Bogu Oycu rowny: choćia o
12:
tym nie tylko Ian S. ále y Páweł S. iáwnie świádczy?
13:
Prze co inſzego z onego textu: Ktory ieſt náde wſzytkim
14:
Bog błogoſłáwiony ná wieki/wymázuie to ſłowo/ Bog;
15:
iedno iż nie wierzy/ żeby P. Chriſtus był tymże Bogiem
16:
nawyżſzym co y Oćiec? Prze co inſzego odrzuca y on cáły
17:
wierſz z liſtu pierwſzego Ianá S. Trzey ſą ktorzy ſwiád=
18:
czą w niebie/ Oćiec/ Syn/ y Duch S. á ći trzey iedno ſą:
19:
iedno iż nie wierzy że Oćiec/ Syn/ y Duch S. ſą iednym
20:
Bogiem? Prze co inſzego mowi o onych ſłowiech Izáia=
21:
ſzowych od Máttheuſzá Ewángeliſty S. przywiedźio=
22:
nych/ (Oto Pánná będźie brzemienna/ y porodźi Syná)
23:
że niepodobieńſtwo áby to Ewángeliſtá ś. nápiſáć miał/
24:
ále ie/ práwi/ ktoś z kráiu w text wpiſał: iedno iż woli z
25:
Zydy trzymáć/ iż te ſłowá Ezáiaſzowe nie rozumieią ſię o
26:
Máriey Pánnie/ áni o Synie iey Ieſuśie: ále o żenie A=
27:
cházowey/ á o ſynie iey Ezechiaſzu? Prze co inſzego y one
28:
drugie mieyſcá Prorockie ktore Máttheuſz S. Zydom
29:
Ewángelią piſząc/ ku potwierdzeniu Ewángeliey ſwey
30:
z Prorokow Zydowſkich przywodźi/ Iáko ono: Z Egiptu
31:
wezwałem ſyná mego. Y ono: Głos ná Ramie ſłyſzan
32:
był. Y ono: Iż Názáreyſkim będźie názwány. Y ono:
33:
Ziemiá Zábulońſka y Nephtálimſka/ rć. Y inne tákowe
34:
Budny odrzuca/ iákoby nie od Ewángeliſty S. nápiſá=
ne/ ále


strona: 7

Do Czytelniká.7.
1:
ne/ ále według domyſłu iego/ z kráiu w text od niewiem
2:
iákich nieukow wpiſáne: iedno iż ich/ ſam nieukiem bę=
3:
dąc/ nie rozumie: á przećię ſam śiebie ma zá vczeńſzego
4:
niżli wſzyścy przed nim oni święći Oycowie y Doktoro=
5:
wie? Teć y wiele innych mieyſc piſmá S. on ſproſny blu=
6:
źnierz odćina/ pſuie y nicuie według mozgu ſwego.
Fałſzowánie piſmá Czechowicowe.

7:
A Czechowic lepák/ ácz tey śmiáłośći Budnego/ w po=
8:
práwiániu ábo ráczey w pſowániu y w obćinániu ſámego
9:
textu piſmá S. nie chwali: wſzákże inſzemi ſpoſoby/ to
10:
ieſt/ fałſzywemi przydátkámi ábo wykłádámi/ y nie ſzczy=
11:
rym piſmá S. przekłádánim/ tegoż fałſzowánia bráćiſzko=
12:
wi ſwemu dopomaga. Bo wźiąwſzy ſię zá to/ że od wła=
13:
ſnośći ſłow Græckich nie miał odſtępowáć: á wżdy one
14:
ſłowá: Tu es Petrus. Y one: Tu vocaberis Cephas, quod
15:
interpretatur Petrus. ták fałſzywie przekłáda/ Tyś ieſt o=
16:
poczyſty. Ty będźiſz zwan Cephas, Co ſię wykłáda opo=
17:
czyſty: choćia y Græckie ſłowo Πέτρος, y Syryiſkie/ Chál=
18:
deyſkie y Zydowſkie Cephas, nie opoczyſtego/ ále opokę
19:
właſnie známionuie. O czym będźie ſzerzey ná ſwych mie=
20:
ścách. Tákże one ſłowá/ ktore ſię ták właſnie z Græckie=
21:
go wykłádáią: Ten kielich ieſt nowy teſtáment we krwi
22:
moiey: ktory (kielich/ nie ktora krew) ſię zá was wylewa:
23:
Czechowic fałſzuie ták przekłádáiąc: Ktora ſię zá was
24:
wylewa. Ktorego fałſzerſtwá y Budny/ y Brzeſcy tłu=
25:
mácze wiernie mu pomagáią. Ná czym iáko wiele na=
26:
leży/ obaczyſz to niżey.
Brzeſcy tłumácze.
Nád to ſłowá one/ A Bogiem
27:
było ono Słowo/ Czechowić ták wywroćić glozą ſwą
28:
przewrotną vśiłuie: Iż Ian S. muśiał był nápiſáć/ A
29:
Boża byłá oná mowá. O czym tákże niżey. One záſię
30:
ſłowá Prorockie od Piotrá S. wyłożone: Nie zoſtáwiſz
31:
duſze moiey w piekle/ ták Brzeſcy tłumácze/ iáko y Nowo=
32:
krzczeńſcy obá/ ſrodze popſowáli/ ták ie przekłádáiąc/ ie=
33:
dni: Nie zoſtáwiſz ćiáłá mego w grobie. Y niżey: Iż nie
34:
zoſtał w grobie trup iego. A drudzy: Nie opuśćiſz duſze
Bmoiey


strona: 8

Przedmowá8.
1:
moiey w grobie: Iż nie miáłá zoſtáć duſzá iego w grobie.
2:
O czym ſzerzey czytay ná ſwym mieyſcu. Ieſt tego fał=
3:
ſzerſtwá bárzo wiele w tych wſzytkich przekłádźiech ká=
4:
cerſkich: z ktorych znácznieyſze ná ſwych mieyſcách przy=
5:
pomniemy. Bo oni wolą gwałćić ſamo piſmo S. á niżli
6:
błędow ſwych odſtąpić. Iáko y Arianowie ich przodko=
7:
wie/ y inni hæretykowie czynili.
Słowá hæretyckie nowe do piſmá S. wprowádzone.

8:
Opuſzczam one ich prophanas vocum nouitates, ſpro=
9:
ſne ſłow nowośći: kiedy miáſto krztu/ nurzánie/ ábo po=
10:
nurzánie; miáſto krzćićielá/ ponurzyćielá; miáſto Chrze=
11:
śćijániná/ Chriſtiániná; miáſto kápłaná/ ofiárniká ábo o=
12:
fiárowniká; miáſto pokuty/ vpámiętánie ábo pokaiánie;
13:
miáſto kośćiołá/ zbor; miáſto bożnice/ zgromádzenie ábo
14:
ſzkołę; miáſto Doktorow Zydowſkich/ kśiężą ábo zakon
15:
niki; miáſto kielichá/ czáſzę ábo kubek; y inne tym podo=
16:
bne terminy ſtárym Chrześćijánom nieſłycháne wnoſzą:
17:
áby z kośćiołem Kátholickim zgołá nic ſpolnego nie mie=
18:
li. Nie wſpominam/ y oney Zydowizny Budnego/ Hu=
19:
ziahu/ miáſto Ozyaſzá/ Chyckiiahu miáſto Ezechiaſzá/
20:
Ioſzyiachu/ miáſto Iozyaſzá/ Iechaniahá/ miáſto Iekom=
21:
aſzá/ Micraim miáſto Egiptu: y wiele tákich imion po=
22:
twornych/ ktore niewiem czemu máią być lepſze/ niżli o=
23:
ne ſtáre Græckie y Láćińſkie w kośćiele zwyczáyne.
Budnego potworne ſłowá zZydowſkieo.

24:
Trzebá tedy było dla przeſtrogi wiernym/ te fałſzer=
25:
ſtwá odkryć/ y ták ſzkodliwym błędom zábieżeć: á piſmo ś.
26:
ták ſrodze od nich popſowáne y pogwałcone/ do ſwey
27:
ſzczerośći przywieść/ y zdrowemi ie wykłády przećiw hæ=
28:
retyckim wykrętom obiáśnić y vtwierdźić: y pokázáć to
29:
iáśnie/ że piſmo ś. wſzytko ieſt zá námi/ ktorzyſmy z łáſki
30:
Bożey ſą Kátholikámi/ przećiwko tym ktorzy nie dawno
31:
wyſzedſzy z nas ſtáli ſię nie Ewángelikámi ále hæretyká=
32:
mi y Antychriſtámi. O com ſię ia wiernie w tym prze=
33:
kłádźie ſtárał.
Potrzebá wydániateoTeſtámentu.

34:
Iużemći powiedźiał/ Czytelniku miły/ przyczyny y po=
trzeby


strona: 9

Do Czytelniká.9.
1:
trzeby tey to prace naſzey; poſłuchayże teraz/ ktorym ſpo=
2:
ſob y obyczay w tym przekłádániu záchował.
3:
Naprzod tedy co ſię dotycze kśiąg z ktorychem przekłá=
4:
dał:
Czemu z Láćińſkiey wulgaty text przełożony.
áczem záraz z Græckiego y Láćińſkieo ięzyká przekłá=
5:
dał; wſzákżem w torćie wſzędy/ Nowego teſtámentu nie
6:
Græckiego ále Láćińſkieo ſtárego/ ktory zowią editionem
7:
vulgatam, náśládował. A to dla tych przyczyn.
1.
Pierwſza/
8:
iż ten text poſpolity Láćińſki ieſt dobrze doświádczony/
9:
y ſámą dawnośćią/ y zwyczáiem kośćioła wſzytkieo vtwir=
10:
dzony. Bo tego textu wſzytcy kośćielni Doktorowie o=
11:
de dwunaśćie ſet lat y dáley w piſmiech ſwoich záwſze v=
12:
żywáli: ten wſzytcy káznodźieie ná káthedrách wykłádá=
13:
li/ ten wſzytcy Chrześćijánie w kośćiele iáwnie czytáli y
14:
śpiewáli: z tego wſzytkie Koncylia y Seymy duchowne
15:
świádectwá ku potwierdzeniu wiáry przywodźiły. Dla
16:
czego też święte powſzechne Koncylium Trydentſkie ten
17:
ſam text Láćińſki piſmá świętego pochwala y zá pewny
18:
mieć każe. Bo rzecz niepodobna/ żeby kośćioł wſzytek
19:
Chrześćijáńſki (ktory ieſt filarem y podporą prawdy)
20:
przez cáłe tyśiąc lat nie miał mieć práwego przekłádu
21:
piſmá ś. ábo żeby w rzeczách do wiáry y religiey należą=
22:
cych miał przez ták długi czás błędy y fałſze niewiem kto=
23:
rego tłumáczá trzymáć y przyimowáć zá ſzczere ſłowo
24:
Boże.
2.
Druga/ że ten Nowy teſtáment Láćińſki/ ieſt ábo
25:
on ktorego S. Hieronym z roſkazánia Dámáſá Papieżá
26:
popráwił: ábo on ieſzcze ſtárſzy/ ktory Auguſtyn S. Wło=
27:
ſkim zowie. Ieſli ieſt on ſtáry/ tedyć ma wielkie świáde=
28:
ctwo od Auguſtyná S. ktory mowi/ że ten nád inne wſzy=
29:
tkie ieſt nalepſzy. A ieſli ieſt on od Hieronymá S. z Græ=
30:
ckiego ięzyká popráwiony (iáko Bellármin y Báronius
31:
y inni pokázuią) tedyć ma pochwałę ode wſzytkich Do=
32:
ktorow ſtárych/ á oſobliwie od Auguſtyná S. od Grzego=
33:
rzá wielkiego/ od Iſidorá/ Rábaná y od wſzytkich pośle=
34:
dnich. Bo ſam Auguſtyn ś. do Hieronymá piſząc/ świád=
B 2czy/ że


strona: 10

Przedmowá10.
1:
czy/ że iego przekład ábo ráczey popráwá Nowego teſtá=
2:
mentu Láćińſkiego wſzytkim ſię podoba.
3.
Trzećia/ że y
3:
ſámá rzecz y doświádczenie to nam pokázuie/ iż hæretycy
4:
dźiśieyſzy/ ktorzy wzgárdźiwſzy ſtárą Láćińſką editią/ no=
5:
we Láćińſkie przekłády z Græckiego vczynili/ ták ſą mie=
6:
dzy ſobą rożni y niezgodni/ że práwie nic pewnego z ich
7:
przekłádow mieć nie możemy. Bo Bezá przekłádu Erá=
8:
ſmowego popráwuie/ y Káſtálionow gáni. Káſtálio zá=
9:
ſię Beźine omyłki pokázuie. V nas lepák Budny Brze=
10:
ſkich tłumáczow popráwuie: á Czechowic záſię y Budne=
11:
go y Brzeſkich poćioſuie. Ták iż ſłuſznie powiedźiał ich
12:
pátryárchá Luter: Iż ieſli świát będźie ſtał dłużey/ tedy
13:
trzebá będźie/ ábyſmy dla rożnych piſmá wykłádow ktore
14:
iuż powſtáły/ znowu Dekretá Koncyliow przyimowáli/ y
15:
do nich ſię vćiekáli/ chcemyli záchowáć iedność wiáry.
4.

16:
Czwarta przyczyná/ iż Nowy teſtáment Láćińſki ſtáry
17:
dáleko ieſt ſzczyrſzy/ pewnieyſzy/ y od przyſad y zfałſzowánia
18:
wolnieyſzy/ á niżli wſzytkie Græckie/ ktore ſą bárzo rożne
19:
y miedzy ſobą niezgodne. Bo ácz to ieſt rzecz pewna/ iż
20:
gdyby nas był Nowy teſtáment Græcki w tey ſzczyrośći
21:
doſzedł/ iáko od Apoſtołow ieſt nápiſány: tedyby ſłuſznie
22:
był v wſzytkich dáleko więtſzey wagi y pewnośći/ á niżli
23:
Láćińſki: ponieważ máło nie wſzyścy Ewángeliſtowie y
24:
Apoſtołowie po Græcku piſáli: ále teraz ieſt rzecz do=
25:
świádczona/ że dźiśieyſze Græckie Nowe teſtámenty/ od
26:
hæretykow/ (ktorzy nawięcey w Græcyey płużyli) ſą ná
27:
wielu mieyſcách poodmieniáne y pofałſzowáne. przetoż
28:
też iuż mnieyſzą wagę máią/ á niżli Láćińſkie/ ktore z
29:
więtſzą pilnośćią w ſzczyrośći ſwey były dochowáne.
Nowy teſtáment Láćińſki pewnieyſzy niż Græcki.
Cze=
30:
go nam wiele dowodźić nie potrzebá: gdyż nam to y ſá=
31:
mi ádwerſarze rádźi nie rádźi przyznawáią.
32:
Budny/ choć wielki á śmiáły fałſzerz piſmá S. iednák
33:
to wyznawa;
W przedmowie Nowego teſtámentu do Czytelniká.
Iż to ieſt błąd/ mniemáć żeby Græckie kſię=
34:
gi Nowego Teſtámentu były ze wſzech naprawdźiwſze:
ktore


strona: 11

Do Czytelniká.11.
1:
ktore teraz/ práwi/ nie iedno nád nie nie ſą prawdźiwſze/
2:
ále y owſzem ſą nafáłſzywſze. Y dáie tego tęż przyczynę/ że
3:
wſzytcy iákmiárz hæretycy y Grækowie byli/ y w Græcy=
4:
ey powſtawáli/ y tám mieſzkáli/ y nie w inym ięzyku/ iedno
5:
w tym ktorego vżywáli/ piſmo S. fałſzowáli. Záś Lá=
6:
ćinnicy/ ponieważ tylko iednę homouzyáńſką ſektę (ták
7:
ten bluźnierz zowie Kátholicką o Troycy S. wiárę) trzy=
8:
máli/ á ktemu nie ták byſtrych rozumow byli/ ták też nie
9:
rowno mniey v nich hæretykow powſtawáło. A ták iá=
10:
wna rzecz ieſt/ że piſmo ś. muśi być w ich ięzyku ſzczerſze/
11:
y nie ták náruſzone/ iáko kiedy w Græckim. To wſzytko
12:
Budnego ſłowá: ktory nákoniec y to przydáie: Iż żaden
13:
mądry tego nie rzecze/ żeby wedle Græckich kśiąg miáły
14:
być Láćińſkie popráwowáne. Ktorym dekretem Budny
15:
zá głupie oſądźił/ y potępił/ nie tylko Brzeſkie tłumácze/
16:
y Czechowicá bráćiſzká ſwego/ ále y Kálwiná y Kemnice=
17:
go: ktorzy Láćińſki ſtáry text wzgárdźiwſzy y nieſłuſznie
18:
gi zgániwſzy/ ięli ſię Græckiego iáko pewnieyſzeo/ y chćie=
19:
li z niego Láćińſki nápráwowáć.
20:
A nie tylko Budny/ ále y ſam Bezá náſzę Láćińſką edi=
21:
tią nád inne wſzytkie przekłáda: y broniąc iey przećiw E=
22:
ráſmowi/ przydáie te godne vważenia ſłowá: Nieſłu=
23:
ſznie/ práwi/ ná wielu mieścách gáni Eráſmus ſtárego
24:
Láćińſkiego przekłádáczá/ iákoby ſię nie zgadzał z Græ=
25:
ckim textem. Znam/ práwi/ że ſię nie zgadza z tymi exem=
26:
plarzámi Græckiemi ktore miał Eráſmus; ále náyduie=
27:
my nie ná iednym mieyſcu/ że ten przekład ktory Eráſmus
28:
gáni/ zgadza ſię zinſzemi Græckimi/ á k temu bárzo ſtáry=
29:
mi exemplarzámi. Y owſzem ná kilkunaśćie mieyſcách o=
30:
baczyliſmy to/ iż text Láćińſki ſtárego przekłádáczá/ ácz
31:
ſię niekiedy odſtrzela od náſzego Græckiego exemplarzá/
32:
wſzákże ieſt dáleko prawdźiwſzy á niżli Græcki; iż Láćiń=
33:
ſki tłumácz náſládował podobno lepſzego y prawdźiwſze=
34:
go Græckiego exemplarzá. Dotąd Beźine ſłowá/ ktory=
B 3mi y


strona: 12

Przedmowá12.
1:
mi y ſam przećiw ſobie/ y przećiw tym wſzytkim ktorzy
2:
Láćińſką vulgatę gánią/ przeto iż ſię nie wſzędy z Græ=
3:
ckim textem zgadza/ ſłuſznie y prawdźiwie náſzey editiey
4:
broni/ że ſzczyrze á wiernie ieſt z onych ieſzcze niepofałſzo=
5:
wánych Græckich kśiąg rychło po Apoſtolſkich czáśiech
6:
przełożona: ácz te Græckie kśięgi częśćią do nas doſzły/ á
7:
częśćią nie doſzły. Opuſzczam podobne świádectwá ná=
8:
ſzych Kátholikow: gdyż oto y nieprzyiaćiele náſzy w tey
9:
mierze ſą ſędźiámi ſwemi/ á świádkámi náſzymi ſámi
10:
przećiw ſobie. Tylko to okażę kilkąnaśćie przykłádow/ że
11:
w Græckim texćie ieſt y śiłá przyſad niepotrzebnych/ y
12:
wiele ſłow y rzeczy czáſem nie doſtawa/ y śiłá ieſt odmian
13:
ſzkodliwych.
14:
Poczynáiąc tedy od tego/ co niepotrzebnie w Græckim
15:
ieſt przydano/ czego w Láćińſkim nie máſz.Naprzod
1.
Przydátki niepotrzebne w Græckim Teſtámenćie.

16:
náyduią ſię w Græckim texćie po modlitwie Páńſkiey/
17:
one ſłowá: Bo twoie ieſt kroleſtwo y mocność y chwałá
18:
ná wieki. Lecz te ſłowá do textu nie należą/ iáko nie ty=
19:
lo náſzy Kátholicy/ ále y ſam Eráſmus (ktory ie plotkámi
20:
zowie) y Bezá y Budny zeznawáią. Więc po onych ſło=
21:
wiech Páńſkich: Káżdy ktory ſię gniewa ná brátá ſwe=
22:
go/ Græckie przydawáią te dwie ſłowie/ Bez przyczyny/
23:
ktorych nie było w ſtárych kśięgách Græckich/ iáko Au=
24:
guſtyn y Hieronym świádczą/ y ktore przeto Hieronym
25:
wymázowáć każe. Ieſzcze po tych ſłowiech/ Odda tobie/
26:
przydawáią Græckie; Ná iáwi. ktorych ſłow/ iáko Augu=
27:
ſtyn S. ſwiádczy/ w ſtárych Græckich nie było/ y teraz ich
28:
nie máſz w żadnych Láćińſkich. A Mátth: 20. ꝟ 22. w
29:
kśięgách Græckich ten przydátek naydźieſz: Y krztem
30:
ktorym ſię ia krzczę/ być krzczeni: Y niżey ꝟ 23. y krztem
31:
ktorym ſię ia krzczę/ będźiećie okrzczeni. Ktory podobień
32:
ſtwo/ iż z Ewángeliey Márká S. tu ieſt przypiſány: iáko
33:
Eráſmus y Bezá wſpomináią. Nád to/ po onych ſło=
34:
wiech Páńſkich: Bom nie przyſzedł wzywáć ſpráwiedli=
wych/


strona: 13

Do Czytelniká.13.
1:
wych/ ále grzeſznych: Græckie kśięgi nie potrzebnie przy=
2:
dáią; Ná pokutę. ktoreo przydátku w ſtárych Græckich
3:
nie było/ iáko Bezá świádczy. W liśćie záś do Rzymian/
4:
ſáme Græckie kśięgi máią one ſłowá: A ieſli z vczyn=
5:
kow/ iuż nie ieſt więcey łáſká: bo ináczey vczynek nie ieſt
6:
więcey vczynkiem. ktorych ſłow Origenes/ Chryſoſtom/
7:
Ambroży/ y Auguſtyn/ y inni nie czytáli: y ſam Eráſmus
8:
ma ie zá przydátek niepotrzebny. Ieſt tákowych przyſad
9:
w cáłych kśięgách Nowego Teſtámentu bárzo wiele/
10:
ktore naydźieſz wſzędy ná brzegu gwiazdką ná przodku/ á
11:
ná końcu ſámą literą G. náznáczone.
12:
Przykłády záśię tych ſłow/ ktorych w Græckim texćie
13:
nie doſtáie/ maſz tákowe: Naprzod w wielu Græckich
14:
kśięgách ſą odćięte cáłe cząſtki piſmá S. prawdźiwego;
2.
Defekty w Græckim Nowym Teſtámenćie.

15:
iáko hiſtorya o cudzołożnicy/ v Ianá świętego/ oſtátni
16:
rozdźiał Márká ś. y ono známienite świádectwo o Troy=
17:
cy naświętſzey: Trzey ſą ktorzy świádczą ná niebie/ O=
18:
ćiec/ Słowo y Duch Swięty: á ći trzey iedno ſą. Więc v
19:
Máttheuſzá tych czterech ſłow/ Mowiąc/ Pokoy temu
20:
domowi/ nie máią dźiśieyſze Græckie kśięgi/ ktore iednák
21:
miáły ſtáre Græckie/ y ták Hilárius y Chryſoſtom czytał.
22:
Tákże onych v Márká S. Y trwáiącego/ ná nim: Græ=
23:
ckie dźiśieyſze nie máią. A v Lukaſzá S. z onych ſłow án=
24:
ielſkich: Przetoż y to co ſię z ćiebie národźi święte/ te
25:
dwie ſłowie/ Z ćiebie/ Græckie niektore obćináią. Więc
26:
v Ianá S. Abowiem ieſzcze nie był Duch dány: tego ſło=
27:
wá/ Dány/ Græckie exemplarze iedne zgołá nie máią/ á
28:
drugie miáſto niego ták czytáią: Abowiem ieſzcze nie był
29:
Duch święty. Choćia Duch S. był od wieku záwſze. W
30:
liśćie wtorym Piotrá S. Stárayćie ſię ábyśćie przez do=
31:
bre vczynki pewne czynili wezwánie y wybránie wáſze:
32:
tych ſłow/ Przez dobre vczynki/ Græckie Krolewſkie nie
33:
máią; ále wſzytkie Láćińſkie y Græckie niektore ſłuſznie
34:
ie czytáią. Naydźieſz tego więcey przez wſzytek Nowy
Teſtáment/


strona: 14

Przedmowá14.
1:
Teſtáment/ kędy vyźrzyſz ná brzegu Rożenek z literą G.
2:
Bo to znáczy/ że tych ſłow w texćie rożenkiem náznáczo=
3:
nych/ nie máią kśięgi Græckie.
4:
Odmian záſię textu/ y obłędnego czytánia w Græckim
5:
Nowym Teſtámenćie/ weźmi te przykłády. I. Korin: 15.
6:
ꝟ 47. w Láćińſkim ták dobrze czytamy.
3.
OdmiányNoweoteſtámentu Græckiego.
Pierwſzy czło=
7:
wiek z źiemie źiemſki/ wtory człowiek z niebá niebieſki.
8:
A Græckie wſzytkie/ miáſto tych oſtátnich ſłow/ inſze má=
9:
ią: Wtory człowiek Pan z niebá. Ktore zepſowánie zo=
10:
ſtáło w Græckim texćie z zfałſzowánia Márcionowego;
11:
iáko Tertullian świádczy. Záś kędy my ták dobrze czyta=
12:
my: Ktory ſię ożenił/ ſtára ſię o świeckich rzeczách/ iáko=
13:
by ſię żenie podobał/ y rozdwoion ieſt. Y białagłowá nie=
14:
mężáta y pánná myśli o rzeczách Páńſkich. To Græko=
15:
wie ták pomieſzáli: Ktory ſię ożenił/ ſtára ſię o świeckich
16:
rzeczách iákoby ſię żęnie podobał. Rozdźieloná ieſt żoná
17:
y pánná. Niemężáta myśli o rzeczách Páńſkich. Ktore
18:
czytánie Hieronym S. gáni y odrzuca; twierdząc że nie
19:
ma w ſobie prawdy Apoſtolſkiey. Więc y ono ieſt znáczne
20:
mieyſce/ gdźie miáſto tego co my w Láćińſkim czytamy.
21:
Pánu ſłużący/ Grækowie czytáią: Czáſowi ſłużący; przez
22:
odmianę κυρίω w καιρω̃. Kędy náſze czytánie być lepſze
23:
świádczy Hieronym ś. Origenes/ Chryſoſtom/ Theophi=
24:
lákt/ y inni Grækowie: iáko máią y lepſze Græckie exem=
25:
plarze. Przydaymyſz k temu y ono: Przetoż iákoſmy no=
26:
śili wyobráżenie źiemſkiego/ nośmy też wyobráżenie nie=
27:
bieſkiego: Ktore mieyſce Márcion ták zepſował/ iáko
28:
Tertullian świádczy/ że miáſto tego ſłowká Nośmy/ po
29:
Græcku φοςέσωμεν, vczynił/ Będźiem nośić/ φοςέσμεν, ie=
30:
dnę tylko literę odmieniwſzy. Ktorą ſkázę/ y teraz Græ=
31:
ckie exemplarze máią; iáko y ſam Eráſmus przełożył/
32:
Geſtabimus, Nośić będźiemy. Iákoby to dopiero po
33:
zmartwychwſtániu być miáło/ á nie w tym żywoćie. Ano
34:
Apoſtoł roſkázuiąc á nie obiecuiąc mowi/ ábyſmy iuż te=
raz nośi=


strona: 15

Do Czytelniká.15.
1:
raz nośili ná ſobie wyobráżenie człowieká niebieſkiego/
2:
oblokſzy ſię w Chriſtá Páná/ y náſláduiąc świętego żywo=
3:
tá iego: Naydźie ſię tákich odmian więcey we wſzytkim
4:
Nowym teſtámenćie: Ktore vyźrzyſz w texćie tákim zná=
5:
kiem náznáczone " '. Kędy ná brzegu przy tákimże znáku
6:
" przypiſano ſámę literę G. ktora znáczy/ że w Græckim
7:
texćie ináczey ſię náyduie.
8:
Pokazałemći oto/ Czytelniku miły/ Græckiego No=
9:
wego Teſtámentu niemáłe przyſády/ odmiány/ defekty/ y
10:
omyłki: ktorych w náſzym Láćińſkim nie naydźieſz. Com
11:
iednák nie dla tego vczynił/ żebych Nowe Teſtámenty
12:
Græckie ták zgołá zgánić y odrzućić chćiał. Bo wiem że
13:
nie we wſzytkim ſą popſowáne.
Græckie Nowe Teſtámenty nie wſzędy popſowáne.
Bo ácz hæretykowie ku=
14:
śili ſię o to/ áby bárzo wiele mieyſc y rzeczy w nich zfałſzo=
15:
wáli: wſzákże záwſze też byli Kátholiccy Doktorowie/
16:
ktorzy fałſzowánie ich odkrywáli/ y nie dopuſzczáli im
17:
kſiąg świętych po ſwey woli pſowáć. Wieleć rzeczy we
18:
wſzytkim Nowym Teſtámenćie odćiął był y odmienił
19:
Márcion hæretyk/ iáko Tertullian świádczy: ále te w=
20:
ſzytkie zfałſzowánia iego wyliczył miánowićie Epiphani=
21:
us hæreſi42. y w náſzych Græckich kśięgách (oprocz o=
22:
nych dwu wyzſzey okazánych) dźiśia dobrze ſtoią.
Wſzákże Láćińſkie ſzczerſze y pewnieyſze.
Wy=
23:
mázálić też byli Arianowie z Ewángeliey Ianá S. one
24:
ſłowá: Duch ieſt Bog: iáko świádczy Ambroży S. Lecz
25:
Græckie dźiśieyſze kśięgi máią te ſłowá ſpełná. Alem to
26:
tylko dla tego vczynił/ ábymći pokazał/ że Græckie dźi=
27:
śieyſze Nowe Teſtámenty nie ſą ták ſzczyre źrzodłá/ żeby
28:
miáły być nád ſtáre Láćińſkie przekłádáne: ábo żeby ná=
29:
ſze Láćińſkie miáły być z nich popráwowáne: iáko doſyć
30:
niemądrze mniemiał Kálwin/ Kemnic/ Brzeſzczánie/ y
31:
Czechowic: ále owſzem/ że náſze Láćińſkie ſą dáleko lep=
32:
ſze/ y pewnieyſze/ poważnieyſze y beſpiecznieyſze/ y od przy=
33:
ſad wolnieyſze.
34:
Aczem tedy Láćińſkiego textu poſpolitego/ iáko pew=
Iáko z Láćińſkiego y zGræckieozáraz przełożono.
Cnieyſzego


strona: 16

Przedmowá16.
1:
nieyſzego y w kośćiele zdawná zwyczáynego y doświád=
2:
czonego/ w tym przekłádániu wſzędy náśládował; wſzák=
3:
żem przećię zá iedną pracą y z Græckiego textu wſzytek
4:
Nowy teſtáment záraz przełożył: á to tym ſpoſobom; iż
5:
gdźiekolwiek ſię co w Græckim texćie ináczey náydowá=
6:
ło: tom ia wſzędy (náſláduiąc w tym Origeneſá y Hiero=
7:
nymá S.) ná brzegu pokazał. Bo gdźie co więcey w Græ
8:
ckim niż w Láćińſkim było/ tom gwiazdką náznáczył w
9:
texćie y ná brzegu/ przydawſzy ná końcu literę G. ktora
10:
znáczy że Græckie kśięgi Krolewſkie ták máią.
Gwiazdká co znáczy.
Gdźie zá=
11:
ſię ktorego ſłowá ábo kilku w Græckim texćie nie było/
12:
ktore ſię w náſzym Láćińſkim náyduie; tedym náznáczył
13:
rożenkiem ták w texćie -' iáko y ná brzegu - położonym/
14:
przydawſzy tákże ná końcu literę G.
Rożenek co znáczy.
A gdźie ſię lepák co
15:
ináczey w Græckim á niżli w Láćińſkim náydowáło/ tom
16:
náznaczył tákim znákiem w texćie " ' ktory początek
17:
y koniec ſłow rożnych známionuie/ á ná brzegu pod tymże
18:
znákiem/ " nápiſałem iáko ſtoi w Græckim/ przydawſzy li=
19:
literę G.
" co znáczy.
Lecz kędy nie tylko Græckie Krolewſkie/ ále y
20:
Laćińſkie ręką piſáne/ ábo y Krolewſkie Láćińſkie/ ábo
21:
Syryiſkie/ co więcey/ ábo mniey/ ábo ináczey máią/ to nie
22:
tylko literą G. ále y tymi literámi/ L. ábo N L. K. y S.
23:
wſzędy náznáczono. Ták iż tu maſz/ Czytelniku miły/ wſzy=
24:
tek Nowy teſtáment Polſki/ zárázem z Græckiego y z Lá=
25:
ćińſkiego ták przełożony/ że iednym poyźrzeniem wnet o=
26:
baczyſz/ kędy w Græckim ieſt co ináczey/ ábo kędy ieſt co
27:
więcey/ ábo mniey/ niżli w Láćińſkim. Iedno tá ieſt ro=
28:
żność: iż Láćińſki/ iáko pewnieyſzy/ kłádźiemy w ſámym
29:
texćie: á Græcki gdźie ſię kolwiek z Láćińſkim nie zga=
30:
dza/ ná brzegu znáczymy.
Græcki exemplarz ktoregom náśládował.
Wſzákże to maſz wiedźieć/ (po=
31:
nieważ Græckie exemplarze Nowego teſtámentu ſą ro=
32:
zmáite y bárzo niezgodne miedzy ſobą) żem ia iednegoż
33:
tylko exemplarzá Græckiego iáko napewnieyſzego náſlá=
34:
dował/ ktory ſię náyduie w Bibliey Krolewſkiey w An=
torfie


strona: 17

Do Czytelniká.17.
1:
torfie v Plántiná/ Roku 1572. drukowáney: (ktory
2:
Roku 1583. in 8o ieſt wydrukowány)
Z ktorych Láćińſkich kśiąg przekłádano.
ktory ſię z Erázmo=
3:
wym ná wielu mieyſcách nie zgadza/ á zwłaſzczá w Obiá=
4:
wieniu Ianá S. á czáſem dáley od Láćińſkiego á niżli
5:
Erázmow odſtępuie. Láćińſkiego záſię exemplarzá one=
6:
gom ſię trzymał/ ktory od Lowáńſkich Theologow pil=
7:
nie ieſt przeyrzány/ popráwiony/ y z oryginałmi Græcki=
8:
mi/ Syryiſkimi y z Láćińſkimi ſtárymi piſánymi kśięgámi
9:
znieśiony/ ktory tenże Plántinus w Antorfie drukował
10:
in 8o Roku Páńſkiego 1574.
11:
A ieſli chceſz wiedźieć przyczyny/ dla czegom nie tylko z
Przecz nie tylko z Láćińſkiego ále y z Græckiego przekłádano.

12:
Láćińſkiego ále y z Græckiego Teſtáment nowy ná Pol=
13:
ſkie przełożył/ tedyć y o tym krotko ſpráwę dam.
1.
Pier=
14:
wſza byłá/ ktorąm iuż námienił/ áby Czytelnicy zwłaſzczá
15:
Kátholicy/ zá iedną pracą/ oboy przekład przed oczymá
16:
mieli/ á hæretykom/ ktorzy ſię Græckim textem/ iákoby
17:
pewnieyſzym popiſuią ábo przechwaláią/ nic naprzod nie
18:
dáli: y owſzem áby ſię im/ gdy do Græckieo textu áppellu=
19:
ią/ zwodźić niedopuſzczáli: ále ie tym potężniey ták z Græ
20:
ckiego iáko y z Láćińſkiego textu przekonywáli. Druga
2.

21:
przyczyná ieſt/ áby ſię ſámą rzeczą pokazáło/ że w Græ=
22:
ckim texćie ieſt dáleko więcey przyſad y omyłek/ á niżli w
23:
Láćińſkim: co káżdy ſnádnie pozna/ obá texty znoſząc.
3.

24:
Trzećia / áby oboy przekład máiąc przed oczymá Czytelnik
25:
pobożny/ łácniey piſmo ś. poiąć y wyrozumieć mogł. Bo
26:
ſię częſto tráfia/ iż co w iednym ieſt przytrudnieyſzym/ to
27:
w drugim ieſt łácniey wyráżono: y te ſáme rożnośći y nie=
28:
zgody ktore ſię w Græckim y w Láćińſkim náyduią/ czę=
29:
ſtokroć do práwego piſmá wyrozumienia wiele pomagá=
30:
ią/ á czáſem zá wykład niektorych mieyſc ſtoią.
4.
Czwar=
31:
ta przyczyná byłá/ iż ponieważ ná wielu mieyſcách wie=
32:
dźieć nie możemy ieſli nie lepiey Græckie kśięgi niż Lá=
33:
ćińſkie máią/ áż to będźie od nawyżſzey zwierzchnośći roz
34:
ſądzono y decidowano/ przeto ſię mnie nie godźiło tego
C 2rozmáite=


strona: 18

Przedmowá18.
1:
rozmáitego ábo rożnego czytánia opuſzczáć/ áni iednego
2:
nád drugi przekłádáć: ábych ſnadź gorſzego nie zoſtáwi=
3:
wſzy lepſzego nie odrzućił: ále ſłuſzno było/ ábych te wſzy=
4:
tkie rozroznienia/ iákom ie w oboich kśięgách nálazł/ ták
5:
w cále zoſtáwił/ áż do oſtátniego rozſądku tych ktorym te
6:
rożnice roſtrzygnąć należy.
Rożne czytánia ktore máią cyfrę/ opuſzczone.

7:
Wſzákżem iednák te varias lectiones ktore w Nowym
8:
Teſtámenćie Lowáńſkim v Plántiná drukowánym/ má=
9:
ią ten znák o/ przydány/ co znáczy iż to czytánie ieſt w nie
10:
ktorych exemplarzách máłey ábo żadney wagi/ tem ia w=
11:
ſzędy opuśćił folguiąc krotkośći/ prze to ſámo że ſą máłey
12:
wagi.
5.
Piąta á oſtátnia przyczyná tá byłá/ dla czegom ſię
13:
nie tylko Láćińſkiego ále y Græckiego textu wſzędy pilno
14:
trzymał; ábych ſię w ſłowiech Láćińſkich wątpliwych
15:
kędy nie potknąwſzy w wykłádźie nie zbłądźił: iáko ſię tym
16:
nie raz przydáło/ ktorzy ſam text Láćińſki przekłádáli/ á
17:
Græckiego ſię tám gdźie było potrzebá nie dokłádáli.
Græcki ięzyk do wykłádánia piſmá S. ieſt bárzo potrzebny.
A=
18:
bowiem Græcki ięzyk do práwego wykłádánia y rozumie=
19:
nia piſmá S. w Nowym Teſtámenćie ieſt nie tylko bár=
20:
zo pożyteczny/ ále y potrzebny/ á zwłaſzczá w tych czte=
21:
rech przypadkách:
1.
Naprzod/ gdy w náſzych Láćińſkich
22:
kśięgách/ zda ſię być omyłká piſárſka ábo drukárſka. Iá=
23:
ko ono/ iedne Láćińſkie kśięgi czytáią ſuſpiciens, á drugie
24:
ſuſcipiens, ále w Græckie poyźrzawſzy/ ſnádnie poznáć/
25:
że omyłká ieſt ſuſpiciens, á práwe czytánie ſuſcipiens, po=
26:
nieważ w Græckim ieſt υπολα ων̀. Tákże y ono co niekto=
27:
re kśięgi Láćińſkie czytáią/ In ſuam: to z Græckiego po=
28:
znáć/ że te ſą prawdźiwſze ktore máią In ſua: gdyż ták w
29:
Græckim ſtoi: ὲις τὰ ιδια.
2.
Drugi przypadek ieſt: kiedy
30:
w Láćińſkich exemplarzách/ rożne ieſt czytánie/ á wątpi=
31:
my ktore ieſt pewnieyſze/ tedy ſię do Græckiego źrzodłá
32:
vćiekſzy/ obaczymy że to ieſt prawdźiwſze/ ktore ſię z nim
33:
zgadza. Iáko v Lukaſzá iedne kśięgi máią plebis ſuæ, á
34:
drugie plebi ſuæ. Lecz Græckie pokázuią/ że to pośled=
nie le=


strona: 19

Do Czytelniká.19.
1:
nie lepſze. ponieważ tákże w Græckim ſię náyduie τω̃ λαω̃
2:
αυτγ. y ſnádniey Láćińſkie mogło być zepſowáne/ przydá=
3:
nim iedney litery s, á niżeli Græckie.
3.
Słowá Láćińſkie wątpliwe zGræckieomáią być rozumiáne.
Trzeći/ kiedy ſło=
4:
wo/ ábo rzecz w Láćińſkim ieſt wątpliwa/ tedy ſię y tám
5:
do źrzodeł vćiec mamy/ ieſli niechcemy zbłądźić. Iáko
6:
ná przykład: A ná źiemi pokoy ludźiom dobrey woley:
7:
to ſłowo/ Dobrey woley wątpliwe ieſt. Bo ſię może ro=
8:
zumieć/ ábo pokoy dobrey woley; ábo ludźiom ktorzy ſą
9:
dobrey woley. Ale z Græckiego znáć/ że ſię ma rozumieć/
10:
pokoy dobrey woley/ tym ſpoſobem: A ná źiemi pokoy lu=
11:
dźiom/ pokoy/ mowię/ dobrey woley Bożey przećiw lu=
12:
dźiom. Bo ευδοκία poſpolićie rozumie ſię nie o dobrey wo=
13:
ley ludzkiey/ ále o dobrey woley Bożey ktorą ma ku lu=
14:
dźiom. Tákże Láćińſkie ſłowo Abrahæ, wątpliwe ieſt;
15:
bo ſię rozumieć może y Abráhámowe y Abráhámowi: iá=
16:
ko ondźie; Może Bog z tego kámienia wzbudźić ſyny
17:
Abráhámowe ábo Abráhámowi. ále iż w Græckim ſtoi
18:
τω̃αβςαὰμ: nie może ſię rozumieć Abráhámowe/ iedno A=
19:
bráhámowi. Także ono: Sunt filij nequam, może ſię ro=
20:
zumieć/ ábo źli ſynowie/ ábo ſynowie złego: Ale z Græc=
21:
kiego wnet poznaſz/ że ſię ma wykłádáć/ nie źli ſynowie/
22:
ále ſynowie złego/ to ieſt czártá przeklętego του̃ πονοκςου̃.
23:
Tym ſpoſobem ono: Miſit Herodes rex manus: ſłowá
24:
Láćińſkie Miſit manus, wątpliwe ſą. Bo ábo znáczą
25:
Poſłał zaſtępy/ ábo/ Wrzućił ręce: ále Græckie ſłowá
26:
επέβαλεν τὰς λει̃ρας pokázuią że ſię to ma przełożyć/ Wrzu
27:
ćił ręce/ ábo/ tárgnął ſię rękomá/ ábo/ oborzył ſię. Iáko
28:
y ono: Y wrzućili ná nie ręce/ to ieſt/ y poimáli ie. Y ná
29:
drugim mieyſcu: Nemo miſit in illum manus: Zaden ſię
30:
nań nie tárgnął/ ábo nie rzućił ſię rękomá.
4.
Hebráiſmy.
Poczwarte/
31:
Græcki y Zydowſki ięzyk wiele pomagáią do wyrozumie=
32:
nia właſnośći mow piſmá S. Bo káżdy ięzyk ma właſne
33:
mowy ſwoie/ ktore w inſzym ięzyku mieyſcá nie máią. Iá=
34:
ko ná przykład ono/ Będźie miáłá w żywoćie/ miáſto Bę=
C 3dźie brze=


strona: 20

Przedmowá20.
1:
dźie brzemienna/ ieſt Græciſmus, to ieſt ſpoſob Græckiey
2:
mowy. Iáko y to/ Był vczący/ był krzczący; miáſto v=
3:
czył/ y krzćił. Záſię Hebraiſmus, ábo ſpoſob Zydowſkiey
4:
mowy ieſt; Synowie oblubieńcá/ miáſto ſwátow/ ábo
5:
goduiących. Szukáć czyiey duſze/ miáſto chćieć go zábić.
6:
Wniść pod czyi dách/ miáſto/ wniść do czyiego domu.
7:
Przed obliczym twoim/ miáſto/ przed tobą. Czegoby ſię
8:
nigdy nie domyſlił/ ten ktory tych ięzykow świádom nie
9:
ieſt. A tákich Hebráiſmow naydźieſz y w tym Nowym te=
10:
ſtámenćie nie máło ná kráiu náznáczonych. Ale iuż o tym
11:
doſyć/ czemum iá nie tylko z Láćińſkiego/ ále y z Græckie=
12:
go te kśięgi przełożył/ y czemum zgodę y niezgodę Græ=
13:
ckich z Láćińſkimi kśięgámi wſzędy znáczył: poſtąpmy
14:
iuż dáley.
15:
W ſámym lepák piſmá S. ná Polſkie przekłádániu tá=
16:
kem ſię záchował/ (według náuki Auguſtyná y Hierony=
17:
má ś.)
Słowo ze ſłowá przełożono im nawięcey być mogło.
że ile być mogło/ á ile rzecz náſzá Polſka dopuſzczá=
18:
łá/ ſłowom od ſłowá przełożył/ nic nie przydawáiąc áni
19:
vymuiąc/ áni odmieniáiąc z piſmá ś. á więcey właſnośći
20:
ſłow Græckich/ y Láćińſkich/ á niżli głádkośći ábo ozdo=
21:
bnośći ſłow Polſkich folguiąc. Dla czegom też wiele
22:
Græcyſmow y Hebráiſmow/ to ieſt właſnośći mowy Græ=
23:
ckiey y Láćińſkiey w texćie náſzym vmyſlnie zoſtáwił:
24:
ktorem iednák ná kráiu máło nie wſzędy pokazał.
Słowá w texćie inſzą literą przydáne.
Gdźiem
25:
też ktore ſłowo/ ktorego w Græckim y Láćińſkim nie
26:
máſz/ dla lepſzego wyrozumienia przydáć muśiał/ tom dał
27:
inſzą literą wydrukowáć: ábyś poznał co ieſt przydátek/ á
28:
co właſne piſmo. Kiedy záſię ktore ſłowo do wyrozumie=
29:
nia potrzebne/ ácz nie w Láćinſkim/ ále w Græckim ſię
30:
náydowáło/ tedym ie też inſzą literą w texćie położył/ á ná
31:
brzegu przećiw iemu literę G. przydał/ ktora znáczy że to
32:
ſłowo w Græckim ſię náyduie. A gdźiem lepák od wła=
33:
ſnośći ſłow Láćińſkich nieco odſtąpić muſiał/ więcey ſen=
34:
ſowi ábo rozumieniu á niżli ſłowom folguiąc/
Ná niektorych mieyſcách więcey ſię ſenſowi/ niżli ſłowom dogádzáć muśiáło.
támen ied=
nák wła=


strona: 21

Do Czytelniká.21.
1:
nák właſne wyrozumienie mieyſcá/ iákom nalepiey mogł/
2:
wyráźił: ábom cokolwiek iáśniey y znáczniey z Græckie=
3:
go niżli z Láćińſkiego przełożył/ ábom wątpliwość ſłow
4:
Laćińſkich z Græckich niewątpliwych odiął. Iáko o=
5:
no: Qui te percutit in maxillam, praebe et alteram: Te=
6:
mu ktobyć dał pogębek/ náſtaw y drugiego: Y ono: Vi-
7:
detis quia nihil proficimus? Widźićie iż prozna pra=
8:
ca náſzá? Y Bonum eſt tibi vnum oculum habentem
9:
in vitam intrare. Lepiey tobie iednookim (μονογαιμον)
10:
wniść do żywota.
11:
Com też ſnádniey/ znáczniey y z lepſzym rozumienim
12:
z Greckiego á niżli z Láćinſkieo ná náſz Polſki ięzyk prze=
13:
łożyć mogł/ tegom też nie opuśćił. Iáko ná przykład/
14:
one Aoryſty Græckie/ ktorych Láćinnicy nie máią/ y prze=
15:
toż ie rozmáićie wykłádáią/ my ie z Græckiego ſłowem
16:
iednym właśnie wyrażamy: άκγσαςδεκ́ρώδκςAudiens
17:
autem Herodes, A vſłyſzawſzy Herod/ nie ſłyſząc. Tunc
18:
Herodes clam vocatis Magis (καλέσας, wezwawſzy) Te=
19:
dy Herod wezwawſzy potáiemnie Mędrcow. Et mittens
20:
eosκαι πέμψας αυτους, y poſławſzy ie/ nie śląc ie. Qui cum
21:
audiſſent regem, abierunt. A oni wyſłuchawſzy krolá po=
22:
iácháli. όι δέάκούσαντες. Et intrantes domum: ελθόντες,
23:
A wſzedſzy w dom: nie/ wchodząc w dom: Procidentes
24:
adorauerunt: vpadſzy pokłonili ſię: nie vpadáiąc: πεσόντε:
25:
Et apertis theſauris ſuis, καγ ανοιζαντες, A otwo=
26:
rzywſzy ſkárby ſwoie. Y ták wiele innych.
27:
Oprocz textu Græckiego y Láćińſkiego/ miałem też
28:
przed oczymá wſzytkie przekłády Nowego Teſtámentu
29:
Polſkie/ Krákowſki/ Brzeſki/ Nieświezki/ Budnego y
30:
Czechowicow/ á czáſem też y Czeſki: ktore mi do obierá=
31:
nia ſłow co nawłaſnieyſzych Polſkich nie máło pomogły.
32:
Lecz iż w rzeczách około wiáry y religiey ś. Chrześći=
33:
áńſkiey roſkázuie Páweł S. trzymáć ſię náuk y ſłow od
34:
ſtárſzych podánych y powierzonych/ á ſtrzedz ſię ſłow no=
wo (á


strona: 22

Przedmowá22.
1:
wo (á zwłaſzczá od hæretykow) wymyślonych: przetom
2:
ia vmyślnie záchował ſtáre one/ choćia proſte ſłowá/ kto=
3:
re Kátholickiey wiáry prawdę/ dawność/ y ceremonie
4:
iáśnie pokázuią;
Stáre ſłowá Polſkie záchowáne.
A ták poſtáremu przekłádam/ Sacerdos
5:
kápłan/ á nie ofiárnik áni ofiárownik: Eccleſia, nie zbor/
6:
ále kośćioł: templum, tákże kośćioł. Bo to nie nowiná
7:
w káżdym ięzyku/ iednym ſłowem názywáć kilká rzeczy/
8:
iáko piłá/ kłodá/ broná/ nie iednę rzecz znáczy. Synago=
9:
ga, bożnicá/ á nie ſzkołá/ áni zgromádzenie. Calix, kie=
10:
lich/ ráczey niżli kubek ábo czáſzá/ gdźie rzecz ieſt ábo o
11:
Sákrámenćie ołtarznym/ ábo też o męce. Iáko ono;
12:
Ten ieſt kielich Nowego Teſtámentu. Możećie pić kie=
13:
lich/ ktory ia pić będę? Bo ná inſzych mieyſcách przekłá=
14:
da ſię kubek. Iáko ondźie: kto da kubek źimney wody
15:
tylko w imię vczniá/ nie ſtráći ſwey zapłáty. Pœnitentia,
16:
pokutá/ nie vpámiętánie áni pokáiánie. Baptiſmus,
17:
krzeſt/ nie nurzánie áni ponurzánie. Chriſtianus, po ſtá=
18:
remu Chrześćijánin/ á nie Chriſtiánin.
Niektore ſłowá wznowione.
Scribae, legis pe=
19:
riti, legis doctores, Doktorowie/ ábo Doktorowie zakon=
20:
ni/ ráczey niżli kśięża/ zakonnicy/ ábo vczeni w piśmie/ y
21:
inne podobne. Wſzákżem też kilká zwyczáynych odmie=
22:
nił/ dla lepſzego y właſnieyſzego rzeczy wyráżenia. Bo
23:
Principes ſacerdotum, ſummi ſacerdotes, pontifices, y
24:
ſummi pontifices, áby kto nie mniemał żeby rożni byli:
25:
ponieważ miáſto tych czterzech iedno ſłowo w Græckim
26:
wſzędy położono/ ktore ieſt αςκιςετ̃ς, przeto ie też wſzędy
27:
iednym ſłowem Arcykápłany zowię:
Arcykápłani.
Bo ſię ták właſnie
28:
z Græckiego przekłáda: iáko Archiepiſcopos, Arcybi=
29:
ſkupy/ Archiduces, Arcykśiążętá/ Archiſynagogos, Ar=
30:
cybożnice/ y Zácheuſzá principem publicanorum, αργιτελόνκμ.
31:
Arcycelnikiem właſnie názywamy. Turba, wo=
32:
lałem przełożyć po ſtáropolſku Rzeſza/ á niżeli tłuſzcza/
33:
ábo tłum/ ábo lud. Bo inſze ieſt λαὸςpopulus, lud: inſza
34:
πλκ̃θος, multitudo, mnoſtwo/ á inſza οχλος, turba, rzeſza.
Rzeſza.
Diſcipulus,


strona: 23

Do Czytelniká.23.
1:
Diſcipulusμαθκτκ̀ς vczeń lepiey á niżli zwolennik. Iáko
2:
y Magiſterδιδάσκαλος náuczyćiel właſniey á niżli miſtrz:
3:
ácz też ná drugich mieyſcách Zydowſkie ſłowo Rabbi, y
4:
Græckie επιστάτκς, przekłáda ſię miſtrzem.
Słowá Zydowſkie iedne przełożone/ á drugie zoſtáwione.
Słowá nie=
5:
ktore Zydowſkie zoſtáwiłem ták iáko ie y Græckie y Lá=
6:
ćińſkie kśięgi zoſtáwiły/ wſzákże ná brzegu wyłożone: iáko
7:
Paſcha, Rama, Racha, Hoſanna: drugiem záś przełożył:
8:
iáko Amen Amen, Záprawdę záprawdę; Gehenna, piekło.
Tytuły liſtow Páwlá S.

9:
Tytuły niektore liſtow Páwłá ś. wyráźiłem iáko mniemam
10:
właśniey y grzeczniey niżli pierwey; do Korynthian/ do
11:
Epheſian/ do Philipowian/ do Koloſſan/ y do Theſállo=
12:
niczan. Bo iáko Cracouienſes po Polſku zowiemy nie
13:
Krákowienſy/ ále od Krákowá Krákowiány/ y Vilnenſes,
14:
nie Wilnenſy/ ále od Wilná/ Wilniány: ták Corynthios
15:
od Korynthu Korynthiány/ Epheſios od Ephezu Ephe=
16:
ziány/ ábo Ephezány/ Coloſſenſes od Koloſſu/ Koloſſány/
17:
(iáko od Káliſzá/ Káliſzány/ á nie Káliſſyenſy) Theſſaloni-
18:
cenſes od Theſſáloniki/ Theſſáloniczány/ Philippenſes od
19:
miáſtá Philipowá Philipowiány: á nie Philipenſy/ Theſ=
20:
ſálonicenſy/ Koloſſenſy. Wſzákże ná tym máło. Wolno
21:
káżdemu zwáć iáko ſię mu podoba. Mnie doſyć pokázáć/
22:
że ſię y to nie sſtáło bez przyczyny. Ale o texćie doſyć/ te=
23:
raz też o Annotácyách powiedźieć potrzebá.
Annotácye dwoiákie.

24:
Annotácye/ to ieſt przydátki/ ábo przypiſki w tym No=
25:
wym Teſtámenćie ſą dwoiákie. Iedne krotſze ná brzegu
26:
przy texćie: á drugie dłużſze ná końcu máło nie po káżdym
27:
Rozdźiale położone. Te co ná brzegu/ rozmáite ſą.
1.
Rożne czytánia z Bibliey Plántinowey.
Bo
28:
naprzod znáczą ſię rożne czytánia/ ktore ſą w Bibliey
29:
Plántinowey od Lowáńſkich Theologow z rozmáitych
30:
kśiąg Láćińſkich ręką piſánych/ Græckich y Syryiſkich
31:
zebráne y náznáczone. Iáko Mátth: 3. ꝟ. 2. miáſto te=
32:
go co ieſt w texćie " przybliży ſię'. maſz ná brzegu " przybli=
33:
żyło ſię/ 4 L. K. G. S. Co znáczy/ że ſię te ſłowá ták náy=
34:
duią we czterzech exemplarzách ſtárych Láćińſkich ręką
Dpiſánych/


strona: 24

Przedmowá24.
1:
piſánych/ á k temu w Krolewſkich Láćińſkich/ w Græ=
2:
ckich y w Syryiſkich. Mátth: 4. ꝟ. 10. maſz gwiazdkę
3:
miedzy tymi ſłowy: Podź precz * ſzátánie: á ná brzegu
4:
przy gwiazdce te ſłowá * zá mną 4 L. G. Co znáczy/ że te
5:
dwie ſłowie/ zá mną/ máią w texćie ná tym mieyſcu gdźie
6:
gwiazdká ieſt/ czwory kśięgi ſtáre Láćińſkie ręką piſáne/
7:
y k temu Græckie Krolewſkie. Mátth: 9. ꝟ. 18. przed
8:
tym ſłowem - Pánie ' /naydźieſz rożenek wyráżony/ á ná
9:
brzegu drugi przećiw iemu/ tym ſpoſobem -13 L. G. S. Co
10:
znáczy że troienaśćie kśiąg Láćińſkich ſtárych ręką piſá=
11:
nych/ á k temu Græckie y Syryiſkie nie máią tu w texćie
12:
tego ſłowá/ Pánie. Toż o inſzych podobnych rozumiey.
2.
Rożnośći zNoweoTeſtámentu Græckiego Krolewſkiego zebráne.

13:
Powtore ſą ná brzegu rożnice drugie odemnie ſámego/
14:
znaſzáiąc text Græcki Krolewſki z Láćińſkim/obaczone
15:
y náznáczone/ ktorych Biblia Plántinowá nie ma. Iáko
16:
Mátth: 1. ꝟ. 18. Gdy * byłá: maſz ná brzegu/ * bowiem
17:
G. co znáczy/ że Græckie Krolewſkie exemplarze to ſło=
18:
wo Bowiem/ przydawáią/ ták czytáiąc: Gdy bowiem by=
19:
łá. Máth: 2. ꝟ. 11. " naleźli'/ á ná brzegu/ " vyrzeli. G. Co
20:
znáczy/ że w Græckim Krolewſkim miáſto tego ſłowá
21:
Náleźli/ ſtoi/ Vyrzeli. Mátth: 6. ꝟ. 14. przy tych ſłowiech
22:
z rożenkiem/ - grzechy wáſze/ ná brzegu ták ſtoi: -G. co
23:
známionuie/ że tych dwu ſłow/ Grzechy wáſze/ w Græ=
24:
ckich Krolewſkich nie máſz. A tákie rożnice z ſámego
25:
textu Græckiego Bibliey Krolewſkiey zebráne/ poſpoli=
26:
ćie máią tę ſámę literę G. ná brzegu przypiſáną: z ktorych
27:
wnet obaczyſz/ co ſię ináczey/ co mniey ábo więcey w Græ=
28:
ckich Krolewſkich/ á niżli w náſzych Láćińſkich náyduie.
3.
Záczáłá.

29:
Potrzećie maſz też po brzegu Záczáłá/ to ieſt Rozdźiały
30:
Słowieńſkie y Ruſkie wſzędy przypiſáne: á to prze to/ áby
31:
ſię ten Teſtáment nie tylko nam Polakom/ ále y Ruſna=
32:
kom y Słowiánom/ (ktorzy dáleko inſze y krotſze á niżli
33:
my Rozdźiały máią) przygodźić mogł. Dla czego też w
34:
Nowym teſtámenćie Budnego y Czechowicá te Záczáłá
ſą przydá=


strona: 25

Do Czytelniká.25.
1:
ſą przydáne.
4.
Wykłády ſłow trudnieyſzych.
Poczwarte/ maſz po brzegu wykłády ſłow y
2:
ſentenciy trudnieyſzych/ poſpolićie przy tákim znáku ". Iá=
3:
ko Mátth: 2. ꝟ. 3." pokłonić ſię/ maſz ná brzegu wykład
4:
tego ſłowá/ " chwałę oddáć ábo pokłon czynić. Bo ſię też
5:
ták ſłowo Adorare wyłożyć może. Y niżey ꝟ. 18. ' w Ra=
6:
mie/ " to ieſt/ ná wyſokośći: y ták indźie wſzędy. Popiąte
5.
Hebráiſmy.

7:
maſz y Hebráiſmy/ to ieſt ſpoſoby właſnośći Zydowſkiey
8:
mowy máło nie wſzędy náznáczone.
6.
Ewángelie y Epiſtoły Niedzielne y odświętne.
Poſzoſte maſz też ná
9:
brzegu położono/ kędy ſię ktora Ewángelia ábo Lekcya z
10:
liſtu Apoſtolſkiego/ ná ktorą niedźielę/ ábo ná ktore świę=
11:
to poczyna/ y rączkę gdźie ſię kończy. Náoſtátek ſą też
12:
ná brzegu náznáczone częśći Ewángeliey/ y inſzych kśiąg
13:
y liſtow Apoſtolſkich:
7.
Częśći kśiąg Nowego Teſtámentu.
á czáſem też y ánnotácye ktore na=
14:
leżą ku potwierdzeniu Kátholickiey wiáry/ á ku obáleniu
15:
przewrotnych náuk kácerſkich/ ktore ſię ná brzegu sſtáwić
16:
mogły. Bo inſze dłużſze tym podobne zá káżdym Rozdźia=
17:
łem ſą przydáne.
8.
Annotácye zá Kátholicką wiárą.

18:
Ná drugim záſię brzegu wnętrznym ſą naprzod miedzy
19:
liniámi nie tylko liczby wierſzow káżdego rozdźiału roz=
20:
ſádzone/ ále y litery A, B, C, D, E, F, G, miedzy tymiſz li=
21:
niámi/ ktorymi inſze kśięgi co wierſzow nie máią/ cząſtki
22:
Rozdźiałow dla prędſzego náleźienia dźielą.
9.
Wierſze z liczbámi ſwemi.
10.
Litery Rozdziałow.
11.
Concordántie.
Dáley záſię
23:
miedzy ſzyrſzymi liniámi/ ná tymże wnętrznym brzegu/
24:
ſą Concordántiæ ábo mieyſcá podobne ták z Nowe=
25:
go iáko y z Stárego Teſtámentu popiſáne/ káżde z roz=
26:
dźiałem y z wierſzem ſwoim/ y nád to z literą/ ktora czą=
27:
ſtkę rozdźiału známionuie.
12.
Litery máłe Concordánciy.
A żeby ſię te Concordántiæ
28:
nie mieſzáły/ przydáne ſą do nich/ y w texćie przećiwko
29:
nim litery máłe/ a b c d. y inne: ábyś wiedźiał/ ktora Con=
30:
cordántia ktorym ſłowom ſłuży.
13.
Náuki y przeſtrogi.

31:
Drugie Annotácye dłużſze/ ktorem názwał Náuki y
32:
Przeſtrogi/ ſą máło nie po káżdym Rozdźiale położone;
33:
ktore oprocz wykłádow niektorych mieyſc trudnieyſzych/
34:
oſobliwie te mieyſcá pokázuią/ y krotko wykłádáią/ ktore
D 2ábo hære=


strona: 26

Przedmowá26.
1:
ábo hæretycy pſuią y fałſzuią/ náćiągáiąc ich zá wymyſły
2:
ſwemi: ábo ktore wiárę náſzę Kátholicką przećiwko ich
3:
błędom znácznie potwierdzáią.
Skąd zebráne
A te Annotácye częśćią
4:
z ſámego piſmá S. częśćią też z wykłádu ſtárych onych
5:
Oycow y Doktorow kośćielnych/ ktorych imioná máło
6:
nie wſzędy ſą położone/ częśćią też y z nowych/ á ná imię
7:
z Bellárminá/ y z Annotácyi Nowego teſtámentu An=
8:
gielſkiego od Kátholikow w Remśie we Fráncyey Ro=
9:
ku Páńſkiego 1582. wydánego/ ſą zebráne: áby ſię po=
10:
kazáło iż wſzytko piſmo S. wſzędy ieſt zá Kátholikámi/
11:
przećiwko tym/ ktorzy ſię rzkomo ſámego piſmá trzymá=
12:
ią/ y przeto ſię Ewángelikámi názywáią: gdyż popraw=
13:
dźie nie Ewángeliey/ ále mozgu y widzenia ſwego/ ábo
14:
miſtrzow ſwoich/ Lutrá/ Kálwiná/ Serwetá ábo Ariuſzá
15:
mocno ſię trzymáią.
14.
Argumentá káżdych kśiąg.

16:
Przed káżdymi záſię kśięgámi/ Summy ich/ iáko y przed
17:
káżdym Rozdźiałem Argumentá ábo Summy Rozdźiału
18:
káżdego ſą położone/ y liczbámi wierſzow poznáczone:
19:
ábyś káżdą rzecz ktorey ſzukaſz/ mogł tym rychley ználeść.
15.
Argumentá Rozdziałow.
16.
Porownánie Ewángeliſtow

20:
Przydáliſmy też ná przodku Summę y porządek hiſto=
21:
riey Ewángeliey S. ze czterech Ewángeliſtow zebrány/
22:
ná ſwe cząſtki y látá ktorych ſię co dźiało ták rozdźielony/
23:
że z niego wnet obaczyſz/ ktorą cząſtkę Ewángeliey wſzy=
24:
ścy czterey Ewángeliſtowie/ ktorą záſię trzey/ ábo dwáy/
25:
ábo tylko ieden/ y w ktorym Rozdźiale opiſuie. Co też do
26:
wyrozumienia y znieśienia piſmá ś. ieſt bárzo potrzebno.
27:
Tymże ſpoſobem ná dwu tabliczkách ſpiſáliſmy porzą=
28:
dnie dźieie/ ſpráwy/ drogi/
17.
Dzieie Piotrá y Páwłá S.
y pielgrzymowánia przedniey=
29:
ſzych dwu Apoſtołow Páńſkich/ Piotrá y Páwłá S. ktore
30:
też do wyrozumienia piſmá S. á zwłaſzczá dźieiow y li=
31:
ſtow Apoſtolſkich/ wiele pomagáią: ktore naydźieſz po
32:
Dźieiách Apoſtolſkich położone.
33:
Nákoniec położyliſmy ná końcu Regeſtr doſtáteczny
18.
wſzytkich


strona: 27

Do Czytelniká.27.
RegeſtrNoweoTeſtámentu.
1:
wſzytkich náuk y rzeczy zbáwiennych/ ktore ſię w tych S.
2:
kśięgách Nowego Teſtámentu zámykáią.
3:
A ták kończąc iuż tę Przedmowę/ Czytelniku miły; ia
4:
to cożkolwiek ieſt prace w tych kśięgách podiętey/ Pánu
5:
á Zbáwićielowi náſzemu IESV CHRISTVSOWI (kto=
6:
ry nam te ſkárby niebieſkie ſłowá ſwego świętego ná ten
7:
świát przynieść/ y wolą ſwą naświętſzą ták náuką iáko y
8:
przykłády żyćia ſwego obiáwić y pokázáć raczył) przez rę=
9:
ce błogoſłáwioney Pániey náſzey/ Pánny y mátki iego
10:
MARIEY (przez ktorą nam y ſam śiebie y wſzytkie dobrá
11:
ſwe podáć raczył) ná więtſzą cześć y chwałę iego/ y ná
12:
pożytek zbáwienny kośćiołá iego y duſz ludzkich nadroż=
13:
ſzą krwią iego odkupionych/ pokornie oddawam y ofiáru=
14:
ię. Y o to pilnie proſzę/ ábyś y ty/ y káżdy ktory iáki poży=
15:
tek zbáwienny z tych kśiąg odnieśie/ nie mnie niegodne=
16:
mu (ktory ſam od śiebie nic dobrego nie mam iedno grze
17:
chy) ále temuż Pánu y Bogu náſzemu (od ktorego iáko
18:
wſzytko dobre ná wſzytkie pochodźi/ ták też ku iego ſáme=
19:
go czći y chwale ma być obracáne) ze mną podźiękował:
20:
y onemu ſámemu wſzytkę cześć y chwałę ze wſzego dobre=
21:
go záwſze y wſzędy zupełnie oddawał. Iać iáko zá tę y zá
22:
inne prace moie zapłáty y dźięki od ludźi dobrych y pobo=
23:
żnych nie żądam: ták ſię też potwarzy y niewdźięcznośći
24:
od złych y vpornych nie lękam: y owſzem ią zá wielkie bło
25:
goſłáwieńſtwo poczytam. Mamy wſzyścy nád ſobą ſę=
26:
dźiego ſpráwiedliwego/ ktory iáko widźi ſercá y myśli ká=
27:
żdego/ ták też káżdemu odda y zápłáći według zaſług y
28:
vczynkow iego. Ty Chrześćijáńſki bráćie/ ieſli poczuieſz
29:
pożytek z vżywánia tego Nowego Teſtámentu; pomożże
30:
mi Páná Bogá prośić (bez ktorego nic dobrego nie rzkąc
31:
ſpráwić y wykonáć/ ále áni począć áni pomyślić nie mo=
32:
żemy) ábyś mogł mieć w rychle nie tylko Pſáłterz Dawi=
33:
dow/ ktory iuż ieſt máło nie gotowy/ ále y wſzytkie kśięgi
34:
zakonu ſtárego z tákąż pilnośćią ná náſz Polſki ięzyk prze=
D 3łożone.


strona: 28

Znákow rozmáitych28.
1:
łożone. A w tym czáśie chceſzli być błogoſłáwiony/ ko=
2:
chayże ſię w zakonie Páná y Miſtrzá twego IESV CHRI=
3:
STA, á rozmyſlay w nim vſtáwicznie we dnie y w nocy/
4:
chwaląc Páná Bogá/ y dźiękuiąc mu zá niewymowne
5:
dáry y dobrodźieyſtwá iego. A z tym ſię miey dobrze: á
6:
mnie też grzeſznego w ſwych modlitwách nie rácz prze=
7:
pomináć. W Krákowie v ś. Bárbáry/ 20. dniá
8:
Kwietniá. Roku od Národzenia Páná
9:
y Bogá náſzego. MDXCIII.
10:
Znákow rozmáitych ktore ſą w tych kśię=
:
gách wyłożenie.
11:
W ſámym texćie ſą te ’ *

12:
Ten kluczyk znáczy początek wierſzá káżdego/ ktorego
13:
liczbá ná kráiu przećiw iemu ieſt położona.
’

14:
Kommá/ ábo pułkołká ná wierzchu przy końcu ſłowá
15:
wyráżone/ znáczy koniec rożnego czytánia/ ktore ná krá=
16:
iu ieſt pokazáne.
*

17:
Rączká lepák znáczy koniec tey cząſtki Ewángeliey
18:
ábo Epiſtoły/ ktorą w kośćiele w Niedźiele ábo w Swię=
19:
tá ábo w Poſty czytáią.
1. 2. 3. 4.

20:
Liczby w Argumenćiech abo w Summáriuſzách Roz=
21:
dźiału káżdego rozſádzone/ znáczą wierſze Rozdźiału/ do
22:
ktorych należy oná Summá.
23:
W texćie y ná brzegu náyduią ſię te * - " "
24:
y litery máłe/ a b c d, et c.
*

25:
Gwiazdká znáczy/ iż te ſłowá ktore ná brzegu przy tá=
26:
kieyże gwiazdce ſą położone/ náyduią ſię w innych kśię=
27:
gách ná brzegu náznáczonych/ná tym mieścu kędy gwia=
28:
zdká w texćie ieſt wyráżona.
Rożenek


strona: 29

Wyłożenie.29.
- ’
1:
Rożenek záſię znáczy/ że te ſłowá ktore zá nim idą w
2:
texćie áż do pułkołká ná wierzchu przy końcu ſłowá poło=
3:
żonego/ nie náyduią ſię w tych kśięgách/ ktore ná brzegu
4:
przy tákimże rożenku ſą náznáczone.
" ’

5:
Tákie záś dwie kreſce známionuią/ iż miáſto ſłow kto=
6:
re ſię miedzy nimi á miedzy pułkołkiem ná wierzchu przy
7:
końcu ſłowá położonym znáyduią/ inne kśięgi inſze ſłowá
8:
máią/ przy tákimże znáku ná brzegu wyráżone.
9:
Ták iż gwiazdka znáczy kiedy co więcey; rożenek zás
10:
kiedy co mniey; á ten znák " ’ kiedy co ináczey inſze kśięgi
11:
niżli náſze máią.
"

12:
Tákie dwie kreſce lepák ná brzegu wyráżone/ známio=
13:
nuią wykład ſłow trudnieyſzych w texćie przy tymże zná=
14:
ku położonych: ábo vkázuią do ktorego ſłowá należy An=
15:
notácya ná brzegu przy tákimże znáku położona. Acz czá=
16:
ſem y ten znák " miáſto tego " naydźieſz wyráżony. Iáko
17:
łácna ieſt w tych drobiozgách omyłká.
a. b. c. d.

18:
Máłe litery przy liczbách ábo konkordántiách ná w=
19:
nętrznym brzegu/ y przy ſłowiech w texćie położone/ po=
20:
kázuią do ktorych ſłow należy ktora konkordántia ná
21:
brzegu wyráżona.
Słowá máłą literą w texćie wyráżone.

22:
Słowá máłą literą w texćie wyćiśnione/ ſą przydáne
23:
dla lepſzego wyrozumienia/ ábo z Græckiego/ ieſli przeći=
24:
wko im naydźieſz ná brzegu literę G. ábo z wykłádáczow
25:
piſmá ś. choć ſię w texćie náſzym Láćińſkim nie náyduią.
26:
Ná ſámym brzegu náyduią ſię te, L. G. NL.
27:
NG. K. S. wł: Hebráiſm.
28:
L. Znáczy kśięgi Láćińſkie ſtáre/ nie drukowáne ále rę=
29:
ką piſáne/ ktorych liczbá częſto ieſt przydána/ tym ſpoſo=
30:
bem 1L.2L.3L.4L. To ieſt/ ták ſię náyduie w iednym/
31:
ábo we dwu/ ábo we trzech/ ábo we czterzech (y tákże
32:
też dáley) ręką piſánych kśięgách Láćińſkich.
33:
NL. Znáczy/ iż niektore Láćińſkie kśięgi ſtáre ręką pi=
34:
ſáne/ ták máią.
G. Znáczy


strona: 30

Znákow rozmái: wyłożenie.30.
1:
G. Znáczy Græckie kśięgi/ ktore ſię náyduią w Bibliey
2:
Krolewſkiey w Antorfie v Plántiná drukowáney.
3:
NG. ábo GN. Znáczy/ że niektore inne Græckie ták
4:
czytáią.
5:
K. Známionuie kśięgi Láćińſkie Krolewſkie/ ktore ſą
6:
w Bibliey Plántinowey.
7:
S. Syriyſkie kśięgi/ ktore w teyże Bibliey ſą wydru=
8:
kowáne.
9:
wl: znáczy właſnie: ábo właſny przekład ſłowá z Lá=
10:
ćińſkiego/ ábo z ktorego innego ięzyká.
11:
Hebraiſ. znáczy Hebráiſm/ to ieſt właſność Hebreyſkiey
12:
ábo Zydowſkiey mowy/ ktora v nas nie ieſt we zwyczáiu.
13:
Græciſm, tákże właſność Græckiey mowy.
14:
Záczálá ſą Rozdźiały Słowieńſkie/ iákom w Przed=
15:
mowie powiedźiał. Porządek kśiąg Nowego Teſtámentu.
kolumna: a
IIII. EWANGELIE.
1:
Według Máttheuſzá.
2:
Według Márká.
3:
Według Lukaſzá.
4:
Według Ianá. DZIEIE APOSTOLSKIE.XIIII. liſtow Páwłá S.
5:
Do Rzymian.
6:
Do Korynthian pierwſzy.
7:
Do Korynthian wtory.
8:
Do Gálátow.
9:
Do Ephezian.
10:
Do Philipowian.
11:
Do Koloſſan.
12:
Do Theſſálonicz: pierwſzy.
kolumna: b
1:
Do Theſſáloniczan wtory.
2:
Do Tymotheuſzá pierwſzy.
3:
Do Tymotheuſzá wtory.
4:
Do Tytuſá.
5:
Do Philemoná.
6:
Do Zydow. VII. liſtow Powſzechnych.
7:
S. Iákubá Apoſtołá.
8:
S. Piotrá pierwſzy.
9:
S. Piotrá wtory.
10:
Ianá S. pierwſzy.
11:
Ianá S. wtory.
12:
Ianá S. trzeći.
13:
S. Iudáſá Apoſtołá.
14:
OBIAWIENIE Ianá S.
Summá


strona: 31

31.
1:
Summá Nowego Teſtámentu.
2:
K
Tora byłá Summá Stárego Teſtámentu/ to ieſt Chriſtus Pan y
3:
kośćioł iego (iáko Auguſtyn S. náucza) táż też właśnie ieſt Sum
4:
má nowego.
Koniec zakonu Chriſtus/ y kośćioł iego.
Bo/ iáko tenże Auguſtyn powieda/ w ſtárym Teſtámenćie
5:
ieſt zákryćie nowego: á w nowym ieſt obiáwienie ſtárego. Y ná dru
6:
gim mieyſcu. W ſtárym/ práwi/ Teſtámenćie ieſt nowy zákryty; á w
7:
nowym ieſt ſtáry odkryty. Y przetoż Zbáwićiel náſz powiedźiał. Iż
8:
nie przyſzedł rozwięzowáć zakonu ábo Prorokow; ále ie wypełnić.
9:
Bo wam (mowi) prawdziwie powiedam; Poki nie przeminie niebo y
10:
ziemiá, iedno iotá áni kreſká iedná nie przeminie z zakonu/ áż ſię wſzytko
11:
wypełni. Ktorymi ſłowy iáśnie pokázuie; iż nowy Zakon nie ieſt nic
12:
inſzego/ iedno wypełnienie ſtárego.
Nowy Teſtáment ma 4. głowne częśći. Ewangelie. Dzieie Apoſtolſkie. Obiáwienie Ianá S. Liſty Apoſtolſkie.

13:
A ták przyſtępuiąc do czterech częśći głownych Nowego Teſtámen=
14:
tu: Naprzod Ewángelie opiſuią nam Chriſtá Páná/ ktorego ſtáry Za
15:
kon obiecował; á to począwſzy od przyśćia iego ná ten świát/ áż do
16:
wyśćia z niego. Dzieie zás Apoſtolſkie opiſuią kośćioł iego; iáko ſię
17:
począł od Ieruzálem głownego miáſtá Zydowſkiego: á iáko ſię roz=
18:
ſzerzył y przenioſł do Pogan/ y do miáſtá ich głownego Rzymu.
19:
Obiáwienie lepák Ianá S. ma w ſobie proroctwá áż do ſkończenia te=
20:
goż kośćiołá/ ktore będźie przy dokonániu świátá. Liſty nákoniec
21:
Apoſtolſkie báwią ſię częśćią wykłádániem tych rzeczy y queſtiy/ o kto=
22:
rych ná on czás wątpienie było/ y nápotym być mogło: częśćią náu=
23:
kámi o pobożnym żywoćie Chrześćijáńſkim/ y o dobrym porządku
24:
kośćielnym.
25:
Summá czterech Ewángeliy.
26:
E
Wángelie máią w ſobie hiſtoryą żywotá Páná náſzego Ieſuſá
27:
Chriſtuſá: y iáśnie pokázuią/ że on ieſt Chriſtuſem/ Meſſyaſzem/
28:
ábo Krolem Zydowſkim:
Ewángelie co w ſobie máią.
od Páná Bogá Pátryárchom y Oycom
29:
świętym przed zakonem/ y potym w zakonie przez Moyzeſzá obiecá=
30:
nym: á iż ieſt prawdziwym Synem Bożym y práwym Bogiem/ ktory
31:
náturę człowieczą z Pánny przyiął dla zbáwienia świátá. O czym
32:
Ian S. Ewángeliſtá naiáśniey wypiſał. K temu opiſuią/ iáko tego
33:
Páná y Meſſyaſzá ná świát zeſłánego Zydzi z ſzczyrey ſwey złośći y śle=
34:
poty/ przyiąć niechćieli; ále zawſze ſzukáli śmierći iego: ktorą on ná=
35:
koniec dobrowolnie podiąć raczył dla odkupienia świátá. A przetoż
Eſpráwiedli=


strona: 32

Summá czterech Ewángeliy.32.
1:
ſpráwiedliwie záſłużyli/ áby ie Pan Chriſtus opuśćił/ y odiął od nich
2:
kroleſtwo y kośćioł ſwoy/ á przenioſł gi do Pogánow. Dla ktorego ko=
3:
śćiołá zgromádzenia/ obrał dwunaśćie Apoſtołow/ z ktorych iednego
4:
przełożył nád wſzytkimi.
5:
Hiſtorya Ewángeliey ś. nápiſána ieſt od czterech/ ktorzy v Ezechielá
6:
Proroká y w Obiáwieniu czterzem zwierzętom ſą przyrownáni; wedle
7:
tego/ iáko ktory záczął kśięgi ſwoie. S. Máttheuſz ieſt przyrownan
8:
człowiekowi: iż poczyna od rodzáiu Páná Chriſtuſowego według
9:
człowieczeńſtwá iego.
Czterey Ewángeliſtowie.
S. Márek przypodobion Lwowi: iż poczyna
10:
od przepowiedánia Ianá S. krzćićielá głoſu wołáiącego/ á iáko Lwá
11:
ryczącego ná puſzczy. S. Lukaſz przyrownan Cielcowi: iż poczyna
12:
od kápłaná zakonu ſtárego (to ieſt od Zácháryaſzá oycá S. Ianá) kto=
13:
rego vrząd był ćielce ofiárowáć. A S. Ian figurowan w Orle: iż po=
14:
czyna od boſtwá Páná Chriſtuſowego/ y ták wyſoko lata/ że wyżſzey
15:
wzlećieć nie ieſt rzecz podobna.
16:
Trzey pierwſzy Ewángeliſtowie doſyć ſzeroce opiſuią/ co Pan Chri=
17:
ſtus czynił w Gálileiey po wſádzeniu Ianowym do więzienia. Dla
18:
czego Ian S. Ewángeliſtá/ ktory po wſzytkich piſał/ opuśćił ſpráwy
19:
iego w Gálileiey (wyiąwſzy iednę ábo dwie/ o ktorych inni Ewánge
20:
liſtowie nic nie piſáli: iáko o vzdrowieniu ſyná krolikowego/ á o
21:
onym dziwnym chlebie/ o ktorym do Káphárnáitow mowił/ że go im
22:
mogł y chćiał dáć:) Y powieda naprzod/ co Pan Ieſus czynił/ poki ie
23:
ſzcze Ian krzćićiel przepowiedał y krzćił: potym po wſádzeniu Iano=
24:
wym/ co czynił w Iudſkiey ziemi/ ná káżdy rok/ ná święto Páſchy ábo
25:
Wielkonocne. Ale o męce iego wſzytcy doſyć ſzeroce piſáli.
26:
Kędy wiedzieć mamy/ że ode krztu Páná Chriſtuſowego/ ktory był
27:
ſzoſtego dniá kśiężycá Styczniá/ kiedy Pánu náſzemu poczęło być trzy=
28:
dzieśći lat/ áż do męki iego/ liczą trzy látá y trzy mieśiące:
29:
w ktorych iednák były cztery Páſchy/ ábo
30:
świętá Wielkonocne.
Summá


strona: 33

33.
1:
Summá y porządek Hiſtoryey Ewánge=
2:
liey świętey/ ze czterech Ewángeliſtow zebrá=
3:
ny/ y ná ſwe częśći y látá/ ktorych ſię co
4:
dźiało/ rozdźielony.
5:
A przytym porownánie Ewángeliſtow/ y iáſne pokazánie/ o
6:
czym wſzyścy czterzey/ o czym trzey/ o czym dwáy/ ábo tylko
7:
ieden/ y w ktorym Rozdziale piſze. kędy M. Máttheuſzá/ R.
8:
Márká/ L. Lukaſzá/ á I. Ianá znáczy.
Pierwſza część o dziećińſtwie Páná Ieſuſowym.

9:
1 Národzenie Páná Chriſtuſowe przede wſzemi
10:
wieki.
11:
2 Anioł Gábriel Zácháryaſzowi poczęćie Iano=
12:
we opowieda.
13:
3 Tegoż ániołá poſelſtwo do Pánny Máriey/ y
14:
wćielenie Páná Chriſtuſowe.
15:
4 Pánná Máriá Helżbietę náwiedza: Ianowe
16:
národzenie y obrzezánie.
17:
5 Anioł oznaymia Iozephowi/ iż Mária mał=
18:
żonká iego poczęłá z Duchá świętego.
19:
6 Narod Páná Ieſuſow według ćiáłá.
20:
7 Národzenie Páná Chriſtuſowe w Bethleem/
21:
y obrzezánie.
22:
8 Mędrcy ze wſchodu ſłońcá przyſzedſzy/ czynią
23:
pokłon Pánu Chriſtuſowi.
24:
9 Chriſtus ofiárowan w kośćiele/ od Symeoná
25:
y Anny był poznány.
26:
10 Iozeph z dźiećięćiem y z mátką iego vćieka
27:
do Egiptu; y dźiewiątego roku wraca ſię
28:
do Názárethu.
Roku Páńſkiego/ 9.

29:
11 Ieſus we dwunaśćie lećiech/ náleźion w ko=
30:
śćiele miedzy Doktorámi.
Roku Páńſkiego/ 12.

31:
12 Ian krzćićiel każe y krzći na puſzczy: od kto=
32:
rego y Pan Chriſtus okrzczon.
33:
13 Pośći ſię czterdźieśći dni/ y da ſię knśić ſzátánowi.
II. część o przygotowániu ná obiáwienie iego. Roku P. 31.
E 2Ian


strona: 34

Summá y porządek34.
1:
14 Ian iáwne świádectwo dáie o Chriſtuſie po=
2:
ſłom Zydowſkim/ ludowi/ y właſnym v=
3:
czniom ſwoim.
4:
15 Chriſtus czyni ſwoie pierwſze cudo/ odmieniá=
5:
iąc wodę w wino ná weſelu.
6:
16 W święto Páſchy wyrzuca kupuiące/ y prze=
7:
dáiące w kośćiele/ oznáymuiąc Zydom ś=
8:
mierć y zmartwychwſtánie ſwoie.
PIERWSZA PASCHA.Roku Páńſkiego/ 31.

9:
17 Vczy Nikodemá w nocy/y krzći w Iudſkiey
10:
źiemi przez poſługę vczniow ſwoich. Zkąd
11:
ſię wſzczyna pytánie v Ianá/ o tym krzćie
12:
dwoiákim.
13:
18 Ian Krzćićiel wſádzon do ćiemnice od Hero=
14:
dá/ że go ſtrofował z cudzołoſtwá iego.
III. część od czáſu/ ktorego ſię począł okázowáć przez kazánie y cudá

15:
19 Po wſádzeniu Ianá/ wraca ſię Pan Chri=
16:
ſtus do Gálileiey/ przez Sámárią/ y rozma=
17:
wia z Sámárytánką.
18:
20 Vzdrawia ſyná krolikowego.
19:
21 Przepowiáda w Gálileiey/ y ſławá ſię o nim
20:
ſzeroko roſchodźi.
21:
22 Wzywa czterech vczniow w łodźi/ y náśládu=
22:
ią go.
23:
23 Opętánego wybawia w bożnicy.
24:
24 Vzdrawia świekrę Piotrowę/ y inne rozmái=
25:
te chore.
26:
25 Odpráwuie trzech/ ktorzy go chćieli náśládowáć.
27:
26 Vśmierza nawáłność ná morzu.
28:
27 Vzdrawia 2. opętánych w kráinie Gerázeń=
29:
ſkiey/ y dopuſzcza czártom wſtąpić w wieprze.
30:
28 Vzdrawia powietrzem ruſzonego/ przez pię=
31:
tro ſpuſzczonego.
32:
29 Wzywa Máttheuſzá ze cłá: á z vczniámi Ia=
33:
nowymi y Phárizáyſkimi o pośćie rozmawia.
34:
30 Ożywia corkę Arcybożniczego/ y vzdrawia
niewiáſtę


strona: 35

Hiſtoryey Ewángeliey S.35.
1:
niewiáſtę ćierpiącą krwáwą niemoc.
2:
31 Dwu ślepych oświeca y opętánego vzdrawia.
3:
32 Vzdrawia w Sobotę onego/ ktory leżał v ow=
4:
czey ſadzáwki/ od trzydźieśći ośmi lat cho=
5:
robą złożony.
WTORA PASCHA.Roku Páńſkiego/ 32.

6:
33 Strofuie Pháryzeuſze/ zá złe máiące vczniom
7:
iego/ że kłoſy wyćieráli w dźień Sobotny.
8:
34 Vzdrawia w ſzábát w bożnicy/ máiąceo vſchłą
9:
rękę/ y ſtrofuie Pháryzeuſze prze to obráżone.
10:
35 Obiera dwunaśćie Apoſtołow/ y czyni ná go=
11:
rze ono oſobne kazánie o błogoſłáwień=
12:
ſtwách y o doſkonáłośći Chrześćijáńſkiey.
13:
36 Vzdrawia trędowátego.
14:
37 Vzdrawia ſługę Setnikowego.
15:
38 Ożywia ſyná wdowy przed miáſtem Naim.
16:
39 Ian poſyła z więźienia vcznie ſwoie.
17:
40 Odpuſzcza grzechy Máriey Mágdálenie/
18:
przekłádáiąc ią dáleko nád Pháryzeuſzá/ kto=
19:
ry ią był wzgárdźił.
20:
41 Vzdrawia onego ktory miał czártá głuchego
21:
y niemego/ y ſtrofuie bluźnierſtwo Pháry=
22:
zeuſzow.
23:
42 Záchowuiące ſłowo iego/ przekłáda nád ro=
24:
dźice/ bráty/ y powinne ſwoie.
25:
43 Podobieńſtwo śieiącego.
26:
44 Podobieńſtwo o kąkolu/ o naśieniu roſtącym
27:
kiedy ludźie ſpáli. O gorczycznym źiárnie/ y
28:
o kwáśie.
29:
45 Podobieńſtwo o ſkárbie zákrytym w roli/ o
30:
perle drogiey/ y o niewodźie.
31:
46 Vcząc w Názárećie/ ſtrofuie ludźie z niedo=
32:
wiárſtwá.
33:
47 Poſyła dwunaśćie Apoſtołow ná kazánie.
34:
48 Ianá śćináią/ á ſławá o Ieſuśie przycho=
E 3dźi do


strona: 36

Summá y porządek36.
1:
dźi do Herodá.
2:
49 Pięć tyſięcy ludźi pięćiorgiem chlebá náſyca.
3:
50 Chodźi po morzu/ y Piotrowi tákże chodźić
4:
każe.
5:
51 V Káphárnáitow czyni rzecz o mánnie/ y o
6:
práwym chlebie/ ktory sſtąpił z niebá.
TRZECIA PASCHA.Roku P. 33.

7:
52 Strofuie Pháryzeuſze/ ktorzy zá złe mieli v=
8:
czniom iego/ iż iadáli nieumywſzy ręku.
9:
53 Vzdrawia corkę Chánáneyſkiey niewiáſty.
10:
54 Vzdrawia człowieká głuchego y niemego.
11:
55 Siedmiorgiem chlebá cztery tyśiące ludźi
12:
náſyca.
13:
56 Strofuie Pháryzeuſze/ ktorzy żądáli cudu/ y
14:
vcznie ſwe nápomina/ áby ſię ſtrzegli kwá=
15:
ſu ich.
16:
57 Vzdrawia ślepego v Bethſáidy.
17:
58 Piotrowi wyznawáiącemu/ iuż Ieſus ieſt Sy=
18:
nem Bogá żywego/ obiecuie klucze krole=
19:
ſtwá niebieſkiego/ y mękę ktorą miał w Ie=
20:
ruzálem podiąć/ opowieda.
21:
59 Páńſkie przemienienie.
IIII. część od czáſu ktorego Pan przepowiedáć począł vczniom ſwoim że miał iść do Hieruzálem y tám wiele ćierpieć.

22:
60 Wyrzucá czártá/ ktorego vcznie wyrzućić
23:
nie mogli/ zálecáiąc im poſt y modlitwę.
24:
61 Płáći dwie dydráchmie/ zá ſię y zá Piotrá/
25:
pułtálárkiem w gębie rybiey od Piotrá ná=
26:
leźionym.
27:
62 Vczniow ſpieráiących ſię o przodkowánie ná=
28:
ucza pokory.
29:
63 Potępia tych/ ktorzy gorſzą málutkie.
V. część o przyśćiu do Iudſkiey źiemi ná vmęczenie.

30:
64 Vczy odpuſzczáć brátu przećiw nam grzeſzą=
31:
cemu.
32:
65 Opuśćiwſzy Gálileą idźie do Iudſkiey źie=
33:
mie/ á Samárytanowie go nie przyimuią.
34:
66 Ná teyże drodze/ vzdrawia dźieśiąći trędo=
wátych.


strona: 37

Hiſtoryey Ewángeliey S.37.
1:
wátych.
2:
67 Náucza w kośćiele w święto Kuczek ábo
3:
Namiotow.
4:
68 Wybawia niewiáſtę ná cudzołoſtwie poimá=
5:
ną. Náucza w kośćiele/ y vſtępuie tym kto=
6:
rzy go chćieli kámionowáć.
7:
69 Oświeca ślepo národzonego.
8:
70 Rozmawia o dobrym páſterzu y owcách
9:
iego.
10:
71 Wyſyła śiedmdźieśiąt vczniow/ y wracáią
11:
ſię. Podobieńſtwo o Sámárytanie/ y tym
12:
co wpadł miedzy zboyce.
13:
72 Náucza ſpoſobu y mocy modlitwy/ y ſtrofuie
14:
opáczną czyſtość Pháryzáyſką.
15:
73 Nie każe ſię bać tych/ ktorzy zábijáią ćiáło:
16:
Przypowieść Bogaczá/ ktory roſprzeſtrze=
17:
niał gumná ſwoie: y o wiernym ſłudze cze=
18:
káiącym ná przyſzćie Páná ſwego.
19:
74 Potępia ich/ ieſli nie będą pokutowáć: po=
20:
kázuiąc ćierpliwość Bożą przez figę niepło=
21:
dną/ ktorey ieſzcze do roku czekał owocu.
22:
Vzdrawia niewiáſtę ſkurczoną/ y vczy że
23:
ćiáſna ieſt drogá do niebá.
24:
75 Vzdrawia opuchłego w Sobotę/ y vczy że po=
25:
trzebá wſzytkiego ſię wyrzec dla niego.
26:
76 W święto kośćiołá poświęcenia/ vchodźi
27:
ręku tych ktorzy go chćieli kámionowáć.
28:
77 Przypowieść o owcy zginioney/ o dráchmie/
29:
y o ſynie márnotrátnym.
30:
78 Przypowieść o ſzáfárzu nieſpráwiedliwym.
31:
79 O nierozdźielnośći małżeńſtwá.
32:
80 O Bogaczu/ y o Lázárzu.
33:
81 Biádá tym/ ktorzy drugich gorſzą: O ſkutku
34:
wiáry/ ktora ſámym ſłowem gory przenośi.
O Pháry=


strona: 38

Summá y porządek38.
1:
82 O Pháryzeuſzu/ y o Celniku/ modlących ſię w
2:
kośćiele.
3:
83 Ręce ná dźiatki wkłáda/ y młodźieńcá bogá=
4:
tego ku doſkonáłośći wiedźie.
5:
84 Przypowieść o robotnikách náiętych do win=
6:
nice.
7:
85 Lázárzá ożywia/ á Zydźi ſię rádzą iákoby go
8:
ſtráćić.
9:
86 Smierć ſwą opowieda/ y ſynom Zebedeu=
10:
ſzowym proſzącym pierwſzych mieyſc/ odprá=
11:
wę dawa.
12:
87 Vzdrawia ślepego przed weſzćiem ſwym do
13:
Ierychá.
14:
88 Zácheuſz prziymuie Páná do ſwego domu:
15:
Przypowieść o dźieśiąći grzywnách dánych
16:
dźieśiąći ſługom.
17:
89 Vzdrawia dwu ślepych wychodząc z Ierychá.
18:
90 Ná wieczerzy w Bethániey Mária wylewa
19:
oleiek ná głowę iego.
20:
91 Siedząc ná ośle/ z wielką czćią y chwałą
21:
wiezdża do Ieruzálem.
Kwietna Niedźielá.

22:
92 Vzdrawia chrome y ślepe. A Pogánie wi=
23:
dźieć go prágną.
VI. część ktora ma w ſobie tydzień święty/ męki w Hieruzálem.

24:
93 Przeklina figę/ y wyrzuca kupuiące y przedá=
25:
iące z kośćiołá.
26:
94 Zydom pytáiącym/ czyiąby mocą vczył/ zá=
27:
dawa queſtią o krzćie Ianowym: y opo=
28:
wieda ich odrzucenie/ á náwrocenie Pogá=
29:
now/ przez przypowieść o dwu ſyniech/ z kto=
30:
rych ieden obiecał vczynić/ á drugi vczynił
31:
oycowſkie roſkazánie.
32:
95 Podobieńſtwo o winnicy náiętey oraczom:
33:
ktorzy/ y ſługi/ y ſyná poſłanego/ na zbieránie
34:
owocow/ zábili.
Podobień=


strona: 39

Hiſtoryey Ewángeliey S.39.
1:
96 Podobieńſtwo o krolu/ ktory vczynił gody
2:
ſynowi ſwemu/ náprośiwſzy gośći/ ktorzy
3:
przyść niechćieli.
4:
97 Odpowiedź ná pytánie o czynſzu/ mali być
5:
dány Ceſárzowi: y ná pytánie Sádduceu=
6:
ſzow o zmartwychwſtániu.
7:
98 Odpowiedź ná pytánie Pháryzeuſzow/ o na=
8:
więtſzym przykazániu.
9:
99 Záwiera im vſtá/ tym pytániem/ iáko Chri=
10:
ſtus ieſt y Synem y Pánem Dawidowym?
11:
100 Każe im czynić iáko vczą/ á nie iáko czynią
12:
Pháryzeuſzowie.
13:
101 Ofiárę vbogiey wdowy przekłáda/ nád ofiárę
14:
bogátych.
15:
102 Opowieda vczniom ſwym ſpuſtoſzenie ko=
16:
śćiołá/ y miáſtá Ierozolimſkiego: wſpomi=
17:
náiąc y to co ſię ma dźiać przed ſkończeniem
18:
świátá/ y o Antychriśćie: y o ſámym dniu
19:
ſądnym: ábyſmy gotowemi byli/ czekáiąc
20:
ná przyſzćie iego.
21:
103 Przez podobieńſtwo o dźieśiąći Pánnách/ y
22:
o tálentách/ pokázuie co ſię ma dźiać ná ſą=
23:
dźie z dobrymi y ze złymi/ z gotowymi y z
24:
niegotowymi: á iż ći co dobrze nie czynią
25:
będą potępieni.
26:
104 Iudaſz ſię zmawia z Zydy/ áby im wydał Pá=
27:
ná: dwá z vczniow Páſchę gotuią.
28:
105 Po wieczerzy vmywa nogi vczniow ſwoich.
CZWARTA PASCHA.Roku P. 34.

29:
106 Vſtáwuie ofiárę ćiáłá y krwie ſwey w na=
30:
świętſzym Sákrámenćie.
31:
107 Opowieda iż go ieden ze dwunaśćie wydáć
32:
miał (hámuiąc ſpor ich o przełożeńſtwie) á
Fiż ſię


strona: 40

Summá y porządek Ewáng: S.40.
1:
iż ſię go záprzeć mieli.
2:
108 Kazánie iego po wieczerzy.
3:
109 Modlitwá do Oycá.
4:
110 Hiſtorya o męce y pogrzebie iego/ od wieczo=
5:
rá Czwartkowego áż do wieczorá Piątko=
6:
wego.
7:
111 Zmartwychwſtáie dniá trzećiego.
Niedzielá Wielkonocna.

8:
112 Vkazał ſię Máriey Mágdálenie.
9:
113 Y drugim niewiáſtom.
10:
114 Y Piotrowi ꝟ. 34. Y dwiemá idącym do
11:
Emaus ꝟ. 15.
12:
115 Y vczniom zgromádzonym w iednym domu
13:
w Ieruzálem/ kiedy wſzedł zámknionymi
14:
drzwiámi/ y dał im moc zátrzymánia y od=
15:
puſzczánia grzechow.
16:
116 Y záśię po ośmi dniách vczniom zgromádzo=
17:
nym poſpołu z Thomaſzem.
Przewodna Niedzielá.

18:
117 Potym nád morzem Tyberyádſkim Piotro=
19:
wi/ y innym ryby łowiącym kędy też owce
20:
ſwe poruczył Piotrowi.
21:
118 Y záśię vczniom ná iedney gorze Gáliley=
22:
ſkiey; dáiąc im moc kazánia po wſzytkim
23:
świećie.
24:
119 Náoſtátek w Bethániey/ kędy im obiecał
25:
Duchá świętego (każąc im poczekáć w Ie=
26:
ruzálem) y ták pożegnawſzy ie wſtąpił do niebá.
W niebowſtąpienie Páńſkie.
Summá


strona: 41

41.
1:
Summá Ewángeliey S. Máttheuſzá.
2:
E
Wángelia Máttheuſzá S. może być ná pięć częśći rozdźielona.
3:
Pierwſza opiſuie dźiećińſtwo náſzego Zbáwićielá. w Rozd: 1. y 2.
4:
Wtora ma w ſobie przygotowánie/ ktore vprzedziło niżli ſię okazał. w
5:
Rozd: 3. y ná początku czwartego. Trzećia opiſuie okazánie iego
6:
przez náukę y cudá/ á to w Gálileiey: od pośledniey częśći Rozdziału
7:
4. áż do 19. Czwarta o przyśćiu iego do Iudſkiey ziemie ná mękę.
8:
w Rozd: 19. y 20. Piąta zámyka w ſobie on tydzień święty/ męki ie=
9:
go w mieśćie Ieruzálem. od Rozd: 21. áż do końcá.
10:
O S. Máttheuſzu mamy Matth : 9. 9. Mar: 2. 14. Luk: 5. 27.
11:
ktory będąc pierwey Celnikiem/ powołány od Páná sſtał ſię vczniem
12:
iego. Y záśię v Luk: w 6. 14. Mar : 3. 13. Matth: 10. 1. iáko ze wſzy=
13:
tkiey liczby vczniow obran był/ y policzon w poczet Apoſtołow. Y z
14:
nich záſię wybran (on ſam z S. Ianem) áby był iednym ze czterech
15:
Ewángeliſtow. Miedzy ktorymi też czterzemá/ / on napierwſzy pi=
16:
ſał Ewángelią ſwą ięzykiem Zydowſkim śiodmego roku po
17:
w niebo wſtąpieniu Páńſkim: to ieſt/ Roku Páńſkie=
18:
go/ 41. Iáko świádczy Euſebius
19:
in Chronico.
20:
grafika
F 2SWIETA
księga: Matth


strona: 1

Rozdźiał 1. †Liſt 1.
rozdział: 1
1:
SWIETA " EWAN=
2:
GELIA IESVSA
3:
CHRISTVSA, WE=
4:
DLVG MATTHEVSZA.
" To iest, Kſięgi máiące w ſobie dobrą nowinę, ábo weſołe poſelſtwo o przyśćiu obiecanego Meſsiaſsá: nápiſáne od Máttheuſsá S.

5:
ROZDZIAL I.
6:
Summá Rozdźiału Pierwſzego.
PIERWSZA CZESC EWángeliey, o dziećinſtwie naſsego Zbáwićielá.

7:
I. Rodzay Páná Ieſuſá Chriſtuſá według ćiáłá. 18 Po=
8:
częty z Duchá S. národzony z Máriey pánny/ Ioſephowi
9:
poślubioney. 20 Ioſeph od ániołá przeſtrzeżony. 21 Przecz
10:
názwány Ieſus. 23 Emmanuel.
werset: 1
11:
K
Sięgi rodzáiu Ieſuſá Chriſtu=
12:
ſá/ ſyná Dawidowego/ ſyná Abráhámo=
13:
wego.
Záczálo I.

werset: 1Abráhám zrodźił Iſááká. A I=
14:
ſáák zrodźił Iákobá. A Iákob zrodźił
15:
Iudę/ y bráćią iego.
Ewángelia ná dźień Národzenia y Poczęćia P. Máriey.

werset: 2Iudás lepák zrodźił Pháreſá
16:
y Zárę z Thámáry. A Pháres zrodźił Eſromá.

werset: 3A
17:
Eſrom zrodźił Arámá.

werset: 4Arám záś zrodźił Aminá-
18:
dábá. Aminádáb zrodźił Nááſſoná. A Nááſſon zro
19:
dźił Sálmoná.

werset: 5A Sálmon zrodźił Boozá z Ráhá=
20:
by. Booz lepák zrodźił Obedá z Ruthy. A Obed zro=
21:
dził Ieſſego.

werset: 6Lecz Ieſſe zrodźił Dawidá krolá. A
22:
Dawid krol zrodźił Sálomoná; z oney ktora byłá
23:
Vryaſzowá.

werset: 7Sálomon záś zrodźił Roboámá. A
24:
Roboám zrodźił Abiámá. Abiám zrodźił Aſę.

werset: 9A=
25:
ſá zrodźił Ioſáphátá. A Ioſáphát zrodźił Iorámá.
26:
Iorám lepák zrodźił Ozyaſzá.

werset: 10A Ozyáſz zrodźił Io=
27:
áchámá. A Ioáthám zrodźił Acházá. Acház záſię

Azrodźił


strona: 2

Ewángeliey Rozd: 1.2.
werset: 10
1:
zrodźił " Ezechiaſzá'.

" EzeciaſsaG.L
werset: 10A Ezechiaſz zrodźił Mánáſſe=
2:
ſá. A Mánáſſes zrodźił Amoná. Amon lepák zro-
3:
dźł Ioſiaſzá.

werset: 11A Ioſiaſz zrodźił Iechoniaſzá y brá=
4:
ćią iego/ " w záprowádzeniu Bábilońſkim.
" w przenieśieniu do Bábilonu.

werset: 12Lecz po
5:
záprowádzeniu Bábilońſkim/ Iechoniaſz zrodźił Sá
6:
láthielá. A Sáláthiel zrodźił Zorobabelá.

werset: 13A Zo=
7:
robabel zrodźił Abiudá. Abiud lepák zrodźił " Eliáki-
8:
má.' A Eliákim zrodźił Azorá.
" EliácimáL.

werset: 14Azor záſię zrodźił
9:
Sádoká. A Sádok zrodźił Achimá. Achim też zro=
10:
dźił Eliudá.

werset: 15A Eliud zrodźił Eleázárá. A Eleázár
11:
zrodźił Máttháná. Mátthán lepák zrodźił Iákobá.

werset: 16
12:
A Iákob zrodźił Ioſephá mężá Máriey: z ktorey
13:
ſię národźił IESVS, ktorego zowią Chriſtuſem. *

werset: 17
14:
A ták wſzytkiego pokolenia/ od Abráhámá áż do
15:
Dawidá/ ieſt pokolenia czternaśćie. á od Dawidá áż
16:
do záprowádzenia Bábilońſkiego/ pokolenia czter=
17:
naśćie. á od záprowádzenia Bábilońſkiego áż do
18:
Chriſtuſá/ pokolenia czternaśćie.
Záczá: 2.
Ewáng. w wigilią Bożego Národzenia/ y ná dzień Ioſephá ſwiętego.

werset: 18
19:
A národzenie Chriſtuſowe ták było. ☞ Gdy * by
* bowiemG.

20:
łá poślubioná mátká iego Mária Ioſephowi: pir=
21:
wey niżli ſię zeſzli/ náleźioná ieſt " brzemienna' z Du=
22:
chá świętego.
" máiąca w żywoćieG.L.

werset: 19A Ioſeph mąż iey będąc ſpráwiedli=
23:
wym/ y niechcąc iey oſławić: chćiał ią potáiemnie
24:
opuśćić.

werset: 20A gdy to on myślił/ oto ánioł Páńſki v=
25:
kazał mu ſię we ſnie mowiąc: Ioſephie ſynu Dawi=
26:
dow/ nie boy ſię przyiąć Máriey małżonki twey. á=
27:
bowiem co ſię w niey vrodźiło; ieſt z Duchá święte=
28:
go.

werset: 21á porodźi ſyná: y názowieſz imię iego IESVS.
29:
ábowiem on wybáwi lud ſwoy od grzechow ich. *

werset: 22
30:
(Ato ſię wſzyſtko sſtáło; áby ſię wypełniło to co
31:
ieſt powiedźiano od Páná przez Proroká mowiące=
32:
go:

werset: 23Oto pánná " będźie brzemienna'/ y porodźi ſy=
33:
ná: y názową imię iego Emmánuel: co ſię wykłáda/
34:
Bogznámi.)
" w żywoćie mieć będźieG.L

werset: 24A Ioſeph ocućiwſzy ſię ze ſnu/ vczy=
nił iá=


strona: 3

Rozd: 1. według Máttheuſzá.3.
1:
nił iáko mu był roſkazał ánioł Páńſki: y wźiął żonę
2:
ſwoię.

werset: 25Y nie vznał iey áż porodźiłá ſyná ſwego pir=
3:
worodnego: y d názwał imię iego IESVS.
dAbo, nazwáłá. Bo ták Pannie, iáko y Ioſefowi rzeczono przez aniołá: Názowieſs imię iego IESVS.


4:
NAVKI Y PRZESTROGI
5:
Z ROZDZIALV I.
6:
Ieſuſá Chriſtuſá) Ieſus ábo Ieſzuáh po Zydowſku/ rozumie
7:
ſię zbáwićiel po Polſku/ á po Grecku lekarz. A Chriſtus po Gre=
8:
cku/ Meſſiáſz po Zydowſku/ Po Polſku Pomázániec. Ieſus imię
9:
ieſt właſne perſony/ á Chriſtus imię vrzędu ábo doſtoieńſtwá.
10:
Ktore ácz w ſtárym zakonie było poſpolite wſzyſtkim krolom/ ká=
11:
płanom y prorokom (bo ći wſzyſcy bywáli pomázáni) ále tu/ y wſzę
12:
dy w nowym teſtámenćie/ ieſt właſne przezwiſko onego iedynego
13:
Chriſtuſá ábo Meſſiaſzá/ ktorego wſzyścy Zydowie czekáli.
14:
Dawid zrodził Sálomoná) Iáko Ewángeliſtowie potężnie do=
15:
wodzą/ że Pan Ieſus ieſt prawdziwy Meſſiaſz/ potomek Dawi=
16:
dow y Abráhámow/ przez ten porządek potomſtwá/ przez tę linią/
17:
álbo ſucceſſią ćieleſną: ták tymże dowodem przez ſucceſſią ducho=
1.
Succeſsia Páná Chriſtuſowá y kośćiołá iego.

18:
wną/ oni ſtárzy á święći Doktorowie/ Ireneus/ Auguſtyn/ Opta=
19:
tus/ y my z nimi pokázuiemy/ że dziśieyſzy Papież ClemensVIII.
20:
ieſt prawdziwy potomek Piotrá ś. á namiáſtek Chriſtuſow: y ko=
21:
śćioł Rzymſki ieſt prawdziwie kośćioł Apoſtolſki. Y ieſt to nape=
22:
wnieyſzy dowod/mowi Ireneus. A iáko w tym porządku rodzáiu
23:
Chriſtuſowego/ złość wiela przodkow Páńſkich nic nie záſzkodziłá
24:
świątobliwośći P. Iezuſowey/ y Pánny mátki iego: ták y w onym
25:
porządku Papieżow/ złość niektorych nie ſzkodzi świątobliwośći
26:
kośćiołá powſzechnego. A iáko dla złośći potomkow Dawido=
27:
wych nie odmienił Pan Bog obietnice Dawidowi vczynioney:
28:
ták/ y dáleko więcey/ dla złośći wiela ludzi w kośćiele ſwym/ nie od
29:
mieni Pan Chriſtus obietnice oney:
2.
Złość przełożonych niektorych nie ſskodzi kośćiołowi.
Ze brany piekielne nigdy nie
30:
zwyćiężą kośćiołá iego. Y oney; że on ſam y Duch iego S. mie=
31:
ſzkáć ma w tym kośćiele ná wieki/ y vczyć go wſzelákiey prawdy.
3.
Obietnice Pánskie nie mienią ſię dla złośći ludzkiey.

32:
A Zorobabel) Máttheuſz S. z Lukaſzem w opiſániu rodzáiu
33:
Páná Ieſuſowego zgadzáią ſię áż do Zorobabelá. Ale iż ten miał
34:
dwu ſynow/ Rezego y Abiudá: więc Lukaſz przez Rezego áż do oy=
35:
cá Pánny Máriey prowádźi linią Náthánowę. A Máttheuſz przez
36:
Abiudá tęż prowádzi áż do oycá Ioſephá małżonká Máriey. A
37:
ták przez Rezego narodziłá ſię Pánná Mária/ á przez Abiudá ná=
38:
rodźił ſię Ioſeph. Gagneius
Zgodá Ewángeliſtow w opiſániu rodzáiu Chryſtuſowego
A 2Ioſephá


strona: 4

Ewángelia Rozd: 1.4.
1:
Ioſepha mężá Mariey.) Dla dwu przyczyn Ewángeliſtá ś. na=
2:
rod Ioſephow ták pilno opiſuie; choć on nie był właſnym oycem
3:
Páná Ieſuſowym.
Przecz Mattheuſs S. narod Ioſephow ráczey niż P. Máriey opiſuie.
Iedná/ iż nie ieſt obyczay piſmá ś. białych=
4:
głow mężátych rodzay opiſowáć/ iedno przez męże ich. Druga/ iż
5:
Mária pánná byłá z tegoż domu y pokolenia z ktorego y Ioſeph:
6:
iáko y tu Ewángeliſtá doſyć pokázuie/ twierdząc że ſię Pan Ieſus
7:
ſyn Dawidow z Máriey pánny/ bez mężá/ národził. Y Iſáiaſz;
8:
zowiąc Márią pánnę/ látoroślą z korzeniá Ieſſego/ oycá Dawi=
9:
dowego. Y Moyzeſz; roſkázuiąc áby káżda corká dziedziczká (iáką
10:
byłá Pánná Mária/ będąc iedynaczką) nie mogłá iść zá inſzego
11:
mężá/ iedno ktoryby był z tegoż pokolenia:
P. Mária byłá z domu Dawidowego z pokolenia Iudá.
iáko wyráznie/ nie tyl=
12:
ko w Láćińſkim/ ále y w Zydowſkim texćie ſtoi. Y Lukaſz; wſpo=
13:
mináiąc że poſpołu z Ioſephem ſzłá ná popis do Betlehem miá=
14:
ſtá Dawidowego: że oboie byli z tegoż pokolenia. Hieron: in
15:
Matth. Tertullianus aduerſus Iudæos. A przedſię Elżbietá byłá kre=
16:
wna Pánny Máriey/ o czym będzie niżey.
17:
Z ktorey ſię národził) Nie rzekł/ Ioſeph zrodził Ieſuſá: iż Pan
18:
Ieſus nie poſzedł z Ioſephá/ áni z naśienia iego (iáko bluzni Bu=
19:
dny kácerz ſproſny) ále ſię národził z naczyſtſzey Pánny/ bez żadney
20:
męzkiey ſpráwy.
Ieſus z ſámey ſię Pánny národźił nie z Ioſephá, áni z naśienia iego.
Bo pánną poczęłá/ y pánną porodziłá/ iáko Mát
21:
theuſz ś. y Iſáiaſz świádczą. Y przetoż Meſſiaſz názwan ieſt
22:
naśienim niewieśćim: iż ſię z ſámey Pánny/ bez náśienia męz=
23:
kiego/ miał národzić
24:
Pierwey niż ſię zeſsli.) Nie iżby ſię kiedy potym zeyść mieli: ále
25:
tym nas iśći/ że nie z Ioſephá poczęłá/ ále z Duchá ś. Hieronymus in
26:
Matth. et contra Heluid. Podobne mieyſcá maſz Iſaiae 37. 27. V=
27:
ſchłá pierwey niżli ſię doſtałá. Iſa: 65. 24. Matth: 6. 8. Ioan: 4. 49.
P. Mária nigdy mężá nie vznáłá.

28:
Oto Pánna.) To proroctwo Iſáiaſzowo od Máttheuſzá ś. o
29:
Máriey Pánnie y o Synie iey Pánu Ieſuſie iáśnie wyłożone/ ták
30:
ſię zupełnie náyduie we wſzytkich kśięgách Ewángeliey Mátthe=
31:
uſzowey/ Láćińſkich/ Greckich/ y Syriyſkich: że nigdy o nim w ko=
32:
śćiele namnieyſzego wątpienia nie było: y ták ie zgodnie wſzyścy
33:
Doktorowie kośćielni záwſze rozumieli. Ieden ſię tylko nálazł ná=
34:
ſzych czáſow w Litwie Symon Budny bluznierz ſproſny/ ktory w
35:
ſwych niezbożnych przypiſkách ná Teſtáment nowy to mieyſce I=
36:
ſáiaſzowe w wątpliwość przywodzi: mowiąc/ iż ſię o Pánnie Má=
37:
riey y o Synie iey rozumieć nie może: á iż to nie Máttheuſz E=
38:
wángeliſtá ś. piſał; ále iákiś proſtak/ ná kráiu był te ſłowá przypi=
39:
ſał/ á potym ie ktoś drugi w text wpiſał.
Smiáłość Budnego w vmnieyſsániu y znieważániu piſmá S.
Lecz ſię w tym Budny
40:
nie czuie/ iż rzecz niepodobna/ żeby ieden proſtak miał iednym rá=
41:
zem wſzytkie kśięgi Ewángeliey Máttheuſzá ś. co ich kolwiek by=
ło ná


strona: 5

Rozdź: 2. według Máttheuſzá.5.
1:
ło ná świećie/ Greckie/ Láćińſkie/ y Syryiſkie popſowáć. Ponie=
2:
waż tedy Budny fałſzerz iáwny/ tego domyſłu ſwego opácznego/
3:
niczym nie dowodzi/ iedno Zydowſkimi plotki/ á niepewnemi ś=
4:
wiádectwy/ Eráſmá/ Lutrá/ y Cáſtálioná hæretykow: przetoż wy=
5:
myſły iego ſłuſznie wſzyścy wierni odrzucáć y przeklináć powinni:
6:
máiąc po ſobie nie tylko wſzytkie Oyce święte y Doktory kośćielne
7:
wſzytkich wiekow: ktorzy tych ſłow o pánieńſtwie P. Máriey ták
8:
w poczęćiu/ iáko y w porodzeniu iey/ przećiw Zydom y hæretykom
9:
śmiele vżywáli: ále y wyráźne ſłowá ſámego Máttheuſzá Ewán=
10:
geliſty ś. á ráczey Duchá ś. przezeń mowiącego.
11:
Y porodzi) Y to przećiw Iowiniániſtom y Kálwiniſtom/ kto=
12:
rzy śmieią bluznić/ żeby w rodzeniu miáłá być zupełność iey pánień
13:
ſka náruſzona. August. hæreſi 28. et epist: 3. Ano y w kredzie wy=
14:
znawamy/ iż ſię národził z Máriey dziewice.
Mária w porodzeniu pánną.

15:
Aż porodziłá pierworodnego.) Z tych ſłow zle rozumiánych Hel=
16:
widius ſtáry hæretyk ſwoy błąd wywodził; żeby P. Mária po po=
17:
rodzeniu mężá vznáć/ y drugie ſyny mieć miáłá.
Mária pánna y po porodzeniu.
Ktore bluznier=
18:
ſtwo y od ś. Hieronymá z gruntu wywrocone/ y od kośćiołá wſzy=
19:
tkiego ieſt dawno potępione: á iáko Auguſtyn świádczy/ nie ták
20:
z piſmá/ iáko z trádicyey. Podobne temu mieścá mamy: Micho=
21:
li corce Saulowey nie vrodził ſię ſyn/ áż do dniá śmierći iey. O
22:
to ia ieſtem z wámi áż do ſkończenia świátá. Siedź po práwicy
23:
moiey/ áż położę nieprzyiaćioły twoie podnożkiem nog twoich.
24:
A ták nie idzie ſtąd/ áby ią miał po porodzeniu vznáć. Pierworo=
25:
dnym lepak tego zową/ przed ktorym ſię żaden nie vrodził; choćia
26:
by ſię y po nim nikt nie národził. Hieronymus contra Heluidium.
Pierworodny może być iednorodny.
księga: Matth
rozdział: 2

27:
ROZDZIAL II.
28:
1 Chriſtuſowi národzonemu w Betlehemie/ Mędrcy ſię
29:
kłániáią. 13 Ioſeph z Ieſuſem y z Márią vćieka do Egyptu.
30:
16 Herod zábija dziatki. 22 Ioſeph wroćiwſzy ſię z Egyptu/
31:
mieſzka w Názárećie.
Záczá: 3.
werset: 1
32:
A
Gdy ſię národźił Ieſus w Betlehemie Iud=
33:
ſkim/ " we dni Herodá krolá: oto Mędrcy ze w=
" zá czáſu.

34:
ſchodu ſłońcá przybyli do Ieroſolimy/
Ewángelia w dzień Trzech Krolow.

werset: 2mo=
35:
wiąc: Gdźie ieſt " ktory ſię národźił' Krol Zydow=
" on národzonyG.

36:
ſki? Abowiem widźieliſmy gwiazdę iego ná wſchod
37:
ſłońcá/ y przyiácháliſmy " pokłonić ſię iemu.
" chwałę oddáć, ábo pokłon czynić.

werset: 3Co gdy
A 3vſłyſzał


strona: 6

Ewángeliey Rozd: 2.6.
1:
vſłyſzał krol Herod/ zátrwożył ſię/ y wſzytká Ieroſo=
2:
limá z nim.

werset: 4Y zebrawſzy wſzytkie Arcykápłany/
3:
y Doktory ludu/ dowiedował ſię od nich/ gdźie ſię
4:
miał Chriſtus národźić.

werset: 5A oni mu rzekli: W Be=
5:
tlehemie Iudſkim. Bo ták ieſt nápiſano przez Pro=
6:
roká:

werset: 6Y ty Betlehemie źiemio Iudſka/ z żadney
7:
miáry nie ieſteś napodleyſzy miedzy " kśiążęty Iud=
" ábo przednieyſsymi miásty.

8:
ſkimi. ábowiem z ćiebie wynidźie wodz/ ktory " bę=
9:
dźie rządźił' lud moy Iſráélſki.
" będźie pásłG.

werset: 7Tedy Herod we=
10:
zwawſzy potáiemnie onych Mędrcow; pilnie ſię
11:
wywiádował od nich czáſu/ ktorego ſię im gwiazdá
12:
vkazáłá.

werset: 8Y poſławſzy ie do Betlehemá/ rzekł: Idź=
13:
ćie/ á wywiáduyćie ſię pilno o dźiećiątku: á gdy nay=
14:
dźiećie/ oznaymićie mi/ ábym y ia przyáchawſzy pokło
15:
nił ſię iemu.

werset: 9ktorzy wyſłuchawſzy krolá/ poiácháli.
16:
A oto gwiazdá ktorą widźieli ná wſchod ſłońcá/ pro=
17:
wádźiłá ie/ áż przyſzedſzy ſtánęłá nád mieyſcem gdźie
18:
było dźiećiątko.

werset: 10A vyźrzawſzy gwiazdę/ vrádowá=
19:
li ſię rádośćią bárzo wielką.

werset: 11Y wſzedſzy w dom/ " ná=
20:
leźli' dźiećiątko z Márią mátką iego. y vpadſzy po=
" vyzrzeliG.

21:
kłonili ſię iemu: á otworzywſzy ſkárby ſwe/ ofiá=
22:
rowáli mu dáry; złoto/ kádźidło/ y mirrę.

werset: 12A * ná=
* od BogáG.

23:
pomnieni we ſnie/ áby ſię nie wracáli do Herodá/ in=
24:
ſzą drogą wroćili ſię do kráiny ſwoiey. *
Záczá: 4.
Ewángelia w dzień S S. Młodziankow.

werset: 13
25:
Ktorzy gdy odiácháli/ oto ánioł Páńſki vkazał ſię
26:
we ſnie Ioſephowi/ mowiąc: Wſtań/ á weźmi dźie=
27:
ćiątko y mátkę iego/ á vćiecz do Egyptu: y bądź tám/
28:
áżći opowiem. Abowiem będźie Herod ſzukał dźie=
29:
ćiątká/ áby ie zátráćił.

werset: 14Ktory wſtawſzy/ wźiął dźie=
30:
ćiątko y mátkę iego w nocy: y vſzedł do Egyptu.

werset: 15Y
31:
był tám áż do śmierći Herodowey: áby ſię ſpełniło/
32:
co powiedźiano ieſt od Páná przez Proroká mowią=
33:
cego: Z Egyptu wezwałem Syná moiego.

werset: 16Tedy
34:
Herod widząc że był omylonym od Mędrcow/ roz=
gniewał


strona: 7

Rozd: 2. według Máttheuſzá.7.
1:
gniewał ſię bárzo: y poſławſzy pobił wſzytkie dźieći/
2:
ktore były w Betlehemie/ y po wſzytkich gránicách
3:
iego/ " ode dwu lat y niżey'/ według czáſu ktorego ſię
" od dwuletnych y młodſzeG.

4:
był doſtátecznie wywiedźiał od Mędrcow.

werset: 17Tedy
5:
ſię wypełniło to co ieſt rzeczono przez Ieremiaſzá
6:
Proroká mowiącego:

werset: 18Głos był ſłyſzan " w Ramie/
" to ieſt ná wyſokośći.

7:
płácz/ y nárzekánie * wielkie: " Rachel płácząca " ſy=
* y łkánieG.
" To ieſt, Betlehemska ziemiá: iż podle Betlehemá Rachel pogrzebioná byłá.
" dziećiG.

8:
now' ſwoich/ y niechćiáłá ſię dáć poćieſzyć/ iż ich
9:
nie máſz. *

werset: 19
10:
A gdy Herod vmárł/ oto anioł Páńſki vkazał ſię
11:
we ſnie Ioſephowi w Egypćie/ mowiąc:

Ewángelia w wigilią trzech Krolow.
werset: 20Wſtań/
12:
á weźmi dźiećiątko y mátkę iego/ á idź do źiemie I=
13:
ſráélſkiey. Abowiem pomárli/ ktorzy e duſze dźiećię=
14:
cey ſzukáli.
eDuſzá, wedle ſpoſobu ięzyká Zydowſkiego miáſto zdrowia ábo żywotá, częſto ſię w piśmie kłádzie.

werset: 21Ktory wſtawſzy/ wźiął dźiećiątko y má=
15:
tkę iego/ y przyſzedł do źiemie Iſráelſkiey.

werset: 22Lecz gdy
16:
vſłyſzał/ iż Archelaus krolowáł w Iudſkiey źiemi/ ná
17:
mieścu Herodá oycá ſwego/ bał ſię tám iść: ále * ná=
* od BogáG.

18:
pomniony we ſnie/ " vſtąpił' w ſtrony Gálileyſkie.
" wroćił ſięG.

werset: 23A
19:
przyſzedſzy mieſzkał w mieśćie/ ktore zową Názáreth:
20:
áby ſię wypełniło co rzeczono ieſt przez Proroki: Iż
21:
Názáreyſkim będźie názwány. *


22:
NAVKI Y PRZESTROGI
Mędrcy, trzey Krolowie.

23:
Mędrcy) Acz niektorzy z Doktorow ſtárych te Mędrce zá czár=
24:
nokśiężniki mieli: wſzákże pewnieyſza ieſt innych ſentencya/ á ná
25:
imię ś. Hieronymá/ Klemenſá Alexándryiſkiego/ Chryſoſtomá/
26:
Cyrillá Alexándryiſkiego/ Theodoretá/ Leoná wielkiego/ y in=
27:
nych/ iż to nie czárnokśiężnicy byli/ ále Mędrcowie á Philoſopho=
28:
wie Cháldeyſcy ábo Arábſcy: ktorzy w onych kráiách ábo krolmi
29:
byli/ ábo y ſámym krolom roſkázowáli: iáko Plinius y Cicero
30:
świádczą. Y przetoż ie ſłuſznie kośćioł wſzytek z Tertullianem/ z
31:
Cyprianem/ z Chryſoſtomem y z Theophyláktem/ z Iſidorem y z
32:
Klaudianem/ z trádiciey á podánia ſtárſzych/ zdawná krolmi zo=
33:
wie. Co ſię y z ſtáremi proroctwy nadobnie ſtoſuie/ y z Ewánge=
34:
lią; ktora wſpomina ich ſkárby/ krolom właſne: y to/ że ſię ná ich
35:
przyiáchánie ſtrwożył Herod y znim wſzytko miáſto Ieruzalem. Skąd znáć/


strona: 8

Ewángeliey Rozd: 2.8.
1:
Skąd znáć/ że to nieládá Mędrcy byli/ y z niemáłym pocztem
2:
przyiecháli. Iáko y przedtym krolowa Sábá z tákimiż dáry do
3:
krolá Sálomoná. Acz podobno nie byli ták wielkimi krolmi/ iá=
4:
ko ſą krolowie dziśieyſzy: ále przynamniey możnemi ludzmi/ kroli=
5:
kámi/ ábo kśiążęty: iácy byli oni śiedm Mędrcowie/ v krolá Per=
6:
ſkiego Aſſweruſá: ktore piſmo zowie kśiążęty Perſow/ y Medow.
7:
Y v Tobiaſzá oni przyiaćiele Iobowi (ktorzy też byli Mędrcy/ iá=
8:
ko ich dyſputácye pokázuią) krolmi ſą názwáni. A co ſię liczby ich
9:
dotycze/ Leo pierwſzy Papież y Auguſtyn ś. śmiele twierdzą/ że ich
10:
było trzey. Ciáłá ich ze wſchodu przenieśione/ w Kolnie vkázuią: y
11:
imioná ich nie táyne/ Káſper/ Málcher/ Bálcer. Histo: Scholastica.
12:
Gwiazdę iego.) Nie byłáć tá gwiazdá z liczby innych/ ktore ſą
13:
ná niebie: przetoż nie máią ſtąd obrony áni Pryſcylliániſtowie
14:
hæretycy/ áni Gwiazdárze owi/
Gwiazdárze.
ktorzy gwiazdom poddawáią wol=
15:
ność ludzką/ ábo z gwiazd chcą opowiedáć ludziom przyſzłe ich
16:
przypadki/ ſzczęśćie ábo nieſzczęśćie. Bo tákie ſam P. Bog potę=
17:
pia v Ieremiaſzá/ y v Iſáiaſzá proroká. O czym niżey Dziei: 19. 19.
18:
Przyiecháliſmy pokłonić ſię iemu.) To przyiechánie z ták dále=
19:
kich kráiow/ z nabożeńſtwá/ dla náwiedzenia y pochwalenia Ch=
20:
riſtá Páná ná mieścu národzenia iego;
Odpuſty y pielgrzymſtwá ná mieścá ſwięte.
potwierdza pielgrzymo=
21:
wánia Chrześćijáńſkié/ ábo chodzenia ná odpuſty: y tę vczćiwość
22:
ktora ſię dzieie w kościele powſzechnym/ perſonom/ mieścom/ y
23:
rzeczom świętym. Według onego proroctwá: Będziem ſię kłá=
24:
niáć ná tym mieścu kędy ſtały nogi iego.
25:
Arcykápłany y Doktory.) Αρκιερθ̃δς z Greckiego właśnie Arcy=
26:
kápłani: ktore Láćińſki tłumácz czáſem kśiążęty kápłáńſkimi/ czá=
27:
ſem biſkupámi/ á czáſem nawyżſzymi kápłany zowie.
Arcykápłani y Doktorowie.
Doktorowie
28:
záſię/ po Láćinie Scribæ, po Zydowſku Sopharim, iákoby kśięża/
29:
od ſłowá Sepher, to ieſt kśięgi; ábo od Saphar, iákoby czytelnicy y
30:
wykłádácze zakonu: po Grecku γραματε̃ις, to ieſt piſárze iáw
31:
ni/ ábo kánclerze. ktore też Lukaſz zowie Νομικοὺς, zakonne ábo
32:
zakonniki: y Νομοδιδασκαλοὺς, zakonu vczyćiele. My ie wſzędy
33:
zwáć będziemy/ ábo Doktormi zakonnemi/ ábo zgołá Doktormi.
Porządni kápłani wykładácza zakonu y piſmá świętego.

34:
Dowiedował ſię od nich.) Słuſznie ſię/ w ſpráwie zakonu y religi=
35:
ey ſwey pyta przełożonych kápłáńſkich: iáko y w zakonie było ro
36:
ſkazano. Bo ácz y ći nie dobrzy przełożeni byli; iednák częſto/ dla
37:
oſobnego przywileiu vrzędu ſwoiego/ prawdę znáć muśieli: iáko
38:
y tu/ y gdzie indziey/ práwego Meſſiaſzá oznáymuiąc vczynili.
39:
Y vpadſsy pokłonili ſię iemu.) Temu ćiáłu/ mowi Chryſoſtom ś.
40:
we żłobie Mędrcy ſię kłániáli. Náśláduymyſz ich tedy y my.
Pokłon P. Chriſtuſowi w Sákramenćie.
Iuż
go tu


strona: 9

Rozd: 3. według Máttheuſzá.9.
1:
go tu nie we żłobie widziſz/ ále ná ołtarzu; iuż go tu nie białagło=
2:
wá/ ále kápłan trzyma: y Duch święty obfićie ná tę ofiárę ieſt
3:
wylany. Homil: 24.in 1. ad Corinthios.
4:
A otworzywſsy skárby ſwe.) Skárby te byłyć iákoby pierwiaſtki
5:
onych dárow/ ktore według proroctw Dawidowych y Iſáiaſzo=
6:
wych/ pogáńſtwo Chriſtuſowi y kośćiołowi iego ofiárowáć miá=
7:
ło: y ofiárowáło począwſzy od Konſtántyná wielkiego Ceſárzá.
8:
A ći trzey krolowie/ y kśiążętá ludu ſwego/ noſzą ná ſobie oſobę
9:
wſzech krolow y Ceſárzow/ ktorzy wedle námienionych proroctw
10:
mieli w Chriſtuſá vwierzyć.
Krolowie ziemſcy mieli ſię kłániáć, y dáry ofiárowáć Pánu Chriſtuſowi.

11:
Z Egyptu wezwałem) To mieśce prorockie (y temu podobne w
12:
nowym teſtámenćie) tu ná Chriſtá Páná przytoczone/ choćby ſię
13:
wedle litery ináczey rozumieć mogło; vczy nas dobrze wykłádáć
14:
piſmá ſtárego zakonu. Ponieważ przednieyſze ich rozumienie ieſt
15:
o Chriſtuśie/ y o kośćiele iego.
Piſmá stárego zakonu iáko wykłádáć, y do czego ſię śćiągáią.

16:
Pobił wſsytkie dzieći.) Obácz iáká ieſt władza y poważność ko=
17:
śćiołá Bożego/ około chwały Bożey: á miánowićie w kánonizá=
18:
cyey świętych/ y w vſtáwowániu świąt ich: gdyż bez żadnego
19:
wyráźnego ſłowá Bożego ábo piſmá ś. święto tych niewinnych
20:
dziatek záwſze kośćioł święćił y obchodził/ począwſzy od czáſow
21:
Apoſtolſkich: choćia oni nie dobrowolnie dla Chriſtuſá vmárli:
22:
y nie wſzyścy podobno byli obrzezáni: y owſzem niektorzy z po=
23:
gáńſkich rodzicow poſzli. Augustinus epist: 28. Origenes homilia
24:
3. in diuerſos.
Kośćioł ma moc kánonizowáć S. y świętá ich vstáwiáć.

25:
Dziećiątko y mátkę iego.) Nie rzekł/ wziął ſyná ſwego y żonę
26:
ſwoię: ále dźiećiątko y mátkę iego. Bo nie był oycem właſnym
27:
Páná Ieſuſowym/ ále opiekunem. Hieron. in Matth.
Ioſeph nie był właſnym oycem P. Ieſuſowym.
rozdział: 3
ROZDZIAŁ III.
28:
1 Ian ná puſzczy pokutę y przyśćie Chriſtuſowo opowiá=
29:
da. 4 Odzienie y żywność Ianowá. 6 Spowiedz przed Ia=
30:
nem. 8 Owoce pokuty. 10 Dobre vczynki potrzebne. 11
31:
Krzeſt Ianow á Chriſtuſow rożny. 13 Chriſtus okrzczon
32:
od Ianá. 16 Okazánie Troyce świętey.
VVTORA CZESC Ewángeliey, o przygotowániu niżli ſię P. Chriſtus okazał.
Zácza: 5.
werset: 1
33:
A
We dni one przyſzedł Ian Krzćićiel/ każąc
34:
ná puſzczy Iudſkiey/

werset: 2y mowiąc: Czyńćie po=
35:
kutę: ábowiem " przybliży ſię' kroleſtwo nie=
" przybliżyło ſię4 L. K. G. S.

36:
bieſkie.

werset: 3Bowiem ten ieſt/ o ktorym mowił Iſáiaſz
Bprorok/


strona: 10

Ewángeliey Rozd: 3.10.
1:
prorok/ rzekąc: Głos wołáiącego ná puſzczy; Go=
2:
tuyćie drogę Páńſką: proſte czyńćie śćieſzki iego.

werset: 4A
3:
ten Ian miał odźienie z śierći wielbłądowey/ y pás
4:
ſkorzány około biodr ſwoich: á pokarm iego był ſzá=
5:
ráńcze y miod leśny.

werset: 5Tedy wychodźiłá do niego Ie=
6:
roſolimá/ y wſzytká Iudſka źiemiá; y wſzytek kray
7:
około Iordanu.

werset: 6Y byli krzczeni w Iordanie od
8:
niego/ ſpowiádáiąc ſię grzechow ſwoich.

werset: 7A gdy
9:
widźiał wielu z Pháryſeuſzow y Sádduceuſzow przy
10:
chodzących do krztu ſwego/ mowił im: " Rodzáiu
11:
iáſzczorcy'/ ktoż wam pokazał ábyśćie vćiekáli od
" Narodzie zmiiow.

12:
przyſzłego gniewu?

werset: 8Czyńćieſz tedy owoc godny po=
13:
kuty.

werset: 9A niechćieyćie mowić ſámi w ſobie/ oycá
14:
mamy Abráhámá. Abowiemći wam powiedam/ iż
15:
może Bog z kámieniá tego wzbudźić " ſyny' Abráhá=
" dziećiG.

16:
mowi.

werset: 10A iuż y śiekierá do korzeniá drzew ieſt przy=
17:
łożona. przeto wſzelkie drzewo ktore nie dáie owocu
18:
dobrego " będźie wyćięte/ y w ogień wrzucone.
" bywa wyćięte4 L. G.

werset: 11Iać
19:
was krzczę wodą ku pokućie: ále ten ktory przyidźie
20:
zá mną (mocnieyſzy ieſt niż ia: ktoregom trzewikow
21:
nie ieſt godźien nośić) tenći was okrzći Duchem ś.
22:
y ogniem.

werset: 12ktorego łopátá w ręku iego/ á wyczyśći
23:
boiowiſko ſwoie/ y zgromádźi pſzenicę ſwą do gum=
24:
ná/ á plewy ſpali ogniem nieugáſzonym.
Záczá: 6.

werset: 13
25:
Tedy Ieſus przyſzedł do Gálileiey nád Iordan
26:
do Ianá/ áby był okrzczon od niego.

werset: 14A Ian mu
27:
nie dopuſzczał/ mowiąc: Ia potrzebuię ábym był
28:
okrzczon od ćiebie/ á ty idźieſz do mnie?

werset: 15A Ieſus
29:
odpowiádáiąc rzekł mu: Zániechay teraz. ábowiem
30:
ták ſię nam godźi wypełnić wſzelką ſpráwiedliwość.
31:
A tákże go dopuśćił.

werset: 16A gdy był Ieſus okrzczony/
32:
wnet wyſtąpił z wody. A oto ſię otworzyły iemu nie=
33:
bioſá: y widźiał Duchá Bożego sſtępuiącego iáko
34:
gołębicę/ y przychodzącego nań.

werset: 17A oto głos z nie=
bios mo=


strona: 11

Rozd: 3. według Máttheuſzá.11.
1:
bios mowiący: Tenći ieſt Syn moy miły/ " w kto=
2:
rymem ſię vkochał.
" ktoregom ſobie vlubił.


3:
NAVKI Y PRZESTROGI.
4:
Ná puſzczy.) Z tego ſłowá Eremus, to ieſt puſzcza/ názwáni ſą
5:
Eremitæ, Puſtelnicy; ktorzy bogomyślny á ſurowy żywot wiodą
Zywot pustelniczy święty.

6:
ná puſzczy/ przykłádem Ianá ś. ktorego przeto święći Doktoro=
7:
wie zowią kśiążęćiem ábo principałem Mnichow y puſtelnikow.
8:
Chryſost: homil. 1. in Marcum. et homil. de Ioan: Bapt. Hieron. ad
9:
Eustoch. de cuſtodia virginit. Iſidorus lib: 2. cap. 15. de diuinis offi=
10:
cius. Bernar. de excellentia Ioan. Bapt. Przetoćby Nowowiernicy
11:
rádzi z tey puſzcze/ nie puſzczą/ ále mieścá ludzi pełne;
Ian S.przodkiemnichow y pustelnikow.
z włośienice
12:
Ianowey/ czámlety y miękkie ſzáty; á z ſzáráńczy/ y z miodu leśne=
13:
go gorzkiego/ ráki/ ryby/ cukry/ y mánny roſkoſzne poczynili
Ewāgelikowiefáłſzerze Ewángeliey świętey.
(prze=
14:
ćiw iáſnemu świádectwu y ſámego Páná/ y wſzytkich Doktorow)
15:
iż ſą wielcy nieprzyiaćiele pokuty/ poſtow/ oſtrośći żyćia y odzie=
16:
nia/ y vmartwienia ćiáłá/ y zakonnych ſtanow.
17:
Czynćie pokutę.) Abo pokutuyćie. Nowowiernicy dziśieyſzy/
18:
nieprzyiaćiele Pokuty ś. áni Sákrámentu/ áni ſámego ſłowá Po=
19:
kuty śćierpieć nie mogąc/ miáſto pokuty vpámiętánie/ ábo poká=
20:
iánie (pro pænitentia reſipiſcentiam) omylnie y zdrádliwie podmie=
21:
tuią: áby iednym ſłowem y on żal ſerdeczny/ y doſyć vczynienie/ y
22:
vtrapienie wſzelkie zá grzechy/ záraz y z ſámą pokutą odrzućili. A
23:
dármo ſię do etymologiey/ ábo właſnośći ſłowá Greckiego μετανοια,
24:
ráczey niż do zwyczáiu piſmá ś. y ś. Doktorow vćiekáią: Bo
25:
μετάνοια v Apoſtołow y Ewángeliſtow ma coś więcey w ſobie
26:
niż vpámiętánie: ponieważ nie ieſt bez żalu y vtrápienia ćiáłá/ iá=
27:
ko ſię iáśnie z tych mieśc/ ná kráiu náznáczonych/ pokázuie.
Słowo pokuty Nowowiernicy czemu przemieniáią.
Y ś.
28:
Báſilius Grecki Doktor/ pokutę Niniwitow/ w pośćie/ w popiele/
29:
y włośienicy czynioną/ Metánoią zowie. Nákoniec y Ian ś. lu=
30:
dziom pokutuiącym/ y żáłość zá grzechy/ y ſpowiedz/ y godne owo=
31:
ce pokuty/ to ieſt doſyć vczynienie záleca.
32:
Byli krczeni od niego.) Nowokrzczeńcy ſłowo krztu y krzczenia
33:
w kośćiele zdawná zwyczáyne/ y ſákrámentowi pirwſzemu przy=
34:
właſzczone/ śmiele odrzućiwſzy/ ná to mieśce nurzánie/ ábo ponu=
35:
rzánie ſwe ſproſne/ błędom ſwoim kwoli/ podrzućili: áby krzeſt
36:
máłych dziatek (ktorych ſię nurzáć nie godzi by nie vtonęły) y tym
37:
ſámym ſłowem wyniſzczyli.
Słowo krztu y krzczenia Nowokrzczency iáko przetwarzáią.
Lecz ieſli ſłowo greckie βαπτισμὸς
38:
(iáko oni mowią) v Ewángeliſtow zgołá ponurzenie/ á nie ráczey
39:
myćie ábo omyćie známionuie; czemuż y ſámi Nurkowie onych
B 2ſłow/


strona: 12

Ewángeliey Rozd: 3.12.
1:
ſłow/ Niſi baptizentur, nie przełożyli/ Ieſliby ſię nie nurzáli; ále/
2:
Ieſliby ſię nie vmyli? y támże baptiſmata calicum nie nurzánie/ ále
3:
omyćie kubkow? y ná drugim mieyſcu: In variis baptiſmatibus, w
4:
rozmáitych omywániach/ á nie ponurzániach/ ſámiż przełożyli? Y
5:
ono. Ia was baptizo aqua, krzczę ábo omywam wodą; Ioannes ba=
6:
ptizauit aqua, Ian krzćił wodą: czemu zepſowáli/ przydawſzy ſło=
7:
wo/ In; ktorego áni w Greckim/ áni w Láćińſkim niemáſz/ mo=
8:
wiąc: Nurzał w wodzie: iedno iż rzec nie mogli/ nurzał wodą: iá=
9:
ko my właſnie mowimy/ krzcził ábo omywał wodą? Przetoż y Pá=
10:
weł ś. krzeſt ś. nie nurzániem/ ále omyćiem ábo kąpielą odrodze=
11:
nia y odnowienia zowie. y ná drugim mieſcu mowi: Byliśćie kie=
12:
dyś grzeſznemi/ áleśćie omyći (nie ponurzeni) áleśćie poświęceni/
13:
ále vſpráwiedliwieni. Y záſię. Máiąc ſercá oczyśćione od ſumnie=
14:
nia złego: y ćiáło omyte (nie ponurzone) czyſtą wodą. Náwet y
15:
Cáſtálio/ choć też nie kátholik/ Baptiſmum tákże nie nurzániem
16:
(merſionem) álemyćiem ábo omyćiem (lotionem ábo ablutionem)
17:
pirwey był przełożył. Acz potym od Bezy przeto ſtrofowány/ wro=
18:
ćił ſię do ſtárego ſłowá/ Baptiſmus, y Baptizare.
19:
Spowiedáiąc ſię grzechow ſwoich.) Iáko Ianow krzeſt był fi=
20:
gurą krztu P. Chryſtuſowego: ták też y ſpowiedz; ktorą przed nim
21:
czyniono/ byłá figurą tey ſpowiedzi/ ktorą przed ſługámi P. Chry=
22:
ſtuſowymi ludzie czynić mieli.
Spowiedz przed Ianem z wyliczánim grzechow
A obácz/ iż ći ktorzy ſię tu ſpowiedá=
23:
li/ nie tylko grzeſznymi ſię być wyznawáli/ ále grzechy ſwe z oſobná
24:
(τὰς ὰμαρτιας) wyliczáli. Bo inſza rzecz ieſt grzeſznym ſię vzná=
25:
wáć/ ábo y wyznáwáć: á inſza/ grzechow ſię ſwych przed drugim
26:
ſpowiedáć.
27:
Czynćie owoc godny pokuty.) To ieſt (iáko ś. Ian Chrzyſoſtom
28:
y Grzegorz ś. wykłádáią) czyńćie vczynki dobre/ pirwſzym grze=
29:
chom przećiwne.
Doſyć vczynienie.
Iáko ná przykład. Kto pierwey cudze brał: te=
30:
raz niech to wroći/ y ſwe właſne niech ná iáłmużny wydáie. Kto
31:
ſię obżerał/ ábo opijał: teraz niechay pości/ y nic pijánego nie pije.
32:
Kto nieczyſtość ábo cudzołoſtwo popełnił: ten ſię niech ná czás
33:
wſtrzymawa y od właſney żony. Kto kogo obráził ſłowem ábo v=
34:
czynkiem/ niech ſię vpokorzy/ y niech go przeprośi. A toć w kośćie=
35:
le Chrześćijańſkim doſyć vczynieniem zowią.
36:
A iuż śiekierá ieſt przyłożona.) Tu Ian ś. ſwym przykłádem v=
37:
czy káznodzieie/ áby ludzie odſtráſzáli od złego/ boiáznią piekłá y
38:
ſądu Bożego: á nápomináli ku dobremu/ nádzieią zapłáty krole=
39:
ſtwá niebieſkiego. Czego Nowowiernicy nie czynią: boiąc ſię á=
40:
by wiáry y vfnośći ſwey pewney nie ſtráćili.
Boiáznią męki, y nádzieią zapłáty máiá być ludzie odwodzeni od złego, á przywodzeni do dobrego.
Ktore nie


strona: 13

Rozd: 3. według Máttheuſzá.13.
1:
Ktore nie dáie owocu.) Nie tylko zle czynić ieſt rzecz potępienia
2:
godná; ále y dobrze nie czynić. August. ſerm. 6. de Tempore.
3:
Iać was krczę wodą.) Y to proſto przećiw Lutrom y Cáluini=
4:
ſtom/ ktorzy krzeſt P. Chriſtuſow z Ianowym rownáią.
Krzeſt P. Chriſtuſow od Ianowego rozny.
Co nie
5:
przeto czynią/ áby krzeſt Ianow wſławili: ále iżby krzeſt P. Chri=
6:
ſtuſow zelżyli: powiádáiąc/ iż on nie miał więtſzey mocy do odpu=
7:
ſzczenia grzechow/ y doſtąpienia łáſki y vſpráwiedliwienia/ niżli
8:
Ianow:
Błędy Nowowiernikow około krztu S.
Aby ſtąd prowádzili rozliczne ſwe błędy/ ktoremi ludzie
9:
zwodzą/ twierdząc/ iż krzeſt nie głádzi grzechow: y nie czyni czło=
10:
wieká áni czyſtſzym/ áni ſpráwiedliwſzym/ niżeli był pierwey: á iż
11:
dziatkom do zbáwienia nic nie pomaga: ále doſyć ná tym/ że ſię
12:
rodzą z rodzicow Chrześćijáńſkich. Lecz vważywſzy mieścá/ przy
13:
tym wirſzu ná kráiu náznáczone/ ſnádnie poznaſz/ iż ſłuſznie święte
14:
Trydentſkie Concilium zá heretyki przeklęte oſądziło one/ ktorzy
15:
tęż moc dáią krztowi Ianowemu/ ktorą y Chriſtuſowemu.
16:
Ten was okrzći Duchem ś. y ogniem.) Hieronym ś. to mieśce ták
17:
wykłáda: Abo iż Duch ś. ieſt ogniem/ iáko świádczą dzieie Apo=
18:
ſtolſkie: ábo iż ná tym świećie bywamy krzczeni Duchem: á ná
19:
onym ogniem. Ktorego wykłádu y Páweł podpiera/ mowiąc: iż
20:
káżdego robotę/ iáka by byłá/ ogień ſprobuie. A nie tylko Hiero=
21:
nym ś. ále y Hiláriuſz y Chryſoſtom/ y Ambroży/ y Bedá/ y poſpo=
22:
lićie wſzyścy wykłádácze piſmá ś. ná to ſię zgadzáią/ że dla tego tu
23:
przydano to ſłowko/ Ogniem; iż po krzćie Chriſtuſowym náſtę=
24:
puie ogień vtrapienia/ y ogień ſądu Bożego/ y ogień czyścowy.
Ogien czyścowy ná onym świećie.

25:
Wyczyśći boiowisko ſwoie.) To boiowiſko ieſtći kośćioł Boży/
26:
tu ná ziemi ieſzcze boiuiący: w ktorym ſą ták zli/ iáko y dobrzy: tu
27:
przez pſzenicę y plewy oznáczeni: áż ſię w dzień ſądny ſtánie ied=
28:
nych od drugich odłączenie. Co też ieſt przećiw Nowowiernikom
29:
dziśieyſzym; ktorzy mowią/ że w kośćiele nie ſą iedno dobrzy.
Kośćioł ma w ſobie złe y dobre.

30:
Y widział Duchá Bożego.) Táiemnicá Troyce S. w tym śię
31:
krzćie okázuie. Pan ſię krzći/ Duch ś. sſtępuie w oſobie gołę=
32:
bice: á głos Oycá/ świádectwo Synowi dáiącego/ był ſłyſzány.
33:
Hieronymus in Matthæum.
Troycá ſwięta.
rozdział: 4

34:
ROZDZIAL IIII.
35:
1 Chriſtus ná puſzczy pośći/ y da ſię kuśić ſzátánowi. 6 Y
36:
ſzátan piſma vżywa przećiw Chriſtuſowi. 17 Początek ka=
37:
zánia Chriſtuſowego. 18 Wezwánie Piotrá/ Andrzeiá/ Iá=
38:
kubá/ y Ianá. 23 Chriſtus w Gálileiey opowiáda Ewán=
39:
gelią/ y chore vzdrawia.
B 3Tedy Ie=


strona: 14

Ewángeliey Rozd: 4.14.
Zácza: 7.
Ewángelia w niedzielę pirwſzą w poſt.
werset: 1
1:
T
Edy IEſus był záwiedźion ná puſzczą od
2:
Duchá/ áby był kuſzon od dyabłá.

werset: 2A gdy po=
3:
śćił czterdźieśći dni y czterdźieśći nocy/ po=
4:
tym łáknął.

werset: 3Y przyſtąpiwſzy * kuśićiel/ rzekł mu:
* do niegoG.

5:
Ieſliś ieſt Syn Boży/ rzecz áby to kámienie sſtáło ſię
6:
chlebem.

werset: 4A on odpowiedáiąc rzekł: Nápiſano
7:
ieſt/ Nie ſámym chlebem " żywie' człowiek: ále wſzel
" żyć będzie2. L. G.

8:
kim ſłowem ktore pochodźi z vſt Bożych.

werset: 5Tedy go
9:
wźiął dyabeł do miáſtá świętego/ y poſtáwił go " ná
10:
ganku kośćielnym:
" ná wierzchu.

werset: 6Y rzekł mu: Ieſliś ieſt Syn
11:
Boży/ ſpuść ſię ná doł. Abowiem nápiſano ieſt: Iż
12:
ániołom ſwoim " roſkaże' o tobie/ y będą ćię ná ręku
" roskazałN. L.

13:
nośić/ ábyś ſnadź nie obráźił o kámień nogi ſwoiey.

werset: 7
14:
Rzekł mu " Ieſus záſię: Nápiſano' ieſt/ Nie bę=
" Ieſus: Záſię nápiſano.G.

15:
dźieſz kuśił Páná Bogá twego.

werset: 8Wźiął go záś dya=
16:
beł ná gorę wyſoką bárzo: y vkazał mu wſzytkie kro=
17:
leſtwá świátá/ y ozdobę ich:

werset: 9Y rzekł mu: To wſzy=
18:
tko dam tobie/ ieſli vpadſzy vczyniſz mi pokłon.

werset: 10Te=
19:
dy mu rzekł Ieſus: Podź precz * ſzátánie. Abowiem
* zá mną4 L. G.ále Hieronym tego nie czytał.

20:
nápiſano ieſt: Pánu Bogu twemu " kłániáć ſię / á
21:
iemu ſámemu Bozką ſłużbę oddáwáć będźieſz.
" będzieſz ſię kłániał, á iemu ſámemu służyłG.

werset: 11Tedy
22:
opuśćił go dyabeł: á oto ániołowie przyſtąpili/ y
23:
ſłużyli iemu. *

Záczá: 8.
TRZECIA CZESC EWángeliey, o okázániu P. Chriſtuſowym, y náuczániu iego w Gálileiey.
werset: 12
24:
A gdy vſłyſzał Ieſus iż Ian był poiman/ od=
25:
ſzedł do Gálileiey.

werset: 13Y opuśćiwſzy miáſto Názáreth/
26:
przyſzedł y mieſzkał w Káphárnaum/ ktore ieſt nád
27:
morzem/ ná gránicách Zábulońſkich y Nephtálim=
28:
ſkich.

werset: 14Aby ſię wypełniło to co ieſt rzeczono przez
29:
Iſáiaſzá Proroká:

werset: 15Ziemiá Zábulońſka y źiemiá
30:
Nephtálimſka/ " droga' morſka zá Iordanem " Gáli=
" drogę, ábo przi drodze2 L. G.
" Gálilea2 L K. G.

31:
iey' pogánow:

werset: 16Lud ktory śiedźiał w ćięmnośći/
32:
vyźrzał świátłość wielką: y tym ktorzy śiedźieli w
33:
kráinie " ćienia' śmierći/ weſzłá im świátłość.
" y w ćieniu.

werset: 17Od
34:
tąd począł IEſus kázáć/ y mowić: Pokutuyćie: á=
bowiem


strona: 15

Rozd: 4. według Máttheuſzá.15.
1:
bowiem " przybliży ſię' kroleſtwo niebieſkie.
" przybliżyło ſię4 L K. G. S.
Záczá: 9.
Ewángelia w dźień S. Andrzeiá.

werset: 18
2:
A gdy Ieſus chodźił nád morzem Gálileyſkim/
3:
vyźrzał dwu bráćiy/ Symoná ktorego zowią Pio=
4:
trem; y Andrzeiá brátá iego/ zápuſzczáiące śieći w
5:
morze (ábowiem byli rybitwi.)

werset: 19Y rzekł im: Podź=
6:
ćie zá mną: á vczynię was rybitwámi ludźi.

werset: 20A oni
7:
nátychmiaſt opuśćiwſzy śieći/ ſzli zá nim.

werset: 21A poſtą=
8:
piwſzy ſtámtąd/ vyźrzał drugich dwu bráćiy/ Iákubá
9:
Zebedeuſzowego/ y Ianá brátá iego w łodźi z Zebe=
10:
deuſzem oycem ich/ opráwuiące śieći ſwoie: y we=
11:
zwał ich.

werset: 22A oni nátychmiaſt opuśćiwſzy " śieći' y
" łodz.G.

12:
oycá/ ſzli zá nim. *

werset: 23
13:
Y obchodźił Ieſus wſzytkę Gálileą/ náuczáiąc
14:
w bożnicách ich/ y przepowiádáiąc " Ewángelią kro=
15:
leſtwá: á vzdrawiáiąc wſzeláką chorobę y wſzeláką
" Euángelion po Grecku, ieſt dobra nowiná, ábo weſołe poſelstwo.

16:
niemoc miedzy ludem.

werset: 24Y rozeſzłá ſię ſławá iego po
17:
wſzytkiey Siriey. y przynośili mu wſzytkie ktorzy ſię
18:
źle mieli/ á byli zięći rozmáitemi chorobámi y dręcze=
19:
nim; y opętáne/ y " lunátyki/ y powietrzem ruſzone:
" mieśiączniki. Lunátykowie ſą co káduk miewáią.

20:
y vzdrowił ie.

werset: 25Y ſzły zá nim wielkie rzeſze od Gáli=
21:
leiey/ y Dekápoley/ y z Ieruſálem/ y z Iudſkiey źie=
22:
mie/ y z krain zá Iordanem.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Ná puſzczą.) Iáko Ian ś. Krzćićiel/ ták y Zbáwićiel náſz mie=
25:
ſzkáiąc ná puſzczy/ y tám ſię báwiąc poſtem/ modlitwą/ y bogomy=
26:
ślnośćią/ y znoſząc wſzelákie pokuſy/ dał przykład y pobudkę lu=
27:
dziom onym świętym/ ktorzy ná puſtych mieſcách y w klaſztorách
28:
żyiąc/ czynili godne owoce pokuty: że ſobie táki żywot obieráli.
Zywot pustelniczy przykłádem Pánskim zálecony.

29:
Pośćił czterdzieśći dni.) Eliaſz y Moyzeſz (mowi Hieronym ś.)
30:
przez poſt czterdzieśći dni/ towárzyſtwem Bożym byli náſyceni. Y
31:
ſam Pan tyle też dni pośćił ná puſzczy: áby nam vroczyſte czter=
32:
dzieśći dni poſtow zoſtáwił.
Post 40 dni z przykłádu Pánskiego Apostołowie SS. vstáwili.
Tym podobne ſłowá ma y Augu=
33:
ſtin ś. A krotko mowiąc/ wſzyścy ſtárzy á święći Oycowie/ ktorzy
34:
ábo z rzeczy/ ábo vmyślnie o pośćie 40. dni mowią/ śmiele twier=
35:
dzą/ iż ten poſt 40. dni/ nie tylko dla náśládowánia poſtu P. Chri=
ſtuſowego


strona: 16

Ewángeliey Rozd: 4.16.
1:
ſtuſwego ieſt vſtáwiony; ále że ieſt od Apoſtołow podány y przy=
2:
kazány/ y dla tego ma być z potrzeby záchowány. Ambroży ś. mo=
3:
wi: Ze ten poſt nie od ludzi ieſt vſtáwiony/ ále od Bogá po=
4:
święcony: nie z ziemſkiego wymyſłu náleziony/ ále od Bozkiego
5:
máieſtatu roſkazány. Bo poſt 40. dni ſam Pan poſtem ſwym po=
6:
święćić raczył/ ktorego zgołá nie záchowáć/ świętokrádztwo ieſt/ á
7:
po częśći go zgwałćić/ grzech ieſt. Hieronym niemniey iáśnie: My
8:
(práwi) poſt czterdzieśći dni/ według podánia Apoſtolſkiego/ raz
9:
w rok/ czáſu nam przyſtoynego pośćimy. Ktory czás przyſtoyny
10:
ieſt przed ſámą Wielkąnocą/ ábyſmy y z Chriſtuſem poſpołu ćier=
11:
pieli. wedle Auguſtiná: y tym ſię ná przeſławne Wielkonocne
12:
święto przygotowáli. według Hieronymá. Tegoż poświádcza
13:
Leo wielki Papież/ że ten wielki poſt ieſt vſtáwá Apoſtolſka: á iż
14:
od ś. Apoſtołow więtſze przed Wielkąnocą poſty ſą vſtáwione.
15:
Nákoniec Auguſtin ś. mowi: że przez te 40. dni poſtu/ zli od do=
16:
brych/ niewierni od wiernych/ hæretycy od Kátholikow rozeznáni
17:
y oddzieleni bywáią.
18:
Abowiem nápiſano ieſt.) Oto y ſzátan przywodzi piſmo przećiw
19:
P. Chriſtuſowi/ iáko y Hæretycy miniſtrowie iego przećiw ko=
20:
śćiołowi: ále zle y wywrotnie. Lecz kośćioł powſzechny/ iáko y
21:
Pan Chriſtus/ vżywa ich właſnie y prawdźiwie: á zdrády y wy=
22:
krętry Hæretyckie zbija y odkrywa.
Piſmá vżywa y ſsatan y ministrowie iego.

23:
Pánu Bogu twemu kłániáć ſię.) Nie rzekł (mowi Auguſtin ś.)
24:
P. Bogu ſámemu kłániáć ſię będzieſz: iáko rzekł/ Iemu ſámemu
25:
Bozką ſlużbę oddáwcć będzieſz: po Grecku λατρεύσεις. Y ſtądże
Chwałá dwoiáka, iedná Bozka,λατρεια: a druga ſtworzeniu przyzwoitaδολια.

26:
kośćioł powſzechny czyni ten prawdziwy y potrzebny rozdział/ że
27:
ieſt iedná cześć/ chwałá ábo pokłon ſámemu Bogu właśnie ná=
28:
leżący; ktorego ſię żadnemu ſtworzeniu oprocz báłwochwálſtwá
29:
dáwáć nie godzi. A ieſt záſię druga cześć/ pokłon y chwałá/ ktora
30:
ma być ſtworzeniu wyrządzána (á to według godnośći káżdego)
31:
iáko oſobom/mieścom/ y rzeczom świętym. O pierwſzey nápiſa=
32:
no: Chwały moiey nie dam innemu. y: Sámemu Bogu cześć y
33:
chwałá. A o tey drugiey: Cześć y chwałá káżdemu dobrze czynią=
34:
cemu. Chwałá tá ieſt wſzytkim świętym iego. A o oboiey poſpo=
35:
łu: Poklonił ſię lud Bogu/ á potym krolowi.
36:
Pokutuyćie.) Iż pokutá (to ieſt ſkruchá ſerdeczna/ ábo żal zá
37:
przeſzłe grzechy/ z vmyſłem żywotá polepſzenia) y przede krztem/ lu=
38:
dziom doroſłym ieſt potrzebna: ták Ianowe/ iáko y Zbáwićielá
39:
náſzego/ tákże y Piotrá ś. kazánie pokázuie.
Pokutá y przede krztem.

40:
Vzdrawiáiąc wſzeláką chorobę.) Chriſtus (mowi Auguſtin ś.)
cudámi


strona: 17

Rozd: 5. według Máttheuſzá.17.
1:
cudámi ſobie ziednał poważność; poważnośćią záſłużył wiárę;
Cudami vtwierdzona wiara.

2:
wiárą zgromádził wielkość ludźi; wielkośćią otrzymał dawność;
3:
dawnośćią vtwirdził religią, ktoreyby áni nowość nikczemna Hæ=
4:
retycka/ zdrádámi nárabiáiąc; áni ſtáry błąd pogáńſki/ mocą ſię
5:
ſprzećiwiáiąc; nigdy náruſzyć y zepſowáć nie mogł.
rozdział: 5

6:
ROZDZIAL V.
7:
3 Ośm błogoſłáwieńſtw. 13 Vcznie ſwe zowie ſolą. 15 Swiá=
8:
tłem świátá/ y miáſtem ná gorze. 17 Vczynki dobre. 18 Chri=
9:
ſtus przyſzedł zakon wypełnić. 21 Spráwiedliwość náſzá iáka
10:
ma być. 22 Wykład piątego przykazánia. 24 Poiednánie. 28
11:
Wykład ſzoſtego przykazánia. 29 Oko y práwicá. 32 Rozwod.
12:
34 Nie przyśięgáć. 39 Krzywdę znośić. 44 Miłowáć nieprzy=
13:
iáćioły. 48 Doſkonáłość.
Záczá: 10.
Ewángelia ná dzień wſzech S. y o S. Męczennikách.
werset: 1
14:
A
Widząc * rzeſze/ wſtąpił ná gorę: á gdy v=
* IeſusN. L. S.

15:
śiadł/ przyſtąpili k niemu vczniowie iego:

werset: 2á
16:
otworzywſzy vſtá ſwe/ náuczał ich mowiąc:

werset: 3
17:
Błogoſłáwieni vbodzy duchem: ábowiem ich ieſt
18:
kroleſtwo niebieſkie.

werset: 4Błogoſłáwieni ćiſzy: ábo=
19:
wiem oni odźiedźiczą źiemię.

Kazánie Páná Chrſtuſowo ná gorze: o ktorym Auguſtin S. nápiſał dwoie xięgi.
werset: 5Błogoſłáwieni ktorzy
20:
ſą ſmętni: ábowiem oni będą poćieſzeni.

werset: 6Błogo=
21:
ſłáwieni ktorzy łákną y prágną ſpráwiedliwośći: á=
22:
bowiem oni będą náſyceni.

werset: 7Błogoſłáwieni miło=
23:
śierni: ábowiem oni miłośierdźie otrzymáią.

werset: 8Bło
24:
goſłáwieni czyſtego ſercá: ábowiem oni Bogá oglą=
25:
dáią.

werset: 9Błogoſłáwieni pokoy czyniący: ábowiem
26:
* názwáni będą ſynámi Bożymi.
*oni2 L. K. G. S.

werset: 10Błogoſłáwie=
27:
ni ktorzy ćierpią prześládowánie dla ſpráwiedliwo=
28:
śći: ábowiem ich ieſt kroleſtwo niebieſkie.

werset: 11Bło=
29:
goſłáwieni ieſteśćie/ gdy wam złorzeczyć będą/ * y
* ludzie.N. L.

30:
y prześládowáć was/ y mowić wſzytko złe * przećiwko
* słowoG.

31:
wam kłámáiąc/ dla mnie.

werset: 12Ráduyćie ſię y weſelćie:
32:
ábowiem zapłátá wáſzá obfita ieſt w niebieśiech. *

werset: 13
33:
Boć ták prześládowáli Proroki/ ktorzy przed
34:
wámi byli.

CWy ieſte=
Ewángeliey Rozd: 5.18.
Záczá. II.
Ewángelia ná święto Doktorow.
werset: 14
35:
Wy ieſteśćie ſol źiemie. A ieſli ſię ſol ſkáźi/
36:
czymże ſolić będą? Ni naćz ſię więcey nie zgodźi/ ie=
37:
dno áby byłá precz wyrzucona/ y podeptána od ludźi.

werset: 15
38:
Wy ieſteśćie świátłość świátá. Nie może ſię miá=
39:
ſto zákryć ná gorze oſádzone:

werset: 16Ani zápaláią świe=
40:
ce/ y kłádą iey pod korzec/ ále ná świeczniku: " áby ś=
41:
wiećiłá' wſzytkim ktorzy ſą w domu.
" y świeći.G.

werset: 17Ták niechay
42:
świeći świátłość wáſzá przed ludźmi: áby widźieli
43:
vczynki wáſze dobre/ y chwalili Oycá wáſzego ktory
44:
ieſt w niebieśiech.

werset: 18Nie mniemayćie ábym przy=
45:
ſzedł " rozwięzowáć zakon ábo Proroki. nie przyſze=
" niſzczyć, ábo pſowáć.

46:
dłem rozwięzowáć/ ále wypełnić.

werset: 19Záprawdę bo=
47:
wiem powiádam wam: Aż przeminie niebo y źie=
48:
miá/ iedno iotá ábo iedná kreſká nie odmieni ſię w za=
49:
konie/ áż ſię wſzytko sſtánie.

werset: 20Ktobykolwiek tedy
50:
rozwiązał iedno z tych przykazań namnieyſzych/ y ták
51:
by ludźi náuczał: będźie zwan namnieyſzym w krole=
52:
ſtwie niebieſkim: Lecz ktobykolwiek czynił y náuczał;
53:
ten będźie zwan wielkim wkroleſtwie niebieſkim. *
Záczá: 12.
Ewáng: Niedziele 5. po Swiątkách.

werset: 21
54:
Abowiem powiádam wam/ iż ieſli nie będźie ob=
55:
fitowáłá ſpráwiedliwość wáſzá więcey niż Dokto=
56:
row zakonnych y Pháryzeuſzow/ nie wnidźiećie do
57:
kroleſtwá niebieſkiego.

werset: 22Słyſzeliśćie iż rzeczono ieſt ſtárym; Nie będźieſz zábijał: á ktobykolwiek zábił/
58:
będźie winien ſądu.

werset: 23A ia wam powiádam; iż ká=
59:
żdy ktory ſię gniewa ná brátá ſwego/ * będźie winien
* Bez przyczynyG.Ale to Hieron: wymázowáć każe: iáko przydátek niepotrzebny.

60:
ſądu. A kto rzecze brátu ſwemu/ c Ráká: będźie wi=
cRáká słowo Zidowskie, znáczy nędzniká, gołotę, ábo hultáiá.2Kron: 13. 7.ábo y błazná.2Krol: 6. 20.

61:
nien rády. A kto rzecze/ ſzalony: będźie winien ogniá
62:
piekielnego.

werset: 24Ieſli tedy ofiáruieſz dar twoy do ołta=
63:
rzá/ á tám wſpomniſz iż brát twoy ma nieco przećiw
64:
tobie:

werset: 25zoſtaw tám dar twoy przed ołtarzem/ á idź
65:
pierwey " ziednáć ſię' z brátem twoim: á tedy przy=
" ziednay ſię.6 L. K. G. S.

66:
ſzedſzy " ofiáruieſz' dar twoy. *
" ofiáruy.G.

werset: 26
67:
Zgodz ſię z przećiwnikiem twoim rychło/ pokiś
ieſt z nim


strona: 19

Rozd: 5. według Máttheuſzá.19.
1:
ieſt z nim w drodze: by ćię ſnadź przećiwnik nie po=
2:
dał ſędźiemu/ á ſędźiaby ćię podał ſłudze/ á byłbyś w=
3:
rzucon do ćięmnice.

werset: 27Záprawdę powiedamći; nie
4:
wynidźieſz ſtámtąd/ áż oddaſz oſtátni pieniążek.
Záczá: 13.

werset: 28
5:
Słyſzeliśćie iż powiedźiano ſtárym: Nie bę=
6:
dźieſz cudzołożył.
Oto nie tylko cudzołoſtwo; ále y wſselákie wſseteczenſtwo ieſt zákazáne.

werset: 29A ia powiádam wam; iż káżdy
7:
ktory pátrzy ná niewiáſtę/ áby iey pożądał/ iuż ią
8:
zcudzołożył w ſercu ſwoim.

werset: 30Ieſli tedy práwe oko
9:
twoie gorſzy ćię/ wyrwi ie/ á zárzuć od śiebie. Abo=
10:
wiem pożyteczniey ieſt tobie/ áby zginął ieden z człon
11:
kow twoich/ niżliby miáło być wrzucone wſzytko ćiá
12:
ło twoie do piekłá.

werset: 31A ieſli ćię práwa ręká twoiá
13:
gorſzy/ odetni ią/ y zárzuć od śiebie. Abowiem poży=
14:
teczniey ieſt tobie/ áby zginął ieden z członkow two=
15:
ich/ niżliby miáło być wrzucone wſzytko ćiáło twe
16:
do piekłá.
Záczá: 14.

werset: 32
17:
Záśię powiedźiano; Iż ktokolwiek opuśći żo=
18:
nę ſwoię/ niech iey da liſt rozwodny.

werset: 33A ia wam po=
19:
wiádam; iż wſzelki ktory opuśći żonę ſwoię/ oprocz
20:
przyczyny porubſtwá/ przywodźi ią w cudzołoſtwo: y
21:
ktoby opuſzczoną poiął/ cudzołoży.

werset: 34Słyſzeliśćie zá=
22:
ſię iż powiedźiano ſtárym; Nie będźieſz krzywo przy=
23:
śięgał: ále oddaſz Pánu przyśięgi twoie.

werset: 35A ia wam
24:
powiádam/ ábyśćie " zgołá nie przyśięgáli; áni ná
" niiáko.

25:
niebo/ gdyż ieſt ſtolicá Boża;

werset: 36áni ná źiemię/ ábo=
26:
wiem ieſt podnożkiem nog iego; áni ná Ieruſálem/
27:
ábowiem ieſt miáſto wielkiego krolá;

werset: 37Ani ná gło=
28:
wę twoię będźieſz przyśięgał/ ábowiem nie możeſz v=
29:
czynić iednego włoſá białym ábo czarnym.

werset: 38Nie=
30:
chayże mowá wáſzá będźie; Ták/ ták: Nie/ nie. A
31:
co nád to więcey ieſt/ od złego ieſt.

werset: 39Słyſzeliśćie iż
32:
powiedźiano: Oko zá oko/ á ząb zá ząb.

werset: 40A ia wam
33:
powiádam/ żebyśćie ſię nie ſprzećiwiáli złemu: ow=
34:
ſzem kto ćię kolwiek vderzy w práwy policzek twoy/
C 2náſtaẃ


strona: 20

Ewángeliey Rozd: 5.20.
1:
náſtaẃ mu y drugiego.

werset: 41A temu ktory ſię chce z
2:
tobą práwowáć/ á ſuknią twoię wźiąć/ puść mu y
3:
płaſzcz.

werset: 42A ktoby ćię kolwiek przymuſzał ná iednę
4:
milę/ idź z nim - drugie' dwie.
-6 L. G. S.

werset: 43Temu ktory ćię pro=
5:
śi/ day - mu'; á od tego ktory chce v ćiebie pożyczyć/
6:
nie odwracay ſię.
-G.
Záczá: 15.
Ewángelia w pierwſzy Piątek w poſt.

werset: 44
7:
Słyſzeliśćie iż powiedźiano; Będźieſz miło=
8:
wał bliźniego twego/ " á będźieſz miał w nienawiśći
9:
nieprzyiaćielá twego.
" Tak vczył nie zakon; ále Pháryzeuſsowie.

werset: 45A ia wam powiádam/ Mi=
10:
łuyćie nieprzyiaćioły wáſze: * dobrze czyńćie tym kto=
* Błogosławćie te ktorzy was przeklináią.G.

11:
rzy wás máią w nienawiśći: á modlćie ſię zá temi
12:
ktorzy was prześláduią y potwarzáią:

werset: 46ábyśćie
13:
byli ſynámi Oycá wáſzego ktory ieſt w niebieśiech:
14:
" ktory' ſłońcu ſwemu dopuſzcza wſchodźić ná złe y
" iż.G.

15:
ná dobre/ y ſpuſzcza deſzcz ná ſpráwiedliwe y ná nie=
16:
ſpráwiedliwe.

werset: 47Abowiem ieſlibyśćie miłowáli te
17:
co was miłuią/ coż zá zapłátę " mieć będźiećie'? ázaż
" maćie.2 L. G.

18:
y celnicy tego nie czynią?

werset: 49A ieſlibyśćie pozdrawiá=
19:
li tylko " bráćią wáſzę'/ coż więcey czynićie? ázaż y
" przyiaćioły wáſze.G.

20:
" pogáni' tego nie czynią?
" celnicy.G.

werset: 49Bądźćieſz wy tedy doſko=
21:
náli/ iáko Oćiec wáſz niebieſki doſkonáłym ieſt.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Dla ſpráwiedliwośći.) Hæretycy y inni złoczyńcy/ czáſem też z
24:
wielką ochotą y ćierpliwośćią ktoreżkolwiek męki y śmierć podey=
25:
muią: ále przedſię nie ſą błogoſłáwieni.
Kácerſcy męczennicy niebłogosłáwieni.
Bo/ iáko Auguſtin ś. pi=
26:
ſze/ nie mogą ćierpieć dla ſpráwiedliwośći oni/ ktorzy roſtárgáli
27:
kośćioł Boży. Bo gdzie nie máſz zdrowey wiáry/ tám ſpráwiedli=
28:
wość być nie może. Iż ſpráwiedliwy z wiáry żywie. Y gdzie nie
29:
máſz miłośći/ tám też nie máſz ſpráwiedliwośći. Bo miłość bli=
30:
zniego nie czyni złego. Ktorą gdyby odſzczepieńcy mieli/ nie ſztu=
31:
kowáliby ćiáłá Chriſtuſowego/ ktore ieſt kośćioł iego(Idem de ſer=
32:
mone Domini in monte. cap. 9) A ták przez to piſmo ſą odſtrychnie=
33:
ni wſzyścy fałſzywi męczennicy kácerſcy: iáko częſto powtarza
34:
Auguſtin y Cyprian ś. Bo choćby kto wydał ćiáło ſwe ná ſpale=
35:
nie/ á miłośći by nie miał/ nic mu to nie pomoże. A ten lepák nie
może mieć


strona: 21

Rozd: 5 według Máttheuſzá.21.
1:
może mieć miłośći/ ktory ieſt nieprzyiaćielem iednośći. Auguſtinus
2:
epistola 50.
Zasługá y zapłátá vczinkow dobrych.

3:
Ráduyćie ſię, iż zapłátá wáſsá.) Tymi ſłowy zbijáią ſię dwá Lu=
4:
terſkie błędy: Ieden/ żeby vczynki dobre wiernych nic nie záſługo=
5:
wáły/ ábo żadney zaſługi nie miáły. Drugi/ żeby człowiek nie mogł
6:
dobrze czynić dla zapłáty niebieſkiey. Abowiem tu y zapłátę Pan
7:
wſpomina/ ktora zá zaſługą chodzi. Bo gdzie ieſt zapłátá/ tám y
8:
y zaſługá być muśi. Y względem zápłáty vcznie ſwe pobudza/ ku
9:
znoſzeniu ćirpliwie rzeczy przećiwnych/ y owſzem ku weſelu w vtra=
10:
pieniu. Ták ći y Moyzeſz pátrzał ná oddárowánie: y Dawid zá=
11:
chował Páńſkie przykazánia dla odpłáty wieczney.
Kośćioł powſsechny wſsyſtkim widomy y znáiomy zátáić ſię nie może.

12:
Wy ieſteście świátłość świátá) Swiátłość świátá/ y miáſto ná
13:
gorze leżące/ y świecá ná lichtarzu/ ieſtći ſtan duchowny/ y wſzytek
14:
kośćioł Boży/ ták ná Pánie Chriſtuśie/ iáko ná gorze fundowány
15:
y wyſtáwiony/ że koniecznie muśi być widziány/ a żadną miárą zá=
16:
táić ſię nie może. Bo nie ieſt iáko świecá pod korcem/ ále ná li=
17:
chtarzu. áby świećiłá wſzytkiemu domowi/ to ieſt wſzemu świátu.
18:
A coż więcey mowić (ſą ſłowá Auguſtiná ś.) iedno iż ślepi ſą/ kto=
19:
rzy ták wielkiey gory y miáſtá nie widzą: y ná świecę ná lichta=
20:
rzu wſzytkim świecącą/ oczy zámrużáią?
21:
Ták niechay świeći świátłość wáſsá.) Iáko dobry żywot ducho=
22:
wnych bárzo wſzytkich buduie/ y ieſt niemáłą czćią y chwałą Pánu
23:
Bogu/ ták przećiwnym obyczáiem/ żyćie ich niepobożne/ wielu lu=
24:
dzi gorſzy y Bogá obraża.
Zywot duchownych wiele buduie y gorſsy.

25:
Iedno z tych przykazan namnieyſsych.) Wey iáko ieſt potrzebá
26:
nie tylko wierzyć/ ále y záchowáć namnieyſze przykazánie.
Sámá wiára nie płátna bez vczynkow.

27:
Spráwiedliwość wáſsá.) Náſzá ieſt ſpráwiedliwość/ kiedy nam
28:
bywa od Bogá daná.
Spráuiedliwość nie ieſt przyczytána, ále w nas będąca.
A ták Chrześćijánie prawdziwie ſpráwie=
29:
dliwi ſą; y máią w ſobie trwáiącą ſpráwiedliwość/ przez záchowá=
30:
nie Páńſkiego przykazánia: przez ktorey ſpráwiedliwośći vczyn=
31:
kow/ żaden doroſły zbáwion być nie może. Skąd widziemy/ iż zbá=
32:
wienie/ ſpráwiedliwość/ y vſpráwiedliwienie/ nie należy ná ſámey
33:
wierze/ y ná poczytániu ſpráwiedliwośći Páná Chriſtuſowey: iá=
34:
ko Hæretycy mniemáią. Auguſtinus de ſpir. et lit. cap. 9.
35:
Będzie winien ſądu.) Tu mamy iáwną á iáſną rozność grze=
36:
chow; że iedne ſą śmiertelne/ ktore záſługuią piekło: á drugie po=
37:
wſzednie/ y mnieyſzego karánia godne/ ktore łácniey bywáią odpu
38:
ſzczone. Co ieſt przećiw Iowiniániſtom/ Lutrom y Cálwiniſtom.
Grzechy iedne śmiertelne, á drugie powſsednie.

39:
Dar twoy do ołtarzá.) Do ołtarzá Páńſkiego/ ábo do ktoregoż=
40:
kolwiek ſákrámentu/ nie będąc w miłośći żaden nie przyſtępuy: ále
Bez miłośći nie godzi ſię przyimowáć Sákrámentow.
C 3idź pierwey


strona: 22

Ewángeliey Rozd: 5.22.
1:
idz pirwey ziednay ſię z brátem twoim: á dáleko więcey z kośćiołem
2:
powſzechnym/ ktory ieſt zupełne bráctwo wſzytkich Chrześćiánow.
3:
Nie wynidzieſs z támtąd.) To ieſt (iáko Hieronym ś. to mieśce
4:
wykłáda) nie wynidzieſz z ćięmnice/ áż wypłaćiſz y namnieyſze grze-
5:
chy. A Bernát záś ś.
Czyśćiec.
Wiedzćie/ práwi/ że po tym żywoćie/ ná mie=
6:
ścách czyścowych/ we ſto naſob wypłacáć to muśiemy/ czego tu
7:
omieſzkamy: áż do oſtátniego pieniążká. Ale y ſtárſzy Doktoro=
8:
wie/ á ná imię Cyprian ś. Origenes/ Euſebius Emiſſenus/ y Am=
9:
brozy ś. o czyścu to mieśce wykłádáią.
10:
Do piekłá.) Gehenná ſłowo Zydowſkie znáczy piekło/ áby męki
11:
wieczne potępionych: Przeto/ iż przy Ieruſalem byłá doliná ná=
12:
zwána tym imieniem/ kędy Zydowie dziatki ſwe báłwánom ofiá=
13:
ruiąc palili.
Gehenná co znáczy.
Ktorą też zwano Tophet, po náſzemu Bęben; iż dzia=
14:
tki paląc bębnano; áby krzyku ich rodzicy nie ſłyſzeli. A ták prze
15:
te męki ogniowe okrutne; y przeto/ że ná to mieyſce potym od Io=
16:
ziaſzá krolá ſplugáwione śćierwy y inne brzydliwośći wyrzucano;
17:
weſzło w zwyczay/ iż ſłowo to Gehenná známionuie pieło y męki
18:
one wieczne.
19:
Oprocz przyczyny porubſtwá.) Dla tey ſámey przyczyny może
20:
mąż opuśćić żonę ſwą: ále przedſię áni on/ poki żoná opuſzczona
21:
żywa/ inney żony poiąć; áni żoná opuſzczona/ poki on żyw/ zá in=
22:
nego mężá iść nie może. Iáko ſię z tego mieścá y z innych ná brze=
23:
gu náznáczonych doſyć pokázuie.
Małżenſtwo nierozdzielne y dla cudzołoſtwá.
Abowiem związká małżeńſka/ z
24:
ſtrony Sákrámentu/ ieſt ták nierozdzielna; iż y ſámym rozwodem/
25:
nie może być rozwiązána. Aug. de bono coniug. cap. 7. Wſzákże
26:
ieſli ſię oboie dopuſzczą cudzołoſtwá; tedy iuż miedzy nimi ro=
27:
zwod być nie może.
28:
Abyśćie zgołá nie przyśięgáli.) Nowokrzczeńcy/ wzgárdziwſzy y
29:
odrzućiwſzy wykład y rozſądek kośćiołá powſzechnego/ tu ſię litery
30:
trzymáią (iáko y inni Hæretykowie ná inſzych mieścách) twirdząc/
31:
że ſię Chrześćijáninowi żadnym obyczáiem/ áni v ſądu/ áni v prá=
32:
wá przyśięgáć nie godzi. Gdyż tu P. Chriſtus mowi/ tylko o przy=
33:
śiędze/ ktora ſię lekce/ nierozmyślnie/ bez potrzeby/ bez ſłuſzney przy
34:
czyny/ ábo z popędliwośći iákiey/ ábo ze złego zwyczáiu dzieie.
Przyśięgá nie zgołá zákazána.
Lecz
35:
przyśięgi prawdziwey/ ſpráwiedliwey/ rozważney/ á z dobrym roz=
36:
ſądkiem vczynioney/ nie tylko Bog nie zákázuie/ ále ią owſzem ro
37:
ſkázuie. Y ſam Páweł ś. nie raz przyśięgał. Y święći ánioło=
38:
wie. Náwet y ſam Pan Bog.
39:
Zebyśćie ſię nie ſprzećiwiáli złemu.) Y ſtąd Nowokrzczeńcy (ták=
40:
że ſię litery trzymáiąc) błąd ſwoy wywieráią/ twirdząc/ iż ſię chrze=
Bronić ſię práwem nie ieſt zákazano.
śćijáninowi


strona: 23

Rozd: 6. według Máttheuſzá.23.
1:
śćijáninowi pozywáć áni práwowáć nie godzi. Iáko y Luter ſtąd
2:
dowodził/ że ſię Chrześćijánie Turkom bronić nie máią/ áni przeći=
3:
wko nim walczyć. Lecz P. Chriſtus tymi ſłowy nie zákázuieć prá=
4:
wney/ ábo inney ſpráwiedliwey obrony; ále ćierpliwośći vczy; á=
5:
by człowiek z ſwoiey ſtrony wolał ráczey krzywdę ćierpieć/ á niżli
6:
ſię mśćić ábo práwowáć. Bo áni P. Chriſtus/ áni Páweł ś. tey
7:
ſię litery trzymáli/ o náſtáwieniu drugiego policzká.
8:
Ná złe y ná dobre) Stąd baczymy/ iż ſzczęśćie docześne perſon
9:
ábo kroleſtw/ nie ieſt znákiem lepſzych ludzi/ ábo prawdziwſzey
10:
religiey.
rozdział: 6

11:
ROZDZIAL VI.
12:
1 Spráwiedliwość vczynkowa. 2 Iáłmużná. 5 Modlitwá
13:
iáka ma być. 9 Modlitwá Páńſka. 14 Krzywd odpuſzczenie.
14:
16 Iáko pośćić mamy. 4. 6. 18 Zapłátá zá dobre vczynki/ iáł=
15:
mużny/ modlitwy/ y poſty. 19 Skárby. 24 Nie możemy dwie=
16:
má pánom ſłużyć. 25 Fráſunku o żywność zákázuie. 33 Naprzod
17:
ſię mamy ſtáráć o kroleſtwo niebieſkie.
Záczá: 16.
werset: 1
18:
S
Trzeżćie ábyśćie " ſpráwiedliwośći' wáſzey nie
" iáłmużny.G.
Lecz Hieronym y Augustin S. czytáią iáko w texćie.
Pierwſsy vczynek ſpráwiedliwośći, Iáłmużná.

19:
czynili przed ludźmi/ dla tego ábyśćie byli wi=
20:
dźiáni od nich: bo ináczey zapłáty mieć nie
21:
będźiećie v Oycá wáſzego ktory ieſt w niebieśiech.

werset: 2
22:
Gdy tedy czyniſz iáłmużnę/ nie trąb przed ſobą/ iá=
23:
ko obłudnicy czynią w bożnicách y po vlicách/ áby
24:
byli chwaleni od ludźi: záprawdę powiádam wam/
25:
iż " wźięli' zapłátę ſwoię.
" biorą.G.

werset: 3Ale ty gdy czyniſz iáł=
26:
mużnę/ niechay niewie lewicá twoiá co práwicá two
27:
iá czyni:

werset: 4áby iáłmużná twoiá byłá w ſkrytośći: á
28:
Oćiec twoy ktory widźi w ſkrytośći * odda tobie * *
* on.G.
* ná iáwi.G.
Wtory vczynek ſpráwiedliwośći, Modlitwá.

werset: 5
29:
A gdy ſię " modlićie/ nie będźiećie' iáko obłudni=
" modliſz, nie będźieſz.G.

30:
cy/ " ktorzy' ſię rádźi w bożnicách y ná rogách vlic
" bo.G.

31:
ſtoiąc modlą/ áby byli widźiáni od ludźi: Záprawdę
32:
powiádam wam/ iż " wźięli' zapłátę ſwoię.
" biorą.G.

werset: 6Ale
33:
ty gdy ſię modliſz/ wnidź do komory ſwoiey/ á záwár=
34:
ſzy drzwi/ * modl ſię Oycu twemu * w ſkrytośći: á O=
* ſwe.G.
* ktory ieſt.G.

35:
ćiec twoy ktory widźi w ſkrytośći/ odda tobie. *
* ná iáwi.G.

werset: 7A
modląc ſię


strona: 24

Ewángeliey Rozd: 6.24.
1:
modląc ſię " nie bądźćie wielomowni'/ iáko pogáni:
" nie świegocćie ábo, nie bądzćie prozno mowni.G.

2:
ábowiem mniemáią/ iż w wielomownośći ſwey bę=
3:
dą wyſłucháni.

werset: 8Nie bądźćieſz tedy im podobni:
4:
Abowiemći wie Oćiec wáſz czego potrzebuiećie/
5:
pierwey niżbyśćie go proſili.

werset: 9Wy tedy ták ſię modl=
6:
ćie: Oycze náſz ktoryś ieſt w niebieśiech: Swięć
7:
ſię imię twoie.

werset: 10Przydź kroleſtwo twoie. Bądź twa
8:
wola iáko w niebie ták y ná źiemi.

werset: 11Chlebá náſzego
9:
" powſzedniego' day nam dźiśia.
" nádiſtotnego.L.

werset: 12Y odpuść nam ná=
10:
ſze winy/ iáko y my odpuſzczamy náſzym winowáy=
11:
com.

werset: 13Y nie wwodź nas w pokuſzenie. Ale nas
12:
zbaẃ ode złego. * Amen.
* Bo twoie iest kroleſtwo, y możność, y chwałá ná wieki.G.
Ale te słowá do textu nie należą.

werset: 14
13:
Bo ieſli odpuśćićie ludźiom wyſtępki ich: od=
Záczá: 17.

14:
puśći też wam Oćiec wáſz niebieſki - grzechy wáſze'.

-G.
werset: 15
15:
Lecz ieſli nie odpuśćićie ludźiom: * y Oćiec wáſz
* wyſtępkow ich.G

16:
nie odpuśći wam grzechow wáſzych.

Ewángelia ná Srzodę wſtępną.
Trzeći vczynek ſpráwiedliwośći, Post.
werset: 16
17:
A gdy pośćićie/ nie bądźćieſz iáko obłudnicy " ſmę=
18:
tnymi': Abowiem oni twarzy ſwoie niſzczą/ áby ſię
" ſmutney, ábo kwásney twarzy.G.

19:
ludźiom okazáli poſzczącemi. Záprawdę powiádam
20:
wam/ iż " wźięli' zapłátę ſwoię.
" biorąG.

werset: 17Ale ty kiedy pośćiſz/
21:
námaż głowę twoię/ y vmyi oblicze ſwoie:

werset: 18ábyś ſię
22:
nie okazał ludźiom iż pośćiſz/ ále Oycu twemu ktory
23:
ieſt w ſkrytośći: á Oćiec twoy ktory widźi w ſkryto=
24:
śći/ odda tobie. *

* ná iáwi.G.
werset: 19Nie ſkarbćie ſobie ſkárbow ná
25:
źiemi: gdźie rdzá y mol pſuie/ y gdźie złodźieie wyko=
26:
pywáią y krádną.

werset: 20Ale ſkarbćie ſobie ſkárby w nie=
27:
bie: gdźie áni rdzá/ áni mol nie pſuie/ gdźie też zło=
28:
dźieie nie wykopuią ani krádną.

werset: 21Abowiem gdźie
29:
ieſt ſkarb " twoy/ tam ieſt y ſerce twoie.' *

" wáſz, tám będźie y ſerce wáſze.G
Záczá: 18.
werset: 22
30:
" Swiecą ćiáłá twego/ ieſt oko twoie. Ieſliby' oko
" Swiecą ćiáłá ieſt oko. Ieſliby tedy.6 L. G. S.

31:
twoie było ſzczere: wſzytko ćiáło twoie ſwiátłe będźie.

werset: 23
32:
Ale ieſliby oko twoie złe było: wſzytko ćiáło twoie
33:
ćiemne będźie. Ieſliż tedy ſwiátło ktore ieſt w tobie/
34:
ćięmnośćią ieſt: iákoż wielka będźie ſámá ćięmność?

Zaden nie


strona: 25

Rozd: 6. według Máttheuſzá.25.
Ewáng. Niedziele 14. po Swiątkách.
werset: 24
1:
Zaden nie może dwiemá pánom ſłużyć. Bo á=
2:
bo iednego będźie nienawidźiał/ á drugiego będźie
3:
miłował: ábo iednego trzymáć ſię będźie/ á drugie=
4:
go wzgárdźi. Nie możećie Bogu ſłużyć y mámmo=
5:
nie.

Mámmoná po Syriysku: po náſsemu bogáctwo. Hieron.
werset: 25Dla tego wam powiádam/ nietroſzczćie ſię
6:
o duſzę wáſzę cobyśćie iedli/ * áni o ćiáło wáſze czym=
* y cobyśćie pili.G.

7:
byśćie ſię odźiewáli. Azaż duſzá nie ieſt ważnieyſza
8:
niż pokarm? y ćiáło niżli odźienie?

werset: 26Weyźrzyćie
9:
ná ptáki powietrzne/ iż ći nie śieią áni żną/ áni zbie=
10:
ráią do gumien: á Oćiec wáſz niebieſki żywi ie. Aza=
11:
śćie wy nie dáleko ważnieyſzy niż oni?

werset: 27Y ktoż z
12:
was troſzcząc ſię może przydáć do wzroſtu ſwego ło=
13:
kieć ieden?

werset: 28A o odźienie przecz ſię troſzczećie?
14:
Przypátrzćie ſię liliam polnym iáko roſtą: nie prá=
15:
cuią áni przędą.

werset: 29A powiádam wam/ iż áni Sálo=
16:
mon we wſzytkiey ozdobie ſwey nie bywał ták przy=
17:
brány/ iáko iedná z tych.

werset: 30A ieſliż trawę polną/ kto=
18:
ra dźiś ieſt/ á iutro będźie w piec wrzucona/ Bog ták
19:
" przyodźiewa:' iákoż dáleko więcey was o máłowier=
" przyozdábia.G.

20:
ni?

Pogani potrzeb docześnych ſsukáią nie v Bogá ále v báłwánow, y przez dowćipy ſwoie.
werset: 31Nie troſzczćieſz ſię tedy mowiąc: Coż będźiem
21:
ieść/ ábo co będźiem pić/ ábo czym ſię będźiem przyo=
22:
dźiewáć?

werset: 32Boć ſię o tym wſzytkim pogáni wielce
23:
ſtáráią. Abowiem Oćiec wáſz niebieſki wie że tego
24:
wſzytkiego potrzebuiećie.

werset: 33" Szukayćieſz tedy' na=
" Ale ſsukayćie.G. S.

25:
przod kroleſtwá Bożego/ y ſpráwiedliwośći " iego: á
" Iego, to iest, Bożey.

26:
to wſzytko będźie wam przydano. *

werset: 34
27:
Nie troſzczćieſz ſię tedy o iutrze. Abowiem iu=
28:
trzeyſzy dźień o ſwoie potrzeby troſkáć ſię będźie.
29:
Doſyćći ma dźień " ná ſwey nędzy.
" ná ſwym vtrapieniu. Hieron.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Spráwiedliwośći wáſsey.) Stąd znáć/ iż dobre vczynki ſą ſprá=
32:
wiedliwośćią: á iż człowiek czyniący dobrze/ czyni ſpráwiedliwość.
Spráwiedliuość z vczynkow, á nie z ſámey wiáry.

33:
Y z tego dobrze czynienia/ á nie tylko z wierzenia/ vſpráwiedli=
34:
wion bywa. A ták ſpráwiedliwość Chrześćijáńſkiego człowieká
DZbáwićiel


strona: 26

Ewángeliey Rozd: 6.26.
1:
Zbáwićiel náſz pokłáda nawięcey w tych trzech cnotách: w iáłmu=
2:
żnie/w pośćie/ á w modlitwie: ták iż iáłmużny czynić/ pośćić ſię/
3:
modlić ſię/ ieſt ſpráwiedliwość czynić: y vczynki miłośierne/ ſą v=
4:
czynki ſpráwiedliwośći.
5:
Odda tobie.) To oddánie ábo zapłátá w niebie zá dobre vczynki/
Zasługá dobrych vczynkow.

6:
(ktorą Pan á Zbáwićiel náſz częſto przypomina) pokázuie/ iż vczyn=
7:
ki dobre wiernych máią ſwą zaſługę/ ábo iż záſługuią żywot wiecz=
8:
ny: á iż mogą być czynione dla zapłáty wieczney. Pátrz wyz. 5. 12.
9:
Iáko obłudnicy.) Obłudnośći á prozney chwały Pan zákázuie/
Vczynki dobre mogą y máią być iawnie czynione.

10:
w tych troiákich vczynkách ſpráwiedliwośći: á nie iáwnego ich
11:
czynienia przed ludzmi/ ku czći á chwale Bożey/ ku bliznich zbudo=
12:
wániu/ y ná zbáwienie náſze. Ponieważ nam wyżſzey roſkazał/ á=
13:
by ſię ták świećiłá świátłość náſzá przed ludzmi; żeby oni widząc
14:
vczynki náſze dobre/ chwalili ſtąd P. Bogá. Przetoż/ w ſpráwo=
15:
wániu wſzelákich vczynkow dobrych/ mamy chowáć Regułę onę
16:
Grzegorzá ś. áby vczynek był ná iáwi; ále intencia ábo ſerce do
17:
bre z ktorego gi czyniſz/ áby zoſtáło w ſkrytośći.
18:
Nie bądzćie wielomowni.) Nie zákázuieć Pan długiey modli=
19:
twy: gdyż y ſam ná przykład nam/ cáłe nocy ná modlitwie trawił.
Nie wielomowstwá, ále proznomowſtwá ná modlitwie Pan zákázuie.

20:
y roſkazał ſię nam záwſze modlić/ á nigdy nie vſtáwáć: iáko y Pá=
21:
weł ś. y ten był záwſze zwyczay kośćiołá Bożeo/ ktory od początku
22:
miał pewne godziny modlitw: ktore zową horas canonicas. Nie wie=
23:
lomodlſtwá tedy/ ále wielomowſtwá ábo proznomowſtwá Pan
24:
zakázuie/ to ieſt/ ábyſmy niepotrzebnych rzeczy/ proznymi/ zbytni=
25:
mi á wydwornymi ſłowy ſię nie domagáli. Iáko Pogáni czynili/
26:
ktorzy mniemieli/ że Bogowie potrzeb ich nie widzieli/ áni ich
27:
wyſłucháć nie meli/ áżby długą orácyą wyſtroili/ á wydwornemi
28:
ſłowy wyliczyli to wſzytko/ czego im potrzebá. August: epist. 121.
29:
cap. 8. 9. 10. Przetoż y Collekty kośćielne ſą bárzo krotkie/ ále
30:
wielce ſkuteczne y potężne.
31:
Chlebá náſsego powſsedniego.) Słowo Greckie επιουσιν ſtáry
32:
tłumácz przed Hieronymem wyłożył był/ quotidianum, to ieſt po=
33:
wſzednim: Lecz Hieronym ś. przełożył ie tu ſuperſubstantialem, to
34:
ieſt nádiſtnym ábo nádiſtotnym; ácz v Lukaſzá toż ſłowo prze
35:
łożył powſzednim. Niektorzy ie też iutrzeyſzym/ á drudzy postpræ=
36:
ſentem, poteráznieyſzym wykłádáią.
Chleb powſsedni ábo nádiſtotny.
A ták prośimy tu nie tylko
37:
chlebá powſzedniego/ to ieſt/ tego wſzytkiego co nam ku záchowá
38:
niu ćiáłá ieſt potrzebno: ále też chlebá nádiſtotnego/ to ieſt wſzel=
39:
kiego pokármu duchownego/ á zwłaſzczá chlebá naświętſzego Sá
krámentu/


strona: 27

Rozdz: 6. według Máttheuſzá.27.
1:
krámentu/ w ktorym ieſt prawdziwie Pan Chriſtus/ on chleb żywy
2:
ktory sſtąpił z niebá. Ktory przeto názwan ieſt chlebem Nádiſto=
3:
tnym/ iż przewyżſza wſzytkie iſtnośći/ y wſzytko ſtworzenie.
4:
Náſze winy.) Te winy/ ſąć grzechy nie tylko śmiertelne/ ále też
5:
powſzednie: iáko częſto vczy Auguſtin ś. Y przetoż nie máſz żadne=
6:
go człeká ná świećie/ by był naſpráwiedliwſzy/ ktoryby nie był wi=
7:
nien vżywáć tey modlitwy: ponieważ żaden nie ieſt bez grzechow/
8:
przynamniey powſzednich.
Záden nie iest bez winy ná świećie.

9:
Nie wwodz nas w pokuſsenie.)
Bog nikogo nie wwodzi w pokuſy.
To ieſt nie dopuſzczay nas wwo=
10:
dzić: iáko y Cypryan ś. y Auguſtin czytáią: y iáko rozumie y wykłá=
11:
da ś. kośćioł powſzechny. Abowiem Bog nikogo nie kuśi/ mowi
12:
Iákub ś. A ták ſtrzeż ſię błędu Kálwiniſtow/ ktorzy Bogá czy=
13:
nią przyczyną y ſpráwcą ludzkich grzechow; powiádáiąc że Bog
14:
zwykł ludzie wwodźić w tęż pokuſę/ w ktorą y ſam ſzátan: y ow=
15:
ſzem ſámego/ práwi/ ſzátáná Bog podwodzi/ áby ſerce złych ludźi
16:
nápełniał. Iáko Bezá namiáſtek Kálwinow ná to mieśce śmiał
17:
nápiſáć: y ſam Kálwin/ tákże bluzni ná wielu mieścách.
18:
Gdy ſię pośćićie.) Nie zákázuieć tu Pan iáwnych poſtow/ iákie
19:
w piſmie świętym y vchwalone y vſtáwione były: gdyż y Nini=
Iáwne posty nie zákazáne.

20:
witowie iáwnemi poſtámi vbłagáli gniew Boży przećiw ſobie:
21:
ále gáni te ktorzy ábo dla prożney chwały poſzczą/ áby ie ludzie
22:
chwalili; ábo ktorzy ſtroią poſtáwę poſzczących/ choć nie poſzczą:
23:
co ieſt hypocriſis, y ſzczera obłudá.
24:
Skarbćie w niebie.) Przez te ſkárby nie możeć ſię rozumieć ſámá
25:
wiárá: ále ſzczodre iáłmużny/ y inſze vczynki dobre: ktore Bog
26:
chowáiąc/ iáko w kśięgách ábo w ſkrzyni w niebie/ wedle nich ma
27:
káżdemu oddáć y zápłáćić. Iáko z drugiey ſtrony/ kto ſkąpie śie=
28:
ie/ ſkąpie też będzie żął/ mowi Páweł święty.
Skárby vczynkow dobrych.

29:
Dwiemá pánom służyć.)
Dwá pánowie przećiwni.
Dwá pánowie ſąć naprzod/ dwoiá
30:
wiárá: Bog y Báál: Chriſtus y Luter/ Serwet ábo Kálwin: oł=
31:
tarz Boży y odſzczepieńſka wieczerza: ſtoł Páńſki y ſtoł Czártow=
32:
ſki: kośćioł Powſzechny/ y zbor kácerſki. Potym dwá pánowie ſą
33:
też/ Bog y świát: Ciáło y Duch/ Grzech y Spráwiedliwość.
34:
Nie troſzczćie ſię.) Nie zákázuieć Pan roboty y opátrowánia ży=
35:
wnośći: ále troſkánia z kłopotem y fráſunkiem: ábo zbytniego
36:
ſtáránia/ iákoby nie vfáiąc opátrznośći Bożey.
Roboty y nábywánia żywnośći Bog nie zákázuie.
D 2Rozdział


strona: 28

Ewángeliey Rozd: 7.28.
rozdział: 7
1:
ROZDZIAL VII.
2:
1 Nie poſądzáć blizniego. 5 Ale ſámego śiebie. 6 Nie dáwáć
3:
pſom świętego. 7 Prośić/ ſzukáć/ kołátáć. 12 Summá wſzytkie=
4:
go piſma świętego. 13 Braná ćiáſna y ſzeroka. 15 Fałſzywi
5:
prorocy. 21 Nieſámá wiárá/ ále y vczynki potrzebne do zbáwie=
6:
nia. 24 Nie doſyć ſłucháć ſłowá Bożego/ ále trzebá czynić.
Záczá: 19.
werset: 1
7:
N
Ie ſądzćie/ ábyśćie nie byli ſądzeni. * Abo=

* Nie potępiáyćie, ábyśćie nie byli potępieni.N. L.
werset: 2
8:
wiem ktorym ſądem ſądźićie/ ſądzeni będźie=
9:
ćie: y ktorą miárą mierzyćie/ będźie wam
10:
odmierzono.

werset: 3A coż widźiſz trzaſzczkę * w oku brá=
* ktora ieſt.G.

11:
tá twego; á tramu w oku twoim nie widźiſz?

werset: 4Abo
12:
iáko mowiſz brátu twemu; * Dopuść iżći wyimę trza=
* Bráćie.N. L.

13:
ſzczkę z oká twego; á oto tram ieſt w oku twoim?

werset: 5
14:
Obłudniku/ wyrzuć pierwey tram z oká twego: á
15:
tedy przeyźrzyſz ábyś wyrzućił trzaſzczkę z oká brátá
16:
twego.

werset: 6Nie dawayćie pſom świętego: áni miec=
17:
ćie pereł wáſzych przed wieprze: by ich ſnadź nie po=
18:
deptáli nogámi ſwemi/ y obroćiwſzy ſię áby was nie
19:
podrápáli.

Záczá: 20.
werset: 7
20:
Prośćie/ á będźie wam dano: ſzukayćie/ á nay=
21:
dźiećie: kołácćie/ á będźie wam otworzono.

werset: 8Abo=
22:
wiem wſzelki ktory prośi/ bierze: á kto ſzuka/ naydźie:
23:
á temu co kołáce będźie otworzono.

werset: 9Abo ktoryż
24:
z was ieſt człowiek/ ktorego ieſliby prośił ſyn iego o
25:
chleb/ izali mu poda kámień?

werset: 10Abo ieſliby prośił
26:
o rybę/ izali mu poda węża?

werset: 11Ieſli wy tedy/ bę=
27:
dąc złymi/ vmiećie dáry dobre dáwáć " ſynom' wá=
" dziećiam.G.

28:
ſzym: iákoż więcey Oćiec wáſz/ ktory ieſt w niebie=
29:
śiech/ da " rzeczy dobre tym ktorzy go proſzą?
" Te rzeczy dobre, ſąć łáská y dáry duchowne wſsytkie; y cokoluiek zbáwieniu duſsnemu należy.

Záczá: 21.
werset: 12
30:
Wſzytko tedy cobyśćie chćieli áby wam ludźie
31:
czynili: * y wy im czyńćie. Boć " ten' ieſt zakon y pro=
* tákże.5. L. G.
" ták.G.

32:
rocy.

werset: 13Wchodźćie przez ćiáſną branę: Abowiem
33:
ſzeroka braná/ y przeſtrona ieſt drogá ktora wiedźie
34:
ná zátrácenie: á wiele ich ieſt/ ktorzy przez nię w=
chodzą.


strona: 29

Rozd: 7. według Máttheuſzá.29.
1:
chodzą.

werset: 14" Iákoż' ćiáſna braná/ y wąſka ieſt drogá
" Abowiem3 L N. G.

2:
ktora wiedźie do żywotá: á máło ich ieſt/ ktorzy ią
3:
náyduią!

Záczá: 22.
Ewángelia ná 7 Niedzielę po Swiątkách.
werset: 15
4:
* Strzeżćie ſię pilnie fałſzywych prorokow/ kto=
* Lecz.G.

5:
rzy do was przychodzą w odźieniu owczym/ lecz we
6:
wnątrz ſą wilcy drapieżni.

werset: 16Z owocow ich po=
7:
znaćie ie. Izali zbieráią z ćiernia groná winne/ ábo
8:
z oſtu figi?

werset: 17Tákći wſzelkie drzewo dobre/ owoce
9:
dobre rodźi: á złe drzewo/ owoce złe rodźi.

werset: 18Nie
10:
może drzewo dobre/ owocow złych rodźić: áni drze=
11:
wo złe owocow dobrych rodźić.

werset: 19Wſzelkie drzewo
12:
ktore nie rodźi owocu dobreo / " będźie wyćięte/ y w o=
13:
gień wrzucone'.

" wyćináią y w ogien wrzucáiąG. S.
werset: 20A przeto z owocow ich poznaćie ie.

Záczá: 23.
werset: 21
14:
Nie káżdy ktory mi mowi/ Pánie/ Pánie/ w=
15:
nidźie do kroleſtwá niebieſkiego: ále ktory czyni wo=
16:
lą Oycá mego ktory ieſt w niebieśiech/ - ten wnidźie
17:
do kroleſtwá niebieſkiego. *

-G.
werset: 22
18:
Wiele ich rzecze mi dniá onego/ Pánie/ Pánie/
19:
izaliſmy w imię twoie nie prorokowáli/ y w imię
20:
twe czártow nie wyganiáli/ y w imię twe wiele cu=
21:
dow nie czynili?

werset: 23A tedy " wyznam im' żem was
" To ieſt, iáwnie im powiem. Hebraiſm.

22:
nigdy nie znał: Odſtąpćie ode mnie * ktorzy nieprá=
* wſzyścy.N. L. y G.

23:
wość czynićie.

Záczá: 24.
werset: 24
24:
Wſzelki tedy ktory ſłucha tych ſłow moich/ y czy
25:
ni ie: " będźie przypodobion' mężowi mądremu/ kto=
" podobnym go vczynię.G.

26:
ry zbudował dom ſwoy " ná opoce'.

" ábo, ná skale.
werset: 25y ſpadł deſzcz/
27:
y przyſzły rzeki/ y wiały wiátry/ y uderzyły ná on dom/
28:
á nie vpadł. bo był ná opoce vgruntowány.

werset: 26A w=
29:
ſzelki ktory ſłucha tych ſłow moich/ á nie czyni ich/
30:
będźie przypodobion mężowi głupiemu/ ktory zbu=
31:
dował dom ſwoy ná piaſku:

werset: 27y ſpadł deſzcz/ y przy=
32:
ſzły rzeki/ y wiały wiátry/ y vderzyły ná on dom/ y v=
33:
padł/ y był vpadek iego wielki.

werset: 28Y sſtáło ſię: gdy
34:
dokończył IEſus tych mow/ zdumiewáły ſię rzeſze
D 3nád náuką


strona: 30

Ewangeliey Rozd: 7.30.
1:
nád náuką iego.

werset: 29Abowiem ie vczył iáko władzą
2:
máiący/ á nie iáko Doktorowie - ich y Pháryzeu=
3:
ſzowie'.
-G. 4 L. N.


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Nie ſądzćie.) Nie zákázuieć Pan tymi ſłowy ſądzić vrzędowi/ ták
6:
duchownemu iáko y świeckiemu (iáko ſobie dumáią Nowokrzczeń
7:
cy) ktoremu owſzem ſądzić roſkázano.
Sądzić iáko, y komu zákazano
Ani zákázuie człowiekowi
8:
ſámego śiebie pożytecznie ſądzić. Ani zákázuie złego złym/ Iuda=
9:
ſzá zdraycą názywáć; y złoczyńcze od vrzędow/ y Hæretyki od ko=
10:
śćiołá oſądzone y potępione/ mieć zá pogány y iáwnogrzeſzniki.
11:
Ale zákázuie tym co nie ſą ná vrzędzie/ poſądzáć bliznich ſwoich;
12:
zwłaſzczá z nienawiśći/ ábo ze złego domniemánia: ſłowá y ſprá=
13:
wy ich dobre ábo y śrzednie (ktore z dobrego ſercá wyniść mogły)
14:
we złe obracáiąc/ y ná gorſzą ſtronę wykłádáiąc. Iáko ná on czás
15:
poſądzáli Zydowie dobre y święte mowy y ſpráwy Páná Chriſtu=
16:
ſowe. A dziś Hæretykowie/ náuki y Ceremonie kośćielne.
17:
Nie dawayćie pſom świętego.) Iáko w ſtárym zakonie/ w ied=
18:
nym domu báránká pożywano/ á mięſá iego wynośić ſię precz
19:
nie godziło; ták w iednym kośćiele powſzechnym prawdziwa o=
20:
fiárá náſzego Zbáwićielá ofiárowána bywa: ktorego ćiáłá precz
21:
wynośić/ á pſom świętego dáwáć zákazono. Aug: ſermone 181. de
22:
tempore. Zadnego tedy Sákrámentu/ á zwłaſzczá ołtarznego (iá=
23:
ko chlebá ſynowſkiego) nie godzi ſię dáwáć niewiernikom/ y tym
24:
ktorzy w grzechách śmiertelnych będąc/ pierwey ſię przez świętą
25:
ſpowiedz nie ſprobuią. Y ſłowo Boże/ nie ma być opowiedáne
26:
tym/ ktorzy go nie przyimuią; owſzem ie depcą iáko świnie: ábo
27:
ie bluznią y kąſáią iáko pśi.
Sákrámētyniewiernym y niegodnym nie máią być dawáne.

28:
Wſzelki ktory prośi, bierze.) Ktokolwiek prośi czego przyſtoi/ y
29:
iáko przyſtoi/ to ieſt/ rzeczy do zbáwienia potrzebnych/ z wiárą/ z
30:
pokorą/ z pilnośćią/ y z trwáłośćią/ będąc w łáſce Bożey; ten pe=
31:
wnie otrzyma/ ábo to o co prośi/ ábo co lepſzego.
Modlitwá ktora ważna.

32:
Wchodzćie przez ćiáſną branę.) Auguſtin ś. ták ná to mieyſce pi=
33:
ſze: Tu ſię nawięcey ſtrzedz Hæretykow mamy/ ktorzy ſię poſpoli=
34:
ćie máłą liczbą ſwych/ y lichą trzodą ſwoią zálecáią.
Hæretikow máła trzodá.
Y dla tegoż
35:
Pan/ powiedziawſzy; iż máło tych ktorzy náyduią ćiáſną drogą y
36:
ćiáſną vliczkę: áby ſię pod imieniem máłośći/ nie wkrádli Hære=
37:
tycy; wnet dołożył tego: Strzeżćie ſię fałſzywych Prorokow.
38:
Strzeżćie ſię pilnie fałſsywych prorokow.) Znáki fałſzywych pro=
39:
rokow te ſą. Pirwſzy; ieſli ſię to nie sſtánie co prorokowáli. Dru=
Znáki hæretykow.
1.
gi; choćby


strona: 31

Rozd: 7. według Máttheuſzá.31.
1:
gi; choćby ſię też sſtáło co prorokowáli; ieſli nową náukę przy=
2.

2:
noſzą/ ktorey nieználi przodkowie náſzy. Trzeći; ieſli ſámi idą nie
3.

3:
będąc poſłáni. Czwarty; ieſli wyſzedſzy z nas/ 1. Ian. 2. 19.
4.

4:
nie idą do Pogan/ áby ie náwrácáli; ále záſię do nas/ áby wiárę
5:
náſzę pſowáli y wywracáli. Dziei. 13. 10. 2. Thim. 2. 18. Tit. 2. 11.
6:
Piąty; ieſli przychodzą w ſzátách owczych/ to ieſt pod imieniem
5.

7:
Páná Chriſtuſowym/ ſtroiąc poſtáwę prawdziwych prorokow/
8:
y máiąc záwżdy w gębie ſłowo Boże. Iere. 28. 2. 11. przemieniáiąc
9:
ſię w Apoſtoły P. Chriſtuſowe. 2. Corint: 11. 13. máiąc poſtáwę
10:
nabożeńſtwá. 2. Tim: 3. Przez łágodne mowy y błogoſłáwień=
11:
ſtwá/ y obiecowánie oſobney náuki/ świátłośći y wolnośći E=
12:
wángelickiey/ zwodząc ſercá proſtych á niewinnych ludzi. Rzym:
13:
16. 18.
6.
Szoſty; ieſli/ iáko wilcy tárgáią y roſpraſzáią ná ro=
14:
zmáite ſekty/ ono ſtádo/ ktore Pan Chriſtus ſobie zebrał w iedno.
7.

15:
Siodmy; z owocow ták náuki iáko y żywotá ich.
Owoce náuki.
Náuki; ieſli prze=
16:
ćiwną náukę wnoſzą tey/ ktora ieſt przyięta we wſzytkim kośćiele
17:
P. Chriſtuſowym/ ktory ieſt filarem y vmocnieniem prawdy.
18:
Ieſli wprowádzáią ſekty dawno przeklęte y zátrácone. Owo=
19:
ce záſię żywotá y obyczáiow Hæretyckich ſą; Odſtąpienie od wiá=
20:
ry/ y oderwánie od kośćiołá powſzechnego. Niezgody miedzy ni=
21:
mi. 1. Cor. 3. 4.
Owoce obyczáiow.
Nazwiſká od miſtrzow ſwoich nowych: od kto=
22:
rych ie/ miáſto Chrześćijánow/ Lutrámi/ Káluiniſtámi/ Serweta=
23:
ny zową. Nieuſtáwiczność y nieſtátek w náuce. 2 Corin. 1. 17. Nie=
24:
poſłuſzeńſtwo ku przełożonym duchownym y świeckim. Miłość
25:
ſámych ſiebie: Pychá y chlubá z náuki y vmieiętnośći náde wſzytkie
26:
Oyce y Doktory święte. Fáłſzowánie piſmá ś. y co ieſt ſtráſzli=
27:
wſza/ odrzucenie wiela częśći iego/ zwłaſzczá gdzie im ieſt prze=
28:
ćiwne. A toć ſą owoce wſzytkim Hæretykom w obec poſpolite. Sąć
29:
y inne oſobnieyſze/ y właſnieyſze Hæretykom czáſow náſzych:
30:
iáko nierządne małżeńſtwá: gwałcenie ślubow y perſon Bogu
31:
oddánych: łupieſtwá kośćiołow: świętokradztwá: ſámey wiáry
32:
zálecánie: ohydzenie vczynkow dobrych: powiedáiąc/ iż nie máią
33:
zaſługi v Bogá/ á iż nie ſą do vſpráwiedliwienia y zbáwienia po=
34:
trzebne: á iż przykazánie Boże nie tylko ieſt ćięſzkie/ ále y ku zácho=
35:
wániu niepodobne. Y wiele tákich náuk kłamliwych/ ná ſkázę
36:
wſzelkieo żyćiá pobożneo we wſzytkich ſtaniech proſto prowádzących.
37:
Nie káżdy ktory mi mowi, Pánie.) Cić pewnie wiárę máią: bo=
38:
by bez niey Páná wzywáć nie mogli.
Sámá wiárá nic nie pomoże.
A iednák tu widziemy/ iż nie
39:
doſyć ná wierze: á iż nie ſamá niewiárá ieſt grzechem: iáko vczy
40:
Luter: Gdyż áni ſámi Kátholicy y práwowierni/ choćby też wiel=
ką wiarą


strona: 32

Ewángeliey Rozd: 8.32.
1:
ką wiárą prawdziwe cudá czynili przez imię P. Chriſtuſowe; w=
2:
ſzákże przez dobrych vczynkow zbáwienia doſtąpić nie mogą. Kte=
3:
mu obácz ktorzy to ſą/ co záwſze w gębie máią Pánie/ Pánie: co im
4:
iednák namniey nie pomoże/ gdyż ták vczynki dobre zelżyli/ y ſprá=
5:
wiedliwość Chrześćijáńſką ludziom ohydzili.
Rozność kośćiołá Bożego od bożnic kácerskich

6:
Ktory zbudował dom ſwoy ná opoce.) Pan Chriſtus iſta mą=
7:
drość/ zbudował kośćioł ſwoy ná opoce/ ktorego żadne furye ſzá=
8:
táńſkie nigdy nie obálą. A głupi Hæretycy/ rożne zbory ſwoie bu=
9:
duią ná piaſku: ktore záſię ſámiż obaláią niezgodámi ſwemi.
rozdział: 8

10:
ROZDZIAL VIII.
11:
2 Vzdrowienie trędowátego. 8 Wiará Rotmiſtrzowá. 11
12:
Przyięćie Pogan/ á odrzucenie Zydow. 13 Vzdrowienie ſługi
13:
Rotmiſtrzowego. 14 Y świekry Piotrowey. 16 Y inych chorych.
14:
19 Doktor zakonny chce być vczniem Páńſkim. 21 Vczeń chcący
15:
pirwey oycá pogrześć. 24 Morze wzruſzone vſkramia. 28 Dwu
16:
opętánych vzdrawia. 31 Czártom w wieprze wniść dopuſzcza.
EwnágNiedziele 3. po trzech krolách.
werset: 1
17:
A
Gdy sſtąpił z gory/ ſzły zá nim wielkie rzeſze.

werset: 2
18:
A oto trędowáty przyſzedſzy/ pokłonił ſię
19:
mu/ mowiąc: Pánie/ ieſli chceſz/ możeſz mię
20:
oczyśćić.

werset: 3Y śćiągnąwſzy Ieſus rękę/ dotknął ſię
21:
go/ mowiąc: Chcę/ bądź oczyśćion. Y był zárázem
22:
oczyśćion trąd iego.

werset: 4Y rzekł mu IEſus: Pátrz
23:
ábyś nikomu nie powiádał: ále idź/ vkaż ſię kápła-
24:
nowi: y ofiáruy dar ktory przykazał Moyzeſz ná ſwiá
25:
dectwo im.

Záczá: 25.
Ewángelia w Wſtępny Czwartek.
werset: 5
26:
A gdy wſzedł do Káphárnaum/ przyſzedł do nie
27:
go " Rotmiſtrz/ proſząc go/
" wł. Setnik: tákże y potym wſsędy.

werset: 6y mowiąc: Pánie/ ſłu=
28:
gá moy leży w domu powietrzem ruſzony/ - y' ſrodze
29:
vtrapiony.
-G.

werset: 7Y rzekł mu IEſus: Ia przyidę/ á v=
30:
zdrowię go.

werset: 8Y odpowiádáiąc Rotmiſtrz/ rzekł:
31:
Pánie/ nie ieſtem godźien ábyś wſzedł " pod dách
" to ieſt, do domu mego.

32:
moy: ále tylko " rzecz ſłowem'/ á będźie vzdrowion
" to ieſt, roskaż. Hebraiſm.

33:
ſługá moy.

werset: 9Boćiem y ia ieſt człowiek " pod władzą
" zwierzchnośći podległy.

34:
- poſtáwiony'/ máiący pod ſobą żołnierze: y mowię te=
-4 L. G.
mu: Idź/


strona: 33

Rozd: 8. według Máttheuſzá.33.
1:
mu: Idź/ á idźie: á drugiemu/ Chodź: á przychodźi.
2:
á ſłudze moiemu/ Czyń to/ á czyni.

werset: 10A vſłyſzawſzy
3:
to Ieſus/ dźiwował ſię: y rzekł tym ktorzy ſzli zá nim:
4:
Záprawdę powiádam wam/ nie nálazłem ták wiel=
5:
kiey wiáry w Iſráelu.

werset: 11A powiádam wam/ Iż
6:
wiele ich ze wſchodu ſłońcá y z zachodu przyidźie/ y
7:
vśiędą z Abráhámem/ y Izáákiem/ y Iákobem w
8:
kroleſtwie niebieſkim:

werset: 12á " ſynowie kroleſtwá' bę=
" do kroleſtwá náznáczeni. Hebraiſm.

9:
dą wyrzuceni w ćięmnośći zewnętrzne: tám bę=
10:
dźie płácz y zgrzytánie zębow.

werset: 13Y rzekł Ieſus Rot=
11:
miſtrzowi: Idź; á iákoś vwierzył niechći ſię sſtá=
12:
nie. Y ozdrowiał ſługá teyże godźiny. *

Záczá: 26.
werset: 14
13:
A gdy przyſzedł Ieſus do domu Piotrowego/
14:
vyźrzał świekrę iego leżącą á máiącą gorączkę:

werset: 15y
15:
dotknął ſię ręki iey/ y opuśćiłá ią gorączká: y wſtáłá/
16:
y poſługowáłá " mu'

" im.N. G. y L.
werset: 16A gdy był wieczor/ przy=
17:
wiedli mu wiele opętánych: y wyrzucał duchy ſło=
18:
wem: y wſzytkie ktorzy ſię zle mieli vzdrowił:

werset: 18Aby
19:
ſię wypełniło/ co ieſt rzeczono przez Iſáiaſzá Proro=
20:
ká mowiącego: On niemocy náſze przyiął/ y cho=
21:
roby * nośił.

* náſze.N. L. S.
werset: 18A widząc Ieſus wielkie rzeſze około
22:
śiebie/ kazał ſię * przepráwić ná drugą ſtronę morza.
* vczniom.N. L.

werset: 19
23:
Y przyſtąpiwſzy ieden Doktor zakonny/ rzekł mu:
24:
Náuczyćielu/ poydę zá tobą/ gdźie iedno poydźieſz.

werset: 20
25:
Y rzekł mu IEſus: Liſzki máią iámy/ y ptacy po=
26:
wietrzni gniazdá: á ſyn człowieczy nie ma gdźieby
27:
głowę * ſkłonił.
* ſwą.N. L. S.

werset: 21A drugi z vczniow iego rzekł mu:
28:
Pánie/ dopuść mi pierwey odeyść/ y pogrześć oycá
29:
mego.

werset: 22Y rzekł mu Ieſus: Podź zámną/ á niechay
30:
vmárli ſwé vmárłe grzebią.

Záczá: 27
Ewángelia ná 4 Niedzielę po trzech krolách.
werset: 23
31:
A gdy on wſtąpił w łodź/ weſzli zá nim vcznio=
32:
wie iego.

werset: 24A oto wzruſzenie wielkie sſtáło ſię ná
33:
morzu/ ták iż wáły łodź okrywáły/ á on ſpał.

werset: 25Y przy=
34:
ſtąpili - k niemu * y obudźili go/ mowiąc: Pánie/
-N. L. G. S.
* vczniowie iego.L. K. G. S.
Ezáchoway


strona: 34

Ewangeliey Rozd: 8.34.
1:
záchoway nas/ giniemy.

werset: 26Y rzekł im: * Czemu bo=
* Ieſus.N. L. S.

2:
iáźliwi ieſteśćie/ máłowierni? Tedy wſtawſzy roſka=
3:
zał wiátrom y morzu/ y sſtáło ſię vćiſzenie wielkie.

werset: 27
4:
A ludźie ſię dźiwowáli mowiąc: Iákiż to ieſt ten /
5:
że mu y wiátry y morze ſą poſłuſzne? *

Záczá: 28.
werset: 28
6:
A gdy ſię przewiozł ná drugą ſtronę/ do krái=
7:
ny " Gerázeńſkiey' zábieżeli mu dwá opętáni/ z gro=
" Gergezenskiey.G.

8:
bow wychodzący/ bárzo okrutni/ ták iż żaden nie
9:
mogł prześć oną drogą.

werset: 29A oto zákrzyknęli/ mo
10:
wiąc: Coż ty maſz z námi IEſuśie Synu BOży?
11:
przyſzedłeś tu przed czáſem męczyć nas?

werset: 30A było
12:
nie dáleko od nich ſtádo wielkie wieprzow ná paſzey.

werset: 31
13:
Tedy czártowie prośili go/ mowiąc: Ieſli nas
14:
wyrzucaſz/ puść nas w ſtádo wieprzow.

werset: 33Y rzekł
15:
im: Idźćie. A oni wyſzedſzy/ weſzli " w wieprze'. Alić
" w ſtádo wieprzow.G.

16:
oto wſzytko ſtádo * wielkim pędem z przykrá wpádło
* wieprzow.G.

17:
w morze/ y pozdycháło w wodách.

werset: 33A páſturze v=
18:
ćiekli: y przyſzedſzy do miáſtá/ opowiedźieli wſzytko:
19:
y o onych ktorzy byli opętáni.

werset: 34A oto wſzytko miá
20:
ſto wyſzło przećiwko Ieſuſowi: y vyźrzawſzy go/ pro=
21:
śili áby z ich gránic odſzedł.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Vkaż ſię kápłanowi.) Kápłani ſtárego zakonu (mowi ś. Złoto=
24:
uſty) mieli moc tylko rozeznánia ábo rozſądzenia/ ktory był od trę=
25:
du oczyśćiony.
Kápłani prawdziwie grzechy odpuſsczáią.
Ale kápłani nowego zakonu máią moc/ nie tylko
26:
doświádczáć kto ieſt oczyśćiony/ ále zgołá oczyśćiáć duſzne zmázy.
27:
A przetoż ktorzy imi gárdzą/ dáleko ſą gorſzy y godni więtſzego ká=
28:
ránia nizli kiedy Dáthán ze wſzytkimi pomocniki ſwemi. To wſzy=
29:
tko iego ſłowá.
30:
Y ofiáruy dar.) Każe mu Pan ofiárowáć ofiárę zakonną (mo=
31:
wi Auguſtin ś) iz ieſzcze nie byłá vſtáwiona ofiárá oná święta nád
32:
świętymi/ ktora ieſt ćiáło iego. ktora ná miesce onych wſzytkich
33:
ofiar zakonnych náſtąpiłá.
34:
Nie ieſtem godzien.) Gdy pożywaſz ćiáłá y krwie Páńſki[e]y (mo=
35:
wi Origenes) tedy Pan wchodzi pod dách twoy. Ty tedy vkorzy=
36:
wſzy ſię mow:
Ofiárá ćiáłá Chriſtuſowego
Sákrámetz iáką pokorą ma być przyimowány
Pánie nie ieſtem godzien rć. Ták też mowił y S.
Złotouſty


strona: 35

Rozd: 8. według Matthenſza.35.
1:
Z otouſty we Mſzy ſwoiey: y tychże ſłow kośćioł powſzechny po
2:
dziś dzień vżywa przy Mſzy ś. y przy rozdawániu naświętſzego
3:
Sákrámentu.
4:
Swiekrę iego.) O Pietrze pewna ieſt że miał żonę: ále iáko pi=
5:
ſze Hieronym ś. Apoſtołowie iedni żon nigdy nie mieli; á drudzy
6:
co ie pierwey mieli/ po ſwym powołániu ná vrząd Apoſtolſki ták
7:
ie opuśćili/ że ich potym nigdy nie vználi.
Bezżenſtwo kápłańskie.
Czego Hieronym do=
8:
wodzi z ſłow onych Páńſkich: Káżdy ktory opuśći dla mnie żonę rć.
9:
Y z Apoſtolſkich: Otoſmy my opuśćili wſzytko. Przetoż ten zwy=
10:
czay był w kośćiele od czáſow Apoſtolſkich: że y żonáći mogli być
11:
ná kápłáńſtwo przypuſzczeni/ ále tylko mężowie iedney żony: ábo
12:
po smierći żony ſwey; ábo ieſzcze zá żywotá zá iey przyzwoleniem;
13:
gdy też oná wieczną czyſtość ślubi. A ieſli Græccy kápłani/ y Ru=
14:
ſcy Popi ináczey czynią: niech ſłucháią Epiphániego Doktorá
15:
Græckiego/ że to czynią przećiw ſtárym kanonom/ y vſtáwom ko=
16:
śćielnym. Co też y Páphnucius ná pirwſzym Synodzie Niceń=
17:
ſkim iáśnie pokázuie. O czym Zozomenus lib. 1. cap. 22. y Socrates
18:
lib. 1. cap. 8. Y ieſt to rzecz pewna/ iż żaden nigdy nie był/ nie tyl=
19:
ko w Láćińſkim/ ále áni w Græckim kośćiele/ ktoryby przyiąwſzy
20:
kápłáńſtwo/ miał potym poiąć żonę.
21:
Niechay vmárli ſwe vmarłe grzebią.) Stąd ſię vczymy; iż żaden
22:
wzgląd nie tylko świecki ábo ćieleſny/ ále áni żadna inna vczćiwa
23:
poſługá/ y ku ſámym rodzicom náſzym/ nie ma nam być ná prze=
24:
ſzkodzie/ żebyſmy Chriſtuſá nie náśládowáli/ y doſkonálſzy żywot
25:
obieráli.
Miłość rodzicow ma vſtępowáć miłośći Bożey.

26:
Roskazał wiátrom.) Kośćioł ś. powſzechny/ ktory tu przez tę ło=
27:
dkę ieſt figurowány/ y Kátholicy tegoż kośćiołá ſynowie/ częſtymi
28:
nawáłnośćiámi y przećiwieńſtwy bywáią probowáni. Ale P. Ch=
29:
riſtuſ/ ktory ſię zdał że ſpał/czáſu przyſtoynego modlitwámi wier=
30:
nych obudzony/ wſtáie: y rozbiwſzy chmury/ y vćiſzywſzy wiátry/
31:
wielką pogodę y pokoy/ przywraca kośćiołowi ſwemu.
Kosćioł zwyćięża wſsytkie przećiwnośći.
rozdział: 9

32:
ROZDZIAL IX.
33:
2 Vzdrawia powietrzem ruſzonego. 6 Chriſtus odpuſzcza
34:
grzechy. 9 Máttheuſzá wzywa. 13 Miłośierdzie. 15 Vcznio=
35:
wie Páńſcy kiedy pośćić mieli. 20 Niewiáſtá od płynienia krwie
36:
vzdrowioná. 23 Pánienká vmárła wzbudzoná. 28 Dwá ślepi
37:
oświeceni. 32 Niemo opętány wyzwolony. 34 Bluznierſtwo
38:
przećiw Chriſtuſowi. 35 Ieſus wſzędy każe/ vczy/ y vzdrawia.
39:
37 Wielkie żniwo.
E 2Y wſtąpiwſzy


strona: 36

Ewángeliey Rozd: 9.36.
Záczá: 29.
Ewáng: Niedziele 18. po Swiątkách.
werset: 1
1:
Y Wſtąpiwſzy * w łodz/ przewiozł ſię/ y przyſzedł
* Ieſus.N. L. G.

2:
do miáſtá ſwego.

werset: 2A oto przynieśli mu
3:
powietrzem ruſzonego ná łożu leżącego. A
4:
widząc Ieſus " wiárę ich/ rzekł powietrzem ruſzone=
" Wiárá iednego pomaga drugiemu.

5:
mu: " Vfay' ſynu: odpuſzczáiąć ſię grzechy twoie.
" Bądz dobrey nádzieiey.

werset: 3
6:
A oto niektorzy z Doktorow mowili ſámi w ſobie/
7:
Ten bluźni.

werset: 4A " widząc' IEſus myśli ich/ rzekł:
" wiedząc. Chryſoſtom czyta.

8:
Przecz myślićie złe rzeczy w ſercách wáſzych?

werset: 5Coż
9:
ieſt łácniey/ rzec/ Odpuſzczone ſą tobie grzechy? *
twoie.N. L. S
czyli rzec/ Wſtań á chodź?

werset: 6A iżbyśćie wiedźieli że
10:
moc ma Syn człowieczy ná źiemi odpuſzczáć grze=
11:
chy (tedy rzekł powietrzem ruſzonemu) Wſtań/ we=
12:
źmi łoże twe/ á idź do domu twego.

werset: 7Y wſtawſzy
13:
poſzedł do domu ſwego.

werset: 8A widząc to rzeſze " bały ſię'/
" zdumiáły ſię.G.

14:
y chwaliły Bogá/ ktory dał tákową moc ludźiom. *

Záczá: 30.
Ewángelia ná dzień ś. Máttheuſzá.
werset: 9
15:
A gdy ſtámtąd ſzedł Ieſus/ vyzrzał człowieká
16:
śiedzącego ná cle/ Máttheuſzá imieniem. Y rzekł
17:
mu: Podź zámną. A wſtawſzy/ poſzedł zá nim.

werset: 10Y
18:
sſtáło ſię: gdy on śiadł do ſtołu w domu/ oto wiele
19:
celnikow y grzeſznikow przyſzedſzy/ śiedźieli weſpoł
20:
z IEſuſem y z vczniámi iego.

werset: 11A widząc Pháry=
21:
zeuſzowie/ rzekli vczniom iego: Czemu z celniki y
22:
z grzeſzniki ie Náuczyćiel wáſz?

werset: 12Lecz Ieſus vſły=
23:
ſzawſzy/ rzekł: Nie trzebá zdrowym lekárzá/ ále " zle
" chorym.

24:
ſię máiącym.

werset: 13Szedſzy tedy náuczćie ſię/ co to ieſt;
25:
Miłośierdźia chcę/ á nie ofiáry. Bom nie przyſzedł
26:
wzywáć ſpráwiedliwych/ ále grzeſznych. * *

* ná pokutę.2 L. G.
Záczá: 31.
werset: 14
27:
Tedy przyſzli do niego vczniowie Ianowi/ mo-
28:
wiąc: Przecz my y Pháryzeuſzowie pośćiemy czę=
29:
ſto: á vczniowie twoi nie poſzczą?

werset: 15Y rzekł im Ie=
30:
ſus: Izali " ſynowie oblubieńcá w żáłobie chodźić
" To iest, towárzyſse ábo przyiaćiele oblubiencowi ná gody záproſseni, ábo ktorzy ſą ná weſelu.

31:
mogą/ poki z nimi ieſt oblubieniec? Aleć przyidą
32:
dni/ gdy będźie wźięt od nich oblubieniec: á tedy
33:
będą pośćić.

werset: 16A żaden nie wpráwuie płátá grube=
go ſukná


strona: 37

Rozd: 9. według Máttheuſzá.37.
1:
go ſukná w wiotchą ſzátę. Abowiem ono záłatánie
2:
obrywa nieco od ſzáty/ y sſtawa ſię gorſze przedárćie.

werset: 17
3:
Ani leią winá młodego w ſtáre ſtátki: bo ináczey
4:
pukáią ſię ſtátki/ y wino ſię roźlewa/ y ſtátki ſię pſu=
5:
ią. Ale młode wino zlewáią w ſtátki nowe: á oboie
6:
ſpołem bywáią záchowáne.

Záczá: 32.
Ewáng: Niedziele 23. po Swiątkách.
werset: 18
7:
To gdy on do nich mowił/ oto kśiążę iedno przy=
8:
ſzedſzy pokłoniło mu ſię/ mowiąc: - Pánie' corká moiá
9:
dopiero ſkonáłá: ále podź/ włoż ná nią rękę twoię/ á
10:
ożyie.
-13 L. G. S.

werset: 19A wſtawſzy Ieſus/ ſzedł zá nim/ y vczniowie
11:
iego.

werset: 20A oto niewiáſtá ktora " krwáwą niemoc'
" krwotok.

12:
przez dwánaśćie lat ćierpiáłá/ przyſtąpiwſzy z tyłu/
13:
dotknęłá ſię kráiu ſzáty iego.

werset: 21Bo mowiłá ſámá w
14:
ſobie: Bych ſię tylko dotknęłá ſzáty iego/ będę zdro=
15:
wá.

werset: 22A Ieſus obroćiwſzy ſię/ y vyźrzawſzy ią/ rzekł:
16:
Vfay corko/ wiárá twoiá ćiebie vzdrowiłá. Y vzdro=
17:
wioná ieſt niewiáſtá od oney godźiny.

werset: 23A gdy przy=
18:
ſzedł Ieſus w dom kśiążęćiá/ y vyźrzał piſzczki y tłum
19:
ludźi giełk czyniący/

werset: 24rzekł *: Odſtąpćie: ábo=
* do nich.1. L. G. S.

20:
wiem nie vmárłá dźieweczká/ ále ſpi. Y śmiali ſię z
21:
niego.

werset: 25A gdy wygnano rzeſzą; wſzedſzy viął ią zá
22:
rękę/ * y powſtáłá dźieweczká.
* y rzekł, Dzieweczko wſtań:

werset: 26Y rozeſzłá ſię tá ſła=
23:
wá po wſzytkiey oney źiemi. *

Záczá: 33.
werset: 27
24:
A gdy Ieſus przechodźił zonąd/ ſzli zá nim dwá
25:
ślepi wołáiąc y mowiąc: Zmiłuy ſię nád námi/ ſynu
26:
Dawidow.

werset: 28A gdy przyſzedł do domu/ przyſtąpili
27:
do niego oni ślepi. Y rzekł im IEſus: Wierzyćie iż
28:
- wam' to mogę vczynić? Rzekli mu: Ták/ Pánie.
-G.

werset: 29
29:
Tedy ſię dotknął oczu ich/ mowiąc: Wedle wiáry
30:
wáſzey niechay ſię wam sſtánie.

werset: 30Y otworzyły ſię
31:
oczy ich. A IEſus zágroźił im/ mowiąc: Pátrzćie
32:
áby nikt o tym niewiedźiał.

werset: 31Lecz oni wyſzedſzy/
33:
rozſławili go po wſzytkiey oney źiemi.

werset: 32A gdy ći
34:
odeſzli/ oto przywiedli mu człowieká niemego/ opę=
E 3tánego.


strona: 38

Ewángeliey Rozd: 9.38.
1:
tánego.

werset: 33A gdy był wygnan dyabeł/ przemowił nie=
2:
my/ y dźiwowáły ſię rzeſze/ mowiąc: Nigdy ſię ták
3:
nie okazáło w Izráelu.

werset: 34Ale Pháryzeuſzowie mo=
4:
wili: Mocą kśiążęćiá dyabelſkiego wygania dya=
5:
bły.

werset: 35Y obchodźił IEſus wſzytkie miáſtá y wśi/
6:
náuczáiąc w bożnicách ich/ y przepowiádáiąc Ew=
7:
ángelią kroleſtwá/ á vzdrawiáiąc wſzelką chorobę/ y
8:
wſzelką niemoc.*

* w ludziech.G.
Záczá: 24
werset: 36
9:
A widząc rzeſze/ rozlitował śię nád nimi: iż by=
10:
ły ſprácowáne y " porzucone' iáko owce nie máiące
" roſproſzone.G

11:
páſterzá.

werset: 37Tedy rzekł vczniom ſwoim: Zniwoć
12:
w prawdźie wielkie/ ále robotnikow máło.

werset: 38Proś=
13:
ćieſz tedy páná żniwa/ áby " wyſłał' robotniki ná żni=
" wygnał, ábo wypchnął.6 L.

14:
wo ſwoie.


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Ten bluzni.) Słyſząc niewierni Zydowie/ iż P. Chriſtus grze=
17:
chy odpuſzcza/ bluznierzem go zową: iáko y dziś ich náśládowcy
18:
Hæretykowie/ kápłany Chriſtuſowe; iż też oni z Bozkiego roſka
19:
zánia grzechy odpuſzczáią: Ktorych/ práwi/ grzechy odpuśćićie/ ſą
20:
im odpuſzczone
Nie ſam BOG grzechy odpuſscza.

21:
Coż ieſt łácniey. rzec.) Slepi Zydowie/ iáko y dźiś Hæretykowie/
22:
ták mnimáli być Bogu właſną moc grzechow odpuſzczenia; żeby
23:
zadnym obyczáiem zadnemu człowiekowi vżyczona być nie mo
24:
głá. Ale P. Chriſtus pokázuie; iż iáko cudá czynić/ ácz ieſt Bogu
25:
właſna; wſzákże y ludziom ieſt dozwolona: ták też y grzechy od
26:
puſzczáć.
Ludzie niektorzy grzechy odpuſsczáią.

27:
Chwalili Bogá.) Lud wierny P. Bogá chwalił/ iż ludziom dał
28:
moc grzechow odpuſzczenia/ y czynienia cudow: przyznawáiąc/ iż
29:
to czego Bog vżyczáć raczy ludziom/ nie tylko nic nie vymuie z ie=
30:
go czći y chwały: ále owſzem obráca ſię ku więtſzey czći y chwale
31:
iego Ponieważ on ieſt przednieyſzy ſprawcá/ y pirwſza przyczyná
32:
ſkutku tego: á ludźie tylko ſłudzy y naczynia iego; czyniący we=
33:
dle woley/ roſkazánia/ y vſtáwy iego.
Pan Bog bywa chwalon z mocy ludziom ſwiętym vżyczoney

34:
Dał tákową moc ludziom.)
Ludzie máią moc grzechow odpuſsczenia.
Nie tylko ſam Pan Chriſtus według
35:
człowieczeńſtwá miał tę moc grzechow odpuſzczenia, ále ią też mie=
36:
li przezeń/ y od niego/ naprzod Apoſtołowie; á po nich kápłani/
od nich


strona: 39

Rozd: 9. według Máttheuſzá.39.
1:
od nich poświęceni. Iáko mię/ práwi/ poſłał oćiec/ ták y ia was
2:
poſyłam: Bierzćie Duchá świętego/ ktorych grzechy odpuścićie/
3:
ſą im odpuſzczone.
4:
Celnikow y grzeſsnikow.) Celniki Zydowie mieli zá beżecne/ y
5:
zá iáwnogrzeſzne: przeto/ iż przećiw wolnośćiom/ y zakonowi ich/
6:
mytá y podatki k woli pogánom/ z wielką ich ćięſzkośćią wyćiągáli.
Celnicy.

7:
Miłośierdzia chcę á nie ofiáry.) Toć ſłowá Prorockie/ ktore ná
8:
on czás mowił/ kiedy z Bozkiego roſkazánia czyniono ofiáry. Kto
9:
remi ſłowy nie odrzucać Bog żadnych ceremoniy áni ofiar Chrze
10:
śćijáńſkich/ ktore ſobie ofiárowác każe w nowym teſtámenćie. Ani
11:
też zgołá ofiar Zydowſkich: ktore ná on czás powinni byli ofiáro
12:
wáć. Ale tu tylko dáie znáć/ iż mu ſię ofiárá bez miłośierdzia y mi=
13:
łośći/ á zwłaſzczá w grzechu śmiertelnym vczyniona/ mniey podo=
14:
ba. Abo iż woli miłośierdzie á niżli ofiáry.
Zwierzchnia ofiárá.

15:
A tedy będą pośćić.) Oto kośćioł Páná Chriſtuſow/ po w niebo
16:
wſtąpieniu iego miał pośćić.
Poſty Chrześćiánskie.

17:
Bych ſię tylko dotknęłá odzienia iego. ) Iáko nabożeńſtwo tey
18:
niewiáſty do kráiu ſzáty P. Ieſuſowey nie było zabobonem/ ále
19:
znákiem wielkiey wiáry: Ták nabożne dotykánie reliquiy świę=
20:
tych.
Obrázy y reliquiæ.
Bo nie tylko ſłowá P. Chriſtuſowe/ ále y ſzáty/ y dotknienie
21:
ich/ y owſzem to wſzytko co do niego należáło/ cudá czynić mogło/
22:
y czyniło; oną mocą ktora z świętey oſoby iego pochodziłá. A o=
23:
bácz/ iż tá niewiáſtá ná wieczną pámiątkę ſwego vzdrowienia/
24:
przed domem ſwym obraz P. Chriſtuſow ná wynioſłym mieścu
25:
byłá wyſtáwiłá: ktory obraz dziwne cudá czynił. Bo ſkoro ziele
26:
ktore przed nim roſło/ podołká obrázu onego dośięgło, wnet wſzy=
27:
tkie choroby vzdrawiáło. O czym piſze Euſebius y Nicephorus w
28:
kośćielney hiſtoriey/ y Theophylactus, y inni. Ten obraz gdy Iuli=
29:
an bezbożny Apoſtátá ſtłuc y zrzućić kazał/ á ná to mieyſce ſwoy o=
30:
braz poſtáwił: wnet on obraz iego/ piorun z niebá ſtrąćił: A obraz
31:
P. Chriſtuſow od Chrześćijan zebrány/ y vczćiwie w kośćiele był
32:
ſchowány. Iáko piſze Zozom. w kośćielney hiſtoriey lib: 5. cap. 20.
33:
Mocą kśiążęćiá dyabelskiego.) Ták też Hæretykowie cudá ktore
34:
Bog czynił y dziś czyni w kośćiele Kátholickim/ przypiſuią kłam=
35:
liwym cudom Antychryſtowym.
Bluznierſtwá hæretyckie.

36:
Prośćieſs tedy páná żniwá.) Przetoć Kátholicki kośćioł modli
37:
ſię y pośći w káżde ſuchedni/ kiedy kápłany święcą: to ieſt kiedy
38:
robotniki wyſyłáią do winnice Páńſkiey. Iáko y Apoſtołowie
39:
przykład zoſtáwili.
Modlitwá y poſt w ſuchedni
Rozdźiał


strona: 40

Ewángeliey Rozd: 10.40.
rozdział: 10
1:
ROZDZIAL X.
2:
1 Dar vzdrowienia dáie Apoſtołom. 2 Ich liczbá y imioná.
3:
5 Y poſłánie ná przepowiádánie Ewángeliey. 12 Pokoy do=
4:
mom przyimuiącym Apoſtoły. 14 Proch z nog otrząſáć każe ná
5:
wzgárdziciele Ewángeliey. 15 Roſtropni/ ſzczerzy. 17. 21. Prze=
6:
śládowánia. 20 Duch S. przez Apoſtoły mowi. 27 Powieść
7:
w ćięmnośći y w vcho. 28 Kogo ſię bać. 29 Dwá wrobliki.
8:
30 Włoſy náſze policzone. 32 Wyznáwáć Chriſtuſá. 34 Pokoy/
9:
miecz. 35 Rozłączenie krewnych. 37 Rodzicow ábo dzieći nie
10:
miłowáć nád Chriſtuſá. 38 Noſzenie krzyżá. 39 Duſzę ſtráćić
11:
ábo záchowáć. 40 Zapłátá przyimuiących ſługi iego.
werset: 1
12:
Y
Zezwawſzy dwunaśćie vczniow ſwoich/ dał
13:
im moc nád duchy nieczyſtymi/ áby ie wyga=
14:
niáli/ y vzdrawiáli wſzeláką chorobę/ y wſze=
15:
láką niemoc.

werset: 2A dwunaśćie " Apoſtołow te ſą imio=
" Apoſtoł z Greckiego legat, ábo poſeł.

16:
ná: Pierwſzy/ Symon ktorego zowią Piotr/ y An=
17:
drzey brát iego/ Iákub ſyn Zebedeuſzow/ y Ian brát
18:
iego:

werset: 3Philip y Bártłomiey/ Thomaſz y Máttheuſz
19:
celnik - y' Iákub Alpheuſzow/ y * Tádeuſz:
-G.

* Lebeuſz przezwiskiem.1 L. K. G S.
werset: 4Symon
20:
Kánáneyczyk/ y Iudaſz Iſzkáriot/ ktory go też wy=
21:
dał.

Tu im dáie moc kazania v ſámych Zydow: iż ieſscze czás był nieprzyſsedł kazáć v Pogánow.
werset: 5Tych dwunaśćie poſłał Ieſus: roſkázuiąc im/
22:
mowiąc: Ná drogę Pogánow nie záchodźćie/ y do
23:
" miaſt Sámárytáńſkich' nie wchodźćie:
" miáſtá Sámáritánskiego.G.

werset: 6ále ráczey
24:
idźćie do owiec ktore poginęły z domu Iſráelſkie=
25:
go.

werset: 7A ſzedſzy przepowiádayćie/ mowiąc: Iż ſię
26:
przybliżyło kroleſtwo niebieſkie.

werset: 8Niemocne vzdra=
27:
wiayćie/ - vmárłe wſkrzeſzayćie'/ trędowáte oczyś=
-N. G.

28:
ćiayćie/ czárty wyrzucayćie: dármośćie wźięli/ dár=
29:
mo dawayćie.

Záczá: 35.
werset: 9
30:
Nie mieyćie złotá/ áni śrebrá/ áni pieniędzy w
31:
trzoſách wáſzych:

werset: 10áni táiſtry ná drogę/ áni dwu
32:
ſukien/ áni botow/ áni laſki. ábowiem godźien ieſt
33:
robotnik ſtráwy ſwoiey.

werset: 11A do ktoregokolwiek
34:
miáſtá ábo wśi wnidźiećie/ wywiáduyćie ſię kto w
niey ieſt


strona: 41

Rozd: 10 według Máttheuſzá.41.
1:
niey ieſt " godźien: y támże mieſzkayćie poki nie wyi=
" rozumiey Ewángelickiego pokoiu. Luk 10 6 ſyn pokoiu

2:
dźiećie.

werset: 12A wchodząc w dom/ pozdrawiayćie gi
3:
- mowiąc: Pokoy temu domowi.
-N. G. S.

werset: 13A ieſliby był
4:
on dom godny " przyidźie' nań pokoy wáſz. á ieſliby
" niech przydzieN. L. G.

5:
nie był godny: pokoy wáſz " wroći ſię' do was.
" niech ſię wroćiN. L. G.

werset: 14Y
6:
ktoby was nie przyiął/ áni ſłuchał ſłow wáſzych: wy=
7:
chodząc precz z domu ábo z miáſtá * otrząśnićie
* onego.1 L. G. S.

8:
proch z nog wáſzych.

werset: 5Záprawdę powiádam wam:
9:
lżey będźie źiemi Sodomſkiey y Gomoreyſkiey w
10:
dźień ſądny/ á niżli miáſtu onemu.

Záczá: 36.
werset: 16
11:
Oto ia was poſyłam/ iáko owce miedzy wilki:
12:
Bądźćieſz tedy mądrymi iáko wężowie; á ſzczyrymi
13:
iáko gołębice.

werset: 17A ſtrzeżćie ſię ludźi. Abowiem was
14:
będą wydáwáć do śiedzącey rády/ y w bożnicách
15:
ſwoich was biczowáć będą.

Ewángelia ná dzień ś. Páwłá Apoſtołá. 30. dniá Czerwcá.
werset: 18* Y do ſtároſt y do
* Lecz.G.

16:
krolow będźiećie wodzeni dla mnie/ ná świádectwo
17:
im y pogánom.

werset: 19A gdy was wydádzą/ " nie myśl=
18:
ćie' iáko ábo cobyśćie mowić mieli: Boć wam bę=
" nie troſsczćie ſię.G.

19:
dźie dano oney godźiny/ cobyśćie mowili.

werset: 20Abo=
20:
wiem nie wy ieſteśćie ktorzy mowićie; ále duch Oy=
21:
cá wáſzego ktory mowi w was.

werset: 21A wydać brát
22:
brátá ná śmierć/ y oćiec ſyná: y powſtáną " ſynowie'
" dzieći.G.

23:
przećiw rodźicom/ á mordowáć ie będą:

werset: 22y będźie=
24:
ćie w nienawiśći v wſzytkich/ dla imieniá mego. Ale
25:
kto wytrwa áż do końcá/ ten będźie zbáwion. *

Záczá: 37.
Ewángelia w dzień ś. Athánázego biſkupá y wyznaw.
werset: 23
26:
A gdy was prześládowáć będą w tym mieśćie;
27:
vćiekayćie do drugiego. * Záprawdę powiádam
* Abowiem.G.

28:
wam/ że nie ſkończyćie miaſt Iſráelſkich/ poki nie
29:
przyidźie Syn człowieczy.

werset: 24Nie ieſtći vczeń nád
30:
miſtrzá/ áni ſługá nád páná ſwego.

werset: 25Doſyć vcznio=
31:
wi áby był iáko miſtrz iego: á ſłudze/ iáko pan iego.
32:
Ieſliżeć goſpodarzá Beelzebubem názwáli: iákoż
33:
dáleko więcey domowniki iego?

werset: 26Nie boyćieſz ſię
34:
ich tedy.
FAbowiem


strona: 42

Ewangeliey Rozd: 10.42.
Ewángelia ná dzień ktorego Męczenniká.
1:
Abowiem nie ieſt nic ſkrytego/ coby odkryto być
2:
nie miáło: áni táiemnego/ czegoby wiedźieć nie
3:
miano.

werset: 27Co wam w ćięmnośći mowię/ powiáday=
4:
ćie ná świátle: á co w vcho ſłyſzyćie/ przepowiáday=
5:
ćie ná dáchách.

werset: 28A nie boyćie ſię tych ktorzy zábijá=
6:
ią ćiáło/ " á duſze zábić nie mogą: ále ráczey boyćie ſię
" Duſsá nieśmiertelna.

7:
tego ktory y duſzę y ćiáło może zátráćić " do piekłá' *

" w piekle.G.
werset: 29
8:
Izali dwu wroblikow zá pieniądz nie przedáią:
9:
á wżdy ieden z nich nie vpádnie ná źiemię oprocz Oy
10:
cá wáſzego?

werset: 30A wáſze y włoſy wſzytkie ná głowie ſą
11:
policzone.

werset: 31Nie boyćieſz ſię tedy: " lepſzyśćie wy niż
" drożſsyśćie wy

12:
wiele wroblikow.

Záczá: 38.
werset: 32
13:
Wſzelki tedy ktoryby mię wyznał przed ludźmi/
14:
wyznam go ia też przed Oycem moim/ ktory ieſt w
15:
niebieśiech. *

werset: 33
16:
A ktoryby ſię mnie záprzał przed ludźmi: záprzę
17:
ſię go y ia przed Oycem moim/ ktory ieſt w niebie=
18:
śiech.

Ewángelia ná dzień ktorego Męczenniká.
werset: 34
19:
Nie mniemayćie żebym przyſzedł puſzczáć po=
20:
koy ná źiemię. nie przyſzedłem puſzczáć pokoiu/ ále
21:
miecz.

werset: 35Bom przyſzedł " rozłączyć' człowieká z oy=
" wádzić.

22:
cem iego/ y corkę z mátką iey/ y niewiaſtkę z świekrą
23:
iey:

werset: 36y będą nieprzyiaćioły człowiekowi domow=
24:
nicy iego.

Zaczá: 39.
werset: 37
25:
Kto miłuie oycá ábo mátkę nád mię/ nie ieſt
26:
mnie godźien. á kto miłuie ſyná ábo corkę nád mię;
27:
nie ieſt mnie godźien.

werset: 38A kto nie bierze krzyżá ſwe=
28:
go/ á nie náśláduie mnie/ nie ieſt mnie godźien.

werset: 39
29:
Ktoby nálazł " duſzę ſwoię/ ſtráći ią: á ktoby v=
" zdrowie ábo żywot.

30:
tráćił duſzę ſwą dla mnie/ naydźie ią.

werset: 40Kto was
31:
przyimuie/ mnie przyimuie: á kto mnie przyimuie/
32:
przyimuie tego ktory mię poſłał.

werset: 41Kto przyimuie
33:
proroká " w imię proroká: zapłátę proroká weźmie. á
" To ieſt, przeto że ieſt prorok.

34:
kto przyimuie ſpráwiedliwego " w imię ſpráwiedli=
" przeto że ſpráwiedliwy.
wego:


strona: 43

Rozd: 10. według Máttheuſzá.43.
1:
wego: ſpráwiedliwego zapłátę wezmie.

werset: 42A kto=
2:
bykolwiek dał ſię nápić iednemu z tych to máłych ku=
3:
bek źimney " wody/ tylko w imię' vczniá: záprawdę
" wody tylko, w imię.G.

4:
powiádam wam/ nie ſtráći zapłáty ſwoiey. *


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Dał im moc.) Ták potrzebne były cudá ná onych początkách
7:
kośćiołá Chriſtuſowego/ ku potwierdzeniu náuki/ ktorą ná on czás
8:
poczęto było opowiedáć; że ie nie tylko ſam Pan Chriſtus czynił:
9:
ále też Apoſtołom y innym wiernym dał moc ku ich czynieniu.
Cudá.

10:
Pirwſsy Symon.) Piotr był pirwſzym/ nie z ſtrony powołánia
11:
(Bo iáko Ambroży ś. piſze/ pirwey Andrzey niżli Piotr był powo=
12:
łan: A przedſię nie on otrzymał przodkowánie/ ále Piotr) lecz z
13:
ſtrony zwierzchnośći y przełożeńſtwá nád innymi Apoſtoły.
Piotrowe przodkowánie.
Kto=
14:
re przodkowánie Piotrowe ták ſię iáśnie znáczy tym ſłowem Pir=
15:
wſzy/ y ſámych Hæretykow rozſądkiem y świádectwem:
Hæretycy fałſsuią piſmo S.
że Bezá
16:
ſucceſſor Kálwinow/ choć iáwnie wyznawa/ iż wſzytkie ták Láćiń=
17:
ſkie iáko y Greckie kśięgi máią to ſłowo Pirwſzy: wſzákże nie wſty=
18:
dzi ſię mowić/ iż podobno to ſłowko do textu wtrącone ieſt od
19:
tych/ ktorzy bronią Piotrowego przodkowánia. Skąd widziemy
20:
iż Hæretykowie ták wiele dbáią ná text Græcki iáko y ná Láćińſki/
21:
gdy ieſt przećiwko im: ponieważ ták niewſtydliwie śmieią iáſne
22:
mu ſłowu Bożemu fałſze przypiſowáć/ á zá tym wſzytko piſmo w
23:
wątpliwość przywodźić.
24:
Otrząśnićie proch z nog wáſsych.) Gárdzić práwymi ſługámi Bo=
25:
żymi y wiernymi káznodzieymi: ábo niechćieć przyiąć opowiedźiá=
26:
ney y doznáney prawdy/ ieſt grzech śmiertelny/ y wiecznego potę=
27:
pienia godny.
Grzech nie przymuiących práwych kaznodziey.

28:
Lzey będzie) Stąd iáśnie widzimy/ iż w ogniu piekielnym ſą
29:
nieiákie ſtopnie y rożnośći mąk y potępienia: że iedni lżey/ á dru
W piekle rożne męki.

30:
dzy ćiężey bywáią karáni/ według zaſług ſwoich. Augustinus lib: 4.
31:
de baptiſmo cap. 19.
32:
Bądzćie roſtropnemi iáko wężowie.) Roſtropność y ſzczerość po=
33:
ſpołu/ ſą potrzebne káznodzieiom/ Biſkupom y kápłanom.
34:
Do krolowbędzie ie wo zeni.) Ná początku kośćiołá P. Chri=
35:
ſtuſowego/ Krolowie y Ceſárze gi prześládowáli: áby ſię krwią y
36:
śmierćią męczennikow tym bárziey rozmnożył. Ale potym gdy ſię
37:
Ceſárze y Krolowie do P. Chriſtuſá náwrocili/ tedy ſłuſznie ſwey
38:
zwierzchnośći náprzećiw Hæretykom y niewiernikom vżywáią.
39:
Augustinus epist: 48.
Krolowie służą kośćiołowi.
F 2ieſliżeć


strona: 44

Ewangeliey Rozd: 10.44.
1:
Ieśliżeć goſpodarzá Beelzebubem naz:) Nie dziw tedy/ iż dziś Hæ=
2:
retykowie namiáſtká Páná Chriſtuſowego Antychriſtem zowią:
3:
gdyż ich przodkowie niewierni Zydowie ſámego Páná Beelzebu=
4:
bem zwáli.
Bluznierstwá niewiernikow.

5:
A nie boyćie ſię tych.) Wielka poćiechá Kátholikom/ w prześlá=
6:
dowániu Turkow/ Hæretykow y niezbożnych ludzi.
7:
Ktoby mię wyznał.) Pátrz iáko ſobie P. Chriſtus waży iáwne
8:
wyznánie śiebie/ to ieſt prawdy świętey w kośćiele Kátholickim.
Co iest wyznáwáć y przeć ſię Christuſá.

9:
Bo gdy Száweł kośćioł prześládował; tedy mowił/ że onego ſá
10:
mego prześládował: Ták iż wyznáwáć Chriſtuſá/ y wyznáwáć
11:
kośćioł iego/ ieſt wſzytko zá iedno.
Ktorzy ſię przą Christuſá.
Ktemu obácz/ iáko ſię Pan ty
12:
mi brzydzi/ ktorzy ſię go przą przed ludzmi. Iáko czynią nie tylko
13:
ći/ ktorzy ſię przą ktoregożkolwiek namnieyſzego ártykułu wiáry/
14:
ktorą trzyma y wyznawa kośćioł Kátholicki: zále y ći/ ktorzy iákoż=
15:
kolwiek ſprzyiáią ábo przyzwaláią Hæretykom z ſtrony religiey/
16:
lub podpiſowánim ſię ná ich dekrety ábo confœderácye: lub cho=
17:
dzeniem ná ich kazánie/ krzćiny/ śluby y pogrzeby; ábo iákimkol=
18:
wiek innym obyczáiem.
19:
Nie przyſsedłem puſsczáć pokoiu, ále miecz.) Pan Chriſtus przy
20:
ſzedł dáwáć ludziom pokoy ſwoy duchowny/ wnętrzny/ á prawdzi
21:
wy: ále tárgáć pokoy zwierzchny á fałſzywy: iáko gdy ſyn ieſt wier
22:
ny/ á oćiec niewierny: żoná Kátholiczká á mąż Hæretyk. Abo
23:
wiem zgádzáć ſię w niewierze/ w Hæretyctwie/ ábo w ktorymkol
24:
wiek innym grzechu/ ieſt pokoy fałſzywy Lecz Hæretykowie pokoy
25:
on Chriſtuſow y kośćiołá iego/ niezbożnie tárgáią:
Iáki pokoy P. Christus przyſsedł czynić, á iaki nie.
przetoż dár
26:
mo tym mieścem rozruchy y woyny/ ktore ich krwáwa Ewánge
27:
lia pobudza/ wymawiáią.
28:
Kto miłuie oycá ábo mátkę nád mię.)
Miłość rodzicow vstępowáć ma miłośći Bożey.
Zadna rzecz ná świećie
29:
áni żadna powinność ku rodzicom/ żenie/ dziećiom/ y ku właſnemu
30:
ćiáłu y żywotowi ſwemu/ nie będzie mogłá nikogo wymowić/ kto
31:
rybykolwiek co vczynił (choćiaż y nie z ſercá) áboby co wierzył
32:
przećiw wierze y iednośći kośćiołá Páná Chriſtuſowego.
33:
W imię ſpráwiedliwego.) Zapłátę obiecuie tym ktorzy przyimu=
34:
ią y wſpomagáią wierne Kátholiki/ á zwłaſzczá Biſkupy/ kápła=
35:
ny/ zakonniki/ ktorzy dla imieniá Chriſtuſowego ábo dla wyzná=
36:
nia wiáry iego świętey prześládowánie ćierpią. Abowiem kto
37:
tákowego przyimuie/ iáko kápłaná y ſługę Bożego; ten ſię sſta=
38:
wa vcześnikiem zaſług iego: y wezmie zapłátę/ iáko ieden z kápła
39:
now y ſług Bożych. Iáko y ten ktory nieprzyiáćielá wiáry/ ábo
40:
Hæretyckiego miniſtrá przyimuie/ sſtáie ſię też vcześnikiem nie=
41:
zbożnośći iego.
Zapłátá y vczeſtnictwo vczynkow dobrych.
Rozdział


strona: 45

Rozd: 11. według Máttheuſzá.45.
rozdział: 11
1:
ROZDZIAL XI.
2:
2 Ian śle vcznie ſwe do Ieſuſá. 4 Cudámi dowodzi Pan że
3:
ieſt Meſſyaſzem. 7 Swiádectwo iego o Ianie. 12 Gwałt ſię
4:
dzieie kroleſtwu niebieſkiemu. 13 Zakon y Prorocy áż do Ianá
5:
trwáli. 14 Ian Eliaſz. 16 Dzieći śiedzące ná rynkách. 18 Lu=
6:
dzkie mniemánie o Chriſtuśie y Ianie. 20 Láment ná miáſtá
7:
niewierne. 22 Skaránie ich. 25 Ewángelia málutkim obiá=
8:
wiona. 28 Sprácowáni y obćiążeni. 30 Iárzmo Chriſtuſowe.
Záczá: 40.
Ewáng: ná 2. Niedzielę Adwentu.
werset: 1
9:
Y
Sſtáło ſię: gdy IEſus przeſtał roſkázowáć
10:
dwiemánaśćie vczniom ſwoim/ poſzedł zo=
11:
nąd/ áby vczył y przepowiádał w miáſtách ich.

werset: 2
12:
A Ian vſłyſzawſzy w więźieniu dźiełá Chriſtu=
13:
ſowe; poſławſzy dwu z vczniow ſwoich/

werset: 3rzekł mu:
14:
Tyżeś ieſt on/ " ktory ma przyść/ czyli inſzego czekamy?
" ktory maſs przyść.L.

werset: 4
15:
A odpowiádáiąc Ieſus/ rzekł im: Szedſzy oznay=
16:
mićie Ianowi " cośćie ſłyſzeli y widźieli.

" co słyſsyćie y widzićie.G.
werset: 5Slepi
17:
widzą/ * chromi chodzą/ trędowáći bierzą oczyśćie=
* y. G.

18:
nie/ * głuſzy ſłyſzą/ vmárli zmartwychwſtáią/ * vbo=
19:
dzy Ewángelią przyimuią:

werset: 6á błogoſłáwiony ieſt
20:
ktory ſię zemnie nie zgorſzy.

werset: 7A gdy oni odeſzli/
21:
począł Ieſus mowić onym rzeſzam o Ianie: Cożeśćie
22:
wyſzli ná puſzczą widźieć? czy trzćinę chwieiącą ſię
23:
od wiátru?

werset: 8Ale cośćie wyſzli widźieć? czy czło=
24:
wieká w miękkie ſzáty obleczonego? Oto ktorzy
25:
miękkie ſzáty noſzą/ w domiech krolewſkich ſą.

werset: 9Ale
26:
cośćie wyſzli widźieć? czy Proroká? Záiſte powie=
27:
dam wam/ y więcey niż Proroká.

werset: 10Boć ten ieſt o
28:
ktorym nápiſano: Oto ia poſyłam " ániołá mego
29:
przed obliczym twoim' ktory zgotuie drogę twą
" To ieſt, posłá ſwego przed tobą. Hebráiſm.

30:
przed tobą. *

werset: 11
31:
Záprawdę powiádam wam/ nie powſtał miedzy
32:
národzonemi z niewiaſt więtſzy nad Ianá Krzćićie=
33:
lá: Lecz ktory ieſt mnieyſzym w kroleſtwie niebie=
34:
ſkim/ więtſzy ieſt niżli on.

werset: 12A od dni Ianá Krzći=
F 3ćielá áż


strona: 46

Ewángeliey Rozd: 1146.
1:
ćielá áż dotąd/ " kroleſtwo niebieſkie gwałt ćierpi/ á
2:
gwałtownicy' porywáią ie.
" To ieſt, kroleſtwá niebieskiego gwałtem dobywáią: á ći ktorzy ſię do niego gwałtem drą.

werset: 13Bo wſzyścy Prorocy
3:
y zakon/ áż do Ianá prorokowáli:

werset: 14á ieſli chcećie przyiąć/ tenći ieſt Eliaſz ktory miał przyść.

werset: 15Kto
4:
ma vſzy ku ſłuchániu/ niechay ſłucha.

Záczá: 41.
werset: 16
5:
A komuż podobnym vczynię ten rodzay? Po=
6:
dobny ieſt chłopiętam/ ktore śiedzą " ná rynku': y wo=
" ná rynkách.G.

7:
łáiąc ku towárzyſzom ſwoim

werset: 17mowią: " Spiewáli=
8:
ſmy' wam/ á wyśćie nie ſkakáli:
" piskáliſmyG.
" lámentowáliſmy/
9:
* á wyśćie nie płákáli.
" żałobnieſmy śpiewáli.
wam.G.

werset: 18Abowiem przyſzedł Ian á=
10:
ni iedząc áni pijąc: y powiedáią Czártá ma.

werset: 19Przy=
11:
ſzedł Syn człowieczy iedząc y pijąc/ y mowią; Oto
12:
człowiek obżercá y " pijánicá'/ przyiáćiel celnikow y
" winopiyca.L. G.

13:
grzeſznikow. Y vſpráwiedliwiona ieſt mądrość od
14:
ſynow ſwoich.

Záczá: 42
werset: 20
15:
Tedy począł wymawiáć miáſtam/ w ktorych ſię
16:
sſtáło bárzo wiele cudow iego/ że nie pokutowáły.

werset: 21
17:
Biádá tobie " Korozáimie'/ biádá tobie Bethſái=
" Chorázimie.G.

18:
do: Bo gdyby ſię były w Tyrze y w Sydonie te cudá
19:
sſtáły ktore ſie sſtáły miedzy wámi/ dawnoby byli w
20:
włośiennicy y w popiele pokutowáli.

werset: 22Wſzákże po=
21:
wiádam wam/ iż Tyrowi y Sydonowi lżey będźie w
22:
dźień ſądny niżli wam.

werset: 23A ty Káfárnaumie " izali
23:
ſię áż do niebá wynieśieſz? áż do piekłá sſtąpiſz'. Bo
" ktorys ſię wywyżſsył aż do niebá, ſtrącony będzieſs áż do piekłáG. S.

24:
gdyby ſię były w Sodomie te cudá sſtáły ktore ſię sſtá
25:
ły w tobie/ - ſnadźby były zoſtáły áż do dniá dziśieyſze=
26:
go.
-G.

werset: 24Wſzákże powiádam wam/ iż znośniey będźie
27:
źiemi Sodomitow w dźień ſądny/ niżli tobie.

Ewáng: ná ś. Máciey/ y ná ś. Fránćiſzek.
werset: 25
28:
W on czás odpowiedáiąc IEſus/ rzekł: " Dźię=
" wyznawam tobie, ábo chwalę ćię, lub, wysławiam.

29:
kuię tobie Oycze Pánie niebá y źiemie/ żeś te rzeczy
30:
zákrył przed mądremi y roſtropnemi/ á obiáwiłeś ie
31:
málutkim.

werset: 26Tákći Oycze: iż ſię ták vpodobáło
32:
" przed tobą'.

" tobie: Hebra
werset: 27
33:
Wſzytkie rzeczy dáne mi ſą od Oycá mego. Y
Záczá: 43.
nikt nie


strona: 47

Rozd: 11. według Máttheuſzá.47.
1:
nikt nie zna Syná iedno Oćiec: áni Oycá kto zna/
2:
iedno Syn/ á komuby chćiał Syn obiáwić.

werset: 28Podź=
3:
ćie do mnie wſzyścy " ktorzy prácuiećie/ y ieſteśćie ob=
4:
ćiążeni' á ia was " ochłodzę'.
" prácuiący y obćiążeni.G.
" vſpokoię.G.

werset: 29Weźmićie iárzmo
5:
moie ná ſię/ á vczćie ſię odemnie żem ieſt ćichy y po-
6:
kornego ſercá: á naydźiećie vſpokoienie duſzam wá=
7:
ſzym.

werset: 30Abowiem iárzmo moie " ſłodkie' ieſt; á brze=
" wdzięczne.G.

8:
mię moie lekkie. *


9:
NAVKI Y PRZESTROGI.
10:
Cożeśćie wyſsli ná puſsczą.) Zacne y wyſokie zálecenie ták po=
11:
ſtow/ oſtrośći żyćia y odzienia/ puſtelnictwá/ ſtátecznośći/ y mę=
12:
żnośći Ianá ś. iáko y godnośći vrzędu iego.
Vczynki dobre zálecone.

13:
Y vſpráwiedliwiona ieſt mądrość.) To ieſt/ vczniowie moi oſą=
14:
dzili/ że to ieſt práwa mądrość/ ktorey ia náuczam: ktorą iednák
15:
ten rodzay potępia.
16:
W włośienicy y popiele pokutowáli.) Stąd rzecz iáſna/ iż poku=
17:
tá nie ieſt proſte vpámiętánie/ vznánie/ ábo pokáiánie: y nie ſamo
18:
poprzeſtánie złego/ ábo záczęćie żywotá nowego: ále ieſt ſkruchá
19:
ſerdeczna ábo żáłość zá przeſzłe grzechy/ z pomſtą y z karániem/ ábo
20:
doſyć vczynieniem zá nie/ y z vtrapieniem ćiáłá ktore grzeſzyło.
21:
Przetoż po Láćinie Pœnitentia názwána ieſt/ a pœna, to ieſt od męki
22:
y kazniey zá przeſzłe grzechy. Aug: epist: 108. ad Seleucian.
Pokutá w czym zależy.

23:
Obiáwiłeś ie málutkim.) Przez te málutkie/ nierozumieyże ſá=
24:
mych nieukow/ y proſtakow/ rzemieśnikom / dzieći y niewiaſt: żeby
Ktorzy ſą málutcy.

25:
oni tylko mieli to od Bogá obiáwienie/ iżby piſmo rozumieć y
26:
wykłádáć mogli (iáko Nowowiernicy dziśieyſzy rozumieią: y tymi
27:
ſłowy Doktorom y kápłanom kośćielnym hárdzie vrągáią) Ale
28:
przez te málutkie rozumiey pokorne/ ták vczone iáko y nieuczone.
29:
Bo ták indzie mowi: Ieſli ſię nie náwroćićie/ á nie sſtániećie ſię
30:
iáko málutcy nie wnidziećie do kroleſtwá niebieſkiego. A ták y na=
31:
więtſzy Doktorowie (ktorzy im byli vczeńſzy/ tym mniey y niżey o
32:
ſobie rozumieli/ y tym więcey ſię rozſądkowi kośćiołá powſzechne=
33:
go poddawáli) ſą ći málutcy o ktorych Pan mowi. A Hæretyko=
34:
wie lepák/ ktorzy im ſą nieuczeńſzy y nieumieiętnieyſzy/ tym ſię zá
35:
vczeńſze y w piſmie biegleyſze máią/ y wynoſzą ſię náde wſzytkie Do
36:
ktory y Oyce święte/ y owſzem náde wſzytek kośćioł Boży; nie
37:
mogą być miedzy tymi málutkimi policzeni.
38:
Iárzmo moie słodkie.) A ktoreż to iárzmo Páńſkie ſłodkie y brze=
mię lekkie


strona: 48

Ewángeliey Rozd: 12.48.
1:
mię lekkie; iedno przykazánia iego? o ktorych Ian ś. mowi. Iż
Przykazánia Pánskie nie ſą niepodobne.

2:
przykazánia iego nie ſą ćięſzkie. Proſto przećiwko Niewierni=
3:
kom dźiśieyſzym ktorzy mowią/ iż nie tylko ſą ćięſzkie/ ále y ku zá=
4:
chowániu niepodobne.
rozdział: 12

5:
ROZDZIAL XII.
6:
1 Vczniowie głodni w Szábát rwą kłośie. 7 Miłośierdzie/
7:
ofiárá. 8 Szábát. 10 Vſchłą rękę leczy. 12 Godzi ſię w Szá=
8:
bát dobrze czynić. 21 Chriſtus nádzieiá Pogánow. 22 Opętá=
9:
nego vzdrowił. 24 Cudá Páńſkie czártom przypiſáne. 25 Krole=
10:
ſtwo rozdwoione. 32 Grzech przećiwko Duchowi świętemu.
11:
34 Zły dobrze mowić nie może. 36 Prożne ſłowo. 35 Zydowie
12:
známion żądáią. 39 Známię Ionaſzá. 41 Niniwitowie. 42 Kro=
13:
lowa Sábá. 45 Duch nieczyſty wracáiący ſię do domu ſkąd wy=
14:
ſzedł. 48 Mátká/ bráćia/ śioſtry Chriſtuſowe.
Záczá: 44
werset: 1
15:
W
On czás ſzedł Ieſus " w ſzábát' przez zbo=
" w ſsábáty. G. to iest w ieden ſsábát.

16:
ża: á vczniowie iego " głodni będąc' poczęli
" łáknęli, yG.

17:
rwáć kłośie/ y ieść.

werset: 2A vyźrzawſzy Pháry=
18:
zeuſzowie/ rzekli mu: Oto/ vczniowie twoi czynią
19:
czego ſię - im' nie godźi czynić " w ſzábáty'.
-4 L. K. G. S
" w Szábát.G.

werset: 3A on
20:
im powiedźiał: Nie czytáliśćie co vczynił Dawid
21:
kiedy łáknął/ y ći ktorzy z nim byli?

werset: 4iáko wſzedł do
22:
domu Bożego/ y " chleb pokłádny iadł; ktorego ſię
" chleb ofiárowny.

23:
mu nie godźiło ieść/ áni tym ktorzy z nim byli/ tyl=
24:
ko ſámym kápłanom?

werset: 5Abośćie nie czytáli w zako=
25:
nie/ że w ſzábáty kápłani w kośćiele gwałcą ſzábát/ á
26:
bez winy ſą?

werset: 6Lecz mowię wam/ iż oto tu więtſzy
27:
ieſt niż kośćioł.

werset: 7A gdybyśćie wiedźieli co ieſt; d Mi=
28:
łośierdźia chcę/ á nie ofiáry: nigdybyśćie byli nie po=
dTo ieſt. Wolę miłośierdźie, á niżli ofiárę. Hebráiſm.

29:
tępiáli niewinnych:

werset: 8Abowiem y ſzábátu Pánem
30:
ieſt Syn człowieczy.

werset: 9A poſzedſzy ſtámtąd/ przy=
31:
ſzedł do bożnice ich.

Záczá: 45.
werset: 10
32:
A oto człowiek * máiący vſchłą rękę: y pytáli
* był.1. L. K. G. S

33:
go mowiąc: Godźili ſię w ſzábáty vzdráwiáć? áby
34:
go oſkárżyli.

werset: 11A on im rzekł: Ktory człowiek z
was będźie


strona: 48* powt. numeracja

Rozd: 12. według Máttheuſzá.48.
1:
was będźie ktoryby miał owcę iednę: á gdyby oná
2:
wpádłá w doł w ſzábát/ izali iey nie wyimie y wynie=
3:
śie?

werset: 12A iákoż dáleko ważnieyſzy ieſt człowiek niżli
4:
owcá? Przetoż ſię godźi w ſzábáty dobrze czynić.

werset: 13
5:
Tedy rzekł człowiekowi *: Wyćiągni rękę twoię.
* máiącemu rękę vſchłą.G.

6:
Y wyćiągnął: y sſtáłá ſię zdrową iáko y druga.

Záczá: 46
werset: 14
7:
A Pháryzeuſzowie wyſzedſzy/ vczynili rádę prze=
8:
ćiw niemu/ iákoby go ſtráćili.

werset: 15Ale IEſus pozna=
9:
wſzy to odſzedł ſtámtąd: y ſzło zá nim wiele ludźi/ y v=
10:
zdrowił ie wſzytki:

werset: 16y ſrodze im zákazał/ áby go nie
11:
obiawiáli.

werset: 17Aby ſię wypełniło to co było powie=
12:
dźiano przez Iſáiaſzá Proroká/ mowiącego:

werset: 18Oto
13:
" ſługá moy ktoregom ſobie obrał/ vmiłowány moy
" ábo ſyn moy.

14:
" w ktorym ſobie vlubiłá duſzá moiá. Położę duchá
" To ieſt, ktorego bárzo miłuię.

15:
moiego ná nim/ á " ſąd Pogánom opowie.

" To ieſt, ſpráwiedliwą á prawdziwą náukę Ewángeliey S.
werset: 19Nie bę=
16:
dźie ſię wádźił/ áni będźie wołał/ y żaden nie vſłyſzy
17:
po vlicách głoſu iego.

werset: 20trzćiny zgniećioney nie zła=
18:
mie/ á lnu kurzącego ſię nie zágáśi: áż wyſtáwi ſąd
19:
ku zwyćięſtwu:

werset: 21á w imieniu iego pogáni będą ná=
20:
dźieię mieli.

werset: 22Tedy mu przywiedźion ieſt opętány/
21:
ślepy y niemy: y vzdrowił go/ ták iż * mowił y widźiał.
* on ślepy y niemy, yG.

werset: 23
22:
Y zdumiáły ſię wſzytkie rzeſze/ y mowiły: Nie ten=
23:
li ieſt on * ſyn Dawidow?
* Chriſtus.G. K.

werset: 24A Pháryzeuſzowie vſły=
24:
ſzawſzy rzekli: Ten nie wygania czártow iedno
25:
mocą Beelzebubá kśiążęćiá czártowſkiego.

werset: 25Ale
26:
Ieſus wiedząc myśli ich/ rzekł im: Wſzelkie krole=
27:
ſtwo rozdźielone przećiwko ſobie/ będźie ſpuſtoſzone:
28:
y wſzelkie miáſto ábo dom rozdźielony przećiwko ſo=
29:
bie/ nie oſtoi ſię.

werset: 26A ieſli ſzátan ſzátáná wyrzuca/
30:
przećiwko ſobie ieſt rozdźielon: iákoż tedy oſtoi ſię
31:
kroleſtwo iego?

werset: 27A ieſliż ia mocą Beelzebubá wy=
32:
rzucam czárty: ſynowie wáſzy czyiąż mocą wyrzu=
33:
cáią? Dla tego oni będą ſędźiámi wáſzymi.

werset: 28Lecz
34:
ieſli ia duchem Bożym wyganiam czárty: tedyć ná
Gwas przy=


strona: 49

Ewángeliey Rozd: 12.49.
1:
was przyſzło " kroleſtwo Boże.
" To ieſt: przyſsedł iuż Meſſyaſs obiecány.

werset: 29Abo iáko może kto
2:
wnidź do domu mocarzowego/ y ſprzęt iego rozchwy
3:
ćić: áżby pierwey związał mocarzá onego? toż więc
4:
dopiero dom iego " ſplundruie'.

" rozchwyći.
Záczá: 47
werset: 30
5:
Kto nie ieſt zemną/ przećiwko mnie ieſt: á kto
6:
nie zbiera zemną/ roſpraſza.

werset: 31Dla tego powiádam
7:
wam: Wſzelki grzech y bluźnierſtwo będźie odpu=
8:
ſzczone ludźiom: ále bluźnierſtwo " duchá' nie będźie
" To ieſt, przećiw Duchowi.

9:
* odpuſzczone.
* ludziom.G.

werset: 32Y ktobykolwiek rzekł " ſłowo' prze=
" nieco. Hebrá.

10:
ćiwko Synowi człowieczemu/ będźie mu odpuſzczo=
11:
no: ále ktoby mowił przećiw Duchowi ś. nie bę-
12:
dźie mu odpuſzczono áni w tym to wieku/ áni w przy=
13:
ſzłym.

werset: 33Abo czyńćie drzewo dobre/ y owoc iego do
14:
bry: ábo czyńćie drzewo złe/ y owoc iego zły. ábowiem
15:
z owocu drzewo bywa poznáne.

werset: 34" Rodzáiu iáſzczor=
" Narodzie zmiiow.

16:
czy/ iáko możećie dobre rzeczy mowić/ będąc złymi?
17:
ponieważ z obfitośći ſercá vſtá mowią.

werset: 35Dobry
18:
człowiek z dobrego ſkárbu * wynośi rzeczy dobre: á zły
* ſercá.G. N.

19:
człowiek ze złego ſkárbu wywodźi złe.

werset: 36A powiá=
20:
dam wam/ iż z káżdego ſłowá prożnego ktoreby wy-
21:
rzekli ludźie/ dádzą liczbę w dźień ſądny.

werset: 37Abowiem
22:
z ſłow twoich będźieſz vſpráwiedliwiony: y z ſłow
23:
twoich będźieſz potępiony.

Záczá: 48.
Ewángel: we Srzodę po 1. Niedz: poſtu.
werset: 38
24:
Tedy odpowiedźieli - mu' niektorzy z Doktorow
25:
y z Pháryzeuſzow/ mowiąc: Náuczyćielu/ chcemy
-G.

26:
od ćiebie " známię widźieć.
" cudo.

werset: 39" Ktory' odpowiedáiąc
" A on.G.

27:
rzekł im: Rodzay zły y cudzołożny známieniá " ſzu=
28:
ka': á známię mu nie będźie dano/ iedno známię Io-
" pożąda.G.

29:
naſzá Proroká.

werset: 40Abowiem iáko był Ionaſz w brzu=
30:
chu wielorybá trzy dni y trzy nocy: tákże będźie Syn
31:
człowieczy w ſercu źiemie trzy dni y trzy nocy.

" To ieſt, we wnętrznosći, ábo w głębokośći. Hebraiſm.
werset: 41Mę=
32:
żowie Niniwitſcy powſtáną ná ſądźie z tym naro=
33:
dem/ y potępią gi: iż pokutowáli ná kazánie Io=
34:
naſzowe.

werset: 42A oto tu " więcey' niżli Ionaſz. Krolowa
" więtſzy iest.
z południá


strona: 50

Rozd: 12. według Máttheuſzá.50.
1:
z południá powſtánie " ná ſądźie z tym narodem/ y
" To iest, w ſądny dzien.

2:
potępi gi: iż przyiácháłá z kráiow źiemie ſłucháć
3:
mądrośći Sálomonowey. á oto tu " więcey' niż Sálo=

" więtſsy iest.

4:
mon.
werset: 43A gdy nieczyſty duch wynidźie od człowie=
5:
ká/ chodźi po mieścách bezwodnych ſzukáiąc odpo=
6:
czynienia/ á nie náyduie.

werset: 44Tedy mowi: Wrocę ſię
7:
do domu mego ſkądem wyſzedł. A przyſzedſzy náydu=
8:
ie - gi' puſty/ vmiećiony/ y ochędożony.
-G.

werset: 45Tedy idźie/
9:
y bierze z ſobą " śiedmi inſzych duchow gorſzych niż
" To ieſt, wielu inſsych. Hebr.

10:
ſam/ y wſzedſzy mieſzkáią tám: y bywáią oſtáteczne
11:
rzeczy człowieká onego gorſze niżli pierwſze. Ták bę=
12:
dźie y temu narodowi złemu.

werset: 46A gdy on ieſzcze
13:
mowił do rzeſzey/ oto mátká iego y " bráćia ſtali przed
" krewni, powinni. Hebrá.

14:
domem/ chcąc z nim mowić.

Záczá: 49
werset: 47
15:
Y rzekł mu niektory: Oto mátká twoiá y brá=
16:
ćia twoi przed domem ſtoią ſzukáiąc " ćię'.

" z tobą mowić.2 L. G. S.
werset: 48A on
17:
odpowiedáiąc rzekł temu ktory mu powiedźiał:
18:
Ktoraż ieſt mátká moiá/ y ktorzy ſą bráćia moi?

werset: 49Y
19:
śćiągnąwſzy rękę ná vcznie ſwoie/ rzekł: Oto mát=
20:
ká moiá y bráćia moi.

werset: 50Abowiem ktobykolwiek v=
21:
czynił wolą Oycá mego ktory ieſt w niebieśiech: ten
22:
ieſt * brátem moim/ y śioſtrą/ y mátką.
* y.9 L. N. G.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Mocą Beelzebubá.) Podobne bluznierſtwo przećiw Duchowi
25:
ś. ieſt; cudá świętych ludzi/ czártom przypiſowáć.
Bluznierstwá Ewángelikow.

26:
Wſselkie kroleſtwo rozdzielone.) Przetoż ieſt niepodobno/ żeby
27:
miáło długo ſtać kroleſtwo kácerſkie: gdyż ieſt wſzelkich niezgod/
28:
rozdzielenia y rozerwánia pełne.
Sekty ſą nie trwáłe.

29:
Kto nie ieſt zemną.) Ná to niechay pámiętáią Neutrales, ći kto=
30:
rzy nie ſą áni Kátholicy áni Hæretycy. że ie P. Chriſtus kłádzie w
31:
poczet iáwnych nieprzyiaćioł ſwoich/ y kośćiołá ſwego.
Neutrales.
Kto z Papieżem nie zbiera, ten roſpraſsa.

32:
A kto nie zbiera zemną.) To rozumiey nie tylko o ſámey oſobie
33:
P. Chriſtuſowey: ále y o tych wſzytkich/ ktore on poſtánowił/ áby
34:
rządzili kośćioł iego: á oſobliwie o nawyżſzych po Pánu Chriſtu=
35:
śie páſterzách kośćielnych; ktorzy ná mieśce Piotrowe náſtępuią
G 2w ſpráwowá=


strona: 51

Ewángeliey Rozd: 12.51.
1:
w ſpráwowániu kośćiołá Bożego. Iáko Hieronym ś. piſząc do
2:
Dámázá Rzymſkiego Papieżá/ te mu ſłowá Páńſkie przypiſuie:
3:
mowiąc ták o wſzytkich Hæretykách: Kto z tobą Papieżu niez=
4:
gromadza/ ten roſpraſza: Co ieſt iákoby rzekł: Kto Chriſtuſow
5:
nie ieſt; ten ieſt Antychriſtow.
6:
Ale bluznierſtwo Duchá.) Nie rozumiey żeby ktory był ták ćię=
7:
ſzki grzech ná świećie/ ktoregoby Bog odpuśćić niechćiał: ábo zá
8:
ktoryby człowiek ná tym świećie nie mogł pokutowáć: iáko nie=
9:
ktorzy Hæretycy y po dziś mniemáią: ále iż niektore ćiężſze grze=
10:
chy (iáko miánowićie to bluznierſtwo Zydowſkie przećiw iáſnym
11:
ſpráwom Duchá ś. á tákże Hæretykow/ ktorzy chcąc y wiedząc v=
12:
pornie ſię vznáney prawdzie ſprzećiwiáią/ y ſpráwom Duchá ś. w
13:
kośćiele Bożym) bárzo trudno bywáią odpuſzczone: á iż tákim
14:
Bog ſpráwiedliwie wſzytkę łáſkę odeymuie/ áby nie pokutowáli.
15:
Wſzákże iednák miedzy wſzytkimi grzechy przećiw Duchowi ś. (kto
16:
rych ſześć miánuią) ieden tylko ieſt ktory zgołá nie bywa odpu=
17:
ſzczony: to ieſt/ zeſzćie z tego świátá nie w iednośći á poſłuſzeńſtwie
18:
kośćiołá powſzechnego/ y bez pokuty. Iáko iáśnie Auguſtin ś. ś=
19:
wiádczy tymi ſłowy.
Grzech przećiw Duchowi S.
Kto niewierząc żeby w kośćiele były grzechy
20:
odpuſzczáne/ gárdzi ták wielką hoynośćią dáru Bożego/ á w tym
21:
zátwárdzeniu ſercá zchodzi z tego świátá; ten zoſtáie winien one=
22:
go nieodpuſzczonego grzechu przećiw Duchowi ś. Y tenći grzech
23:
Ian ś. w liśćie ſwoim zowie grzechem áż do śmierći: y zá tym kto=
24:
ry w nim vmiera/ modlić ſię nie każe.
25:
Słowo przećiw ſynowi człowieczemu.)
Słowo przećiw Synowi.
Zydzi grzeſzyli ſłowem
26:
przećiw ſynowi człowieczemu/ kiedy gánili to co on czynił według
27:
człowieczeńſtwá: zowiąc go obżártym y pijánicą y przyiaćielem
28:
grzeſznikow: że obcował z grzeſznymi/ y gwałćił Sobotę: y rzeczy
29:
tym podobne. A ten grzech łácniey mogł być odpuſzczony: iż go
30:
ſądzili iáko innego ktorego człowieká. Ale grzeſzyli y bluznili
31:
przećiw Duchowi ś. (ktorego tu zowie pálcem Bożym/ ktory cudá
32:
czynił) kiedy z vporu y ze złośći iáſne ſpráwy Boże w wyrzucániu
33:
czártow/ przypiſowáli ſámemu czártowi. A ten grzech nie bywa od
34:
puſzczony; iż bárzo z trudná może być odpuſzczony: iáko widzimy
35:
w tym pokarániu potomkow Zydowſkich/ áż do dniá dziśieyſzego.
36:
Ani w przyſsłym wieku.) Stárzy á święći Doktorowie ſtąd
Czyśćiec

37:
dowodzą; iż grzechy niektore ná onym świećie mogą być odpu=
38:
ſzczone: ſkąd záś pokázuią iż czyśćiec ieſt po śmierći.
Abo czynćie


strona: 52

Rozd: 13. według Máttheuſzá.52.
1:
Abo czynćie drzewo dobre.) Ná woley to ieſt káżdego/ mowi
2:
Auguſtin ś. ábo obráć co ieſt dobrego y być drzewem dobrym;
3:
ábo obráć co ieſt złego/ y być drzewem złym: wydáwáć dobre owo=
4:
ce/ ábo złe.
volność ludzka.

5:
Z káżdego słowá prożnego.) Ieſliż z káżdego ſłowá prożnego
6:
mamy dáć liczbę ná ſądzie: á przedſię dla żadnego ſłowá prożne=
7:
go nie będziemy ná wieki potępieni: tedyć pewnie muśi być iákie
8:
docześne karánie/ ábo męká ná onym świećie/ zá lekczeyſze grzechy.
Czyśćiec.

9:
Ktoraż ieſt mátká moiá.) Miłość porządna ku rodzicom y po=
10:
winnym nie ieſtći zákazána: ále nieporządna miłość ktora bywa
11:
ná przekázie do ſłużby Bożey.
Iáka miłość rodzicow zákazána.
rozdział: 13

12:
ROZDZIAL XIII.
13:
3 Podobieńſtwo śieiącego. 18 Wykład iego. 10 14 Czemu
14:
Pan podobieńſtw vżywał. 17 Prorocy y ſpráwiedliwi żądáli
15:
widzieć Chriſtuſá. 22 Fráſunek świecki y omylne bogáctwá/ ſą
16:
iáko ćiernie. 24 Podobieńſtwo kąkolu. 36 Wykład iego. 31 Y
17:
ziárná gorczyce. Y kwáſu. 44 Y ſkárbu ſkrytego w roley.
18:
45 Y pereł. 47 Y niewodu zápuſzczonego w morze. 52 Doktor
19:
vczony w kroleſtwie niebieſkim. 54 Chriſtus nie przyięty w oy=
20:
czyznie ſwey.
werset: 1
21:
A " Dniá onego wyſzedſzy Ieſus z domu/ śiedźiał
" To ieſt: po onym czáśie. Hebráiſm.

22:
nád morzem.

werset: 2Y zebráły ſię do niego wiel=
23:
kie rzeſze/ ták iż wſtąpiwſzy w łodź śiedźiał/ á
24:
wſzytká oná rzeſza ná brzegu ſtałá:

werset: 3Y mowił im
25:
wiele przez podobieńſtwá/ rzekąc: Oto ten ktory
26:
śieie wyſzedł śiać.

Záczá: 50.
werset: 4
27:
A gdy śiał/ niektore ziárná pádły przy drodze/ y
28:
przylećieli ptacy - powietrzni' á pozobáli ie.
-G. N.

werset: 5Dru=
29:
gie záſię pádły ná mieyſcá opoczyſte/ gdźie źiemie nie
30:
wiele miáły: y wnet weſzły/ iż nie miáły głębokośći
31:
źiemie.

werset: 6á gdy ſłońce weſzło/ wygorzáły/ á iż nie
32:
miáły korzeniá/ vſchły.

werset: 8Drugie też pádły w ćier=
33:
nie: á ćiernie wzgorę wyroſło/ y záduśiło ie.

werset: 8Dru=
34:
gie záſię pádły ná źiemię dobrą: y dáły owoc/ " iedno
35:
ſetny/ drugie ſześćdźieśiątny/ á drugie trzydźieſtny'.

" iedno ſto, drugie ſseśćdzieśiąt, á drugie trzydzieśći. 1 L. G. Tákże y niżey ꝟ. 23.
werset: 9
36:
Kto ma vſzy ku ſłuchániu niechay ſłucha.

G 3Tedy przy=


strona: 53

Ewángeliey Rozd: 13.53.
Záczá: 51.
werset: 10
1:
Tedy przyſtąpiwſzy vczniowie rzekli mu: Dla
2:
czego im przez podobieńſtwá mowiſz?

werset: 11A on odpo=
3:
wiedáiąc rzekł im: Iż wam dano ieſt wiedźieć tá=
4:
iemnice kroleſtwá niebieſkiego: á onym nie ieſt da=
5:
no.

werset: 12Abowiem ktokolwiek ma/ będźie mu dano/ y
6:
obfitowáć będźie: á kto nie ma/ y to co ma będźie w=
7:
źięto od niego.

werset: 13Dla tego im przez podobieńſtwá
8:
mowię: iż widząc nie widzą/ y ſłyſząc nie ſłyſzą/ áni
9:
rozumieią.

werset: 14Y pełni ſię w nich proroctwo Iſáia=
10:
ſzowe ktore mowi: Słyſzenim ſłucháć będźiećie/ á
11:
nie zrozumiećie: á widząc widźieć będźiećie/ á nie
12:
vyźrzyćie.

werset: 15Abowiem zátyło ſerce ludu tego/ á vſzy=
13:
má ćięſzko ſłyſzeli/ y oczy ſwe zámrużyli: żeby kiedy
14:
oczymá nie oglądáli/ y vſzymá nie ſłyſzeli/ á ſercem nie
15:
zrozumieli/ y nie náwróćili ſię/ á vzdrowiłbym ie.

werset: 16Lecz wáſze oczy ſzczęśliwe ſą iż widzą/ y vſzy wáſze
16:
iż ſłyſzą.

werset: 17Abowiem záprawdę mowię wam/ iż
17:
wiele Prorokow y ſpráwiedliwych żądáli widźieć co
18:
widźićie/ á nie widźieli: y ſłyſzeć co ſłyſzyćie/ á nie ſły=
19:
ſzeli.

werset: 18Wy tedy ſłuchayćie podobieńſtwá onego roz=
20:
śiewce.

werset: 19Do káżdego ktory ſłucha ſłowá kroleſtwá
21:
á nie rozumie/ przychodźi złoſnik/ y porywa to co ieſt
22:
wśiano w ſercu iego. Tenći ieſt on przy drodze po=
23:
śiany.

werset: 20A ná opoczyſtych mieyſcách pośiany/ ten ieſt/
24:
ktory ſłucha ſłowá/ y zárázem ie z rádośćią przyimu=
25:
ie:

werset: 21ále nie ma korzeniá w ſobie/ owſzem docześny
26:
ieſt. á gdy przyidźie vtrapienie " y' prześládowánie
" ábo.G.

27:
dla ſłowá/ wnet ſię gorſzy.

werset: 22A miedzy ćiernie w=
28:
śiany/ ieſt ten/ ktory ſłucha ſłowá/ ále pieczołowánie
29:
świátá tego/ y omamienie bogactw záduſza ſłowo/ y
30:
sſtawa ſię niepożyteczne.

werset: 23A wśiany ná źiemię do=
31:
brą: ieſt ten ktory ſłucha ſłowá/ y rozumie/ y owoc
32:
przynośi/ y czyni ieden ſetny/ drugi ſześćdźieśiątny/ á
33:
drugi trzydźieſtny.

Inſze podo=


strona: 54

Rozd: 13. według Máttheuſzá.54.
Záczá: 52.
Ewáng: Niedziele 5. po trzech krolách.
werset: 24
1:
Inſze podobieńſtwo przełożył im/ mowiąc:
2:
Podobne ieſt " kroleſtwo niebieſkie człowiekowi śie=
3:
iącemu dobre naśienie ná roley ſwoiey.

" to ieſt, Meſſyaſs Krol niebieski.
werset: 25A gdy
4:
ludźie ſpáli/ przyſzedł nieprzyiaćiel iego/ y náśiał ką=
5:
kolu miedzy pſzenicą/ y odſzedł.

werset: 26A gdy vroſłá tra=
6:
wá/ y owoc vczyniłá: tedy ſię pokazał y kąkol.

werset: 27A
7:
przyſtąpiwſzy ſłudzy goſpodárſcy/ rzekli mu: Pánie/
8:
izaliś nie pośiał dobrego naśienia ná roli twoiey?
9:
Skąd tedy kąkol ma?

werset: 28" Y' rzekł im: " Nieprzyiá=
" A on.G.

10:
zny człowiek' to vczynił. A ſłudzy rzekli mu: Chceſzże
" Nieprzyiaćiel.

11:
iż poydźiemy y zbierzemy gi?

werset: 29A on rzekł/ Nie: by=
12:
śćie ſnadź zbieráiąc kąkol/ nie wykorzenili záraz z
13:
nim y pſzenice.

werset: 30Dopuśććie oboygu ſpołu rość áż
14:
do żniwá: á czáſu żniwá rzekę żeńcom: Zbierzćie
15:
pierwey kąkol/ á związćie gi w ſnopki ku ſpaleniu:
16:
á pſzenicę zgromadzćie do gumná moiego. *

Záczá: 53.
Ewáng: Niedziele 6. po trzech krolách.
werset: 31
17:
Inſze podobieńſtwo powiedźiał im/ mowiąc:
18:
Podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie źiárnu gorczycz=
19:
nemu/ ktore wziąwſzy człowiek wśiał ná roley ſwo=
20:
iey.

werset: 32ktore " namnieyſzeć' ieſt ze wſzego naśienia:
" mnieyſzeć.G.

21:
ále kiedy vrośćie/ więtſze ieſt ze wſzech źioł ogrod=
22:
nych: y sſtawa ſię drzewem / ták iż przychodzą ptacy
23:
niebieſcy/ y " mieſzkáią' ná gáłązkách iego.
" gniezdżą ſię, z Græckiego.

werset: 33Inſze
24:
podobienſtwo powiedźiał im: Podobne ieſt krole=
25:
ſtwo niebieſkie kwáſowi/ ktory wźiąwſzy niewiáſtá
26:
zákryłá we trzy miáry mąki/ áż wſzytká ſkwáśniáłá.

werset: 34
27:
To wſzytko mowił Ieſus przez podobieńſtwá do
28:
rzeſzey: á krom podobieńſtwá nie mowił im:

werset: 35áby
29:
ſię wypełniło to co ieſt rzeczono przez Proroká mo=
30:
wiącego: Otworzę vſtá moie w przypowieśćiách/
31:
opowiem ſkryte rzeczy od záłożenia świátá. *

werset: 36
32:
Tedy roſpuśćiwſzy rzeſze przyſzedł do domu *:
* Ieſus.G. K.
Záczá: 54.

33:
Y przyſtąpili k niemu vczniowie iego mowiąc:
34:
Wyłoż nam podobieńſtwo o kąkolu roley.

werset: 37A on
odpowiedáiąc


strona: 55

Ewángeliey Rozd: 13.55.
1:
odpowiedáiąc rzekł im: Ten ktory śieie dobre na=
2:
śienie/ ieſt Syn człowieczy.

werset: 38A rola/ ieſt świát.
3:
Lecz dobre naśienie/ ći ſą ſynowie kroleſtwá. Ką=
4:
kol też/ ſą ſynowie onego złego.

werset: 39Nieprzyiaćiel záſię
5:
ktory go náśiał/ ieſtći dyabeł. A żniwo/ ieſt do=
6:
konánie świátá. Zeńcy też/ ſą ániołowie.

werset: 40Iáko
7:
tedy kąkol zbieráią/ y palą ogniem: ták będźie w do=
8:
konániu świátá.

werset: 41pośle Syn człowieczy ánioły ſwo=
9:
ie/ á zbiorą z kroleſtwá iego wſzytkie pogorſzenia/ y
10:
te ktorzy czynią niepráwość:

Nie Bog ále ſsátan grzechu iest przyczyną.G.
werset: 42y wrzucą ie w piec
11:
ogniſty. Tám będźie płácz y zgrzytánie zębow.

werset: 43Te=
12:
dy ſpráwiedliwi roziáſnieią iáko ſłońce w kroleſtwie
13:
oycá ſweo. Kto ma vſzy ku ſłuchániu/ niechay ſłucha.

Záczá: 55.
Ewángelia ná dni Pánien y Wdow S.
werset: 44
14:
* Podobne ieſt kroleſtwo niebieſkie ſkárbowi
* Záſię.G.

15:
ſkrytemu ná roley: ktory nálazſzy człowiek/ ſkrył. á z
16:
rádośći " iego odchodźi/ y wſzytko co ma przedáie/ á
" ktorą ma z niego.

17:
onę rolą kupuie.

werset: 45Záſię podobne ieſt kroleſtwo nie=
18:
bieſkie człowiekowi kupcowi/ ſzukáiącemu " dobrych'
" ábo pięknych.G.

19:
pereł.

werset: 46" A nálazſzy' iednę koſztowną perłę/ ſzedſzy
" ktory nálazſzy.G.

20:
poprzedał wſzytko co miał/ y kupił ią.

werset: 47Záſię podobne
21:
ieſt kroleſtwo niebieſkie niewodowi zápuſzczonemu
22:
w morze/ á z káżdego rodzáiu - ryb' zgromadzáiące=
23:
mu.
-3 L. K. G. S.

werset: 48ktory/ gdy ſię nápełnił/ " wyćiągnąwſzy/ á ná
24:
brzegu vſiadſzy' wybráli dobre w naczynia/ á złe precz
" wyćiągnąwſsy ná brzeg, y vśiadſsy.G.

25:
wyrzućili.

werset: 49Tákći będźie w dokonániu świátá.
26:
wynidą ániołowie/ y wyłączą złe z pośrzodku ſprá=
27:
wiedliwych/

werset: 50y wrzucą ie w piec ogniſty. tám będźie
28:
płácz y zgrzytánie zębow.

werset: 51* Wyrozumieliżeśćie
* Rzekł im Ieſus: G.

29:
to wſzytko? Powiedźieli mu: Ták *

* Pánie.N. L. K. G. S.
werset: 52A on im rzekł:
30:
Przetoż káżdy Doktor náuczony " w kroleſtwie niebie
31:
ſkim' podobny ieſt człowiekowi goſpodarzowi/ kto=
" do kroleſtwá niebieskiego.G.

32:
ry wyimuie z ſkárbu ſwego nowe y ſtáre rzeczy. *

werset: 53
33:
Y sſtáło ſię: gdy Ieſus dokończył tych przypo=
34:
wieśći/ odſzedł ſtámtąd.

Y przyſzedſzy


strona: 56

Rozdz: 13. według Mátthenſzá.56.
Záczá: 56.
werset: 54
1:
Y przyſzedſzy do oyczyzny ſwoiey/ náuczał ie w
2:
bożnicách ich/ ták iż ſię zdumiewáli/ y mowili: Skąd=
3:
że temu tá mądrość/ y cudá?

werset: 55Izaż ten nie ieſt
4:
ſyn " ćieśle? Izaż mátki iego nie zową Mária/ á
" Græckie słowo znáczy rzemieśniká w obec.

5:
bráćią iego/ Iákub y " Ioſeph' y Symon y Iudás:
" Ioſes.G. S.

werset: 56
6:
Sioſtry też iego wſzytkie izaż v nas nie ſą? Skąd=
7:
że tedy temu to wſzytko?

werset: 57Y gorſzyli ſię z niego.
8:
A IEſus rzekł im: Nie ieſt Prorok beze czći iedno
9:
w oyczyznie ſwoiey/ á w domu ſwoim.

werset: 58Y nie vczy=
10:
nił tám cudow wiele dla niedowiárſtwá ich.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Iedno owoc ſetny.) Rożność owocow/ znáczy rożność zaſług
13:
ná tym świećie/ y rożność zapłáty zá nie ná onym: według rożno=
14:
śći ſtanow.
Rożność zasług y zapłat.
Setny owoc przynoſzą pánny y pánicy Bogu poświę=
15:
ceni: á gorący w miłośći Bożey. Sześćdzieśiąty; wdowy y w=
16:
dowcy/ w tym ſtanie trwáiący dla ſłużby y chwały Bożey: á trzy=
17:
dzieſty; w małżeńſtwie świętym pobożnie żywiący. To Auguſtin
18:
ś. Przećiw ktorey prawdzie ſtał kiedyś kácermiſtrz Iowinian (kto=
19:
rego dziśieyſzy kácerze náśláduią) vcząc/ iż nie máſz żadney rożno=
20:
śći/ zaſług/ áni zapłat.
21:
Kto ma vſsy.) Gdy ſłowo Boże powiedáią/ Auguſtin ś. mowi/
22:
tedy ći máią vſzy ku ſłuchániu; ktorzy máią ſercá ku poſłuſzeńſtwu.
23:
A ći ſłucháiąc nie ſłucháią; ktorzy ácz zmyſłem ćieleſnym ſłuchá=
24:
ią/ ále nie ſą poſłuſzni przez przyzwolenie ſercá.
Ktorzy máią vſzy ku słuchániu.

25:
Wam dano ieſt wiedzieć.) Apoſtołom y ich namieſtnikom/ kto=
26:
rych vrząd ieſt/ drugich náuczáć; dano ieſt więtſze y głębſze wyro=
27:
zumienie ſłowá Bożego y táiemnic iego: ktore nie ieſt dáne po=
28:
ſpolitemu człowiekowi.
Nie wſsyſtkich ieſt rozumieć táiemnice piſmá swiętego.
Aczkolwiek też wſzytkim w obec Chrześćiá=
29:
nom dano ieſt to/ co nie było dano vpornym y niewiernym Zydom.
30:
Oczy ſwe zámrużyli.) Gdy mowi iż oczy ſwe zámrużyli/ áby nie
31:
widzieli (ktore ſłowá y Páweł powtarza) vczy nas práwego rozu=
32:
mienia inſzych mieyſc piſmá ś. kędy ſię z gołych ſłow zdáć może/ że=
33:
by Bog był ſprawcą y przyczyną ludzkiey ślepoty/ zátwárdzenia á=
34:
bo innych grzechow. Ktore było ſtáre y potępione bluznierſtwo/
35:
y teraz ieſt kácerſtwo Kálwinowo. Lecz nam tu przećiw niemu
Nie Bog, ále człowiek ieſt prziczyną ſwego potępienia.

36:
Chriſtus pokázuie; iż ſámi ludzie oczy ſwe záwieráli áby nie wi=
Hdzieli: y


strona: 57

Ewangeliey Rozd: 13.57.
1:
dzieli: y ſámi byli przyczyną grzechu y potępienia ſwego. Czego
2:
w nich Pan Bog nie ſpráwował/ ále im dopuſzczał dobrowol=
3:
nie vpáść/ dla ich przeſzłych grzechow: iáko Páweł ś. pokázuie o
4:
pogániech ſpráwiedliwie odrzuconych.
5:
Náśiał kąkolu.) Pierwey przez P. Chriſtuſá y przez Apoſtoły
6:
pośiana ieſt prawdá: á potym nieprzyiaćiel Dyabeł náśiał kąko=
7:
lu kłamſtwá y kácerſtwá: nie Pan Chriſtus/ ktory nie ieſt przy=
8:
czyną złego. Tertullianus lib: de præſcript.
Kácerſtwá pośledz powſtawáią.

9:
Chceſs poydziemy y pozbieramy gi) Dobrzy máią złe znośić/ y
10:
poruczáć ie ſądowi Bożemu/ kiedy ich nie mogą wykorzenić bez
11:
ſzkody y zátrácenia dobrych. Ale gdzie być może bez ſzkody do=
12:
brych/ tám złoczyńce máią być tráceni: á zwłaſzczá ieſli ſzkodzą do
13:
brym/ y gorſzą ie.
Zli poki máią być znoſseni.

14:
Dopuśććie oboygu ſpołu rość.) Oto zli y dobrzy poſpołu ſą w ie
W kośćiele zli y dobrzy.

15:
dnym kośćiele. Co ieſt nie tylko przećiwko ſtárym Hæretykom
16:
ále y przećiwko dziśieyſzym Ewángelikom/ ktorzy mowią/ iż zli nie
17:
ſą w kośćiele/ iedno ſámi dobrzy. Y dla tegoż zmyśláią dwá ko=
18:
śćioły.
19:
Namnieyſse ieſt.) Kośćioł P. Chriſtuſow málutki był ná po
20:
czątku: ále ſię wnet rozłoſł y roſkrzewił po wſzytkiemu świátu: ták
21:
iż krolowie y Ceſárze/ y ini wyſokich ſtanow ludzie/ zbiegli ſię do
22:
niego.
Kosćioł ieſt powſsechny.

23:
Syn ćieśle.) Stądći Iulian niezbożny Apoſtátá/ y iego pochle=
24:
bcá Libánius/ wzięli byli ono ſwe bluznierſtwo przećiw Pánu Zbá=
25:
wićielowi náſzemu: mowiąc Chrześćijánom (gdy ſię ná woynę
26:
przećiw Perſom gotowáli) A co teraz ſyn ćieśielſki czyni? Ná co im
27:
wnet ieden Chrześćijánin/ Duchem świętym nátchniony/ odpowie
28:
dział: Chriſtus prawdziwy Bog/ ſtworzyćiel świátá/ ktorego ty
29:
ná ſzyderſtwo ſynem ćieśle zowieſz/ trunę gotuie wáſzemu Ceſárzo=
30:
wi. Co ſię po kilku dni wypełniło. Bo wnet potym był on nie=
31:
zbożnik zábit. Podobnego ſzyderſtwá Hæretykowie dziś vżywá=
32:
ią: bluzniąc rozmáićie naświętſzy Sákráment ćiáłá Bożego/ y bo=
33:
ſtwo P. Chriſtuſowe złączone z człowieczeńſtwem.
Bluznierstwá niewiernikow.
rozdział: 14

34:
ROZDZIAL XIIII.
35:
1 Herodowe mniemánie o Ieſuśie. 3 Przecz Ian poiman. 10
36:
Sćięćie iego. 12 Y pogrzeb. 13 Ieſus vſtąpił ná puſzczą. 17 Pię=
37:
ćiorgiem chlebá pięć tyśięcy mężow nákarmił. 23 Modli ſię ná
38:
gorze. 24 Wiátry łodz z vczniámi miotáią. 28 Piotr po wodzie i=
39:
dący tonąć poczyna. 36 Dotknieniē ſzát ſwoich wiele chorich leczy.
W on czás


strona: 58

Rozd: 14. według Máttheuſzá.58.
Záczá: 57.
werset: 1
1:
W
On czás vſłyſzał Herod " Tetrárchá ſławę
2:
o Ieſuśie:

" Tetrárchá właſnie ieſt pan, ktory trzyma czwartą część kroleſtwá.
werset: 2y rzekł ſłużebnikom ſwoim:
3:
Tenći ieſt Ian Krzćićiel: on zmartwych=
4:
wſtał/ y dla tego cudá ſię przezeń dźieią.

werset: 3Abo=
5:
wiem Herod poimawſzy Ianá związał go był: y w=
6:
ſádźił do ćiemnice/ dla Herodyády żony * brátá ſwe=
* Filipá.2 L. K. G. S.

7:
go.

werset: 4Bo mu Ian mowił: Nie godźić ſię iey mieć
8:
tobie.

werset: 5A chcąc go zábić/ bał ſię ludu: ábowiem
9:
mieli go iáko Proroká.

werset: 6A gdy obchodzono dźień
10:
národzenia Herodowego/ táńcowáłá corká Herody=
11:
ády w pośrzodku: y podobáłá ſię Herodowi.

werset: 7Skąd
12:
pod przyśięgą obiecał iey dáć czegobykolwiek żądá=
13:
łá od niego.

werset: 8A oná nápráwiona od mátki ſwey/
14:
rzekłá: Day mi tu ná miśie głowę Ianá Krzćićie=
15:
lá.

werset: 9Y záſmućił ſię krol: lecz dla przyśięgi y tych
16:
ktorzy poſpołu śiedźieli/ kazał dáć.

werset: 10A poſławſzy
17:
śćiął Ianá w ćiemnicy.

werset: 11Y przynieśiono głowę ie=
18:
go ná miśie: á oddano dźiewce/ y odnioſłá ią mátce
19:
ſwoiey.

werset: 12A przyſzedſzy vczniowie iego/ wźięli ćiáło */
* iego.N. L. G. S.

20:
y pogrzebli ie: y ſzedſzy opowiedźieli IEſuſowi.

werset: 13
21:
Co vſłyſzawſzy Ieſus/ vſtąpił z onąd w łodźi/ ná
22:
mieśce puſte oſobno: á vſłyſzawſzy rzeſze/ ſzły zá nim
23:
z miaſt pieſzo.

Záczá: 58.
werset: 14
24:
A wyſzedſzy vyźrzał wielką rzeſzą/ y vlitował ſię
25:
nád nimi/ y vzdrowił niemocne ich.

werset: 15A gdy był wie=
26:
czor/ przyſtąpili k niemu vczniowie iego/ mowiąc:
27:
Puſte ieſt to mieśce/ á godźiná iuż minęłá: roſpuść
28:
te rzeſze/ áby odſzedſzy do miáſteczek/ kupili ſobie ży=
29:
wnośći.

werset: 16A Ieſus im rzekł: Nie potrzebá im od=
30:
chodźić: dayćie im wy ieść.

werset: 17* Odpowiedźieli mu:
* A oni.G.

31:
Nie mamy tu iedno pięćioro chlebá á dwie rybie.

werset: 18
32:
A on im rzekł: Przynieśćie mi ie tu.

werset: 19A roſka=
33:
zawſzy rzeſzam vśieść ná trawie/ wźiąwſzy ono pię=
34:
ćioro chlebá y dwie rybie/ y poyźrzawſzy w niebo bło=
H 2goſłáwił/


strona: 59

Ewángeliey Rozd: 14.59.
1:
goſłáwił/ á łamiąc dawał vczniom chleb/ á vcznio=
2:
wie rzeſzam.

werset: 20Y iedli wſzyścy/ y náiedli ſię. Y ze=
3:
bráli co zbywáło vłomkow/ dwánaśćie koſzow peł=
4:
nych.

werset: 21A tych ktorzy iedli byłá liczbá/ pięć tyśięcy
5:
mężow/ oprocz niewiaſt y dźiatek.

Záczá: 59.
Ewángelia w oktawę ś. Piotrá y Páwłá.
werset: 22
6:
A Ieſus zárázem " roſkazał vczniom' wſtąpić
" przymuśił vcznie ſwoie.8 L. G. S.

7:
w łodź/ á vprzedźić go do drugiego brzegu/ áżby ro
8:
ſpuśćił rzeſze.

werset: 23A roſpuśćiwſzy rzeſze/ wſtąpił ná
9:
gorę ſam ſię modlić. A gdy był wieczor/ ſam tám był.

werset: 24
10:
á łodź ná śrzodku morzá wáły ſrodze tłukły. ábo=
11:
wiem był wiátr przećiwny.

werset: 25Lecz czwartey ſtrażey
12:
nocney poſzedł do nich * chodząc po morzu.
* Ieſus.G.

werset: 26A vy
13:
źrzawſzy go * chodzącego po morzu/ zátrwożyli ſię
* vczniowie.G.

14:
mowiąc: Iż ieſt obłudá. Y od boiáźni krzyknęli.

werset: 27
15:
A wnet im mowił Ieſus/ rzekąc: Mieyćie vfność;
16:
iaćiem ieſt/ nie boyćie ſię.

werset: 28A Piotr odpowiedáiąc
17:
rzekł: Pánie ieſliś ty ieſt/ każ mi przyść do śiebie po
18:
wodách.

werset: 29A on rzekł: Chodź. Y wyſtąpiwſzy Piotr
19:
z łodźi/ ſzedł po wodźie áby przyſzedł do Iezuſá.

werset: 30A
20:
widząc wiátr gwałtowny/ zlękł ſię: á gdy począł to=
21:
nąć/ záwołał mowiąc: Pánie/ záchoway mię.

werset: 31A
22:
wnet Ieſus śćiągnąwſzy rękę/ záchwyćił go; y rzekł
23:
mu: Máłowierny/ przecześ wątpił?

werset: 32A gdy weſzli
24:
w łodź/ vćichnął wiátr.

werset: 33A ći ktorzy byli w łodźi/
25:
przyſzedſzy pokłonili mu ſię/ mowiąc: Prawdźiwieś
26:
ieſt Syn Boży. *

Záczá: 60
werset: 34
27:
Y przepráwiwſzy ſię/ przyſzli do źiemie " Gene=
28:
ſár'.

" Genezáret.G.
werset: 35A poznawſzy go mężowie mieścá onego/ po=
29:
ſłáli po wſzytkiey oney * kráinie/ y przynieśli mu w=
* przyległeyG.

30:
ſzytki ktorzy ſię zle mieli:

werset: 36y prośili go áby ſię tylko
31:
dotykáli kráiu ſzáty iego. A ktorzy ſię kolwiek dot=
32:
knęli/ ozdrowieli.

Pod przyśię=


strona: 60

Rozd: 14. według Máttheuſzá.60.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Pod przyśięgą obiecał.) Niezbożna á lekkomyſlna przyśięgá: á
3:
ieſzcze niezbożniey wypełniona. Gdyż nieſłuſzna przyśięgá niko
4:
go nie obwięzuie.
Przyśięgá nie ważna.

5:
Wzięli ćiáło iego.) Przykład ſtáránia y nabożeńſtwá Chrześći=
6:
áńſkiego/ około chowánia y czczenia ćiał y reliquiy świętych. W
7:
czym obácz rożność Chrześćijánow/ od pogánow/ y hæretykow y A=
8:
poſtátow. Abowiem gdy to święte ćiáło w Sebáśćie z ćiáły Eli=
9:
aſzá y Abdiaſzá prorokow było pochowáne/ y wielkimi cudámi
10:
ſłynęło: zá czáſow Iulianá Apoſtáty/ pogáni trapiąc y prześlá=
11:
duiąc Chrześćijány/ Ianá ś. grobu dobyli/ kośći palili/ y popioł
12:
ich rozmiátáli. A Chrześćijáni/ wyrwawſzy ich ile mogli z ogniá/
13:
zánieśli ie áż do Alexándryey do Athánázyuſzá ś. ktory ie też przy=
14:
iął z wielką vczćiwośćią/ y zchował ie ná tákowym mieyſcu/ kędy
15:
potym kośćioł zbudowano. A głowę Ianá ś. Theodoſius Ceſarz
16:
pobożny z wielką rádośćią y vczćiwośćią przeniozſzy do Conſtán=
17:
tynopolá/ známienity kośćioł zbudował Pánu Bogu/ ná cześć y ná
18:
pámiątkę Ianá ś.
Reliquie ábo kośći świętych vczczone.
Hæretycy dziśieyſzy náśláduią niezbożnośći
19:
Zydowſkiey y Pogáńſkiey/ w paleniu y rozmiátániu ćiał y kości ś=
20:
więtych. iáko miánowićie we Fráncyey vczynili: y czynią gdzie
21:
mogą po dziś dzień. Ale Kátholicy trzymáią ſię wiáry y nabożeń=
22:
ſtwá ſtárych Chrześćijánow/ w chowániu y czczeniu ich.
23:
Dawał vczniom, á vczniowie rzeſsam.)
Száfárze Páná Chriſtuſowi.
Figurá porządku/ ktory
24:
chce mieć Pan Chriſtus w ſwym kośćiele: że nie ſam przez ſię/ ále
25:
przez Apoſtoły ſwe/ y ich namieſtniki karmi wierne ſłowem ſwo=
26:
im y Sakrámentámi świętymi.
27:
Chodzącego po morzu.) Gdyż nie tylko P. Chriſtus ále y Piotr
28:
mocą iego tu po morzu chodzi/ tedyć iáſna rzecz ieſt/ że też mogł P.
29:
Chriſtus ćiałem ſwoim/ nád przyrodzenie iego/ wniść przez drzwi
30:
zámknione: y być zupełny pod oſobą málutkiego chlebá. Epipha=
31:
nius in Anchorato.
Ciáło P. Christuſowe.

32:
Szedł po wodzie.) Piotr (iáko ś. Bernát piſze) chodząc po mo=
33:
rzu iáko y P. Chriſtus/ pokazał ſię być iedynym Wikáryim ábo
34:
namiáſtkiem P. Chriſtuſowym: ktory nie nád iednym ludem/ ále
35:
nád wſzytkimi miał być przełożony. Abowiem wiele wod/ znáczą
36:
wiele narodow. Ktorą władzą y iuriſdikcią máią tákże Piotrowi
37:
potomkowie/ Rzymſcy Papieżowie: iáko támże twierdzi Bernát ś.
Piotrowá zwierzchność.

38:
Máłowierny.) Acz przełożeni kośćielni ſą niedoſkonáli; wſzák=
39:
że ie P. Chriſtus pośila: y przez nie/ iácykolwiek ſą/ ſwoy kośćioł
40:
ſpráwuie y záchowuie.
Przełożeni niedoskonáli.
H 3Rozdźiał


strona: 61

Ewángeliey Rozd: 15.61.
rozdział: 15
1:
ROZDZIAL XV.
2:
2 Pháryzáyſkie o rąk vmywániu y o innych rzeczách vſtáwy.
3:
7 Ktore przekłádáli nád przykazánie Bozkie. 18 Ktore rzeczy
4:
pokaláią człowieká. 21 Niewiáſtá Chánáneyſka wiárą y modli=
5:
twą ſtáteczną vpraſza corce vzdrowienie. 29 Ieſus ná gorze v=
6:
zdrowiwſzy rozmáite chore. 33 Czterzy tyśiące mężow śiedmior=
7:
giem chlebá nákarmił.
Ewángelia weS zodępo 3. Niedz: poſtu.
werset: 1
8:
T
Edy przyſzli " do niego' Doktorowie z Ieru=
" do IeſuſáG. K

9:
ſálem y Pháryzeuſzowie/ mowiąc:

werset: 2Czemu
10:
vczniowie twoi przeſtępuią " vſtáwę' ſtár=
" vſtáwy.N. L.

11:
ſzych? ábowiem nie vmywáią ręku ſwych gdy " chleb
12:
iedzą.

" biorą pokarm Hebraiſm.
werset: 3A on odpowiedáiąc rzekł im: Czemu też
13:
wy przeſtępuiećie roſkazánie Boże dla vſtáwy wá=
14:
ſzey? Abowiem Bog * mowił:

* roskazał mowiąc.G.
werset: 4Czći oycá y mátkę.
15:
Y/ Ktoby złorzeczył oycu ábo mátce/ ſmierćią nie=
16:
chay vmrze.

werset: 5A wy powiedaćie: Ktobykolwiek
17:
rzekł oycu ábo mátce; Dar ktorykolwiek ieſt zemnie/
18:
tobie ſię w pożytek obroći: y nie będźie czćił oycá
19:
ſwego ábo mátki ſwoiey:

werset: 6Y ſkáźiliśćie roſkazánie
20:
Boże dla vſtáwy wáſzey.

werset: 7Obłudnicy/ dobrze o
21:
was prorokował Iſáiaſz/ mowiąc:

werset: 8Ten lud * czći
22:
mię wárgámi: ále ſerce ich dáleko ieſt odemnie.
* przybliża ſię ku mnie vsty ſwemi, yG.

werset: 9
23:
Lecz dármo mię chwalą/ vcząc náuk - y' vſtaw lu=
-5 L. G. S.

24:
dzkich.

werset: 10A wezwawſzy do śiebie rzeſzey/ rzekł im:
25:
Słuchayćie á rozumieyćie.

werset: 11Nie to co wchodźi w
26:
vſtá/ pokala człowieká: ále co wychodźi z vſt/ to po=
27:
kala człowieká.

Záczá: 61.
werset: 12
28:
Tedy przyſtąpiwſzy vczniowie iego rzekli mu:
29:
Wieſz/ iż Pháryzeuſzowie/ vſłyſzawſzy to ſłowo/ zgor=
30:
ſzyli ſię?

werset: 13A on odpowiedáiąc rzekł: Wſzelkie
31:
ſzczepienie ktorego nie ſzczepił Oćiec moy niebieſki/
32:
wykorzenione będźie.

werset: 14Zániechayćieſz ich: " ſąć
33:
ślepi/ wodzowie ślepych'. A ślepy ieſliby ślepego
" wodzowie ſą ś[le]pi ślepychG.

34:
prowádźił/ obádwá w doł wpádną.

werset: 15A Piotr od=

powiedáiąc


strona: 62

Rozd: 15. według Máttheuſzá.62.
werset: 15
1:
powiedáiąc rzekł mu: Wyłoż nam to podobieńſtwo.

werset: 16
2:
A on rzekł: Ieſzczeſz y wy bez wyrozumienia ieſte=
3:
śćie?

* Ieſscze.G.
werset: 17* Nie rozumiećie iż wſzytko co wchodźi w
4:
vſtá/ do brzuchá idźie/ y do wychodu ſię wyrzuca?

werset: 18
5:
Ale ktore rzeczy z vſt wychodzą/ z ſercá pochodzą/ á
6:
one pokaláią człowieká.

werset: 19Abowiem z ſercá wycho=
7:
dzą złe myśli/ mężoboyſtwá/ cudzołoſtwá/ porub=
8:
ſtwá/ kradźieſtwá/ fałſzywe świádectwá/ bluźnier=
9:
ſtwá.

werset: 20Teć ſą ktore pokaláią człowieká. Ale ieść
10:
nie vmytymi rękomá/ człowieká nie pokala. *

Záczá: 62.
werset: 21
11:
A wyſzedſzy Ieſus zonąd odſzedł w ſtrony Tyru
12:
y Sydonu.

Ewángel: we Czwartek po 1. Niedz: poſtu.
werset: 22A oto niewiáſtá * Chánáneyſka wy=
* niektora.G.

13:
ſzedſzy z onych kráiow záwołáłá/ mowiąc mu: Zmi=
14:
łuy ſię nádemną Pánie Synu Dawidow: corkę mo=
15:
ię ſrodze dyabeł morduie.

werset: 23A on nie odpowiedźiał
16:
iey ſłowá. A przyſtąpiwſzy vczniowie iego prośili
17:
go mowiąc: Odpraẃ ią: bo woła zá námi.

werset: 24A on
18:
odpowiedáiąc/ rzekł: Nie ieſtem poſłan/ iedno do
19:
owiec ktore zginęły z domu Iſráelſkiego.

werset: 25A oná
20:
przyſzedſzy pokłoniłá mu ſię/ mowiąc: Pánie/ rátuy
21:
mię.

werset: 26A on odpowiedáiąc rzekł: " Nie dobra ieſt
" Nie przyſtoi

22:
bráć chleb " ſynowſki' á miotáć " pſom'.
" dziećinny.G.
" ſzczeniętom.G

werset: 27A oná rze=
23:
kłá: " Y owſzem Pánie; Bo ' y ſzczeniętá iedzą odro=
" Tákći, Pánie. Wſsákże.

24:
biny ktore pádáią z ſtołu pánow ſwych.

werset: 28Tedy od=
25:
powiedáiąc Ieſus/ rzekł iey: O niewiáſto/ wielka
26:
ieſt wiárá twoiá: niechayći ſię sſtánie iáko chceſz. y
27:
ozdrowiáłá corká iey od oney godźiny. *

Záczá: 63.
werset: 29
28:
A Ieſus poſzedſzy ſtámtąd/ przyſzedł nád morze
29:
Gálileyſkie: á wſtąpiwſzy ná gorę/ śiedźiał tám.

werset: 30
30:
Y przyſzły do niego wielkie rzeſze/ máiąc z ſobą nie=
31:
me/ ślepe/ chrome/ vłomne/ y inſzych wiele: y porzu=
32:
cáli ie v nog " iego'/ y vzdrowił ie:
" Ieſuſowych.G

werset: 31ták iż ſię rzeſze
33:
dźiwowáły widząc nieme mowiące */ chrome cho=
* vłomne vzdrowione.G.

34:
dzące/ ślepe widzące: y wielbili Bogá Iſráelſkiego.

A Ieſus


strona: 63

Ewángeliey Rozd: 15.63.
Záczá: 64.
werset: 32
1:
A Ieſus przyzwawſzy vczniow ſwoich/ rzekł:
2:
Zal mi * tey rzeſzey: ábowiem iuż trzy dni trwáią
* ſerdecznie.G.

3:
przy mnie/ á nie máią coby iedli: á niechcę ich opu=
4:
śćić głodnych/ áby * nie vſtáli w drodze.
* ſnadz.G.

werset: 33Y rzekli
5:
mu vczniowie iego: Skądże - tedy' doſtániem ták
6:
wiele chlebá ná puſtyni/ ábyſmy ták wielką rzeſzą ná
7:
karmili?
-G.

werset: 34Y rzekł im IEſus: Wiele maćie chlebá?
8:
A oni rzekli: Siedmioro/ y trochę rybek.

werset: 35Y roſka=
9:
zał rzeſzam śieść ná źiemi.

werset: 36A wźiąwſzy ono śied=
10:
mioro chlebá/ y ryby/ - y' dźięki vczyniwſzy złamał/ y dał
-6 L. G. N.

11:
vczniom ſwoim/ á vczniowie rozdawáli ludźiom.

werset: 37
12:
Y iedli wſzyścy/ y náiedli ſię: y zebráli co zbywáło
13:
vłomkow/ śiedm koſzow pełnych.

werset: 38A było tych kto=
14:
rzy iedli/ cztery tyśiące mężow/ oprocz dźiatek y nie=
15:
wiaſt.

werset: 39A roſpuśćiwſzy rzeſze/ wſtąpił w łodź: y
16:
przyſzedł do kráiow " Mágedáńſkich'

" Mágdálskich.G.

17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Ten lud czći mię wárgámi.) Tácyć ſą naprzod owi/ ktorzy záwſze
19:
Bogá/ ſłowo Boże/ piſmo ś. y Ewángelią w gębie máią: ále ſerce
20:
pełne złośći y nienawiśći przeciw kośćiołowi. Potym oni/ ktorzy v=
21:
ſty wyznawáią że Bogá znáią: ále ſię go przą vczynkámi. Ktemu ći/
22:
ktorzy ſwe modlitwy odpráwuią bez żadney pilnośći/ y bez podnie=
23:
śienia ſercá ku P. Bogu. A nic ná tym/ choćby modlitw ktore mo=
24:
wią niewſzyſcy rozumieli. Bo wiele tych co ich nierozumieią/ máią
25:
ſercá bliżſze niebá/ y więcey nabożeńſtwá/
Ktorzy BOgá tylko vſty chwalą.
y więcey zbudowánia ſá=
26:
mych śiebie/ y więtſzy poſtępek w Duchu/ y mnieyſze roſtárgnie=
27:
nia/ niżeli nie tylko wſzyścy Hæretycy/ ktorzy niemáią práwego na=
28:
bożeńſtwá/ áni ſmáku w modlitwie; ále áni mnodzy Kátholicy.
29:
Vcząc náuk y vſtaw ludzkich.) Tymi ſłowy nieodrzucáć P. Ch=
30:
riſtus áni gáni świętych y pobożnych náuk/ vſtaw/ przykazań/ trá=
31:
diciy/ ceremoniy y obrzędow kośćielnych:
Ktore vstáwy y náuki ludzkie gáni P. Chriſtus.
zwłaſzczá od Apoſto=
32:
łow/ ábo od Apoſtolſkich mężow podánych/ y od kośćiołá wſzytkie=
33:
go przez ták wiele wiekow przyiętych y záchowánych: ktore ow=
34:
ſzem pilnie chowáć każe. Bo te nie ſą náuki y vſtáwy ludzkie/ ále
35:
ráczey náuki y vſtáwy Duchá ś. ktory kośćioł rządzi y ſpráwuie/
36:
náuczáiąc go wſzelákiey prawdy. Y kto ich nie chowa/ każe go
P. Chriſtus


strona: 64

Rozd: 16. według Máttheuſzá.64.
1:
P. Chriſtus mieć zá pogániná. Ale tu gáni y odrzuca náuki y trá=
2:
dicie/ y vſtáwy y ceremonie ony Zydowſkie y Phárizáyſkie/ á zwła
3:
ſzczá ſzkodliwe/ y zakonowi Bożemu przećiwne: iáka byłá tá/ o v=
4:
krzywdzeniu rodzicow pod pokrywką nabożeńſtwá: Abo zgołá
5:
prożne y niepożyteczne/ á do práwego nabożeńſtwá y do ſłużby
6:
Bożey nic nie należące: iákie były one częſte vmywánia rąk/ kub=
7:
kow/ y łożek. Przetoż ſrogie ieſt bluznierſtwo y świętokrádzſtwo
8:
dźiśieyſzych odſzczepieńcow: ktorzy tego náćiągáią przećiw świę=
9:
tym y powſzechnym náukom y vſtáwom Apoſtolſkim ábo y ko=
10:
śćielnym/ ſłowu Bożemu namniey nieprzećiwnym: Co P. Chri=
11:
ſtus o náukách y vſtáwách zgołá ludzkich/ ábo prożnych/ ábo y
12:
ſłowu Bożemu przećiwnych/ y ſzkodliwych mowił.
13:
Nie to, co wchodzi w vſtá.) Kátholicy ſię od niektorych po=
14:
traw pewnych czáſow wſtrzymawáią (Auguſtin ś. mowi)
Przecz ſię Chrześćijáni od niektorich potraw w poſty wſtrzymáwáią.
nie dla
15:
tego/ żeby ktory pokarm mieli zá nieczyſty/ ábo ſtrony ſtworzenia
16:
(iáko Mánicheuſzowie) ábo dla Moyzeſzowego zákazánia (iáko
17:
Zydzi czynią) ále dla pohámowánia pożądliwośći/ dla vtrapienia
18:
ćiáłá/ y dla miłośći Bożey/ y dla wykonánia poſłuſzeńſtwá.
19:
Pokaláią człowieká.) Sam tylko grzech pokala człowieká: lecz
20:
pokármy z przyrodzenia ſwego niepokaláią/ ále ráczey niepoſłu=
21:
ſzeńſtwo: kiedy człowiek co ie przećiw Bozkiemu ábo kośćielne=
22:
mu zákazániu. Iáko ono iábłko ktore pierwſzy rodzicy náſzy w
23:
ráiu iedli: ácz ich nie pokaláło ſámo z śiebie/ ále iedzione przećiw
24:
Bozkiemu zákazániu/ bárzo nas wſzytkich pokaláło. Tákći áni
Nie potráwá, ále grzech pokala człowieká.

25:
mięſo/ áni iáycá pokaláią/ ále zgwałcenie roſkazánia kośćielnego
26:
ktore ieſt od Bogá.
27:
Wielka ieſt wiárá twoiá.) Tuć Pan nie záleca ſámey wiáry/
28:
martwey wiáry; bez vczynkow dobrych: ále wiárę złączoną z mi=
29:
łośćią/ z pokorą/ z ćirpliwośćią/ y wytrwánim w pokuſách.
Nie ſámá wiárá zálecona.

30:
Y dał vczniom ſwoim.) P. Chriſtus nie ſam przez ſię ále przez
31:
Apoſtoły y ich namieſtniki lud ſwoy karmi chlebem ſłowá ſwe=
32:
go y ś. Sákrámentow.
rozdział: 16

33:
ROZDZIAL XVI.
34:
1 Známieniá z niebá proſzą Pháryzeuſzowie. 6 Każe ſię vcz=
35:
niom ſtrzedz kwáſu Pháryzáyſkiego. 13 Pyta ich coby o nim
36:
trzymáli. 16 Piotrowi po iego wyznániu obiecuie/ że ná nim miał
37:
kośćioł ſwoy zbudowáć/ y dáć mu klucze kroleſtwá niebieſkiego.
38:
21 A opowiádáiąc śmierć ſwoię Apoſtołom. 22 Od Piotrá ſtro=
39:
fowány. 23 Názwał go ſzátánem. 24 Záprzenie ſámego śiebie/
40:
y krzyżá noſzenie. 27 Bog odda káżdemu według vczynkow iego.
IA przyſtąpiw=


strona: 65

Ewángeliey Rozd: 16.65.
werset: 1
1:
A
Przyſtąpiwſzy - k niemu' Pháryzeuſzowie y
-G.

2:
Sáduceuſzowie/ kuſząc prośili go áby im cudo
3:
z niebá okazał.

Záczá: 65.
werset: 2
4:
A on odpowiedáiąc rzekł im: Gdy bywa wie=
5:
czor mowićie/ Pogodá - będźie' bo ſię niebo czerwie=
-G.

6:
ni.

werset: 3A ráno/ Dźiś będzie niepogodá/ ábowiem ſię
7:
czerwieni pochmurne niebo * Poſtáwę tedy niebá
* Obłudnicy.N. L. G. S.

8:
rozſądźić vmiećie: á známion czáſow nie możećie *?
* wiedzieć.N. L.yG. S.

werset: 4
9:
Rodzay zły y cudzołożny známieniá ſzuka: á zná=
10:
mię nie będźie mu dano iedno známię Ionaſzá Proro=
11:
ká. Y opuśćiwſzy ie/ odſzedł.

werset: 5A przybiwſzy ſię vcznio
12:
wie ieo do drugieo brzegu/ zápámiętáli wźiąć chlebá.

Záczá: 66
werset: 6
13:
A " on' im rzekł: Pátrzćie/ á ſtrzeżćie ſię kwá=
" Ieſus.G.

14:
ſu Pháryzeuſzow y Sáduceuſzow.

werset: 7A oni " myślili
15:
ſámi w ſobie'/ mowiąc: Zeſmy nie wźięli chlebá.
" Abo rozmawiáli miedzy ſobą. z Græck.

werset: 8
16:
Co wiedząc IEſus/ rzekł: Coż myślićie miedzy
17:
ſobą máłowierni/ " że chlebá nie maćie'?

" żeśćie nie wzięli chlebá.G.
werset: 9Ieſzczeſz
18:
nie rozumiećie/ áni pámiętaćie onego pięćiorgá ch=
19:
lebá " ná pięć tyśięcy' - ludźi'/ y wieleśćie koſzow w=
" y piąći tyſięcyN. L. K.piąći tyſięcyG.
-G.

20:
źięli?

werset: 10áni onego śiedmiorgá chlebá " ná czterzy
21:
tyśiące' - ludźi'/ y wieleśćie koſzow wźięli?
" czterzech tyśięcy.G.
-G.

werset: 11" Cze-
22:
muż' nie rozumiećie żem wam nie o chlebie powie=
" Iákoż.G.

23:
dźiał/ ábyśćie ſię ſtrzegli kwáſu Pháryzeuſzow y Sá-
24:
duceuſzow?

werset: 12Tedy porozumieli że nie mowił áby
25:
ſię ſtrzegli kwáſu chlebowego/ ále náuki Pháryzeu=
26:
ſzow y Sáduceuſzow.

Záczá: 67
Ewángelia ná dzień ſ. Piotrá y Páwłá/ y ſtolice Piotro.
werset: 13
27:
A gdy przyſzedł Ieſus w ſtrony Cezáreiey Phi=
28:
lippowey/ pytał vczniow ſwoich/ mowiąc: Czym
29:
* mienią być ludźie Syná człowieczego?
* mię 3 L. K. G. S. ále Hieronym tego słowká nie czytał.

werset: 14A oni
30:
rzekli: Iedni Ianem Krzćićielem/ á drudzy Elia=
31:
ſzem/ inſzy też Ieremiaſzem/ ábo iednym z Prorokow.

werset: 15
32:
Rzekł im - Ieſus: A wy kim mię być powiedáćie?
-G.

werset: 16
33:
A Symon Piotr odpowiedáiąc rzekł: Tyś ieſt
34:
Chriſtus Syn Bogá żywego.

werset: 17A odpowiedáiąc
Ieſus/


strona: 66

Rozd: 16. według Máttheuſzá.66.
1:
Ieſus/ rzekł mu: Błogoſłáwionyś ieſt Symonie
2:
Bárioná: bo " ćiáło y kreẃ nie obiáwiłá tobie/ ále
Bárioná znáczy ſynu Iony.
" Ciáło y krew, miáſto człowieká. Hebráiſm.
" Ciáło y krew, miáſto człowieká. Hebráiſm.

3:
Oćiec moy ktory ieſt w niebieśiech.

werset: 18A ia też tobie
4:
powiedam/ iżeś ty ieſt " opoká': á ná teyże opoce zbu=
" Piotr'. Petros po Grecku; Cepha po Zydowsku; Skáłá ábo opoká po Polsku

5:
duię kośćioł moy: á brany piekielne nie zwyćiężą " go

" ábo iey, to iest opoki.
werset: 19
6:
Y tobie dam klucze kroleſtwá niebieſkiego. A
7:
cokolwiek zwiążeſz ná źiemi/ będźie związano - y' w
8:
niebieśiech: á cokolwiek rozwiążeſz ná źiemi/ będźie
9:
rozwiązano - y' w niebieśiech. *
-9 L. G. S.
-G.

werset: 20
10:
Tedy przykazał vczniom ſwoim áby nikomu nie
11:
powiedáli że on ieſt - Ieſuſem' Chriſtuſem.

-6 L. N. G. S.
Záczá: 68.
werset: 21
12:
Odtąd począł IEſus okázowáć vczniom ſwo=
13:
im iż mu trzebá odeyść do Ieruſálem/ y wiele ćier=
14:
pieć od ſtárſzych y od Doktorow/ y od Arcykápłanow/
15:
y być zábitym/ y trzećiego dniá zmartwychwſtáć.

werset: 22
16:
Y odwiodſzy go Piotr/ począł go ſtrofowáć/ mo-
17:
wiąc: " Nie day tego' Pánie/ nie przyidźieć to ná
" Zlituy ſię nád ſobą.G.

18:
ćię.

werset: 23A on obeyźrzawſzy ſię rzekł Piotrowi: Podź
19:
zá mną ſzátánie/ ieſteś mi " zawádą: iż nie rozumieſz
" zgorſsenim.

20:
co ieſt Bożego/ ále co ieſt ludzkiego.

Záczá: 69
Ewángelia o iednym Męczenniku.
werset: 24
21:
Tedy IEsus rzekł vczniom ſwoim: Ieſli kto
22:
chce zá mną iść/ niech ſam śiebie záprzy/ y weźmie
23:
krzyż ſwoy/ á náśláduie mię.

werset: 25Bo ktoby chćiał zá=
24:
chowáć " duſzę ſwoię/ ſtráći ią: á ktoby ſtráćił duſzę
" to iest, żywot ſwoy.

25:
ſwoię dla mnie/ naydźie ią.

werset: 26Bo coż pomoże czło-
26:
wiekowi/ ieſliby wſzytek świát zyſkał/ á vſzkodźiłby
27:
duſzę ſwą? ábo co zá odmiánę da człowiek zá duſzę
28:
ſwoię?

werset: 27Abowiem przyidźie Syn człowieczy w ch-
29:
wale Oycá ſwego z ánioły ſwoimi: á tedy odda ká=
30:
żdemu według vczynkow iego. *

werset: 28
31:
Záprawdę powiedam wam/ ſą niektorzy z
32:
tych co tu ſtoią ktorzy " nie vkuſzą śmierći/ áż vy=
" nie vmrą. Hebráiſm.

33:
źrzą Syná człowieczego przychodzącego w krole=
34:
ſtwie ſwoim.

I 2A oni rze=


strona: 67

Ewángeliey Rozd: 16.67.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
A oni rzekli.) Gdy P. Chriſtus pytał vczniow ſwoich o ludz=
3:
kim o ſobie mniemániu; tedy mu wſzyścy Apoſtołowie odpowie=
4:
dzieli.
Piotr głowá Apoſtołow.
Ale gdy ich zopytał/ coby też ſámi o nim rozumieli: tedy
5:
Piotr/ iáko kśiążę y głowá wſtytkich Apoſtołow/ ſam zá wſzytkie
6:
odpowiedział.
7:
Tyś ieſt Chriſtus.) Piotr napirwſzy z Bozkiego obiáwienia po=
8:
znał dwie naywyżſze táiemnice wiáry náſzey; rozdzielność perſon
9:
w Boſtwie/ y wćielenie ſyná Bożego. Hilarius ná to mieyſce/ y
10:
Athanaſius ſermone 4. contra Arianos, Chryſoſtomus, Cyrillus, Au=
11:
gustinus, y Leo. Abowiem przyſtało/ áby ten ktory miał być
12:
głową y fundámentem kośćiołá Chriſtuſowego/ y ktorego wiárę
13:
miał nieomylną vczynić; przodek też otrzymał w tym wyznániu:
Piotr napirwſsy poznał dwie nawyżſse táiemnice wiáry Chrześćijánskiey.

14:
ktore ták dálece przechodziło wſzytko przyrodzenie/ y wſzytek ro=
15:
zum ludzki (zwłaſzczá pátrząc ná człowieczeńſtwo/ y ná vłomność
16:
ćiáłá P. Chriſtuſowego) iż dla tey wiáry/ y iáwnego iey wyznánia/
17:
názwány ieſt Piotr błogoſłáwionym: iáko y Abráhám dla ſwey
18:
wiáry: y otrzymał/ iáko y on/ wielkie á známienite obietnice/ ták
19:
ſobie/ iáko y potomkom ſwoim. przetoż ś. Báſiliꝰ mowi. Iż Piotr/
20:
dla zacnośći wiáry/ zbudowánie kośćioła ná ſobie otrzymał.
21:
Błogosłáwionyś ieſt Symonie ſynu Iony.) Theophiláktus ták ná
22:
to mieyſce piſze. Oddárował Pan Piotrowi/ dawſzy mu tę wiel=
23:
ką zapłátę: iż ná nim kośćioł ſwoy zbudował. A Chryſoſtom ták
24:
wykłáda te ſłowá: Iákoś ty ieſt właſnym ſynem Ionaſzowym;
25:
tákem ia ieſt ſynem oycá mego/ teyże iſtnośći z nim.
Zapłátá Piotrowi zá wyznánie dána.
Chriſtus rodzony Syn Boży.
Bo gdyby był
26:
Piotr nie wierzył/ że Chriſtus ieſt ſynem Bożym przyrodzonym/
27:
vrodzonym z Oycá; ále tylko ſynem vczynionym ábo ſpoſobio=
28:
nym: nie trzebáćby mu było ná to obiáwienia z niebá; ániby
29:
był záſłużył ták wielkiego błogoſłáwieńſtwá.
30:
Tyś ieſt Opoká.) Z Græckiego ták ſię właſnie ma przełożyć:
31:
Tyś ieſt opoká/ ábo ſkáłá/ á ná tey opoce/ ábo ſkále zbuduię moy
32:
kośćioł.
Piotr ieſt tá opoká, ná ktorey P. Chriſtus kośćioł ſwoy zbudował.
Przetoż ſię tu iáwnemi fałſzerzmi piſmá świętego po=
33:
kazáli Czechowic y Budny/ tłumácze Nowego Teſtámentu
34:
Nowokrzczeńſcy: gdy ták przełożył ieden; Tyś ieſt opoczyſty: á
35:
drugi; Tyś ieſt ſkálny. Bo w Græckim nie ieſt πετραι̃ος áni πε=
36:
τρηεις, áni πετρινος, áni πετρωδης, ktorym imieniem zowie Mát=
37:
theuſz y Márek ś. ziemię opoczyſtą/ná ktorey naśienie wſzczedſzy
38:
wnet vſycha: ále πετρος, co zgołá toż ieſt co y πετρα, po náſzemu
39:
kámień/ opoká/ ábo ſkáłá; po Syryiſku/ Cháldeyſku y po Zydow=
40:
ſku Cepha. A gdyż to ieſt pewna/ że Pan Chriſtus do Piotrá nie po
Láćinie/


strona: 68

Rozd: 16. według Máttheuſzá.68.
1:
Láćinie/ áni po Græcku/ ále ięzykiem zwyczáynym/ po Syryiſku
2:
mowił: Tyś ieſt Cepha/ á ná tey Cephie zbuduię moy kośćioł: te=
3:
dyć y to rzecz nád ſłońce iáśnieyſza/ że Pan tymi ſłowy/ nie nákim
4:
inſzym/ iedno ná Pietrze obiecał kośćioł ſwoy zbudowáć: vczyni=
5:
wſzy go pirwſzym po ſobie fundámentem/ to ieſt głową kośćiołá
6:
ſwoiego. Bo co ieſt fundáment w budowániu; to ieſt głowá w
7:
ćiele/ krol w kroleſtwie/ á goſpodarz w domu. Y przetoż Zbor wál=
8:
ny Chálcedońſki ná ktorym było 630. Oycow Græckich y Láćiń
9:
ſkich/ zowie Piotrá opoką y fundámentem koſciołá powſzechnego.
10:
Y przed dwánaśćie ſet lat/ iáko Auguſtin ś. świádczy/ toż śpiewa=
11:
no iáwnie w kośćiele/ w onych wierſzách ś. Ambrożego. Prze co
12:
Hieronym ś. y Auguſtin ś. namiáſtki Piotrá ś. y ſtolicę iego zo=
13:
wą tą opoką/ ná ktorey Pan Chriſus kośćioł ſwoy zbubował: iż
14:
Piotr ieſt opoką/ nie iáko proſty człowiek/ ábo ſzczegulna oſobá:
15:
ále iáko Biſkup naywyżſzy po Chriſtuśie. Bo P. Chriſtus/ iáko
16:
ś. Báſilius powiáda/ tytułow y zacnośći ſwoich rad vżycza dru=
17:
gim. Kápłanem ieſt/ y kápłany czyni: opoką ieſt/ y opoką czyni:
18:
á rzeczy ſwe właſne dáie ſługom ſwoim. Ale ieſli przećiwnicy w=
19:
ſzytkim Doktorom Chrześćijáńſkim wiáry nie dawáią: niech ná=
20:
koniec ſámym Zydom wierzą. Niech ſłucháią co Eliás Rábin Zy=
21:
dowſki piſze tymi ſłowy: Cepha po Cháldeyſku/ znáczy ſkáłę/ y mo=
22:
cność. Ktorym imieniem názwał Ieſus Názáreńſki vczniá ſwe=
23:
go: dáiąc znáć/ iż on miał być głową y twierdzeniem wiáry iego.
24:
A brany piekielne.) Stałość y trwáłość wieczna tu ieſt obie=
25:
cána/ nie iedno kośćiołowi; ále y opoce ná ktorey kośćioł ieſt zbu=
26:
dowány. Iáko przypomina Origenes ſławny ná tym mieyſcu. A
27:
ták oſobnym przywileiem Piotrowi obiecano/ że ſtolicá iego ni=
28:
gdy nie vpádnie. Iáko y Auguſtin ś. wyznawa tymi ſłowy: Licz=
29:
ćie Biſkupy/ od ſámego Piotrá/ ná ſtolicy iego: á pátrzayćie/ w
30:
onym rzędzie ktory zákim idzie. Tenći ieſt tą opoką/ ktorey niezwy=
31:
ćiężą brany piekielne. Ktorey obietnice iż nie mieli inni Apoſto=
32:
łowie; przetoż nie dziw/ że ich ſtolice branam piekielnym vſtapić
33:
muśiáły.
Mocność kośćiołá y stolice Piotrowey.

34:
Y tobie dam klucze.) Przez te klucze/ rozumie ſię nawyżſza zwierz=
35:
chność y przełożeńſtwo dáne Piotrowi nád wſzytkim kośćiołem:
36:
to ieſt moc rozſądzánia náuk/ ieſli ſą prawdziwe: ábo fałſzywe: y
Zwierzchność Piotrowá.

37:
praw ſtánowienia/ y zgromádzánia ſynodow/ y pirwſzy głos ná
38:
nich/ y potwierdzenia ich; moc poświęcánia y ſtánowienia Bi=
39:
ſkupow y ſkłádánia ich/ y moc ſzáfowánia dobry kośćielnymi/ ták
40:
duchownymi iáko y świeckimi. Abowiem táką moc y zwierzch=
I 3ność piſmo


strona: 69

Ewángeliey Rozd: 17.69.
1:
ność piſmo ś. ná wielu mieyſcách wyraża przez klucze/ iáko ono
2:
kędy opiſuie złożenie iednego Biſkupá naywyżſzego/ á obránie in=
3:
ſzego/ tymi ſłowy: Y dam klucz domu Dawidowego ná rámię ie=
4:
go: y záwrze/ á żaden nie otworzy: otworzy/ á żaden nie záwrze.
5:
Tákże w obiáwieniu. Iáko przełożonemu mieyſkiemu/ y goſpoda=
6:
rzowi domowemu/ dániem kluczy/ zwierzchność nád miáſtem ábo
7:
nád domem zlecáią. A ták tymi ſłowy/ iáko ś. Grzegorz y ś. Chry=
8:
ſoſtom piſzą/ poruczył Pan Piotrowi wſzytek świát/ y vczynił go
9:
páſterzem y głową kośćiołá wſzytkiego.
10:
A cokolwiek zwiążeſs.) W piſmie ś. ten zwięzuie/ ktory roſká=
11:
zuie/ y ktory karze. O roſkazániach Pan ono mowi: Wiążą brze=
12:
mioná ćięſzkie/ y trudne ku noſzeniu/ y kłádą ná rámioná ludzkie.
13:
A o karániu: Cokolwiek zwiążećie ná ziemi. Ludzie lepák bywá=
14:
ią obowiązáni/ ták ná záchowánie roſkazánia przełożonych koś=
15:
ćielnych; iáko y ná podięćie karánia/ ieſli ich nie chowáli.
Moc daná Piotrowi y namiáſtkom iego.
A ten
16:
záś rozwięzuie/ ktory odpuſzcza grzechy/ ktory wyzwala od kará=
17:
nia/ ktory wolnym czyni od vſtaw/ od ślubow/ od przyśiąg/ y od
18:
innych obowiązek podobnych. A ták gdy Pan Piotrowi mowi
19:
w obecz: Cokolwiek zwiążeſz ábo rozwiążeſz rć. dáie mu moc zu=
20:
pełną roſkázowánia/ karánia/ záklinánia/ wyzwalánia/ odpuſzczá=
21:
nia/ rozgrzeſzánia/ y odpuſtow dawánia: áby był y ſędzią y prze=
22:
łożonym zgołá wſzytkich/ ktorzy ſą w kośćiele.
23:
Podz zá mną ſsátánie.) Abo przećiwniku: Bo ſię ták właſnie
24:
wykłáda/ Szátan ſłowo Zydowſkie. Czytay 3. Krol: 5. 4. Y dla
25:
tego Piotr vſłyſzał to ſobie/ iż ſię tu ſprzećiwiał woley Bożey y
26:
Páná Chriſtuſowey.
Szátan co znáczy.

27:
Według vczynkow iego.) Nie rzekł według miłośierdzia ſwego
28:
(áni według wiáry) ále według vczynkow káżdego. Augustinus de
29:
verbis Apoſtoli, ſermone 35 y záſię: Iákożby oddał káżdemu w
30:
dzień ſądny według vczynkow iego/ kiedyby nie było wolnośći w
31:
człowiecze/ ktorą zową liberum arbitrium?
Sąd według vczynkow iego.
Wolność człowiecza.
rozdział: 17

32:
ROZDZIAL XVII.
33:
1 Przemienienie Páńſkie ná gorze. 10 O przyśćiu Eliaſzá/ kto=
34:
ry ieſt Ian Krzćićiel. 14 Lunátyk vzdrowiony. 19 Ktorego v=
35:
czniowie dla niedowiárſtwá vzdrowić nie mogli. 20 Iákiey ieſt
36:
mocy wiárá. 21 Poſt y modlitwá. 24 Pobor zá ſię y zá Piotrá
37:
Pan Chriſtus płáći.
A po ſześći


strona: 70

Rozd: 17. według Máttheuſzá.70.
Záczá: 70.
Ewángelia ná dzień Páńſkiego przemienienia/ y ná 2. niedzielę poſtu.
werset: 1
1:
A
Po ſześći dniách wźiął Ieſus Piotrá y Iáku=
2:
bá y Ianá brátá iego/ y wprowádźił ie ná gorę
3:
wyſoką oſobno:

werset: 2y przemienił ſię przed nimi. A oblicze iego roźiáśniáło iáko ſłońce: ſzáty też iego
4:
sſtały ſię białe iáko " śnieg'.

" świátłość.G. S
werset: 3A oto ſię im vkazáli
5:
Moyzeſz y Eliaſz z nim rozmawiáiący.

werset: 4A " odpo=
" to ieſt, mowiąc ábo poczynáiąc. Hebráiſm.

6:
wiedáiąc Piotr/ rzekł do Ieſuſá: Pánie/ dobrze ieſt
7:
nam tu być: Ieſli chceſz/ vczyńmy tu trzy przybytki/
8:
tobie ieden/ á Moyzeſzowi ieden/ á Eliaſzowi ieden.

werset: 5
9:
Gdy on ieſzcze mowił/ oto obłok iáſny okrył ie. A
10:
oto głos z obłoku mowiący: Ten ieſt moy Syn miły/
11:
w ktorym ſię mnie dobrze vpodobáło: iego ſłuchay=
12:
ćie.

werset: 6A vſłyſzawſzy vczniowie/ vpádli ná twarz ſwo=
13:
ię/ y bali ſię bárzo.

werset: 7A przyſtąpiwſzy Ieſus/ dotknął
14:
ſię ich/ y rzekł - im': Wſtańćie/ á nie boyćie ſię.
-G.

werset: 8A
15:
podniozſzy oczy ſwe/ nikogo nie widźieli/ iedno ſáme=
16:
go Ieſuſá.

werset: 9A gdy zſtępowáli z gory/ przykazał im
17:
Ieſus/ mowiąc: Nikomu nie powiedayćie widzenia
18:
tego; áż ſyn człowieczy zmartwychwſtánie. *

Záczá: 71.
werset: 10
19:
Y pytáli go vczniowie * mowiąc: Coż tedy
* iego.G.

20:
Doktorowie zakonni powiedáią iż Eliaſz muśi pir=
21:
wey przyść?

werset: 11A on odpowiedáiąc/ rzekł im: Eliaſz=
22:
ći * przyidźie/ y nápráwi wſzyſtko.
* pierwey.1 L. K. G. S.

werset: 12wſzákże wam po=
23:
wiedam/ iż Eliaſz iuż przyſzedł/ á nie poználi go/ ále
24:
vczynili nád nim cokolwiek chćieli. Tákći y ſyn czło=
25:
wieczy będźie od nich ćierpiał.

werset: 13Tedy porozumieli
26:
vczniowie/ że im o Ianie Krzćićielu powiedźiał.

Záczá: 72.
werset: 14
27:
A gdy " przyſzedł' do rzeſzey/ przyſtąpił k niemu
" przyſzli.G.

28:
człowiek y vpadł przed nim ná koláná

werset: 15mowiąc: Pá=
29:
nie zmiłuy ſię nád ſynem moim: ábowiemći " lunáty=
30:
kiem ieſt/ y zle ſię ma: bo częſtokroć wpada w ogień/
" mieſiącnikiem to ieſt, káduk, ábo páduch miewa.

31:
y częſtokroć w wodę.

werset: 16y przywiodłem go vczniom
32:
twoim: ále go nie mogli vzdrowić.

werset: 17* Odpowiedá=
33:
iąc Ieſus/ rzekł: O rodzáiu niewierny y przewrotny/
* A. N. L. K G
y pokiż


strona: 71

Ewángeliey Rozd: 17.71.
1:
y pokiż będę z wámi? pokiż was będę ćierpiał? przy=
2:
nieśćie mi go tu.

werset: 18Y zfukał " go Ieſus/ á wyſzedł z
" to ieſt, duchá złego.

3:
niego czárt/ y vzdrowione ieſt pácholę od oney go=
4:
dźiny.

werset: 19Tedy przyſzedſzy vczniowie do Ieſuſá oſo=
5:
bno/ rzekli: Czemużeſmy go my wyrzućić nie mo=
6:
gli?

werset: 20Rzekł im Ieſus: Dla niedowiárſtwá wáſze=
7:
go. Bo wam záprawdę powiedam: Będźiećieli
8:
mieć wiárę/ iáko źiárno gorczyczne/ rzeczećie tey go=
9:
rze/ przeydźi ſtąd ondźie: á przeydźie/ y nic niepodo=
10:
bnego wam nie będźie.

werset: 21A tenći rodzay nie wycho=
11:
dźi iedno przez modlitwę y poſt.

werset: 22A gdy oni prze=
12:
bywáli w Gálileiey/ rzekł im Ieſus: Syn człowieczy
13:
ma być wydan w ręce ludzkie:

werset: 23y zábiją go/ á trzećieo
14:
dniá zmartwychwſtánie. y záſmućili ſię bárzo.

Záczá: 73.
werset: 24
15:
A gdy przyſzli do Káphárnaum/ przyſtąpili do
16:
Piotrá ći ktorzy " podatki' wybieráią/ y rzekli: Miſtrz
" Didráchmy.G.yL.to iest, dwie dráchmie iáko v nas ort talárá. Bo dráchmá iedná ważyłá náſse pułpiętá groſsá: iáko y Denarius.

17:
wáſz nie dáie podatku?

werset: 25Rzekł; Y owſzem. A gdy
18:
wſzedł w dom/ vprzedźił go Ieſus/ mowiąc: Co ſię
19:
tobie zda Symonie? Krolowie źiemſcy od kogo bio=
20:
rą " podatek' ábo czyńſz? od ſynow ſwoich/ czyli od
" podátki.G.

21:
obcych?

werset: 26" A on rzekł': Od obcych. Powiedźiał mu
" Rzekł mu Piotr.G.

22:
Ieſus: Tedyć wolni ſą ſynowie.

werset: 27Wſzákże ábyſmy
23:
ich niezgorſzyli/ ſzedſzy do morzá rzuć wędę/ á onę ry=
24:
bę ktora napierwey wynidźie/ weźmi: á otworzyw=
25:
ſzy gębę iey/ naydźieſz " ſtáter: ktory wźiąwſzy/ day im
" Státer, ważył dwie Didráchmie; iáko y ſiclus: iáko v nas puł tálára.

26:
zá mię y zá ſię.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Vkazáli ſię im Moyzeſs.) Auguſtin ś. ſtąd dowodzi/ że ſię święći
29:
po śmierći ludziom/ w oſobie ſwey właſney pokázowáć mogą: iá=
30:
ko ſię tu Moyzeſz pokazał Apoſtołom/ ktory był dawno vmárł.
Swięći ſię po śmierći ludziam vkázuią.

31:
Z gory.) Tę gorę Piotr ś. zowie gorą świętą/ dla tego dziwne=
32:
go ná niey przemienienia. Iáko y w ſtárym zakonie kędy ſię Bog
Mieścá święte.

33:
vkazał we krzu Moyzeſzowi/ y gdzieżkolwiek indzie/ mieyſce tá=
34:
kiego vkazánia/ ziemią świętą piſmo ś. zowie. Skąd iáśnie wi=
35:
dziemy/ że przez tákie vkázowánie Bozkiey obecnośći/ mieyſcá one
bywáią po=


strona: 72

Rozd: 17. według Máttheuſzá.72.
1:
bywáią poświącáne: y wzbudza ſię nabożeńſtwo w ludziách wier=
2:
nych ku tákowym mieścam. Iáko miánowićie ná tę gorę Tabor
3:
bywáły wielkie y częſte pielgrzymowánia w pirwſzym kośćiele; iá=
4:
ko y ná inne wſzytkie mieścá/ ktore zbáwićiel náſz ſwoią obecno=
5:
śćią y cudámi poświęćić raczył: y przetoż wſzytkę onę ziemię obie=
6:
cáną/ zową ziemią świętą. Czytay Hieronymá ś. in Epit: Paulæ,
7:
et Epist: 17. et 18. ad Marcellam.
Ziemia świętá.

8:
Eliaſsći przyidzie.) Tu maſz roznicę miedzy Eliaſzem w oſobie/
9:
ktory ieſzcze ma przyść przed dniem ſądnym; á miedzy Eliaſzem
10:
w przezwiſku/ ktory ieſt Ian Krzćićiel: ktory iuż przyſzedł w Du=
11:
chu y w mocy Eliaſzowey.
Eliaſs dwoiáki.
Ták iż nie o ſámym Ianie ieſt ono
12:
proroctwo v Máláchiaſzá; ále więcey o práwym Eliaſzu.
13:
Czemużeſmy go my nie mogli.)
Czártow wyrzucánie nie záwſse ſię dárzy.
Nie dziw tedy/ iż Exorcyſtowie
14:
kośćiołá powſzechnego/ ktorzy máią moc wyrzucánia czártow/ nie
15:
záwżdy ich mogą wyrzućić kiedy chcą; y częſto z wielką pracą.
16:
Gdyż Apoſtołowie wziąwſzy przedtym moc nád czártámi/ tu ich
17:
iednák wyrzućić nie mogli. Lecz Hæretykowie zgołá nigdy nic
18:
tákiego/ áni żadnego cudu innego prawdziwego vczynić nie mo=
19:
gą/ ná potwierdzenie wiáry ſwey potworney.
20:
Wiárę iáko ziárno.) Táć ieſt Kátholicka wiárá/ przez ktorą ſámę
21:
dzieią ſię wſzytkie cudá: wſzákże nie od wſzytkich ktorzy máią Ká=
22:
tholicką wiárę: ále od tych/ ktorzy máią wiárę mocną/ niewątpli=
23:
wą/ y niezwyćiężoną/ y ze wſzytkiemi dárámi cudow. Onić mo=
24:
gą/ wedle tych ſłow Páńſkich/ nie tylo inſze dziwne cudá czynić/ ále
25:
y gory przenośić: iáko y Páweł ś. wſpomina/
Wiárá Kátholicka ſámá cudá czyni.
y Hieronym ś. twier
26:
dzi/ y kośćielne hiſtorye miánowićie świádczą o ś. Grzegorzu
27:
Neocezáryiſkim/ ktory przenioſł gorę dla zbudowánia kośćiołá:
28:
ktorego przeto/ y prze inne wielkie cudá/ názwano Cudotworcą.
29:
Przez modlitwę y poſt.) Moc poſtow y modlitw. Skąd widzie=
30:
my/ iż Exorcyzmy kośćielne ſą z piſmem świętym zgodne: ktore
31:
do imieniá Páná Ieſuſowego przydawáią poſty y modlitwy ro=
32:
zliczne/ ná wygnánie czártow. Bo y tych też do tego potrzebá/
33:
á nie ſámey wiáry.
Exorciſmy z modlitwą y z posty.

34:
Wolni ſą ſynowie.) Acz Pan/ áby nie dał zgorſzenia/ pobor płá=
35:
ćił: wſzákże tuż pokazał/ że nie tylko ſam miał być wolen od płáce=
36:
nia tákich podátkow (iáko ſyn krolewſki/ ták z ſtrony boſtwá iáko
37:
y z ſtrony człowieczeńſtwá) ále y czeladz iego/ Apoſtołowie/ y ich
38:
namiáſtkowie/ że wſzytkim duchowieńſtem: ktora ieſt właſna czą=
39:
ſtká náſzego zbáwićielá.
Chriſtus y duchowni od poborow wolni.
Ktory przywiley/ ná ſámym práwie przy=
40:
rodzonym fundowány/ y przeto y v ſámych pogánow zwyczáyny/
Kdobrzy


strona: 73

Ewángeliey Rozd: 18.73.
1:
dobrzy Ceſárze y Krolowie Chrześćijáńſcy potwierdzili/ y práwá=
2:
mi ſwemi vmocnili/ ná cześć Chriſtuſową. Iáko Hieronym ś. pi=
3:
ſze ná to mieyſce. My/ práwi/ dla czći iego/ poboru nie płáćimy: á
4:
iáko ſynowie krolewſcy/ ieſtechmy wolni od tákowych podatkow.
5:
Zá mię y zá ſię.)
Piotr S. głową wſsytkich Apostołow.
Y to ieſt wielki znák/ iż Piotr był po Chriſtu=
6:
śie głową y przełożonym wſzytkich Apoſtołow. Co też y ſámi A=
7:
poſtołowie z tych ſłow zrozumieli. iáko Origenes/ Chryſoſtom/
8:
Hieronym/ y Auguſtin świádczą/ y ſámá rzecz niżey pokázuie.
rozdział: 18

9:
ROZDZIAL XVIII.
10:
1 Kto ieſt więtſzym w kroleſtwie niebieſkim. 6 Iáko ſię ſtrzedz
11:
potrzebá zgorſzenia. 15 Iáko mamy káráć brátá przećiw nam
12:
grzeſzącego. 17 Kto kośćiołá nie ſłucha/ ma być zá Pogániná.
13:
18 Moc związánia y rozwiązánia/ y klątwá kośćielna. 20 Dwá
14:
ábo trzey zgromádzeni w imię Chriſtuſowo. 21 Ilekroć mamy
15:
odpuſzczáć brátu nas obrażáiącemu. 23 Podobieńſtwo o Kro
16:
lu/ ktory liczby ſłucha ſług ſwoich.
Záczá: 74
Ewángeliá ná dzień S. Micháłá.
werset: 1
17:
W
Onę godźinę przyſzli do Ieſuſá vczniowie/
18:
mowiąc: Ktoli więtſzym ieſt w kroleſtwie
19:
niebieſkim.

werset: 2A Ieſus wezwawſzy dźie-
20:
ćięćiá/ poſtáwił ie w pośrzodku ich/

werset: 3y rzekł: Zá-
21:
prawdę powiedam wam; ieſli ſię nie náwroćićie/ y
22:
nie ſtániećie ſię iáko máłe dźiatki/ nie wnidźiećie do
23:
kroleſtwá niebieſkiego.

werset: 4Kto ſię tedy vniży iáko to
24:
dźiećiątko/ tenći ieſt więtſzy w kroleſtwie niebie-
25:
ſkim.

werset: 6A ktoby przyiął iedno dźiećiątko tákowe w
26:
imię moie/ mnie przyimuie.

werset: 6A ktoby záś zgorſzył
27:
iednego z tychto máłych ktorzy w mię wierzą/ lepiey=
28:
by mu było áby záwieſzono kámień młyńſki v ſzyie ie=
29:
go/ y zátopiono go w głębokośći morſkiey.

werset: 7Biá=
30:
dá ſwiátu dla zgorſzenia. Abowiem muſząć przyść z=
31:
gorſzenia: á wſzákże biádá człowiekowi onemu przez
32:
ktorego zgorſzenie przychodźi.

werset: 8A ieſli ręká twoiá/
33:
ábo nogá twoiá gorſzy ćię: odetni " ią' y zárzuć od ſie=
" ie.G. K.

34:
bie. " Lepieyći tobie' vłomnym ábo chromym wnidź
" Dobra ieſt tobie. Hebráiſm. Tákże y niżey
do żywotá/



strona: 74

Rozdz: 18. według Máttheuſzá.74.
1:
do żywotá/ niżli máiąc dwie ręce ábo dwie nodze
2:
być wrzuconym w ogień wieczny.
werset: 9A ieſli oko twoie
3:
gorſzy ćię/ wyłup ie/ y zárzuć od ſiebie. Lepieyći to=
4:
bie iednookim wnidź do żywotá/ niżli dwie oczy má=
5:
iąc być wrzuconym do piekłá ogniſtego.

Záczá: 75.
werset: 10
6:
Pátrzćieſz ábyśćie nie wzgardzáli iednego z tych
7:
to máłych. Abowiemći wam powiedam iż ánioło=
8:
wie ich/ w niebieśiech záwſze widzą oblicze oycá me=
9:
go/ ktory ieſt w niebieśiech. *

Aniołowie ſą ſtrożmi y opiekuny málutkich.
werset: 11
10:
Bo ſyn człowieczy przyſzedł áby zbáwił to co by=
11:
ło zginęło.

werset: 12Co ſię wam zda? Ieſliby kto miał ſto
12:
owiec/ á zábłądźiłáby iedná z nich: á zaż opuśćiwſzy
13:
dźiewięćdźieſiąt y dźiewięć ná gorách/ nie idźie ſzu=
14:
káć oney ktorá zábłądźiłá?

werset: 13A ieſli mu ſię przyda ná=
15:
leść ią: záprawdę powiedam wam/ że ſię z niey wię=
16:
cey weſeli/ niż z onych dźiewiąćidźieśiąt dźiewiąći/
17:
ktore nie błądźiły.

werset: 14Tákći nie ieſt wola przed oycem
18:
wáſzym/ ktory ieſt w niebieśiech/ áby zginął ieden z
19:
tych namnieyſzych.

Ewángelia ná Wtorek po 3. Niedz: poſtu.
werset: 15
20:
A ieſliby zgrzeſzył przećiwko tobie brát twoy/ idź/
21:
á karz go miedzy tobą y onym ſámym. Ieſli ćię vſłu=
22:
cha/ zyſkałeś brátá twego.

werset: 16Ale ieſli ćię nie vſłucha:
23:
weźmi zſobą ieſzcze iednego ábo dwu/ áby w vśćiech
24:
dwu ábo trzech świádkow ſtánęło káżde ſłowo.

werset: 17A
25:
ieſliby ich nie vſłuchał/ powiedz kośćiołowi: A ieſli=
26:
by kośćiołá nie vſłuchał: niechći będźie iáko pogá=
27:
nin y celnik.

Záczá: 76
werset: 18
28:
Záprawdę powiedam wam: Cobyśćie kolwiek
29:
związáli ná źiemi/ będźie związano y ná niebie: á co=
30:
byśćie rozwiązáli ná źiemi/ będźie rozwiązano y w
31:
niebie.

werset: 19Záſię powiedam wam; iż gdyby ſię z was
32:
dwá zezwolili ná źiemi/ o wſzelką rzecz ktorąby pro=
33:
śili/ sſtánie ſię im od oycá mego ktory ieſt w niebie=
34:
śiech.

werset: 20Abowiem gdźie ſą dwá ábo trzey zgromádze
K 2ni w imię


strona: 75

Ewángeliey Rozd: 18.75.
1:
ni w imię moie/ támem ieſt w pośrzodku ich.

werset: 21Te=
2:
dy Piotr przyſtąpiwſzy do niego/ rzekł: Pánie/ ile=
3:
kroć brát moy zgrzeſzy przećiwko mnie/ á mam mu
4:
odpuśćić? izali áż do ſiedmikroć?

werset: 22Rzekł mu Ieſus:
5:
Nie powiedamći áż do ſiedmikroć: ále áż do " ſied=
6:
midźieśiąt ſiedmikroć. *

" do ſiedmidzieſiątkroć ſiedmi.G.Co vczyni czteryſtá kroć y dźiewięćdzieſiąt.
Záczá: 77
werset: 23
7:
Dla tego przypodobáne ieſt kroleſtwo niebieſkie
8:
człowiekowi krolowi/ ktory chćiał kłáść liczbę z ſłu=
9:
gámi ſwoimi.

Ewáng: ná 21. Niedzielę po Swiątkách.
werset: 24A gdy począł liczbę kłáść; przywie=
10:
dźiono mu iednego co był winien dźieśięć tyſięcy tá=
11:
lentow.

Tálent ieden waży 600. koron, to ieſt 900 złotych. A ták 10000. Tálentow, czynią dziewięćkroć tyſiąc tyſięcy złotych: ábo dziewięć milionow.
werset: 25A gdy on nie miał ſkąd oddáć/ kazał go pan
12:
iego záprzedáć/ y żonę iego y dźieći/ y wſzytko co miał/
13:
y zápłáćić.

werset: 26A vpadſzy ſługá - on'/ prośił go/ mo=
14:
wiąc: Miey ćierpliwość náde mną/ á wſzytko tobie
15:
oddam.
-G.

werset: 27A pan zlitowawſzy ſię nád onym ſługą/ wy
16:
puśćił go/ y dług mu odpuśćił.

werset: 28Lecz ſługá on wy=
17:
ſzedſzy/ nálazł iednego z tych co z nim ſłużyli ktory mu
18:
był winien ſto " groſzy: y poimawſzy go duśił gi mo-
" Denáriow.G. L.A ſto tákich groſsy czynią dzieſięć koron: ábo piętnaśćie złotych.

19:
wiąc: " Odday coś' winien.
" odday mi iesliś co.G.

werset: 29A vpadſzy on towárzyſz
20:
iego/ * prośił go/ mowiąc: Miey ćierpliwość náde
* do nogieo. G.

21:
mną/ á oddamći wſzytko.

werset: 30A on niechćiał: ále ſzedſzy
22:
wrzućił go do więźienia/ áżby oddał dług.

werset: 31A vyrza=
23:
wſzy towárzyſze iego co ſię dźiało/ záſmućili ſię bárzo:
24:
y ſzedſzy oznaymili pánu ſwemu wſzytko co ſię dźiało.

werset: 32
25:
Tedy wezwawſzy go pan iego/ rzekł mu: Sługo
26:
złośćiwy/ wſzytek * dług odpuśćiłemći/ iżeś mię pro=
* on.G. K.

27:
śił:

werset: 33Izali tedy y ty nie miałeś ſię zmiłowáć nád to=
28:
wárzyſzem twoim/ iákom ſię y ia zmiłował nád to=
29:
bą?

werset: 34y rozgniewawſzy ſię pan iego/ podał go kátom/
30:
áżby * zápłáćił wſzytek dług.
* mu.G. K.

werset: 35Tákći y oćiec moy nie=
31:
bieſki vczyni wam/ ieſli nie odpuśćićie káżdy brátu
32:
ſwemu z ſerc wáſzych *. *

* vpadkow ichG.

33:
NAVKI Y PRZESTROGI.
34:
Ktoli więtſsym ieſt.) Tego pytánia Apoſtołowie z tąd przyczy=
nę wzięli/


strona: 76

Rozd: 18. według Máttheuſzá.76.
1:
nę wzięli/ iż widzieli Piotrowi zwierzchność dáną nád wſzytkimi:
2:
przez to że mu rzeczono; Tyś ieſt opoká/ Tobie dam klucze: y do=
3:
pirko; Day im zá mię y zá ſię. Wſzákże nie śmieiąc iáśnie ſpytáć/
4:
przeczby Piotrá nád inſze przełożył: pytáią z dáleká; Ktoby był
5:
miedzy nimi więtſzym. Chryſoſtom y Hieronym ś. ná to mieyſce.
Piotrowe przełożenſtwo nád wſsytkimi.

6:
Iáko máłe dziatki.) Pokorá/ niewinność/ ſzczyrość/ á proſtotá
7:
ieſt nam tym przykłádem dziatek zálecona.
8:
Dla zgorſsenia.)
Gorſsących karánie.
Ludzie ſą bárzo ſkłonni do zgorſzenia ze złego
9:
żyćia przełożonych ſwoich/ á zwłaſzczá kápłanow. Przetoż ćięſzki
10:
ſąd odnioſą przełożeni / ták duchowni iáko y świetcy (ále wię=
11:
cey duchowni) ktorzy złym przykłádem y żyćiem niepobożnym in=
12:
ne ludzie gorſzą.
13:
Ręká twoiá ábo nogá. ) Przez te członki napotrzebnieyſze czło=
14:
wiekowi/ rozumieią ſię nam nabliżſze y namilſze rzeczy: iáko żoná/
15:
dzieći/ krewni/ przyiaćiele/ máiętnośći.
Gorſsących oddalenie.
Co wſzytko wzgárdzić y o=
16:
puścić mamy/ kiedy nam przeſzkadza do zbáwienia.
17:
Aniołowie ich.) Wielka ieſt zacność duſze człowieczey/ że ká=
18:
żda z nich/ od początku národzenia/ ma ániołá ſtrożá ſwego ná=
19:
znáczonego. Hieronym ś. ná to mieyſce.
Aniołowie ſtroże.

20:
Iesliby kośćiołá nie vsłuchał.) Tu przez kośćioł/ Chryſoſtom ś. y
21:
poſpolićie wſzyſcy Doktorowie rozumieią Biſkupy y przełożone
22:
kośćielne: ktorzy máią moc ſądzenia/ związánia y rozwiązánia: ni=
23:
żey ꝟ. 18. A obácz iż nie tylko Hæretycy/ ále y inni vporni/ á nie=
24:
poſłuſzni ſynowie kośćielni/ mogą być wyklęći/ y sſtáć ſię tákimi/
25:
iácy byli v Zydow pogáni y celnicy; to ieſt wyrzuceni z ſpołeczno=
26:
śći wiernych. Ktora klątwá (iáko Auguſtin świádczy) ieſt ćiężſze
27:
karánie niż gdy człowieká mieczem zetną/ ogniem ſpalą/ ábo be=
28:
ſtiámi ſkarmią.
Klątwá nawiętſse skaránie.
Bo kluczmi kośćielnymi ćiężey y nieſzczęśliwiey
29:
bywa człowiek związány/ niżli ktoremiżkolwiek naciężſzymi y na=
30:
twárdzieyſzymi żeláznymi/ ábo diámentowemi łáncuchámi/ ábo
31:
okowámi. To wſzytko Auguſtin.
32:
Iáko pogánin.) Ponieważ tedy Hæretykowie kośćiołá nie ſłu=
33:
cháią: ſłuſznie ſię ich (á zwłaſzczá miánowićie wyklętych) Kátho=
34:
likowie wiárowáć/ z nimi w rzeczách z ſtrony nabożeńſtwá nie
35:
obcowáć/ y owſzem ſię ták imi brzydzić máią/ iáko Zydy/ pogány
36:
y iáwnogrzeſzniki.
Hæretykow ſię wiárowáć potrzebá.

37:
Cobykolwiek związáli.) Iáko przedtym dał moc zwięzowánia
38:
y rozwięzowánia wſzytkich w obec/ y káżdego z oſobná/ napirwey
39:
y oſobliwie Piotrowi ś. ná ktorym kośćioł ſwoy zbudował: Ták
Moc zwięzowánia y rozwięzowánia komu dána.

40:
tu nie tylko Piotrowi/ y w nim potomkom iego: ále też y inſzym
K 3Apoſtołom;


strona: 77

Ewángeliey Rozd: 19.77.
1:
Apoſtołom; y w nich namiáſtkom ich/ káżdemu w ſwym Biſkup=
2:
ſtwie tęż moc dáie. Hieron: lib. 1. cáp: 14. aduerſus Iouinianum, et
3:
epist: ad Heliod. Cyprianus de vnitate Eccleſiæ. Lecz ináczey wie=
4:
dzieć nie mogą coby rozwiązáć/ á co związáć mieli/ áż im káżdy o=
5:
tworzy przez ſpowiedz ſwe ſumnienie.
Spowiedz.

6:
A cobyśćie rozwiązáli.) Nie mnieyſzą moc dał Pan kośćioło=
7:
wi ſwemu rozwiązánia/ á niżli związánia. Iáko ś. Ambroży prze=
8:
ćiw Nowácyanom piſze. Ktorzy mowili: iż kápłani mogą zwią=
9:
záć/ ále nie rozwiązáć.
Kápłani mogą związáć y rozwiązáć.

10:
Gdyby ſię z was dwá zezwolili.) Wſzelkie zezwolenie w iednośći
11:
kośćiołá Chriſtuſowego/ ná Conciliách/ ná Synodziech/ y ná po=
12:
ſpolitych modlitwách/ więtſzey mocy ieſt/ niżli oſobnego ktorego
13:
człowieká.
14:
W pośrodku ich.) Nie káżde zgromádzenia mogą ſobie przyto=
15:
mność y obecność Páná Chriſtuſową przypiſowáć: ále tylko te/
16:
ktore ſię zgromádzáią w iednośći kośćielney. A przetoż wſzytkie
17:
zbory y ſchadzki hæretykow y odſzczepieńcow/ ktore ſię zgroma=
18:
dzáią proſto przećiw Kátholickiey wierze/ dármo ſię tym ſłowem
19:
Páńſkim ćieſzyć máią. Cyprianus de vnitate Eccleſiæ.
W ktorych pośrzodku ieſt P. Christus.

20:
Siedmdzieśiąt śiedm kroć.) Iáko záwſze máią odpuſzczáć kápła=
21:
ni pokutuiącym grzechy ná ſpowiedzi przez rozgrzeſzenie: ták też
22:
winien káżdy odpuśćić blizniemu wyſtępki iego przećiw ſobie/
23:
choćby go tyśiąc kroć obráził.
Odpuſsczenie grzechow nie ieſt zámierzone.
rozdział: 19

24:
ROZDZIAL XIX.
25:
3. Małżeńſtwo z vſtáwy ſwey nierozdzielne być pokázuie. 9 A
26:
iż ſię żony chybá dla cudzołoſtwá/ opuśćić nie godzi. 12 Miedzy
27:
rzezáńcy chwali te/ ktorzy ſię ſámi vrzezáli dla kroleſtwá Bożego.
28:
13 Kłádzie ná dziatki ręce. 17 Záchowánie przykazánia potrze=
29:
bne do zbáwienia. 20 Dla doſkonáłośći wſzytko opuśćić. 23 Bo=
30:
gáty trudno ma być zbáwion. 28 Zapłátá wſzytko opuſzczáią=
31:
cych dla Chriſtuſá.
CZWARTA CZESC EWángeliey, o przyſzćiu P. Chriſtuſowym do Iudskiey ziemie ná vmęczenie.
Záczá: 78
werset: 1
32:
Y
Stáło ſię/ gdy dokończył Ieſus tych mow/
33:
odſzedł z Gálileiey/ y przyſzedł ná gránice
34:
Iudſkie zá Iordan.

werset: 2Y ſzły zá nim wielkie
35:
rzeſze/ y vzdrowił ie tám.

Ewángelia w dzień ś. Agáty pánny y męcz.
werset: 3
36:
Y przyſzli do niego Pháryzeuſzowie/ kuſząc go/ y
37:
mowiąc *: Godźili ſię człowiekowi opuśćić żonę
* mu.G
ſwoię/


strona: 78

Rozd: 19. według Máttheuſzá.78.
1:
ſwoię/ dla ktoreykolwiek przyczyny?

werset: 4A on odpowie=
2:
dáiąc/ rzekł im: Nie czytáliśćie/ iż ten ktory ſtwo=
3:
rzył * od początku/ mężczyznę y niewiáſtę ſtworzył ie:
* człowieká.N. L. K.

4:
y rzekł:

werset: 5Dla tego/ opuśći człowiek oycá y mátkę/
5:
y przyłączy ſię ku żęnie ſwey: y będą dwoie " w iednym
6:
ćiele.

" w iedno ćiáło.G.to iest, zá iednego człowieká.
werset: 6A ták iuż nie ſą dwoie/ ále iedno ćiáło. Co te=
7:
dy Bog złączył/ człowiek niechay nie rozłącza.

werset: 7Rze
8:
kli mu: Przeczże tedy Moyzeſz roſkazał dáwáć liſt
9:
rozwodny/ y opuśćić *?

* ią? G.
werset: 8Rzekł im: Iż Moyzeſz dla
10:
twárdośći ſercá wáſzego dopuśćił wam opuſzczáć
11:
żony wáſze: lecz od początku nie było ták.

werset: 9A po=
12:
wiedam wam/ iż ktobykolwiek opuśćił żonę ſwoię/
13:
oprocz dla porubſtwá/ á inſząby poiął/ cudzołoży: á
14:
ktoby opuſzczoną poiął/ cudzołoży.

werset: 10Rzekli mu v=
15:
czniowie iego: Ieſli ták ieſt ſpráwá człowieká z żo=
16:
ną/ nie pożyteczno ſię żęnić.

werset: 11A on im rzekł: Nie
17:
wſzyścy poymuią " mowy tey'/ ále ktorym ieſt dano.

" Abo słowá tego, ábo rzeczy tey. Bo słowo, ſpoſobem ięzyká Zydowskiego częſto ſię miáſto rzeczy kłádzie.
werset: 12
18:
Abowiem ſą rzezáńcy ktorzy z żywotá mátki ták ſię
19:
národźili: y ſą rzezáńcy ktorzy od ludźi ſą vrzezáni: y
20:
ſą rzezáńcy ktorzy ſię ſámi vrzezáli dla kroleſtwá nie
21:
bieſkiego. Kto to może poiąć niechay poymuie. *

werset: 13
22:
Tedy mu przynieśiono dźiatki/ áby ręce włożył
23:
ná nie y modlił ſię. A vczniowie fukáli ie.

werset: 14Lecz Ie=
24:
ſus rzekł im: Zániechayćie dźiatek/ á nie zábraniay=
25:
ćie im przychodźić do mnie: ábowiem tákowych ieſt
26:
kroleſtwo niebieſkie.

werset: 15A włożywſzy ná nie ręce/ po=
27:
ſzedł z onąd.

Záczá: 79
werset: 16
28:
A oto ieden przyſtąpiwſzy/ rzekł mu: Náuczyćie=
29:
lu dobry/ co dobrego mam czynić ábym miał żywot
30:
wieczny?

werset: 17A on mu rzekł: " Co mię pytaſz o dobrym?
" przecz mię zowieſs dobrym? zaden dobry, tylko ieden, Bog.G.

31:
Iedenći ieſt dobry/ Bog'. A ieſli chceſz wnidź do ży=
32:
wotá/ chowayże przykazánia.

werset: 18Rzekł mu: Ktore? A
33:
Ieſus odpowiedźiał; " Nie będźieſz zábijał: Nie bę=
" miáſto, Nie zábijay, Niecudzołoż. Hebráiſm.

34:
dźieſz cudzołożył: Nie będźieſz kradł: Nie będźieſz
fałſzywie


strona: 79

Ewángeliey Rozd: 19.79.
1:
fałſzywie świádczył:

werset: 19Czći oycá twego y mátkę two
2:
ię: Będźieſz miłował bliźniego twego iáko ſámego
3:
ſiebie.

werset: 20Rzekł mu młodźieniec: Wſzyſtkiegom tego
4:
ſtrzegł - od młodośći moiey': czegoż mi ieſzcze nie do=
5:
ſtawa?

-8 L.
werset: 21Rzekł mu Ieſus: Ieſli chceſz być doſkoná=
6:
łym/ idź/ przeday co iedno maſz/ y day vbogim/ á bę=
7:
dźieſz miał ſkarb w niebie: á przydź/ y podź zá mną.

werset: 22
8:
A gdy to ſłowo młodźieniec vſłyſzał/ odſzedł ſmut=
9:
ny: ábowiem miał máiętnośći wiele.

werset: 23A Ieſus rzekł
10:
vczniom ſwoim: Záprawdę powiedam wam/iż bo=
11:
gáty trudno wnidźie do kroleſtwá niebieſkiego.

werset: 24Y
12:
záſię powiedam wam: Látwiey ieſt " wielbłądowi'
"Abo, Linie: bo y tę znáczyć może Greckie słowoκάκειος: ále lepiey ták iako w texćie ſtoi.

13:
przez dźiurę igielną prześć/ niż bogátemu wniść do
14:
kroleſtwá " niebieſkiego'.

" Bożego.G.
werset: 25A vſłyſzawſzy to vczniowie
15:
ieo / zdumieli ſię bárzo/ mowiąc: Ktoż tedy może być
16:
zbáwion?

werset: 26A Ieſus poyrzawſzy/ rzekł im: V ludźi
17:
to niepodobno ieſt/ ále v Bogá wſzytko ieſt podobno.

Ewángelia ná dzień náwrocenia Páwłá ś. y ś. Opátow.
werset: 27
18:
Tedy Piotr odpowiedáiąc/ rzekł mu: Otoſmy
19:
my opuśćili wſzytko/ y poſzlichmy zá tobą: " coż nam
20:
tedy będźie'?

"coż tedy mieć będziem? ábo, co nam zá to będzie.
werset: 28A Ieſus rzekł im: Záprawdę powie=
21:
dam wam/ iż wy ktorzyśćie ſzli zá mną/ w odrodzeniu
22:
gdy vśiędźie Syn człowieczy ná ſtolicy máieſtatu
23:
ſwego/ będźiećie y wy ſiedźieć ná dwánaśćie ſtoli=
24:
cách/ ſądząc dwoienaśćie pokolenia Izráelſkie.

werset: 29Y
25:
wſzelki ktoryby opuśćił dom/ ábo bráćią/ ábo ſioſtry/
26:
ábo oycá/ ábo mátkę/ ábo żonę/ ábo " ſyny'/ ábo role
" dzieći.G.

27:
dla imięniá mego: tyle ſtokroć weźmie/ y żywot wie=
28:
czny " odźierży. *

" odziedziczy.G.
werset: 30A wiele pierwſzych/ będą o=
29:
ſtátecznymi: á oſtátecznych/ pierwſzymi.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Człowiek niechay nie rozłącza.) Tá nierozdzielność miedzy mę=
32:
żem á żoną/ ſtąd pochodzi; iż Małżeńſtwo ieſt Sákrámentem: to
33:
ieſt znákiem świętym nierozdzielnego złączenia Chriſtuſá z kośćio=
34:
łem. Auguſtinus de peccato orig: cap. 34.
Małżenstwo czemu nie rozdzielne.
Oprocz


strona: 80

Rozd: 19. według Máttheuſzá.80.
1:
Oprocz dla porubſtwá.) Dla cudzołoſtwá może mąż żonę/ y
2:
żoná mężá opuśćić.
Małżenſtwo nierozdzielne.
Ale áni mąż inſzey żony/ áni żoná inſzego mę=
3:
żá poiąć nie może/ poki pirwſzy żywi. Augustinus : de Adult : coni:
4:
lib: 2. cap: 9. Y przeto Fábiolá zacna Rzymiánká czyniłá iáwną
5:
pokutę/ ácz to z niewiádomośći byłá vczyniłá: iáko ś. Hieronym
6:
piſze. Y z Páwłá ś. iáſna ieſt/ że ktora idzie zá drugiego mężá/ poki
7:
pirwſzy żyw/ ieſt cudzołożnicą. Co wſzytko ieſt przećiw Nowo=
8:
wiernikom dziśieyſzym/ ktorzy tákich małżeńſtw dopuſzczáią.
9:
Nie wſsyſcy poymuią.) Ktorzykolwiek nie máią tego dáru ſobie
10:
dánego/ mowi Auguſtin ś. ábo dla tego nie máią iż niechcą/ ábo
11:
iż tego co chcą nie záchowáią. A ktorzy ten dar máią/ z Bogá gi
12:
máią/ y z ſwey dobrey woli. Skąd iáſna ieſt/ iż P. Bog dáru po=
13:
wśćiągliwośći żadnemu nie broni: ále go dáie káżdemu ktory oń
14:
prośi/ ktory go chce/ ktory ſię ſtára áby go doſtał.
Dáru powsćiągliwośći nikomu Bog nie broni.
Abowiem ká=
15:
żdemu proſzącemu będzie dano/ y ktory ſzuka/ naydzie/ y kołácące=
16:
mu będzie otworzono. Hieronym ná to mieyſce. Toż Tertulian/
17:
Origenes/ Grzegorz Názyán: Ambroży/ Auguſtin y Chryſoſtom
18:
twierdzą/ y ták te ſłowá Páńſkie wykłádáią. Przetoż Hæretyko=
19:
wie/ y zbiegli mniſzy nie ſłuſznie tym krzywoprzyśięſtwá ſwe y zła=
20:
mánie ślubow wymawiáią/ żeby im Bog nie dał tego dáru.
21:
Ktorzy ſię ſámi vrzezáli.) Ci ſię vrzezáli dla kroleſtwá niebie=
22:
ſkiego/ ktorzy wieczną czyſtość Bogu poślubili/ dla łácnieyſzego
23:
y pewnieyſzego doſtąpienia kroleſtwá niebieſkiego. Iáko Augu=
Sluby czyſtośći.

24:
ſtin ś. pokázuie: Ktory też dowodzi/ iż ſtan tych ktorzy czyſtość
25:
ślubuią Pánu Bogu/ ieſt lepſzy y doſkonálſzy/ y więtſzey zaſługi v
26:
Bogá/ y ſpoſobnieyſzy do doſtąpienia żywotá wiecznego/ á niżli
27:
ſtan małżeńſki. Co ieſt przećiw Iowiniániſtom/ ták ſtárym/ iáko
28:
y tym nowym.
29:
Kto może poiąć, niechay poymuie.) Nie ták mowi o przykazá=
30:
niach: Kto ie może chowáć/ niechay chowa (bo te z potrzeby má=
31:
ią być chowáne/ pod vtrátą żywotá wiecznego) ále o rádách/ (iá=
32:
ko o pánieńſtwie/ o wſtrzymániu ſię od mięſá y od winá/ o dobro=
33:
wolnym vboſtwie/ y o rozdániu vbogim wſzytkiego) ták mowi:
34:
kto może poiąć niech poymie. Co ieſt tylko rádá/ á nie mándat
35:
áni roſkazánie. August: ſerm: 6. de tempore. A to też przećiw dzi=
36:
śieyſzym hæretykom: ktorzy powiádáią/ iż nie máſz w Ewángeli=
37:
ey żadney rády/ ále wſzytko ieſt przykazánie.
Inſsa ieſt rádá, á inſse roskazánie.

38:
Włożywſsy ná nie ręce.) Wiedzieli ći ważność błogoſłáwień=
39:
ſtwá y przeżegnánia Páná Chriſtuſowego: y przetoż dziatki przy=
40:
wodzili do niego.
Biskupie błogosłáwienstwo.
Iáko y dobrzy Chrześćijáni wſzytkich wiekow/
Ldziatki


strona: 81

Ewángeliey Rozd: 19.81.
1:
dziatki ſwe wodzili do Biſkupow/ áby od nich bráli przeżegnánie.
2:
Ieśli chceſs wniść do żywotá.) Nie rzekł mu: Ieſli chceſz wniść
3:
do żywotá/ idz przeday wſzytko co maſz: ále/ choway przykazánia.
4:
Dobry miſtrz oddzielił zakonne przykazánia/ od tey zacnieyſzey do=
5:
ſkonałośći. Czegoby był nie rzekł/ gdyby kto mogł wniść do
6:
niebá bez záchowánia Bożego przykazánia/ przez ſámę wiárę/ kto=
7:
ra bez vczynkow vmárła ieſt. Augustinus ad Dulcid: quæst: 1.
Inſsa ieſt rádá, á inſse przykazánie.
Vczynki do zbáwienia potrzebne.

8:
Ieśli chceſs być doskonáłym.)
Rozność ſtanow miedzy Chrześćijány.
Oto iáſną rożność czyni miedzy
9:
záchowánim Bożego przykazánia (ktore ieſt wſzytkim do zbáwie=
10:
nia potrzebne) á miedzy doſkonáłośćią/ ktorą rádzi tym/ co iey żą=
11:
dáią. A toć ieſt ſtan doſkonáłośći/ ktorey zakonnicy ſzukáią/ we=
12:
dle tey rády Páńſkiey/ wſzytko opuśćiwſzy á náśláduiąc go.
13:
Podz zá mną.) Iść zá Chriſtuſem y náśládowáć go/ ieſt/ nie
14:
mieć żony/ nie mieć nic właſnego/ y żyć ſpołecznie. Ktory ſtan ma
15:
oſobną w niebie zapłátę nád inne wſzytkie ſtany.
Ktorzy oſobliwie Chriſtuſá náśláduią.
Ten ſtan obrá=
16:
li Apoſtołowie/ y Zakonnicy wſzyścy/ y Auguſtin ś. toż vczynił/ y
17:
innych do niego pilnie námawiał. Augustinus epist: 89.
18:
Bogáty trudno ma wniść.) V Márká ś. wykłáda to Pan Chri=
19:
ſtus/ o tych bogátych ktorzy w bogáctwách vfáią. w Rozd: 10. 24.
20:
V Bogá wſsytko ieſt podobno.) Podobna ieſt v Bogá wielbłą=
21:
dá przeprowádzić przez igielne vcho: choćia tego Bog nigdy nie
22:
vczynił/ áni podobno vczyni ná potym. Co ieſt przećiw bluznier
23:
ſkiemu niedowiárſtwu przećiwnikow/ ktorzy mowią; Iż Bog nie
24:
może nic więcey vczynić/ iedno co do tąd vczynił.
Ciało Chriſtuſowe może być kędy, y iáko raczy
Lecz iáko wie=
25:
rzemy iż może wielbłądá przewieść przez vcho igielne/ co ſię zda
26:
niepodobno: ták też wierzemy/ iż ćiáło ſwe święte przewiodł prze=
27:
ze drzwi zámknione/ przez kámień grobowy/ y przez nienáruſzoną
28:
zupełność Pánny Mátki ſwoiey: czyniąc nád przyrodzenie/ y
29:
przećiw przyrodzeniu/ co chce z ćiáłem ſwoim.
30:
Myſmy opuśćili wſsytko.) Stąd znáć/ iż Apoſtołowie y żony o=
31:
puśćili: iáko Hieronym ś. pokázuie. A z tychże ſłow Auguſtin ś.
32:
dowodzi; iż ten ślub dobrowolnego vboſtwá Apoſtołowie v=
33:
czynili. Augustinus lib: 17 de ciuitate Dei cap: 4.
Apoſtołowie vboſtwo ślubili.

34:
Coż nam tedy będzie?) Obácz iż Apoſtołowie dla zapłáty wſzy=
35:
tko opuśćili/ y Pan Chriſtus nagrodę im zá to obiecuie.
Dla zapłaty możem dobrze czynić.
Będziećie y wy śiedzieć.) Nie ſam Pan Chriſtus (ácz on ieſt prze=
36:
dnieyſzy y właſny ſędzia żywych y vmárłych) ále y Apoſtołowie/ y
37:
wſzyścy święći doſkonáli będą z nim ſądzili.
Chriſtus nie zayrzy świętym ſwych vrzędow

38:
A wżdy to nic nie vy=
39:
muie czći y chwały iego: przez ktoreo y w ktorym ten y innych wiele
40:
przywileiow máią święći ták w tym iáko y w przyſzłym żywoćie.
Rozdźiał


strona: 82

Rozd: 20. według Máttheuſzá.82.
rozdział: 20
1:
ROZDZIAL XX.
2:
1 Podobieńſtwo o robotnikách w winnicy. 18 Mękę ſwą vcz=
3:
niom opowieda. 20 Prośbá żony Zebedeuſzowey zá ſynmi ſwe=
4:
mi. 28 Chriſtus przyſzedł áby nam ſłużył/ y vmárł zá nas. 30
5:
Dwá ślepi vzdrowieni.
Záczá: 80.
Ewáng: Niedziele ſtárego Zapuſtu.
werset: 1
6:
P
Odobne * ieſt kroleſtwo niebieſkie człowie=
* bowiem.G.

7:
kowi goſpodarzowi/ ktory wyſzedł bárzo rá=
8:
no náymowáć robotniki do winnice ſwoiey.

werset: 2
9:
A zmowiwſzy ſię z robotnikámi z groſzá ná dźień/
Groſz ten Denarius wiele ważył, patrz wyżſsey kap: 17. 24.

10:
poſłał ie do winnice ſwoiey.

werset: 3Y wyſzedſzy o trzećiey
11:
godźinie/ vyrzał drugie ſtoiące ná rynku proznuiące/

werset: 4
12:
y rzekł im: Idźćie y wy do winnice */ á co będźie
* moiey.N. L.yG.

13:
ſpráwiedliwa/ dam wam.

werset: 5A oni poſzli. Y záſię wy=
14:
ſzedſzy o ſzoſtey y dźiewiątey godźinie/ tákże vczynił.

werset: 6
15:
A o iedennaſtey godźinie wyſzedſzy/ nálazł drugie
16:
ſtoiące */ y rzekł im: Co tu ſtoićie cáły dźień proznu=
* proznuiące.G.

17:
iący?

werset: 7Rzekli mu: Iż nas nikt nie náiął. Rzekł im:
18:
Idźćie y wy do winnice *.
* moiey.N. L.yG.á co będzie ſprawiedliwa, wezmiećie.G. S

werset: 8A gdy wieczor przyſzedł/
19:
rzekł pan winnice ſprawcy ſwemu: Záwołay robo=
20:
tnikow/ y odday im zapłátę/ począwſzy od oſtátnich
21:
áż do pierwſzych.

werset: 9A gdy przyſzli oni ktorzy o ieden=
22:
naſtey przyſzli byli/ wźięli káżdy po groſzu.

werset: 10Przyſzed=
23:
ſzy też y pierwſzy/ mniemáli żeby więcey wźiąć mieli:
24:
ále wźięli y oni káżdy po groſzu.

werset: 11A wźiąwſzy ſzemrá=
25:
li przećiw goſpodarzowi/

werset: 12mowiąc: Ci oſtáteczni
26:
iednę godźinę robili: á vczyniłeś ie rownymi nam
27:
ktorzyſmy nieśli ćiężar dniá y " vpalenia'.
" vpalenie.G.

werset: 13A on od=
28:
powiedáiąc/ rzekł iednemu z nich: Przyiaćielu/ nie
29:
czynięć krzywdy: A zaś ſię zemną zá groſz nie zmo=
30:
wił?

werset: 14Weźmiż co twego ieſt/ á idź: Chcę też y temu
31:
oſtátecznemu dać iáko y tobie.

werset: 15Czyli mi ſię nie go=
32:
dźi vczynić co chcę *? Czyli oko twoie złośćiwe ieſt i=
33:
żem ia ieſt dobry?

* w moim.G.
werset: 16Tákći oſtáteczni/ będą pier=
L 2ſzymi: á


strona: 83

Ewángeliey Rozd: 20.83.
1:
ſzymi: á pierwſzy/ oſtátecznymi. Abowiem wiele
2:
ieſt wezwánych: ále máło wybránych. *

Záczá: 81.
Ewánge: we Srzodę po 2. niedz: w poſt.
werset: 17
3:
A wſtępuiąc Ieſus do Ieruzalem/ wźiął dwu=
4:
naśćie vczniow oſobno */ y rzekł im:
* w drodze.G.

werset: 18Oto wſtępu=
5:
iemy do Ieruzálem/ á ſyn człowieczy będźie wydan
6:
Arcykápłanom y Doktorom/ y oſądzą go ná śmierć:

werset: 19y podádzą go pogánom ku nágrawániu y biczowá=
7:
niu/ y krzyżowániu/ á trzećiego dniá zmartwych=
8:
wſtánie.

Ewángeliá ná dzień ś. Iákubá więtſzego.
werset: 20
9:
Tedy przyſzłá do niego mátká ſynow Zebedeuſzo=
10:
wych z ſyny ſwemi/ czyniąc mu pokłon/ y proſząc cze=
11:
goś od niego.

werset: 21A on iey rzekł: Czego chceſz?Rzekłá
12:
mu: Rzecz áby śiedźieli ći dwá ſynowie moi/ ieden
13:
po práwicy twoiey/ á drugi po lewicy w kroleſtwie
14:
twoim.

werset: 22A Ieſus odpowiedáiąc/ rzekł: Niewiećie
15:
czego prośićie. Możećież " pić kielich/ ktory ia będę
" To ieſt, ćierpieć mękę, ktorą ia mam ćierpieć. Toż rozumiey y o krzćie
pił *? Rzekli mu: Możemy.
* y krztem ktorym ſię ia krzczę, być krzczeni.G.

werset: 23* Rzekł im: Kielichći
* Y G.

16:
moy pić będźiećie *: ále ſiedźieć po práwicy moiey y
* y krztem ktorym ſię ia krzczę, będziećie okrzczeni. G.

17:
po lewicy/ nie ieſt moiá rzecz dáć - wam'/ " ále' kto-
-G. S.
" iedno.

18:
rym ieſt zgotowano od oycá moiego. *

werset: 24
19:
A vſłyſzawſzy dźieśięć/ nie miło im było ná " onych
" To ieſt, że chćieli być nád inne przełożeni.

20:
dwu brátow.

werset: 25A Ieſus wezwał ich do ſiebie/ y
21:
rzekł: Wiećie iż kſiążętá narodow " pánuią nád nimi:
" przewodzą.G.
" á ktorzy więtſzy ſą'/ vżywáią zwierzchnośći nád ni=
" á wielcy.G.

22:
mi.

werset: 26Nie ták będźie miedzy wámi. ále ktobykolwiek
23:
miedzy wámi chćiał " więtſzym' być/ niech będźie ſługą
" wielkim.G.

24:
wáſzym:

werset: 27A ktoby miedy wámi chćiał pirwſzym być/
25:
niech będźie " ſługą' wáſzym.
" niewolnikiemG. L.

werset: 28iáko ſyn człowieczy
26:
nie przyſzedł áby mu ſłużono/ ále ſłużyć/ y dáć duſzę
27:
ſwą ná okup zá wielu. *

Záczá: 82
werset: 29A gdy oni wychodźili z Ierichá/ ſzłá zá nim rze=
28:
ſza wielka.

werset: 30A oto dwá ślepi ſiedzący przy drodze/
29:
vſłyſzawſzy iż Ieſus przechodźi/ záwołáli mowiąc:
30:
Zmiłuy ſię nád námi Pánie/ ſynu Dawidow.

werset: 31Lecz
rzeſza fuká=


strona: 84

Rozd: 20. według Máttheuſzá.84.
1:
rzeſza fukáłá ná nie/ áby milczeli. A oni bárźiéy wo=
2:
łáli mowiąc: Pánie/ zmiłuy ſię nád námi/ ſynu Da=
3:
widow.

werset: 32A Ieſus ſtánąwſzy záwołał ich/ y rzekł: Co
4:
chcećie ábym wam vczynił?

werset: 33Rzekli mu: Pánie/ á=
5:
by otworzone były oczy náſze.

werset: 34A Ieſus vlitowawſzy
6:
ſię ich/ dotknął oczu ich: á nátychmiaſt " przeyrzeli'
" przeyrzáły oczy ich.G.

7:
y ſzli zá nim.


8:
NAVKI Y PRZESTROGI.
9:
Bárzo ráno.) To wezwánie rozmáitych godzin/ znáczy wezwá=
10:
nie Zydow pierwſzego wieku świátá/ y pogánow oſtátniego wie=
11:
ku.
Bogkażdeowieku wzywa ludzi na służbę.
Nád to znáczy/ iż Bog wzywa pogánow do wiáry/ iednych
12:
rychley/ á drugich pozdniey: y ludźi z oſobná/ iednych w młodośći/
13:
drugich iuż doroſłych/ á niektorych w ſtárośći powoływa ná ſłu=
14:
żbę ſwoię.
15:
Wzięli káżdy po groſsu.) Ten groſz obiecány ieſtći żywot wie=
16:
czny; poſpolity wſzytkim/ ktorzy máią być zbáwieni. Wſzákże w
17:
tym iednym żywoćie ſą rożne ſtopnie chwały: iáko gwiazdá od
18:
gwiazdy ieſt iáſnośćią rożna. Augustinus de virgin: cap: 26.
Rożne zapłaty w iednym żywoćie wiecznym

19:
Szemráli przećiw goſpodarzowi.) Zydowſkie obyczáie opiſuie:
20:
ktorzy zayzrzeli pogánom łáſki powołánia y rowney zapłáty.
21:
Máło wybránych.) Ci ſą wybráni/ ktorzy nie wzgárdzili Bogá
22:
gdy ich wzywał: ále go wierząc náśládowáli. A vwierzyli pe=
23:
wnie z dobrey woley. Augustinus lib: 1. ad Simplie: quæst: 2.
Ktorzy wybrani.

24:
Nie moiá rzecz dáć wam.) To ieſt (iáko ś. Hieronym/ Chryſo=
25:
ſtom y Cyrillus wykłádáią) Nie przyſtoi mnie/ ktorym ieſt ſprá=
26:
wiedliwy y mądry/ dáć wam pirwſze śiedzenia/ przeto iżeśćie po=
27:
winowáći moi: ále tym ktorzy ie záſłużą. Bo ie tákim Oćiec od
28:
wieku z Synem y z Duchem ſwym ś. náznáczył. Tákby też poda=
29:
wcy vrzędow kośćielnych odpowiedáć mieli ſwym powinnym:
30:
Nie moiá rzecz dáć wam/ ále godnym/ ná ktorych to nádano.
Chriſtus nie patrzy na krew, ale na zasługi.

31:
Ale ktorym ieſt zgotowano.) Kroleſtwo niebieſkie tym ieſt zgo=
32:
towáne/ ktorzy go ſą godni/ y ktorzy ie dobrymi vczynkámi záſłu=
33:
guią.
Kroleſtwo niebieskie ktorym zgotowáne.
Bo iż Bog ieſt ſpráwiedliwy/ nie dáie kroleſtwá ſwego
34:
ládá komu oprocz względu zaſług: y owſzem áni go iednák o wſzyt=
35:
kim dáie: ále káżdemu według zaſług iego. A ták wſzytko zbáwie=
36:
nie ludzkie/ y nádzieiá chwały/ naprzod ná łáſce Bożey/ á zátym ná
37:
vczynkach y zaſługách náſzych záwiſłá. Chryſoſtom y Hieronym
38:
święty ná to mieyſce.
L 3Nie miło


strona: 85

Ewángeliey Rozd: 21.85.
1:
Nie miło im było.) Vczniowie (mowi Chryſoſtom ś.) poki łá=
2:
ſką Duchá ś. nie byli vtwierdzeni/ łácno ſię wzruſzáli o przełożeń=
3:
ſtwo towárzyſzow ſwoich. Lecz wźiąwſzy łáſkę/ więcey tákiemi
4:
nie byli: ále wſzędy Piotrowi zwierzchnośći y przodkowánia po=
5:
zwaláli. Chryſoſtomus in Matthæum.
Apostołowie poki niedoskoli.

6:
Nie ták będzie miedzy wámi.) Nie zákázuieć Pan tymi ſłowy
7:
zwierzchnośći y przełożeńſtwá ták duchownego iáko y świeckieo.
8:
Gdyż wſzelka zwierzchność ieſt od niego: ále pychy y okrućień=
9:
ſtwá przełożonym zákázuie/ á pokorę im wielce záleca.
Pan przełożenſtwá nie zákázuie.

10:
Iáko ſyn człowieczy.) Iáko Chriſtus y według człowieczeńſtwá
11:
był prawdziwie Pánem y Miſtrzem/ y głową Apoſtołow y nas
12:
wſzytkich/ choć on wſzytkim ſłużył: Ták też tymi ſłowy zákázuie py=
13:
chy y wynioſłośći/ á nie przełożeńſtwá áni zwierzchnośći/ ktora
14:
muśi być w kośćiele z poſtánowienia iego.
Christus był y panem y sługą.
rozdział: 21

15:
ROZDZIAL XXI.
16:
7 Chriſtus ná oślicy wiechawſzy do Ieruzalem. 12 Przedáiące
17:
wyrzuca z kośćiołá. 15 Dziatki chwalą Chriſtuſá. 19 Figá vſu=
18:
ſzona. 21 Moc wiáry y modlitwy. 22 Pytánie o ſwey władzey.
19:
23 Zbija pytániem o krzćie Ianowym. 31 Ktorzy czynią wolą
20:
Bożą. Celnicy y wſzetecznice. 33 Winnicá Boża/ Zydowie kto=
21:
rzy Chriſtuſá zábili. 42 Kámień węgielny. 43 Zydowie odrzu=
22:
ceni/ á Pogáni przyięći.
PIATA CZESC, ktora ma w ſobie on tydzien świętey męki iego w Ieruzalem.
Záczá: 83.
werset: 1
23:
A
Gdy ſię przybliżáli ku Ieruzalem/ y przyſzli do
24:
Bethphági do gory oliwney: tedy Ieſus po=
25:
ſłał dwu vczniow/

Ewángelia ná Kwietną Niedzielę.
werset: 2mowiąc im: Idźćie do
26:
miáſteczká ktore ieſt przećiwko wam/ á nátychmiaſt
27:
naydźiećie oślicę vwiązáną y oślę z nią: odwiązaw=
28:
ſzy/ przywiedźćie mi.

werset: 3A ieſliby wam kto co rzekł/ po=
29:
wiedzćie; iż Pan ich potrzebuie: á zárázem puśći ie.

werset: 4
30:
A to ſię ſtáło áby ſię wypełniło co ieſt powiedźiano
31:
przez proroká/ mowiącego:

werset: 5Powiedzćie " corce
" To ieſt, kośćiołowi Sionskiemu, abo ludowi Iſraelskiemu.

32:
Siońſkiey; Oto krol twoy idźie tobie ćichy/ y ſiedzą=
33:
cy ná oślicy y ná oślęćiu ſynu podiárzemney.

werset: 6Szed=
34:
ſzy tedy vczniowie/ vczynili iáko im był roſkazał Ie=
35:
ſus.

werset: 7Y przywiedli oślicę y oślę: y włożyli ná nie o=
dźienia ſwo=


strona: 86

Rozd: 21. według Máttheuſzá.86.
1:
dźienia ſwoie/ " y wſádźili go' ná nie.
" y wśiadł.G.

werset: 8A rzeſza bár=
2:
zo wielka ſłáli ſzáty ſwoie ná drodze: á drudzy obći=
3:
náli gáłązki z drzew/ y ná drodze ſłáli.

werset: 9A rzeſze ná=
4:
przod y ná zad idące wołáły mowiąc: Hoſánná ſy=
5:
nowi Dawidowemu: błogoſłáwiony ktory idźie w
6:
imię Páńſkie: Hoſánná ná wyſokośćiách. *

Evángelia we wtorek po pirwſzey Niedzieli poſtu.
werset: 10A gdy wiechał do Ieruzalem/ wzruſzyło ſię wſzyt=
7:
ko miáſto/ mowiąc: Ktoż to ieſt?

werset: 11A rzeſze mowiły:
8:
Ieſt to Ieſus Prorok/ z Názáretu Gálileyſkieo.

werset: 12Y
9:
wſzedł Ieſus do kośćiołá Bożego/ y wyrzucał wſzyt=
10:
kie ktorzy przedawáli y kupowáli w kośćiele: á ſtoły
11:
" bánkierzow/ y ſtoły tych ktorzy przedawáli gołębie
" ábo tych co pieniądzmi hándluią.

12:
poprzewracał:

werset: 13y rzekł im: Nápiſano ieſt; Dom
13:
moy/ dom modlitwy názwan będźie: á wyśćie gi v=
14:
czynili iáſkinią zboycow.

werset: 14Y przyſtąpili k niemu śle=
15:
pi/ y chromi w kośćiele: y vzdrowił ie.

werset: 15A widząc
16:
Arcykápłani y Doktorowie dźiwy ktore czynił/ y dźie=
17:
ći wołáiące w kośćiele/ y mowiące; Hoſánná ſynowi
18:
Dawidowemu: rozgniewáli ſię/

werset: 16y rzekli mu: Sły=
19:
ſzyſz co ći mowią? A Ieſus rzekł im: Y owſzem.
20:
nie czytáliśćie nigdy; Iż z vſt niemowiątek y ſących
21:
wykonałeś chwałę?

werset: 17A opuśćiwſzy ie/ wyſzedł precz
22:
z miáſtá do Bethániey: y támże nocował.

Záczá: 84
werset: 18
23:
A ráno wracáiąc ſię do miáſtá/ łáknął.

werset: 19A vy=
24:
rzawſzy iedno figowe drzewo przy drodze/ przyſzedł k
25:
niemu: y nie nálazł nic ná nim iedno tylko liśćie/ y
26:
rzekł mu: Niechay ſię więcey z ćiebie owoc nie rodźi
27:
ná wieki. Y vſchłá zárázem oná figá.

werset: 20A vyrzawſzy
28:
vczniowie dźiwowáli ſię/ mowiąc: Iákoć nátych=
29:
miaſt vſchłá *!

* figá.G.
werset: 21A odpowiedáiąc Ieſus/ rzekł im:
30:
Záprawdę powiedam wam; ieſlibyśćie mieli wiárę/
31:
á nie wątpilibyśćie/ nie tylko to z figowym drzewem
32:
vczynićie/ ále też gdybyśćie tey gorze rzekli/ Pod=
33:
nieś ſię á rzuć ſię w morze: ſtánie ſię.

werset: 22y wſzytko o
cobyśćie


strona: 87

Ewángeliey Rozd: 21.87.
1:
cobyśćie prośili w modlitwie wierząc/ weźmiećie.

Záczá: 85.
werset: 23
2:
A gdy przyſzedł do kośćiołá/ przyſtąpili k niemu
3:
gdy vczył Arcykápłani y ſtárſzy z ludu/ mowiąc:
4:
Ktorą mocą to czyniſz? á ktoć dał tę władzą?

werset: 24Od=
5:
powiedáiąc Ieſus rzekł im: Spytam ia też was " o
" o iedno słowo.G.Hebráiſm

6:
iedną rzecz': ktorą ieſli mi powiećie/ ia też wam po=
7:
wiem ktorą mocą to czynię.

werset: 25" Krzeſt Ianow ſkąd
8:
był? z niebá/ czyli z ludźi? A oni myślili ſámi w ſo=
" To ieſt, czyią mocą Ian krzćił Bożą, czyli ludzką?

9:
bie/ mowiąc:

werset: 26Ieſli powiemy z niebá/ rzecze nam/
10:
Czemużeśćie mu tedy nie vwierzyli? Ieſli záś po=
11:
wiemy z ludźi/ boimy ſię rzeſze. bo wſzyścy " máią'
" mieli.N. L.
Ianá zá Proroká.

werset: 27Y odpowiedáiąc Ieſuſowi/ rze=
12:
kli: Niewiemy. Rzekł im też on: A ia też wam nie
13:
powiem ktorą mocą to czynię.

Záczá: 86
werset: 28
14:
Y coż ſię wam zda? Niektory człowiek miał dwu
15:
ſynu: y przyſzedſzy do pierwſzego/ rzekł: Synu/ idź
16:
rob dźiś ná winnicy moiey.

werset: 29A on odpowiedáiąc
17:
rzekł: Niechcę. Ale potym vpámiętawſzy ſię/ poſzedł.

werset: 30
18:
A przyſzedſzy do drugiego/ rzekł tákież. A on odpo=
19:
wiedáiąc/ rzekł: " Idę pánie'/ á nie ſzedł.
" Ia Pánie.G.to ieſt, vczynię Pánie Hebr.

werset: 31ktoryż z
20:
tych dwu vczynił wolą oycowſką? Rzekli mu: Pier=
21:
wſzy. Powiedźiał im Ieſus: Záprawdę powiedam
22:
wam/ iż celnicy y wſzetecznice vprzedzáią was do
23:
kroleſtwá Bożego.

werset: 32Abowiem przyſzedł do was Ian
24:
drogą ſpráwiedliwośći: á nie vwierzyliśćie mu. cel=
25:
nicy záś y wſzetecznice vwierzyły mu: á wy widząc á=
26:
niśćie ſię vpámiętáli nápoty ábyśćie mu vwierzyli.

Záczá: 87
Ewángelia w Piątek po 2. Niedz: poſtu. G.
werset: 33
27:
Drugiey przypowieśći ſłuchayćie: Był niktory
28:
człowiek goſpodarz ktory náſádźił winnicę/ y płotem
29:
ią ogrodźił/ y wkopał w niey práſę/ y zbudował
30:
wieżę/ y náiął ią oraczom: y odiechał precz.

werset: 34A gdy
31:
ſię przybliżył czás owocow/ poſłał ſługi ſwe do onych
32:
oraczow/ áby odebráli owoce " iego.

" ábo iey. to ieſt winnice.
werset: 35A oracze poi=
33:
mawſzy ſługi iego/ iednego vbili/ drugiego zámordo=
wáli/


strona: 88

Rozd: 21. według Máttheuſzá.88.
1:
wáli/ drugiego záś vkámionowáli.

werset: 36Záſię poſłał
2:
inſzych ſług więcey niżli pierwſzych: y tákże im vczy=
3:
nili.

werset: 37A náoſtátek poſłał do nich ſyná ſwego/ mo=
4:
wiąc: Będą ſię wſtydáć ſyná mego.

werset: 38A oracze vy=
5:
rzawſzy ſyná/ mowili miedzy ſobą: Tenći ieſt dźie=
6:
dźic/ podźćie/ zábiymy go/ á " otrzymamy' dźiedźictwo
" pośiądzmy.G.

7:
iego.

werset: 39Y poimawſzy go wyrzućili precz z winnice/
8:
y zámordowáli.

werset: 40Gdy tedy przyidźie pan winnice/
9:
co vczyni oraczom onym?

werset: 41Rzekli mu: Złe zle po=
10:
tráći: á winnicę - ſwą' naymie inſzym oraczom/ kto=
-G.

11:
rzy oddádzą mu owoc czáſow ſwoich.

Záczá: 88
werset: 42
12:
Rzekł im IEſus: Nie czytáliśćie nigdy w pi=
13:
śmiech: Kámień ktory odrzućili buduiący/ ten ſię
14:
sſtał głową węgielną. Od Pánáć ſię to sſtáło: y dźi=
15:
wno ieſt w oczách náſzych?

werset: 43Przetoż powiedam
16:
wam/ iż będźie odięte od was kroleſtwo Boże/ y bę=
17:
dźie dáne narodowi czyniącemu owoce " iego.

" rozumiey owoce krolestwá, nie Bogá.
werset: 44A
18:
kto pádnie ná ten kámień/ będźie ſkruſzon: á ná ko=
19:
goby vpadł/ zetrze go.

werset: 45A vſłyſzawſzy árcykápłani
20:
y Pháryzeuſzowie przypowieśći iego: poználi iż
21:
o nich mowił.

werset: 46A ſzukáiąc iákoby go poimáli/ bali ſię
22:
rzeſze: ponieważ go iáko proroká mieli. *


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
A nátychmiaſt naydziećie. ) Pan Chriſtus Bozką mocą ſwą/ y
25:
wiedział gdzie były te bydlętá/ choć tám przy nich nie był; y roſka=
26:
zał iáko Pan áby mu ie przywiedziono/ choćia były cudze.
Boſtwo Chriſtuſowo.

27:
Oślicę y oślę.) Oślicá pod iárzmem/ znáczy Zydy pod zakonem/
28:
y pod poſłuſzeńſtwem Páná Bogá ſwego: ktorzy byli ſtárym y
29:
dawnym ludem iego.
Oślicá y oślę co znáczyły.
Lecz młody zrzebiec/ ná ktorym napirwey
30:
Chriſtus śiedział/ znáczy pogány ieſzcze dzikie y nieobiezdżone:
31:
ktorzy dopiero teraz mieli być wezwáni do wiáry/ y ná przyięćie
32:
iárzmá Páńſkiego. Y przetoż trzey drudzy Ewángeliſtowie/ kto=
33:
rzy naywięcey dla Pogánow piſáli/ niewſpomináią oślice/ ie=
34:
dno ſámo oślę.
35:
Słáli ſsáty ſwoie.)
Proceſsie.
Te poſługi ku poczćiwośći Páná náſzego v=
Mczynione/


strona: 89

Ewangeliey Rozd: 21.89.
1:
czynione/ bez pochyby bárzo mu wdzięczne były. Przetoż ná pá=
2:
miątkę tryumphu tego/ kośćioł co rok wznawia podobne Cere=
3:
monie/ ná proceſſyey vroczyſtey Niedziele kwietney/ ku chwale Ch=
4:
riſtuſowey. Podobną cześć/ chwałę y poſługę czyni mu też kośćioł
5:
ná innych wſzytkich proceſſyách z ś. Sákrámentem/ ktore bez wąt=
6:
pienia nie mniey mu ſą wdzięczne/ y przyiemne.
7:
Hoſanna.) To ieſt: Zbaw proſzę ſyná Dáwidowego/ ná kro=
8:
leſtwo ſwoie iádącego. Błogoſłáwiony krol nam od Bogá ze=
9:
ſłány. Zbaw proſzę/ o ty ktory mieſzkaſz ná wyſokośćiách.
Hoſánná we Mſsą przecz powtarzáią.
Drudzy
10:
ták wykłádáią: Hoſanna, to ieſt gáłązki ábo roſzczki ſynowi Da
11:
widowemu: iákie naſzáli Zydzi w święto Kuczek ábo Namio=
12:
tow ku czći Bogu ſámemu. Vide Baronium. A te ſłowá weſołe=
13:
go wołánia/ y głoſu tryumphuiących/ y ráduiących ſię z przyſzćia
14:
Páná náſzego/ kośćioł święty vſtáwicznie powtarza we Mſzey
15:
świętey przez kápłaná w oſobie wſzytkich ludzi wiernych/ przed ſá=
16:
mym poświęceniem y podnoſzeniem ś. Sákrámentu. Czym po
17:
kázuie rádość/ y weſele z przyſzćia ná świát náſzego zbáwićielá.
18:
Dom modlitwy.) Obácz/ iż tu (z proroctwá Izáiaſzowego) z
19:
wierzchnią ofiárę modlitwą názywa. Bo mowi o kośćiele/ kto
20:
ry nawięcey dla ofiáry był zbudowány.
Ofiárá zwierzchnia modlitwą názwána.

21:
Z vſt niemowiątek.) Iáko te modlitwy dziatek/ pochodzące z
22:
nátchnienia Duchá świętego/ były wdzięczne y przyiemne Bogu:
23:
Ták y teraz śpiewánia/ modlitwy/ w kośćiele dziatek y proſtacz=
24:
kow/ z nabożnego ſercá wypuſzczone/ choć ich czáſem y ſámi nie
25:
rozumieią/ wdzięczne ſą Pánu Chriſtuſowi.
Modlitwy proſtaczkow P. Bogu wdzięczne.

26:
A vyzrzawſsy iedno figowe drzewo.) Figá tá máiąca doſyć liś=
27:
ćia/ ále bez owocu; znáczyłá Zydy máiące ſłowá zakonu/ ále nie
28:
owoce. Augustinus de verbis Domini, ſermone 44.
29:
Wierząc wezmiećie.) Względem niegodnośći náſzey/ y rzeczy o
30:
ktorą prośimy (gdyż niewiemy ieſli nam będzie pożyteczna) ſłu
31:
ſznie modląc ſię wątpić możemy/ ieſli ią otrzymamy ábo nie.
W modlitwie iáką wiárę mieć mamy.
Ale
32:
z ſtrony Bożey mamy mocno wierzyć/ y namniey nie wątpić/ że y
33:
może y chce nas wyſłucháć/ ieſli my godni będziemy/ á ieſli to o co
34:
prośimy nam będzie pożyteczno: y przetoż v Márká ś. ták czyta=
35:
my: Mieyćie wiárę Bożą.
36:
Ktorą mocą to czyniſs.) Odſzczepieńcy doſyć hárdzie rownáią
37:
ſię w tym Pánu Chriſtuſowi / że ich tákież pytamy: Czyią mocą ka=
38:
żą/ ábo kto ich poſłał?
Odſsczepiency rownáią ſię P. Christuſowi.
Ale kiedy ná to pytánie ták zupełnie y do=
39:
ſtátecznie odpowiedzą/ iáko P. Chriſtus vczynił: pokázuiąc tro=
40:
iákim świádectwem/ Ianowym/ Oycowſkim z niebá/ y właſny=
mi cudámi


strona: 90

Rozd: 22. według Máttheuſzá.90.
1:
mi cudámi ktore czynił/ że go Oćiec poſłał/ tedy będą mogli być
2:
wymowieni. Lecz poki tego nie vczynią/ zá te ich mieć mamy/ ná
3:
ktore ſię P. Bog v prorokow ſkárży/ że ich nie poſłał á oni bieżeli.
4:
Rzekł do pierwſsego.) Ten pierwſzy ſyn znáczy pogány. Iż Po=
5:
gańſtwo pierwey było/ niżli był oſobnie wybrány lud Zydowſki.
Pierwſsy ſyn.
rozdział: 22

6:
ROZDZIAL XXII.
7:
2 Podobieńſtwo o godziech. 9 Powołánie Pogánow. 11 Odzie=
8:
nie weſela. 17 Czynſz Ceſárzowi. 23 Sáduceuſzowie o zmartwych=
9:
wſtániu Chriſtuſá pytáią. 32 Bog Bogiem żywych. 36 Wielkie
10:
przykazánie zakonu. 41 Pyta Chriſtus Pháryzeuſzow o Meſſiaſzu.
Záczá: 89
Ewáng: Niedziele 19. po Swiątkách.
werset: 1
11:
A
" Odpowiedáiąc IEſus/ mowił im záſię przez
" to ieſt, zácząwſzy rzecz, ábo záczynáiąc. Hebr.

12:
przypowieśći/ rzekąc.

werset: 2Przypodobáne ieſt kro
13:
leſtwo niebieſkie człowiekowi krolowi/ ktory
14:
ſpráwił gody małżeńſkie ſynowi ſwemu.

werset: 3Y poſłał
15:
ſługi ſwoie wzywáć záproſzonych ná gody: á niech=
16:
ćieli przyść.

werset: 4Záſię poſłał inſze ſługi/ mowiąc: Po=
17:
wiedzćie záproſzonym/ Otom obiad moy nágotował:
18:
woły moie y karmne rzeczy ſą pobite/ y wſzytko goto=
19:
wo: podźćie ná gody.

werset: 5A oni zániedbawſzy odeſzli/
20:
ieden do wśi ſwoiey: á drugi do kupiectwá ſwego:

werset: 6
21:
á drudzy poimawſzy ſługi iego/ zelżyli y pobili.

werset: 7A
22:
vſłyſzawſzy krol */ rozgniewał ſię: y poſławſzy woyſká
* on.G.

23:
ſwe/ wytráćił one morderze/ y miáſto ich ſpalił.

werset: 8Te=
24:
dy rzekł ſłużebnikom ſwoim: Godyć ſą gotowe: lecz
25:
záproſzeni nie byli godnemi.

werset: 9A przeto idźćie ná roz=
26:
ſtánie drog: á ktorychkolwiek naydźiećie/ wzowćie
27:
ná weſele.

werset: 10Y wyſzedſzy ſłudzy iego ná drogi/ zebrá=
28:
li wſzytki ktore náleźli/ " złe y dobre: y nápełnione ſą
" Oto y zli ſą w kośćiele; á nie ſámi dobrzy.

29:
gody śiedzącemi.

werset: 11A wſzedſzy krol áby oglądał śie=
30:
dzące/ obaczył tám człowieká nie odźianego odźie=
31:
nim " weſela

" godowym, ábo godom przyſtoynym.
werset: 12Y rzekł mu: Przyiaćielu/ iákoś tu w=
32:
ſzedł nie máiąc odźienia weſela? A on zámilknął.

werset: 13
33:
Tedy rzekł krol ſługom: Związawſzy ręce y nogi
34:
iego */ wrzuććie go w ćięmnośći zewnętrzne: tám
* wezmićie go y.G
M 2będźie


strona: 91

Ewangeliey Rozd: 22.91.
1:
będźie płácz y zgrzytánie zębow.

werset: 14Abowiem wiele
2:
ieſt wezwánych/ lecz máło wybránych. *

Záczá: 90
Ewáng: Niedziele 22. po Swiątkách.
werset: 15
3:
Tedy odſzedſzy Pháryzeuſzowie/ rádźili ſię iáko=
4:
by go podchwyćili w mowie.

werset: 16Y poſłáli mu vcznie
5:
ſwoie z Herodyany/ mowiąc: Náuczyćielu/ wiemy
6:
iżeś ieſt prawdźiwy/ y drogi Bożey w prawdźie náu=
7:
czaſz/ á niedbaſz ni ná kogo. ábowiem nie oglądaſz
8:
ſię ná oſobę ludzką.

werset: 17Powiedzże nam tedy coć ſię
9:
zda/ godźili ſię dáć czynſz Ceſárzowi/ czyli nie?

werset: 18A
10:
Ieſus poznawſzy złość ich/ rzekł: Czemu mię kuśićie
11:
obłudnicy?

werset: 19Pokażćie mi monetę czynſzową. A oni
12:
mu przynieśli " groſz.

" Denariꝰ. pátrz wyzſsey Rozdz: 17. 24.
werset: 20y rzekł im - Ieſus': Czyi ieſt ten
-G.

13:
obraz/ y napis?

werset: 21Rzekli mu/ Ceſárſki. Tedy powie
14:
dźiał im: Więc oddawayćie Ceſárzowi/ co ieſt Ce-
15:
ſárſkiego: á Bogu/ co ieſt Bożego. *

Záczá: 91.
werset: 22
16:
A vſłyſzawſzy dźiwowáli ſię/ y opuśćiwſzy go odeſzli.

werset: 23
17:
Dniá onego przyſzli k niemu Sáduceuſzowie/ kto
18:
rzy powiedáią iż nie máſz zmartwychwſtánia: y py-
19:
táli go/

werset: 24mowiąc: Náuczyćielu/ Moyzeſz rzekł/ Ie-
20:
ſliby kto vmárł nie máiąc dźiatek/ niech brát iego
21:
poymie żonę iego/ y wzbudźi naśienie brátu ſwemu.

werset: 25Otoż było śiedm bráćiey v nas: á pierwſzy ożeniw=
22:
ſzy ſię vmárł: á nie máiąc potomſtwá/ zoſtáwił żonę
23:
ſwoię brátu ſwemu.

werset: 26Tákże też wtory y trzeći áż
24:
do " śiodmego'.

" ſiedmi.G.
werset: 27A náoſtátek po wſzytkich vmárłá
25:
też y żoná.

werset: 28W zmartwychwſtániu tedy ktoregoż
26:
z onych śiedmi będźie żoná? gdyż ią wſzyścy mieli.

werset: 29
27:
A odpowiedáiąc IEſus/ rzekł im: Błądźićie/ nie
28:
rozumieiąc piſm/ áni mocy Bożey.

werset: 30Abowiem w
29:
zmartwychwſtániu áni ſię żenią/ áni zá mąż idą: ále
30:
ſą iáko ániołowie Boży w niebie.

werset: 31A o powſtániu
31:
vmárłych nie czytáliśćie co wam powiedźiano ieſt
32:
od Bogá mowiącego:

werset: 32Iam ieſt Bog Abráámow/
33:
y Bog Iſáákow/ y Bog Iákobow? Nie ieſtći Bog
Bogiem


strona: 92

Rozdz: 22. według Máttheuſzá.92.
1:
Bogiem vmárłych/ ále żywych.

werset: 33A vſłyſzawſzy rze=
2:
ſze/ zdumiewáły ſię ná náukę iego.

Záczá: 92
Ewáng: Niedziele 17. po Swiątkach.
werset: 34
3:
A vſłyſzawſzy Pháryzeuſzowie iż vſtá záwárł Sá
4:
duceuſzom/ zeſzli ſię ſpołu:

werset: 35y zopytał go ieden z nich
5:
zakonny Doktor/ kuſząc go *:

* y mowiąc.G.
werset: 36Náuczyćielu/ ktore
6:
ieſt " wielkie przykazánie w zakonie?
" nawiętſse. Heb

werset: 37Rzekł mu Ie=
7:
ſus: " Będźieſz miłował' Páná Bogá twego ze w
" Miłuy. Hebr.

8:
ſzytkiego ſercá twego/ y ze wſzytkiey duſze twoiey/ y
9:
ze wſzytkiey myśli twoiey.

werset: 38Toć ieſt nawiętſze y pier
10:
wſze przykazánie.

werset: 39A wtore podobne ieſt temu: Bę=
11:
dźieſz miłował bliźniego twego iáko ſámego śiebie.

werset: 40
12:
Ná tym dwoygu przykazániu wſzytek zakon y pro=
13:
rocy záwiſnęli.

werset: 41A gdy ſię Pháryzeuſzowie zebráli/
14:
ſpytał ich Ieſus.

werset: 42mowiąc: Co ſię wam zda o Chri=
15:
ſtuśie? czyi ieſt ſyn? Rzekli mu/ Dawidow.

werset: 43Rzekł
16:
im: Iákoż tedy Dawid w Duchu zowie go Pánem/
17:
mowiąc:

werset: 44Rzekł Pan Pánu memu/ śiedź po prá=
18:
wicy moiey/ áż położę nieprzyiaćioły twoie podnoż=
19:
kiem nog twoich?

werset: 45Ieſli tedy Dawid zowie go Pá=
20:
nem: iákoż ieſt ſynem iego?

werset: 46A żaden nie mogł mu
21:
odpowiedźieć ſłowá: áni śmiał żaden od onego dniá
22:
niocz go więcey pytáć. *


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Spráwił gody małżenskie.) Tedy Bog Oćiec ſynowi ſwemu
25:
gody ſpráwił/ kiedy w żywoćie Pánieńſkim Boſtwo iego z człowie=
26:
czeńſtwem złączył: ábo ráczey/ gdy mu przez przyięćie człowieczeń=
27:
ſtwá kośćioł święty dał zá oblubienicę. Gregorius homil: 38.
Gody ſyná Bożego.

28:
Ieden do wśi.) Ci ktorzy ſię niechcą náwroćić do iednośći wiá=
29:
ry/ podobne wymowki przynoſzą/ względow y przekaz świeckich.
30:
Ktore ich przed ſądem Páńſkim namniey nie wymowią.
Wymowki niewiernych.

31:
Odzieniem weſela.) Przez odzienie weſela/ ieſtći miłość á dobre
32:
vczynki. Ten tedy wchodzi ná gody/ ále bez ſzáty godowney; kto=
33:
ry będąc w kośćiele wiárę ma/ lecz miłośći nie ma. Stąd też ma=
34:
my/ że nieſámi wybráni należą do kośćiołá (iáko odſzczepieńcy
35:
vczą) Bo wiele ieſt wezwánych/ lecz máło wybránych.
Szátá ſwádziebna, miłość.
Nie ſámi wybráni ſą w kośćiele.
M 3Ceſárzo=


strona: 93

Ewangeliey Rozd: 22.93.
1:
Ceſárzowi co ieſt Ceſárskiego.) Ceſárzowi cyńſz y pobor; á Bo=
2:
gu dzieśięćiny y ofiáry. Hieronym ná to mieyſce. August: 50. ho=
3:
milia homil: 48. Lecz gdy świecki vrząd przywłaſzcza ſobie to
4:
co nie ieſt iego (iáko rozſądek o wierze) y wtrąca ſię w vrzędy ko=
5:
śćielne ztedy go poddáni ſłucháć nie powinni.
Rożność vrzędu świeckiego od duchownego.
O czym Atháná=
6:
zyuſz przywodzi te pámięći godne ſłowá z liſtu onego wielkiego y
7:
ſławnego biſkupá Hoſiuſá Kordubeńſkiego do Conſtáncyuſá Ce=
8:
ſárzá Aryaná. Przeſtań proſzę/ á pámiętay iżeś śmiertelny: boy
9:
ſię dniá ſądnego/ záchoway ſię ná on dzień czyſtym/ nie wdaway
10:
ſię w rzeczy kośćielne: áni nam w tey mierze roſkázuy/ ále ſię ráczey
11:
vcz od nas. Tobie Bog poruczył Ceſárſtwo; á nam zwierzył co
12:
ieſt kośćielnego. A iáko ten ktory ſię twoiey zwierzchnośći ſprze=
13:
ćiwia/ Bogu ſię ſprzećiwia: ták ſię y ty ſtrzeż/ ábyś ćiągnąc do
14:
śiebie to co ieſt kośćielnego/ nie był winien wielkiego grzechu. Ná=
15:
piſano ieſt: Dawayćie Ceſárzowi co ieſt Ceſárſkiego/ á Bogu co
16:
ieſt Bożego. Ani tedy nam kápłanom nie godzi ſię wdáwáć w
17:
twe vrzędy: áni ty Ceſárzu nie maſz mocy ná rzeczy Bogu poświę=
18:
cone y vrzędy kośćielne. Tákżeć y Ambroży ś. Wálentynianowi
19:
Ceſárzowi (ktory/ zá rádą niezbożną Iuſtiny mátki ſwey Ariánki/
20:
żądał áby Ambroży ś. w Medyolanie pozwolił ieden kośćioł A=
21:
rianom) odpowiedział: Oddawamy Ceſárzowi co ieſt Ceſárſkieo/
22:
á Bogu co ieſt Bożego.
Swiecki vrząd nie ma ſię wdáwáć w kośćielne ſpráwy.
Pobor ieſt Ceſárſki/ y tego mu nie zbra=
23:
niamy: Lecz kościoł ieſt Boży/ á przetoż nie ma być dan Ceſárzo=
24:
wi: iż kośćioł Boży nie może być regimentowi Ceſárſkiemu pod=
25:
dány. Co my iśćie nie ku zelżywośći/ ále owſzem ku poczćiwośći
26:
Ceſárſkiey mowimy.
Kosćioły Kátholickie nie máią być hæretykom pozwaláne.
Bo coż może być poczćiwſzego Ceſárzowi/
27:
iáko że go zową ſynem kośćielnym? Abowiem dobry Ceſarz ieſt
28:
w kośćiele/ á nie nád kośćiołem. Ambroſius lib: S. Epistolarum
29:
Oratione de Baſilic: trąd.
30:

31:
Ale ſą iáko ániołowie.) Stąd to mamy/ iż ſtan pánieńſki y bez=
32:
żeńſki/ ieſt żywot ánielſki w ſkázitelnym ćiele. Baſil: de Virginit.
Stan bezżenski ieſt ſtan ánielski.

33:
Nie ieſt Bogiem vmárłych.)
Swięći nie vmárli.
Hieronym ś. ſtrofuie Vigiláncyu=
34:
ſá Hæretyká/ á w nim te dziśieyſze diſcypuły iego/ ktorzy czći y ch=
35:
wały świętym vwłaczáią/ vmyślnie ie vmárłymi zowiąc.
36:
Ná tym dwoygu przykazániu.)
Nie ſámá wiárá zbawia.
Stąd iáſna ieſt/ iż nie wſzytko
37:
záwiſło ná wierze (ácz wiárá ieſt pirwſzym fundámentem) ále wię=
38:
cey ná miłośći Bogá y blizniego/ ktora ieſt ſummá y wypełnienie
39:
zakonu y Prorokow. Bo kto miłuie blizniego/ ten wſzyſtek zakon
40:
wypełnił.
Rozdźiał


strona: 94

Rozd: 23. według Máttheuſzá.94.
rozdział: 23
1:
ROZDZIAL XXIII.
2:
1 Siedzących ná ſtolicy Moyzeſzowey roſkazánia ſłucháć każe/
3:
ále vczynkow ich nie náśládowáć. 4 Opiſuie ich pokrytość y cz=
4:
ći prágnienie. 8 A vczniow ſwych pokory náucza. 13 Pháryze=
5:
uſzom rozmáitą Biádę opowieda/ dla ich niezbożnośći. 37 Ie=
6:
rozolimie grozi/ y vpádek iey opowieda.
Záczá: 93.
Ewáng: we wtorek po 2. Niedzieli Poſtu.
werset: 1
7:
T
Edy Ieſus mowił do rzeſze/ y do vczniow ſwo
8:
ich/

werset: 2rzekąc: Ná ſtolicy Moyzeſzowey vſie=
9:
dli Doktorowie y Pháryzeuſzowie.

werset: 3Wſzyt=
10:
ko tedy cokolwiek wam roſkażą */ záchowywayćie y
* záchowywáć.G. S.

11:
czyńćie: ále wedle vczynkow ich nie czyńćie. Abo=
12:
wiem mowią á nie czynią.

werset: 4Bo wiążą brzemio=
13:
ná ćięſzkie y trudne ku noſzeniu/ y kłádą ná plecy lu=
14:
dzkie: á pálcem ſwym niechcą ſię ich ruſzyć.

werset: 6A w=
15:
ſzytkie ſpráwy ſwe czynią/ áby byli widźiáni od lu=
16:
dźi. Abowiem rozſzerzáią bramy ſwe/ y roſpuſzczáią
17:
kráie *.

* płaſzczow ſwoich.G.
werset: 6Miłuią też pierwſze śiedzenia ná wiecze=
18:
rzách/ y pierwſze ſtolice w bożnicách/

werset: 7á ná rynku
19:
pozdrawiánia/ á iżby ie ludźie zwáli " Rábbinámi:

" Rabbi, to ieſt Miſtrzu, ábo Náuczyćielu.
werset: 8
20:
Ale wy nie dayćie ſię zwáć Rábbinámi: ábowiem
21:
ieden ieſt náuczyćiel wáſz */ á wy wſzyſcy ieſteśćie bráćia.
* Chriſtus.G.

werset: 9Ani zowćie ſobie oycá ná źiemi: ábowiem
22:
ieden ieſt oćiec wáſz/ ktory ieſt w niebieśiech.

werset: 10A=
23:
ni ſię dayćie zwáć náuczyćielmi: gdyż ieden ieſt náu=
24:
czyćiel wáſz/ Chriſtus.

werset: 11* Ktory ieſt więtſzy z was/ bę
25:
dźie ſługą wáſzym.
* LeczG.

werset: 12A ktoby ſię wywyżſzał/ będźie
26:
vniżon: á ktoby ſię vniżał/ będźie wywyżſzon. *

Záczá: 94
werset: 13
27:
A biádá wam Doktorowie y Pharyzeuſzowie o=
28:
błudni: iż zámykaćie kroleſtwo niebieſkie przed lu=
29:
dźmi. ábowiem wy nie wchodźićie: áni wchodzącym
30:
dopuſzczaćie wniść.

werset: 14- Biádá wam Doktorowie y
-10. L.

31:
Pháryzeuſzowie obłudni: iż wyiadaćie domy wdow/
32:
" długie modlitwy czyniąc': dla tego ſrożſzy ſąd od=
" pod pokrywką długiego modlenia.G.

33:
nieśiećie.

werset: 15Biádá wam Doktorowie y Pháryzeu=
ſzowie


strona: 95

Ewángeliey Rozd: 23.95.
1:
ſzowie obłudni: iż obchodźićie morze y źiemię/ ábyś=
2:
ćie vczynili iednego nowego Zydowiná: á gdy ſię ſtá=
3:
nie/ czynićie go ſynem potępienia dwá kroć więcey
4:
niż wy ſámi ieſteśćie.

werset: 16Biádá wam wodzowie ślepi/
5:
ktorzy mowićie; Ktobykolwiek przyśiągł ná kośćioł/
6:
nic to: ále ktoby przyśiągł ná złoto kośćielne/ ten wi=
7:
nien.

werset: 17Głupi y ślepi: ábowiem coż więtſzego ieſt/
8:
złoto/ czy kośćioł ktory poświąca złoto?

werset: 18A ktoby=
9:
kolwiek przyśiągł ná ołtarz/ nic to: lecz ktoby przy=
10:
śiągł ná dar ktory ieſt ná nim/ ten winien.

werset: 19* Sle=
11:
pi: ábowiem coż więtſzego ieſt/ dar/ czyli ołtarz kto=
* Głupi yK. G. S.

12:
ry poświąca dar?

werset: 20Kto tedy przyśięga ná ołtarz/
13:
przyśięga nań y ná wſzytko co ieſt ná nim.

werset: 21á ktokol=
14:
wiek przyśięga ná kośćioł/ przyśięgać nań/ y ná tego
15:
ktory w nim mieſzka.

werset: 22y kto przyśięga ná niebo/ przy
16:
śięga ná ſtolicę Bożą y ná tego ktory ná niey śiedźi.

Záczá: 95.
werset: 23
17:
Biádá wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie o=
18:
błudni: iż dawaćie dźieśięćinę z miętki/ z ányżu/ y z
19:
kminu/ á opuśćiliśćie ważnieyſze rzeczy zakonne; ſąd/
20:
y miłośierdźie/ y wiárę. Toć było trzebá dźiáłáć/ á o=
21:
wego nie opuſzczáć.

werset: 24Wodzowie ślepi/ ktorzy prze=
22:
cadzaćie komorá/ á wielbłądá połykaćie.

werset: 25Biá=
23:
da wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie obłudni: iż
24:
oczyśćiaćie kubek y miſę zwierzchu: á wewnątrz " peł
25:
ni ieſteśćie' drapieſtwá y plugáſtwá.
" pełne ſą.7. L. G. S.

werset: 26Pháryzeuſzu
26:
ślepy/ oczyść pierwey co ieſt wewnątrz kubká y miſy:
27:
áby y to co zewnątrz ieſt/ czyſtym ſię ſtáło.

werset: 27Biádá
28:
wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie obłudni: iż ie=
29:
ſteśćie podobni grobom pobielánym/ ktore zwierz=
30:
chu zdádząć ſię piękne/ ále wewnątrz pełne ſą kośći
31:
vmárłych/ y wſzelákiey nieczyſtośći.

werset: 28Tákże y wy z=
32:
wierzchu ſię w prawdźie zdaćie ludźiom ſpráwiedli=
33:
wi: lecz wewnątrz pełni ieſteśćie obłudnośći y nie=
34:
práwośći.

Biádá wam


strona: 96

Rozd: 23. według Máttheuſzá.96.
Záczá: 96
werset: 29
1:
Biádá wam Doktorowie y Pháryzeuſzowie o=
2:
błudni: iż budmećie groby prorokow/ y zdobićie pá=
3:
miątki ſpráwiedliwych/

werset: 30y powiedaćie: Byſmy by=
4:
li zá czáſu oycow náſzych/ nie bylibyſmy towárzyſzmi
5:
ich we krwi prorokow.

werset: 31A ták świádczyćie ſámi o
6:
ſobie/ iż ieſteśćie ſynowie tych ktorzy Proroki pomor=
7:
dowáli.

werset: 32Wy też doſypćie miárki oycow wáſzych.

werset: 33
8:
Wężowie/ rodzáiu iáſzczorczy; iakoż vćieczećie
9:
przed ſądem potępienia?

Ewángelia ná dzień ś. Szczepaná.
werset: 34
10:
Przeto oto ia poſyłam do was Proroki y mędrce
11:
y Doktory/ á z nich niktore zábijećie y vkrzyżuiećie/ y z
12:
nich niktore vbiczuiećie w bożnicách wáſzych/ y bę=
13:
dźiećie prześládowáć od miáſtá do miáſtá:

werset: 35áby przy
14:
ſzłá ná was wſzytká krew ſpráwiedliwa ktora roźla=
15:
ná ieſt ná źiemi/ ode krwie Ablá ſpráwiedliwego
16:
áż do krwie Zácháryaſzá ſyná Báráchiaſzowego/ kto=
17:
regośćie zábili miedzy kośćiołem y ołtarzem.

werset: 36Zá=
18:
prawdę powiedam wam; * przyidźie to wſzytko ná
* żeć.G.

19:
ten narod.

werset: 37Ieruſálem/ Ieruſálem/ ktore zábijaſz
20:
Proroki/ y kámionuieſz te ktorzy do ćiebie ſą poſłáni.
21:
Ilekroć chćiałem zgromádźić ſyny twoie iáko ko=
22:
koſz kurczętá ſwoie pod ſkrzydłá zgromadza/ á " nie=
23:
chćiáłoś'?
" niechćieliśćie.4 L. G. S.

werset: 38Oto wam zoſtánie dom wáſz puſty.

werset: 39A
24:
bowiem powiedam wam/ nie vyrzyćie mię od tąd áż
25:
rzeczećie: Błogoſłáwiony ktory idźie w imię Páń=
26:
ſkie. *


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Ná ſtolicy Moyzeſsowey.) Pan Bog záchowuie prawdę Chrze=
29:
śćijáńſkiey wiáry ná ſtolicy Apoſtolſkiey Rzymſkiey (ktora ieſt
30:
nowy zakon/ ná mieyſce oney ſtárey ſtolice Moyzeſzowey) choćby
31:
też ći/ ktorzy ná niey śiedzą/ nagorſzymi y nagrzeſznieyſzymi byli.
32:
Y owſzem (iáko Auguſtin mowi) by też iáki zdraycá iáko Iudaſz
33:
śiedźiał ná ſtolicy Piotrá ś. nicby to przećię nie ſzkodziło niewin=
34:
nym Chrześćijánom/ ktorych opátruiąc Pan/ powiedzieć raczył o
35:
złych przełożonych:
Złość przełożonych nieſskodzi koścołowi.
Cokolwiek wam powiedzą/ záchowayćie y czyń=
Nćie: ále


strona: 97

Ewangeliey Rozd: 23.97.
1:
ćie: ále według vczynkow ich nie czyńćie. Aby nádzieiá wiernych
2:
byłá pewna/ ktora nie ná człowieku/ ále ná Bogu fundowána/ ni=
3:
gdy żadną burzą świętokrádzſkiego odſzczepieńſtwá nie może
4:
być wywrocona. To Auguſtin ś.
5:
Vśiedli Doktorowie.) Ci Doktorowie bylić kápłani ábo kśięża
6:
Zydowſcy/ w zakonie Moyzeſzowym dobrze biegli y vczeni: kto=
7:
rzy piſmá ś. wykłádáli. O ktorych maſz wyżſzey Rozdz: 2. 4.
Doktorowie.

8:
Cokolwiek wam roskażą.) Czemu ty odſzczepieńcze (Auguſtin ś.
9:
mowi) ſtolicę Apoſtolſką zowieſz ſtolicą záráżenia? Ieſli dla lu=
10:
dzi/ ktorzy iáko powiedaſz zakon opowiedáią/ á nie czynią go:
Hæretycy ſtolicę Rzymską zwáli ſtolicą pesilentiæ.
I=
11:
zali Pan Ieſus Chriſtus dla Pháryzeuſzow (o ktorych powiedział/
12:
Iż mowią ále nie czynią) ſtolicy ná ktorey śiedzieli iáką krzywdę
13:
vczynił? Izali oney ſtolice nie zálećił? y záchowawſzy część ſtolice/
14:
Pháryzeuſzow nie ſtrofował? Bo ták mowił: Ná ſtolicy Moyze=
15:
ſzowey śiedzą: Co powiedáią to czyńćie. To gdybyśćie wy Hære=
16:
tykowie baczyli/ tedybyśćie dla ludzi ktore ſławićie/ nie bluznili ſto
17:
lice Apoſtolſkiey ktoreyeśćie odſtąpili. Y niżey. Dla Pháryzeuſzow
18:
onych (z ktorymi nas nie z bácznośći ále ze złośći rownaćie) nie ro=
19:
ſkazał Pan opuśćić ſtolice Moyzeſzowey/ w ktorey iednák ſwoię fi=
20:
gurował: áby od świątośći ſtolice kto nie odſtępował/ áni dla
21:
złych páſterzow iednośći trzody nie tárgał. Augustinus contra lit:
22:
Petil: lib: 2. cap: 51. et 61.
Odſsczepiency BiskupyKáthol kierownáli z Phárizeuſsámi.

23:
Rozſserzáią bramy.) Te bramy Phylakteria były z pargáminu/
24:
ná ktorych dzieśięćioro Páńſkie przykazánie było nápiſáne:
Phylakteria.
ktore
25:
oni nośili ná czele/ y ná rámieniu: vdawáiąc ſię zá czynićiele za=
26:
konu. Hieronymus in Matthæm.
27:
Miluią pierwſse śiedzenia.)
Czći prágnący.
Nie gánić Pan zgołá wſzytkich/ kto=
28:
rzy ná pierwſzych mieścách śiadáią: ále tych/ ktorzy ſię pierwſzych
29:
mieśc domagáią/ y kocháią ſię w nich/ y gniewáią ſię gdy ſię komu
30:
inſzemu doſtáną. Owa gáni ſercá pyſzne y czći prágnące/ ktore w
31:
onych Pháryzeuſzách widział iáko Bog: y przetoż ie beſpiecznie
32:
mogł ſtrofowáć.
33:
Ieden ieſt Náuczyćiel wáſs.)
Ieden miſtrz w kośćiele Kátholickim.
W kośćiele powſzechnym ieden ieſt
34:
Miſtrz Pan náſz Ieſus Chriſtus: á pod nim ieden namiáſtek ie=
35:
go/ z ktorym wſzyſcy Kátholicy Doktorowie iedno ſą/ iż wſzyſcy ie=
36:
dnáko vczą.
V Hæretykow iest wiele miſtrzow.
Ale v Hæretykow tyle ieſt Miſtrzow/ ile Miniſtrow.
37:
Bo tám káżdy chce miſtrzem być: y ieden ták/ drugi inák vczy. A
38:
káżdy Arcykácerz chce być znan zá Miſtrzá od wſzytkich vczniow
39:
ſwoich. Arius ieſt Miſtrzem Arianow/ Luter Luteranow/ Kál=
40:
win Kálwiniſtow.
Ani ſię


strona: 98

Rozd: 23. według Máttheuſzá.98.
1:
Ani ſię dayćie zwáć náuczyćielmi.) Wikleff y inni Hæretykowie
2:
czáſow náſzych/ z tego mieścá chćieli zgánić promocye y tytuły Mi=
3:
ſtrzow y Doktorow w Akádemiách y ſzkołách zwyczáyne. Alećby
4:
tákże mogli zgánić y ś. Páwłá/ że ſię też názywa Miſtrzem y Do=
5:
ktorem Pogánow: y powieda/ iż záwżdy w kośćiele máią być Do=
6:
ktorowie. A ieſli im to wádzi/ iż ſię zakonnicy dopuſzczáią zwáć
7:
oycámi: czego ſię zda że tu Pan zákázuie: Tedyć pierwey muſzą
8:
zgłádzić imioná wſzytkich oycow ćieleſnych ná ziemi: y potępić
9:
ná świećie wſzytkie ludzie/ ktorzy rodzice ſwe oycámi zową: y Pá=
10:
włowi ś. błąd przypiſáć muſzą/ iż ſię názwał oycem Koryntczy=
11:
kow.
Miſtrzámi iáko ſię Pan názywáć zákázuie.
Lecz prawdziwie nic inſzego nie roſkázuie Pan tymi ſłowy/
12:
iedno áby ſię nikt nie czynił kácermiſtrzem/ to ieſt wodzem y her=
13:
ſtem iákichkolwiek ſekt/ kácerſtw/ y odſzczepieńſtw. Iáko Arius/
14:
Neſtorius/ Luter/ Kálwin/ Serwet/ vczynili.
15:
Biádá wam Doktorowie y Pháryzeuſsowie.) We wſzytkim tym
16:
ſtrofowániu pilnie obácz/ iż Pan Zbáwićiel náſz nigdy żadnego ká=
17:
płaná nie gánił/ áni ſtrofował dla ſtanu iego: to ieſt/ dla kápłáń=
18:
ſtwá/ y vrzędu iego. Ták iáko dziś Hæretykowie/ ſtan y vrząd
19:
kápłáńſki vmyślnie ſzkáluią: y ſtan Duchowny rownáiąc z Pháry=
20:
zeuſzámi/ ſámi śiebie czynią Apoſtołámi/ ieſli nie Chriſtuſámi. A=
21:
le przykrość tylko y wymyſły Pháryzeuſzow Pan ſtrofował.
Chriſtuskápłāskieostanu nie ſtrofuie.

22:
Długie modlitwy czyniąc.) Y tu Pan Pháryzeuſzow nie gáni prze
23:
ich vczynki dobre:
Nie vczynki dobre, ále prożną chwałę Pan ſtrofuie.
że ſię długo modlili/ że pogáńſtwo ná wiárę pra
24:
wdziwą náwracáli/ że groby Prorokow budowáli y przyochędażá
25:
li: ále ich ſtrofuie/ że to wſzytko czynili vmyſłem nie dobrym/ tylko
26:
dla prożney chwały: iáko ſię wyżſzey o pośćie y o iáłmużnie rzekło.
27:
Dwakroć więcey niż wy.) Ktorzy vczą iż doſyć ieſt ná wierze/
28:
tákie Chrześćijány czynią/ iákie Zydzi czynili nowe Zydowiny: to
29:
ieſt dwákroć gorſze á niżeli ſámi. August de fide et operib: cap: 26.
Hæretycy iákie vcznie czynią.

30:
Ołtarz poświąca dar.) Obácz/ iż dáry ná vżywánie y ochędo=
31:
ſtwo kośćiołá y ołtarzow ofiárowáne/ bywáią poświęcone przez
32:
oddánie Bogu/ y przez dotknienie ołtarzá y inych rzeczy świętych.
33:
Iáko y teraz kielichy y inne naczynia świętey ołtarzney ofiáry y
34:
naświętſzego Sákrámentu/ poświącáią ſię przez dotknienie ćiáłá
35:
y krwie Páńſkiey/ y przez ołtarz/ ná ktorym ćiáło y krew Páńſka
36:
bywa ſpráwowána. Przetoż ná to mieyſce Theophyláktus ták pi=
37:
ſze: W ſtárym zakonie Pan Chriſtus nie dopuſzcza/ áby dar był
38:
więtſzy niżli ołtarz: ále v nas ołtarz od dárow bywa poświęcony.
Rzeczy poświącánie.

39:
Ná tego ktory w nim mieſska.)
Przyśięgi ná Ewángelią y ná krzyż.
Stąd widziemy/ iż przyśięgi kto=
40:
re ſię dzieią przez ſtworzenie/ iáko przez Ewángelie/ przez krzyż/ y
N 2przez świę=


strona: 99

Ewángeliey Rozd: 24.99.
1:
przez święte/ śćiągáią ſię wſzytkie ku czći y ku chwale Bogá ſá=
2:
mego/ ktorego ieſt Ewángelia/ krzyż/ y święći.
3:
Lecz wewnątrz pełni.) Słuſznie Pan Chriſtus ták częſto y ták
4:
oſtro Pháryzeuſze mogł ſtrofowáć y káráć dla ich pokrytośći: iż
5:
znał ich ſercá y myśli.
Serc y myśli ludzkich poſądzáć nie mamy.
Lecz my ktorzy wnętrznośći ludzkich widzieć
6:
nie możemy/ nie mamy zwierzchnych vczynkow ludzkich zwáć po=
7:
krytośćią: ále ſądzić káżdego wedle tego/ co zwierzchu widzimy.
8:
Buduiećie groby.)
Grobow SS. budowánie dobre.
Nie przetoć Pan Chriſtus Zydy ſtrofuie/ iż o=
9:
chędażáli groby prorokow (gdyż y Chrześćijáni groby świętych
10:
Męczennikow w wielkiey záwſze vczćiwośći mieli/ iáko Hiero=
11:
nym ś. Auguſtin/ Chryſoſtom/ y wſzyſcy ſtárſzy Doktorowie ś=
12:
wiádczą) Ale iż nie náſládowáli tych ktorych groby ochędażali/
13:
ále owſzem onych ktorzy ie pomordowáli: prze co ſámi śiebie po=
14:
tępiáli. Hilarius, Hieronymus, Chryſoſtomus, Theophylactus in Mat=
15:
thæum. Ktemu iż widział iáko Bog/ że oni mieli nápełnić złość
16:
oycow ſwych/ w przelaniu krwie iego/ iáko ich przodkowie w
17:
przelaniu krwie prorockiey.
rozdział: 24

18:
ROZDZIAL XXIIII.
19:
2 y 15 Opowieda kośćiołá wywrocenie/ y ſpuſtoſzenie Zydow.
20:
5 y 24 Każe ſię wiárowáć zwodzićielow/ ktorzy w imię ieo przyść
21:
mieli. 6 y 29 Znáki dokończenia świátá. 12 Niepráwość. Mi=
22:
łość. 13 Wytrwáłość. 36 Dzień ſądny niewiádomy. 45 Sługá
23:
wierny. 48 Zły ſługá.
Zácz: 97.
werset: 1
24:
A
Wyſzedſzy Ieſus z kośćiołá/ poſzedł. Y przy=
25:
ſtąpili vczniowie iego/ áby mu vkazáli budo=
26:
wánie kośćielne.

werset: 2" A on odpowiedáiąc rzekł im: Widźićie to wſzytko'?
" A Ieſus im rzekł: Azaż nie widzićie tego wſsytkiego? G.

27:
im: Widźićie to wſzytko'? Záprawdę powiedam
28:
wam/ nie zoſtánie tu kámień ná kámieniu ktoryby
29:
nie był rozwálon.

Záczá: 98
Ewángelia o SS. Męczennikach.
werset: 3
30:
A gdy on śiedział ná gorze oliwney/ przyſtąpi=
31:
li k niemu oſobno vczniowie/ mowiąc: Powiedz nam
32:
kiedy ſię to sſtánie? á co zá znák przyſzćia twego/ y
33:
dokonánia świátá?

werset: 4A odpowiedáiąc Ieſus/ rzekł
34:
im: Pátrzćie áby was kto nie zwiodł.

werset: 5Abowiem
35:
wiele ich przyidźie w imię moie/ rzekąc: Iam ieſt
36:
Chriſtus: y wiele ich zwiodą.

werset: 6" Bo' vſłyſzyćie woy=
" A. G. S.
ny y wie=


strona: 100

Rozd: 24. według Máttheuſzá.100.
1:
ny y wieśći o woynách. Pártrzćieſz ábyśćie ſobą nie
2:
trwożyli. Boć ſię to muśi sſtáć: ále ieſzcze nie ieſt
3:
koniec.

werset: 7Abowiem powſtánie narod przećiwko na=
4:
rodowi/ y kroleſtwo przećiwko kroleſtwu: y będą
5:
mory/ y głody/ y drżenia źiemie " po mieścách'.

" mieyſcámi.
werset: 8A to
6:
wſzytko " ſą początki' boleśći.

" ieſt początek.G.
werset: 9Tedy podádzą was
7:
w vdręczenie/ y będą was zábijáć: y będźiećie niena=
8:
widzeni od wſzech narodow dla imienia mego.

werset: 10A
9:
tedy wiele ſię ich zgorſzy: á ieden drugiego wydádzą/
10:
y nienawidźieć będą.

werset: 11Y wiele fałſzywych prorokow
11:
powſtánie: y wielu zwiodą.

werset: 12A iż ſię rozmnoży nie=
12:
práwość: oźiębnie miłość wiela ludzi.

werset: 13A kto wy=
13:
trwa áż do końcá/ ten będźie zbáwion. *

Záczá: 99
werset: 14
14:
Y będźie przepowiádána tá Ewángelia krole=
15:
ſtwá po wſzytkiey źiemi/ ná świádectwo wſzytkim
16:
narodom. á tedy przyidźie koniec.

Ewángelia w Niedzielę oſtátnią przed Adwentem.
werset: 15
17:
Gdy tedy vyrzyćie " brzydkie ſpuſtoſzenie'/ ktore
" brzydkość ſpuſtoſsenia.G. L.Hebráiſm.

18:
ieſt przepowiedźiáne przez Dánielá Proroká/ ſtoią=
19:
ce ná mieścu świętym (kto czyta niech rozumie.)

werset: 16Tedy ktorzy ſą w Iudſkiey źiemi/ niech vćiekáią
20:
ná gory:

werset: 17á ktoby był ná domie/ niechay nie sſtępu=
21:
ie " áby co wźiął z domu ſwego':

" wziąć co ieſt w domu ſwoim.G.
werset: 18á kto ná roli/ niech
22:
ſię ná zad nie wraca bráć ſukniey ſwoiey.

werset: 19A biádá
23:
brzemiennym y pierśiámi karmiącym w one dni.

werset: 20Prośćieſz tedy áby vćiekánie wáſze nie było źimie á=
24:
bo w ſzábát.

werset: 21Abowiem ná on czás będźie wielki
25:
vćiſk/ iáki nie był od początku świátá áż do tąd/ áni
26:
będźie.

werset: 22A gdyby nie były ſkrocone one dni " żadne
" żaden człowiek. Hebraiſm.

27:
ćiáło' nie byłoby záchowáne: ále dla wybránych bę=
28:
dą ſkrocone dni one.

werset: 23Tedy ieſliby wam kto rzekł:
29:
Oto tu ieſt Chriſtus/ ábo ondźie: nie wierzćie.

werset: 24A=
30:
bowiem powſtáną fałſzywi Chriſtuſowie/ y fałſzywi
31:
prorocy: y czynić będą známioná wielkie y cudá/ ták
32:
iżby zwiedli (by mogło być) y wybráne.

werset: 25Otomći
N 3wam opo=


strona: 101

Ewángeliey Rozd: 24.101.
1:
wam opowiedźiał.

werset: 26Ieſliby tedy wam rzekli: Oto
2:
ná puſzczy ieſt/ nie wychodźćie. oto iest w zámknie=
3:
niu: nie wierzćie.

Zácz: 100
werset: 27
4:
Abowiem iáko błyſkáwicá wychodźi od wſchodu
5:
ſłońcá/ y okázuie ſię áż ná zachodźie: ták będźie y przy
6:
ſzćie ſyná człowieczego.

werset: 28* Gdźiebykolwiek było
7:
" ćiáło'/ tám ſię y orłowie zgromadzą.
* Bo.G.
" śćierw.G.

werset: 29A nátych=
8:
miaſt po vtrapieniu onych dni ſłońce ſię záćmi/ y
9:
kśiężyc nie da świátłośći ſwoiey/ á gwiazdy będą
10:
pádáć z niebá/ y mocy niebieſkie poruſzone będą.

werset: 30
11:
A ná on czás ſię vkaże znák ſyná człowieczego ná
12:
niebie: y tedy będą nárzekáć wſzytkie " pokolenia źie=
" ábo narody.

13:
mie: y vyrzą ſyná człowieczego przychodzącego w
14:
obłokách niebieſkich z mocą wielką y z máieſtatem.

werset: 31
15:
Y pośle ánioły ſwoie z trąbą/ y z głoſem wielkim:
16:
y zgromádzą wybráne iego ze czterech wiátrow " od
17:
kráiow niebios áż do kráiow ich'.

" to ieſt, od iednego kráiu świátá áż do drugiego.
werset: 32A od figowego
18:
drzewá vczćie ſię podobieńſtwá: gdy iuż gáłąź iego
19:
odmładza ſię/ y liśćie wypuſzcza/ znaćie iż blizko ieſt
20:
láto.

werset: 33tákże y wy/ gdy vyrzyćie to wſzytko/ wiedzćie
21:
iż blizko ieſt we drzwiách.

Zácz: 101.
werset: 34
22:
Záprawdę powiedam wam/ iż nie przeminie ten
23:
narod/ áżby ſię sſtáło to wſzytko.

werset: 35Niebo y źiemiá
24:
przeminą/ ále ſłowá moie nie przeminą. *

Zácz: 102.
werset: 36
25:
Lecz o onym dniu y godźinie nikt niewie/ áni án=
26:
iołowie niebieſcy/ iedno ſam Oćiec.

werset: 37A iáko było z
27:
á dni Noego: ták będźie y przyſzćie ſyná człowiecze=
28:
go.

werset: 38Abowiem iáko we dni one przed potopem ie=
29:
dli y pili/ y żenili ſię y zá mąż dawáli/ áż do onego
30:
dniá ktorego wſzedł Noe do korabiá:

werset: 39y nie poználi
31:
áż przyſzedł potop/ y zábrał wſzytki: ták będźie y przyſz=
32:
ćie ſyná człowieczeo.

werset: 40Tedy będą dwá ná roli: ieden
33:
" będźie' wźięt/ á drugi zoſtáwion.

" bywa.G.
werset: 41dwie mielące we
34:
młynie: iedná " będźie' wźięta/ á druga zoſtáwioná *.
" bywa.G.
* Dwá ná łożu: iednego wezmą á drugiego zoſtáwią.NL. NG.

Czuyćieſz


strona: 102

Rozd: 24. według Máttheuſzá.102.
Zácz: 103.
Ewángelia o SS. Wyznawc.
werset: 42
1:
Czuyćieſz tedy: ábowiem niewiećie ktorey go=
2:
dźiny wáſz Pan przyidźie.

werset: 43A to wiedzćie/ że gdy=
3:
by wiedźiał goſpodarz " ktorey godźiny' złodźiey ma
" o ktorey ſtrażey.G.Bo ſtárzy ná czterzy ſtraże, z ktorey káżda miáłá trzi godziny, noc dzielili.

4:
przyść/ czułby wżdy/ á nie dopuśćiłby podkopáć do=
5:
mu ſwego.

werset: 44Przetoż y wy bądźćie gotowi: bo kto=
6:
rey godźiny niemniemaćie ſyn człowieczy przyidźie.

werset: 45
7:
Ktoryż tedy ieſt ſługá wierny y roſtropny/ ktore=
8:
go poſtánowił pan iego nád czeládźią ſwoią/ áby im
9:
dał obrok czáſu ſwego?

werset: 46Błogoſłáwiony ſługá
10:
on/ ktorego przyſzedſzy pan iego/ naydźie ták czynią=
11:
cego.

werset: 47Záprawdę powiedam wam/ że go poſtáno=
12:
wi nád wſzytkimi dobry ſwemi. *

werset: 48
13:
A ieſliby rzekł on zły ſługá w ſercu ſwoim: Długo
14:
pan moy przyść omieſzkiwa:

werset: 49y począłby bić towá=
15:
rzyſze ſwoie/ á ieść y pić z pijánicámi:

werset: 50Przyidźie pan
16:
ſługi onego w dźień ktorego ſię nie ſpodźiewa/ y w
17:
godźinę ktorey nie wzwie:

werset: 51y rozetnie go/ á część ie=
18:
go położy z obłudnymi: Tám będźie płácz y zgrzy=
19:
tánie zębow.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Nie będzie tu zoſtáwion.) To ſię wypełniło czterdzieſtego roku
22:
po Páńſkim w niebo wſtąpieniu/ przez Weſpáſianá Ceſárzá y Ty=
23:
tá ſyná iego.
Kośćiół Ieroſolimski zburzony á Chrześćiánski rozſserzony.
Ná te ſłowá/ ktore obiecuią ſkáżenie kośćiołá Zydo=
24:
wſkiego/ á ná one/ Ná tey opoce zbuduię kośćioł moy: ktore obie=
25:
cuią zbudowánie kośćiołá powſzechnego/ ták Chryſoſtom piſze:
26:
Widziſz w oboygu dziwną á niewymowną moc Chriſtuſowę: że
27:
y kośćioł ſwoy rozſzerzył po wſzytkiemu świátu: y te ktorzy ſię oń
28:
otrąćili vniżył y wzgárdził? Widziſz/ że cokolwiek on zbuduie/ tego
29:
nikt nie zepſuie: á co on zepſuie/ tego nikt nie zbuduie. Zbudował
30:
kośćioł ſwoy/ á nikt go zniſzczyć nie może áż do tego czáſu: choćia
31:
ſię o to wiele ich kuśiło/ áby y on zepſowáli/ ále nie przemogli: y
32:
ten znowu zbudowáć vśiłowáli/ ále nic nie ſpráwili. etc.
33:
Pátrzćie áby was kto nie zwiodł.) Pierwſza y napotrzebnieyſza
34:
przeſtrogá ieſt wiernym/ od w niebo wſtąpienia Páńſkiego áż do
35:
ſkończenia świátá; áby ſię nie dopuſzczáli hæretykom zwodzić:
Hæretykow ſię wyſtrzegáć potrzebá.

36:
ktorzy pod pokrywką prawdziwych náuczyćielow y káznodzieiow/
y pod


strona: 103

Ewángeliey Rozd: 24.103.
1:
y pod imieniem Páná Chriſtuſowym y Ewángeliey iego zdradzá=
2:
ią. Pátrz wyżſzey. Matt: 7 ꝟ. 13. y 15.
3:
Iam ieſt Chriſtus.) Nie tylko oni ktorzy ſię zwáli Chriſtuſámi/
4:
iáko Symon Czárnokśięznik/ Menánder/ y niektorzy inni: ále w=
5:
ſzyſcy Arcykácerze czynią ſię Chriſtuſámi/ y ſą zá Chriſtuſe vczniom
6:
ſwoim: Luter Luteranom/ Kálwin Kálwiniſtom/ Serwet Ser=
7:
wetanom: iż im więcey wierzą niżli Chriſtuſowi mowiącemu
8:
y vczącemu w kośćiele ſwoim.
Hæretyccy miſtrzowie czynią ſię Chriſtuſámi.

9:
Y będzie przepowiedána tá Ewángelia.) Tá Ewángelia mowi/
10:
ktorą P. Chriſtus Piotrowi y Páwłowi/ Piotr y Páweł Rzymiá=
11:
nom/ á Rzymiánie inſzym narodom podáli/ y ktorą przyięli wſzy=
12:
ſcy po świećie wierni Chriſtuſowi. Przetoż ktokolwiek dźiś do
13:
nas przynośi inſzą iáką Ewángelią oney przećiwną; ten ma być
14:
przeklęty/ by był y ániołem z niebá. Tá tedy Ewángelia/ nie Aug=
15:
ſpurſkiey ále Rzymſkiey Confeſſyey/ przepowiedána ieſt po wſzy=
16:
tkiemu świátu: tá rośćie y ſzerzy ſię po wſzytkich narodziech/ y
17:
przechodzi áż ná nowy świát do Indiey/ do Ameryki/ y do Iápo=
18:
niey/ kędy pierwey o niey nie ſłychano: áby ſię ſpełniło to ſłowo
19:
Chriſtuſowe. August: de vnitate Eccle: cap 15. et epist: 80.
Ewángelia ktora iest przepowiedána po wſsytkim świećie.

20:
Brzydkie ſpuſtoſsenie.)
Brzydkie ſpuſtoſsenie.
Tá brzydkość ſpuſtoſzenia ſpełniłá ſię
21:
naprzod w onym ſpuſtoſzeniu kośćiołá Hierozolimſkiego przez
22:
Rzymiány/ kiedy odięto Zydom ofiáry y nabożeńſtwá ich: Ale ſię
23:
dopieroż wypełni przez Antychriſtá/ ktory do końcá wyniſzczy/ ſpu=
24:
ſtoſzy y zgłádzi ofiárę Mſzey ś. Chrześćijáńſką/ y ſłużbę kośćielną:
25:
ták iż (iáko on ſtáry Biſkup y Męczennik ś. Hippolit nápiſał)
26:
nie będzie áni ofiáry áni kádzenia/ áni chwały przyiemney Pánu
27:
Bogu/ ále kośćioły święte będą iáko ſzopy/ y nadrożſze ćiáło y krew
28:
Páńſka nigdzie ſię nie naydzie onych czáſow. Mſza święta zági=
29:
nie/ ſpiewánie kośćielne vſtánie/ kazánie y piſmá wykłádánie nie
30:
będzie ſłycháne. Przetoż Ireneus/ Hilárius/ Ambroży/ Hieronym/
31:
y poſpolićie wſzyſcy Doktorowie/ przez tę brzydliwość ſpuſtoſze=
32:
nia/ rozumieią Antychriſtá: ktoremu kácerze dziśieyſzy drogę iá=
33:
wnie śćielą.
34:
Skrocone one dni.) Kroleſtwo Antychriſtowe nie będzie trwáć
35:
dłużey iedno przez pułczwártá látá: to ieſt/ przez czterdzieśći y dwá
36:
mieśiącá: przez tyśiąc dwieśćie y ſześćdzieśiąt dni: przez puł te=
37:
godniá lat. Przetoż wielki ieſt niewſtyd y bluznierſtwo dzieśiey=
38:
ſzych hæretykow/ forytarzow Antychriſtowych/ ktorzy áby ślad
39:
tráćili/ namiáſtká Chriſtuſowego Biſkupá Rzymſkiego Anty=
40:
chriſtem czynią:
Antichriſtowe kroleſtwo bárzo krotkie będzie.
gdyż on od pułtorá tyśiąca lat y dáley kośćioł
Boży rzą=


strona: 104

Rozdz: 24. według Máttheuſzá.104.
1:
Boży rządził y ſpráwował/ y był przełożonym nád wſzytkimi ow=
2:
cámi Páná Chriſtuſowemi.
3:
Oto tu ieſt Christus.) Gdyż kośćioł Chriſtuſow (Auguſtin ś.
4:
mowi) w piśmie wſzędy ták ieſt opiſány/ iż miał być we wſzytkich
5:
narodziech: cokolwiek przynioſą/ y ſkądkolwiek piſmá zbieráć bę=
6:
dą ći/ ktorzy do kątow ſwych vkázuią/ mowiąc/ Owo tu ieſt Chri=
7:
ſtus; nie mamy im wierzyć. Abowiem częśći vkázuią y ná ſekty
8:
odwodzą/ ktorzy mowią/ Owo tu/ owo ſám.
Kośćioł Chriſtuſow powſsechny.
Gdyż kośćioł Chri=
9:
ſtuſow iáſny ieſt/ iáko miáſto ná tákiey gorze zbudowáne/ ktora
10:
wſzytek świát nápełniłá. Przetoż nie ſłuchaymy tych/ ktorzy ná ſtro
11:
ny y ſekty odwodzą/ mowiąc; Owo tu ieſt Chriſtus/ ábo/ Ono
12:
tám. Iedność obiecał Chriſtus: w iedność ſię krolowie zebrá=
13:
li/ nie przez ſekty ſię rozerwáli. Augustinus in Pſalmum 47.
14:
Y dádzą známioná wielkie.)
Cudá Antichristowe.
Cudá Antychriſtowe y ſług iego/
15:
nie prawdziwe/ ále fałſzywe y kłamliwe będą: ktorymi zwodzić
16:
ma tylko te/ co zginąć mieli. Skąd to mamy/ że choćby hæretyko=
17:
wie cudá czynić mogli/ wſzákżebyſmy im przeto nie mieli więcey
18:
wierzyć/ iedno gdyby żadnych czynić mogli.
19:
Oto ná puſsczy.) Puſzcze y zámknienia znáczą ćiemne y táiemne
20:
y pokątne ſchadzki y zbory odſzczepieńcow. Poſtánoniwſzy tedy
21:
P. Chriſtus kośćioł ſwoy powſzechny po świećie iáſny y znákomi=
22:
ty/ zátym vcznie y wſzytkie wierne nápomina/ áby hæretykom y
23:
odſzczepieńcom nie wierzyli. August: quæst: Euang: lib: 1. quæst: 38.
Puſscze odſsczepiencow.

24:
Iáko błyskáwicá.) Słowem błyſkáwice znáczy iáſność y świe=
25:
tność kośćiołá powſzechnego/ ktory ſię zátáić nie może/ y ſzerzy ſię
26:
od wſchodu ſłońcá áże do zachodu.
Iáſność kośćiołá powſsechnego.
Co ieſt przećiwko tym/ ktorzy
27:
tu y owdzie po kąćiech Chriſtuſá vkázuią: y ktorzy potáiemnie z=
28:
gromadzáią/ iákoby w zámknieniu: y nie wielu/ iákoby ná pu=
29:
ſzczy. Idem vbi ſupra.
30:
A nátychmiaſt.) Ieſliż on dzień oſtáteczny ſądny (iáko tu Pan
31:
świádczy) ma nátychmiaſt náſtąpić po prześládowániu Anty=
32:
chriſtowym/ ktore ma trwáć tylko przez pułczwártá látá/ iákoſmy
33:
wyżſzey rzekli: tedyć nieznośne bluznierſtwo ieſt/ namiáſtká Pá=
34:
ná Chriſtuſowego czynić Antychriſtem.
Antichriſtowe kroleſtuo przed ſamym dniem ſądnym.

35:
Znák ſyná człowieczego.) Ten znák ieſtći krzyż ś. ktory ſię vka=
36:
że Zydom ná ich poháńbienie. Chryſoſtomus in Mátt: homil: 77.
37:
Lecz y niemniey będzie ná pohańbienie hæretykom: ktorzy nie
38:
mogą ćierpieć znáku krzyżá świętego.
Znák krzyżá S.
ORozdźiał


strona: 105

Ewángeliey Rozd: 25.105.
rozdział: 25
1:
ROZDZIAL XXV.
2:
1. Podobieńſtwo dzieśiąći pánien. 15 Y tálentow ſługom roz=
3:
dánych. 21. 23. 26 Ktorym Pan płáći według zaſług ich. 31 Iá
4:
ki będzie ſąd oſtáteczny. 33 Owce y kozłowie. 35 Vczynki miło
5:
śierne/ zá ktore Bog dáie kroleſtwo niebieſkie.
Zácz: 104.
Ewángelia ná dni Pánien SS
werset: 1
6:
T
Edy podobne będźie kroleſtwo Niebieſkie
7:
dźieśiąći pánnam: ktore wźiąwſzy lámpy
8:
ſwoie wyſzły przećiw oblubieńcowi y - oblu
9:
bienicy'.

-G.
werset: 2A pięć z nich było " głupich/ á pięć mą
10:
drych'.

" mądrych, á pięć głupich.G. S.
werset: 3Ale pięć głupich wźiąwſzy lámpy/ nie w
11:
źięły oleiu z ſobą:

werset: 4á mądre wźięły oleiu w naczynia
12:
ſwoie z lámpámi.

werset: 5A gdy oblubieniec omieſzkawał/
13:
zdrzymáły ſię wſzytki y poſnęły.

werset: 6A w puł nocy sſtá
14:
ło ſię wołánie: Oto oblubieniec idźie/ wynidźćie prze
15:
ćiwko iemu.

werset: 7Tedy wſtáły one wſzytkie pánny: y o=
16:
chędożyły kágáńce ſwoie.

werset: 8Lecz głupie rzekły mą=
17:
drym: Dayćie nam z oleiu wáſzego: boć lámpy ná
18:
ſze gáſną.

werset: 9Odpowiedźiáły mądre/ mowiąc: By
19:
ſnadź nam y wam nie doſtáło/ idźćie ráczey do prze=
20:
dáiących/ á kupćie ſobie.

werset: 10A gdy * ſzły kupowáć/ przy=
* ony.G.

21:
ſzedł oblubieniec: á ktore były gotowe/ weſzły z nim
22:
ná gody/ y zámknione ſą drzwi.

werset: 11Náoſtátek przyſzły
23:
też y drugie pánny/ mowiąc: Pánie/ Pánie/ otworz
24:
nam.

werset: 12A on odpowiedáiąc rzekł: Záprawdę mo
25:
wię wam: nie znam was.

werset: 13Czuyćieſz tedy: bo nie
26:
wiećie dniá áni godźiny *. *

* ktorey ſyn człowieczy przidzie.G.
werset: 14
27:
Abowiem iáko człowiek precz odiezdżáiąc/ we=
28:
zwał ſług ſwoich/ y dał im máiętnośći ſwoie.

Zácz: 105.
Ewángelia ná ś. Mikołay/ y ná dni innych Biſkupow SS.
werset: 15y dał
29:
iednemu pięć tálentow/ á drugiemu dwá/ á drugie=
30:
mu ieden/ káżdemu wedle właſnego przemożenia: y
31:
wnetże odiechał.

werset: 16A poſzedſzy on ktory był wźiął
32:
pięć tálentow/ robił imi/ y zyſkał drugie pięć.

werset: 17Ták=
33:
że y ten ktory był wźiął dwá/ zyſkał drugie dwá.

Lecz ten


strona: 106

Rozd: 25. według Máttheuſzá.106.
werset: 18
1:
Lecz ten ktory wźiął ieden/ ſzedſzy zákopał w źie=
2:
mi/ y ſkrył pieniądze páná ſwego.

werset: 19A po niemáłym
3:
czáśie wroćił ſię pan onych ſług/ y vczynił liczbę z
4:
nimi.

Wolność ludzka poſpołu z łáską Bożą zásługuie.
werset: 20A przyſtąpiwſzy ten ktory wźiął pięć tálen=
5:
tow/ przynioſł drugie pięć tálentow/ mowiąc: Pá=
6:
nie/ dałeś mi pięć tálentow: otom drugie pięć * zy=
7:
ſkał imi.

* talentow.G.
werset: 21Rzekł mu pan iego: Dobrzeć ſługo do=
8:
bry y wierny: gdyżeś nád máłem był wiernym/ nád
9:
wielem ćię poſtánowię: wnidź do weſela páná twe=
10:
go.

werset: 22A przyſtąpiwſzy y on ktory dwá tálenty wźiął/
11:
rzekł: Pánie/ dałeś mi dwá tálenty: otom drugie
12:
dwá imi zyſkał.

werset: 23Rzekł mu pan iego: Dobrzeć ſłu=
13:
go dobry y wierny: gdyżeś był wiernym nád máłem/
14:
nád wielem ćię poſtánowię: wnidź do weſela pá=
15:
ná twego. *

werset: 24
16:
A przyſtąpiwſzy y ten ktory był ieden tálent w=
17:
źiął/ rzekł: Pánie/ " wiem' iżeś ieſt człowiek ſrogi/
" znam ćię.G.

18:
ktory żnieſz gdźieś nie śiał/ y zbieraſz gdźieś nie ro=
19:
ſproſzył:

werset: 25á boiąc ſię odſzedłem/ y ſkryłem tálent
20:
twoy w źiemię: Oto maſz co ieſt twego.

werset: 26A odpo=wiedáiąc pan iego/ rzekł mu: Sługo zły/ y gnuśny/
21:
wiedźiałeś iż żnę gdźiem nie śiał/ y zgromadzam
22:
gdźiem nie roſproſzył:

werset: 27miałeś tedy pieniądze moie
23:
poruczyć " tym co pieniądzmi hándluią/ á ia przyſzed=
" mincarzom, ábo bankierzom.

24:
ſzy wżdybym był odebrał ſwe z lichwą.

werset: 28A przetoż
25:
weźmićie od niego tálent/ á dayćie temu ktory ma
26:
dźieśięć tálentow.

werset: 29Abowiem wſzelkiemu máią=
27:
cemu będźie dano/ y obfitowáć będźie: á temu ktory
28:
nie ma/ y to co ſię zda mieć/ będźie wźięto od niego.

werset: 30
29:
A niepożytecznego ſługę wrzuććie do ćięmnośći
30:
zewnętrzney. Tám będźie płácz y zgrzytánie zębow.

Zácz: 106.
Ewáng: w poniedziá: po1.Niedz: poſtu.
werset: 31
31:
A gdy prziydźie ſyn człowieczy w máieſtaćie ſwo=
32:
im/ y wſzyścy * ániołowie z nim/ tedy śiędźie ná ſtoli=
* święći.G.

33:
cy máieſtatu ſwego:

werset: 32y będą zgromádzone przedeń
O 2wſzytki


strona: 107

Ewángeliey Rozd: 25.107.
1:
wſzytki narody/ y odłączy ie iedne od drugich/ iáko
2:
páſterz odłącza owce od kozłow:

werset: 33y poſtáwi owce
3:
po práwicy ſwoiey/ á kozły po lewicy.

werset: 34Tedy rzecze
4:
krol tym ktorzy będą po práwicy iego: Podźćie bło=
5:
goſłáwieni oycá mego/ " otrzymayćie kroleſtwo wam
" odziedziczćie.G.

6:
zgotowáne od záłożenia świátá.

werset: 35Abowiem łá=
7:
knąłem/ á dáliśćie mi ieść: prágnąłem/ á nápoiliśćie
8:
mię: byłem gośćiem/ á przyięliśćie mię:

werset: 36byłem ná=
9:
gim/ á przyodźialiśćie mię: chorowałem/ á náwie=
10:
dźiliśćie mię: byłem w więźieniu/ á przyſzliśćie do
11:
mnie.

werset: 37Tedy mu odpowiedzą ſpráwiedliwi/ mo=
12:
wiąc: Pánie/ kiedyżeſmy ćię widźieli łáknącym/ á
13:
nákarmiliſmy; prágnącym/ á nápoiliſmy ćię?

werset: 38kie=
14:
dyſmy ćię też widźieli gośćiem/ y przyięliſmy ćię? ábo
15:
nágim/ y przyodźialiſmy ćię?

werset: 39ábo kiedyſmy ćię wi=
16:
dźieli niemocnym/ ábo w ćiemnicy: y przyſzlichmy do
17:
ćiebie?

Kroleſtwo niebieskie zgotowáne iest dobrze czyniącym: á nie wierzącym tylko.
werset: 40A odpowiedáiąc krol/ rzecze im: Zápraw=
18:
dę powiedam wam; " Pokiśćie' vczynili iednemu z
" Ileśćie.G.

19:
tych bráćiey moiey namnieyſzych/ mnieśćie vczynili.

werset: 41
20:
Tedy rzecze y tym ktorzy po lewicy będą:

werset: 41Idźćie
21:
odemnie przeklęći w ogień wieczny: ktory zgotowá=
22:
ny ieſt dyabłu y ániołom iego.

werset: 42Abowiemem łáknął/
23:
á nie dáliśćie mi ieść: prágnąłem/ á nie dáliśćie mi
24:
pić:

werset: 43byłem gośćiem/ á nie przyięliśćie mię: nágim/
25:
á nie przyodźialiście mię: niemocnym/ y w ćięmni=
26:
cy/ á nie náwiedźiliśćie mię.

werset: 44Tedy mu odpowie=
27:
dzą y oni/ mowiąc: Pánie/ kiedyżeſmy ćię widźieli
28:
łáknącym/ ábo prágnącym/ ábo gośćiem/ ábo nágim/
29:
ábo niemocnym/ ábo w ćięmnicy: á nie ſłużyliſmy
30:
tobie?

werset: 45Tedy im odpowie/ mowiąc: Záprawdę po=
31:
wiedam wam; " Pokiśćie' nie vczynili iednemu z tych
" Ileśćie.G.

32:
namnieyſzych/ y mnieśćie nie vczynili.

werset: 46Y poydą ći
33:
ná mękę wieczną: á ſpráwiedliwi do żywotá wie=
34:
cznego. *

Dzieśiąći


strona: 108

Rozd: 25. według Máttheuſzá.108.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Dzieśiąći pánnom.) Dzieśięć pánien/ pięć mądrych á pięć głu=
3:
pich iáśnie pokázuią/ iż w kośćiele boiuiącym ſą nie ſámi dobrzy/
4:
ále y zli poſpołu. A iż nie ieſt doſyć mieć lámpy bez świátłá/ to
5:
ieſt wiárę bez miłośći y vczynkow dobrych. Gregorus homil: 12.
Y zli ſą w kośćiele.

6:
Lámpy.)
Lámpy.
Lámpy goráiące y świecące/ ſąć vczynki dobre/ á z=
7:
właſzczá miłośierne/ y obcowánie pobożne/ ktore świeći przed lu=
8:
dzmi. Augustinus epist: 120. cap: 33.
9:
Oley.) Oley ieſt dobry vmyſł/ y ſzczere przdſięwźięćie/ śćiągá=
10:
iące vczynki náſze ku czći y chwale Bożey/ á nie ku chwale náſzey
11:
przed ludzmi.
Oley.
Auguſtin támże.
12:
Idzćie ráczey do przedáiących.) Ieſli łáſki Bożey y właſnych
13:
zaſług mieć nie będziemy: tedy cudzemi zaſługámi w dzień ſądny
14:
wſpomożeni być nie możemy.
Po śmierći żebráć prozno.

15:
Sługo zły y gnuśny.) Stráſzny ſąd przećiwko tym/ ktorzy nam=
16:
nieyſzego dobrodzieyſtwá nie vżywáią ku czći y chwale Bożey.
17:
Z lichwą.)
Lichwá.
Lichwę tu rozumiey nie zyſk od pożyczku/ ktory ieſt
18:
zákazány: ále ſłuſzny zyſk ábo dochod/ ktory bierze człowiek z do=
19:
brego ſzáfowánia máiętnośći ſwoich. Gdy nam tedy Bog dáie
20:
iáki tálent/ tedy chce od niego zyſku/ y zarobku duchownego/ zá
21:
pilnośćią y dzielnośćią náſzą.
22:
Co ſię zda mieć.) Ten ma dáry Boże/ ktory imi robi y rozmna=
23:
ża ie ku czći Pánu Bogu. Lecz ten ktory ich nie vżywa/ więcey ſię
24:
zda ie mieć niżli ma: y Bog od niego bierze to co mu pierwey dał.
Kto má dary Boże.

25:
Odłączy ie.) Tám dopiero będzie rozłączenie. Bo tu ná tym
26:
świećie dobrzy y zli poſpołu żyli. Odſzczepieńcy lepák/ iż wyſzli z
27:
kośćiołá/ y dobrowolnie ſię ſámi odłączyli/ przetoż ich tám odłą=
28:
czáć nie będzie potrzebá.
Odłączenie.
Bo iuż ſą oſądzeni y ſwym właſnym ſą=
29:
dem potępieni. Cyprianus lib: 1. epist: 8. Hieron: ad Tit: 3.
30:
Podzćie błogosłáwieni:) Tym rzecze Bog; Idzćie w ogień wie=
31:
czny/ ktorzy iego miłoſierdzie przez właſną wolą ſwą wzgárdzili. A
32:
tym rzecze;
Przyczyná potępienia y zbáwienia.
Podzćie błogoſłáwieni wezmićie kroleſtwo/ ktorzy z
33:
właſney woley ſwey przyięli wiárę iego/ ſpowiedáli ſię grzechow
34:
ſwych/ pokutowáli y dobrze czynili. Augustinus in Act: cum Fœli=
35:
ce Mániechæo lib: 1. cap: 8.
36:
Dáliśćie mi.) Stąd obaczyć możeſz/ iáko wiele iáłmużny y w=
Zasługá y zapłatá dobrych vczynkow.

37:
ſzytkie vczynki miłośierne záſługuią/ y iáko wielce pomagáią ku
38:
zgłádzeniu grzechow/ y ku zbáwieniu y doſtąpieniu żywotá wie=
39:
cznego. Augustinus in Pſal: 49.
40:
Nie daliśćie mi.) Nie przeto ich potępia/ żeby nie wierzyli/ ále
O 3iż dobrych


strona: 109

Ewángeliey Rozd: 26.109.
1:
iż dobrych vczynkow nie czynili. Bo ći weń wierzyli/ ále dobrze
2:
czynić zániecháli/ iż mniemáli żeby ſámą wiárą mogli być zbáwie=
3:
ni. Augustinus de fide et operibus: 15. et ad Dulcit: quæst: 1.
Sámá wiárá nikogo nie zbawia.
rozdział: 26

4:
ROZDZIAL XXVI.
5:
1 Chriſtus śmierć ſwoię blizką opowieda. 4 Rádá przełożo=
6:
nych Zydowſkich przećiw Chriſtuſowi. 7 Drogi oleiek wylany
7:
ná głowę iego. 14 Iudaſz przedáie Chriſtuſá. 21 Oſtátnia wie=
8:
czerza. 26 Pan vczynił chleb ćiáłem/ á wino krwią ſwoią. 31 O=
9:
powieda vczniom przyſzłe zgorſzenie. 34 y 70 Y Piotrowe zá=
10:
przenie. 37 Smući ſię. 39 Modlitwá w ogroycu. 48 Iudaſz
11:
go wydáie pocáłowánim. 51 Piotr vćina vcho Máłkuſzowi.
12:
57 Wiedzion do Káiphaſzá. 59 Fałſzywi świádkowie. 64 Wy=
13:
znawa ſię być Chriſtuſem. 67 Vplwan y poſzyikowan.
Zácz: 107.
Páſſya ktorą czytáią w Niedzielę Kwiet.
werset: 1
14:
Y
Sſtáło ſię/ gdy dokończył IEſus tych wſzyt=
15:
kich powieśći/ rzekł vczniom ſwoim:

werset: 2Wie
16:
ćie iż po dwu dniu " Páſchá będźie/ á ſyn czło=
" Páſchá święto przednieyſze Zydowskie, ná pámiatkę wybáwienia z niewoley Egiptskiey: ná ktorego mieścenáſtąpiło náſze wielkonocne święto.

17:
wieczy będźie wydan áby był vkrzyżowan.

werset: 3Tedy
18:
ſię zebráli árcykápłani y ſtárſzy z ludu do dworu ár=
19:
cykápłaná/ ktorego zwano Káiphaſzem:

werset: 4y rádźili
20:
ſię ſpołu áby Ieſuſá zdrádą poimáli/ y zábili.

werset: 5Lecz
21:
mowili: Nie w święto: áby nie był rozruch miedzy
22:
ludem.

werset: 6A gdy IEſus był w Bethániey w domu
23:
Symoná trędowátego/

werset: 7przyſtąpiłá do niego nie=
24:
wiáſtá máiąc ſłoiek álábáſtrowy oleyku bárzo dro=
25:
giego/ y wylałá gi ná głowę iego gdy v ſtołu śiedźiał.

Zácz: 108.
werset: 8
26:
A widząc vczniowie iego/ zágniewáli ſię mowiąc:
27:
Ná coż tá vtrátá?

werset: 9ábowiem możono " to' drogo prze
" ten oleiek.G.

28:
dáć/ y rozdáć vbogim.

werset: 10Co gdy poznał Ieſus/ rzekł
29:
im: Przecz ſię przykrzyćie tey niewieśćie? gdyż do=
30:
bry vczynek przećiwko mnie vczyniłá.

werset: 11Abowiem
31:
záwſze vbogie maćie z ſobą/ ále mnie nie záwſze " ma=
32:
ćie'.

" mieć będziećie.N. L.
werset: 12Bo tá wylawſzy ten oleiek ná ćiáło moie: v=
33:
czyniłá to ná pogrzeb moy.

werset: 13Záprawdę mowię wam;
34:
gdźiekolwiek będźie przepowiádána tá Ewánge=
lia po


strona: 110

Rozd: 26. według Máttheuſzá.110.
1:
lia po wſzytkim świećie/ y to co oná vczyniłá będźie
2:
powiádano/ ná iey pámiątkę.

werset: 14Tedy ſzedſzy ieden
3:
ze dwunaśćie/ ktorego " zwano' Iudaſzem Iſkáryo=
" zowią.6 L.

4:
tem/ do árcykápłanow/

werset: 15rzekł - im': Co mi chcećie
-G.

5:
dáć/ á ia go wam wydam? A oni náznáczyli mu " trzy
6:
dźieśći śrebrnych.
" trzydzieśći ſyklow śrebrnych ktore czynią 15 tálárow. Acz Baronius kłádzie dáleko więtſsą ſummę.

werset: 16A od onego czáſu ſzukał pogo=
7:
dy/ áby go wydał.

werset: 17W pierwſzy tedy - dzień' prza=
-5 L. G.

8:
ſnikow przyſzli vczniowie do Ieſuſá/ mowiąc *: Gdźie
* mu.G.

9:
chceſz ábyſmyć zgotowáli ieść " Páſchę?
" to ieſt, báránká ná pámięć Páſchy.

werset: 18A IEſus
10:
rzekł: Idźćie do miáſtá do niektorego człowieká, á rze=
11:
czćie mu: Miſtrz mowi; Czás moy blizko ieſt/ v ćie=
12:
bie czynię Páſchę z vczniámi memi.

werset: 19Y vczynili v=
13:
czniowie iáko im roſkazał IEſus: y zgotowáli Pá=
14:
ſchę.

werset: 20A gdy był wieczor/ vśiadł ze dwiemánaś=
15:
ćie - vczniow ſwoich'.

-G.
werset: 21A gdy oni iedli/ rzekł: Zá=
16:
prawdę powiedam wam/ iż ieden z was mnie wyda.

werset: 22
17:
Y záſmućiwſzy ſię bárzo/ poczęli káżdy z nich mo=
18:
wić *: Azażem ia ieſt Pánie?
* mu.G.

werset: 23A on odpowiedáiąc
19:
rzekł: Ktory " macza' zemną rękę w miśie/ ten mię
" omoczył.G.

20:
wyda.

werset: 24Synći człowieczy idźie/ iáko nápiſano o
21:
nim: ále biádá onemu człowiekowi/ przez ktorego
22:
ſyn człowieczy " będźie' wydan. " dobrze' mu było/
" bywa.2 L. G. S
" lepiey.Hebr.

23:
áby ſię był nie národźił ten człowiek.

werset: 25A odpowiedáiąc
24:
Iudaſz ktory go wydał/ rzekł: Azażem ia ieſt Mi=
25:
ſtrzu? Rzekł mu: Tyś powiedźiał.

werset: 26A gdy oni
26:
" wieczerzáli' wźiął Ieſus chleb/ y błogoſłáwił/ y ła=
" iedli.G.

27:
mał/ y dawał vczniom - ſwoim'/ y rzekł: Bierzćie/ - y'
-G.
-G.

28:
iedzćie: toć ieſt ćiáło moie.

werset: 27A wźiąwſzy kielich/
29:
dźięki czynił/ y dał im/ rzekąc: Piyćie z tego wſzyſcy.

werset: 28
30:
Abowiem táć ieſt kreẃ moiá nowego teſtámentu/
31:
" ktora zá wiele ich będźie wylana' ná odpuſzczenie

" ktora ſię zá wiele ich wylewa.G S.Skąd znáć że P. Ieſus ná oſtátniey wieczerzy, wylewáiąc zá nas krew ſwoię, Bogu Oycu ofiárował O czym ſerzey v Luk: 22 20.
werset: 28
32:
grzechow.

werset: 29A powiedam wam/ iż nie będę pił od=
33:
tychmiaſt z tego owocu winney máćice/ áż do dniá
34:
onego/ gdy gi będę pil z wámi nowy w kroleſtwie
Oycá me=


strona: 111

Oycá mego.
Ewángeliey Rozd: 26.111.

werset: 30Y " hymn odpráwiwſzy/ wyſzli ná gorę
"Ten himn ſnać był Pſalm 113. ktory ſię ták poczyna:Gdy lud Iſráelski wychodził z Egiptu.
1:
oliwną.

werset: 31Tedy im rzekł Ieſus: Wſzyścy wy zgor=
2:
ſzenie weźmiećie ze mnie tey nocy. Abowiem ieſt ná=
3:
piſano: Vderzę páſterzá/ y roſproſzą ſię owce trzo=
4:
dy.

werset: 32Lecz gdy zmartwychwſtánę/ vprzedzę was
5:
do Gálileiey.

werset: 33A odpowiedáiąc Piotr/ rzekł iemu:
6:
Choćby ſię wſzyścy zgorſzyli z ćiebie/ ia nigdy ſię nie
7:
zgorſzę.

werset: 34Rzekł mu Ieſus: Záprawdę powiedam=
8:
ći; iż teyże nocy/ pierwey niż kur zápoie/ trzy kroć ſię
9:
mnie záprzyſz.

werset: 35Rzekł mu Piotr: Choćby mi też z
10:
tobą przyſzło vmrzeć/ nie záprzę ſię ćiebie. Tákże y
11:
wſzyſcy vczniowie mowili.

werset: 36Tedy przyſzedł Ieſus
12:
z nimi do wśi ktorą zowią Gethſemani: y rzekł vcz=
Gethſemani, po naſsemu, doliná tłustośći.

13:
niom - ſwoim': Siedźćie tu/ áż ia ſzedſzy będę ſię tám
-G.

14:
modlił.

werset: 37A wźiąwſzy z ſobą Piotrá y dwu ſynow
15:
Zebedeuſzowych/ począł ſię ſmućić y " teſknić ſobie'.

" y ćięſsko fraſować.G.
werset: 38
16:
Tedy rzekł im: Smętna ieſt * duſzá moiá áż do ś=
* zewſząd.G.

17:
mierći: Zoſtańćie tu/ á czuyćie zemną.

werset: 39A poſtą=
18:
piwſzy trochę/ padł ná oblicze ſwoie/ modląc ſię/ y
19:
mowiąc: Oycze moy/ ieſli można rzecz/ " niechay o=
20:
deydźie odemnie ten kielich. wſzákże nie iáko ia chcę/
" to ieſt, wyzwol mię od ták ſrogiey y hániebney śmierći.

21:
ále iáko ty.

werset: 40Tedy przyſzedł do vczniow ſwoich/ y
22:
nálazł ie ſpiące/ y rzekł Piotrowi: " Ták? nie mogli=śćie'
" Tákżeśćie nie mogli.N. L. K. G. S.

23:
śćie' iedney godźiny czuć zemną?

werset: 41Czuyćie/ á modl=
24:
ćie ſię ábyśćie nie weſzli w pokuſę. Duchći wpraw=
25:
dźie ieſt ochotny/ ále " ćiáło mdłe.
" to ieſt, człowieczenstwo.

werset: 42Záſię powtore
26:
odſzedſzy/ modlił ſię rzekąc: Oycze moy/ ieſli nie mo=
27:
że ten kielich odeyść * iedno ábym go pił: niech ſię
* odemnie.G.

28:
dźieie wolá twoiá.

werset: 43Y przyſzedſzy powtore/ nálazł
29:
ie ſpiące. ábowiem były oczy ich obćiążóne.

werset: 44A zo=
30:
ſtáwiwſzy ie/ záś odſzedł: y trzeći raz ſię modlił/ tyż
31:
ſłowá mowiąc.

werset: 45Tedy przyſzedł do vczniow ſwoich/
32:
y rzekł im: Iuż więc ſpićie/ y odpoczywayćie: oto
33:
przybliżyłá ſię godźiná/ " á ſyn człowieczy będźie wy=
" aby ſyn człowieczy był. Heb
dan w rę=


strona: 112

Rozd: 26. według Máttheuſzá.112.
1:
dan w ręce grzeſznikow.

werset: 46Wſtańćie/ podźmy: oto
2:
ſię przybliżył ktory mię " wyda'.

" wydáie.5 L. G. S.
werset: 47A gdy on ieſzcze mo=
3:
wił/ oto Iudaſz ieden ze dwunaśćie przyſzedł/ á z nim
4:
wielka rzeſza z mieczmi y z kiymi/ poſłáni od Arcyká=
5:
płanow y ſtárſzych ludu.

werset: 48A ten ktory go wydał/ dał
6:
im był znák/ mowiąc: ktoregokolwiek pocáłuię/ ten=
7:
ći ieſt: imayćieſz go.

werset: 49Y wnet przyſtąpiwſzy ku Ie=
8:
ſuſowi/ rzekł: Bądź pozdrowion " Rabbi: y pocáło=
" Miſtrzu moy

9:
wał go.

werset: 50A IEſus rzekł mu: Przyiaćielu/ ná coś
10:
przyſzedł? Tedy przyſtąpiwſzy rzućili ſię ná Ieſuſá/
11:
y poimáli go.

werset: 51A oto ieden z tych ktorzy byli z Ie=
12:
ſuſem/ wyćiągnąwſzy rękę/ dobył kordá ſwego; á v=
13:
derzywſzy ſługę kśiążęćiá kápłáńſkiego/ vćiąl mu v=
14:
cho.

werset: 52Tedy mu rzekł IEſus: Obroć kord ſwoy ná
15:
mieśce iego.

werset: 52ábowiem wſzyścy ktorzy miecz biorą/
16:
" mieczem poginą.

" według zakonu, ktory każe traćić mężoboyce.
werset: 53Czyli mniemaſz ábym nie mogł
17:
* prośić Oycá mego: á ſtáwiłby mi - teraz' więcey niż
* teraz.2 L. G.
-G.

18:
dwánaśćie " ćiem' ániołow.
" Abo woysk: po Laćinie y po Græcku legio: ktora w ſobie ma 12250. żołnierzow. Toż słowko maſs niżeyMar: 5. 9. Luk: 8. 30.

werset: 54Iákoż ſię tedy wy=
19:
pełnią piſmá/ ktore opowiedáią iż ſię ták muśi sſtáć?

werset: 55
20:
Oney godźiny mowił IEſus rzeſzam: Wyſzliśćie
21:
iáko ná złoczyńcę z mieczmi y z kiymi poimáć mię:
22:
Siedźiałem ná káżdy dźień v was vcząc w kośćiele:
23:
á nie poimáliśćie mię.

werset: 56A to ſię wſzytko dźiało/ áby
24:
ſię wypełniły piſmá prorockie. Tedy vczniowie w=
25:
ſzyścy/ opuśćiwſzy go poućiekáli.

Zácz: 109
werset: 57
26:
A oni poimawſzy IEſuſá/ wiedli do Káiphaſzá
27:
Arcykápłaná/ gdźie ſię byli zebráli Doktorowie y
28:
ſtárſzy.

werset: 58A Piotr ſzedł zá nim z dáleká/ áż do dwo=
29:
ru Arcykápłáńſkiego. A wſzedſzy tám/ śiedźiał z ſłu=
30:
gámi: áby widźiał koniec.

werset: 59Tedy " Arcykápłani' * y
" Arcykápłan.N. L.
* y ſtarſzy.G.

31:
wſzytká rádá śiedząca ſzukáli fałſzywego świádec=
32:
twá przećiwko Ieſuſowi/ áby go zámordowáli:

werset: 60y
33:
nie nálezli/ * ácz wiele fałſzywych ſwiádkow przycho=
* y G.

34:
dźiło *. A nákoniec wyſtąpiwſzy dwá fałſzywi świád=
* nie nalezli.G.
Pkowie/


strona: 113

Ewángeliey Rozd: 26.113.
1:
kowie/

werset: 61rzekli: Ten mowił; Mogę rozwálić ko=
2:
śćioł Boży/ á " po trzech dniách' záſię gi zbudowáć.
" za trzy dni.G. S.

werset: 62
3:
A wſtawſzy Arcykápłan/ rzekł mu: Nic nie odpo=
4:
wiedaſz ná to co ći przećiwko tobie ſwiádczą?

werset: 63Lecz
5:
Ieſus milczał. A * Arcykápłan rzekł mu: Poprzyſię=
* odpowiedáiąc.G.

6:
gam ćię przez Bogá żywego/ ábyś nam powiedźiał
7:
ieſliś ty ieſt Chriſtus ſyn " Boży'.
" Bogá żywego.N. G. y L.

werset: 64Rzekł mu Ieſus:
8:
" Tyś powiedźiał. Iednák powiádam wam/ odtąd
" Ták ieſt iákoś powiedział. Hebraiſm.

9:
vyrzyćie ſyná człowieczego śiedzącego ná práwicy
10:
mocy - Bożey'/ y przychodzącego w obłokách niebie=
-G.

11:
ſkich.

werset: 65Tedy Arcykápłan rozdárł odźienie ſwoie/
12:
mowiąc: iż bluźnił: coż dáley potrzebuiemy świád=
13:
kow? otośćie teraz ſłyſzeli bluźnierſtwo:

werset: 66coż ſię
14:
wam zda? A oni odpowiedáiąc rzekli: Winien ieſt
15:
śmierći.

werset: 67Tedy plwáli ná oblicze iego/ y zaſzyiko=
16:
wáli go: á drudzy policzkowáli/

werset: 68mowiąc: Proro=
17:
kuy nam Chriſtuśie; kto ieſt ktory ćię vderzył?

werset: 69A
18:
Piotr śiedźiał przed gmáchem w śieni: y przyſtąpiłá
19:
k niemu iedná ſłużebnicá/ mowiąc: Y tyś był z Ie=
20:
ſuſem Gálileyſkim.

werset: 70A on ſię záprzał przed wſzytki=
21:
mi/ rzekąc: Niewiem co mowiſz.

werset: 71A gdy on wy=
22:
chodźił ná przyśionek/ vyrzáłá go druga - ſłużebnicá'/
-N L. G. S.

23:
y rzekłá tym co tám byli: Y ten był z Ieſuſem Názá=
24:
reńſkim.

werset: 72A powtore záprzał ſię z przyśięgą/ iż nie
25:
znam człowieká.

werset: 73A przyſtąpiwſzy máło potym ći
26:
co tám ſtali/ rzekli Piotrowi: Prawdźiwieś y ty ieſt
27:
z nich: bo y mowá twoiá ćię wydawa.

werset: 74Tedy ſię po=
28:
czął przeklináć y przyśięgáć iż nie znał człowieká.
29:
A nátychmiaſt kur zápiał.

werset: 75Y wſpomniał Piotr ná
30:
ſłowo Ieſuſowe ktore mu był powiedźiał. Iż pier=
31:
wey niż kur zápoie/ trzykroć ſię mnie záprzyſz. A wy=
32:
ſzedſzy z dworu/ gorzko płákał.


33:
NAVKI Y PRZESTROGI.
34:
Ta vtrata.) Nakład ná ćiáło Páná Chriſtuſowe ieſzcze żywe v=
czyniony/


strona: 114

Rozd: 26. według Máttheuſzá.
1:
czyniony/ zdał ſię Iudaſzowi ſtrácony y niepożyteczny.
Hæretykowie bráćia Iudaſsowi.
Iáko y
2:
dziś nakłády podobne ná toż ćiáło Páńſkie w naświętſzym Sá=
3:
krámenćie/ ná ołtarze y ná kośćioły/ zdádzą ſię hæretykom prożne
4:
y ſzkodliwe: ábo wżdy nie ták pożyteczne/ iáko gdyby ná vbogie
5:
były obrocone. Ale tu Pan ináczey oſądził.
6:
Dobry vczynek.) Nakłády ná nabożeńſtwo/ ná ſłużbę y chwa=
7:
łę Bożą vczynione/ ſą vczynki dobre/ y Pánu Bogu wdzięczne/ y
8:
częſtokroć więcey záſługuiące/ niż gdyby ie ná vbogie obrocono;
9:
áczkolwiek oboie ſą dobre: y niekiedy ieſt rzecz powinnieyſza vbo=
10:
gie opátrzyć. Y owſzem w niektorych potrzebách y przypadkách
11:
kośćioł kielichy/ krzyże y inne ſtátki poświęcone łamie/ á vbogie
12:
imi wykupuie ábo opátruie. Ambroſius lib: 2. Oſſ: cap: 28. Wſzák=
13:
że to ieſt pewna/ y zá przodkow náſzych rzecz doświádczona;
Dobre vczynki.
iż
14:
ſię vbodzy ná ten czás nalepiey mieli/ kiedy więcey ná potrzeby
15:
kośćielne obracano.
16:
Mnie nie záwſse maćie.) Nie mamy teraz Páná onym wido=
17:
mym ſpoſobem/ iáko ná świećie z vczniámi obcował/ y poſługi lu=
18:
dzkiey potrzebował: Ale inſzym ſpoſobem mamy go w naświęt=
19:
ſzym Sákrámenćie/ ácz nie oczywiśćie/ ále rzeczywiśćie/ iſtotnie y
20:
prawdziwie. Bo ieſli ſłuſznie ono rzekł P. Chriſtus:
Iáko P. Ieſuſá teraz mamy, á iáko nie.
Tom do was
21:
mowił/ gdym ieſzcze był z wámi: dawáiąc znáć/ że iuż nie był z ni=
22:
mi/ przeto iż z nimi więcey nie obcował ludzkim obyczáiem/ choć
23:
był z nimi prawdziwie y widomie: iákoż my ſłuſzniey mowić mo=
24:
żemy/ Iż Pan Chriſtus teraz nie ieſt z námi: gdyż nie tylko nie ob=
25:
cuie z námi ludzkim obyczáiem; ále áni ieſt widomie z námi.
26:
To co vczyniłá, będzie powiedano na iey pámiątkę.) Obácz/ iż
27:
dobre vczynki świętych máią być w kośćiele wſpomináne/ ku czći
28:
onym: iáko ieſt obyczay w kośćiele Kátholickim.
Pámiątki świętych w kośćiele.

29:
Vśiadł ze dwiemánaśćie.) Sámych tylko dwánaśćie Apoſto=
30:
łow obrał do tey ſpráwy
Przecz ſámych 12. Apoſtołow miał Pan ná wieczerzy.
(choćia było w mieśćie wiele vczniow ie=
31:
go) iż tym ſámym dał moc y ſpoſob nie tylko pożywánia y rozda=
32:
wánia tego Sákrámentu: ále też poświącánia y ofiárowánia
33:
tey nowey ofiáry nowego Teſtámentu: vczyniwſzy ie támże ká=
34:
płany y ofiárowniki. O czym Leo wielki ták nápiſał. Stáno=
35:
wiąc teſtáment ćiáłá y krwie ſwoiey/ vczył Apoſtołow iáką ofiá=
36:
rę mieli Bogu ofiárowáć. A ś. Clemens vczeń Piotrá ś. powie=
37:
dział: Iż Pan Chriſtus ofiáruiąc duchowną ofiárę pierwey ni=
38:
żli ćierpiał/ nam ſámym (Apoſtołom y ich namieſtnikom) roſka=
39:
zał toż czynić.
40:
Wziął chleb.) Dokonawſzy Pan Chriſtus ofiáry onego bá=
P 2ránká


strona: 115

Ewangeliey Rozd: 26.115.
1:
ránká według porządku Aaronowego (mowi Auguſtin ś.) ſam v=
2:
ſtáwił ofiárę z ćiáłá y krwie ſwoiey według porządku Melchiſede=
3:
chowego.
Ofiárá Mſsey ś. ná oſtatniey wieczerzy vstáwiona.
A Ireneus świádczy: Iż Pan Chriſtus wziąwſzy ch=
4:
leb y wino/ y vczyniwſzy ie ćiáłem y krwią ſwoią/ náuczył Apoſto=
5:
łow nowey ofiáry nowego Teſtámentu: ktorą kośćioł wziąwſzy
6:
od Apoſtołow po wſzytkim świećie ofiáruie Bogu. Chryſoſtom
7:
záś piſze: Iż ná tymże iednym ſtole oboiá ofiárá wielkonocna/ y
8:
figury/ y prawdy/ byłá ſpráwowána. Nákoniec Leo ś. twierdzi/
9:
Iż ná oney wieczerzey Pan Chriſtus ſtárey dokonał/ á nową ofiá=
10:
rę wielkonocną poſtánowił.
11:
Błogosłáwiwſsy.) Abo przeżegnawſzy on chleb/ po Græcku ξυ=
12:
λογήδας. Ktorym błogoſłáwieńſtwem/ y ſłowy ktore przydał/ v
13:
czynił on chleb ćiáłem ſwoim. Abowiem błogoſłáwieńſtwo Bo=
14:
że záwſze ieſt ſkuteczne.
Przemienienie chlebá w ćiáło Pánskie.
Iáko y ono/ błogoſłáwiwſzy ábo przeże=
15:
gnawſzy chleb y ryby/ wnetże ie rozmnożył. A przećiwnym oby
16:
czáiem/ kiedy przeklął figę/ tudzież ią vſuſzył. Przetoż y Páweł ś.
17:
kielich páńſki kielichem błogoſłáwieńſtwá zowie: Kielich/ práwi/
18:
ktoremu błogoſłáwimy/ to ieſt/ ktory poświącamy. Y Ambroży
19:
ś. ſzeroko dowodzi/ iż w ś. Sákrámenćie nie máſz więcey chlebá
20:
ktory przyrodzenie ſpráwiło: ále ieſt to co przeżegnánie poświę=
21:
ćiło (to ieſt ćiáło Páńſkie) Bo więtſza/ mowi/ ieſt moc poświęce=
22:
nia/ niżli przyrodzenia: ponieważ poświęceniem y ſámá ſię nátu=
23:
rá przemienia.
24:
To iest ćiáło.) Chleb y wino bywa przemienione w ćiáło y
25:
krew Páńſką/ tąż mocą wſzechmocną/ ktorą świát ieſt ſtworzony/
26:
y ktorą ſłowo w żywoćie pánieńſkim ieſt wćielone. Dámaſceni
27:
lib: 4.cáp: 14.Cyprianus de cœna Domini. Ambroſius libro de mi=
28:
ſter: init: cáp: 9.
Przemienienie chlebá.

29:
Ciáło moie.) Nie rzekł: Ten chleb ieſt figurá ćiáłá mego/ ábo
30:
to wino ieſt figurą krwie moiey.
31:
Damaſcenus lib: 4.cap: 14.The= ophylactus in hunc locum. Concil: Nic: 2.acti: 6. Gdy tedy Do=
32:
ktorowie zową kędy ten Sákráment figurą ábo znákiem; tedy
33:
przez znák y figurę/ rozumieią zwierzchnią oſobę chlebá y winá.
Ciáło prawdziwe w S. Sákrámenćie.

34:
Krew moiá nowego Teſtámentu.)
Pan krew ſwą trzymał w kielichu y wylewáł.
Iáko ſtáry teſtáment krwią
35:
był vtwierdzony tymi ſłowy: Tá ieſt krew teſtámentu/ ktory Bog
36:
do was poſłał: Ták też tu ieſt vſtáwienie y vtwirdzenie nowego
37:
teſtámentu/ we krwi Chriſtuſowey/ przez te ſłowá: Tá ieſt krew
38:
moiá nowego teſtámentu: ktorą krew iuż oto tu wylewał/ á nie
39:
tylko potym ná krzyżu. Abowiem w Græckim/ v wſzytkich Ewán=
40:
geliſtow y v Páwłá/ ták ſtoi/ in præſenti: Ktora ſię (teraz) wylewa/
ábo kto=


strona: 116

Rozd: 27. według Máttheuſzá.116.
1:
ábo ktorą (iuż) wylewam. Y tákże o ćiele: Ktore zá was dáią/ ła=
2:
mią. Y ſámi hæretykowie ták przekłádáią.
3:
Z tego owocu winnice.) S. Lukaſz te ſłowá kłádzie przed po=
4:
świącániem.
W Sákrámenćie nie máſs więcey chlebá áni winá
Skąd znáć że to Pan mowił o proſtym winie/ kto=
5:
re pili iedząc báránká wielkonocnego. Ale choćby też mowił o wi=
6:
nie ktore ſię iuż w krew iego było przemieniło: tedy ie ták zowie
7:
winem/ iáko Páweł chleb w ćiáło przemieniony/ zowie przećię chle=
8:
bem: dla trzech przyczyn. Iedná / iż pierwey winem było: iáko
9:
Iádam zowie Ewę kośćią ſwoią/ iż byłá vczyniona z kośći iego. y
10:
iáko wąż Moyzeſzow názwány ieſt laſką/ iż pierwey był laſką. Dru
11:
ga/ iż przećię zoſtawa oſobá chlebá y winá: Iáko ánioł Rápháel
12:
názwan ieſt młodzieńcem: y trzey ániołowie ktorzy ſię Abráhá=
13:
mowi vkazáli/ trzey mężowie. Trzećiá/ iż ćiáło Páná Chriſtuſo=
14:
we prawdziwie ieſt chlebem y pokármem/ y krew iego prawdzi=
15:
wie napoiem.
16:
Nie iáko ia chcę.) Doſkonáły przykład poſłuſzeńſtwá/ y oddá=
17:
nia nas ſámych y woley náſzey pod wolą y zrządzenie Boże/ we
18:
wſzytkich trudnośćiách y przećiwnośćiách: á iż nic docześnego żą=
19:
dáć áni prośić od Bogá nie mamy/ iedno z tym dokłádem woley
20:
Bożey y vpodobánia iego.
Posłuſsenſtwo.

21:
Czuyćie á modlćie ſię.) Stądći poſzły Wigiliæ/ to ieſt/ czuynośći
22:
y nocowánia ná modlitwách/ ktore były w pierwſzym kośćiele z=
23:
wyczáyne wſzytkim Chrześćijánom/ ná káżde vroczyſte święto. Iá=
24:
ko świádczą Cyprian ś. de orat: Domini. y Hieron: aduerſus Vigil:
25:
et epist: 53. Ale potym dla ſłuſznych przyczyn odięte/ doſtáły ſię
26:
ſámym Zakonnikom.
Wigiliæ.

27:
Począł ſię przeklináć.) Znáczny przykład y przeſtrogá krewko=
28:
śći ludzkiey: áby ſię káżdy ſtrzegł wielkiego o ſobie rozumienia: á
29:
żeby czáſu pokuſy/ w ſámym Bogu nádzieię pokłádał.
Præſumptia.
rozdział: 27

30:
ROZDZIAL XXVII.
31:
2 IEſus związány podan Piłatowi. 5 Iudaſz ſię ſam wieśi.
32:
11 Wyznawa ſię być krolem. 16 y 21 Bárábbaſz. 19 Zoná Pi=
33:
łatowá. 24 Piłat vmywa ręce. 26 Vbiczowan. 27 Korono=
34:
wan. 30 Vplwan y náśmian. 32 Symon Cyreneyczyk. 35 V=
35:
krzyżowan. 38 Y zboyce z nim. 51 Cudá po śmierći iego. 60 Po=
36:
grzeb ćiáłá iego. 64 Y ſtraż nád nim.
Zácz: 110.
werset: 1
37:
A
Gdy było ráno weſzli w rádę wſzyſcy Arcyká=
38:
płani y ſtárſzy ludu przećiwko IEſuſowi/ áby
39:
go zámordowáli.

werset: 2Y związawſzy go przy=
P 3wiedli/


strona: 117

Ewángeliey Rozd: 27.117.
1:
wiedli/ y podáli Pontſkiemu Piłatowi ſtárośćie.

Zácz: 111.
werset: 3
2:
Tedy vyrzawſzy Iudaſz ktory go był wydał iż był
3:
ſkazan: żáłuiąc/ wroćił trzydźieśći śrebrnych Arcy=
4:
kápłanom y ſtárſzym/

werset: 4mowiąc: Zgrzeſzyłem/ wyda=
5:
wſzy krew " ſpráwiedliwą'. A oni rzekli: A nam co
" niewinną.G.to ieſt człowieká niewinnego.

6:
do tego/ " ty vyrzyſz.

" To ieſt, twoiá to winá, nie náſsá.
werset: 5A porzućiwſzy śrebrniki w ko=
7:
śćiele/ odſzedł: y poſzedſzy/ obieśił ſię.

werset: 6A Arcyká=
8:
płani wźiąwſzy ony śrebrniki/ mowili: Nie godźi ſię
9:
ich kłáść do " korbony': gdyż ieſt zapłátá krwie.
" do skárbnice, ábo do skrzynie kośćielney, ktorą poZydowtkuzwano korboná: że do niey kłádziono dáry Boże. bo korban ieſt dar po Zydowsku. Tę skrzynię zGræckieozwano Gazophylakium.

werset: 7Y
10:
nárádźiwſzy ſię/ kupili zá nie rolą gárnczarzową/ná
11:
pogrzeb " pielgrzymow.

" cudzoziemcow.
werset: 8Dla tego oná rola názwá=
12:
na ieſt - Háceldámá/ to ieſt' rola krwie/ áż do dniá
-G. y S.

13:
dźiśieyſzego.

werset: 9Tedy ſię wypełniło to co ieſt powie=
14:
dźiano przez - Ieremiaſzá' Proroká/ mowiącego: Y
-N. L. S.

15:
wźięli trzydźieśći śrebrnych/ zapłátę oſzácowánego
16:
ktory był oſzácowan od ſynow Iſráelſkich.

werset: 10Y dáli
17:
ie ná rolą gárnczarzową/ iáko mi poſtánowił Pan.

werset: 11A Ieſus ſtánął przed ſtároſtą: y pytał go ſtároſtá
18:
mowiąc: Tyś ieſt krol Zydowſki? Rzekł mu Ieſus:
19:
Ty powiedaſz.

werset: 12A gdy nań ſkárżyli Arcykápłani y
20:
ſtárſzy/ nic nie odpowiedźiał.

werset: 13Tedy mu rzekł Pi=
21:
łat: Nie ſłyſzyſz iáko wiele przećiw tobie świádczą?

werset: 14
22:
Y nie odpowiedźiał mu ná żadne ſłowo: ták iż ſię
23:
bárzo dźiwował ſtároſtá.

werset: 15A ná święto zwykł był
24:
ſtároſtá wypuſzczáć poſpolſtwu iedneo więźniá kto=
25:
regoby chćieli.

werset: 16Y " miał' ná ten czás więźniá zná=
" mieli.G.

26:
cznego/ ktorego zwano Bárábbaſzem.

werset: 17A gdy ſię
27:
zebráli/ rzekł im Piłat: Ktorego chcećie wypuſzczę
28:
wam; Bárábbaſzá/ czyli Ieſuſá ktorego zwą Chri=
29:
ſtuſem?

werset: 18Bo wiedźiał iż go z zazdrośći byli wydáli.

werset: 19
30:
Lecz gdy on śiedźiał ná ſtolicy ſądowey/ poſłáłá do
31:
niego żoná iego/ mowiąc: " Nie miey ty nic z tym
32:
ſpráwiedliwym' ábowiem wielem ćierpiáłá dźiś we
" Nic tobie y ſpráwiedliwemu temu.L. G.Hebráiſm.

33:
ſnie dla niego.

werset: 20A Arcykápłani y ſtárſzy námowili
poſpolſtwo


strona: 118

Rozd: 27. według Máttheuſzá.118.
1:
poſpolſtwo áby prośili Bárábbaſzá/ á Ieſuſá ſtráći=
2:
li.

werset: 21A odpowiedáiąc ſtároſtá/ rzekł im: Ktoregoż
3:
chcećie ábym wam wypuśćił z tych dwu? A oni od=
4:
powiedźieli/ Bárábbaſzá.

werset: 22Rzekł im * Piłat: Coż te=
* tedy.G.

5:
dy vczynię IEſuſowi ktorego zową Chryſtuſem?
6:
Rzekli * wſzyſcy: Niech będźie vkrzyżowan.
* mu.K. G.

werset: 23Rzekł
7:
im ſtároſtá: Coż wżdy złego vczynił? A oni tym
8:
więcey wołáli/ mowiąc: Niech będźie vkrzyżowan.

werset: 24
9:
A widząc Piłat iż nic nie pomogło/ owſzem więtſzy
10:
ſię rozruch dźiał: wźiąwſzy wodę/ vmył ręce przed po=
11:
ſpolſtwem/ mowiąc: " Nie ieſtem ia winien krwie
12:
tego ſpráwiedliwego: " wy vyrzyćie'.
" To ieſt: Nie ia go zábiiam, ále wy.
" wy obáczćie, vważćie, rozmyślćie ſię.

werset: 25A odpowie=
13:
dáiąc wſzytek lud/ rzekł: Krew iego ná nas/ y ná ſy=
14:
ny náſze.

werset: 26Tedy im wypuśćił Bárábbaſzá: á vbiczo=
15:
wawſzy Ieſuſá podał im áby był vkrzyżowan.

Zácz: 112.
werset: 27
16:
Tedy żołnierze ſtárośćini wźiąwſzy Ieſuſá do ra=
17:
tuſzá/ zebráli do niego wſzytkę rotę:

werset: 28á zwlokſzy go/
18:
włożyli nań płaſzcz ſzárłatny:

werset: 29y vplotſzy koronę z
19:
ćiernia/ włożyli ná głowę iego/ y trzćinę w práwicę
20:
iego. A kłániáiąc ſię przed nim/ nágráwáli go/ mo=
21:
wiąc: Bądź pozdrowion krolu Zydowſki.

werset: 30A plu=
22:
iąc nań/ wźięli trzćinę/ y bili go w głowę iego.

werset: 31A
23:
gdy ſię z nieo náſmiali/ zwlekli go z oney ſzáty: y oble=
24:
kli go w odźienie iego/ y wiedli go ná vkrzyżowánie.

werset: 32
25:
A wychodząc náleźli człowieká Cireneyczyká/ imie
26:
niem Symoná: tego przymuśili áby nioſł krzyż iego.

Zácz: 113.
werset: 33
27:
Y przyſzedſzy ná mieyſce rzeczone Golgothá/ co
28:
ſie wykłáda/ mieyſce trupich głow/

werset: 34dáli mu pić
29:
" wino' z żołćią zmieſzáne. á ſkoſztowawſzy/ niechćiał
" ocet.G. S.

30:
pić.

werset: 35A vkrzyżowawſzy go/ rozdźielili odźienia ie=
31:
go/ rzućiwſzy los: - áby ſię wypełniło to co ieſt rze=
32:
czono przez Proroká mowiącego: Rozdźielili ſo=
-15 L. N. G. S.

33:
bie odźienia moie: á o ſuknią moię los miotáli'.

werset: 36A
34:
śiedząc ſtrzegli go *.

* tám.G.
werset: 37Y włożyli nád głowę iego " wi=
nę iego

kolumna: 119
Ewángeliey Rozd: 27.119.
1:
nę' iego nápiſáną: TEN IEST IESVS KROL
" ábo przyczynę śmierći.

2:
ZYDOWSKI.

werset: 38Tedy byli vkrzyżowáni z nim dwá
3:
zboycy: ieden po práwicy/ á drugi po lewicy.

werset: 39A ći
4:
ktorzy przechodźili mimo bluźnili go chwieiąc gło=
5:
wámi ſwemi/

werset: 40y mowiąc: - Ehey' co " rozwalaſz'
-G.
" rozwala.N. L

6:
kośćioł Boży/ á zá trzy dni gi záſię " buduieſz': zácho=
" buduie.N. L.

7:
way ſam śiebie: Ieſliś ſyn BOży/ sſtąp z krzyżá.

werset: 41
8:
Tákże y árcykápłani z Doktorámi y ſtárſzymi */ ná=
* y z Pháryzeuſsmi.G.

9:
grawáiąc mowili:

werset: 42Inſzych rátował; ſam śiebie
10:
rátowáć nie może: Ieſli ieſt krol Iſráelſki/ niech
11:
teraz sſtąpi z krzyża/ á " vwierzymy iemu'.

" vwierzymy weń.G.
werset: 43Dufał
12:
w Bogu: niech go teraz wybáwi ieſli * chce: Boć
* go.G. S.

13:
powiedźiał; Ieſtem ſynem Bożym.

werset: 44Tákże też y
14:
złoczyńce ktorzy byli z nim vkrzyżowáni/ vrągáli
15:
mu.

werset: 45A od ſzoſtey godźiny/ sſtáłá ſię ćięmność po
16:
wſzey źiemi/ áż do dźiewiątey godźiny.

werset: 46A około
17:
dźiewiątey godźiny záwołał Ieſus wielkim głoſem/
18:
rzekąc: Eli/ Eli/ lámáſábáchtáni? to ieſt; Boże
19:
moy/ Boże moy/ czemuś mię opuśćił?

werset: 47A niekto=
20:
rzy z tych co tám ſtali ſłyſząc to/ mowili: iż Eliaſzá
21:
ten woła.

werset: 48A nátychmiaſt bieżawſzy ieden z nich/
22:
wźiąwſzy gębkę nápełnił ią octem/ y włożył ná trċi=
23:
nę/ y dawał mu pić.

werset: 49Lecz drudzy mowili: Zánie=
24:
chay/ pátrzaymy ieſli przyidźie Eliaſz áby go wybá=
25:
wił.

werset: 50A IEſus záwoławſzy powtore wielkim gło=
26:
ſem/ wypuśćił duchá.

werset: 51A oto zaſłoná kośćielna
27:
rozdárłá ſię ná dwoię/od wierzchu áż do dołu. y źie=
28:
miá zádrżáłá/ á ſkáły ſię popádáły:

werset: 52y groby ſię o=
29:
tworzyły: y wiele ćiał świętych ktorzy byli poſnęli/
30:
powſtáło.

werset: 53Y wyſzedſzy z grobow po zmartwych=
31:
wſtániu iego/ weſzli do miaſtá świętego: y vkazáli
32:
ſię wielom.

werset: 54A " Rotmiſtrz y ći co z nim byli ſtrze=
" Setnik, co miał sto żołnierzow pod ſobą.

33:
gąc IEſuſá/ vyrzawſzy trzęśienie źiemie y to co ſię
34:
dźiało/ zlękli ſię bárzo/ mowiąc: Záiſteć ten był ſy=
nem Bo=


strona: 120

Rozd: 27. według Máttheuſzá.120.
1:
nem Bożym.

werset: 55Y było tám wiele niewiaſt z dále=
2:
ká */ ktore były poſzły zá Ieſuſem od Gálileiey/ poſłu=
* przypátruiące ſię.G.

3:
guiąc mu:

werset: 56miedzy ktorymi byłá Mária Mágdá=
4:
lená/ y Mária mátká Iákobá y " Ioſephá'/ y mátká
" Iozego.G. S.

5:
ſynow Zebedeuſzowych.

werset: 57A gdy był wieczor/ przy=
6:
ſzedł niektory człowiek bogáty z Arymáthiey/ imie=
7:
niem Ioſeph/ ktory też był vczniem IEſuſowym.

werset: 58
8:
Ten ſzedſzy do Piłatá/ prośił ćiáłá Ieſuſowego. Te=
9:
dy Piłat kazał oddáć ćiáło.

werset: 59A Ioſeph wźiąwſzy
10:
ćiáło/ vwinął ie w czyſte prześćierádło:

werset: 60y położył ie
11:
w nowym grobie ſwoim ktory był w ſkále wykował.
12:
y przywáliwſzy do drzwi grobu kámień wielki/ od=
13:
ſzedł.

werset: 61A byłá tám Mária Mágdálená/ y druga Má=
14:
ria/ śiedząc przećiwko grobowi.

Zácz: 114.
werset: 62
15:
A názáiutrz/ ktory ieſt dźień po " przygotowániu/
" Páraſceue, to iest przygotowánie zowie dzien piątkowy, iz weń gotowano potráwy ná Sobotę, ktora v zydow byłá iáko v nas Niedzielá.

16:
zebráli ſię Arcykápłani y Pháryzeuſzowie do Piłatá/

werset: 63
17:
mowiąc: Pánie/ wſpomnieliſmy/ iż on zwodźićiel
18:
powiedźiał ieſzcze żywiąc; po trzech dni zmartwych
19:
wſtánę.

werset: 64Przetoż roſkaż " áby ſtrzeżono grobu' áż do
" obwárować grob.G.

20:
dniá trzećiego: áby ſnadź przyſzedſzy vczniowie iego
21:
* nie vkrádli go/ y powiedźieli ludowi; Powſtał z=
* nocą.G.

22:
martwych: y będźie oſtátni błąd gorſzy niż pierwſzy.

werset: 65
23:
Rzekł im Piłat: Maćie ſtraż. idźćie/ ſtrzeżćie iáko
24:
vmiećie.

werset: 66A oni ſzedſzy/ obwárowáli grob/ zápie=
25:
czętowawſzy kámień " y ſtraż przyſtáwiwſzy'. *
" z ſtrożmi.L.
z ſtrażą.G.


26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
Iudaſs żáłuiąc.) Obácz iáko pomſtá Boża wnet zá grzechem i=
28:
dzie. A oſobliwie/ iákiego kátá ná ſumnieniu ćierpią/ y do iákiey ro
29:
ſpáczy częſtokroć przychodzą ći/ ktorzy niewinną krew przelewáią.
Pomſtá grzechu

30:
Obieśił ſię.) By był choć po ták ćięſzkim grzechu prawdziwie
31:
pokutował: mogłby był otrzymáć odpuſzczenie: ále przez obieſze=
32:
nie ſámego śiebie/ odiął ſobie wſzytek przyſtęp miłośierdzia y z=
33:
báwienia/ iż w roſpáczy bez pokuty vmárł.
Roſpácz Iudaſsowá.

34:
Nie ieſtem ia winien.)
Exekutorowie praw nieſpráwiedliwych.
Acz Piłat był niewinnieyſzy niżli wſzy=
35:
ſcy Zydzi/ y ſzukał wſzelákich obyczáiow ktore iedno mogł wyná=
Qleść


strona: 121

Ewángeliey Rozd: 27.121.
1:
leść (oprocz obráżenia ludzi y praw Ceſárſkich) áby był Chriſtá
2:
Páná od śmierći wybáwił: iednák przećię ná wieki potępion ieſt/
3:
iż był nieſpráwiedliwey woley ludzkiey/ przećiw właſnemu ſumnie=
4:
niu ſwemu/ ſługą y exekutorem. Tákżeć wſzyſcy vrzędnicy/ á zwła=
5:
ſzczá ſędziowie/ ktorzy exeqwuią práwá y mándaty krolow y pá=
6:
now docześnych przećiw Kátholikom/ winni ſą krwie niewinney:
7:
y żadną miárą nie ſą wymowieni/ iż tylko exekucyą według praw
8:
czynią/ kiedy práwá ſą nieſpráwiedliwe. Bo by mieli ráczey v=
9:
mrzeć/ á niżli żywot odiąć niewinnemu.
10:
Ieśliś ſyn Boży)
Bluznierstwá odszczepiencow Pan Bog do czáſu ćierpi.
Nie dziwuyże ſię człowiecze kiedy widziſz/ áno
11:
tákież Zydzi y hæretycy nágrawáią y bluznią tegoż Páná w na=
12:
świętſzym Sákrámenćie: że ſię nie záraz mśći nád nimi/ áni ich ka
13:
rze zá tákie bluznierſtwá: ábo że ſię im tám widomie nie vkaże.
14:
Abowiem też oto tu ná krzyżu ćierpi: choćby był mogł/ by był ch=
15:
ćiał/ ták łácno z krzyżá zſtąpić/ iáko łácno potym powſtał z grobu.
16:
A od ſsoſtey godziny)
Godziny v Zydow.
Godziná pierwſza ná dzień v Zydow by=
17:
łá/ ktora v nas ná pułzegárzu ſzoſta przed południem. Záś ſzoſta
18:
Zydowſka/ v nas ieſt dwánaſta w południe. A dziewiąta Zydo=
19:
wſka/ v nas trzećia z południá.
20:
Boże moy.) Bogiem ſwym Oycá zowie/ iáko práwy człowiek/
21:
z ſtrony człowieczeńſtwá. Lecz z ſtrony Boſtwá ieſt rowien Oy
22:
cu/ y tymże Bogiem z Oycem.
Bostwo Christuſowo.

23:
Czemuś mię opuśćił.) Strzeż ſię tu ſrogiego bluznierſtwá Kál=
24:
winitow: ktorzy mowią/ iż ćieleſna śmierć y męká Páná Chriſtu=
25:
ſowá nie byłá doſtáteczna: á iż Chriſtus od Oycá ták był opu=
26:
ſzcżony/ że ná duſzy y ná ſumnieniu ſwym ćierpiał męki piekielne lu
27:
dzi potępionych. Ktemu ieſzcze/ ná wyniſzczenie ártykułu wiáry
28:
Chrześćijáńſkiey/ o zſtąpieniu iego po śmierći do piekłá (ktory był
29:
triumphem nie męką) mowią/ iż iego sſtąpienie do piekłá nie in=
30:
ſze było/ iedno to/ że duſzá iego ćierpiáłá ná krzyżu męki piekielne.
31:
Lecz Pan Zbáwićiel náſz/ z tych ſłow wyiętych z Pſálmu dla tego v=
32:
żywa. Naprzod áby okazał/ iż ono proroctwo w nim ſię iuż w
33:
męce iego y ná krzyżu pełniło.
Bluznierstwá Kalwinitow.
Druga áby dał znáć y wielką ćię=
34:
ſzkość onych mąk ktore ćierpiał iáko ſzczery człowiek: y prawdzi
35:
we przyięćie nátury ludzkiey y z krewkośćią iey. Vſkarża ſię tedy
36:
iz był opuſzczony: to ieſt/ że nie byłá wola Oycowſka/ áby go z
37:
śmierći wybáwił iáko Iſááká/ Dánielá/ y innych/ ále żeby vmárł.
38:
A ktemu iż iego Bozka náturá y śiłá/ ták ſię w nim byłá vtáiłá/
39:
(iáko Ireneus nápiſał) że od niey żadnego pośilenia/ áni poćie=
40:
chy náturá człowiecza nie bráłá: Abyſmy Pánu ſwemu tym wię=
cey byli


strona: 122

Rozd: 28. według Máttheuſzá.122.
1:
cey byli powinni/ iż ták wiele raczył zá nas dobrowolnie ćierpieċ.
2:
Vwinął w czyſte prześćierádło.) Tá cześć y poſługá ćiáłu Páná
3:
Chriſtuſowemu wyrządzona (choć nie roſkazána) byłá mu pew=
4:
nie wdzięczna y przyiemna.
Ciáło Pánskie w czyſte płotno ma być vwijáne.
A to vwinienie w czyſte prześćierádło
5:
znáczyć może (według Hieronymá ś. ná to mieyſce) iż ćiáło Páń=
6:
ſkie przy naświętſzey ofierze nie ma być we złotogłowy/ áni w ie=
7:
dwábne chuſtki vwijáne/ ále w czyſte płotno. Iáko ſię w kośćie=
8:
le powſzechnym záwſze záchowáło z vſtáwy ś. Sylweſtrá Papie=
9:
żá: ktory poſtánowił áby korporały/ ná ktorych ćiáło Páńſkie le=
10:
ży ná ołtarzu/ były z ſzczerego á czyſtego płotná.
rozdział: 28

11:
ROZDZIAL XXVIII.
12:
1 Niewiáſty idą do grobu. 2 y 6 Anioł opowiáda Páńſkie
13:
zmartwychwſtánie. 9 Vkazał ſię niewiáſtom. 11 Stroże prze=
14:
náięći/ áby nie wyznawáli Páńſkiego zmartwychwſtánia. 17 V=
15:
czniowie w Gálileiey pokłon czynią Pánu Chriſtuſowi. 19 Po=
16:
ſyła Apoſtoły/ áby vczyli y kazáli: y obiecuie być z nimi do
17:
ſkończenia świátá.
Zácz: 115.
Ewángelia w wielką ſobotę.
werset: 1
18:
A
w wieczor Sobotni " ktory záświta ná dzień
19:
pierwſzy po Soboćie/ przyſzłá Mária Má=
20:
gdálená/ y druga Mária oglądáć grob.

" To ieſt, ktory był początkiem dniá przyſsłego: ábo iáko Márek nápiſał; Gdy minęłá Sobotá: to ieſt, názáiutrz po Soboćie, w Niedzielę náſsę wielkonocną.
werset: 2
21:
A oto ſię sſtáło wielkie drżenie źiemie. Abowiem
22:
ánioł Páńſki sſtąpił z niebá: y przyſtąpiwſzy odwá=
23:
lił kámień */ y śiedźiał ná nim.
* ode drzwiG.

werset: 3A było weyrzenie
24:
iego iáko błyſkáwicá: á odźienie iego iáko śnieg.

werset: 4A
25:
od boiáźni iego ſtroże przeſtráſzeni ſą/ y sſtáli ſię iá=
26:
koby vmárli.

werset: 5A odpowiedáiąc ánioł rzekł niewiá=
27:
ſtom: Nie boyćie ſię wy. Boć wiem iż Ieſuſá vkrzy=
28:
żowánego ſzukaćie.

werset: 6Nie máſzći go tu: ábowiem
29:
powſtał/ iáko powiedźiał. Przyſtąpćie/ - á' ogląday=
-3 L. G. S.

30:
ćie mieśce gdźie leżał Pan.

werset: 7A prędko idąc/ powie=
31:
dzćie vczniom iego iż powſtał z martwych: á oto
32:
" vprzedza' was do Gálileiey. tám go vyrzyćie: otom=
" vprzedzi.N. L

33:
ći wam powiedźiał. *

werset: 8
34:
A wyſzedſzy prędko od grobu z boiáźnią y z rádo=Q 2śćią wiel=

strona: 123

Ewangelicy Rozd: 28.123.
1:
śćią wielką/ bieżáły opowiedźieć vczniom iego *. A

* A gdy ſsły opowiedzieć vczniom iego; oto.G.
werset: 9
2:
oto Ieſus potkał ſię z nimi/ mowiąc: Bądźćie po=
3:
zdrowione. A ony przyſtąpiwſzy obłápiły nogi iego/
4:
y pokłon mu vczyniły.

werset: 10Tedy im rzekł Ieſus: Nie
5:
boyćie ſię: Idźćie/ á oznaymićie bráćiey moiey áby
6:
poſzli do Gálileiey: tám mię vyrzą.

werset: 11A gdy ony ſzły/
7:
oto niektorzy " z ſtrożow' przyſzli do miáſtá/ y oznay=
" z strażey.G.

8:
mili Arcykápłanom wſzytko co ſię sſtáło.

werset: 12A zebra=
9:
wſzy ſię z ſtárſzymi/ y nárádźiwſzy ſię/ wiele pieniędzy
10:
dáli żołnierzom/

werset: 13mowiąc: Powiedayćie; Iż vcz=
11:
niowie iego nocą przyſzedſzy/ vkrádli go gdyſmy my
12:
ſpáli.

werset: 14A ieſli ſię to ſtároſty donieśie/ my go námo=
13:
wiemy/ á beſpiecznemi was vczynimy.

werset: 15A oni w=
14:
źiąwſzy pieniądze/ vczynili iáko ie náuczono. Y roz=
15:
nioſłá ſię tá powieść miedzy Zydy/ áż do dniá tego.

Zácz: 116.
Ewángelia w piątek po Wielkieynocy.
werset: 16
16:
Lecz iedennaśćie vczniow ſzli do Gálileiey/ ná
17:
gorę gdźie im poſtánowił Ieſus.

werset: 17Y vyrzawſzy go/
18:
pokłon mu vczynili: á niektorzy wątpili.

werset: 18A przy=
19:
ſtąpiwſzy Ieſus/ mowił im/ rzekąc:
20:
Daná mi ieſt wſzytká władza ná niebie y ná
21:
źiemi.

Ewángelia ná Niedz: Troyce przenaświętſzey.
werset: 19Idąc tedy náuczayćie wſzytki narody: krz=
22:
cząc ie w imię Oycá y Syná y Duchá świętego:

werset: 20
23:
náuczáiąc ie chowáć wſzytko com wam przykazał.
24:
A oto ia ieſtem z wámi po wſzytki dni/ áż do ſkoń=
25:
czenia świátá *. *

* Amen.G.

26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
Oglądáć grob.) Tá poſługá y nabożeńſtwo świętych Pań/ ácz=
28:
kolwiek żadnym piſmem nie roſkazáne/ y ktemu máło potrzebne
29:
(gdyż ćiáło Páńſkie iuż pierwey było námázáne)
Nie wſsytko złe o czym nie máſs iáſnego roskazánia.
iednák było ták
30:
wdzięczne Pánu Ieſuſowi/ że ſię po zmartwychwſtániu tym bia=
31:
łymgłowom (po pánnie Mátce ſwey) napierwey pokazał.
Grob Páński w iakiey czći v Chrześćijan.
A co
32:
ſię tknie czći grobu Páńſkiego/ y pielgrzymowánia do niego: po=
33:
łożę tu ſłowá Hieronymá ś. Mieli/ práwi/ kiedyś Zydzi we czći
34:
mieyſce święte/ iż w nim były Cherubiny/ y ſkrzyniá teſtámentu/
mánná/


strona: 124

Rozdz: 28. według Máttheuſzá.124.
1:
mánná/ rozgá Aaronowá/ y ołtarz złoty. Izaż ſię tobie nie zda
2:
czći godnieyſzy grob Páńſki? ktorego cześć y chwałá dawno przez
3:
Iſáiaſzá byłá ogłoſzoná: Iż mieyſce grobu Páńſkiego miáło być
4:
od wſzytkich czczono y ważono. Y po dziś dzień/ ácz grob Páńſki
5:
ieſt w Tureckiey mocy/ iednák Chrześćijáńſcy zakonnicy/ vfáiąc
6:
mocy y opátrznośći Bożey/ ſtrzegą tego grobu/ do ktorego ſię Ch=
7:
rześćijánie ze wſzego świátá ſchodzą.
8:
Vczćie wſsytkie.) Ci tedy ſą práwi potomkowie Apoſtolſcy/
9:
ktorzy y po dziś dzień vczą y krzczą wſzytkie narody po wſzytkie=
10:
mu świátu/ ktore przeto kátholikámi zową:
Kátholicy vczą wſsytkie narody.
y z tymi tylko ieſt Pan
11:
Chriſtus y Duch iego ś. y przetoż błądzić nie mogą/ áni w náuce/
12:
áni w ſzáfowániu świętych Sákrámentow.
13:
Ieſtem z wámi.)
Kośćioł Chriſtuſow prawdziwy nigdy nie vſtánie.
Obiecuie Pan obecność ſwą y obronę kośćio=
14:
łowi ſwemu powſzechnemu: ktory przeto nigdy vſtáć nie ma/ ále
15:
ma ſtać záwſze/ po wſzytki dni/ áż do ſkończenia świátá. Prze=
16:
toż mylą ſię hæretycy/ ktorzy mowią/ iż kośćioł zbłądził/
17:
y vſtał od kilkunaśćie ſet lat/ áż do przyſzćia
18:
Lutrá y Kálwiná.
19:
Summá Ewángeliey S. Márká.
20:
E
Wángelia ś. Márká ná cztery częśći może być rozdzielona.
Częśći Ewángeliey Márká S.

21:
Z ktorych pierwſza ma w ſobie przygotowánie ná okazánie
22:
Páná Chriſtuſowo: w Rozdziale pierwſzym od początku. Wto=
23:
ra część opiſuie okazánie iego z náuką y z cudámi w Gálileiey: od
24:
oſtátká Rozdziału pierwſzego áż do dzieśiątego. Trzećia część
25:
ma przyſzćie iego ná mękę do Iudſkiey ziemie: w Rozdziale 10.
26:
Czwarta zámyka w ſobie on wielki tydzień męki iego w mieśćie
27:
Ieruzalem: w Rozdziale 11. áż do końcá kśiąg.
Piſma o Márku świętym.

28:
O ś. Márku/ y o iego ze dwiemá Apoſtoły Páwłem y Bárná= ]
29:
baſzem obcowániu/ mamy w Dziei: 12. 25. y 15. 37. nieco też do
30:
Kol: 4. 10. y 2. Thym: 4. 11. y do Philemoná ꝟ. 24. Záſię o iego
31:
towárzyſtwie z kśiążęćiem Apoſtolſkim Piotrem/ mamy 1. Piotr:
32:
5. 13.
Ewángelistowie dwá z Apoſtołow, á dwá z vczniow przednieyſych dwu Apostołow.
Bo ſię ták Pánu náſzemu podobáło/ żeby tylko dwá z Apo=
33:
ſtołow byli Ewángeliſtámi/ Máttheuſz y Ian ś. A drugich dwu/
34:
Márká y Lukaſzá ś. dał nam z vczniow naprzednieyſzych y nach=
35:
wálebnieyſzych Apoſtołow ſwoich/ Piotrá y Páwłá ś. ktorych E=
36:
wángelie zdawná miano zá Ewángelie ſámeo Piotrá y Páwłá ś.
Q 3Lecz o


strona: 125

Summá Ewáng: ś. Márká.125.
Zywot Márká świętego.
1:
Lecz o Márku ś. ták Hieronym piſze: Márek vczeń y tłumácz
2:
Piotrow/ wedle tego iáko od Piotrá ſłyſzał/ proſzony w Rzymie
3:
od bráćiey/ nápiſał krotką Ewángelią około dzieśiątego ábo dwu=
4:
naſtego roku po w niebo wſtąpieniu Páńſkim. (A nápiſał ią na=
5:
pierwey po Láćinie/ iáko świádczy Dámáſus opiſuiąc żywot Pio=
6:
trá ś. y inni: á potym ią ſamże w Aquileiey ná Græckie przeło=
7:
żył) ktorą Ewángelią Piotr vſłyſzawſzy pochwalił/ y kośćiołowi
8:
ku czytániu zwirzchnośćią ſwą podał: iáko piſze Clemens in 6. Hip=
9:
potypoſcon. Potym Márek poſzedł do Egiptu/ y napierwſzy w A=
10:
lexándryey mieśćie przednieyſzym Chriſtuſá wſławiwſzy/ kośćioł
11:
poſtánowił/ z ták wielką náuką y świątobliwośćią żywotá; że w=
12:
ſzytki Chrześćijány przywiodł do náſládowánia przykłádu ſwego.
13:
Ták iż Philon Zydowin bárzo wymowny/ widząc w Alexándryey
14:
ono pirwſze zgromádzenie Chrześćijánow po wielkiey częśći z Zy=
15:
dow náwroconych (ktorzy byli Mniſzy pod ſpráwą y ćwiczeniem
16:
Márká ś.)
Márek S. w Egipćie mnichy y mniſzki fundował.
kśięgi nápiſał o wielkiey ich pobożnośći y świątobli=
17:
wośći/ iákoby ku chwale narodu ſwego Zydowſkiego. A iáko
18:
Lukaſz powieda/ iż Chrześćijáni w Ieruzalem nie mieli nic właſne=
19:
go/ ále wſzytkie máiętnośći ſpolne: ták też Philon/ co w Alexán=
20:
driey pod ſpráwą Márká ś. widział że ſię działo; to nápiſał. A
21:
nie tylko Hieronym (w żywoćie Márká y Philoná) ále y Euſebius
22:
lib: 2. cap: 15. 16. et 17. Epiphan: ſecta 29. Nazaræorum: Caſsian:
23:
de Institut: Cœnob: lib: 2. cap: 5. Sozomenus lib: 1. cap: 12. Niceph:
24:
lib: 2. cap: 15. y wiele innych piſárzow ſtárych czynią wzmiánkę
25:
tych to mnichow w Alexándryey/ z tegoż Philoná. Vmárł Má=
26:
rek ś. oſmego roku Neroná Ceſárzá: y pogrzebion w Alexándry=
27:
ey: ná ktorego mieyſce náſtąpił Anianus. Potym roku Páńſkieo
28:
830. ćiáło iego do Wenecyey było przenieśione. Naucler: Gener: 28.
29:
Tego ſię też zámilczeć nie godzi; iż dla vczćiwośći Piotrá ś. kto=
30:
ry Márká vczniá ſwego poſłał do Alexándryey/ y tám go pierw=
31:
ſzym biſkupem poſtánowił; kośćioł Alexándryiſki pierwſze miey=
32:
ſce otrzymał po Rzymſkim kośćiele: y biſkup Alexándryiſki był
33:
przednieyſzym Pátryárchą wſchodnych kráiow: o czym ieſt dekret
34:
pierwſzego Synodu Niceńſkiego. Czytay Leoná ś. epist: 53. y
35:
Grzegorzá ś. lib: 5. epist: 60. et lib: epist: 37.
Przecz Alexándriyski kośćioł, pierwſse mieśce po Rzymskim otrzymał.
SWIETA
księga: Marci


strona: 126

Rozd: 1. Ewáng: według Márká.126.
1:
SWIETA EWAN=
2:
GELIA IESVSA
3:
CHRISTVSA, WE-
4:
DLVG MARKA.
rozdział: 1

5:
ROZDZIAL I.
6:
4 Krzeſt pokuty. 5 Spowiedz. 6 Odzienie y żywność Ia=
7:
nowá. 8 Krzeſt iego rożny od Chriſtuſowego. 10 Okrzczon P.
8:
Ieſus. 13 Y kuſzon ná puſzczy. 14 Vczy Ewángeliey. 17 y 19
9:
Wzywa Symoná/ Andrzeiá/ Iákubá/ y Ianá. 21 y 39 Vczy w
10:
bożnicách. 23 Vzdrawia opętánego. 30 Y świekrę Piotrowę
11:
41 Y trędowátego.
PIERWSZA CZESC EWángeliey, o przygotowániu ná okazanie Páná Chriſtuſowo.
Záczá: 1.
werset: 1
12:
P
Oczątek Ewángeliey IEſuſá
13:
Chriſtuſá ſyná Bożego.

werset: 2Iáko nápi=
14:
ſano ieſt " v Iſáiaſzá Proroká: Oto ia
" w prorocech.G.

15:
poſyłam " ániołá mego " przed obliczno
" posłá.

16:
śćią twoią'/ ktory zgotuie drogę twą przed tobą.
" To ieſt, przed tobą: ábo przed przyſsćiem twoim. Hebráiſm.

werset: 3
17:
Głos wołáiącego ná puſzczy: Gotuyćie drogę Páń
18:
ſką/ czyńćie proſte śćieſzki iego.

werset: 4Był Ian ná pu=
19:
ſzczy krzcząc/ y przepowiedáiąc krzeſt pokuty ná od=
20:
puſzczenie grzechow.

werset: 5Y wychodźiłá do niego w=
21:
ſzytká kráiná Iudſka/ y Ieroſolimiánie - wſzyſcy':
-G.

22:
y byli od niego krzczeni w rzece Iordanie/ ſpowie=
23:
dáiąc/ ſię grzechow ſwoich.

werset: 6A Ian odźiany był
24:
śierśćią wielbłądzą/ y páſem ſkorzánym około biodr
25:
ſwoich: á iadał " ſzáráńcze y miod leśny.

" Po Græckuακριδε: co znáczy y ſzsráncze y wierzchołki zioł.
werset: 7Y prze=
26:
powiedał mowiąc: Idźie zá mną ten ktory m=
27:
ożnieyſzy ieſt niżli ia: do ktorego nog przypadſzy nie
28:
ieſtem godźien rozwięzáć rzemyká trzewikow iego.

Iamći


strona: 127

Ewángeliey Rozd: 1.127.
werset: 8Iamći was krzćił " wodą'/ áleć on was będźie
" w wodzie.G.
áleć on was będźie
1:
krzćił " Duchem świętym'.

" w Duchu ś.G.
werset: 9
2:
Y sſtáło ſię: w one dni przyſzedł Ieſus od Ná=
3:
záretu Gálileyſkiego: y okrzczon ieſt od Ianá w Ior
4:
danie.

Záczá: 2.
werset: 10A nátychmiaſt wyſtąpiwſzy z wody/ vyrzał
5:
" otworzone' niebioſá; y Duchá iáko gołębicę sſtę=
" rozſtępuiące ſię.G.

6:
puiącego - y trwáiącego ná nim'.

-G.
werset: 11Y sſtał ſię głos
7:
z niebá: Tyś ieſt ſyn moy miły/ " w tobie mi ſię' vpo=
" w ktorym ſię mnie.G.

8:
dobáło.

werset: 12A nátychmiaſt Duch wygnał go ná pu=
9:
ſzczą.

werset: 13Y był ná puſzczy czterdźieśći dni/ - y czter=
10:
dźieśći nocy':
-G.
y był kuſzon od ſzátáná. y był z źwie=
11:
rzęty/ á ániołowie ſłużyli mu.

VVTORA CZESC EWángeliey, o okazániu P. Chriſtuſowym w Gálileiey przez kazánie y cudá.
werset: 14
12:
A potym gdy Ian był wydan/ przyſzedł Ieſus do
13:
Gálileiey/ przepowiedáiąc Ewángelią kroleſtwá
14:
Bożego/

werset: 15á mowiąc: Iż ſię wypełnił czás/ y przy=
15:
bliżyło ſię kroleſtwo Boże: " Pokutuyćieſz/ á wierz=
" Nie ſámę wiárę záleca; ále y pokutę.

16:
ćie Ewángeliey.

Záczá: 3.
werset: 16
17:
A chodząc nád morzem Gálileyſkim/ vyrzał Sy=
18:
moná y Andrzeiá brátá iego */ zápuſzczáiące śieći w
* Symonowego.G.

19:
morze (bo byli rybitwi)

werset: 17y rzekł im Ieſus: Podźćie
20:
zá mną/ á vczynię was że będźiećie rybitwámi ludźi.

werset: 18
21:
A nátychmiaſt opuśćiwſzy śieći */
* ſwe.G.
ſzli zá nim.

werset: 19A
22:
ſtámtąd odſzedſzy máluczko/ vyrzał Iákubá Zebede=
23:
uſzowego y Ianá brátá iego/ á oni " opráwowáli' śie=
" ábo zbieráli.

24:
ći w łodźi:

werset: 20y wnet ich záwołał. A zoſtáwiwſzy oycá
25:
ſwego Zebedeuſzá w łodźi z naiemniki/ poſzli zá nim.

werset: 21Y weſzli do Káphárnaumá: á wnet w ſzábáty
26:
chodząc do bożnice/ náuczał ich.

werset: 22Y zdumiewá=
27:
li ſię ná náukę iego. ábowiem ie vczył iáko " władzą'
" moc.

28:
máiący/ á nie iáko zakonni Doktorowie.

Záczá: 4.
werset: 23
29:
A był w bożnicy ich/ człowiek " w ktorym był duch
30:
nieczyſty': y záwołał/
" w duchu nieczyſtym.G. L.

werset: 24mowiąc: * Coż ty maſz z námi
* Ach.G.

31:
Ieſuśie Názáreńſki? Przyſzedłeś tráćić nas? Znam
32:
ćię ktoś ieſt/ on święty Boży.

werset: 25Y zfukał go Ieſus/
mowiąc:


strona: 128

Rozd: 1. według Márká.128.
1:
mowiąc: Milczże/ á wynidź " z człowieká'.
" z niego.G.

werset: 26Y po
2:
tárgawſzy go duch nieczyſty/ y záwoławſzy głoſem w=
3:
ielkim/ wyſzedł z niego.

werset: 27Y zdumieli ſię wſzyſcy: ták
4:
iż ſię miedzy ſobą pytáli/ mowiąc: Coż to ieſt? coż
5:
to zá nowa náuká? iż z władzą y duchom nieczyſtym
6:
roſkázuie/ á ſą mu poſłuſzni?

werset: 28A wnet ſię rozeſzłá
7:
ſławá iego po wſzytkiey kráinie Gálileyſkiey.

Záczá: 5.
werset: 29
8:
Y nátychmiaſt wyſzedſzy z bożnice/ przyſzli do
9:
domu Symonowego y Andrzeiowego z Iákubem y
10:
z Ianem.

werset: 30A świekrá Symonowá leżáłá w gorącz=
11:
ce: á nátychmiaſt mowili mu o nię.

werset: 31Y przyſtąpi=
12:
wſzy podnioſł ią/ viąwſzy rękę iey: á wnet ią gorącz=
13:
ká opuśćiłá/ y ſłużyłá im.

werset: 32A gdy był wieczor gdy
14:
ſłońce záchodźiło/ przynośili do niego wſzytki ktorzy
15:
ſię zle mieli y opętáne:

werset: 33á wſzytko miáſto zbieżáło
16:
ſię było około drzwi.

werset: 34Y vzdrowił wielu ktorych ro=
17:
zmáite choroby trapiły: á wyrzućił wiele czártow/
18:
y nie dopuſzczał im powiedáć że go ználi.

werset: 35A ráno
19:
bárzo * wſtawſzy wyſzedł/ y odſzedł ná puſte mieśce:
* ieſscze w nocy.G.

20:
y tám ſię modlił.

Záczá: 6.
werset: 36
21:
Y ſzedł zá nim Symon/ y ći co przy nim byli.

werset: 37A
22:
nálazſzy go/ powiedźieli mu; Ze ćię wſzyſcy ſzukáią.

werset: 38
23:
Y rzekł im: Idźmy do blizkich wśi y miaſt/ ábych
24:
y tám przepowiedał. boćiem ná to " przyſzedł'.

" wyſsedł.G.
werset: 39Y ka=
25:
zał w bożnicách ich/ y po wſzytkiey Gálileiey: y wy=
26:
rzucał czárty.

werset: 40Y przyſzedł do niego trędowáty
27:
proſząc go/ y vpadſzy ná koláná/ rzekł mu:
28:
* Ieſli ch=
* G. Iż.

29:
ceſz/ możeſz mię oczyśćić.

werset: 41A IEſus zmiłowawſzy
30:
ſię - nád nim'/ śćiągnął rękę - ſwą': y dotknąwſzy ſię
-G.
-G.
-G.

31:
go/ rzekł mu: Chcę/ bądź oczyśćiony.

werset: 42A gdy to mo=
32:
wił/ nátychmiaſt odſzedł trąd od niego/ y był oczyś=
33:
ćion.

werset: 43A zágroźiwſzy mu/ nátychmiaſt go odprá=
34:
wił.

werset: 44y rzekł mu: Pátrz ábyś nikomu niepowiedał: á=
35:
le idź/ vkaż ſię " Arcykápłanowi': y ofiáruy zá oczyśćie=
" kápłanowi.G.
Rnie twe


strona: 129

Ewángeliey Rozd: 1.129.
1:
nie twe to co roſkazał Moyzeſz ná świádectwo im.

Záczá: 7.
werset: 45
2:
Lecz on odſzedſzy począł opowiedáć * y rozſłáwiáć
* wiele.G.

3:
tę " rzecz': ták iż iuż potym nie mogł iáwnie wniść
" mowę. Pátrz Matth: 19. 11.

4:
do miáſtá: ále był ná vſtroniu ná mieścách pu=
5:
ſtych: á zewſząd przychodźili do niego.


6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
Krzeſt pokuty.) Ianow krzeſt nádzieię czynił odpuſzczenia grze=
8:
chow/ iáko przygotowánie do Sákrámentow P. Chriſtuſowych/
9:
przez ktore grzechy bywáią prawdziwie odpuſzczone. Augustinu
10:
de Bapt: contra Donat: lib: S. cap: 10.
Krzest Iánow.

11:
Spowiedáiąc ſię grzechow ſwoich.) W oney pokućie ktorą Ian
12:
przepowiedał/ y ktorey vżywáli ludźie niż ſię krzćili/ byłá pewna
13:
iákaś ſpowiedz grzechow.
Spowiedz przed Ianem.
Skąd znáć iż Ian gotował drogę do
14:
Sákrámentu pokuty y ſpowiedzi/ ktora potym od Chriſtá Páná
15:
vſtáwiona byłá: iáko y przez krzeſt ludzie gotował do krztu Chri=
16:
ſtuſowego.
Spowiedz z wyliczániem grzechow.
A obácz/ iż nie mowi/ żeby ſię wyznawáli być grzeſzny
17:
mi/ co być może przez powſzechną ſpowiedz: ále iż ſię ſpowiedáli
18:
grzechow ſwoich: co znáczy oſobną iákąś ſpowiedz/ z wyliczániem
19:
grzechow. Pátrz Mátth: 3. 6.
20:
Ian odziany był.) Chćiał vmyſlnie Duch ś. to ná piſmie podáć:
21:
áby káżdy wiedział iáko ćiáſny á ſrogi żywot wiodł ten dziwnie ś=
22:
więty człowiek: y iáko ſię nie tylko od zbytnich/ ále y od potrze=
23:
bnych ſzat y pokármow wſtrzymał:
Oſtry żywot Ianá świętego.
ná náukę tym/ ktorzy chcą
24:
prawdziwie pokutowáć y być doſkonáli.
25:
Ian krzćił wodą.) Ian wodą/ á Pan Chriſtus Duchem: lecz nie
26:
ſámym duchem/ iáko hæretykowie rozumieią/ mowiąc/ iż wodá
27:
do krztu nie ieſt potrzebna: ále wodą y Duchem ś. poſpołu.
Wodá do krztu potrzebna.
Bo
28:
ieſli ſię kto nie odrodzi z wody y z Duchá ś, tedy nie może wniść
29:
do kroleſtwá Bożego.
30:
Ieſus okrzczon ieſt.) Pokorá Páná náſzego/ nie gárdzącego
31:
krztem ſługi ſwego. kędy chćiał dáć przykład wſzyſtkim wiernym
32:
ſwoim/ áby nie gárdzili Sákrámentámi iego/ od iákiegożkolwiek
33:
kápłaná/ by też naproſtſzego podánymi: byle iedno w kośćiele
34:
powſzechnym porządnie był ná to powołány. Augustinus lib: 5.
35:
de baptismo, capite 9.
Pokorá P. Christuſowá.

36:
Duchá iáko gołębicę.) Tu maſz wyráźną wzmiánkę przena=
37:
świętſzey á nierozdzielney Troyce. Oćiec mowi z niebá: Duch
38:
ś. vkázuie ſię w oſobie gołębiá: á Syn nam od oycá ieſt zálecony.
39:
Ambr: lib: 1. de Sacram: cap: 5.
Troycá S.
á puſscza.


strona: 130

Rozd: 2. według Márká.130.
1:
Ná puſsczą.) Chriſtus pokutuiąc ná puſzczy/ y długo poſzcząc/
2:
zálećił kośćiołowi ſwym przykłádem/ y poſt czterdzieśći dni/ y ży=
3:
wot puſtelniczy.
Poſt y puſtelniczy żywot zálecony.

4:
Y był z zwierzęty.) Ná tákieyżeć puſzczy był y Ian ś. kędy nie
5:
ludzie mieſzkáli/ ále beſtiæ y iádowita gádziná/ ktorą znáczy Græ=
6:
ckie ſłowo ζκρια.
Puſscza Ianowá y Páná Chriſtuſowá.

7:
Szedł ná puſte mieyſce.) Częſto Pan Chriſtus mieſzkał ná pu=
8:
ſtyni: áby nam pokazał/ iż tákie mieyſcá do modlitwy y bogomy=
9:
ſlnośći ſą naſpoſobnieyſze: á iż częſto od świeckich zábaw/ ná ro=
10:
zmyſlánie rzeczy niebieſkich/ odrywáć ſię mamy.
Mieyſcá oſobne ná modlitwę.

11:
Vkaż ſię Arcykápłanowi.) Pan oczyśćiwſzy trędowátego/ od=
12:
ſyła do kápłaná: nie pſuiąc rządu/ ktory ſam poſtánowił. Iáko y
13:
Páwłá odeſłał do Anániaſzá. Dziei: 9. 7.
księga: Marci
rozdział: 2

14:
ROZDZIAL II.
15:
3 Vzdrawia powietrzem ruſzonego. 7 Nie tylko ſam Bog
16:
grzechy odpuſzcza. 14 Wezwał Máttheuſzá. 16 y 17 Grzeſzni=
17:
cy. 20 Vczniowie Chriſtuſowi kiedy pośćić máią. 23 Wyma=
18:
wia ie iż w ſzábát kłoſy rwáli.
werset: 1
19:
Y
Záſię przyſzedł do Káphárnaum po ośmi dni:
20:
y vſłyſzano że był w domu:

werset: 2á wnet ſię ich wie=
21:
le zebráło/ ták iż ſię zmieśćić nie mogli áni
22:
przede drzwiámi: y " mowił do nich ſłowo'.

" vczynił im kazánie.
werset: 3Y przy=
23:
ſzli k niemu nioſąc powietrzem ruſzonego/ ktorego
24:
nieśli czterzey.

werset: 4A nie mogąc " go przedeń przynieść
" ſię przybliżyć do niego.G.

25:
dla rzeſze/ odárli dách tám gdźie był Pan: á przebraw=
26:
ſzy połáp, ſpuśćili łożko/ ná ktorym powietrzem ru=
27:
ſzony leżał.

werset: 5A IEſus obaczywſzy wiárę ich/ rzekł
28:
powietrzem ruſzonemu: Synu " odpuſzczone ſą' to=
" odpuſsczáią ſię. to ieſt: Odpuſsczam tobie grzechy twe.

29:
bie grzechy twoie.

werset: 6A byli tám niektorzy z Dokto=
30:
row/ śiedząc y myśląc w ſercách ſwoich:

werset: 7Czemu
31:
ten ták " mowi? bluźni'. Ktoż grzechy odpuśćić mo=
" mowi bluznierſtwá? G.

32:
że/ iedno ſam Bog?

werset: 8Co wnet poznawſzy IEſus
33:
duchem ſwym/ iż ták w ſobie myślili/ rzekł im: Cze=
34:
mu to myślićie w ſercách wáſzych?

werset: 9Coż łácwiey
R 2ieſt/


strona: 131

Ewángeliey Rozd: 2.131.
1:
ieſt/ rzec powietrzem ruſzonemu; Odpuſzczone ſą
2:
tobie grzechy: czyli rzec; Wſtań/ weźmi łożko two=
3:
ie y chodź?

werset: 10A iżbyśćie wiedźieli iż Syn człowieczy
4:
ma moc odpuſzczáć grzechy ná źiemi (rzekł do ruſzo=
5:
nego powietrzem)

werset: 11Tobie mowię; wſtań/ weźmi
6:
łożko twe/ á idź do domu twego.

werset: 12A on nátychmiaſt
7:
wſtał: á wźiąwſzy łożko wyſzedł przed wſzytkimi/ ták
8:
iż ſię wſzyſcy zdumieli/ y chwálili Bogá/ mowiąc:
9:
Iżeſmy nigdy ták nie widáli.

Záczá: 8.
werset: 13
10:
Y wyſzedł záſię do morzá: á wſzytká rzeſza przy=
11:
chodźiłá ku niemu/ y náuczał ie.

werset: 14A mimo idąc/
12:
vyrzał Lewiego ſyná Alpheuſzowego śiedzącego ná
13:
" cle: y rzekł mu; Podź zámną: A wſtawſzy/ ſzedł zá
" Słowo Græckieτελώνιονznáczy, stoł celniczy, ábo mieśce kędy cło wybieráią.

14:
nim.

werset: 15Y sſtáło ſię: gdy śiedźiał v ſtołu w domu ie=
15:
go/ wiele celnikow y grzeſznikow weſpołek śiedźieli z
16:
Ieſuſem y z vczniámi iego. Bo ich wiele było ktorzy
17:
y chodźili zá nim.

werset: 16A widząc Doktorowie y Pháry=
18:
zeuſzowie iż iadł z celniki y grzeſzniki/ mowili vcz=
19:
niom iego: Czemu z celniki y z grzeſzniki ie y pije
20:
- miſtrz wáſz'?

-6 L. G. S.
werset: 17Co vſłyſzawſzy Ieſus rzekł im: Zdro=
21:
wi nie potrzebuią lekárzá: ále ći ktorzy ſię zle máią.
22:
- Abowiem' nie przyſzedłem wzywáć ſpráwiedli=
-G.

23:
wych/ ále grzeſznych *.

* ná pokutęG.
Záczá: 9.
werset: 18
24:
A vczniowie Ianowi y Pháryzeyſcy pośćili: y
25:
przyſzli/ y mowili mu: Czemuż vczniowie Ianowi y
26:
Pháryzeyſcy poſzczą: á twoi vczniowie nie poſzczą?

werset: 20
27:
Y rzekł im IEſus: Izali mogą " ſynowie god mał=
" To ieſt, Swátowie goduiący. Pátrz Mat: 9. 15.

28:
żeńſkich pośćić/ poki z nimi ieſt oblubieniec? Iáko
29:
długo z ſobą oblubieńcá máią/ nie mogą pośćić.

werset: 20
30:
Aleć przyidą dni gdy od nich odięty będźie oblubie=
31:
niec: á tedy będą pośćić w one dni.

werset: 21* Zaden nie
* A. G

32:
przyſzywa łáty ſukná grubego do ſtárey ſzáty: bo iná=
33:
czey/ oná ſztuká nowa vymuie z ſtárey ſsáty/ y bywa w=
34:
iętſze zdárćie.

werset: 22Y żaden nie leie winá nowego w
ſtáre


strona: 132

Rozd: 2. według Márká.132.
1:
ſtáre ſtátki: bo ináczey/ wino " rozſadza' ſtátki/ y " ro=
" rozſadzi.N L. K.
" rozlewa.G.

2:
źleie' ſię wino/ á ſtátki ſię " zepſuią'. Ale wino nowe
" pſuią.G.

3:
ma być wlewáne w ſtátki nowe.

Záczá: 10.
werset: 23
4:
Y sſtáło ſię - potym' gdy przechodźił w ſzábáty
-G.

5:
przez zboża/ á vczniowie iego poczęli iść w drogę y
6:
rwáć kłoſy.

werset: 24A Pháryzeuſzowie mu mowili: Wey/
7:
coć czynią * w ſzábáty co ſię nie godźi?
* vczniowie twoi.N. L y G.

werset: 25A on im po=
8:
wiedźiał: Zaśćie nigdy nie czytáli co vczynił Da=
9:
wid/ gdy potrzebował á łáknął ſam y ći co z nim by=
10:
li?

werset: 26iáko wſzedł do domu Bożego zá Abiáthárá Ar=
11:
cykápłaná/ y iadł " chleb pokłádny'/ ktorego ſię nie
" chlebofiárowny.

12:
godźiło ieść iedno kápłanom: y dawał * tym ktorzy
* y. G.

13:
z nim byli?

werset: 27Y mowił im: Szábátći vczynion ieſt
14:
dla człowieká: á nie człowiek dla ſzábátu.

werset: 28A ták
15:
Syn człowieczy ieſt pánem też y ſzábátu.


16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
Odárli dách.) Tákać ma być pilność w przywodzeniu grze=
18:
ſznych do Chriſtuſá y do Sákrámentow iego/ iáką pokazáli ći dla
19:
otrzymánia zdrowia ćieleſnego.
Miłość blizniego.

20:
Obáczywſsy wiárę ich.) Wiárá y modlitwá iednych zá drugie=
21:
mi/ wielmi ieſt pomocna.
22:
Powietrzem ruſsonemu.)
Páráliżowáty.
Iáki ten był ná ćiele/ táki ieſt grzeſzny
23:
człowiek ná duſzy/ przez złe pożądliwośći ośiádáiące ſerce iego/ y
24:
odćiągáiące go od wſzech vczynkow dobrych. Aug: de paſt. ca: 6.
25:
Grzechy twoie.) Stąd znáć/ że Pan Chriſtus chorego pierwey
26:
vzdrowił ná duſzy/ á niżli ná ćiele. Ná náukę káżdemu choremu/
27:
áby ſię pierwey vćiekł do Sákrámentow/ ktore ſą duſzne lekár=
28:
ſtwá. Gdzie też widziemy/ iż wiele chorob ćieleſnych dla grzechow
29:
przychodzi: ktore nie mogą być vzdrowione/ áżby grzechy pierwey
30:
były odpuſzczone.
Duſsne zdrowie w przod opátrzyć mamy.

31:
Co wnet poznawſsy Ieſus duchem ſwym.) Pokázuie ſię być Bo=
32:
gu Oycu rownym; znáiąc myſli ich duchem ſwoim/ y iednym ſło=
33:
wem vzdrawiáiąc páráliżowátego.
Bostwo P. Christuſowo.

34:
Syn człowieczy.) Iáko Pan Chriſtus/ chcąc pokázáć że ma moc
35:
odpuſzczánia grzechow/ nie tylko z tey ſtrony z ktorey Bogiem
36:
ieſt/ ále y z tey z ktorey ieſt człowiekiem/ dowodzi tego przez moc
37:
czynienia cudow.
Ludzie máią moc grzechy odpuſsczáć.
Ták też Apoſtołowie/ máiąc od Bogá dáną
R 3moc czy=


strona: 133

Ewángeliey Rozd: 3.133.
1:
moc czynienia cudow/ choćia Bogámi nie ſą/ mieli też moc grze=
2:
chow odpuſzczánia: nie iáko Bog/ ále iáko ſłudzy Boży.
3:
Ná ziemi.) Moc ktorą Syn człowieczy ma grzechy odpuſzczáć
4:
ná ziemi/ nigdy mu odięta nie byłá: ále ieſzcze trwa/ y trwáć bę=
5:
dzie ná ziemi do ſkończenia świátá/ w ſługach iego/ y w świętych
6:
Sákrámentách/ przez ktore on grzechy odpuſzcza w kośćiele/ á nie
7:
tylko w niebie. Ták iż cokolwiek oni zwiążą ábo rozwiążą ná zie=
8:
mi/ to będzie związano y rozwiązano w niebie. Ná ktore ſłowá
9:
Hieronym ś. ták piſze. Iż kápłani/ máiąc klucze kroleſtwá nie=
10:
bieſkiego/ nieiákim ſpoſobem przed dniem ſądnym ſądzą. O czym
11:
ſzerzey ś. Chryſost: lib: 3. de Sacerd.
Y teraz P. Chrisſtus odpuſscza grzechy ná ziemi.

12:
Ale przyidą dni.) Oto Pan Chriſtus twirdzi/ iż w kośćiele iego
13:
miano częſto pośćić; ták iáko pośćili vczniowie Ianowi.
Posty Chrześćiánskie.

14:
Gdy potrzebował.) Gdy potrzebá przyćiśnie/ wiele ſię czyni y
15:
czynić może bez grzechu/ coby ſię procz tákiey potrzeby áni miáło
16:
áni mogło czynic.
W potrzebie niktore rzeczy mogą być dozwolone.
Iáko kielichy y inſze klenoty kośćielne/ w wiel=
17:
kiey potrzebie/ od przełożonych máiących ná to moc/ bywáią ná
18:
vbogie y więznie obrocone. Co gdyby kto vczynił dla ſwego po=
19:
żytku/ byłby świętokradzcą. Ambro: lib: 2. offic. cap: 28.
księga: Marci
rozdział: 3

20:
ROZDZIAL III.
21:
1 Rękę vſchłą/ w ſzábát vzdrowił. 6 Rádá Zydow przećiw Chri=
22:
ſtuſowi. 10 Chorzy dotknienim Chriſtuſá vzdrowieni. 11 Czár=
23:
ći przed nim pádáią/ y wyznawáią go. 14 Obiera dwunaśćie A=
24:
poſtołow. 16 Imioná ich. 21 Chriſtuſá powinowáći zá ſzalo=
25:
nego máią. 22 Pháryzeuſzowie moc iego Beelzebubowi przypi
26:
ſuią. 29 Bluznierſtwo przećiw Duchowi świętemu. 35 Kto ieſt
27:
brátem/ śioſtrą/ y mátką Chriſtuſową.
werset: 1
28:
Y
Wſzedł záſię do bożnice: á tám był człowiek
29:
máiący rękę vſchłą.

werset: 2Y podſtrzegáli go ie=
30:
ſliby * w ſzábáty vzdrawiał: áby go oſkárżyli.
* go.G.

werset: 3
31:
y rzekł człowiekowi máiącemu rękę vſchłą: Pow=
32:
ſtań w pośrzodek.

werset: 4Y rzekł im: Godźili ſię w ſzá=
33:
báty dobrze czynić/ czyli zle? " duſzę vzdrowić'/ czyli
" człowieká zleczyć.

34:
zábić? A oni milczeli.

werset: 5A poyrzawſzy po nich z gnie=
35:
wem/ záſmućiwſzy ſię dla ślepoty ſercá ich/ rzekł czło
wiekowi:


strona: 134

Rozd: 3. według Márka.134.
1:
wiekowi: Wyćiągni rękę twą. Y wyćiągnął: y przy=
2:
wrocona mu ieſt ręká *.

* iego zdrowa iáko y druga.G
Záczá: 11.
werset: 6
3:
A wyſzedſzy Pháryzeuſzowie/ czynili nátychmiaſt
4:
rádę z Herodyany przećiwko iemu iákoby go ſtráći=
5:
li.

werset: 7A Ieſus z vczniámi ſwemi vſzedł do morzá: á
6:
wielka rzeſza z Gálileiey y z Iudſkiey źiemie ſzłá zá
7:
nim:

werset: 8y z Ieruſálem y z Idumeiey y z za Iordania
8:
" y tych wielkie mnoſtwo co około Tyru y Sydonu'/
" ábo, y wielkie mnoſtwo Tyryiczykow y Sydończykow.

9:
ſłyſząc o tym co czynił/ przyſzli do niego.

werset: 9Y rzekł v=
10:
czniom ſwym áby miał łodkę po gotowiu dla rzeſze/
11:
áby go nie ćiſnęli.

werset: 10Abowiem wiele ich " vzdrawiał'/
" był vzdrowił.G.

12:
ták iż ſię nań ćiſnęli áby ſię go dotykáli ile ich miáło
13:
iákie niemocy.

werset: 11A duchowie nieczyśći/ gdy go záy=
14:
rzeli/ vpadáli przed nim: y wołáli mowiąc: " Tyś ieſt'
" żeś ty ieſt.G.
ſyn Boży.

werset: 12Y bárzo im groźił áby go nie wyiawiáli.

Záczá: 12.
werset: 13
15:
Y wſzedſzy ná gorę/ wezwał do śiebie ktorych
16:
ſam chćiał: á przyſzli k niemu.

werset: 14Y poſtánowił dwu=
17:
naśćie * áby byli z nim: á iżby ie poſłał przepowiá=
* ktore y názwał Apoſtołmi.N. G.

18:
dáć.

werset: 15Y dał im moc vzdrawiánia niemocy/ y wy=
19:
ganiánia czártow.

werset: 16Y dał Symonowi imię Piotr.

werset: 17
20:
Y Iákubá Zebedeuſzowego/ y Ianá brátá Iákubo=
21:
wego: y dał im imioná " Boánerges/ to ieſt/ ſynowie
" Bene-reges właſnie po Zydowsku.

22:
gromu.

werset: 18y Andrzeiá y Philippá/ y Bártłomieiá y
23:
Máttheuſzá/ y Tomaſzá y Iákubá Alpheuſzowego/ y
24:
Tádeuſzá y Symoná " Kánáneyczyká'/
" Kánánitczyká.G.

werset: 19y Iudaſzá Iſkáriotá ktory go też wydał.

Záczá: 13.
werset: 20
25:
Y przyſzli do domu: y zbiegłá ſię záſię rzeſza/ ták
26:
iż nie mogli y " chlebá ieść'.

" brać pokarmu. Hebraiſm.
werset: 21A gdy to vſłyſzeli iego
27:
powinowáći/ wyſzli áby go poimáli. bo mowili/ iż
28:
odſzedł od rozumu.

werset: 22A Doktorowie ktorzy byli przy
29:
ſzli z Ieruſálem/ mowili; iż ma Beelzebubá: á iż
30:
mocą kśiążęćiá czártowſkiego czárty wygania.

werset: 23Y
31:
wezwawſzy ich/ mowił ku nim w przypowieśćiách:
32:
Iákoż może ſzátan ſzátáná wygániáć?

werset: 24y kroleſtwo
ieſliby


strona: 135

Ewángeliey Rozd: 3.135.
1:
ieſliby przećiw ſobie było rozdźielone/ nie może ſię o=
2:
ſtać kroleſtwo ono.

werset: 25Y dom ieſliby przećiw ſobie
3:
był rozdźielon/ nie może ſię oſtać on dom.

werset: 26Y ſzátan
4:
ieſliby ſam przećiw ſobie powſtał/ rozdźielon ieſt/ " y
5:
nie będźie ſię mogł' oſtać/ ále ma koniec.
" nie może ſięN L. G. S.

werset: 27Nie mo=
6:
żeć żaden ſprzętu mocarzowego wſzedſzy w dom *
* iego.1 L. K. G. S.

7:
ſplondrowáć/ ieſliby pierwey mocarzá onego nie zwią=
8:
zał/ á tám dopiero dom iego ſplondruie.

Záczá: 14.
werset: 28
9:
Záprawdę powiedam wam/ że wſzytkie grzechy
10:
będą odpuſzczone ſynom ludzkim/ y bluźnierſtwá kto
11:
rymibykolwiek bluźnili.

werset: 29ále ktobykolwiek bluźnił
12:
przećiw Duchowi świętemu/ " nie ma' odpuſzczenia
" nie będzie miałN. L.

13:
ná wieki/ ále " będźie' winien " grzechu' wiecznego.
" ieſt.G.
" ſądu.G.

werset: 30
14:
Iż mowili; ma duchá nieczyſtego.

werset: 31Y przyſzli
15:
mátká y bráćia iego: á ſtoiąc przed domem poſłáli
16:
do niego wzywáiąc go:

werset: 32á rzeſza śiedźiáłá około
17:
niego: y powiedźiano mu; Oto mátká twoiá y brá=
18:
ćia twoi * przed domem ćię ſzukáią.
* y śioſtry twoie.G.

werset: 33Y odpowie=
19:
dźiał im/ mowiąc: Ktoż ieſt mátká moiá " y ' bráćia
" ábo.G.

20:
moi?

werset: 34A poyrzawſzy ná ty ktorzy około niego śie=
21:
dźieli/ rzekł: Oto mátká moiá y bráćia moi.

werset: 35Abo=
22:
wiem ktoby czynił wolą Bożą/ ten ieſt brát moy y
23:
śioſtrá moiá y mátká moiá.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Aby ſię go dotykáli.) Sámo dotknienie Páná Chriſtuſá/ ábo
26:
ktorey rzeczy iego/ niemocy vzdrawiáło.
Reliquiæ.

27:
Tyś ieſt ſyn Boży.)
Haæretyckie nábożeństwá.
Wyznánie prawdy nie od ládá kogo ieſt
28:
Pánu Bogu wdzięczne. Bo oto dyabłá/ wyznawáiącego Chri=
29:
ſtá Páná być ſynem Bożym/ zfukano/ y kazano mu milczeć. A Pio
30:
trowe o tymże wyznánie ieſt wielce pochwalone y odpłácone. Au=
31:
gust: tract: 10. in epist: Ioan et ſerm: 30. de verb: Apost. Prze=
32:
toż y kazań hæretyckich ſłucháć ſię nie godzi/ choćiaby też czáſem
33:
prawdę mowili. Ani bywáć ná ich modlitwách y ceremoniách.
34:
Bo cokolwiek oni ku chwale Bożey mowią ábo czynią/ to ieſt we=
35:
dług Hieronymá ś. wyćie wilkow/ y wrzaſk ſzáleiących.
36:
Bo kto=
rzy nie ſą


strona: 136

Rozd: 3. według Marka.136.
1:
rzy nie ſą w kośćiele powſzechnym (Auguſtin ś. mowi) ći nie śpie=
2:
wáią/ ále iáko wilcy wyią. Non iubilant, ſed vlucant.
3:
Poſtánowił dwunaśćie.) Liczbá dwunaśćie Apoſtołow ma w
4:
ſobie nie máłą táiemnicę/ co znáć z obránia ś. Máćieiá ná miey=
5:
ſce Iudaſzowo/ áby tá liczbá z nowu byłá nápełniona. Bo ći ſą
6:
ony dwánaśćie fundámentow kośćiołá Bożego. Obiáw: 21 14.
Apostołow liczba.

7:
Piotr.) W liczbie dwunaśćie Apoſtołow záwſze Piotr ma przo=
8:
dek: y názwan ieſt Petrus, co znáczy opokę/ iż miał być opoką á=
9:
bo fundámentem kośćiołá po Chriſtuſie. Hieron: in Matth: 16.
Piotr ma przodek miedzy Apostoły.

10:
Mowili, iż odſsedł od rozumu.) Pátrz obyczáiu świeckich powin=
11:
nych; ktorzy wielkie nabożeńſtwo/ chęć do zakonu y ſłużby Bożey/
12:
żárzliwość o religią y o chwałę Bożą/ máią zá ſzaleńſtwo.
Nabożeństwo świátu ſię zda ſsaleństwo.

13:
Kroleſtwo rozdzielone.) Iáko ſię to iśći we wſzyſtkich krole=
14:
ſtwách y rzeczách poſpolitych kędy niezgody pánuią: ták ſię oſo=
15:
bliwie pełni w ſektách y hæretykách/
Hæretycka zgodá.
ktorzy záwſze máią ſwary y
16:
niezgody miedzy ſobą/ iáko plagę Bożą: przeto iż ſię ſámi od ko=
17:
śćiołá oderwáli.
18:
Grzechu wiecznego.)
Grzechy niektore ná onym ſwiećie będą odpuſsczone.
Wiecznym grzechem zowie/ ten (iáko
19:
Máttheuſz ś. wykłáda) ktory nie będzie odpuſzczony áni ná tym/
20:
áni ná onym świećie. Kędy ſię vczymy od Márká ś. iż ſą niekto
21:
re grzechy nie wieczne: á od ś. Máttheuſzá/ iż ſą tákie/ ktore y ná
22:
tym y ná onym świećie bywáią odpuſzczáne.
23:
Ktoż ieſt mátká moiá.) Tymi ſłowy nie przyć ſię Pan Chriſtus
24:
mátki ſwoiey/ áni vczy niewdzięcznośći przećiwko rodzicom: ále
25:
vczy przekłádáć mátkę duchowną wſzytkich wiernych/ ktora ieſt
26:
kośćioł powſzechny/ y bráćią náſzę w nim/ y dobrá ich duchowne/
27:
nád rodzice y krewne ćieleſne. Bo ták Pan y miſtrz náſz/ báwiąc
28:
ſię ſpráwámi niebieſkimi/ miał te wſzytkie zá mátki/ bráćią y śio=
29:
ſtry/ ktorzy czynili wolą Oycá iego.
Mátká Christuſowa.
Miedzy ktoremi byłá pew=
30:
nie y Pánná mátká iego: iż czyniłá wolą Oycá niebieſkiego. y o=
31:
wſzem nád inne wſzytkie: bo ták łáſki pełná byłá/ że nigdy żadnym
32:
grzechem áni powſzednim/ przez wſzytek czás żywotá ſwego/ nie
33:
zgrzeſzyłá. Aug: de nat: et grát: cap: 36.
księga: Marci
rozdział: 4

34:
ROZDZIAL IIII.
35:
3 Podobieńſtwo śieiącego. 14 Wykład iego. 21 Swiecá zá=
36:
palona. 24 Iáką kto miárą mierzy/ będzie mu odmierzono. 26
37:
Podobieńſtwo o naśieniu/ iáko ono rośćie. 31 Y o ziarnku gor=
38:
czycznym. 38 Spi Chriſtus ná wezgłowku. 39 Wiátrom y
39:
morzu roſkázuie.
SY począł


strona: 137

Ewángeliey Rozd: 4.137.
Záczá: 15.
werset: 1
1:
Y
Począł záſię vczyć przy morzu: y zebráłá ſię
2:
do niego rzeſza wielka/ ták iż on wſzedſzy do
3:
łodźi śiedźiał ná morzu/ á wſzytká rzeſza byłá
4:
przy morzu ná źiemi.

werset: 2Y náuczał ich wiele rzeczy w
5:
przypowieśćiách/ y mowił im " w náuce ſwoiey:
" To ieſt, vcząc: ábo obyczáiem náuczánia ſwego. Hebráiſm.

werset: 3
6:
Słuchayćie; Oto/ rozśiewcá wyſzedł śiać.

werset: 4A gdy
7:
śiał/ iedno pádło podle drogi/ á ptacy powietrzni
8:
przyſzli y poiedli ie.

werset: 5A drugie pádło ná opoczyſte
9:
mieyſcá, gdźie nie miáło wiele źiemie: y nátychmiaſt
10:
weſzło/ przeto iż nie miáło głębokiey źiemie:

werset: 6á gdy
11:
ſłońce weſzło/ wygorzáło: á przeto iż nie miáło ko=
12:
rzeniá/ vſchło.

werset: 7A drugie pádło w ćiernie: á weſzło
13:
ćiernie/ y záduśiło ie/ y nie dáło owocu.

werset: 8A drugie
14:
vpádło ná źiemię dobrą: y dáło owoc wſchodzący y
15:
roſtący: á iedno przynioſło " trzydźieśći/ drugie ſześć=
16:
dźieśiąt/ trzećie záſię ſto'.
" Trzydzieſty ſseśćdzieśiątny ſetny.N L.Tákże y niżey ꝟ. 20.

werset: 9Y mowił: Kto ma vſzy
17:
ku ſłuchániu niechay ſłucha.

Záczá: 16.
werset: 10
18:
A gdy ſam był oſobno/ pytáli go ći co przy nim
19:
byli " dwánaśćie' o tey przypowieśći.
" ze dwunaśćiąG.to iest, vczniowie iego.

werset: 11Y mowił im:
20:
Wamći dano poznáć táiemnicę kroleſtwá Bożego:
21:
ále tym ktorzy ná ſtronie ſą/ wſzytko bywa w przy=
22:
powieśćiách:

werset: 12áby pátrząc pátrzyli/ á nie widzie=
23:
li: á ſłyſząc ſłyſzeli/ á nie zrozumieli: by ſię kiedy nie
24:
náwroćili/ á były im odpuſzczone grzechy.

werset: 13Y rzekł
25:
im: Nie rozumiećie tey przypowieśći? á iákoż zro=
26:
zumiećie wſzytkie przypowieśći?

werset: 14Rozśiewcá on/
27:
ſłowo śieie.

werset: 15A ći ſą ktorzy podle drogi: gdźie ſię
28:
rozśiewa ſłowo/ á gdy vſłyſzą/ nátychmiaſt przycho=
29:
dźi ſzátan/ á wybiera ſłowo wśiane w ſercá ich.

werset: 16
30:
Tákżeć y ći ſą co ná opoczyſtych mieyſcách ſą pośiá=
31:
ni: ktorzy gdy vſłyſzą ſłowo/ nátychmiaſt ie z rádo=
32:
śćią przyimuią:

werset: 17á nie máią korzeniá w ſobie/ ále ſą
33:
docześnymi: potym gdy przyidźie vćiśnienie " y' prze=
" ábo.

34:
śládowánie dla ſłowá/ nátychmiaſt ſię gorſzą.

werset: 18" A
drudzy


strona: 138

Rozd: 4 według Márká.138.
1:
drudzy ſą' ktorzy miedzy ćiernie ſą posiani: ći ſą
" A ći ſą.G.

2:
ktorzy ſłowá ſłucháią/

werset: 19á pieczołowánia " świátá'/
" wieku tegoG
" y omamienie bogactw'/ y chćiwośći innych rzeczy/
" y omylne bogáctwá. Hebr

3:
wſzedſzy záduſzáią ſłowo/ y bywa bez pożytku.

werset: 20A ći
4:
ſą ktorzy ná dobrą źiemię ſą pośiani; ktorzy ſłuchá=
5:
ią ſłowá y przyimuią ie, y przynoſzą owoc/ iedno trzy=
6:
dźieſtny/ drugie ſześćdźieśiątny/ á drugie ſetny.

werset: 21Y
7:
mowił im: Izali " świecę przynoſzą' áby ią ſtáwia=
" świecá przychodzi.G. L.

8:
no pod korcem/ ábo pod łożem? zaż nie przeto áby byłá
9:
ná świeczniku poſtáwiona?

werset: 22Abowiemći nic nie
10:
ieſt táiemnego coby ſię obiáwić nie miáło: áni bywa
11:
zákryto/ " ále iżby ná iáśnią wyſzło'.

" coby nie wyſsło ná iáśnią.N L. S.
werset: 23Ieſli kto vſzy
12:
ma ku ſłuchániu niech ſłucha.

Záczá: 17.
werset: 24
13:
Y mowił im: Obáczćieſz czego ſłuchaćie. Iáką
14:
miárą mierzyćie/ będźie wam odmierzono: - y będźie
15:
wam przydano. *

-8 L. N G.
* ktorzy słyſsyćie1 L K. G. S.
werset: 25Abowiem kto ma/ będźie mu
16:
dano: á kto nie ma/ y to co ma/ odeymą od niego.

werset: 26
17:
y mowił: Tákći ieſt kroleſtwo Boże/ iáko gdyby
18:
człowiek wrzućił naśienie w źiemię/

werset: 27" á ſpałby y w=
19:
ſtawał w nocy y we dnie'/ á naśienieby wſchodźiło y
" To ieſt, á báwiłby ſię czym inym we dnie y w nocy. nic więcey nie myśląc o naśieniu, ále ie Bogu poruczáiąc. Hebr.

20:
roſło " gdy on' nie wie.
" iáko on.G.

werset: 28Boć źiemiá ſámá z ſiebie o=
21:
woc rodźi. naprzod trawę/ potym kłos/ á potym peł=
22:
ne źiárno w kłośie.

werset: 29" A gdy ſię doſtoi zboże: wnet
" A gdy z śiebie wyda owoc.N L K.

23:
zápuśći śierp/ bo żniwo przyſzło.

werset: 30Y mowił: Komuż
24:
podobnym vczynimy kroleſtwo Boże? ábo ktoremu
25:
podobieńſtwu przyrownamy ie?

werset: 31Iáko " źiárno gor=
26:
czyczne': ktore gdy śieią w źiemię/ mnieyſze ieſt ze w=
" źiarnu gorczycznemuG.

27:
ſzytkiego naśienia ktore ieſt ná źiemi:

werset: 32á gdy będźie
28:
wśiane/ wſchodźi/ y bywa więtſze nád wſzytkie źiołá:
29:
y czyni gáłęźie wielkie/ ták iż pod ćieniem iego mogą
30:
" mieſzkáć ptacy pow[i]etrzni.
" mieć gniazdá.G.

werset: 33Y wielą tákowych
31:
przypowieśći mowił do nich ſłowo/ iáko mogli ſłu=
32:
cháć:

werset: 34á oprocz przypowieśći nie mowił im. wſzák=
33:
że vczniom ſwoim oſobno wſzytko wykłádał.

S 2Y mowił


strona: 139

Ewangeliey Rozd: 4.139.
Záczá: 18.
werset: 35
1:
Y mowił im w onże dźień/ gdy iuż był wieczor:
2:
Przeprawmy ſię ná drugą ſtronę.

werset: 36A opuśćiwſzy
3:
rzeſzą/ wźięli go ták iáko był w łodźi: á ine łodźi były
4:
z nim.

werset: 37y sſtáłá ſię nawáłność wielka wiátru/ y biły
5:
wáły wielce ná łodź; ták iż ſię łodź * nápełniáłá.

* iuż.G.
werset: 38A
6:
on był ná zádźie łodźi ſpiąc ná wezgłowku: y obudźili
7:
go/ y mowili mu: Náuczyćielu/ niedbaſz ty iż ginie=
8:
my?

werset: 39A ocućiwzy ſię zágroźił wiátrowi/ y rzekł mo=
9:
rzu; Milcz/ zámilkni. Y przeſtał wiátr: á ſtáłá ſię ći=
10:
ſza wielka.

werset: 40Y rzekł im: Czemużeśćie ták boiáźliwi?
11:
" ieſzczeż' nie maćie wiáry?

" iákoż.G.
werset: 41Y przelękli ſię bárzo: y
12:
mowili ieden ku drugiemu: Ktoż wżdy ten ieſt/ że y
13:
wiátr y morze ſą mu poſłuſzne?


14:
NAVKI Y PRZESTROGI.
15:
Ale tym ktorzy ná ſtronie ſą.) Ktorzy nie ſą w kośćiele powſze=
16:
chnym/ by nawięcey ſłucháli y czytáli, iednák nic zbáwiennego
17:
rozumieć nie mogą. Będąin hunc locum.
Czemu hæretycy nie rozumieią piſmá.

18:
By ſię kiedy nie náwroćili.) Te ſłowá y inne im podobne/ nie
19:
ták rozumieć maſz/ żeby Pan przeto mowił w przypowieśćiách á=
20:
by ſłuchácze nie rozumieli/ żeby ſię nie náwroćili.
Nie Bog grzechu przyczyna, ále wola człowiecza.
Coby ták wiele
21:
ważyło iákoby rzekł/ iż niechćiał áby rozumieli/ ábo ſię náwroćili
22:
Ale práwego wykłádu tego mieyſcá/ z Máttheuſzá ś. y z Dzieiow
23:
Apoſtolſkich dochodzić mamy: gdzie ták Zbáwićiel náſz y Páweł
24:
ś. mowią: Oczy ſwe zámrużyli/ żeby kiedy oczymá nie oglądáli/ y
25:
vſzymá nie ſłyſzeli/ á ſercem nie zrozumieli/ á nie náwroćili ſię.
26:
Skąd to idzie/ iż mowienie w przypowieśćiách nie było przyczyną
27:
ich niedowiárſtwá (bo wiele innych y z Apoſtołmi ſłyſzeli y rozu=
28:
mieli) ále iż oni ſámi ſłyſzeć y rozumieć niechćieli/ áby ſię kiedy nie
29:
náwroćili. A ták ſámi byli przyczyną dobrowolney y zátwárdziá=
30:
łey niewiáry ſwoiey. Acz y dla tego mowił w przypowieśćiách/ iż
31:
nie byli godni áby zrozumieli/ iáko inni ktorym ie wykłádał.
32:
Pod korcem, ábo pod łożem. ) Nie kryie ſię po kąćiech kośćioł
33:
Kátholicki/ y w nim ſłowo Páná Chriſtuſowo: ále iáſno świeći
34:
po wſzytkiemu świátu.
Kośćioł Chriſtuſow iáſny y widomy.

35:
A ſpałby.)
Kośćioł záwſse rośnie.
Kośćioł y náuká Páná Chriſtuſowá (choć my śpie=
36:
my ábo czuiemy) záwſze rośnie zá ſpráwą y opátrznośćią Bo=
37:
żą: tylko káznodzieie śiać y ſzczepić y polewáć máią: á Bog pe=
wnie da


strona: 140

Rozd: 5. według Márká.140.
1:
wnie da pomnożenie y wzroſt naśieniu w ſercách ludzkich. Prze=
2:
toż roſpáczáć nie mamy/ áni być niećierpliwi áni fráſowliwi/ ieſli
3:
ſię nam nie záwżdy powodzi: ále czyniąc to co z nas ieſt/ oſtátek
4:
Pánu Bogu poruczaymy.
5:
Iáko ziárno gorczyczne.) Gdyby kośćioł y prawdá co dzień to
6:
więcey vſtawáłá byłá/ y w więtſze ćiemnośći záchodziłá/ od czá=
7:
ſow Apoſtolſkich áż do nas: iáko mowią y bluznią odſzczepieńcy:
Kośćiołá rozſserzenie.

8:
tedyćby ná początku muśiał być kośćioł więtſzy/ á potym mnieyſzy
9:
y śćiśleyſzy. Lecz Pan tym podobieńſtwem przećiwney rzeczy v=
10:
czy/ iż kośćioł pierwey był máły iáko ziárno gorczyczne/ á potym
11:
ſię rozroſł y rozſzerzył iáko drzewo wielkie.
12:
Ptácy powietrzni.) Miedzy wſzytkimi ſektámi y náukámi/ wiá=
13:
rá Chriſtuſowá ná początku namnieyſza y nawzgárdzeńſza byłá:
14:
ále rychło potym wſzytkie náuki ludzkie dáleko przeſzłá y zwyćięży=
15:
łá: ták iż namędrſzy Philoſophowie/ y namożnieyſzy Ceſárze y
16:
krolowie/ ze wſzytkiego świátá zlećieli ſię do niey/ y w niey ſobie
17:
mieſzkánie vczynili. Chryſost: in vita S. Babylæ mart.
Wiáry Chrześćiáńskiey dziwne rozmnożenie.
księga: Marci
rozdział: 5

18:
ROZDZIAL V.
19:
2 Vzdrawia opętánego. 7 Szátan zna Chriſtuſá. 13 Czárći
20:
wychodzą w świnie. 25 Niewiáſtá krwotok ćierpiąca. 41 Cor=
21:
ká Iáirowá wſkrzeſzona.
Záczá: 19.
werset: 1
22:
Y
Przyſzli ná drugą ſtronę morzá/ do kráiny
23:
" Gerázeńczykow'.

" Gádáreńczykow.G.
werset: 2A gdy on wychodźił z ło=
24:
dźi/ nátychmiaſt mu zábieżał " z grobow czło=
" To ieſt, z iednego, ábo z niektorego grobu. Hebráiſm

25:
wiek " w duchu nieczyſtym'/

" máiący duchá nieczyſtego. Hebráiſm.
werset: 3ktory miał mieſzkánie
26:
w grobiech. á nie mogł go iuż nikt y łáncuchámi zw=
27:
iązáć:

werset: 4przeto iż częſto będąc pętámi y łáncuchámi
28:
wiązány/ łáncuchy rozrywał y pętá łamał. y nie mogł
29:
go żaden okroćić.

werset: 5á záwżdy we dnie y w nocy wo=
30:
łał w grobiech y w gorách/ á tłukł ſię ſam kámieńmi.

werset: 6
31:
Y vyrzawſzy Ieſuſá z dáleká/ przybieżał y pokłonił
32:
ſię mu:

werset: 7á wołáiąc głoſem wielkim/ mowił: Coż ty
33:
zemną maſz Ieſuſie ſynu Bogá nawyżſzego? poprzy=
34:
ſięgam ćię przez Bogá ábyś mię nie męczył.

werset: 8Abo=
35:
wiem mu mowił: Wynidź duchu nieczyſty z człowie=
S 3ká. Y zo=


strona: 141

Ewángeliey Rozd: 5.141.
1:
ká.

werset: 9Y zopytał go; Co zá imię maſz? A on mu powie=
2:
dźiał: Imię mi " Woyſko': ábowiem nas ieſt wiele.
" ábo ćmá.

werset: 10
3:
Y prośił go bárzo/ áby ich nie " wyganiał' z oney krá=
" wyſyłał.G.

4:
iny.

werset: 11A było tám przy gorze wielkie ſtádo wieprzow
5:
ná paſzy.

werset: 12Y prośili go * czárći/ mowiąc: Puść nas
* wſzyſcy.G.

6:
w wieprze/ ábyſmy w nie weſzli.

werset: 13Y nátychmiaſt im
7:
dopuśćił Ieſus. A wyſzedſzy duchowie nieczyśći/ we=
8:
ſzli w wieprze: y wpádło ono ſtádo wielkim pędem z
9:
przykrá w morze/ * około dwu tyśiącu/ y potonęli w
* á było ich.G.

10:
morzu.

werset: 14A ktorzy ie páśli/ zvćiekáli/ y oznaymili to w
11:
mieśćiech y po " wśiách. Y wyſzli áby oglądáli to co
" polách.

12:
ſię ſtáło.

werset: 15Y przyſzli do Ieſuſá/ y vyrzeli onego ktory
13:
był opętány/ ſiedzącego/ obleczonego/ y z dobrym ba=
14:
czenim *: y bali ſię.
* tego ktory miał ćmę abo woysko.G.

werset: 16A ći ktorzy to widźieli/ opowie=
15:
dźieli im/ iáko ſię przydáło onemu opętánemu/ y o wie
16:
przách.

werset: 17Y poczęli go prośić/ áby wyſzedł z gránic
17:
ich.

werset: 18A gdy wſtąpił w łodź/ prośił go on co był opę=
18:
tánym/ áby był przy nim.

werset: 19Lecz mu nie dopuśćił */
* Ieſus.G.

19:
ále mu rzekł: Idź do domu twoiego do ſwych/ á o=
20:
znaymi im iákoć wielkie rzeczy Pan vczynił y zlito=
21:
wał ſię nád tobą.

werset: 20Y odſzedł/ y począł ſławić w De=
22:
kápolu/ iáko wielkie rzeczy z nim vczynił Ieſus: á w=
23:
ſzyścy ſię dźiwowáli.

Záczá: 20
werset: 21
24:
A gdy ſię záś Ieſus przepráwił w łodźi ná drugą
25:
ſtronę/ zebráłá ſię do niego wielka rzeſza/ á on był nád
26:
morzem.

werset: 22A * przyſzedł ieden z " Arcybożniczych i=
* oto.G.
" Arcybożniczy ieſt pierwſsy przełożony w bożnicy.

27:
imienim Iáir: á vyrzawſzy go/ padł v nog iego:

werset: 23y
28:
prośił go wielce/ mowiąc: Iż corká moiá kona.
29:
" Podź/ włoż' ná nię " ręce'/ żeby ozdrowiáłá y żywá
" ábyś przyſsedſsy włożył.G.
" rękę.N. L. S

30:
zoſtáłá.

werset: 24Y ſzedł z nim: á zá nim ſzłá wielka rzeſza/ y
31:
śćiſkáli go.

werset: 25A niewiáſtá ktora miáłá płynienie
32:
krwie dwánaśćie lat/

werset: 26y wiele byłá vćierpiáłá od
33:
wiela lekárzow/ á wſzytko ſwe náłożyłá byłá/ á nic iey
34:
nie pomogło/ owſzem ſię iey tym więcey pogarſzáło:

vſłyſzawſzy


strona: 142

Rozd: 5. według Márká.142.
werset: 27
1:
vſłyſzawſzy o Ieſuſie/ przyſzłá z tyłu miedzy rzeſzą/ y
2:
dotknęłá ſię ſzáty iego

werset: 28Bo mowiłá: Iż ieſli ſię tyl=
3:
ko tknę ſzáty iego/ będę zdrowá.

werset: 29Y nátychmiaſt wy=
4:
ſchło źrzodło krwie iey: y poczułá ná ćiele iż ieſt v=
5:
zdrowioná od oney choroby.

werset: 30A poznawſzy wnet Ie=
6:
ſus w ſobie moc ktora od niego wyſzłá/ obroćiwſzy ſię
7:
do rzeſzy/ rzekł: Kto ſię dotknął ſzat moich?

werset: 31A v=
8:
czniowie iego mowili mu: Widźiſz rzeſzą ćiſnącą
9:
ćię/ á mowiſz; Kto ſię mnie dotknął?

werset: 32Y obeyrzał
10:
ſię áby obaczył onę ktora to vczyniłá.

werset: 33A niewiáſtá
11:
boiąc ſię y drżąc/ wiedząc co ſię iey przydáło: przyſzłá
12:
y vpádłá przed nim/ á powiedźiáłá mu wſzytkę pra=
13:
wdę.

werset: 34A on iey rzekł: Corko/ wiará twoiá vzdro=
14:
wiłá ćię: idźże w pokoiu/ á bądź zdrowá od choroby
15:
twoiey.

Záczá: 21.
werset: 35
16:
A gdy on ieſzcze mowił przyſzli " do' Arcybożni=
" od.11 L. G. S.

17:
czego/ mowiąc: Iż corká twoiá vmárłá: czemuż
18:
ieſzcze trudźiſz Náuczyćielá?

werset: 36A Ieſus vſłyſzawſzy
19:
ſłowá ktore powiedano/ rzekł Arcybożniczemu: Nie
20:
boy ſię: wierz tylko.

werset: 37Y nie dopuśćił żadnemu cho=
21:
dźić zá ſobą/ iedno Piotrowi y Iákubowi y Ianowi
22:
brátu Iákubowemu.

werset: 38A przyſzedſzy w dom Arcybo=
23:
żniczego/ vyrzał zgiełk/ y płáczące/ y bárzo ryczące.

werset: 39
24:
y wſzedſzy/ rzekł im: Przecz zgiełk czynićie y płácze=
25:
ćie? dźieweczká tá nie vmárłá/ ále ſpi.

werset: 40Y śmiali
26:
ſię z niego. A on wygnawſzy wſzytki/ wźiął oycá y má
27:
tkę dźieweczki/ y ony ktorzy przy nim byli: y weſzli
28:
tám gdźie dźieweczká leżáłá.

werset: 41A viąwſzy rękę dźie=
29:
weczki/ rzekł iey: Thálithá kumi: co ieſt/ wyłoży=
30:
wſzy/ Pánienko (tobie mowię) wſtań.

werset: 42Y nátych=
31:
miaſt pánienká wſtáłá: y chodźiłá. á byłá we dwu=
32:
naśćie lećiech. y zdumieli ſię zdumienim wielkim.

werset: 43Y zákazał im wielce áby tego żaden niewiedźiał:
33:
y kazał iey dáć ieść.

Náuki y


strona: 143

Ewángeliey Rozd: 5.143.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Puść nas w wieprze.) Pátrz iáko czárći rádźi mieſzkáią w wie=
3:
przách/ y Chriſtus im tego dopuſzcza: iż ludzie obżárći y nieczyśći
4:
ſą wdzięcznemi przybytkámi czártow.
Czárći w ktorych rádzi przebywáią.

5:
Ieſli ſię tylko tknę ſsáty iego.) Ták też mowi práwa á Kátholicka
6:
wiárá: Ieſli ſię dotknę iednego z Apoſtołow iego/ y owſzem ied=
7:
ney chuſtki Apoſtolſkiey/ ábo (co ieſzcze mnieyſza) tylko ćieniá kto=
8:
rego świętego/ nie będę bez pożytku. Bo iáko Bázyli ś. piſze: Kto
9:
ſię kośći ktorego męczenniká dotyka/ ten bierze nieiáką cząſtkę ś=
10:
wiątośći/ łáſki y mocy/ ktora w niey ieſt.
Reliquiæ.

11:
Moc ktora od niego wyſsłá.) Iáko tá moc/ ktorą tá niewiáſtá
12:
byłá vzdrowiona/ wyſzłá od Chriſtuſá/ choć ſię oná dotknęłá tyl=
13:
ko ſzáty iego: ták też kiedy święći przez reliquiæ ábo ſzáty ſwoie cu=
14:
dá czynią/ łáſká y moc ich pochodzi od Chriſtuſá: gdyż oni ſą iá=
15:
ko członki y naczynia iego.
Reliquiæ.

16:
Wierz tylko.) Nie przetoć to mowi/ żeby doſyć było ná ſámey
17:
wierze: ále iż (iáko niżey nápiſano) nie mogł żadneo cudu czynić
18:
dla ich niedowiárſtwá.
Sámá wiárá.
Ktemu dla tey wiáry dał im tylko ćieleſne
19:
zdrowie/ o ktore prośili. y przetoż nie mowił/ Wiárá twoiá ćiebie
20:
vſpráwiedliwiłá/ ále vzdrowiłá. Nád to wiárá tá oycowá byłá/ kto
21:
ra corki ieo vſpráwiedliwić nie mogłá. Skąd iáſna rzecz że to/ y po
22:
dobne piſmá/ głupie y niegrzecznie odſzczepieńcy kieruią/ chcąc po=
23:
kázáć że ſámá wiárá doſyć ieſt człowiekowi ku vſpráwiedliwieniu.
24:
Nie vmárłá, ále ſpi.) Spáłáć: ále temu/ ktory ią łácniey mogł
25:
wſkrześić vmárłą; niżeli my obudzić ſpiącego. Augustinus de ver=
26:
bis Domini ſerm: 44.
Wſsechmocność P. Chriſtuſowá.

27:
Pánienko wſtáń.)
Trzey vmárli od Páná wskrzeſseni.
Cudá Páná Chriſtuſowe nie tylko wſzechmo=
28:
cność iego pokázuią/ ále też coś inſzego známionuią. Iáko te w=
29:
ſkrzeſzenia vmárłych/ figuruią że on ieſt ktory duſze náſze ożywia y
30:
wzbudza z śmierći grzechow. Trzech vmárłych czytamy że Pan
31:
Chriſtus wzbudził. Iednę tę dzieweczkę w domu: drugiego ſyná
32:
wdowy w Náimie/ iuż wynieśionego z miáſtá ku pogrzebu: á trze=
33:
ćiego Lázárzá iuż pogrzebionego. Ktorzy znáczą rożność duſz v=
34:
márłych w grzechu. Bo iedni grzeſzą tylko myſlą/ drudzy vczyn=
35:
kiem/ á trzeći iuż gniją w nałogu grzeſzenia: y przetoż iedni łá=
36:
cniey/ á drudzy trudniey bywáią ożywieni. Wſzákoż nikt roſpáczáć
37:
nie ma. Bo mocen ieſt P. Chriſtus ożywić y nagrzeſznieyſzego.
Rozdźiał


strona: 144

Rozd: 6. według Márká.144.
księga: Marci
rozdział: 6
1:
ROZDZIAL VI.
2:
2 Chriſtus w oyczyznie ſwey wzgárdzon. 7 Apoſtoły rozſyła
3:
po parze. 12 Pokutá. 13 Chorych pomázánie. 14 Herodowe
4:
mniemánie o Chriſtuśie. 17 Przyczyná śmierći Ianowey. 28
5:
Głowá iego dárowána ſkoczce. 30 Wroćili ſię Apoſtołowie z
6:
kazánia. 44 Pięćiorgiem chlebá nákarmił ludzi pięć tyśięcy. 48
7:
Po morzu w nocy chodzi. 56 Dotknienim kráiu ſzáty iego cho=
8:
rzy vzdrowieni.
Zácz: 22.
werset: 1
9:
A
Wyſzedſzy ſtámtąd/ przyſzedł do oyczyzny
10:
ſwey: á zá nim ſzli vczniowie iego.

werset: 2A gdy
11:
było w ſzábát począł w bożnicy náuczáć: á w=
12:
iele ich ſłucháiąc zdumiewáli ſię - náuce iego'/ mo=
-G.

13:
wiąc: Skądże temu to - wſzytko'? á co to zá mądrość
-G.

14:
ktora mu ieſt daná/ y tákie cuda ktore ſię dźieią " przez
15:
ręce iego'?
" przezeń. Heb.

werset: 3Izali ten nie ieſt ćieślá/ ſyn Máriey
16:
brát Iákobow y " Ioſephow' y Iudáſow y Symo=
" Iozego.G.

17:
now? ázaż y tu v nas nie máſz śioſtr iego? y gorſzyli
18:
ſię z niego.

werset: 4A IEſus im mowił: Iż Prorok nie
19:
ieſt " beze czći'/ chybá w oyczyznie ſwoiey/ y w domu
" wzgárdzony.

20:
ſwoim/ á miedzy krewnymi ſwemi.

werset: 5Y nie mogł
21:
tám vczynić żadnego cudu: iedno máło chorych kłá=
22:
dąc ná nie ręce vzdrowił:

werset: 6á dźiwował ſię dla niedo=
23:
wiárſtwá ich: y chodźił po miáſteczkách okolicz=
24:
nych náuczáiąc.

Záczá: 23.
werset: 7
25:
Y wezwał dwunaśćie: y począł ie po dwu rozſy=
26:
łáć: y dał im moc nád duchy nieczyſtymi.

werset: 8Y ro=
27:
ſkazał im áby nic ná drogę nie bráli/ iedno tylko la=
28:
ſkę: áni táiſtry/ áni chlebá/ áni pieniędzy w trzośie:

werset: 9
29:
ále áby ſię obuli w trzewiki/ " á nie obłoczyli dwu
30:
ſukien.

" To ieſt, áby nie mieli dwoich ſsat, dla odmiány.
werset: 10Y mowił im: Gdźiekolwiek wnidźiećie
31:
do domu: tám mieſzkayćie áż ſtámtąd wynidźiećie.

werset: 11
32:
A ktorzybykolwiek was nie przyimowáli/ áni was
33:
ſłucháli: wyſzedſzy ſtámtąd otrzęśćie proch " z nog
34:
wáſzych' ná świádectwo im *.
" ktory ieſt pod nogámi wáſzemi.G.
* Záprawdę wampowiedā; Lżey będzie Sodomie y Gomorze w dzień ſądny, niż miaſtu onemu.G.

werset: 12A wyſzedſzy przepo=
Twiedáli


strona: 145

Ewangeliey Rozd: 6.145.
1:
wiedáli áby pokutowáli:

werset: 13y wyrzucáli wiele czár=
2:
tow/ y wiele chorych oleiem mázáli " y vzdrawiáli'.

" y byli vzdrowieni.N L.
Záczá: 24.
werset: 14
3:
Y vſłyſzał krol Herod (bo imię iego było rozſła=
4:
wione) " y mowił': Iż Ian on Krzćićiel wſtał z mar=
" y mowili. August. Beda.

5:
twych: y dla tegoż ſię w nim te mocy okázuią.

werset: 15A
6:
drudzy mowili; Iż Eliaſz ieſt: Drudzy záſię powie=
7:
dáli; Iż Prorok ieſt/ iáko ieden z Prorokow.

werset: 16Co
8:
vſłyſzawſzy Herod/ rzekł: Iż * Ian ktoregom ia śćiął/
* ten iest.G.

9:
onći wſtał z martwych.

Ewángelia w dzień śćięćia ś. Ianá.
werset: 17
10:
Abowiem ten Herod poſławſzy poimał był Ia=
11:
ná/ y poſádźił go do więźienia dla Herodyády żony
12:
Filippá brátá ſwego/ iż ią był poiął.

werset: 18Bo Ian mo=
13:
wił Herodowi: Nie godźi ſię tobie mieć żony brátá
14:
twego.

werset: 19A Herodyádá czyháłá nań: y chćiáłá go
15:
zámordowáć/ ále nie mogłá.

werset: 18Abowiem Herod bał
16:
ſię Ianá/ wiedząc go być mężem ſpráwiedliwym y
17:
świętym: y oglądał ſię nań/ á ſłucháiąc go wiele czy=
18:
nił: y rad go ſłuchał.

werset: 21A gdy był dźień po temu/ He=
19:
rod w dzien národzenia ſwego ſpráwił wieczerzą ná
20:
pány ſwoie/ " ná rotmiſtrze/ y ná przednieyſze w Gáli=
" wł: ná tyśiącniki.G.

21:
leiey.

werset: 22A gdy weſzłá corká oney Herodyády/ y táń=
22:
cowáłá/ y ſpodobáłá ſię Herodowi/ y ſpołu śiedzą=
23:
cym: rzekł krol oney dźiewce: Proś mię ocz iedno
24:
chceſz: á dam tobie.

werset: 23y przyśiągł iey: Iż oczkol=
25:
wiek prośić będźieſz damći/ by też połowicę krole=
26:
ſtwá mego.

werset: 24Ktora wyſzedſzy/ rzekłá mátce ſwo=
27:
iey: Czegoli mam prośić? A oná rzekłá: Głowy
28:
Ianá Krzćićielá.

werset: 26A nátychmiaſt wſzedſzy " z pręd=
29:
kośćią' do królá/ prośiłá mowiąc: Chcę ábyś mi te=
" ábo z pilnością.G.

30:
razże dał ná miśie głowę Ianá Krzćićielá.

werset: 26Y zá=
31:
fráſował ſię krol. wſsákże dla przyśięgi y dla ſpołu śie=
32:
dzących niechćiał iey " záſmućić':

" odrzućić.G.
werset: 27ále poſławſzy ká=
33:
tá * roſkazał przynieść głowę iego ná miśie.
* wnet.1 L. G S.

werset: 28" Y'
" A on poſsedſsy.G.

werset: 28śćiął go w więźieniu/ y przynioſł głowę iego ná mi=
śie: y


strona: 146

Rozd: 6. według Márká.146.
1:
śie: y oddał ią dźiewce: á dźiewká oddáłá ią mátce
2:
ſwey.

werset: 29Co vſłyſzawſzy vczniowie iego przyſzli/ y w=
3:
źięli ćiáło iego: y położyli ie w grobie. *

Záczá: 25.
werset: 30
4:
Y zgromádźiwſzy ſię Apoſtołowie do IEſuſá/
5:
opowiedźieli mu wſzytko co czynili y czego vczyli.

werset: 31
6:
Y rzekł im: Podźćie * oſobno ná mieśce puſte/ á
* wy ſámi.G.

7:
odpoczyńćie máluczko. Bo wiele tych było co przy=
8:
chadzáli y odchadzáli: ták iż nie mieli czáſu ku iedze=
9:
niu.

werset: 32" Y wſtąpiwſzy w łodź/ vſtąpili ná mieyſce
10:
puſte oſobno'.

" y odeſsli ná mieśce puſte oſobno w łodzi.G
werset: 33Y widźieli ie odiezdżáiące/ y pozná=
11:
li * mnodzy/ y zbieżeli ſię tám pieſzo ze wſzech miaſt/ y
* go.G.

12:
vprzedźili ie *.

* y przyſsli do niego.G.
werset: 34A wyſzedſzy IEſus vyrzał wielką
13:
rzeſzą: y był ruſzony miłośierdźim nád nimi/ iż byli
14:
iáko owce nie máiące páſterzá: y począł ie vczyć w=
15:
iela rzeczy.

werset: 35A gdy iuż był tego czás nie máły/ przy=
16:
ſzedſzy vczniowie iego/ rzekli: Iż to mieśce ieſt pu=
17:
ſte/ á iuż czás " przeminął'.

" niemáły.G.
werset: 36Roſpuśćże ie/ áby ſię
18:
rozſzedſzy do blizkich wśi y miáſteczek/ kupili ſobie
19:
pokármow " ktoreby iedli'.

" bo nie máią co ieść.G.
werset: 37A on odpowiedáiąc rzekł
20:
im: Dayćie wy im ieść. Y rzekli mu: Szedſzy " kup=
21:
my' zá dwieśćie groſzy chlebá: á damy im ieść.
" kupiemy.G.

werset: 38Y
22:
rzekł im: Wieleſz chlebá maćie? idźćie á dowiedzćie
23:
ſię. A oni dowiedźiawſzy ſię/ powiedźieli; Pięćio=
24:
ro/ y dwie rybie.

werset: 39Y roſkazał im poſádźić wſzytki/
25:
rząd podle rzędu ná źieloney trawie.

werset: 40y rozſádźili
26:
ſię ná częśći/ tu po ſtu/ tu záś po piąćidźieśiąt.

werset: 41A
27:
wźiąwſzy ono pięćioro chlebá/ y dwie rybie: weyrza=
28:
wſzy w niebo/ błogoſłáwił/ y łamał chleb/ y dawał
29:
vczniom ſwoim/ áby przed nie kłádli: y dwie rybie
30:
podźielił wſzytkim.

werset: 42Y iedli wſzyścy/ á náiedli ſię.

werset: 43
31:
Y zebráli oſtátki/ vłomkow dwánaśćie koſzow peł=
32:
nych/ y z onych ryb.

werset: 44A tych ktorzy iedli było pięć
33:
tyśięcy mężow.

werset: 45Y wnet przymuśił vcznie ſwe w=
34:
ſtąpić w łodź/ áby go vprzedźili ná drugą ſtronę do
T 2Bethſáidy/


strona: 147

Ewángeliey Rozd: 6.147.
1:
Bethſáidy/ áżby on roſpuśćił lud.

werset: 46A odpráwiwſzy
2:
ie/ odſzedł ná gorę modlić ſię.

Záczá: 26
Ewángelia w Sobotę po Popielcu.
werset: 47
3:
A gdy było w wieczor/ byłá łodź w pośrzodku mo=
4:
rzá/ á on ſam był ná źiemi.

werset: 48A " widząc' ie mordu=
" widział.N L. G. S.

5:
iące ſię wioſły robiąc (bo im był wiátr przećiwny)
6:
á około czwartey ſtrażey nocney przyſzedł do nich
7:
chodząc po morzu: y chćiał ie minąć.

Co iest ſtraża, pátrz Matt: 24. 43.
werset: 49A oni vy=
8:
rzawſzy go chodzącego po morzu/mniemáli żeby by=
9:
łá obłudá/ y zákrzyknęli.

werset: 50Abowiem wſzyścy go wi=
10:
dźieli/ y zátrwożyli ſię. A nátychmiaſt mowił z ni=
11:
mi/ y rzekł im: Vfayćie/ iamći ieſt: nie lękayćie ſię.

werset: 51
12:
Y wſtąpił do nich w łodź/ y vćiſzył ſię wiátr. Y tym
13:
więcey á więcey ſię ſámi w ſobie zdumiewáli *.

* y dziwowáli.G.
werset: 52Bo
14:
" nie zrozumieli byli o chlebie: iż ſerce ich było záśle=
" To iest, Nie ſtáli ſię byli mędrſsymi onym cudem chlebow rozmnożonych Hebráiſm.

15:
pione.

werset: 53A gdy ſię przepráwili/ przyſzli do źiemie
16:
Genezáreth: y przybili ſię ku brzegu.

Záczá: 27.
werset: 54
17:
A gdy wyſzli z łodźi/ nátychmiaſt go poználi:

werset: 55
18:
y zbiegawſzy wſzytkę onę kráinę/ poczęli nośić ná
19:
łożách zle ſię máiące/ ſkoro vſłyſzeli iż tám był.

werset: 56A
20:
gdźiekolwiek iedno wſzedł do wśi ábo do miáſteczek
21:
ábo do miaſt/ kłádli niemocne po vlicách: y prośili
22:
go áby ſię tylko dotknęli kráiu ſzáty iego: á ile ſię " go
" Rozumiey, ábo kráiu, ábo Páná: bo y Græckie słowko tákże iest wątpliwe.

23:
z nich dotknęło/ ozdrowieli. *


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Cieślá ſyn Máriey.) Iáko ſąśiedzi Páná Chriſtuſowi widząc
26:
go nie tylko vbogiego człeká/ ále też znáiąc rodzice iego wedle ćiá=
27:
łá podłe y vbogie/ nie znáiąc boſtwá iego/ y rodzáiu iego według
28:
boſtwá/ gorſzyli ſię z nieo. Ták ſię gorſzą Ariani z człowieczeńſtwá
29:
iego/ á Kálwiniſtowie z Sákrámentu ćiáłá y krwie iego/ pátrząc
30:
tylko ná oſoby chlebá/ ktore nic nie ſą rożne od poſpoliteo: á nie
31:
bacząc tego/ iż ćiáło Páńſkie ieſt w Sákrámenćie/ nie przez robotę
32:
piekárſką/ ále przez poświęcenie/ y mocą ſłow P. Chriſtuſowych.
Hæretycy ſię z Christuſa gorſsą.

33:
Y nie mogł tám vczynić cudu.) Nie iżby on nie mogł/ ále iż z ſtro=
34:
ny ich wádá y przekázá byłá/ że nie byli ſpoſobni ku przyięćiu wiá=
35:
ry.
Niedowiárstwo przeſskadzaſpráwōBożym.
Y przetoż niechćiał tám cudow czynić/ gdzie ták wielkie nie=
dowiárſtwo


strona: 148.

Rozd: 6. według Márká.148.
1:
dowiárſtwo było/ że im cudá żadnego pożytku przynieść nie mo=
2:
gły. Y dla tegoć máło nie wſzędy wiáry ſię domaga v tych/ kto=
3:
rzy chćieli widzieć cudá iego/ mowiąc: Wierz tylko.
4:
Dwu ſukien.) Zákázuie zbytkow y wielkiego ſtáránia o rze=
5:
czy docześne/ báwiącym ſię ſłużbą Bożą/ y ſtárániem o ludzkim
6:
zbáwieniu. A vgadzáiąc ś. Máttheuſzá z Márkiem/ tám zákázu=
7:
ie łaſki ábo kijá ná obronę: á tu iey dozwala ná wſpieránie. Tám
8:
zábrania botow y trzewikow/ ktore wſzytkę nogę zákrywáią/ iá=
9:
kich poſpolićie ludzie vżywáią: á tu dozwala trepek/ ktore pode=
10:
ſzwę tylko zákrywáią/ iákich ná on czás w Zydowſtwie vbodzy v=
11:
żywáli/ á dziś ie Bernárdini y niektorzy inſzy Zakonnicy noſzą.
12:
Augustinus: 2.cáp: 30. de conſenſu Euangelist.
Vbostwo Apostolskie.

13:
Oleiem mázáli.) Roſkazánia Páńſkiego/ o mázániu oleiem/ ni=
14:
gdzież nie czytamy: á wżdy go tu vczniowie vżywáią. Abo tedy
15:
nie wſzytko nápiſano: ábo mieli moc Apoſtoſłowie czynić nieco/ o
16:
czym nie mieli wyráźnego Páńſkieo roſkazánia/ tylko mocą onego
17:
zlecenia y poruczenia powſzechnego.
Trádicie.
Skąd też ieſzcze mamy/ że A=
18:
poſtołowie y inni święći ludzie mieli moc cudow czynienia/ nie
19:
tylko przez ſłowo ſwe/ ábo wzywánie imieniá Páná Chriſtuſowe=
20:
go: ále też przez przykłádánie rzeczy ſtworzonych/ ktore też máią
21:
nieiáką moc do vleczenia chorob. Náoſtátek to mázánie oleiem
22:
było też nieiákie przygotowánie do Sákrámentu Oſtátecznego
23:
pomázánia. O ktorym Iákub s. 14. Bedá, Theophylactus, Occu=
24:
menius, ná to mieyſce.
25:
Nie godzi ſię tobie.) Godziłoć ſię według zakonu Moyzeſzowe=
26:
go poiąć żonę brátá ſwego: kiedy on brát vmárł bez potomſtwá.
27:
Ale brát Herodow ábo ieſzcze żyw był/ ábo przynamniey miał
28:
corkę oto tę ſkoczkę.
rozdział: 7

29:
ROZDZIAL VII.
30:
2 Apoſtołowie iedzą rąk nie vmywſzy. 4 y 8 Vſtáwy Zydo=
31:
wſkie o vmywániu. 6 Obłudnicy. 8 y 13 Zydowie vſtáwy ſwe
32:
przekłádáli nad Bozkie przykazánie. 15 y 21 Ktore rzeczy poka=
33:
láią człowieká. 25 Vzdrowił corkę Kánáneyſkiey niewiáſty.
34:
32 Głuchá niemego vleczył.
werset: 1
35:
Y
Zebráli ſię do niego Pháryzeuſzowie y niekto=
36:
rzy z Doktorow/ co byli przyſzli z Ieruſálem.

werset: 2
37:
A vyrzawſzy niektore z vczniow ieo " iedzą=
38:
ce chleb rękomá poſpolitemi/ to ieſt nievmytymi/
" pożywáiące. Hebráiſm.
T 3przygánili


strona: 149

Ewángeliey Rozd: 7.149.
1:
przygánili im.

werset: 3Abowiem Pháryzeuſzowie y wſzy=
2:
ſcy Zydowie/ ieſliby częſto rąk nie vmywáli/ nie ie=
3:
dzą/ trzymáiąc vſtáwę ſtárſzych.

werset: 4y z rynku przyſzedſzy.
4:
ieſliby ſię nie vmyli/ nie iedzą; y wiele ſą innych rze=
5:
czy ktore " im do chowánia ſą podáne'/ iáko vmywánie
" prziieli ku trzymániu.G.

6:
kubkow y krużykow/ y naczynia miedźiánego y łożek.

Záczá: 28
werset: 5" Y' pytáli go Pháryzeuſzowie y Doktoro=
" potym.G.

7:
wie: Przecz vczniowie twoi " nie chodzą według po=
" nie ſpráwuią ſię.

8:
dánia ſtárſzych/ ále iedzą chleb nie vmywſzy ręku?

werset: 6
9:
A on odpowiedźiawſzy/ rzekł im: * Dobrze Eſáiaſz
* Iż. G.

10:
o was obłudnikách prorokował/ iáko ieſt nápiſano:
11:
Lud ten vſty mię chwali: ále ſerce ich dáleko ieſt
12:
odemnie.

werset: 7Lecz prozno mię chwalą/ vcząc náuk
13:
* przykazánia ludzkiego.
* y.N L.

werset: 8Abowiem opuśćiwſzy
14:
przykazánie BOże/ trzymaćie vſtáwy ludzkie vmy=
15:
wánie krużykow y kubkow: y wiele innych rzeczy tá=
16:
kowych czynićie.

werset: 9Y mowił im: Czyśćie niſzczyćie
17:
przykazánie Boże/ ábyśćie vſtáwę wáſzę záchowáli.

werset: 10Bo Moyzeſz rzekł: Czći oycá twego y mátkę two=
18:
ię: A/ ktoby złorzeczył oycu ábo mátce/ niechay ś=
19:
mierćią vmrze.

werset: 11A wy mowićie: Ieſliby człowiek
20:
rzekł oycu ábo mátce: korbán (co ieſt dar) ktorykol=
21:
wiek będźie odemnie/ tobie pomocny będźie.

werset: 12Y nie
22:
dopuſzczaćie mu więcey nic czynić oycu ſwemu ábo
23:
mátce:

werset: 13znieważáiąc ſłowo Boże " przez vſtáwę wá=
24:
ſzę' ktorąśćie vchwalili: y wiele innych rzeczy tym
" vſtáwą wáſzą.G.

25:
podobnych czynićie.

Záczá: 29
werset: 14
26:
A przyzwawſzy - záſię' * rzeſzy/ mowił im: Słu=
-G.
* wſzytkiey.G.

27:
chayćie mnie wſzyſcy/ á zrozumieyćie.

werset: 15Nie ieſt rzecz
28:
żadna zewnątrz wchodząca w człowieká/ ktoraby
29:
go pokálić miáłá: lecz rzeczy pochodzące " z człowie=
30:
ká'/ one ſą ktore pokaláią człowieká.
" z niego.G.

werset: 16Ieſli kto ma
31:
vſzy ku ſłuchániu/ niechay ſłucha.

werset: 17A gdy wſzedł w
32:
dom od rzeſze/ pytáli go vczniowie iego o oney przy=
powieśći.


strona: 150

Rozd: 7. według Márká.150.
1:
powieśći.

werset: 18Y rzekł im: Tákze y wy bez rozumie=
2:
nia ieſteśćie? y nie rozumiećieſz iż wſzytko co zew=
3:
nątrz wchodźi w człowieká/ nie może go pokálić?

werset: 19ábowiem nie wchodźi w ſerce iego/ ále w brzuch
4:
- idźie' y do wychodu wychodźi/ " czyśćiąc wſzytki po=
-G.
" To ieſt, odłączáiąc to co w potráwách iest nieczyſtego, od czyſtego co zoſtáie w ćiele.

5:
tráwy?

werset: 20Y powiedał że co pochodźi z człowieká/ to
6:
pokala człowieká

werset: 21Bo z wnętrznośći ſercá czło=
7:
wieczego wychodzą myśli złe; cudzołoſtwá/ porub=
8:
ſtwá/ morderſtwá/

werset: 22złodźieyſtwá/ łákomſtwá/ zło=
9:
śći/ zdrádá/ niewſtydy/ " oko złe'/ bluźnierſtwo/ py=
" to ieſt, zazdrość ábo zła pożądliwość.

10:
chá/ ſzaleńſtwo.

werset: 23Wſzytko to złe z zwnętrznośći po=
11:
chodźi/ y pokala człowieká.

Záczá: 30.
werset: 24
12:
A wſtawſzy ſtámtąd odſzedł ná pogránicza Ty=
13:
ru y Sydonu: á wſzedſzy w dom/ niechćiał áby o nim
14:
kto wiedźiał: lecz ſię zátáić nie mogł.

werset: 25Abowiem
15:
- wnet' vſłyſzawſzy o nim niewiáſtá/ ktorey corká
-G.

16:
miáłá duchá nieczyſtego/ przyſzedſzy vpádłá v nog
17:
iego.

werset: 26" Bo' byłá niewiáſtá " pogáńſka'/ rodem Sy=
" A. N L. G. S.
" Greczká.G.y ták poſpolićie kłádzie ſię Greczyn miáſto pogániná.

18:
rofeniſká. y prośiłá go áby czártá wyrzućił z corki
19:
iey.

werset: 27" A on' iey rzekł: Day ſię pierwey náieść " ſy=
" A Ieſus.G.
" dziećiam.G.

20:
nom': Boć nie dobra ieſt odeymowáć chleb " ſynom á
" dziećiam.G.

21:
miotáć " pſom'.

" ſzczęniętam.G.
werset: 28A oná odpowiedźiáłá/ y rzekłá mu:
22:
Tákći Pánie: wſzákże y ſzczęniętá iadáią pod ſtołem
23:
odrobiny ſynowſkie.

werset: 29Y rzekł iey: Dla tey " mowy'
" rzeczy.

24:
idźże/ wyſzedłći czárt z corki twey.

werset: 30A gdy odeſzłá
25:
do domu ſwego: nálázłá corkę leżącą ná łożu/ á iż
26:
czárt wyſzedł od niey.

Záczá: 31.
Ewáng: Niedziele 11 po Swiątkách.
werset: 31
27:
A wyſzedſzy zaś z gránic " Tyrſkich/ przyſzedł przez
28:
Sydon' do morzá Gálileyſkiego przez pośrzodek grá
" Tyrskich y Sydońskich, przyſsedł. G. S.

29:
nic Dekápolſkich.

werset: 32" Y przywiedli mu głuchego y
30:
niemego': á prośili go áby nań rękę włożył.
" przynieśli mu głuchá ledwomownego.G.

werset: 33A od=
31:
wiodſzy go ná ſtronę od rzeſze/ wpuśćił pálce ſwe
32:
w vſzy iego: á ſplunąwſzy/ dotknął ięzyká iego:

werset: 34
33:
A weyrzawſzy w niebo/ weſtchnął/ y rzekł mu;
Effetháh:


strona: 151

Ewángeliey Rozd: 7.151.
" Effetháh: to ieſt otworz ſię.
" Cháldeyskie to nie Zydowskie słowo.

werset: 35Y wnet ſię otworzyły
1:
vſzy iego/ y rozwiązáłá ſię związká ięzyká iego/ y wy=
2:
mawiał dobrze.

werset: 36Y przykazał im áby nikomu nie po=
3:
wiedáli. Ale im on pilniey im zákázował/ tym więcey
4:
rozſławiáli:

werset: 37" y tym bárźiey' ſię dziwowáli mowiąc:
" názbyt.G.

5:
Dobrze wſzytko vczynił: y głuche " vczynił' że ſłyſzą/
" czyni.G.

6:
y nieme że mowią. *


7:
NAVKI Y PRZESTROGI.
8:
Lud ten vſty mię chwali.) Tácyć ſą/ ktorzy Chriſtuſá y ſłowo ie=
9:
go záwſze w vśćiech máią: ábo ktorzy dobrze mowią y vczą; á
10:
vprzedſię zle czynią.
Ktorzy Bogá tylko vsty chwalą.

11:
Przykazánia ludzkiego.) Náuki/ vſtáwy/ y przykazánia ludzkie
12:
tu ſą potępione/ ktore ábo ſą przećiwne Bozkiemu przykazániu/ á=
13:
bo ſą prożne y niepożyteczne ku zbudowániu/ ábo ku wypełnieniu
14:
Bozkiego roſkazánia. Iákie były vſtáwy y zwyczáie ná on czás
15:
Pháryzáyſkie/ á dziś ſą hæretyckie tym podobne. Bo choć ſię oni
16:
piſmem popiſuią: wſzákże wſzytkie ich náuki/ wymyſły y vſtáwy/
17:
nie máią żadnego świádectwá we wſzytkim piſmie y ſłowie Bo=
18:
żym. Ale vſtáwy y trádicie Apoſtolſkie/ y Oycow ś. ſtárych/ y ro=
19:
ſkazánia kośćielne/ każe nam Bog chowáć: nie iáko rzeczy od lu=
20:
dzi y przez ludzie podáne/ ále przez Duchá ś. w kośćiele vſtáwione.
Náuki y vstáwy ludzkie.

21:
Dar ktorykolwiek.) Dáć co do kośćiołá/ ábo ná ołtarz/ nie ieſt
22:
zákazano: ále opuśćić rodzice w potrzebie/ y nie dáć im pożywie=
23:
nia dla tego ábyś ráczey dał do kośćiołá/ to niezbożna rzecz/ y prze
24:
ćiwna Páńſkiemu przykazániu. A táć byłá náuká Pháryzeuſzow:
25:
żeby ſynowie ráczey dáli do kośćiołá/ niżli oycu ábo mátce/ by
26:
głodem zdechnąć mieli.
Dáry kośćielne ktore niesłuſsne.

27:
Ktoraby go pokálić miáłá.) Iáko z tych ſłow Páńſkich nie do=
28:
wiedzieſz tego/ żeby ſię ná on czás godziło Zydom vżywáć pokár=
29:
mow w zakonie zákazánych: ták áni teraz z nich nie dowiedzieſz/
30:
iżby wolno było Chrześćijánom pożywáć pokármow od kośćiołá
31:
zákazánych. Choćiá ták teraz/ iáko y ná on czás wſzytkie pokármy
32:
były czyſte/ y nie mogły człowieká pokáláć. Lecz y my/ y oni/ nie
33:
dla tego ſię od niektorych pokármow wſtrzymawamy/ żeby one
34:
złe y plugáwe były: ále oni dla figury ábo wyznáczenia/ á my dla
35:
poſłuſzeńſtwá y dla vtrapienia ćiáłá.
Przebieránie pokármow.
Nie winoć/ áni piwo/ áni
36:
mięſo pokala człowieká: ále złe vżywánie tych rzeczy; obżárſtwo/
37:
pijáńſtwo/ niepoſłuſzeńſtwo/ y wzgárdá kośćiołá Bożego.
A plunąwſsy.


strona: 152

Rozd: 8. według Márká.152.
1:
A plunąwſsy.) Nie tylko przez ſłowá y wolą Páná Chriſtuſowę/
2:
ále też przez ceremonię/ y przykłádánie zwirzchne rzeczy ſtworzo=
3:
nych/ zwłaſzczá poświęconych/ Pan Bog cudá czyni.
Cuda przez rzeczy święcone.
Iáko oto
4:
śliná Chriſtuſowá/ choćia nie byłá częśćią ćiáłá iego/ ále iákiś zby=
5:
tek/ wſzákże iednák święta. Theophylactus ná to mieyſce.
Ceremoniæ krztu S.

6:
Effetháh.) Kośćioł/ z nátchnienia Bożego/ przykłádem Chri=
7:
ſtá Páná/ vżywa podobnych ceremoniy/ w Exorcyzmiech przede
8:
krztem/ ná vzdrowienie duſz: iákimi tu Pan Chriſtus vzdrowił
9:
niemoc duſzną záraz y ćieleſną. Ambr: lib: 1.de Sacram: cap: 1.
rozdział: 8

10:
ROZDZIAL VIII.
11:
2 Siedmiorgiem chlebá 4000. ludzi nákarmił. 11 Zydowie
12:
známion ſię domagáią. 15 Kwás ábo náuká Pháryzeuſzow y He=
13:
rodianow. 22 Slepemu wzrok przywraca. 27 Mniemánie ludzi o
14:
Chriſtuśie. 29 Apoſtołowie go wyznawáią być Chriſtuſem. 31
15:
Ktorym mękę ſwą opowieda. 33 Y Piotrá ſzátánem názywa. 34
16:
Náśládowáć Chriſtuſá/ Záprzeć ſámego śiebie. Krzyż ſwoy ná ſię
17:
wziąć. 35 Duſzę ſwą záchowáć ábo ſtráćić. 38 Wſtydáć ſię Chriſtuſá.
Záczá: 32
Ewángelia w Niedz: 6. po Swiątkách.
werset: 1
18:
W
One dni záſię gdy wielka rzeſza byłá */ á
* z Ieſuſem.N. L.

19:
nie mieli coby iedli: wezwawſzy * vczniow
* Ieſus.G.

20:
- ſwych'/ rzekł im:
-G.

werset: 2Zal mi tego ludu: iż
21:
oto iuż trzy dni trwáią przy mnie/ á nie máią coby
22:
iedli:

werset: 3á ieſli ie opuſzczę głodne do domow ich/ v=
23:
ſtáną ná drodze: bo niektorzy z nich z dáleká przyſzli.

werset: 4
24:
Y odpowiedźieli mu vczniowie iego: Skądże tych
25:
może kto tu ná puſzczy nákarmić chlebem?

werset: 5Y zo=
26:
pytał ich/ Wiele chlebá maćie? A oni rzekli/ Sied=
27:
mioro.

werset: 6Y roſkazał rzeſzy vśieść ná źiemi. A wźią=
28:
wſzy ono śiedmioro chlebá/ dźięki czyniąc łamał/ y da=
29:
wał vczniom ſwoim/ áby przed nie kłádli: y kłádli
30:
przed rzeſzą.

werset: 7Mieli też y trochę rybek: y te błogo=
31:
ſłáwiwſzy/ kazał prze nie położyć.

werset: 8Iedli tedy y
32:
náiedli ſię: y zebráli co zbyło vłomkow/ śiedm ko=
33:
ſzow.

werset: 9A było tych co iedli/ około czterzech tyśięcy:
34:
y roſpuśćił ie. *

VA wnet


strona: 153

Ewángeliey Rozd: 8.153.
werset: 10
1:
A wnet wſzedſzy w łodź z vczniámi ſwoimi/ przy=
2:
ſzedł w ſtrony " Dalmánutſkie'.
" Mágedáńskie. Ták Hiero: S. y August: czytał.

werset: 11
3:
Y wyſzli Pháryzeuſzowie/ y poczęli ſię z nim gá=
Záczá: 33.

4:
dáć/ domagáiąc ſię v niego znáku z niebá/ " kuſząc go.
" áby wiedzieli iesliby miał iáką moc ná niebie.

werset: 12
5:
A weſtchnąwſzy " w duchu */ rzekł: Przeczże na=
" To ieſt, w ſámym ſobie.
* ſwoim.G.

6:
rod ten znáku ſię domaga? Záprawdę powiedam
7:
wam/ " ieſli będźie' dány znák narodowi temu.
" To iest, Nie będzie. Hebr.

werset: 13A
8:
opuśćiwſzy ie/ wſtąpił záſię w łodź/ y odſzedł ná dru=
9:
gą ſtronę.

werset: 14Y zápomnieli wźiąć chlebá: y nie mie=
10:
li z ſobą iedno ieden chleb w łodźi.

werset: 15Y roſkázował
11:
im/ mowiąc: Pátrzćie/ á chrońćie ſię kwáſu Pháry=
12:
záyſkiego y kwáſu Herodowego.

werset: 16Y " mowili' ieden
" myślili.L.

13:
ku drugiemu/ rzekąc: Ze nie mamy chlebá.

werset: 17Co po=
14:
znawſzy Ieſus/ rzekł im: Coż myślićie/ że chlebá nie
15:
maćie? ieſzczeſz nie baczyćie áni rozumiećie? ieſzczeſz
16:
maćie ſerce wáſze záślepione?

werset: 18Oczy máiąc nie
17:
widźićie/ y vſzy máiąc nie ſłyſzyćie? Y nie pámię=
18:
taćie:

werset: 19gdym ono pięćioro chlebá łamał ná pięć ty=
19:
śięcy ludzi: - á' wieleśćie odnieśli koſzow pełnych v=
-G.yS.y1 L.

20:
łomkow? Rzekli mu: Dwánaśćie.

werset: 20A gdy śied=
21:
mioro - chlebá' ná czterzy tyśiące/ wieleśćie koſzow
-G.

22:
zebráli vłomkow? Y rzekli mu: Siedm.

werset: 21Y mowił
23:
im: Iákoż - ieſzcze' nie rozumiećie?
-G.

Záczá: 34
werset: 22
24:
" Y przyſzli' do Bethſáidy: y " przywiedli' mu śle=
" y przyſzedł.G.
" przynieśli.G.

25:
pego/ y prośili/ áby ſię go dotknął.

werset: 23A viąwſzy śle=
26:
pego rękę/ odwiodł go precz zá miáſteczko: á pluną=
27:
wſzy ná oczy iego włożywſzy nań ręce ſwe/ pytał go
28:
ieſliby co widźiał.

werset: 24A on przeglądáiąc/ mowił:
29:
Widzę ludźie iáko drzewá/ chodzące.

werset: 25Potym záſię
30:
położył ręce ná oczy iego: " y począł widźieć'/ y vzdro
" y vczynił że on przeyrzał.G.

31:
wiony ieſt/ " ták iż widźiał wſzytko iáſnie'.
" y widział iáſnie wſsytki.G.

werset: 26Y ode=
32:
ſłał go do domu iego/ mowiąc: " Idź do domu ſwe=
33:
go: á ieſli wnidźieſz do miáſteczká/ żadnemu nie po=
34:
wieday.
" Ani wchodź do miáſteczká: áni żadnemu nie powieday w miáſteczku.G.

Y wyſzedł


strona: 154

Rozdz: 8. według Márká.154.
Záczá: 35.
werset: 27
1:
Y wyſzedł IEſus y vczniowie iego do miáſte=
2:
czek Cezárei Filippowey: á w drodze pytał vczniow
3:
ſwych/ mowiąc im: Czym mię powiedáią być lu=
4:
dźie?

werset: 28A oni mu odpowiedźieli/ mowiąc *: Ianem
* IedniN L. K.

5:
Krzćićielem/ drudzy Eliaſzem/ á drudzy - iákoby' ie=
-G.

6:
dnym z Prorokow.

werset: 29Tedy im rzekł: A wy kim mię
7:
być powiedaćie? A odpowiedáiąc Piotr/ rzekł mu:
8:
Ty ieſteś Chriſtus.

werset: 30Y zágroźił im áby o nim niko=
9:
mu nie powiedáli.

Záczá: 36.
werset: 31
10:
Y począł ie náuczáć/ iż potrzebá żeby ſyn człowie=
11:
czy wiele ćierpiał: y wzgárdzonym był od ſtárſzych
12:
y od Arcykápłanow y od Doktorow/ y zámordowány;
13:
á po trzech dni zmartwychwſtał.

werset: 32A mowił otwo=
14:
rzyśćie ty ſłowá. " Tedy odwiodſzy' go Piotr/ począł
" wziąwſsy.L.Hebraiſm.

15:
go gromić.

werset: 33A on obroćiwſzy ſię/ á widząc vcznie
16:
ſwe/ zgromił Piotrá/ mowiąc: Idź zá mną ſzátánie:
17:
bo nie rozumieſz co ieſt Bożego/ ále co ieſt ludzkiego.

Szátan po Zydowsku, przećiwnik po Polsku.
Záczá: 37
werset: 34
18:
A wezwawſzy rzeſze z vczniámi ſwemi/ rzekł im:
19:
Ieſli kto chce " zá mną iść'/ niech ſámego śiebie zá=
" náśládowáć mię.

20:
przy: á weźmie krzyż ſwoy/ á niech mię náśláduie.

werset: 35
21:
Abowiem ktoby chćiał záchowáć duſzę ſwą/ ſtrá=
22:
ći ią: á ktoby vtráćił duſzę ſwą dla mnie y Ewánge=
23:
liey; ten ią záchowa.

werset: 36Bo coż pomoże człowieko=
24:
wi/ choćby wſzytek świát pozyſkał/ á vſzkodźiłby duſzę
25:
ſwą?

werset: 37Abo/ co zá " odmiánę' da człowiek zá duſzę
" nagrodę.G.

26:
ſwą?

werset: 38Abowiem ktoby ſię wſtydał mnie/ y ſłow
27:
moich miedzy narodem tym cudzołożnym y grzeſz=
28:
nym: záwſtyda ſię go też y ſyn człowieczy; gdy przyi=
29:
dźie w chwale Oycá ſwego z ánioły świętymi.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Iuż trzy dni trwáią przy mnie) Wielka chęć wiernych ludzi do
32:
ſłowá Bożego: y dziwna ſłodkość mowy Chriſtuſowey: dla kto
33:
rey ludzie zápomináli ćieleſnego pokármu.
Nabożeńſtwo.

34:
Dawał vczniom ſwoim.) Nie ſam przez ſię/ ále przez Apoſtoły
35:
ſwe Chriſtus ludzie karmi: tym nas vcząc iż ſłowo Páńſkie y Sá=
Kápłani ſsáfárze S. Sákrámentow.
V 2krámenty


strona: 155

Ewángeliey Rozd: 8.155.
1:
krámenty ś. nie wedle myśli náſzey bráć y przyimowáć mamy/ á=
2:
le według rozſądku y ſzáfunku przełożonych y páſterzow náſzych.
3:
Y te błogosłáwiwſsy.) Obácz przećiw hæretykom/ iż tu y gdzie
4:
indziey błogoſłáwieńſtwo nie śćiąga ſię do Bogá/ ále do ſtwo
5:
rzenia.
Moc przeżegnánia Chriſtuſowego.
Błogoſłáwił tedy rybam onym/ to ieſt przeżegnał ie/ y tym
6:
przeżegnániem y błogoſłáwieńſtwem rozmnożył ie. Błogoſłáwił
7:
chleb y kielich ná oſtátniey wieczerzy/ y przemienił ie w ćiáło y
8:
krew ſwoię. Abowiem błogoſłáwieńſtwo Boże nigdy nie ieſt
9:
prożne/ ále záwſze w rzeczách ſtworzonych nieiáką odmiánę w le=
10:
pſze ſpráwuie.
11:
Włożywſsy nań ręce.)
Nabożne dotykánie rzeczy świętych.
Pan Chriſtus wiele rzeczy dotknienim
12:
ſámym czynił: náuczáiąc nas nie gárdzić dotykánim ſię y przykłá
13:
dánim zwierzchnim rzeczy świętych: á nie chlubić ſię ſámym du=
14:
chem y ſámą wiárą: iáko hæretycy.
15:
Dla mnie y dla Ewángeliey.) Przez Ewángelią nie rozumiey
16:
tylko piſmá czterzech Ewángeliſtow: ále wſzytkie piſmá Apoſtol=
17:
ſkie/ y cokolwiek iedno Pan Chriſtus mowił ábo czego vczył. A
18:
bowiem ták niżey wykłáda: Ktoby ſię mnie wſtydał/ y ſłow mo
19:
ich rć. A nie tylko ſłowá iego ſą Ewángelią/ ále czegokolwiek A=
20:
poſtołowie ſłowem ábo piſmem vczyli. Iáko indziey mowi: Kto
21:
was wzgardza mnie wżgardza. Przetoż dla wyznánia y obrony
22:
ktoregożkolwiek ártykułu Kátholickiey wiáry/ ráczey vmrzeć ma=
23:
my/ á niżli ſię go záprzeć. A toć ieſt duſzę kłáść dla Chriſuſá y dla
24:
Ewángeliey.
Ewángelia co iest.

25:
Wſsytek świát.) To niech vważáią/ ktorzy dla obłudy świátá
26:
teo/ poddáią ſię nieſpráwiedliwym vſtáwom y práwom ludzkim
27:
w ſpráwie religiey/ przećiw ſwemu właſnemu ſumnieniu: zátrácá=
28:
iąc duſze ſwoie/ y kroleſtwo ono wieczne vtracáiąc dla kilku dni ży
29:
wotá docześnego/ ábo dla trochy máiętnośći/ żeby iey nie ſtráćili.
Miłoſnicy światá więcey niżli Bogá.
rozdział: 9

30:
ROZDZIAL IX.
31:
2 Przemienienie Páná Ieſuſowo. 11 Przyśćie Eliaſzowo. 17
32:
Opętánego głuchego y niemego vzdrawia. 23 Wiárá. 29 Mo=
33:
dlitwá y poſt czárty wymietuie. 31 Smierć ſwą opowieda. 34
34:
Vczniowie ſię o przodkowániu gadáią. 36 Ieſus im dziećiątko
35:
wyſtáwuie. 38 O tym ktorzy nie náśláduiąc Chriſtuſá czárty wy=
36:
ganiał w imię iego. 41 Kubek wody dány w imię Chriſtuſowo/
37:
ma ſwą zapłátę. 42 Zgorſzenie. 43. 45. y 47 Ręká/ nogá/ oko
38:
gorſzące. 44. 46 Robak nieumieráiący/ y ogień nie gáſnący.
39:
49 Káżdy ogniem ſolon będzie.
Y mowił


strona: 156

Rozd: 9. według Márká.156.
Záczá: 38.
werset: 1
1:
Y
Mowił im: Záprawdę powiedam wam;
2:
iż ſą niektorzy z tych co tu ſtoią ktorzy nie v=
3:
kuſzą śmierći/ áż vyrzą kroleſtwo Boże przy=
4:
chodzące w mocy.

werset: 2A po ſześći dniách wźiął Ie=
5:
ſus Piotrá y Iákubá y Ianá: y wwiodł ie ná gorę
6:
wyſoką ſámy oſobno/ y przemienił ſię przed nimi.

werset: 3
7:
A ſzáty iego sſtáły ſię iáſne y bárzo białe iáko śnieg:
8:
iákich nie może blecharz ná źiemi wybielić.

werset: 4Y vy=
9:
rzeli Eliaſzá z Moyzeſzem: á oni rozmawiáli z Ieſu=
10:
ſem.

werset: 5A odpowiedáiąc Piotr/ rzekł Ieſuſowi: " Rab=
11:
bi'/ dobrzeć nam tu być: y vczyńmy trzy przybytki/
" Náuczyćielu moy.

12:
tobie ieden/ á Moyzeſzowi ieden/ á Eliaſzowi ieden.

werset: 6
13:
Abowiem nie wiedźiał co mowił: bo przeſtráſzeni
14:
byli.

werset: 7Y sſtał ſię obłok ktory ie záſłonił: y przyſzedł
15:
głos z obłoku/ mowiąc: Ten ieſt Syn moy namilſzy:
16:
tegoż ſłuchayćie.

werset: 8A wnet obeyrzawſzy ſię/ żadne=
17:
go więcey nie widźieli/ iedno tylko IEſuſá z ſobą.

werset: 9A gdy sſtępowáli z gory/ roſkazał im áby nikomu
18:
nie powiedáli co widźieli: áż kiedyby ſyn człowieczy
19:
zmartwychwſtał.

Záczá: 39.
werset: 10
20:
Y záchowáli to ſłowo v śiebie: pytáiąc ſię ſpol=
21:
nie coby to było; kiedy zmartwychwſtánie?

werset: 11Y py=
22:
táli go/mowiąc: Coż tedy - Pháryzeuſzowie' y Do=
-G.

23:
ktorowie powiedáią; iż pierwey potrzebá áby przy=
24:
ſzedł Eliaſz?

werset: 12A on odpowiedáiąc/ rzekł im: Eli=
25:
aſzći przyſzedſzy pierwey/ nápráwi wſzytko: á iáko
26:
ieſt nápiſano o ſynu człowieczym/ potrzebá áby wiele
27:
vćierpiał y wzgárdzony był.

werset: 13Ale wam powie=
28:
dam/ żeć przyſzedł y Eliaſz (y vczynili mu co chćieli)
29:
iáko o nim ieſt nápiſano.

werset: 14A gdy przyſzedł do - ſwych'
-G.

30:
vczniow/ vyrzał wielką rzeſzą około nich/ y Doktory
31:
zakonne gadáiące ſię z nimi.

werset: 15A wnet vyrzawſzy
32:
" Ieſuſá' wſzytek lud/ zdumiał ſię/ y polękáli ſię: á przy=
" go.G.

33:
bieżawſzy/witáli go.

V 3Y pytał


strona: 157

Ewángeliey Rozd: 9.157.
Zácz: 40.
werset: 16
1:
Y pytał " ich': O co ſię gadaćie miedzy ſobą?
" Doktorow.G.

werset: 17A odpowiedáiąc ieden z oney rzeſzy/ rzekł: Náu=
2:
czyćielu/ przywiodłem do ćiebie ſyná mego/ ktory ma
3:
duchá niemego:

Ewángelia we Srzodę Suchychdni po ś. Krzyżu.
werset: 18ktory gdźieżkolwiek go nápá=
4:
dnie " tłucze' go/ y ślini ſię/ y zgrzyta zębámi * á ſchnie:
" rozdziera.G.
* ſwemi.G.

5:
Y mowiłem vczniom twoim áby go wyrzućili/ á nie
6:
mogli.

werset: 19A on odpowiedáiąc " im' rzekł: O naro=
" iemu.G. S.

7:
dźie niewierny: dokądże przy was będę? dokądże
8:
was ćierpieć będę? przynieśćie go do mnie.

werset: 20Y przy=
9:
nieśli go *. A gdy go vyrzał/ nátychmiaſt go duch iął
* do niego.G.

10:
tárgáć: á vpadſzy ná źiemię/ przewrácał ſię śliniąc
11:
ſię.

werset: 21Y ſpytał oycá iego; Iáko dawno to ſię mu
12:
przydáło? A on powiedźiał: Z dźiecińſtwá:

werset: 22y czę=
13:
ſto miotał go w ogień y w wodę/ áby go ſtráćił. ále
14:
możeſzli co/ rátuy nas/ zlitowawſzy ſię nád námi.

werset: 23A Ieſus rzekł mu *: Ieſli wierzyć możeſz/ wſzytkoć
* G.ono.
- ieſt' podobno wierzącemu.
-G.

werset: 24A nátychmiaſt zá=
15:
woławſzy oćiec onego dźiećięćiá/ ze łzámi rzekł: Wie=
16:
rzę Pánie: rátuy niedowiárſtwá mego.

werset: 25A widząc
17:
IEſus iż ſię rzeſza zbiegáłá/ zfukał onego duchá nie=
18:
czyſtego/ mowiąc mu: Głuchy y niemy duchu/ ia to=
19:
bie roſkázuię/ wynidź z niego: á nie wchodź więcey
20:
weń.

werset: 26A záwoławſzy on duch, y bárzo go ſtárgawſzy/
21:
wyſzedł z niego: y sſtał ſię on człek iáko vmárły: ták/
22:
że ich wiele mowiło/ iż vmárł.

werset: 27A IEſus viąwſzy
23:
go zá rękę/ podnioſł go: y wſtał.

werset: 28A gdy wſzedł do
24:
domu/ vczniowie iego pytáli go oſobno: " Czemuże=
25:
ſmy' go my wyrzućić nie mogli?
" zeſmyG.

werset: 29Y rzekł im: Ten
26:
rodzay żadnym ſpoſobem wyniść nie może/ iedno zá
27:
modlitwą y poſtem. *

werset: 30
28:
Y wyſzedſzy ſtámtąd przeſzli przez Gálileą: á nie=
29:
chćiał áby kto wiedźiał.

werset: 31" A ' náuczał vcznie ſwe/
" Bo.G.

30:
y mowił im: Iż ſyn człowieczy będźie wydan w rę=
31:
ce ludzkie/ y zámorduią go/ á zámordowány wſtánie
dniá trze=


strona: 158

Rozd: 9. według Márká.158.
1:
dniá trzećiego.

Záczá: 41.
werset: 32Lecz oni tey powieśći nie zrozu=
2:
mieli: á bali ſię go ſpytáć.

werset: 33
3:
Y " przyſzli' do Káphárnaumá. " A będąc' w do=
" przyſsedł.G.
" A gdy byli.N L. S.

4:
mu/ pytał ich: Cośćie * w drodze rozmawiáli?
* z ſobą.G.

werset: 34Lecz
5:
oni milczeli. ábowiem w drodze z ſobą rozmawiáli
6:
ktoby z nich był więtſzy.

werset: 35A śiedząc wezwał dwu=
7:
naśćie/ y rzekł im: Ieſli kto chce być pierwſzym " bę=
8:
dźie' ze wſzech oſtátecznym/ y ſługą wſzytkich.
" to ieſt: niechay będzie. Hebr.

werset: 36Y
9:
wźiąwſzy dźiećiątko/ poſtáwił ie w pośrzod ich: " á
10:
obłápiáiąc ie' rzekł im:
" á wziąwſsy ie ná ręce.G.

werset: 37Ktożkolwiek iedno z tá=
11:
kowych dźiateczek przyimie " w imię moie' mnie przyi=
" dla mnie. Hebraiſm.

12:
mnie: á ktokolwiek mnie przyimuie; " nie mnie przyi=
13:
muie/ ále tego ktory mię poſłał.

" To ieſt, nie tylko mnie; ábo nie ták mnie, iáko tego.
werset: 38Odpowiedźiał
14:
mu Ian/ mowiąc: Náuczyćielu/ widźieliſmy nie=
15:
ktorego " w imię twoie' czárty wyrzucáiącego/ kto=
" imieniem twoim.G.ábo przez imię twe.

16:
ry nie chodźi zá námi: y zákazáliſmy mu *.

* iż nie chodzi zá námi.G.
werset: 39A Ie=
17:
ſus rzekł: Nie zákázuyćie mu. Abowiem żaden nie
18:
ieſt/ ktoryby czynił cudá w imię moie/ " á mogłby prę=
19:
dko zle mowić o mnie'

" á mogł mi prędko złorzeczyć.G.
werset: 40Bo ktoć nie ieſt przećiw
20:
" wam: zá wámić' ieſt.

" nam, zá námić.1 L. N G.
werset: 41Abowiem ktobykolwiek
21:
wam dał ku pićiu kubek wody w imię moie/ iżesćie
22:
Chriſtuſowi; záprawdę powiedam wam/ nie vtrá=
23:
ći ſwey zapłáty.

Zácz: 42.
werset: 42
24:
A ktobykolwiek zgorſzył iednego z tych málucz=
25:
kich wierzących w mię: lepieyby mu iżby był vwią=
26:
zan młyńſki kámień około ſzyie iego/ y był wrzucon w
27:
morze.

werset: 43A ieſliby ręká twa " gorſzyłá ćię/ odetni
" przeſskadzáiąc ći do zbáwienia.

28:
ią. lepiey ieſt tobie wniść do żywotá vłomnym/ niż
29:
máiąc obie ręce iść do piekłá/ w ogień nieugáſzony:

werset: 44gdźie " robak ich nie vmiera/ á ogień nie gáſnie.
" to iest, męká ich.

werset: 45
30:
A ieſli ćię nogá twoiá gorſzy/ vtniſz ią. lepiey ieſt
31:
tobie wniść chromym do żywotá - wiecznego/ niż
-G.

32:
máiąc obie nodze/ być wrzuconym " do piekłá ogniá
33:
nieugáſzonego:

" do gehenny, w ogień nieugáſsony.G.
werset: 46gdźie robak ich nie vmiera/ á
ogień


strona: 159

Ewángeliey Rozd: 9.159.
1:
ogień nie gáſnie.

werset: 47A ieſli oko twe pogarſza/ wy=
2:
rzuć ie: Lepiey ieſt tobie wniść iednookim do kro=
3:
leſtwá Bożego/ niżli máiąc obie oczy/ wrzuconym
4:
być do piekłá ogniſtego:

werset: 48gdźie robak ich nie vmie=
5:
ra/ á ogień nie gáſnie.

werset: 49Abowiem káżdy ogniem
6:
będźie poſolon: á kożdá ofiárá będźie ſolą oſolona.

werset: 50
7:
Dobrać ieſt ſol. ále ieſli ſol nie ſłona będźie: czym=
8:
że ią nápráwićie? Mieyćieſz w ſobie ſol/ á pokoy
9:
mieyćie miedzy ſobą.


10:
NAVKI Y PRZESTROGI.
11:
Y vyrzeli Eliaſsá z Moyzeſsem.) Moyzeſz známionuie ludzie ś=
12:
więte/ przed tym zmárłe niż Pan Chriſtus przyidzie ná ſąd w ſwo=
13:
im máieſtaćie.
Moyzeſs y Eliaſs.
A Eliaſz (ktory ieſzcze był nie vmárł) figuruie świę=
14:
te/ ktore P. Chriſtus záſtánie ieſzcze żywe/ kiedy przyidzie w chwa=
15:
le. Tám wſzyſcy ſpołem poczną z Chriſtuſem krolowáć/ w oney
16:
chwale wieczney. Bedá ná to mieyſce. Nádto zakon y prorocy
17:
poświadczáią Pánu Chriſtuſowi: y święći po śmierći mogą ſię
18:
żywym pokázowáć. August: de cura pro mortius cap: 15. et 16.
19:
Przyſsedł Eliaſs.)
Ian iáko Eliaſs.
Eliaſz żarliwy był o zakon Páńſki/ y grzechy
20:
wielce karał/ y mieſzkał ná puſzczy/ y vprzedzi wtore przyśćie Páń=
21:
ſkie. Tákiſz był Ian ś. przed pierwſzym przyśćiem Páná Chriſtu=
22:
ſowym/ żarliwy/ ſtrofuiący złośći/ y vprzedzićiel Páńſki. Theodo=
23:
ret: in Catena Thomæ in hunc locum.
24:
W imię twoie.) Czynią cudá w imię Páná Ieſuſowe czáſem y
25:
zli y niewierni ludzie/ ná potwierdzenie prawdy/ y ku chwale Bo=
26:
żey. Ták iż też Iulian niezbożny Apoſtátá wygnał czárty známie=
27:
niem krzyżá ś. iáko piſze ś. Grzegorz Názyánzeńſki/ y Theodore=
28:
tus. Ták czáſem y hæretykowie mogą cudá czynić miedzy Pogá=
29:
ny/ ku potwirdzeniu ktorego ártykułu Kátholickiey wiáry.
Cudá hæretyckie.
Ale
30:
nigdy nie vczynili áni vczynią cudu żadnego prawdziwego ku
31:
podpárćiu ktorego ártykułu náuki ſwey obłędney.
32:
Nie vtráći ſwey zapłáty.) Oto zapłátá zá vczynki miłośierne.
33:
Skąd iáſna rzecz/ iż vczynki dobre zapłátę v Bogá záſługuią.
Dobre vczynki płatne.

34:
Káżdy ogniem będzie poſolon.) Iáko w zakonie ſtárym żadna o=
35:
fiárá bez ogniá y ſoli nie byłá: ták bez vtrapienia żaden nie ieſt
36:
Bogu przyiemny. Bo toż znáczy być okrzczonym ogniem: co być
37:
oſolonym ogniem. Pátrz Mátth: 3. 11.
Pożytek vtrapienia.
Rozdźiał


strona: 160

Rozd: 10. według Márká.160.
rozdział: 10
1:
ROZDZIAL X.
2:
2 O rozwodzie. 11 Nie godzi ſię żonę opuśćiwſzy/ inną poiąć.
3:
13 y 16 Dziatki Pan Chriſtus przyimuie. 17 Bogáty ktory cho=
4:
wał od młodośći Boże przykazánie/ nie przyimuie rády Chriſtu=
5:
ſowey o ſprzedániu wſzytkiego. 23 Bogáty trudno ma wniść do
6:
niebá. 29 Zapłátá tych ktorzy dla Chriſtuſá opuſzczáią wſzytko.
7:
33 Po trzećie śmierć ſwą opowieda. 35 Prośbá ſynow Zebedeu=
8:
ſzowych. 43 Pokorę y vniżenie wſzytkim záleca. 46 Bárty=
9:
meuſz ślepy oświecony.
TRZECIA CZESC EWángeliey: przyſsćie Páńskie ná mękę do Iudskiey ziemie.
werset: 1
10:
A
Stámtąd wſtawſzy/ przyſzedł ná gránice
11:
Iudſkie po oney ſtronie Iordanu: y zbieżáły
12:
ſię záś do niego rzeſze. y vczył ie záſię/ iáko
13:
był zwykł.

Zácz: 43.
werset: 2
14:
A przyſtąpiwſzy Pháryzeuſzowie/ pytáli go: Ie=
15:
ſli ſię godźi mężowi żonę opuśćić? kuſząc go.

werset: 3A on
16:
odpowiedźiawſzy/ rzekł im: Co wam roſkazał Moy=
17:
zeſz?

werset: 4A oni rzekli: Moyzeſz dopuśćił nápiſáć liſt
18:
rozwodny/ y opuśćić.

werset: 5Ktorym odpowiedźiawſzy
19:
Ieſus/ rzekł: Dla zátwárdzenia ſercá wáſzego ná=
20:
piſał wam to roſkazánie.

werset: 6Aleć od początku ſtwo=
21:
rzenia mężczyznę y niewiáſtę vczynił ie Bog *.
* y rzekł.G.

werset: 7
22:
Dla tegoż/ opuśći człowiek oycá ſwego y mátkę:
23:
" á przyłączy ſię' ku żenie ſwey:
Właſnie, " á przylnie.

werset: 8y będą dwoie " w ie=
24:
dnym ćiele'. A ták iuż dáley nie ſą dwoie/ ale iedno
" iedno ćiáło.G.ábo iednym ćiáłem.

25:
ćiáło.

werset: 9Co tedy Bog złączył/ tego niech człowiek
26:
nie rozłącza.

werset: 10A w domu záſię vczniowie iego o
27:
tymże go pytáli.

werset: 11Y rzekł im: Ktobykolwiek opu=
28:
śćił żonę ſwą á poiąłby inną: " cudzołoſtwá ſię dopu=
29:
ſzcza przećiwko iey'.

" cudzołoży ku krzywdzie iey.G.
werset: 12A ieſliby żoná opuśćiłá mężá
30:
ſwoiego/ á ſzłáby zá drugiego; cudzołoży.

Zácz: 44.
werset: 13
31:
Y przynieśiono mu dźiatki/ áby ſię ich dotknął.
32:
A vczniowie fukáli ná te co ie przynośili.

werset: 14Co wi=
33:
dząc IEſus/ miał im zá złe/ y rzekł im: Dopuśććie
34:
dźiatkom iść do mnie: á nie zákázuyćie im. ábowiem=
Xći táko=


strona: 161

Ewángeliey Rozd: 10.161.
1:
ći tákowych ieſt kroleſtwo Boże.

werset: 15Záprawdę mo=
2:
wię wam: Ktobykolwiek " nie przyiął kroleſtwá Bo=
3:
żego iáko dźiećiątko'/ nie wnidźie do niego.
" To ieſt, Ewángeliey w pokorze y w proſtośći.

werset: 16Y o=
4:
błápiáiąc ie/ y kłádąc ná nie ręce/ błogoſłáwił ie.

Zácz: 45.
werset: 17
5:
A gdy wychodźił " w drogę' przybiegſzy ieden/ y " v=
" w drodze.L.
" kłániáiąc ſię mu.

6:
padſzy ná koláná przed nim'/ pytał go *: Náuczy=
* mowiąc:N L. S.

7:
ćielu dobry/ co vczynię/ ábych " otrzymał' żywot wie=
" odziedziczył.G

8:
czny?

werset: 18A IEſus mu rzekł: Czemu mię zowieſz do=
9:
brym? Zaden nie iest dobry/ iedno ieden/ Bog.

werset: 19Przy=
10:
kazánia vmieſz? Nie cudzołoż: Nie zábijay: Nie
11:
krádni: " Nie mow świádectwá fałſzywego: Nie
12:
zdradzay': Czći oycá twego y mátkę.
" Nie świadcz fałſsywie. Nie czyń ſskody.G.

werset: 20A on odpo=
13:
wiedźiawſzy rzekł mu: Náuczyćielu/ tegom wſzyt=
14:
kiego ſtrzegł od młodośći moiey.

werset: 21A IEſus wey=
15:
rzawſzy nań " vmiłował go'/ y rzekł mu: Iednegożći
" vkochał ſię w nim.

16:
nie doſtawa: idź/ przeday wſzytko co maſz/ á day v=
17:
bogim/ á bedźieſz miał ſkarb w niebie: á przydź ná=
18:
śláduy mię *.

* krzyż noſsąc.G.
werset: 22
19:
A on záfráſowawſzy ſię z tego ſłowá/ odſzedł ſmę=
20:
tny. ábowiem miał wiele máiętnośći.

Zácz: 46.
werset: 23A obeyrza=
21:
wſzy ſię Ieſus/ rzekł vczniom ſwym: Iákoż trudno
22:
ći ktorzy " pieniądze' máią/ wnidą do kroleſtwá Bo=
" máiętnośći.G.

23:
żego!

werset: 24A vczniowie ſię zdumieli ná te ſłowá iego.
24:
Lecz Ieſus záſię odpowiedźiawſzy rzekł im: Dźiat=
25:
ki/ iákoż ieſt trudno tym co " w pieniądzách' vfáią/
" w bogáctwách.G.

26:
wniść do kroleſtwá Bożego!

werset: 25* Lácwiey ieſt wiel=
27:
błądowi wyniść przez vcho igielne/ niż bogaczowi
28:
wniść do kroleſtwá Bożego.
* Abowiem.G.

werset: 26A oni ſię tym więcey
29:
dźiwowáli/ mowiąc ſámi ku ſobie: Y ktoż może być
30:
zbáwion?

werset: 27A Ieſus poyrzawſzy ná nie/ rzekł: V lu=
31:
dźić to niepodobno: ále nie v Bogá. ábowiem v Bo=
32:
gá wſzytko ieſt podobno.

werset: 28Y począł mu Piotr mo=
33:
wić: Otochmy my wſzytko opuśćili/ á ſzlichmy zá to=
34:
bą.

Zasługá y zapłátá práwych zakonnikow.
werset: 29A Ieſus odpowiedźiawſzy rzekł: Záprawdę mo=
wię wam:


strona: 162

Rozd: 10. według Márká.162.
1:
wię wam: Zaden nie ieſt ktoryby opuśćił dom/ ábo
2:
bráćią/ ábo śioſtry/ ábo oycá/ ábo mátkę */ ábo dźieći/
* ábo żonę.G.

3:
ábo role dla mnie y dla Ewángeliey:

werset: 30żeby nie miał
4:
wźiąć tyle ſtokroć teraz/ zá tego czáſu; domow/ y brá=
5:
ćiey/ y śioſtr/ y mátek/ y dźieći/ y rol/ z prześládowá=
6:
nim: á w przyſzłym wieku żywotá wiecznego.

werset: 31A w=
7:
iele pierwſzych będą pośledniemi: á poślednich pier=
8:
wſzymi.

Zácz: 47.
werset: 32y byli w drodze wſtępuiąc do Ieruſálem:
9:
á IEſus ſzedł przed nimi/ y zdumiewáli ſię: á idąc zá
10:
nim bali ſię. Y záſię wźiąwſzy z ſobą dwunaśćie/
11:
począł im powiedáć co nań przyść miáło.

werset: 33Iż oto
12:
wſtępuiemy do Ieruſálem: á ſyn człowieczy będźie
13:
wydan Arcykápłanom/ y Doktorom/ - y ſtárſzym': y
-G.

14:
oſądzą go ná śmierć/ y wydádzą go Pogánom:

werset: 34y
15:
będą go nágráwáć/ y będą nań plwáć/ y vbiczuią go/
16:
y zámorduią go: á dniá trzećiego zmartwychwſtá=
17:
nie.

werset: 35Y przyſzli do niego Iákub y Ian ſynowie Ze=
18:
bedeuſzowi/ mowiąc: Vczyćielu/ chcemy ábyś to o=
19:
cokolwiek prośić będźiem/ vczynił nam.

werset: 36A on im
20:
rzekł: Coż chcećie ábych ia wam vczynił?

werset: 37Y rzekli:
21:
Day nam ábychmy śiedźieli/ ieden po práwicy twey/
22:
á drugi po lewicy twey w chwale twoiey.

werset: 38A Ieſus
23:
im rzekł: Niewiećie ocz prośićie. Możećież pić kie=
24:
lich ktory ia piję? " ábo być' krzczeni krztem ktorym
" y być.G.

25:
ſię ia krzczę?

werset: 39A oni mu powiedźieli; Możemy. A
26:
Ieſus im rzekł: Kielichći ktory ia piję pić będźiećie/
27:
y krztem ktorym ſię ia krzczę/ krzczeni będźiećie:

werset: 40á
28:
le śiedźieć po práwicy moiey/ ábo po lewicy */ nie mo=
* moiey.G.

29:
iá rzecz dáć - wam'; " ále ktorym ieſt nágotowano.
-6 L. G. S.
ábo " iedno ktorym.

werset: 41
30:
A vſłyſzawſzy dźieśięć/ poczęli zá złe mieć Iáku=
31:
bowi y Ianowi.

werset: 42A IEſus wezwawſzy ich/ po=
32:
wiedźiał im: Wiećie/ iż ći ktorych widźimy przo=
33:
duiących miedzy narody/ pánuią nád nimi: á kśiążę=
34:
tá ich władzey vżywáią nád nimi.

werset: 43Lecz miedzy
X 2wámi


strona: 163

Ewangeliey Rozd: 10.163.
1:
wámi ták " nie ieſt': ále ktobykolwiek chćiał być
" nie będzie.G.

2:
" więtſzym/ będźie' ſługą wáſzym:
" wielkim miedzy wámi, będzie: ábo niechay będzie. Hebraiſm.

werset: 44á ktobykol=
3:
wiek " miedzy wámi' chćiał być pierwſzym/ będźie w=
" z was.G.

4:
ſzytkich ſługą.

werset: 45Abowiem y ſyn człowieczy nie przy=
5:
ſzedł áby mu ſłużono/ ále áby ſłużył/ y dał " duſzę ſwą'
" żywot ſwoy, ábo zdrowie ſwe.

6:
okupem zá wielu.

Záczá: 48
werset: 46
7:
Y przyſzli do Ierychá: á gdy on wychadzał z Ie=
8:
rychá y vczniowie iego y rzeſza niemáła/ ſyn Tymeu=
9:
ſzow Bártymeuſz ślepy/ śiedźiał podle drogi żebrząc.

werset: 47
10:
Ktory vſłyſzawſzy iż Ieſus Názáreńſki ieſt; począł
11:
wołáć/ y mowić: Ieſusie ſynu Dawidow/ zmiłuy ſię
12:
nádemną.

werset: 48Y wiele ich go gromiło/ áby milczał.
13:
A on tym więcey wołał: Synu Dawidow/ zmiłuy
14:
ſię nádemną.

werset: 49A Ieſus záſtánowiwſzy ſię/ kazał go
15:
záwołáć. Y záwołano ślepego mowiąc mu: " Tuſz
" bądz dobrego ſercá.

16:
ſobie dobrze/ wſtań woła ćię.

werset: 50A on porzućiwſzy
17:
płaſzcz ſwoy porwawſzy ſię/ przyſzedł " do niego'.

" do Ieſuſá.G.
werset: 51Y
18:
odpowiedziawſzy Ieſus rzekł mu: Co chceſz ábychći
19:
vczynił? A ślepy powiedźiał mu: " Miſtrzu' ábych
" Rábboni.G. L

20:
przeyrzał.

werset: 52A Ieſus mu rzekł: Idź/ wiárá twoiá
21:
ćiebie vzdrowiłá. A nátychmiaſt przeyrzał/ y ſzedł " zá
22:
nim' w drodze.
" zá Ieſuſem.G.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Moyzeſs dopuśćił.) Niektorych rzeczy dopuſzczáią/ nie pochwa=
25:
láiąc ich/ ná vwiárowánie więtſzego złego.
Dopuſsczenie mnieyſsych grzechow.
Zaden człowiek nie
26:
ma zle czynić/ áni złego pozwáláć/ dla żadney przyczyny: ále czá=
27:
ſem może przeględáć złe vczynki innych/ dla ſłuſzney przyczyny. Iá=
28:
ko y Pan Bog ſam nie czyni nic złego/ wſzákże złego dopuſzcza.
29:
Ták krolowie y práwá poſpolite dopuſzczáią mnieyſzych złośći/ á=
30:
by drogę zágrodzili do więtſzych. A dáleko więcey kośćioł ś. (iá=
31:
ko Auguſtin ś. piſze) máiąc w ſobie nie tylko ziárná/ ále y plewy/
32:
wiele znośić muśi. A wſzákże ni czego nie vczy/ áni pochwala/ co=
33:
kolwiek ieſt zdrowey wierze y pobożnemu żyćiu przećiwno.
34:
A poiąłby inną.)
Opuśćiwſsy żonę choć dla cudzołoſtwá, niegodzi ſię drugiey poiąć.
Co Máttheuſz nie ták iáśnie nápiſał (ſkąd
35:
niektorzy chćieli dowieść żeby ſię komu godźiło/ żonę dla cudzoło=
ſtwá opu=


strona: 164

Rozd: 11. według Márká.164.
1:
ſtwá opuśćiwſzy/ inną ſobie poiąć.) to tu Márek ś. iáko y Lukaſz
2:
ś. iáśnie deklárował: áby nikt nie wątpił/ iż ktokolwiek opuśći żo=
3:
nę/ á inſzą poymie/ ten cudzołoży. Augustinus: 1.de ad: con=
4:
tug: cap: 11 et ſequentibus. Ták tedy mocną ieſt związká małżeń=
5:
ſka: że ią ſam tylko rydl á motyká rozwiązáć może.
6:
Zaden nie ieſt dobry.) Zaden iſtotnie/ y ſam z śiebie nie ieſt do=
7:
bry/ iedno ſam Bog: áczkolwiek dla vcześnictwá dobroći Bożey
8:
też y ludzie bywáią dobrzy. Tymże ſpoſobem ieden ieſt práwy
9:
Miſtrz y Oćiec náſz: áczkolwiek y drudzy ná źiemi ſą też oycámi y
10:
miſtrzámi náſzymi.
Iáko ſam Bog dobry, ſam miſtrz; y oćiec náſs.

11:
Idz przeday wſsytko.) Nie roſkázuieć tego wſzytkim/ ále rádzi
12:
tylko: á tey rady násláduią práwi zakonnicy.
Rádá doskonáłośći.

13:
Niż bogaczowi.)
Bogacz ktory.
Bogaczem tu zowie (iáko wyżſzey powie=
14:
dział) tego ktory vfa w máiętnośćiách ſwoich: ktoryby rychley od=
15:
ſtąpił wiáry y powinnośći ſwey ku Bogu/ niżliby miał pieniądze
16:
vtráćić. A tácyć ſą wſzyścy/ ktorzy dla docześnych pożytkow ze=
17:
zwaláią ná hæretyckie błędy.
18:
Stokroć więcey.) To ſię naprzod ziśćiło w Apoſtolech/ y teraz
19:
ſię iśći w práwych zakonnikách: ktorzy zá ieden dom/ oycá ábo
20:
bráćią opuſzczone/ tyle domow máią/ ile klaſztorow; tyle oycow
21:
ile ſtárſzych ſwoich; tyle bráćiey ile zakonnikow. A nád to ieſzcze
22:
łáſki y poćiechy duchowne/ ktore ſą ſtokroć więtſze y zacnieyſze ni=
23:
żli wſzytkie doſtátki y poćiechy świeckie.
Stokrotna zapłatá.
Ták iż ten ktory trochę
24:
opuśćił dla zakonu/ nie opuśćiłby zakonu zá wſzytek świát.
25:
Z prześládowánim.) Bo y to dar Boży/ dla Chriſtuſá ćierpieć.
26:
Abo iż to będą mieć y w ſamym prześládowániu/ co im tu Pan
27:
obiecowáć raczy.
rozdział: 11

28:
ROZDZIAL XI.
29:
2 IEſus ná oślęćiu iedzie do Ieruſálem. 13 Przeklina Figę.
30:
15 Przedáiące y kupuiące wygania z kośćiołá. 20 Figá przeklę=
31:
ta vſchłá. 22 Záleca wiárę. 24 Y modlitwę. 25 Y odpuſzcze=
32:
nie ieden drugiemu. 28 Fáryzeuſzowie kuſzą Chriſtuſá. 30 Krzeſt
33:
Ianow z niebáli czyli z ludzi.
CZWARTA CZESC EWángeliey: ma w ſobie on wielki tydzień Męki páńskiey w mieśćie Ieruſalem.
werset: 1
34:
A
Gdy ſię przybliżáli do Ieruſálem * y do Be=
* do Betfagi.G.

35:
tániey przy gorze Oliwney/ poſłał dwu z vcz=
36:
niow ſwoich/

werset: 2y rzekł im: Idźćie do miáſte=
37:
czká ktore ieſt przećiwko wam: á nátychmiaſt wſzed=
X 3ſzy do nie=


strona: 165

Ewángeliey Rozd: 11.165.
1:
ſzy do niego/ naydźiećie oślę vwiązáne/ ná ktorym
2:
- ieſzcze' żaden z ludźi nie śiedźiał: odwiązawſzy ie
-G.

3:
przywiedźćie.

werset: 3A ieſliby wam kto rzekł: " Co czyni=
4:
ćie'? Powiedzćie iż go Pan potrzebuie: á wnet ie
" przecz to czynićie? G.

5:
tu pośle.

werset: 4A poſzedſzy náleźli oślę vwiązáne v for=
6:
ty ná dworze/ gdźie ſię dwie drodze ſchadzáły: y od=
7:
wiązáli ie.

werset: 5A " niektorzy' z onych co tám ſtali/ rze=
" niektory rzekłN L.

8:
kli im: Co czynićie odwięzuiąc oślę?

werset: 6A oni im
9:
odpowiedźieli iáko - im' był roſkazał Ieſus: y " puś=
-G.
" puśćili ie.G.

10:
ćili im'.

werset: 7y przywiedli oślę do IEſuſá: y wrzućili
11:
ná nie ſzáty ſwe/ y wśiadł ná nie.

werset: 8A wiele ich ſłáło
12:
odźienia ſwoie ná drodze: drudzy záſię rąbáli gáłą=
13:
zki z drzew y rozśćiełáli ná drodze.

werset: 9A wprzod y ná=
14:
zad idący wołáli/ mowiąc: Hoſánná/ Błogoſłá=
15:
wiony ktory idźie w imię Páńſkie.

Hoſanna: zbaw proſsę, ábo zbaw teraz. Matth: 21. 9.
werset: 10błogoſłáwione
16:
ktore idźie " kroleſtwo * oycá náſzego Dawidá/ Ho=
" To iest, Krol Dawidowi obiecány, ábo ſyn Dawidow.
* w imię Páńskie.G.

17:
ſánná ná wyſokośćiách.

werset: 11
18:
Y wſzedł do Ieruſálem * do kośćiołá: á obeyrza=
* Ieſus.G. K.

19:
wſzy wſzytko/ gdy iuż byłá wieczorna godźiná/ wy=
20:
ſzedł do Betániey z dwiemánaśćie.

Záczá: 50.
werset: 12A názáiutrz
21:
gdy wychodźili z Betániey/ łáknął.

werset: 13A vyrzawſzy
22:
z dáleká figę máiącą liśćie/ przyſzedł ázaby co ná niey
23:
nálazł. A przyſzedſzy ku niey/ nic nie nálazł iedno li=
24:
śćie. bo nie był czás figam.

werset: 14A odpowiedáiąc * rzekł
* Ieſus.G.

25:
iey: Niech iuż nikt ná wieki nie vżywa owocu z ćie=
26:
bie. A ſłyſzeli vczniowie iego.

werset: 15Y przyſzli do Ieru=
27:
ſálem. A wſzedſzy do kośćiołá/ począł wyrzucáć prze=
28:
dáiące y kupuiące w kośćiele/ y ſprzewracał ſtoły
29:
tych co pieniądzmi hándluią/ y ſtołki tych co prze=
30:
dawáli gołębie.

werset: 16áni dopuśćił áby miał kto nieść
31:
naczynie przez kośćioł:

werset: 17á náuczał/ mowiąc im:
32:
Izaż nie ieſt napiſano; Ze dom moy/ dom modli=
33:
twy będźie názwan wſzytkim narodom? A wyśćie
34:
gi vczynili iáſkinią zboycow.

werset: 18Co vſłyſzawſzy Ar=
cykápłani


strona: 166

Rozd: 11. według Márká.166.
1:
cykápłani y Doktorowie/ ſzukáli iákoby go zátráćili.
2:
Abowiem ſię go bali: iż wſzytká rzeſza zdumiewáłá
3:
ſię z náuki iego.

werset: 19A gdy było wieczor/ wychadzał z
4:
miáſtá.

werset: 20A ráno idąc mimo/ vyrzeli onę figę z ko=
5:
rzeniá vſchłą.

werset: 21A Piotr wſpomniawſzy/ rzekł mu:
6:
Rabbi/ wey/ figá ktorąś przekląl/ vſchłá.

Záczá: 51.
werset: 22
7:
A Ieſus odpowiedźiawſzy rzekł im: Mieyćie wiá=
8:
rę Bożą.

werset: 23záprawdę mowię wam iż ktobykolwiek
9:
rzekł tey gorze/ Podnieś ſię á wrzuć ſię w morze/ á nie
10:
wątpiłby w ſercu ſwoim/ áleby vwierzył że ſię sſtá=
11:
nie coby iedno rzekł: sſtánie ſię mu *.

* co rzecze.G.
werset: 24Przetoż
12:
wam powiedam; wſzytko oczkolwiek modląc ſię
13:
proſićie/ wierzćie że otrzymaćie/ á ſtánie ſię wam. *

werset: 25
14:
A gdy ſtániećie " ná modlitwie'; odpuśććie ieſli
" modląc ſię.G.

15:
co przećiw komu maćie: áby y oćiec wáſz ktory ieſt
16:
w niebieśiech/ odpuśćił wam przeſtępſtwá wáſze.

werset: 26
17:
Lecz ieſli wy nie odpuśćićie: áni oćiec wáſz ktory
18:
w niebie ieſt/ odpuśći wam przeſtępſtwá wáſze.

Záczá: 52.
werset: 27
19:
Y przyſzli záſię do Ieruſálem. A gdy chodźił w
20:
kośćiele/ przyſtąpili do niego Arcykápłani y Dokto=
21:
rowie y ſtárſzy/

werset: 28y mowili mu: Ktorąż to mocą czy=
22:
niſz? á ktoć dał tę władzą ábyś to czynił?

werset: 29A Ie=
23:
ſus odpowiedáiąc rzekł im: Spytam y ia was o rzecz
24:
iednę/ á odpowiedzćie mi: á powiem wam ktorą to
25:
mocą czynię.

werset: 30Krzeſt Ianow z niebáli był/ czyli z
26:
ludźi? odpowiedźćie mi.

werset: 31" Y rozmyśláli v śiebie'
" y rozbieráli miedzy ſobą.G.

27:
mowiąc: Ieſli powiemy/ Z niebá: rzecze/ Przecz=
28:
żeśćie mu tedy nie wierzyli?

werset: 32A ieſli rzeczemy/ Z
29:
ludźi: " bali ſię' ludu. ábowiem wſzyścy trzymáli o
" boiemy ſię.N L. K.

30:
Ianie iż prawdźiwie był Prorokiem.

werset: 33A odpo=
31:
wiedáiąc rzekli IEſuſowi; Niewiemy. A Ieſus
32:
odpowiedźiawſzy rzekł im: Y ia wam nie powiem
33:
ktorą mocą to czynię.

Náuki y


strona: 167

Ewángeliey Rozd: 12.167.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
A wiele ich słáło odzienia ſwe.) Wſzytkie te poſługi/ choć nie
3:
przykazáne/ Pan wdzięcznie przyimował: iáko y te náſze/ ná pro=
4:
ceſſyách Kwietney Niedziele/ y Ciáłá Bożego.
Proceſsie.

5:
Naczynie przez kośćioł.) Ieſli Pan ćierpieć nie mogł/ áby kto
6:
iáki ſtátek nioſł przez kośćioł: iákoż opuśći bez karánia złupienie
7:
y zgwałcenie kośćiołow przez ceremonie hæretyckie/ y kazánia ich/
8:
błędow y bluznierſtwá pełne?
Zgwałcenie kośćiołow.

9:
Iáskinią zboycow.) Ieſli ná on czás kośćioł był iáſkinią zboy=
10:
cow dla tego/ że w nim przedawano y kupowano rzeczy ktore mia=
11:
no Bogu ofiárowáć: iákoż dáleko więcey teraz/
Hæreticy domy Boże obracáią w iáskinie zboycow.
kiedy domy Bo=
12:
że/ ná ofiárę świętą y ná pożywánie ćiáłá y krwie Páńſkiey po=
13:
święcone/ obracáią ſię w iáſkinie Luterſkie/ y ná przeklęte wiecze=
14:
rze hæretyckie/ ábo ráczey ſzátáńſkie?
15:
Mieyćie wiárę Bożą.)
Wiárá Boża.
Mieć wiárę Bożą/ ábo vfność w Bogu/
16:
ieſt wierzyć iż on y może/ y chce to wſzytko vczynić/ co nam ieſt po=
17:
żyteczno: byſmy iedno my z náſzey ſtrony nie przeſzkadzáli.
18:
Odpuśććie.) Oto nie doſyć ná ſámey wierze: trzebá y odpu
19:
ſzczáć tym co nas obrázili.
rozdział: 12

20:
ROZDZIAL XII.
21:
1 Podobieńſtwo o winnicy náiętey. 10 Y o kámieniu odrzu=
22:
conym. 13 Kuſzą go Pháryzeuſzowie o cyńſzu Ceſárſkim. 18 A
23:
Sáduceuſzowie o zmartwychwſtániu. 28 A Doktor zakonny o
24:
przednieyſzym przykazániu. 35 Ieſus pyta/ iáko Meſſyaſz ieſt y
25:
Synem y Pánem Dawidowym. 38 Każe ſię ſtrzedz Pháryzeu=
26:
ſzow y Doktorow zakonnych. 42 Wdowká vboga dwá drobne
27:
pieniążki kládzie do ſkárbnice.
Záczá: 53.
werset: 1
28:
Y
Począł im mowić przez podobieńſtwá:
29:
Winnicę náſádźił "człowiek'/ y ogrodźił pło=
" niektory, ábo ieden człowiek. Hebraiſm.

30:
tem/ y wkopał " práſę'/ á zbudował wie=
" ábo kadź w ktorą zlewaią wino.

31:
żę/ y náiął ią oraczom/ y odiechał.

werset: 2A ná czás po=
32:
ſłał ſługę do oraczow/ áby od nich wźiął z owocu oney
33:
winnice.

werset: 3A oni poimawſzy go vbili/ y odeſłáli pro=
34:
znego.

werset: 4Y záſię do nich drugiego ſługę poſłał: kto=
35:
rego też * ránili w głowę " y zelżyli'.
* kámionuiąc.G.
" y odesłáli zelżonego.G.

werset: 5Y záſię poſłał
36:
drugiego/ y onego zábili: y wiele innych; iedny bi=
iąc/ á


strona: 168

Rozd: 12. według Márká.168.
1:
iąc/ á drugie morduiąc.

werset: 6Ieſzcze tedy máiąc iedne=
2:
go ſyná namilſzego/ poſłał go też oſtátecznego do
3:
nich/ mowiąc: Ze ſię wſtydáć będą ſyná mego.

werset: 7A
4:
oni oracze rzekli miedzy ſobą: Tenći ieſt dźiedźic:
5:
Podźćieſz/ zábiymy go: á náſze będźie dźiedźictwo.

werset: 8
6:
Y poimawſzy go/ zámordowáli: y wyrzućili precz
7:
z winnice.

werset: 9Coż tedy vczyni pan oney winnice?
8:
Przyidźie/ á potráći oracze: y da winnicę innym.

werset: 10
9:
Azaśćie tego piſmá nie czytáli; Kámień ktory
10:
odrzućili buduiący/ ten ſię sſtał głową węgielną:

werset: 11
11:
Panći to ſpráwił/ á dźiwno ieſt w oczách náſzych?

werset: 12
12:
Y ſtáráli ſię go poimáć: lecz ſię bali rzeſzy. bo po=
13:
ználi/ iż przećiw nim - to' podobieńſtwo powiedźiał.
-G.

14:
Y opuśćiwſzy go odeſzli.

Záczá: 54
werset: 13
15:
Y poſłáli do niego niektore z Pháryzeuſzow y
16:
Herodyanow: áby go podchwyćili w mowie.

werset: 14Kto=
17:
rzy przyſzedſzy rzekli mu: Náuczyćielu/ wiemy żeś
18:
prawdźiwy ieſt/ á nie dbaſz ni ná kogoż: ábowiem nie
19:
pátrzaſz ná oſobę ludzką: ále w prawdźie drogi Bo=
20:
żey náuczaſz. godźiſz ſię dáć " dań Ceſárzowi/ czyli nie
21:
dáć?

" czynſs Ceſárzowi czyli nie? mamyli dáć, ábo nie dáć? G.
werset: 15A on wiedząc obłudność ich/ rzekł im: Cze=
22:
mu mię kuśićie? przynieśćie mi groſz ábych oglądał.

werset: 16
23:
A oni mu przynieśli. y rzekł im: Czyiże to ieſt o=
24:
braz/ y napis? Powiedźieli mu: Ceſárſki.

werset: 17Y od=
25:
powiedźiawſzy Ieſus rzekł im: Oddayćieſz - tedy'
-G.

26:
co ieſt Ceſárſkiego/ Ceſárzowi: á co Bożego/ Bogu.
27:
Y zádźiwili ſię temu.

Záczá: 55.
werset: 18
28:
Y przyſzli do niego Sáduceuſzowie ktorzy po=
29:
wiedáią iż nie máſz zmartwychwſtánia: y pytáli go
30:
mowiąc:

werset: 19Náuczyćielu/ Moyzeſz nam nápiſał; iż
31:
ieſliby czyi brát vmárł/ y pozoſtáwił żonę/ á dźiatek=
32:
by nie zoſtáwił/ áby wźiął brát iego żonę iego/ y wz=
33:
budźił naśienie brátu ſwemu.

werset: 20- Otoż' było śiedm
-G.

34:
bráćiey: á pierwſzy poiąwſzy żonę/ vmárł nie zoſtá=
Ywiwſzy


strona: 169

Ewángeliey Rozd: 12.169.
1:
wiwſzy plemieniá.

werset: 21Y poiął ią wtory/ y vmárł: lecz
2:
áni ten pozoſtáwił potomſtwá. Y trzeći tákże.

werset: 22Y
3:
wźięli ią - tákże' śiedm: á nie pozoſtáwili potom=
-G.

4:
ſtwá. Oſtátnia po wſzytkich vmárłá y niewiáſtá.

werset: 23
5:
W zmartwychwſtániu tedy gdy powſtáną/ ktore=
6:
goż z nich bedźie żoná? bo śiedm ich mieli ią zá żo=
7:
nę.

werset: 24A Ieſus odpowiedźiawſzy/ rzekł im: Izaż nie
8:
dla tego błądźićie/ że nie rozumiećie piſmá/ áni mo=
9:
cy Bożey?

werset: 25Abowiem gdy zmartwychwſtáną/ áni
10:
ſię żenić będą/ áni zá mąż chodźić: ále ſą iáko ánio=
11:
łowie w niebieśiech.

werset: 26A o vmárłych iż zmartwych=
12:
wſtáć máią/ nie czytáliśćie w kśięgách Moyzeſzo=
13:
wych/ iáko v krzá mowił Bog do niego/ rzekąc: Ia=
14:
ćiem ieſt Bog Abráhámow/ y Bog Iſáákow/ y Bog
15:
Iákobow?

werset: 27Nie ieſtći Bog * vmárłych/ ále * ży=
* Bogiem.G.
* Bogiem.G.

16:
wych. A przetoż wy bárzo błądźićie.

Záczá: 56.
werset: 28
17:
Y przyſtąpił ieden z Doktorow co ſłyſzał gdy ſię
18:
gadáli: á widząc że im dobrze odpowiedźiał/ ſpytał
19:
go ktore ieſt przednieyſze ze wſzech przykazánie?

werset: 29A
20:
Ieſus mu odpowiedźiał: Iż przednieyſze ze wſzyt=
21:
kich przykazánie ieſt; Słuchay Iſráelu/ Pan Bog
22:
" twoy/ Bog' ieden ieſt.
" náſs Pan.7 L. G. S.wáſsN L. N G.

werset: 30A będźieſz miłował Páná
23:
Bogá twego ze wſzytkiego ſercá twego/ y ze wſzyt=
24:
kiey duſze twoiey/ y ze wſzytkiego vmyſłu twego/ y ze
25:
wſzytkiey śiły twoiey. Toć ieſt pierwſze przykazánie.

werset: 31
26:
" A wtore ieſt temu podobne'. Będźieſz miłował
" A wtore podobne, to.G.

27:
bliźniego twego iáko ſámego śiebie. Nád tyć nie
28:
máſz innego więtſzego przykazánia.

werset: 32Y rzekł mu
29:
Doktor: Dobrzeć Náuczyćielu/ w prawdźie powie=
30:
dźiał/ iż ieden ieſt Bog/ á nie máſz innego procz nie=
31:
go.

werset: 33" á iżby był miłowan' ze wſzytkiego ſercá/ y ze
" y miłowáć go.G.

32:
wſzytkiego zmyſłu/ y ze wſzytkiey duſze/ y ze wſzytkiey
33:
śiły: k temu miłowáć bliźniego iáko ſámego śiebie:
34:
więcey ieſt nád wſzytkie cáłopalone y inne ofiáry.

A widząc


strona: 170

Rozd: 12. według Márká.170.
werset: 34
1:
A widząc Ieſus iż roſtropnie odpowiedźiał/ rzekł
2:
mu: Nie dálekoś ieſt od kroleſtwá Bożego. Y nie
3:
śmiał go żaden dáley pytáć.

werset: 35A Ieſus odpowie=
4:
dźiawſzy/ mowił/ náuczáiąc w kośćiele: Iákoż mo=
5:
wią Doktorowie iż Chriſtus ieſt ſynem Dawido=
6:
wym?

werset: 36Abowiem ſam Dawid mowi w Duchu S.
7:
Rzekł Pan Pánu memu/ śiądź po práwicy moiey:
8:
áż położę nieprzyiaćioły twoie podnożkiem nog two
9:
ich.

werset: 37Sam tedy Dawid zowie go Pánem: á ſkądże ieſt
10:
ſynem iego? A ſłucháłá go wielka rzeſza z rádośćią.

Zácz: 57.
werset: 38
11:
Y mowił im " w náuce ſwoiey': Strzeżćie ſię
" vcząc ich. Hebraiſm.

12:
Doktorow/ ktorzy chcą chodźić w długich ſzátách/ y
13:
być pozdrawiáni ná rynkách:

werset: 39y śiedźieć ná pierw=
14:
ſzych ſtolicách w bożnicách/ y mieć pierwſze mieyſcá
15:
ná wieczerzách:

werset: 40ktorzy wyiadáią domy wdow pod
16:
pokrywką długiego modlenia. Cić odnioſą " obfitſzy
17:
ſąd'.

" obfitſse potępienie.
werset: 41A śiedząc Ieſus przećiw ſkárbnicy/ pátrzał
18:
iáko rzeſza kłádłá pięniądze " do ſkárbu': á wiele bo=
" do skárbnice, ktora byłá w przyśionku kośćielnym. 4. Krol: 12. 9.

19:
gaczow wiele kłádli.

werset: 42A przyſzedſzy iedná wdowá
20:
vboga/ włożyłá dwá drobne pieniądze/ co waży quá=
21:
dránt.

Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſse drobne pięniążki: mniey niżli kwartnik. czterdzieſthą część dráchmy ábo Denáryuſá.
werset: 43A wezwawſzy vczniow ſwych/ rzekł im:
22:
Záprawdę powiedam wam/ iż tá vboga wdowá w=
23:
ięcey włożyłá á niżli wſzyſcy ktorzy kłádli do ſkárbu.

werset: 44
24:
Abowiem wſzyſcy z tego co im zbywáło/ rzucáli: á
25:
tá z vboſtwá ſwego/ wſzytko co miáłá wrzućiłá/ w=
26:
ſzytkę żywność ſwoię.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Kámien ktory odrzućili.) Chriſtus ieſt ten kámień węgłowy bo=
29:
żnice y kośćiołá: w ktorym ſię wierni ták Zydźi iáko y Pogáni
30:
zámykáią.
Chriſtus węgielny kámień.

31:
A co Bożego Bogu.) Iáko ći ludźie ſkłonni y gotowi byli ná w=
32:
ſzytkie poſługi y roſkazánie Ceſárſkie: ále o poſłudze y oddániu po=
33:
winnośći Bogu máło ábo nic nie myślili.
Hæretycy nie oddawáią Bogu co iest Bożego
Ták dziś hæretykowie/
34:
pochlebuiąc pánom docześnym áby ich kácerſtwá bronili/ nie tyl=
X 2ko ludziom


strona: 171

Ewángeliey Rozd: 12.171.
1:
ko ludziom pilniey zálecáią poſłuſzeńſtwo przećiw pánom ſwoim/
2:
niżli przećiw Bogu: ále owſzem więcey pánom świeckim dopu=
3:
ſzczáią/ niżli ſię im godźi: odeymuiąc Bogu/ y namiáſtkom iego
4:
przełożonym duchownym co ieſt Bożego.
5:
Nie rozumiećie piſmá.)
Dowody z piſmá nie wſsystkim znáiome.
Ktoby był rzekł/ ábo ſię domyślił/ żeby
6:
z tego mieyſcá piſmá ś. ktore tu Pan przywiodł/ mogło ſię do=
7:
wieść zmartwychwſtánie? A wżdy widzimy że ták Pan Chriſtus
8:
dowodzi/ y wielkim miſtrzom y doktorom (ktorzy ſobie wyrozu=
9:
mienie piſmá przywłaſzczáli) nieumieiętność przypiſuie/ iż ták do=
10:
wodzić nie vmieli. Przetoż ſię dziwowáć nie potrzebá/ gdy święci
11:
kośćiołá Kátholickiego Doktorowie tákie czáſem dowody z piſmá
12:
czynią/ iákich hæretykowie widzieć nie mogą. Nie prze co inſzego/
13:
iedno iż piſmá nie rozumieią (choćiaż ſię im hárdzie przechwalá=
14:
ią) y niewiedzą wykłádu piſmá prawdziwego. Iáko ná przykład/
15:
gdy z onego mieyſcá; Nie będzie mu odpuſzczono/ áni ná tym áni
16:
ná onym świećie/ ſtárzy Oycowie święći dowodzą/ iż niektore
17:
grzechy bywáią odpuſzczone po tym żywoćie/ ná onym świećie
18:
w czyścu.
19:
Ani mocy Bożey.)
Hæretycy nie znáią piſmá áni mocy Bożey.
Tákżeć hæretycy y nie znáią piſmá/ ktore wy=
20:
kłádáią przećiwko wſzemu rozumieniu kośćiołá powſzechnego y
21:
wſzytkich Oycow ſtárych. Y mocy Bożey nie znáią; że on iáko
22:
może wſkrześić ćiáłá náſze (choćia ſię to widzi niepodobno) ták
23:
też może z ćiáłem ſwym ná wielu mieyſcách być obecnym. Prze=
24:
toż (iáko wſzyścy niewierzący wſzechmocnośći Bożey) o tym/ y o
25:
innych wyſokich táiemnicách wiáry náſzey/ mowią wedle głupie=
26:
go rozumu y phántázyey ſwoiey.
27:
Ze wſsytkiego ſercá.) Miłość tá zupełna pokázuie/ iż ſámá wiá=
28:
rá nikogo nie zbáwia.
Sámá wiárá.
rozdział: 13

29:
ROZDZIAL XIII.
30:
2 Opowieda zburzenie Ieroſolimſkie. 6 Y znáki ktore vprze=
31:
dzić miáły. Zwodzićiele. 9 Prześládowánie. 10 Opowiedánie
32:
Ewángeliey v wſzech narodow. 14 Obrzydłość ſpuſtoſzenia.
33:
21 Fałſzywi prorocy Chriſtuſá po kąćiech vkázuią. 26 Przyſzćie ná
34:
ſąd P. Ieſuſowo. 33 Nápomina wſzytkich/ áby czuli y modlili ſię.
Záczá: 58.
werset: 1
35:
A
Gdy wychodźił z kośćiołá/ rzekł mu ieden z
36:
vczniow iego: Náuczyćielu/ wey iákie to ká=
37:
mienie/ y iákie budowánia.

werset: 2A Ieſus odpo=
38:
wiedáiąc/ rzekł mu: Widźiſz te wſzytkie wielkie bu=
dowánia?


strona: 172

Rozd: 13. według Márká.172.
1:
dowánia? Nie zoſtánie kámień ná kámieniu/ kto=
2:
ryby nie był rozwálon.

Pátrz przypisku Mát: 24. 2.
werset: 3A gdy śiedźiał ná gorze
3:
oliwney przećiw kośćiołowi/ pytáli go oſobno Piotr
4:
y Iákub y Ian y Andrzey:

werset: 4Powiedz nam/ kiedy ſię
5:
to sſtánie? y co zá znák będźie gdy ſię to wſzytko po=
6:
cznie wypełniáć?

werset: 5A Ieſus odpowiedźiawſzy po=
7:
czął im mowić: Pátrzćieſz áby was kto nie zwiodł.

werset: 6
8:
ábowiem wieleć ich przyidźie w imię moie powie=
9:
dáiąc iż ia ieſtem: y wiele ich zwiodą.

Znáki zburzenia Ieroſolimskiego, y skończenia świátá.
werset: 7A gdy vſły=
10:
ſzyćie woyny y wieśći o woynách/ nie trwożćieſz ſo=
11:
bą. Boć ſię to dźiać muśi: áleć nie iuż koniec.

werset: 8A=
12:
bowiem powſtánie narod przećiw narodowi/ y kro=
13:
leſtwo przećiw kroleſtwu: y będą mieyſcámi trzęśie=
14:
nia źiemie/ y głody *. " Początekći to' boleśći.
* y zámieſsánia.
" początkić to.G

Zácz: 59.
werset: 9
15:
A wy mieyćie ſię ſámi ná pieczy. Boć was wydá=
16:
dzą do vrzędu/ y w bożnicách was bić będą/ " á przed
17:
ſtároſty y przed krolmi dla mnie ſtáwáć będźiećie'/
" y prziwiodą was do stárost y do krolow dla mnie.G.

18:
onym ná świádectwo.

werset: 10A potrzebá áby naprzod v
19:
wſzyſtkich narodow byłá opowiedána Ewángelia.

werset: 11
20:
A gdy was wodźić będą wydawáiąc/ " nie myśl=
21:
ćie' przedtym cobyśćie mowić mieli *: ále co wam
" nie troſzczćie ſię.G.
* áni ſię námyślayćie.G.

22:
będźie dano oney godźiny/ to mowćie. Abowiem nie
23:
wy ieſteśćie ktorzy mowićie: ále Duch święty.

werset: 12Y
24:
wyda brát brátá ná śmierć/ á oćiec ſyná: y powſtáną
25:
dźieći przećiw rodźicom/ y będą ie zabijáć.

werset: 13Y bę=
26:
dźiećie v wſzytkich w nienawiśći/ dla imienia mego.
27:
Lecz kto dotrwa do końcá/ ten będźie zbáwion.

Zácz: 60.
werset: 14
28:
A gdy vyrzyćie " obrzydłe ſpuſtoſzenie */ ſtoiące
" obrzydłość ſpuſtoſsenia. Hebr.
* ktore ieſt przepowiedziáne od Dánielá Proroká.G. S.

29:
gdźie nie trzebá (kto czyta/ niech wyrozumie) tedy
30:
ći ktorzy ſą w Iudſkiey źiemi; niech vćiekáią ná go=
31:
ry:

werset: 15á ktory będźie " ná dáchu'; niech nie ſchodźi do
" ná domie.

32:
domu/ áni wchodźi áby miał co wźiąć z domu ſwego:

werset: 16
33:
ktory też będźie ná polu/ niech ſię nie wraca ná zad/
34:
bráć płaſzczá ſwego.

werset: 17Lecz biádá niewiáſtam " brze=
" w żywoćie máiącym.G.
Y 3miennym


strona: 173

Ewángeliey Rozd: 13.173.
1:
miennym' y pierśiámi karmiącym w one dni.

werset: 18Mo=
2:
dlćieſz ſię/ áby * nie było źimie.

* wáſse vćiekánie.G.
werset: 19Abowiem " one dni
3:
będą z tákimi vćiſkámi/ iákie nie były od początku
" to iest, będą w one dni tákowe vćiski. Hebr.

4:
ſtworzenia ktore ſtworzył Bog áż do tąd/ áni będą.

werset: 20
5:
Y by był nie vkroćił Pan dni onych: " żadneby ćiáło
" żadenby człowiek nie był záchowány.

6:
nie było záchowáne': ále dla wybránych ktore wy=
7:
brał/ vkroćił dni onych.

werset: 21A tedy ieſliby wam kto
8:
rzekł: Oto/ tuć ieſt Chriſtus/ oto tám: nie wierz=
9:
ćieſz.

werset: 22Boć náſtáną fałſzywi Chriſtuſowie y fałſzy=
10:
wi Prorocy: y będą czynić znáki y cudá ku zwiedźie=
11:
niu/ by mogło być/ y wybránych.

werset: 23Wy ſię tedy ſtrzeż=
12:
ćie. otomći wam w przod wſzytko powiedźiał.

Záczá: 61.
werset: 24
13:
Ale w one to dni po vćiśnieniu onym zaćmi ſię
14:
ſłońce/ y kśiężyc nie da iáſnośći ſwoiey.

werset: 25y gwiazdy
15:
niebieſkie będą ſpádáć/ á mocy ktore ſą ná niebieſiech
16:
poruſzą ſię.

werset: 26A tedyć vyrzą ſyná człowieczego przy=
17:
chodzącego w obłokách/ z wielką mocą y chwałą.

werset: 27
18:
A tedy pośle ánioły ſwe/ y zbierze wybráne ſwe od
19:
czterzech wiátrow/ od wierzchu źiemie áż do wierz=
20:
chu niebá.

werset: 28A od figi vczćie ſię podobieńſtwá. Gdy
21:
ſię iuż gáłąſká iey odmładza/ y wypuſzcza liśćie: po=
22:
znawaćie iż blizko ieſt láto.

werset: 29tákże y wy gdy oba=
23:
czyćie iż ſię to dźiać będźie/ znayćieſz żeć iuż blizko
24:
ieſt we drzwiách.

werset: 30Záprawdę powiedam wam/ żeć
25:
nie przeminie ten " rodzay/ áż ſię to wſzytko sſtánie.
" ábo wiek.

werset: 31
26:
Nieboć y źiemiá przeminą/ lecz ſłowá moie nie
27:
przeminą.

Zácz: 62.
werset: 32
28:
A o dniu onym " ábo' godźinie żaden niewie/ áni
" y.G.

29:
ániołowie * w niebie/ áni Syn: iedno Oćiec.
* ktorzy ſą.G.

werset: 33
30:
Strzeżćieſz ſię/ czuyćieſz/ á modlćie ſię. bo nie
31:
wiećie kiedy czás będźie.

Ewángelia o ś. Wyznawcy.
werset: 34Iáko człowiek ktory od=
32:
iáchawſzy precz zoſtáwił dom ſwoy: y dał ſługom
33:
ſwym " władzą káżdemu nád robotą ſwoią'/ y wro=
" władzą, y káżdemu robotę iego.G.

34:
tnemu roſkazał áby czuł.

werset: 35Czuyćieſz tedy (bo nie=
wiećie


strona: 174

Rozd: 13. według Márká.174.
1:
wiećie kiedy Pan domu przyidźie: z wieczoráli/ ábo
2:
w pułnocy/ ábo gdy kury poią/ ábo z poránku)

werset: 36by
3:
z prędká przyſzedſzy/ nie ználazł was ſpiących.

werset: 37A coć
4:
wam mowię/ wſzytkimići mowię: Czuyćie. *


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Kiedy ſię to ſtánie.) Znáki y vtrapienia ktore vprzedziły ſpuſto=
7:
ſzenie kośćiołá y miáſtá Ierozolimſkiego/ były figurą znákow y v=
8:
trapienia oſtátniego/ ktore będzie przede dniem ſądnym czáſu An=
9:
tychriſtá. A Pan Chriſtus poſpołu o oboich mowi.
Znáki dniá ſądnego.

10:
Ia ieſtem.) Iáko przed ſpuſtoſzenim miáſtá Ieruzalem rozmá=
11:
ići zwodzićiele náſtawáli/ y ſámi ſię zwáli Chriſtuſámi/ obiecuiąc
12:
ludziom wyzwolenie od boiázni y vtrapienia w ktorym byli: ták
13:
też przyidą przed ſkończenim świátá ktorzy ſię czynić będą Chri=
14:
ſtuſámi y kácermiſtrzámi/ y wiele vczniow poćiągną zá ſobą. Iá=
15:
ko iáśniey mowi niżey. Iż náſtáną fałeſzni Chriſtuſowie/ y fałe=
16:
ſzni Prorocy.
Fałeſsni Chriſtuſowie.

17:
Obrzydłe ſpuſtoſsenie.) Zadne kácerſtwá ták właſnie y vmyſlnie
18:
do tey brzydkośći ſpuſtoſzenia nie wiodły/ y Antychriſtowi drogi
19:
nie gotowáły/ iáko te dziśieyſze: ktore nie tylko zwierzchnią ofiá=
20:
rę ćiáłá y krwie Páná Chriſtuſowey odeymuią: ktorą odiąwſzy
21:
(iáko Cyprian ś. mowi) żadna Religia nie zoſtáie: ále y Páná
22:
Chriſtuſá odzieráią z boſtwá/ y iáwnie bluznią Bogá w Troycy
23:
iedynego.
Kácerze dziſieyſsy drogę śćielą Antychriſtowi.

24:
Vkroćił dni onych.) Kroleſtwo Antychriſtowe nie będzie
25:
trwać dłużey nád pułczwártá látá. Dániel 7. 25. Obiáw: 13. 5.
Antychristowe kroleſtwo krotkie.

26:
Oto tu ieſt Chriſtus.) Hæretykowie tego mieyſcá przećiw Ká=
27:
tholikom omylnie náćiągáią/ mowiąc że my Páná Chriſtuſá vká=
28:
zuiemy w zámknieniu/ w Ciborium/ w ś. Sákrámenćie. Lecz y
29:
w tym ludzie zwodzą y zdradzáią. Bo tu Pan Chriſtus o zwodni=
30:
kách y Hæretykách/ y o ich ſchadzkách táiemnych y pokątnych mo=
31:
wi: á nie o Sákrámenćie ś. ktory nie dopiro tych oſtátnich czá=
32:
ſow/ ále záwſze v Kátholikow; y nie ná puſtyniách/ ále ná miey=
33:
ſcách iáwnych we wſzytkich kośćielech chowáią: y w ktorym ieſt
34:
Chriſtus prawdziwie według ſłowá ſwego/ y według wiáry y wy=
35:
znánia wſzytkich wiekow kośćiołá wſzytkiego. Pátrz Mát: 24
36:
23. y 26. 27.
Hæreticy Chriſtuſa po kąćiech vkázuią.

37:
Będą czynić znáki y cudá.) Fałeſzni Chriſtuſowie y fałſzywi Pro=
38:
rocy ſą ći zwodzićiele/ ktorzy oſtátnich czáſow mocą ſzátáńſką bę=
Hæretikom choć cudá czyniącym wiáry dáć nie mamy.
dą ſię


strona: 175

Ewángeliey Rozd: 14.175.
1:
dą ſię zdáć cudá czynić: á ludzie im przećię wierzyć nie máią. Dá=
2:
leko tedy mniey tym wierzyć mieli/ ktorzy dla potwirdzenia wiáry
3:
ſwey fałſzywey/ zgołá żadnego znáku áni cudu okázáć nie mogli.
4:
Ani ſyn.) Rozumiey z tey ſtrony/ z ktorey ieſt ſyn człowieczy: á=
5:
bo tą wiádomośćią/ ktora ku obiáwieniu náſzemu należy.
Iáko Syn Boży o dniu ſądnym niewie.
Bo iá=
6:
ko ſam o nim wiedzieć nie ma/ gdyż on ieſt poſtánowion ſędzią
7:
żywych y vmarłych? y w nim ſą wſzytkie ſkárby wiádomośći y
8:
mądrośći Bożey? Niewie tedy/ ále nam/ nie ſobie. Iáko y ono:
9:
Terazem poznał iż ſię Bogá boiſz: ták ſię rozumieć ma; Terazem=
10:
ći oznaymił y pokazał. Bo to pierwey dobrze Pan Bog wiedział.
11:
A tym ſpoſobem ſam Oćiec wie o dniu ſądnym/ iż gi on obiáwił
12:
Chriſtuſowi ile człowiekowi. August: lib: 1. de Gen: contra Má=
13:
nichæ cáp: 22.
rozdział: 14

14:
ROZDZIAL XIIII.
15:
1 Rádá Zydow przećiw Pánu Ieſuſowi. 3 Niewiáſtá námá=
16:
zuie głowę iego. 10 Iudaſz go przedáie. 12 Zgotowánie Páſchy.
17:
18 Iudaſzá v ſtołu pokázuie. 22 Rozdáie vczniom ćiáło y krew
18:
ſwoię. 27 Y zgorſzenie im przyſzłe oznáymuie. 32 Wſzedł do o=
19:
grodá. 44 Pocáłowánie Iudaſzowo. 47 Málkuſzowi vcho
20:
Piotr vćina. 50 Apoſtołowie vćiekáią. 53 Wiedzion do Kái=
21:
phaſzá. 55 Fałſzywi świádkowie. 62 Wyznawa ſię być Meſſia=
22:
ſzem. 65 Vplwan/ y vpoliczkowan. 68 Piotr ſię Chriſtuſá przy.
Zácz: 63.
werset: 1
23:
A
Byłá Páſchá y święto Przaſnikow po dwu
24:
dni: y ſzukáli Arcykápłani y Doktorowie iáko=
25:
by go zdrádą poimawſzy zábili.

Páſſya ná wtorek po Niedz: Kwietney.
werset: 2" Bo' mowi
" A. 1 L. G. S.

26:
li; Nie w święto/ áby ſnadź nie był rozruch " ludźi'.

" w ludu.N L. K. S.
werset: 3
27:
A gdy był w Betániey w domu Symoná trędowá=
28:
tego/ y śiedźiał v ſtołu/ przyſzłá niewiáſtá máiąc ſło=
29:
iek álábáſtrowy oleyku " Spikánárdowego bárzo dro=
" Nárdu ſsczerego, á nie zfałſsowánego.

30:
giego: á ſtłukſzy álábáſtr wylałá ná głowę iego.

werset: 4Y
31:
byli niektorzy co ſię gniewáli ſámi w ſobie/ á mowi=
32:
li: Ná coż ſię sſtáłá vtrátá oleyku tego?

werset: 5Abo=
33:
wiem mogł ſię - ten oleiek' przedáć drożey niż zá trzy
-G.

34:
ſtá groſzy/ y rozdáć vbogim. Y fráſowáli ſię ná nię.

werset: 6
35:
A IEſus rzekł: Dayćie iey pokoy/ czemu iey przy=
krość czy=


strona: 176

Rozd: 14. według Márká.176.
1:
krość czynićie? Dobryć vczynek przećiwko mnie v=
2:
czyniłá.

werset: 7bo záwżdy vbogie " maćie' z ſobą: y kiedy=
" mieć będziećie.N L. K.

3:
kolwiek záchcećie/ możećie im dobrze czynić: lecz
4:
mnie nie záwżdy " maćie'.

" mieć będziećie: N L. K.
werset: 8Oná co miáłá/ vczyni=
5:
łá: vprzedźiłá pomázáć ćiáło me ná pogrzeb.

werset: 9Zá=
6:
prawdę powiedam wam: Kędyżkolwiek opowiedá=
7:
na będźie Ewángelia tá po wſzytkim świećie/ też co
8:
tá vczyniłá powiedáć będą ná pámiątkę iey.

Záczá: 64
werset: 10
9:
A Iudaſz Iſzkáriot ieden ze dwunaśćie odſzedł
10:
do Arcykápłanow/ áby go im wydał.

werset: 11Ktorzy vſły=
11:
ſzawſzy vrádowáli ſię: y obiecáli mu dáć pieniądze.
12:
Y ſzukał iákoby go czáſu pogodnego wydał.

werset: 12Y pir=
13:
wſzego dniá Przaſnikow " gdy Páſchę zábijáli'/ rzekli
" To ieſt, gdy báránká wielkonocnego ofiárowáli.

14:
mu vczniowie: Gdźie chceſz ábychmyć ſzedſzy ná=
15:
gotowáli żebyś iadł Páſchę?

werset: 13Y poſłał dwu z ſwych
16:
vczniow/ y rzekł im: Idźćie do miáſtá: á potka ſię
17:
z wámi człowiek nioſąc dzban wody/ idźćieſz zá nim:

werset: 14
18:
á gdźiekolwiek wnidźie/ powiedzćieſz goſpodarzo=
19:
wi iż Náuczyćiel mowi: Gdźież ieſt złożenie moie/
20:
kędybym pożywał Páſchy z vczniámi moiemi?

werset: 15A
21:
on wam vkaże " wieczernik wielki vſłány: támże ná=
" ſalę wielką vsłáną.G.

22:
gotuyćie nam.

werset: 16Y poſzli vczniowie iego/ y przyſzli
23:
do miáſtá: y náleźli iáko im powiedźiał/ y nágoto=
24:
wáli Páſchę.

werset: 17A gdy był wieczor/ przyſzedł ze dwie=
25:
mánaśćie.

werset: 18A gdy oni śiedźieli y iedli/ rzekł Ieſus:
26:
Záprawdę powiadam wam/ iż ieden z was wyda
27:
mię/ ktory ie zemną.

werset: 19A oni poczęli ſię ſmęćić/ y mo=
28:
wić mu ieden po drugim; Izali ia *?
* A drugi; Izali ia? G.

werset: 20A on * im rzekł:
* odpowiedáiąc.G.

29:
Ieden ze dwunaśćie ktory ze mną macza - rękę' w
-9 L. G. S.

30:
miśie.

werset: 21Synći człowieczy idźie iáko o nim ieſt ná=
31:
piſano: lecz biádá człowiekowi onemu przez ktorego
32:
Syn człowieczy " będźie wydan': lepiey mu było/ by
" bywa wydan.1 L. G. S.

33:
ſię był człowiek on nie národźił.

werset: 22" A gdy oni iedli'/
" To ieſt, gdy ziedli báránká.

34:
wźiął Ieſus chleb: y błogoſłáwiąc łamał/ y dawał
Zim/ y


strona: 177

Ewángeliey Rozd: 14.177.
1:
im/ y rzekł: Bierzćie */ toć ieſt ćiáło moie.

* iedzćie.G.
werset: 23A w=
2:
źiąwſzy kielich/ dźięki vczyniwſzy dawał im. y pili z
3:
niego wſzyścy.

werset: 24Y rzekł im: Táć ieſt krew moiá
4:
nowego teſtámentu/ ktora zá wielu będźie wylaná.

werset: 25
5:
Záprawdę powiedam wam/ iż nie będę więcey pił
6:
z * owocu winney máćice/ áż do onego dniá gdy gi
* tego.N L.

7:
pić będę (nowy) w kroleſtwie Bożym.

werset: 26A hymn
8:
odpráwiwſzy wyſzli ná gorę oliwną.

werset: 27Y rzekł im
9:
Ieſus: Wſzyścy ſię zgorſzyćie - ze mnie' tey nocy: iż
-10 L.

10:
nápiſano ieſt; Vderzę páſterzá/ á roſproſzą ſię ow=
11:
ce *.

* trzody.N. L.yG.
werset: 28Ale gdy zmartwychwſtánę/ vprzedzę was
12:
do Gálileiey.

werset: 29A Piotr mu rzekł: Choćiażby ſię też
13:
wſzyścy zgorſzyli */ ále nie ia.
* z ćiebie.K. G.

werset: 30Y rzekł mu IEſus:
14:
Záprawdę powiedamći/ iż ty dźiś tey nocy/ pierwey
15:
niż dwákroć kur zápoie/ trzykroć ſię mnie záprzyſz.

werset: 31
16:
A on tym więcey mowił: By potrzebá y vmrzeć
17:
mi z tobą/ nie záprzę ſię ćiebie. Tákże też y wſzyſcy
18:
mowili.

werset: 32Y przyſzli " do folwárku ktory' zwano
" ná mieśce ktore.G.

19:
Gethſemani. Y rzekł vczniom ſwoim: Siedźćie
20:
tu poki ſię modlić będę.

werset: 33A wźiąwſzy z ſobą Piotrá
21:
y Iákubá y Ianá/ y począł ſię ſtrácháć y teſknić ſobie.

werset: 34
22:
Y rzekł im: Smętna ieſt duſzá moiá áż do śmier=
23:
ći: zoſtáńćie tu/ á czuyćie *.

* zemną.G.
werset: 35A odſzedſzy máło/ padł
24:
ná źiemię: y modlił ſię " żeby oná godźiná/ ieſliż mo=
25:
żna rzecz/ odeſzłá od niego;

" To ieſt, żeby był wyzwolon od męki ktorą miał wnet podiąć.
werset: 36Y mowił: Abbá/ Oy=
26:
cze/ wſzytko tobie ieſt podobno/ przenieś odemnie ten
27:
kielich. Wſzákże nie to co ia chcę/ ále co ty.

werset: 37Y przy=
28:
ſzedł/ á ználazł ie ſpiące. Y rzekł Piotrowi: Symo=
29:
nie/ ſpiſz? nie mogłżeś czuć iedney godźiny?

werset: 38Czuy=
30:
ćieſz/ á modlćie ſię byśćie nie przyſzli w pokuſzenie.
31:
Boć duch ochotny/ ále ćiáło mdłe.

werset: 39Y záſię odſze=
32:
dſzy modlił ſię/ w też ſłowá mowiąc.

werset: 40A wroćiwſzy
33:
ſię/ nálazł ie záſię ſpiące (bo oczy ich były obćiążone)
34:
á niewiedźieli coby mu odpowiedźieć.

werset: 41Y przyſzedłpotrzećie/


strona: 178

Rozd: 14. według Márká.178.
1:
potrzećie/ á rzekł im: " Spićieſz iuż y odpoczywayćie.
" Będźiećie potym ſpáć y odpoczywáć: lecz teraz iuż doſyć. Hebr. Iáko y ono: Rozwalćie kośćioł ten. Ian 2. 19.

2:
Doſyć' przyſzłá godźiná: oto " będźie wydan ſyn czło=
Záczá: 65.

3:
wieczy' w ręce grzeſznikow.
" wydáią ſyná człowieczego.G. S

werset: 42Wſtańćieſz/ podźimy.
4:
oto ktory mię " wyda' blizko ieſt.
" wydáie. G. S.

werset: 43A * gdy ieſzcze mowił/ przyſzedł Iudaſz - Iſzkáryotꝰ/
* wnet.G.
-G.

5:
ieden ze dwunaśćie/ á z nim wielka rzeſza z miecz=
6:
mi y z kiymi */ od Arcykápłanow y Doktorow y ſtár=
* poſłáni.N. L.

7:
ſzych.

werset: 44A dał im był znák/ ten ktory go wydał/ mo=
8:
wiąc: Ktoregokolwiek pocáłuię/ tenći ieſt: imay=
9:
ćieſz go/ á wiedźćie oſtrożnie.

werset: 45A przyſzedſzy/ nátych=
10:
miaſt przyſtąpiwſzy k niemu rzekł/ * Miſtrzu. y po=
* Bądz pozdrowionG.ábo witay Rabbi, Náuczyćielu moy.

11:
cáłował go.

werset: 46A oni tárgnęli ſię nań rękomá */ y poi=
* ſwymi.G.

12:
máli go.

werset: 47A ieden niektory z tych co ſtali dobywſzy
13:
mieczá/ vderzył ſługę Arcykápłáńſkiego: y vćiął mu
14:
vcho.

werset: 48A Ieſus odpowiedźiawſzy rzekł im: Iáko=
15:
by ná zboycę wyſzliśćie z mieczmi y z kiymi poimáć
16:
mię?

werset: 49ná káżdym dźień był v was w kośćiele vcząc/
17:
á nie poimáliśćie mię. Ale żeby ſię wypełniły piſmá.

werset: 50
18:
Tedy - vczniowie iego' opuśćiwſzy go/ wſzyſcy v=
-G.

19:
ćiekli.

werset: 51A * niektory młodźieniec ſzedł zá nim odźia=
* ieden.G.

20:
ny prześćierádłem ná nágie ćiáło: Y poimáli go *.
* młodziency. G.

werset: 52
21:
A on " porzućiwſzy' prześćierádło/ nági vćiekł od
" puśćiwſsy.N L. G. S.

22:
nich.

werset: 53Y przywiedli Ieſuſá do Arcykápłaná: á ze=
23:
ſzli ſię wſzyścy kápłani y Doktorowie y ſtárſzy.

werset: 54A
24:
Piotr zá nim ſzedł z dáleká áż w dwor Arcykápłáń=
25:
ſki: y śiedźiał z ſłużebniki " v ogniá/ y grzał ſię'.

" y grzał ſię v świátłá.G.Heb.
werset: 55Lecz
26:
Arcykápłani y wſzytká śiedząca rádá ſzukáli przećiw
27:
Ieſuſowi świádectwá/ áby go ná śmierć zdáli/ ále
28:
nie náleźli.

werset: 56Abowiem wiele ich przećiw iemu fał=
29:
ſzywie świádczyli: lecz świádectwá zgodne nie były.

werset: 57
30:
A niektorzy powſtawſzy/ fałſzywie ſwiádczyli prze=
31:
ćiw iemu/ mowiąc:

werset: 58Zeſmy my ſłyſzeli iego mo=
32:
wiącego: * Ia rozwálę kośćioł ten ręką vczyniony/
* Ze.G.

33:
" á zá trzy dni' inny nie ręką vczyniony zbuduię.
" á po trzech dniách.N L.

Z 2Lecz


strona: 179

Ewángeliey Rozd: 14.179.
werset: 59
1:
Lecz y ták nie było zgodne ich świádectwo.

werset: 60A po=
2:
wſtawſzy w pośrzodek Arcykápłan/ ſpytał IEſuſá/
3:
mowiąc: Nic nie odpowiedaſz ná to co ći przećiw
4:
tobie świádczą?

werset: 61Ale on milczał/ á nic nie odpo=
5:
wiedał. Znowu pytał go Arcykápłan/ y rzekł mu:
6:
Tyżeś ieſt Chriſtus Syn - Bogá' błogoſłáwionego?
-8 L. G. S.

werset: 62
7:
A IEſus mu rzekł; Iam ieſt: y vyrzyćie Syná
8:
człowieczego śiedzącego ná práwicy mocy */ y przy=
* Bożey.N L.

9:
chodzącego z obłoki niebieſkimi.

werset: 63Tedy Arcyká=
10:
płan rozdárſzy ſzáty ſwe/ rzekł: Coż nam iuż więcey
11:
po świádkách?

werset: 64Słyſzeliśćie bluźnierſtwo: coż ſię
12:
wam zda? A oni wſzyścy oſądźili go winnym być
13:
śmierći.

werset: 65Y poczęli nań niektorzy plwáć/ y zákry=
14:
wáć oblicze iego/ y poſzyikowáć go/ y mowić mu;
15:
Prorokuyże. A ſłużebnicy policzkowáli go.

werset: 66A gdy
16:
Piotr był w śieni ná dole/ przyſzłá iedná z ſłużebnic
17:
Arcykápłanowych.

werset: 67á widząc że ſię Piotr grzeie/
18:
poyrzawſzy nań rzekłá: Y tyś był z IEſuſem Nazá=
19:
reńſkim.

werset: 68A on ſię záprzał/ mowiąc: Ani wiem/
20:
áni rozumiem co *
* ty.G.
mowiſz. Y wyſzedł precz do przy=
21:
śionká: á kur zápiał.

werset: 69A ſłużebnicá vyrzawſzy go
22:
záſię/ poczęłá mowić tym ktorzy ſtali: Iż ten z onych
23:
ieſt.

werset: 70A on powtore záprzał. A záſię rychło po=
24:
tym ći co tám ſtali/ rzekli Piotrowi: Prawdźiwie z
25:
nich ieſteś: boś y Gálileyczyk ieſt *.

* y mowá twa zgadza ſię.G.
werset: 71A on począł
26:
ſię kląć y przyśięgáć; Iż nie znam człowieká tego o
27:
ktorym powiedáćie.

werset: 72A - wnet' powtore kur zápiał.
-G.

28:
Y wſpomniał Piotr ná ſłowo/ ktore mu mowił Ie=
29:
ſus: Pierwey niż kur dwá kroć zápoie/ trzy kroć ſię
30:
mnie záprzyſz. " Y począł płákáć'.

" y odſsedſsy płákał.G.

31:
NAVKI Y PRZESTROGI.
32:
Dobryć vczynek.) Chriſtus zá nabożną niewiáſtę odpowiáda/ y
33:
vczynku iey broni/ y chwali ią. Tákże y my heretykom odpowiedzieć
mamy/


strona: 180

Rozd: 14. według Márká.180.
1:
mamy/ kiedy ludzie nabożne prze to gánią/ iż dobrá ſwe ná kośćioł
2:
ábo ná ozdobę ćiáłá Páńſkieo obracáią. Pátrz Mát: 26. ꝟ 8 y 10.
3:
Mnie nie záwżdy maćie.) Nie mamy tu teraz Chriſtuſá/ iáko ná
4:
on czás/ vbogiego y iáłmużny potrzebuiącego: ále chwálebnego
5:
w ś. Sákrámenćie. Pátrz Mátt: 26. 11.
Iáko teraz Christuſá mamy y nie mamy.

6:
Wziął Ieſus chleb.) Ten chleb przed ſłowy ſákrámentu chlebem
7:
ieſt/ ále ſkoro przyſtąpi poświęcenie/ z chlebá ſtáie ſię ćiáło Páná
8:
Chriſtuſowe. Ambr: lib: 4. de Sacram: cap: 4 et 5.
Przemienienie chlebá w ćiáło Pánskie.

9:
To ieſt ćiáło moie.) Nośił ſię Pan Chriſtus w rękách ſwoich
10:
kiedy mowił. To ieſt ćiáło moie. Abowiem nośił toż ćiáło w rę=
11:
ách ſwoich. August: in Pſal: 33.Conc: 1.
Christus ćiáło ſwe nosił w rękách ſwoich.

12:
Wziąwſsy kielich.) Wino y wodę w kielich leią/ ále sſtawáią ſię
13:
krwią/ przez poświęcenie ſłow niebieſkich: Acz/ dla ochronienia
14:
brzydkośći/ oſobá winá zoſtáie. Amroży támże.
Przemienienie winá w krew.

15:
Ciáło moie, krew moiá.) Ktokolwiek nie wierzy że to prawdá
16:
co Pan mowi; ten wypada z łáſki y zbáwienia. Epiphan: in An=
17:
chor: Wierzmyż tedy Bogu wſzędy/ á nie ſprzećiwiaymy ſię ie=
18:
mu/ choćiaby ſię zmyſłom y myſlom náſzym dziwno ábo niepodo=
19:
bno zdáło/ co on mowi. Chryſost: hom: 83. in Matthæum.
Ciáło Páńskie w Sákrámenćie.

20:
Y pili z niego wſzyścy.) Wſzyścy/ rozumiey dwánaśćie Apoſto=
21:
łowie; bo ich tám więcey nie było.
Iedná oſobá S. Sákrámentu.
Skąd iáſne okazánie/ iż one
22:
ſłowá v Máttheuſzá ś. Piyćie z teo wſzyścy/ ſą rzeczone do ſámych
23:
Apoſtołow: o ktorych tu Márek ś. mowi: iż pili z kielichá wſzy=
24:
ſcy. A ták nie ieſt powſzechne roſkazánie wſzytkim Chrześćijánom.
25:
Tedy Arcykápłan rozdárſsy ſsáty.) Vczynił to ze złośći przećiw
26:
Bozkiemu zákazániu. 3. Moy: 21. 10.
27:
A on ſię záprzał.) Ktory ſię tu vlękł iedney dziewki: nie vlękł
28:
ſię potym Rzymu/ páná świátá. Leo ſermone 1. in natali Petri et
29:
Pauli.
Serce Piotrowo

30:

31:
Począł się kląć.) W iednym Pietrze Arcyápoſtole/ w ktorym
32:
kośćioł był figurowan/ dwá ſtany ludzi ſą wyznáczone; mocnych
33:
y krewkich: iż kośćioł ma oboich w ſobie. August: ſerm: 13 de
Piotr figurá mocnych y krewkich.

34:
verb: Domini. Ktemu przykłádem kśiążęćiá Apoſtolſkiego chćiał
35:
Zbáwićiel náſz pokázáć/ iż żaden śiłom ſwoim vfáć nie ma: gdyż
36:
ſię áni Piotr ś. odmiennośći nie mogł vwiárowáć. August: tract:
37:
66. in Euang: Ioan. Leo ſerm: 9. de Paſſione Domini.
Náuká z vpadku Piotrowego.
Z 3Rozdźiał


strona: 181

Ewángeliey Rozd: 15.181.
rozdział: 15
1:
ROZDZIAL XV.
2:
1 Chriſtus podan Piłatowi. 2 Wyznawa ſię być krolem Zy
3:
dowſkim. 5 Milczy. 7 Bárábbaſz. 15 Piłat Chriſtuſá Zydom
4:
wydał ná vkrzyżowánie. Vbiczowan. 17 Cirnim koronowan.
5:
19 Vplwan y poháńbion. 21 Symon Cyreneyſki. 24 Chriſtus
6:
vkrzyżowan. 27 Y zboyce z nim. 29 Szydzenia v vrągánia.
7:
33 Ciemnośći. 36 Octem nápawány. 37 Duchá oddáie. 39
8:
Setnik. 40 Niewiáſty ktore Chriſtuſowi ſłużyły. 46 Ioſeph
9:
Chriſtuſá pogrzebuie.
Zácz: 66.
werset: 1
10:
Y
Wnet/ rániuczko zſzedſzy ſię do rády Arcy=
11:
kápłani z ſtárſzymi y z Doktormi y wſzytką
12:
śiedzącą rádą/ związawſzy Ieſuſá/ wiedli y po=
13:
dáli Piłatowi.

werset: 2Y pytał go Piłat: Tyżeś ieſt kro=
14:
lem Zydowſkim? A on odpowiedźiawſzy/ rzekł mu:
15:
Ty powiedaſz.

werset: 3Y ſkárżyli nań Arcykápłani o wie=
16:
le rzeczy *.

* A on nic nie odpowiedał.G.
werset: 4A Piłat go záſię ſpytał/ mowiąc: Nic
17:
nie odpowiedaſz? wey " w iáko wielkich rzeczách ćię
18:
winuią'.

" iáko wiele świádczą przećiw tobie.G.
werset: 5A Ieſus przedſię nic nie odpowiedźiał:
19:
ták iż ſię Piłat dźiwował.

werset: 6A ná święto zwykł im
20:
był wypuſzczáć iednego więźniá/ ktorego żądáli.

werset: 7Y
21:
był ieden co go názywano Bárábbaſzem: ktory z in=
22:
ſzymi zwadźcámi był w więźieniu/ ktory był w rozru=
23:
chu popełnił mężoboyſtwo.

werset: 8" A gdy wſtąpiłá rze=
24:
ſza'/ poczęli prośić o to/ iáko im záwżdy czynił.
"A záwoławſsy rzeſsa.G. S.

werset: 9A
25:
Piłat im odpowiedźiał/ mowiąc: Chcećieſz puſzczę
26:
wam krolá Zydowſkiego?

werset: 10Abowiem wiedźiał iż
27:
go z zazdrośći byli Arcykápłani wydáli.

werset: 11Lecz Ar=
28:
cykápłani poduſzczáli rzeſzą/ áby im rádſzey Báráb=
29:
baſzá puśćił.

werset: 12A odpowiedźiawſzy záś Piłat/ rzekł
30:
im: Coż tedy chcećie vczynię " krolowi Zydowſkie=
31:
mu'?
" temu ktorego zowiećie krolem Zydowskim.G.

werset: 13A oni záſię wołáli: Vkrzyżuy go.

werset: 14A Pi=
32:
łat im mowił: Coż wżdy złego vczynił? A oni tym
33:
więcey krzyczeli: Vkrzyżuy go.

werset: 15A Piłat chcąc
34:
rzeſzy doſyć vczynić/ puśćił im Bárábbaſzá/ á IEſu=
35:
ſá vbiczowánego podał áby był vkrzyżowan.

A żołnie=


strona: 182

Rozd: 15. według Márká.182.
Zácz: 67.
werset: 16
1:
A żołnierze wprowádźili go do śieni " ratuſzney'/
" ktora ieſt ratuſsem.G.ábo ſądowym domem.

2:
y zwołáli wſzytkiey roty.

werset: 17Y oblekli go w purpurę/
3:
y włożyli nań/ vplotſzy/ ćirniową koronę.

werset: 18Y po=
4:
częli go pozdráwiáć/ Witayże krolu Zydowſki.

werset: 19Y
5:
bili głowę iego trćiną: y plwáli nań. á vpadáiąc ná
6:
koláná/ kłániáli ſię iemu.

werset: 20A gdy ſię z niego nágrá=
7:
li/ zwlekli go z purpury/ y oblekli go w ſzáty " iego'/ y
" właſne.G.

8:
wywiedli go áby go vkrzyżowáli.

werset: 21Y przymuśili
9:
niektorego mimo idącego/ Symoná Cyreneyczyká
10:
idącego ze wśi/ oycá Alexándrowego y Rufiego/ áby
11:
nioſł krzyż iego.

Zácz: 68.
werset: 22
12:
Y przywiedli go ná mieyſce Golgothá: co ſię wy=
13:
kłáda/ Mieyſce trupich głow.

werset: 23Y dawáli mu pić
14:
wino z mirrą: ále * nie wźiął.
* on.

werset: 24A vkrzyżowawſzy
15:
go/ podźielili ſzáty iego/ miecąc o nie los/ co kto miał
16:
wźiąć.

werset: 25A byłá trzećia godźiná: y vkrzyżowáli go.

werset: 26
17:
Był też napis winy iego nápiſány: KROL ZY=
18:
DOWSKI.

werset: 27A z nim vkrzyżowáli dwu zboycow: ie=
19:
dnego po práwicy/ á drugiego po lewicy iego.

werset: 28Y
20:
wypełniło ſię piſmo ktore mowi/ A ze złoczyńcámi
21:
ieſt policzon.

werset: 29A mimo przechadzáiący bluźnili go/
22:
kiwáiąc głowámi ſwemi/ y mowiąc: Ehey ktory
23:
" rozwala' kośćioł/ y we trzech dnioch " buduie':
" rozwalaſs.N L. K.
" znowu buduieſs.N L. K.

werset: 30Wy=
24:
baw ſię ſámego " sſtąpiwſzy' z krzyżá.

" á sſtąp.G.
werset: 31Tákże też y
25:
Arcykápłani ſzydząc/ iedni do drugich z Doktormi
26:
mowili: Inne záchował/ á ſámego śiebie záchowáć
27:
nie może.

werset: 32Niechżeć teraz Chriſtus on krol Iſrá=
28:
elſki sſtąpi z krzyżá: ábyſmy vyrzeli y vwierzyli. Ci
29:
też co z nim byli vkrzyżowáni/ ſromoćili go.

werset: 33A gdy
30:
byłá godźiná ſzoſta/ sſtáłá ſię ćięmność po wſzyſtkiey
31:
źiemi áż do dźiewiątey godźiny.

werset: 34A dźiewiątey godźi=
32:
ny záwołał Ieſus głoſem wielkim/ mowiąc: " Eloi/
33:
Eloi/ lámmá ſábáchtháni? co ieſt wyłożywſzy: Boże
" Słowá to Cháldáyskie: miáſto ktorych Zydowie mowią: El

34:
moy/ Boże moy/ czemuś mię opuśćił?

werset: 35A ſłyſząc
niektorzy


strona: 183

Ewángeliey Rozd: 15.183.
1:
niektorzy z ſtoiących tám/ mowili: Oto/ Eliaſzá wo=
2:
ła.

Pátrz Mat: 27, 46.bluznierskiego wykłádu Kálwinowego: á ſtrzeż ſię go.
werset: 36A przybieżawſzy ieden/ y nápełniwſzy gębkę o=
3:
ctu/ y włożywſzy ná trzćinę/ dał mu pić/ mowiąc:
4:
Niechayćie/ vyrzymy ieſli przyidźie Eliaſz zdeymo=
5:
wáć go.

werset: 37A Ieſus wypuśćiwſzy głos wielki ſkonał.

werset: 38
6:
Y rozdárłá ſię ná dwoie zaſłoná kośćielna od wie=
7:
rzchu áż do dołu.

werset: 39A widząc Rotmiſtrz ktory ſtał
8:
przećiwko */ iż ták wołáiąc ſkonał/ rzekł: Prawdźi=
* niemu.G.

9:
wie człowiek ten był Synem Bożym.

werset: 40Były też
10:
y niewiáſty pátrzáiąc z dáleká: miedzy ktorymi byłá
11:
Mária Mágdálená/ y Mária Iákubá mnieyſzego " y
12:
Ioſephá' mátká/ y Sálome:
" y Iozego.G.

werset: 41ktore też gdy był w Gá=
13:
lileiey chodźiły zá nim/ y ſłużyły mu: y wiele innych
14:
ktore były ſpołem z nim wſtąpiły do Ieruſálem.

Zácz: 69.
werset: 42
15:
A gdy iuż był wieczor (ábowiem był dźień przy=
16:
gotowánia/ ktory ieſt przed ſzábátem.)

werset: 43przyſzedł Ioſeph
17:
* z Arymáthiey vczćiwy Senator/ ktory też
* ktory był.G.

18:
oczekawał kroleſtwá Bożego: y śmiele wſzedł do Pi=
19:
łatá/ y prośił o ćiáło IEſuſowe.

werset: 44A Piłat ſię zdźi=
20:
wił ieſliby iuż vmárł. A wezwawſzy Rotmiſtrzá/
21:
pytał go ieſli iuż vmárł.

werset: 45Y dowiedźiawſzy ſię od
22:
Rotmiſtrzá/ dárował ćiáło Ioſephowi.

werset: 46A - Io=
23:
ſeph' kupiwſzy prześćierádło/ y ziąwſzy go vwinął w
-G.

24:
prześćierádło: y położył go w grobie ktory był wy=
25:
ćioſan z opoki: y przywálił kámień do drzwi gro=
26:
bowych. *

werset: 47
27:
A Mária Mágdálená y Mária " Iozwowá' pá=
" Iozego.G. S.

28:
trzyły kędy go kłádźiono.


29:
NAVKI Y PRZESTROGI.
30:
Arcykápłani poduſsczáli.) Hæretycy chcąc ohydźić ludziom ká=
31:
płany nowego teſtámentu/ rownáią ie z kápłany ſtárego/ á ſámi
32:
śiebie z Pánem Chriſtuſem/ y mowią; Iż iáko oni ná on czás ſzká=
33:
rádzie zbłądzili/ ſkazawſzy ná śmierć Chriſtuſá/ ták też y ći błądzą.
34:
Aleć nie dziw iż oni zbłądzili.
Kápłáńſtwo nowego zakonu więtſse ma przywileie.
Naprzod/ iż nie przez ſucceſſią w za=
konie opiſá=


strona: 184

Rozd: 15. według Márká.184.
1:
konie opiſáną ná vrzędy one wſtępowáli/ ále od zwirzchnośći ś=
2:
wieckiey/ á ktemu Pogáńſkiey wtrącáni bywáli. Druga/ iż iuż
3:
czás był przyſzedł/ ktorego ono kapłáńſtwo Aaronowe vſtáć/ á
4:
nowe ſię według porzadku Melchiſedechoweo zacząć miáło. Trze=
5:
ćia/ iż to ſam Bog przez Proroká był przepowiedział/ że oni náko=
6:
niec zbłądzić mieli. Zginie práwi zakon od kápłaná/ ſłowo od pro=
7:
roká/ rádá od mądrego. Lecz kápłáńſtwo zakonu nowego wie=
8:
czne ieſt/ y trwáć muśi do ſkończenia świátá: máiąc náuczyćielá
9:
Duchá ś. ktory go vczy wſzytkiey prawdy/ y błądzić mu nigdy nie
10:
dopuśći. Y nie prożno Pan Chriſtus prośił zá Piotrá (nawyżſze=
11:
go kápłaná y páſterzá w tym kośćiele) áby wiárá iego nigdy nie
12:
vſtáłá. A do innych mowił: Kto was ſłucha mnie ſłucha.
13:
Chcąc rzeſsy doſyć vczynić.) Miał Piłat ráczey vmrzeć/ niżli
14:
gwoli ktoremużkolwiek człowiekowi/ ná śmierc niewinnego Páná
15:
ſkázáć. Iáko y káżdy Chrześćijáńſki ſędzia/ wſzytkie ſzkody winien
16:
pierwey podiąć/ niżli Kátholiká dla wyznánia wiáry ná śmierć
17:
ſkázáć.
Piłatowá nieſpráwiedliuość.

18:
Kupiwſsy prześćierádło.) Nie byłá bez wielkiey zaſługi tá poſłu=
19:
gá ćiáłu Chriſtuſowemu po śmierći wyrządzona: y przetoż ták
20:
pilnie w Ewángeliey ieſt záleconá: ná przykład ludziom wiernym/
21:
áby cześć powinną wyrządzáli ćiáłu Páná Chriſtuſowemu/ y ćiá=
22:
łom innych świętych.
Cześć ćiáłu Páńskiemu wyrządzána.

23:
Niechże teraz sſtąpi.) Tákżeć teraz bluznią hæretycy Sákráment
24:
naświętſzy: Ieſli to ieſt Chriſtus/ niech ſię broni ode wſzech zel=
25:
żywośći.
Bluznierstwá niewiernikow.
rozdział: 16

26:
ROZDZIAL XVI.
27:
2 Niewiáſty idą z máśćiámi do grobu. 6 Anioł do nich mo=
28:
wi. 9 Vkazał ſię Chriſtus Máriey Mágdálenie. 12 Y dwiemá
29:
vczniom. 14 Y onym iedennaśćie. 15 Ktorych poſłał vczyć y
30:
krzćić wierzące. 17 Cudá. 19 W niebo wſtąpienie Páńſkie.
Zácz: 70.
Ewángelia w Niedz: Wielkonocną.
werset: 1
31:
A
Gdy minął ſzábát/ Mária Mágdálená y Má=
32:
ria Iákubowá/ y Sálome nákupiły máśći/ áby
33:
przyſzedſzy námázáły Ieſuſá.

werset: 2A bárzo ráno pir=
34:
wſzego dniá" z ſzábátow/ przyſzły do grobu: gdy iuż
" z tegodniá: to ieſt w dzień Niedzielny.

35:
weſzło ſłońce.

werset: 3Y mowiły miedzy ſobą: Ktoż nam
36:
odwáli kámień ode drzwi grobowych?

werset: 4A poyrza=
37:
wſzy obaczyły * odwálony kámień: ábowiem był bár=
* iż był.G.
Aazo wielki.


strona: 185

Ewángeliey Rozd: 16.185.
1:
zo wielki.

werset: 5A wſzedſzy w grob/ vyrzáły młodźieńcá
2:
śiedzącego po práwey ſtronie/ vbránego w ſzátę bia=
3:
łą: y zdumiáły ſię.

werset: 6A on im rzekł: Nie lękayćie
4:
ſię: IEſuſá ſzukaćie Názáreńſkiego/ vkrzyżowáne=
5:
go: wſtałći zmartwych/ nie máſz go tu: oto mieyſce
6:
gdźie go było położono.

werset: 7Ale idźćie/ powiedzćie v=
7:
czniom iego y Piotrowi iż was " vprzedza' do Gá=
" vprzedziN L.

8:
lileiey: tám go oglądaćie/ iáko wam powiedźiał. *

werset: 8
9:
A one wyſzedſzy/ vćiekły z grobu. ábowiem zięło ie
10:
drżenie y zumienie: á nikomu nic nie powiedáły. bo
11:
ſię bały.

werset: 9A wſtawſzy * rániuczko pierwſzego dnia
* Ieſus.N L. K. G.

12:
ſzábátu/ vkazał ſię naprzod Máriey Mágdálenie:
13:
z ktorey był wyrzućił śiedmi czártow.

werset: 10Oná ſzed=
14:
ſzy opowiedźiáłá tym ktorzy z nim bywáli/ ſmutnym
15:
y płáczącym.

werset: 11A oni vſłyſzawſzy iż żywie/ y był wi=
16:
dźian od niey/ nie wierzyli.

werset: 12Potym też dwiemá
17:
z nich idącym w drodze okazał ſię w inſzym kſztałćie/
18:
idącym do miáſteczká.

werset: 13A oni ſzedſzy opowiedźieli
19:
drugim: ále y tym nie vwierzyli.

Ewángel: ná dzień w niebowſtąpienia Páńſkiego.
werset: 14
20:
Náoſtátek onym iedennaśćie ſpołem v ſtołu
21:
śiedzącym vkazał ſię: y wymawiał im niedowiár=
22:
ſtwo ich y zátwárdzenie ſercá/ iż tym ktorzy go wi=
23:
dźieli zmartwychwſtáłego/ nie wierzyli.

werset: 15Y mowił
24:
im: Idąc ná wſzytek świát każćie Ewángelią w=
25:
ſzemu ſtworzeniu.

werset: 16Kto vwierzy y okrzći ſię/ zbá=
26:
wion będźie. á kto nie vwierzy/ będźie potępion.

werset: 17A
27:
cudá/ tych co vwierzą/ te náśládowáć będą.

werset: 17W i=
28:
mię moie czárty będą wyrzucáć: nowemi ięzykámi
29:
będą mowić:

werset: 18węże będą bráć: y choćby co śmier=
30:
telnego pili/ ſzkodźić im nie będźie: Ná niemocne
31:
ręce będą kłáść/ á będą zdrowi. *

werset: 19
32:
A ták Pan IEſus potym gdy rzecz do nich od=
33:
práwił/ wźięty ieſt do niebá/ " y vśiadł' ná práwicy
" y śiedzi.N L.

34:
BOżey.

werset: 20A oni wyſzedſzy przepowiedáli wſzędy:
ktorym


strona: 186

Rozd: 16 według Marká.186.
ktore za tym czynili.G.
1:
ktorym Pan dopomagał/ y náukę ich vtwierdzał przy=
2:
tomnemi cudámi*. *
* Amen.G.


3:
NAVKI Y PRZESTROGI.
4:
Nákupiły máśći.) Iáko dobry y święty nakład Mágdálená by=
5:
łá vczyniłá ná máśći/ ktorymi ćiáło Chriſtá Páná ieſzcze żywiące=
6:
go pomázáłá: zá świádectwem ſámego Páná/ ktory zá nią mo=
7:
wił/ y vczynku iey przećiwko Iudaſzowi bronił: Ták/ z niemniey=
8:
ſzym nabożeńſtwem y zaſługą/ chćiáłá z drugimi pániámi pomá=
9:
záć vmárłe ćiáło iego: choć ſię odſzczepieńcom widzi/ żeby to le=
10:
piey ná vbogie byłá obroćiłá.
Dobre vczynki choć w piśmie nie roskazáne.
Y przetoż naprzod oná/ á potym
11:
y drugie pánie/ Chriſtá Páná po zmartwychwſtániu iego widzieć
12:
záſłużyły.
13:
Y Piotrowi.) Piotrá oſobliwie wſpominá (iáko z indzie czę=
14:
ſto) dla przełożeńſtwá iego nád inſzemi.
Piotrowe przodkowánie.

15:
W inſsym kſstałcie.) Acz Pan Chriſtus ma ieden kſztałt/ ćiele=
16:
ſney oſobie iego przyrodzony: wſzákże przez wſzechmocność ſwą
17:
może przyiąć kſztałt iáki raczy: y vkázáć ſię w poſtáwie ktorego=
18:
kolwiek ſtworzenia/ gdy mu ſię podoba. Y przetoż ſię żaden nie=
19:
chay nie dziwuie/ że ieſt pod kſztałtem ábo oſobą chlebá w na=
20:
świętſzym Sákrámenćie.
Christus w inſsym kſstałćie iest w S. Sákrámenćie.

21:
Kto vwierzy.) Acz ten Ewángeliſtá tylko wiáry y krztu w=
22:
zmiánkę czyni (iákoby doſyć było ná krzćie á ná wierze) wſzákże
23:
Máttheuſz ś. przydáie one Páńſkie ſłowá:
Nie ſámá wiárá zbawia.
Náuczáiąc ich chowáć
24:
to wſzytko com wam roſkazał. W ktorych ſłowiech wſzytkie v=
25:
czynki dobre/ y wſzytkę ſpráwiedliwość Chrześćijáńſkiego człowie=
26:
ká záwiązał.
27:
A cudá tych co vwierzą.)
Cudá nie wſsyſcy czynią.
Nie ták to maſz rozumieć/ żeby wſzyſcy
28:
Chrześćijánie/ ktorzy wiárę prawdziwą máią/ cudá czynić mieli:
29:
ále że niektorzy/ dla potwirdzenia wſzytkiey wiáry/ ten dar cudow
30:
mieć mieli/ ná zbudowánie y pożytek wſzytkich.
Cudá duchowne.
Acz y wſzyscy
31:
wierni duchownie tákie cudá czynią: dyabły/ to ieſt grzechy z ſie=
32:
bie y z innych ludzi wyrzucáiąc: ięzykow ſwych ná chwałę Bożą
33:
y ná zbudowánie bliznich vżywáiąc: wężowſkie poduſzcze=
34:
nia z ſerc wybieráiąc: nie gorſząc ſię ſłowy y przy=
35:
kłády złemi: á náoſtátek chorym y vbogim
36:
ſłużąc. Gregorius homi: 49.
Aa 2Summá


strona: 187

Summá Ewánge: ś. Lukaſzá.187.
1:
Summá Ewángeliey S. Lukaſzá.
2:
E
Wángelia Lukaſzá ś. ná pięć częśći może być rozdzielona.
3:
Pierwſza część opiſuie dziećińſtwo ták Ianá Krzćićielá Már=
4:
ſzałká Chriſtuſowego/ iáko y ſámego Chriſtá Páná w Rozd: 1. y 2.
Rozdzielenie Ewángeliey Lukaſsá S.

5:
Wtora ma przygotowánie/ ktore było przed okazánim Páná Ch=
6:
riſtuſowym w Rozd: 3. y w częśći Rozd: czwartego. Trzećia
7:
zamyka w ſobie okazánie Páná Chriſtuſowe przez kazánie y cudá/
8:
nawięcey w Gálileiey: od poſledniey częśći 4. Rozd: áż do 17.
9:
Czwarta ma przyſzćie Páńſkie ná mękę do Iudſkiey ziemi: od
10:
Rozd: 17. áż do połowice Rozd: 19. Piąta záwiera on tydzien
11:
święty męki iego: od połowice Rozd: 19. áż do końcá kśiąg.
12:
Lukaſz ś. iáko Hieronym piſze/ był vczeń y náſládowcá Páwłá
13:
ś. y towárzyſz we wſzytkich drogách iego. Co ſię też pokázuie z
14:
Dzieiow Apoſtolſkich/ kędy Lukaſz opiſuiąc drogi Páwłá ś. ták
15:
poſpolićie mowi: Przyſzliſmy do miáſtá Philippowá/ y zmieſzká=
16:
liſmy tám A to czyni począwſzy od 4 Rozd: 16 ꝟ. 10. áż práwie do
17:
końcá: dawáiąc znáć/ że wſzędy był z Páwłem.
Zywot Lukaſsá świętego.
O nim y o iego E=
18:
wángeliey Hieronym ś. rozumie one Páwłowe ſłowá: Poſłáliſ=
19:
my z nim brátá/ ktory chwałę ma w Ewángeliey. Gdzie y to przy=
20:
dáie; że niektorzy mnimáią/ iż ilekroć Páweł w liśćiech ſwoich mo=
21:
wi; Według Ewángeliey moiey: że to rozumie o kśięgách Luka=
22:
ſzá ś. A ták Lukaſz ś. náuczył ſię Ewángeliey nie tylko od Apo=
23:
ſtołá Páwłá (ktory nie był z Chriſtuſem w ćiele obcuiącym) ále y
24:
od innych Apoſtołow: czego y ſam Lukaſz nie przepomniał ná
25:
początku Dzieiow Apoſtolſkich. A ták Ewángelią ták nápiſał/
26:
iáko ſłychał: ále Dzieie Apoſtolſkie złożył iáko widział. Wſpomi=
27:
na go Páweł święty miánowićie piſząc do Koloſſenſow.
Lukaſs S. nigdy żony nie miał.
Po=
28:
zdrawia was Lukaſz Medyk. Y 2. Tymot: 4. 21. Lukaſz ſám ieſt
29:
zemną. Zył ośmdzieśiąt lat y czterzy/ żony nigdy nie máiąc: Po=
30:
grzebion ieſt w Konſtántynopolu: do ktorego miáſtá dwudzie=
31:
ſtego roku pánowánia Ceſárzá Konſtántiná kośći iego/ z reliqui=
32:
ámi Andrzeiá Apoſtołá/ z Acháiey były przenieśione:
Reliquiæ iego przenieśione.
O czym y
33:
ná drugim mieyſcu tenże Hieronym wſpomina/ piſząc przećiw hæ=
34:
retykowi Vigiláncyuſzowi: ktorego tákże to boláło (iáko y dzi=
35:
ſieyſze vcznie ieo) że Chrześćijáni reliquię ſwiętych męczennikow w
36:
vczćiwośći mieli/ drogo vwijáli/ y w śrzebrze y we złoćie chowáli.
SWIETA
księga: Luc


strona: 188

Rozd: 1. Ewáng: według Lukaſzá.188.
1:
SWIETA EWAN=
2:
GELIA IESVSA
3:
CHRISTVSA, WE=
4:
DLVG LVKASZA.
PIRWSZA CZESC EWángeliey, o dziećińſtwie Ianowym, y P. Chriſtuſowym.
rozdział: 1

5:
ROZDZIAL I.
6:
1 Przedmowá do Theophilá. 5 Zácháriaſz y Elżbietá. 6
7:
Spráwiedliwi przed Bogiem. 15 Ian iáki miał być. 20 Záchá=
8:
riaſz dla niedowiárſtwá oniemiał. 24 Elżbietá niepłodna po=
9:
częłá. 26 Anioł zwiáſtuie Máriey pánnie wćielenie P. Ieſuſowo.
10:
39 Elżbiety náwiedzenie. 46 Pioſnká P. Máriey. 57 Národzenie
11:
Ianá Krzćićielá. 63 Pieśń Zácháriaſzowá. 76 Vrząd Ianow.
Záczá: 1.
werset: 1
12:
P
Onieważ wiele ich ich o to ſię kuśi=
13:
ło/ żeby porządną ſpiſáli hiſtorią o tych
14:
ſpráwách/ " ktore ſię w nas wypełniły':

" o ktorych my zupełną wiárę y wiádomość mamy.G.
werset: 2
15:
iáko nam podáli ći/ ktorzy ſię im od
16:
początku ſámi przypátrowáli/ " y byli ſługámi ſłowá'.

" y ſámiſs te rzeczy opowiedáli.
werset: 3
17:
Zdáło ſię y mnie/ ktorym z początku pilnie wſzyſt=
18:
kiego dochodźił/ porządnie tobie/ cny Theophile/
19:
to wſsytko wypiſáć:

werset: 4ábyś poznał " prawdę' rzeczy tych/
" pewność.G.

20:
" ktorych ćię náuczono.

" ktorycheś ſię z słuchánia nauczył.G.
Záczá: 2.
Ewáng: w wigilią ś. Ianá.
werset: 5
21:
Był zá dni Herodá krolá Iudſkiego/ kápłan nie=
22:
ktory imieniem Zácháriaſz/ " z przemiány Abiego:
" O tich przemiánách czytay 1. Kron. 24. a 10.

23:
á żoná iego byłá z corek Aaronowych/ á imię iey El=
24:
żbietá.

werset: 6A byli oboie ſpráwiedliwymi przed Bo=
25:
giem/ " chodząc we wſzytkich' przykazániach y vſprá=
" żyiąc wedle wſsytkich. Hebr.

26:
wiedliwieniach Páńſkich bez nágánienia:

werset: 7A nie
27:
mieli " ſyná': przeto iż Elżbietá byłá niepłodną/ á by=
" dziećięćiá.G.

28:
li oboie podeſzłymi w ſwych lećiech.

werset: 8Sſtáło ſię te=
Aa 3dy: gdy


strona: 189

Ewángeliey Rozd: 1.189.
1:
dy: gdy odpráwował vrząd kápłáńſki * w porządku
* Zachariaſs.N. L.

2:
przemiány ſwey " przed Bogiem':

" w kośćiele. Hebraiſm.
werset: 9według zwyczá=
3:
iu vrzędu kápłáńſkiego/ przypadł nań los że miał
4:
kádźić wſzedſzy do kośćiołá Páńſkieo:

werset: 10á wſzytká w=
5:
ielkość ludu byłá " zewnątrz modląc ſię czáſu kádze=
6:
nia.

" To ieſt, w śieni kośćielney przed pirwſsym przybytkiem, do ktorego ſámi kápłani wchodzili. Do Zyd: 9. 2.
werset: 11Y vkazał mu ſię ánioł Páńſki/ ſtoiąc po prá=
7:
wey ſtronie ołtarzá kádzenia.

werset: 12Y zátrwożył ſię Zá=
8:
cháriaſz vyrzawſzy: y przypádłá nań boiaźń.

werset: 13Y rzekł
9:
do niego anioł: Nie boy ſię Zácháriaſzu/ boć ieſt wy=
10:
ſłuchána prośbá twoiá: a żoná twa Elżbietá vrodźi
11:
tobie ſyná/ y názowieſz imię iego Ian.

werset: 14á ty bę=
12:
dźieſz miał weſele y rádość/ y wiele innych będą ſię
13:
rádowáć z národzenia iego.

werset: 15Abowiem będźie w=
14:
ielki przed Pánem: winá y napoiu pijánego pić nie
15:
będźie: y będźie nápełnion Duchem ſwiętym ieſzcze z
16:
żywotá mátki ſwey:

werset: 16á náwroći wiele ſynow Iſráel=
17:
ſkich ku Pánu Bogu ich.

werset: 17A on w przod poydźie
18:
przed nim/ w duchu y mocy Eliaſzowey: áby o=
19:
broćił ſercá oycow ku ſynom; " á niedowiárki; ku ro=
" á nieposłuſsne.G.

20:
ſtropnośći ſpráwiedliwych: iżby zgotował Pánu
21:
lud " doſkonáły'. *

" przypráwiony.G.
werset: 18
22:
Tedy rzekł Zácháriaſz do ániołá: Po czymże to
23:
poznam? bom ia ieſt ſtáry: y żona moiá podeſzłá we
24:
dniách ſwych.

werset: 19A odpowiedziawſzy ánioł rzekł mu:
25:
Iaćiem ieſt Gábriel " ktory ſtoię przed Bogiem': á
" sługá Boży. Hebraiſm.

26:
ieſtem poſłan ábych mowił do ćiebie: á iżbychći to
27:
dobre poſelſtwo odnioſł.

werset: 20" A oto' będźieſz milczą=
" A ták. Hebr.

28:
cym/ áni będźieſz mogł mowić áż do onego dniá gdy
29:
ſię to sſtánie: dla tego żeś nie vwierzył ſłowom mo=
30:
im/ ktore ſię wypełnią czáſu ſwoiego.

Skaránie niedowiárstwá.
werset: 21Lecz lud o=
31:
czekiwał Zácháriaſzá: y dźiwowáli ſię że ták omieſz=
32:
kawał w kośćiele.

werset: 22A gdy wyſzedł nie mogł do nich
33:
mowić: y poználi że widzenie widźiał w kosćiele. A
34:
on im przez znáki vkázował/ y zoſtał niemym.

werset: 23Y
sſtáło ſię:


strona: 190

Rozd: 1. wedlug Lukaſzá.190.
1:
sſtáło ſię: gdy ſię wypełniły dni vſługowánia iego/
2:
odſzedł do domu ſwego.

Záczá: 3.
werset: 24
3:
A po onych dniách poczęłá Elżbietá żoná iego:
4:
y táiłá ſię przez pięć mieśięcy/ mowiąc:

werset: 25Iż mi ták
5:
Pan vczynił we dni w ktore poyrzał áby odiął moie
6:
vrągánie miedzy ludźmi.

Ewángelia ná dzień Zwiáſtowánia Pánny Máriey.
werset: 26
7:
A mieśiącá ſzoſtego/ poſłan ieſt ánioł Gábriel
8:
od Bogá do miáſtá Gálileyſkiego/ ktorego imię Ná=
9:
záreth/

werset: 27do pánny poślubioney mężowi/ ktoremu
10:
- było' imię Ioſeph/ z domu Dawidowego: á imię
11:
pánny Mária.

werset: 28Wſzedſzy tedy ánioł do niey/ rzekł:
12:
" Bądź pozdrowioná łáſki pełná/ Pan z tobą: " bło=
" Abo, Weſel ſię z łáski wdzięczna vczynioná.G.to ieſt, Bogu bárzo miłá.

13:
goſłáwionáś ty miedzy niewiáſtámi'.

" naſsczęśliwſzaś z niewiaſt. Heb.
werset: 29A oná " vſły=
14:
ſzawſzy'/ zátrwożyłá ſię z mowy iego/ y myśliłá iákie=
" vyrzawſsy.2 L G. S.
by to było pozdrowienie.

werset: 30Y rzekł iey ánioł: Nie boy
15:
ſię Mária. ábowiem " nálázłáś łáſkę v Bogá'.

" łáskaw P. Bog ná ćię. Hebr.
werset: 31* Oto
16:
pocznieſz w żywoćie/ y porodźiſz ſyná: á názowieſz
17:
imię iego Ieſus.
* A. G.

werset: 32Ten będźie wielki/ á będźie zwan
18:
ſynem naywyżſzego: Y da mu Pan Bog ſtolicę Da=
19:
widá oycá iego:

werset: 33y będźie krolował " w domu' Iá=
" nád domem.G.

20:
kobowym ná wieki: á kroleſtwu iego nie będźie koń=
21:
cá.

werset: 34A Mária rzekłá do ániołá: Iákoż ſię to sſtá=
22:
nie: gdyż mężá nie znam?

werset: 35A ánioł odpowiedźia=
23:
wſzy rzekł iey: Duch święty sſtąpi ná ćię/ a moc na=
24:
wyżſzego záćmi tobie. przetoż to co ſię - z ćiebie' ná=
-8 L. N G.

25:
rodźi święte/ będźie názwano ſynem Bożym.

werset: 36A
26:
oto Elżbietá krewna twoiá/ y oná poczęłá ſyná w
27:
ſtárośći ſwey: á ten mieśiąc ſzoſty ieſt oney ktorą zo=
28:
wą niepłodną:

werset: 37Bo v Bogá nie będźie " żadne ſło=
29:
wo niepodobne'.

" żadna rzecz niepodobna. Hebr.
werset: 38Y rzekłá Mária: Oto ſłużebnicá
30:
Páńſka/ niechay mi ſię ſtánie wedle ſłowá twego. *
31:
Y odſzedł od niey ánioł.

Záczá: 4.
Ewángelia ná dzień Náwiedzenia P. Már.
werset: 39
32:
A wſtawſzy Mária w onych dniách/ poſzłá " w
33:
gorną kráinę' z kwápienim do miáſtá Iudſkiego:
" ná pogorze.G.

y weſzłá


strona: 192

Ewángeliey Rozd: 1.192.
werset: 40
1:
y weſzłá w dom Zácháriaſzow/ y pozdrowiłá El=
2:
żbietę.

werset: 41y sſtáło ſię: ſkoro vſłyſzáłá Elżbietá po=
3:
zdrowienie Máriey/ ſkoczyło dźiećiątko w żywoćie
4:
iey: y nápełnioná ieſt Duchá ſwięteo Elżbietá:

werset: 42á zá=
5:
wołáłá głoſem wielkim/ y rzekłá: Błogoſłáwionáś ty
6:
miedzy niewiáſtámi/ y błogoſłáwiony owoc żywotá
7:
twego.

werset: 43A ſkądże mnie to że przyſzłá mátká Páná
8:
mego do mnie?

werset: 44Abowiem oto iáko doſzedł głos
9:
pozdrowienia twego do vſzu moich/ ſkoczyło od rá=
10:
dośći dźiećiątko w żywoćie moim.

werset: 45A błogoſłáwio=
11:
na " ktora' vwierzyłá/ ponieważ ſię ziſzczą te rzeczy
" ktoraś.N. L.

12:
" ktore iey' powiedźiano od Páná.
" ktoreć.N. L.

werset: 46Y rzekłá Má=
13:
ria: Wielbi duſzá moiá Páná:

werset: 47A rozrádował ſię
14:
duch moy w Bogu zbáwićielu moim. *

werset: 48
15:
Iż weyrzał " na niſkość ſłużebnice ſwoiey. Abo=
" ná podłość.

16:
wiem oto odtąd błogoſłáwioną mię zwáć będą w=
17:
ſzytki narody.

werset: 49Abowiem vczynił mi wielkie rzeczy on
18:
ktory możny ieſt/ y święte imię iego.

werset: 50A miłośier=
19:
dźie iego " od narodu do narodow'/ boiącym ſię iego.
" ná narody narodow.G.ná narod y narod.1 L. N G.ná narody y narody8 L. N G. Sto ieſt ná wſsytkie narody, ábo ná wieki. Hebr.

werset: 51
20:
Wykonał moc rámieniem ſwoim/ roſproſzył
21:
pyſzne myślą ſercá ich.

werset: 52" Złożył' mocarze z ſtolice/
" Stárgnął.G.

22:
á podwyżſzył " niſkie.

" pokorne.
werset: 53Láknące nápełnił dobrámi:
23:
á bogacze z niſzczym odpráwił.

werset: 54Przyiął Izráelá
24:
ſługę ſwego/ wſpomniawſzy ná miłoſierdźie - ſwoie'.

-G.
werset: 55
25:
Iáko " mowił do oycow' náſzych/ do Abráámá y
" obiecał oycom. Hebraiſm.

26:
naśienia iego ná wieki.

Ewángelia w dźień Národzenia ś. Ianá.
werset: 56Y mieſzkáłá z nią Mária
27:
iákoby trzy mieśiące: y wroćiłá ſię do domu ſwego.

werset: 57
28:
A Elżbiećie wypełnił ſię czás porodzenia: y po=
29:
rodźiłá ſyná.

werset: 58Y vſłyſzeli ſąśiedźi y krewni iey iż v=
30:
wielbił Pan miłośierdźie ſwe z nią/ y rádowáli ſię z
31:
nią.

werset: 59A gdy było dniá oſmego/ przyſzli obrzezowáć
32:
dźiećiątko/ y dawáli mu imię oycá iego Zácháriaſz.

werset: 60
33:
A odpowiedźiawſzy mátká iego/ rzekłá: Nie ták/
34:
ále názwan będźie Ianem.

werset: 61Y mowili do niey: Iż
żadnego


strona: 192

Rozd: 1. według Lukaſzá.192.
1:
żadnego nie máſz w narodźie twym/ coby go zwano
2:
tym imieniem.

werset: 62Y dawáli znáć oycu iego/ iákoby
3:
go chćiał názwáć.

werset: 63A on żądawſzy tabliczki/ nápi=
4:
ſał/ " te ſłowá': Ian ieſt imię iego. Y dźiwowáli ſię
" mowiąc.G. L.

5:
wſzyſcy.

werset: 64A wnet ſię otworzyły vſtá iego/ y * ięzyk
* rozwiązał ſię.G.

6:
iego/ y mowił błogoſłáwiąc Bogá.

werset: 65Y padł ſtrách
7:
ná wſzytki ſąśiády ich: y po wſzytkim gornym kráiu
8:
Iudſkim rozſławione ſą wſzytkie te " ſłowá'.

" rzeczy. Hebr.
werset: 66A w=
9:
ſzyſcy ktorzy ſłyſzeli/ " kłádli do ſercá ſwego' mowiąc:
" myślili v śiebie

10:
Coż wżdy to zá dźiećiątko będźie? " ábowiem byłá z
11:
nim ręká Páńſká'.

" y byłá z nim moc Páńska. Hebraiſm.
werset: 67A Zácháriaſz oćiec iego nápeł=
12:
nion ieſt Duchá świętego: y prorokował/ mowiąc:

werset: 68
13:
Błogoſłáwiony Pan Bog Iſráelſki: iż náwie=
14:
dźił y vczynił odkupienie " ludu ſwoiego': *

" ludowi ſwemu.8 L. G.
werset: 69
15:
Y podnioſł " rog zbáwienia' nam/ w domu Da=
" moc zbáwienną, ábo wielkie y możne zbáwienie y obronę. Hebraiſm.
widá ſłużebniká ſwego.

werset: 70Iáko " opowiedał' przez
" obiecował. Hebraiſm.

16:
vſtá świętych/ ktorzy od wieku byli/ prorokow ſwo=
17:
ich.

werset: 71" Wybáwienie' od nieprzyiaćioł náſzych/ y z
" że nas miał wybáwić. Hebr.

18:
ręki wſzytkich ktorzy nas nienawidzą.

werset: 72Aby vżył
19:
miłośierdźia z oycy náſzymi: y wſpámiętał " ná teſtá=
20:
ment' ſwoy święty.
" ná vmowę.

werset: 73Ná przyśięgę ktorą przyſiągł
21:
Abráhámowi oycu náſzemu/

werset: 74że nam to dáć miał;
22:
Iżbyſmy/ wybáwieni będąc z ręki nieprzyiaćioł ná=
23:
ſzych/ bez boiáźni mu ſłużyli/

werset: 75w świętobliwośći y
24:
ſpráwiedliwośći/ przed nim/ po wſzytki dni żywotá
25:
náſzego.

werset: 76A ty dźiećiątko/ prorokiem Nawyżſze=
26:
go będźieſz názwáne: Bo poydźieſz w przod przed
27:
oblicznośćią Páńſką/ ábyś gotował drogi iego.

werset: 77A
28:
iżbyś dał náukę zbáwienia ludowi iego/ ná odpuſz=
29:
czenie grzechow ich.

werset: 78Dla wnętrznośći miłośier=
30:
dźia Bogá náſzego/ przez ktore náwiedził nas/ W=
31:
ſchod/ z wyſokośći:

werset: 79Aby záświećił śiedzącym w ćię=
32:
mnośći/ y w ćięniu śmierći: ku wyproſtowániu nog
33:
náſzych ná drogę pokoiu.

werset: 80A dźiećiątko ono podra=
Bbſtáło/


strona: 193

Ewángeliey Rozd: 1.193.
1:
ſtáło/ y vmacniáło ſię duchem: y było ná puſtyniách/
2:
áż do dniá ktorego ſię okazáło przed Izraelem.


3:
NAVKI Y PRZESTROGI.
4:
Pilnie wſsytkiego dochodził.) Acz Duch ś. władał piorem tych
5:
co piſmá ś. piſáli/ áby piſząc błądzić nie mogli: wſzákże też oni v=
6:
żywáli ludzkich ſpoſobow około wybádánia prawdy rzeczy tych
7:
ktore piſáli. Ták też czynią ś. Concylia/ to ieſt/ Seymy ducho=
8:
wne/ y ktory ná nich ma pierwſze mieyſce Wikárij Chriſtuſow: A=
9:
bowiem rozbieráią y vważáią wſzytkie wątpliwośći przez rozmái=
10:
te dowody/ á Duch ś. władnie imi/ przywodząc ich do wſzelákiey
11:
prawdy według obietnice Páńſkiey. Czego iáwny przykład ma=
12:
my ná pierwſzym Koncylium Apoſtolſkim. Ktemu obácz/ iż to
13:
ieſt przemowá Lukaſzá ś. do iednego przyiaćielá ſwego (ábo do
14:
ktoregożkolwiek czytelniká pobożnego/ ktorego Theophilem/ to
15:
ieſt Bogomiłem/ ábo/ Bożym miłośnikiem zowie) o przyczynie/
16:
przedśięwzięćiu/ y ſpoſobie piſánia ſwego.
Duch ś. dowćipu ludzkiego nie broni.
A wżdy y to ieſt tákże
17:
piſmo ś. iáko y wſzytká Ewángelia. Nie dziwuyże ſię tedy/ że pi=
18:
ſarz wtorych kśiąg Máchábeyſkich/ podobnych mow ludzkich/ ták
19:
ná początku iáko y ná końcu kśiąg ſwoich vżywa:
Kśiąg Machábeyskich poważność.
áni przeto
20:
kśiąg onych odrzucay/ iáko hæretycy: áni mniemay/ że on ktory
21:
ie piſał nie był Bozkim piſárzem.
22:
Spráwiedliwymi przed Bogiem.) To tu iáśnie przećiw odſzcze=
23:
pieńcom/ iż święći ludzie mogą być ſpráwiedliwymi/ nie tylko we=
24:
dług mnimánia ludzkieo/ ále prawdziwie y przed Pánem Bogiem.
Spráwiedliuość Swiętych.

25:
We wſsytkich przykazániach.) Tu trzy rzeczy vważ/ przećiw hæ=
26:
retykom. Pierwſzą/ Iż pobożni ludzie chowáią wſzytkie Páń=
27:
ſkie przykazánia: ktore ći powiedáią być ku záchowániu niepodo=
28:
bne.
Páńskie przykazánie podobne.
Drugą/ iż ludzie bywáią vſpráwiedliwieni nie przez ſámo
29:
poczytánie ſpráwiedliwośći Páná Chriſtuſowey/ áni przez ſámę
30:
wiárę/ ále przez záchowánie Bozkiego przykazánia.
Vſpráwiedliuienie z vczynkow
Trzećią/ iż zá=
31:
chowánie Bozkiego przykazánia właśnie ieſt vſpráwiedliwie=
32:
niem náſzym.
33:
Y vſpráwiedliwieniach.)
Vſpráuiedliuienie z vczynkow.
To ſłowo w piſmie ś. bárzo częſto (á
34:
oſobliwie w Pſál: 118.) bywa położono miáſto przykazánia Bo=
35:
żego/ ták w texćie Græckim/ iáko y Láćińſkim: iż záchowánie przy=
36:
kazánia ieſt vſpráwiedliwienie. Przetoż kto ie ináczey przekłáda
37:
(iáko Bezá/ y ktorzy go náśláduią Brzeſcy przekłádácze) ći fałſzu=
38:
ią ś. piſmo Boże.
39:
A wſsytká wielkość ludu.) Obácz/ iż ſam kápłan wewnątrz ſłu=
żbę Bożą


strona: 194

Rozd: 1. według Lukaſzá.194.
1:
zbę Bożą odpráwował; á wſzytek lud w śieni kośćielney ſię mo=
2:
dlił: á przećię modlitwá y ofiárá kápłáńſka wſzytkim pożyteczna
3:
byłá: choćia áni ſłow iego nie ſłyſzeli/ áni ſpraw widzieli.
Ofiárá kápłáńska.

4:
Winá, y napoiu pijánego.) Brákowánie w pićiu od ániołá prze=
5:
powiedziáne y náznáczone/ pokázuie iż to ieſt rzecz Pánu Bogu
6:
wdzięczna: iáka byłá y w Názáreyczykách. 4. Moy: 6. 3. y w
7:
Rechábitách. Ierem: 35. 6
Brákowánie pokármow.

8:
Odſedł do domu.) W ſtárym zakonie mowi Hieronym ś. kto=
9:
rzy ofiáry zá lud ofiárowáli/ nie tylko w domiech ſwych nie bywá=
10:
li/ ále ſię y od żon ſwych do czáſu odłączáli/ y winá y pijánego nic
11:
nie pili: iż te rzeczy żądze ćieleſne pobudzáią.
Bezżeńſtwo kápłanow.
Dáleko tedy wię=
12:
cey kápłani nowego zakonu/ ktorzy vſtáwiczne ofiáry ſpráwuią/
13:
záwſze też od małżeńſtwá wolni być máią.
14:
Zdrowáś łáski pełná.) Kośćioł ś. y wſzyścy wierni Chrześćijá=
15:
nie tych ſłow przynieśionych z niebá/ ná modlitwie rádzi vżywá=
16:
ią: nie tylko ná cześć błogoſłáwioney Pánny; ále iż te były pier=
17:
wſze ſłowá Ewángeliey/
Pozdrowienie P. Máriey.
to ieſt/ weſołego poſelſtwá/ o wćieleniu
18:
ſyná Bożego/ y o náſzym przezeń zbáwieniu y odkupieniu: á iż ſą
19:
iákoby krotkie zámknienie y ſummá wſzytkiey Ewángeliey. Prze=
20:
toż nie ſą Ewángelikámi ći/ ktorzy ich nie rádzi vżywáią.
21:
Láski pełná.) Obácz zacne tytuły y przywileie Máriey Pánny
22:
błogoſłáwioney/ przećiw hæretykom/ ktorzy ią ták ſobie ważą/ iá=
23:
ko inną proſtą niewiáſtę: y owſzem iey zayrzą tego tytułu: prze=
24:
kłádáiąc Græckie ſłowo κεχαςιτομέυη, gratioſa, nie łáſki peł=
25:
ná/ ále z łáſki vmiłowána. Lecz vczeni wiedzą/ iż tákie ſłowá in
26:
oſus, pełność známionuią/ iáko vinoſus vino plenus, vlceroſus vlceri=
27:
bus plenus, ήλκωμέυος wrzodow pełny. Tákże gratioſa, gratia
28:
plena, łáſki pełná.
Pánná Mária łáski pełná.
A ſłuſznie (iáko Ambroży ś. mowi) tá ſámá
29:
ieſt názwána łáſki pełná/ iż ſámá tey łáſki/ ktorey żadna inna nie
30:
záſłużyłá/ doſtáłá; że dawcą łáſki byłá nápełnioná. Hieronym ś.
31:
tákże: Przeto/ práwi/ pánná łáſki pełną ieſt pozdrowiona; iż po=
32:
częłá tego w ktorym wſzytká zupełność boſtwá ćieleſnie mieſzka.
33:
Koloſ: 2.9.
34:
Mężá nie znam.)
P. Mária miáłá ślub czyſtośći.
Tegoby nigdy nie mowiłá/ by byłá pierwey
35:
ſlubu pánieńſtwá nie vczyniłá. August: de ſancta virgin: cap: 4.
36:
A obácz iż nie wątpi o obietnicy/ iáko Zácháriaſz: ále ſię pyta
37:
ſpoſobu. y przetoż nie mowi: Izali to będźie? ále/ iáko y ktorym
38:
ſpoſobem to będzie? gdyżem ia poślubiłá mężá nigdy nie znáć?
39:
Iákoby ták rzekłá. Acześ ty ieſt ánioł/ ácz mi wielkie poſelſtwo
40:
przynośiſz: ále ſię mnie przećię mężá znáć nie godzi. Iákoż tedy
Bb 2bez mężá


strona: 195

Ewángeliey Rozd: 1.195.
1:
bez mężá mátką będę? Bo ácz Iozwá znam zá oblubieńcá/ ále
2:
go nie znam zá mężá. Abowiem ſyn Boży nie ládá z pánny ná=
3:
rodzić ſię raczył/ ále z tákiey pánny/ ktoraby pánną byłá nie do
4:
czáſu tylko/ ále wiecznie pánną: nie tylko ná ćiele/ ále y ná duſzy/
5:
ſwe pánieńſtwo Bogu poślubiwſzy y wiecznie poświęćiwſzy. Bo
6:
ktora ieſt pánną/ ále ma wolą iść zá mąż ábo mężá poznáć/ táć nie
7:
ieſt práwie pánną ná duſzy y ná ćiele. Lecz y tego przywileiu Pán=
8:
nie Máriey hæretycy zayzrzą.
9:
Elżbietá krewna twoiá.) Acz Pánná Mária byłá z domu Da=
10:
widowego z pokolenia Iudá/ á Elżbietá z corek Aaronowych z
11:
pokolenia Lewi: wſzákże przećię Elżbietá byłá krewna Pánnie
12:
Máriey po mátce/ iż miáłá mátkę z domu Dawidowego/ á Oycá
13:
z domu Aaronowego. Abowiem kápłani poſpolićie bráli żony z
14:
pokolenia Iudá z domu Dawidowego/ iż to były przednieyſze po=
15:
kolenia: á iż z tákiego małżeńſtwá/ nie ſzło żadne dziedzictwá prze=
16:
nieśienie z iednego pokolenia do drugiego (Bo ſię Lewitom ża=
17:
dnego dziedzictwá mieć nie godziło) dla czego było w zakonie ro=
18:
ſkazano/ áby káżda corká dziedziczká nie mogłá iść zá inſzego mę=
19:
żá/ iedno z pokolenia ſwego.
Pánná Mária z domu krolewskiego.
Przetoż czytamy/ iż mąż z pokolenia
20:
Lewi/ poiął żonę z Bethlehem Iudſkiego/ y Ioiadá nawyżſzy ká=
21:
płan z pokolenia Lewi/ miał zá żonę Izoábetę śioſtrę Ochoziaſzá
22:
krolá Iudſkiego. A przyſtoynie to Duch ś. zrządził/ iż pánná kto=
23:
ra miáłá porodzić Meſſiaſzá/ byłá krewną corki Aaronowey/ áby
24:
Meſſiaſz/ ktory miał być krolem záraz y kápłanem/ oboiego domu
25:
krolewſkiego y kápłáńſkiego krewnośćią dotykał. Ianſen.
26:
Oto służebnicá Páńska.) Skoro pánná zezwoliłá/ nátychmiaſt
27:
poczęłá zupełnego Bogá y zupełnego człowieká w żywoćie ſwym
28:
ś. Bo ſpráwy Duchá ś. doſkonáłe/ czáſu długiego nie potrzebuią.
Poczęćie Chriſtuſowe iákie.

29:
Błogosłáwionáś ty.) Oto Elżbietá nie tylko Chriſtuſá błogo=
30:
ſłáwi y chwali/ ále y Pánnę Márią dla niego. Co też kośćioł czyni
31:
iey przykłádem/ powtarzáiąc częſto też ſłowá w pozdrawiániu
32:
Pánny Máriey.
Chwałá Swiętych.

33:
Mátká Páná mego.) Mátką ią zowie pierwey niżli porodziłá/
34:
iż ſkoro poczęłá/ záraz ono święte ćiáło ze wſzytkimi członkámi by=
35:
ło doſkonáłe/ y z duſzą człowieczą y z Boſtwem złączone.
Mária mátká Boża.
y przetoż ią
36:
zowie mátką Páná ſwego/ iż nie tylko człowieká/ ále y Páná y Bo=
37:
gá poczęłá y porodziłá. Dla czego też prawdziwie Bogá rodzicą
38:
názwána ieſt/ przećiw Neſtorianom ták nowym iáko y ſtárym.
39:
Błogosłáwioną mię powiedáć będą.)
Kátholicy błogosłáwią Pánnę Márią.
To proroctwo pełni ſię v=
40:
ſtáwicznie/ kiedy kośćioł ś. powſzechny obchodzi świętá Pánny
błogoſłáwio=


strona: 196

Rozd: 2. według Lukaſza.196.
1:
błogoſłáwioney: á gdy wierni wſzech narodow káżdy ſwym ięzy=
2:
kiem onę pozdrawiáią. A tu vważ/ máiąli Nowángelikowie w=
3:
ſzytkie narody/ żeby ſię to proroctwo w nich pełniło? Błogoſłá=
4:
wiąli oni tę Pánnę; ktorey y pozdráwiáć zákázuią/ á ile mogą/
5:
wſzytkie iey łáſki/ błogoſłáwieńſtwá y czći vwłaczáią?
6:
Ian ieſt imię iego.) Tu widzimy/ iż ná imionách nie máło zale=
7:
ży/ ponieważ ie ſam Bog dáie/ ábo odmienia w oboim Teſtámēćie/
8:
iáko Abráhámowe/ Iſráelowe/ Piotrowe/ y ono ktore ieſt
9:
nád wſzelákie imię Ieſus. Y tu imię Ian/ ktore znáczy łaſkę ábo
10:
miłośierdzie Boże/ ábo Bog ſię zmiłuie. Abowiem on był vprze=
11:
dzićiel miłośierdzia/ y łáſki ktora przyſzłá przez Ieſuſá Chriſtuſá.
12:
Ktemu obácz/ iż iáko ná on czás przy obrzezániu/ ták teraz przy
13:
krzćie ś. imioná dawáią. Choć o tym nie mamy w piśmie roſka=
14:
zánia. A iż tákież Chrześćijánie dziatkom ſwoim máią dáwáć i=
15:
mioná nie pogáńſkie/ ále świętych ludzi: áby żywotá y cnot ich
16:
náśládowáli. Iáko święte Concilium Tridentſkie nápomina.
Imioná iákie dziećiam máią być dawáne.

17:
W ſpráwiedliwośći przed nim.) Y tu widzimy iż możemy mieć
18:
prawdziwą ſpráwiedliwość nie tylko przed ludzmi/ ábo przez po=
19:
czytánie Boże/ ále prawdziwie przed Bogiem y przed obliczno=
20:
śćią iego.
Spráwiedliuość niepoczytána.
A iż ná to przyſzedł Pan Chriſtus/ áby táką ſpráwiedli=
21:
wość ludziom dawał.
22:
Wſchod z wyſokośći.) Po Græcku άυατολὴ, co nietylko znáczy
23:
wſchod ſłońcá (ktorym imienim Pan Zbáwićiel náſz v Prorokow
24:
nie raz ieſt názwány: iáko Zachar: 6. 12. y 3. 9. ) ále tu właſniey
25:
znáczy látoroſl wſchodzącą ábo wynikáiącą z ziemie: po Zydow=
26:
ſku Tſemách, ktore ſłowo Græccy tłumácze wyłożyli niekiedy A=
27:
νατολὴ; a drugdzie też βλαςος, to ieſt látoroſl. Ierem: 33.
rozdział: 2

28:
ROZDZIAL II.
29:
1 Popis wſzytkiego świátá pod Ceſárzem Auguſtem. 6 Náro=
30:
dzenie Páná Ieſuſowo. 8 Páſterzom opowiedziáne. 14 Pioſn=
31:
ká ánielſka. 21 Okrzczenie Páná Chriſtuſowo. 22 Ofiárowánie
32:
do kośćiołá. 28 Symeon go piáſtuie. 29 Pioſnká iego. 34 Pro=
33:
roctwo iego. 36 Anná prorokini. 46 Ieſus we dwunaśćie le=
34:
ćiech z Doktory gada.
Ewáng: na pirwſzey Mſzey Bożego Národzenia.
Záczá: 5.
werset: 1
35:
Y
Stáło ſię/ w oneż dni wyſzedł dekret od Ce=
36:
ſárzá Auguſtá/ áby popiſano wſzytek świát.

werset: 2
37:
Ten popis pierwſzy/ był " od ſtároſty' Syryi=
" zá ſtároſty.G. S
Bb 3ſkiego


strona: 197

Ewángeliey Rozd: 2.197.
1:
ſkiego Cyryná.

werset: 3Y ſzli wſzyſcy áby ſię popiſáli/ ká=
2:
żdy do miáſtá " ſwego.

" to ieſt, w ktorym ſię vrodził.
werset: 4Szedł też y Ioſeph od Gá=
3:
lileiey z miáſtá Názáretu/ do Iudſkiey źiemie/ do
4:
miáſtá Dawidowego ktore zową Bethlehem: prze
5:
to iż był z domu y pokolenia Dawidowego:

werset: 5áby
6:
był popiſan z Márią poślubioną ſobie małżonką
7:
ktora byłá brzemienną.

werset: 6Y sſtáło ſię gdy tám byli/
8:
wypełniły ſię dni áby porodźiłá.

werset: 7Y porodźiłá ſyná
9:
ſwoiego pierworodnego/ " á vwinęłá go w pieluſzki'/
" á powiłá go.G

10:
y położyłá go w żłobie: iż mieyſcá " dla nich' nie było
" dla niego.N L.

11:
w goſpodźie.

werset: 8A byli páſterze w teyże kráinie * czu=
* ná polu.G.

12:
iący/ y ſtrzegący nocne ſtraże nád trzodą ſwoią.

werset: 9
13:
A oto ánioł Páńſki ſtánął " podle nich': á iáſność
" Abo, nád nimi. z Græck.

14:
" Boża' ze wſząd ie oſwiećiłá: y vlękli ſię wielką boiá=
" Páńska.G.

15:
źnią.

werset: 10Y rzekł im ánioł: Nie boyćie ſię: bo oto o=
16:
powiedam wam weſele wielkie/ ktore będźie wſzyt=
17:
kiemu ludowi:

werset: 11iż ſię wam dźiś národźił zbáwićiel/
18:
ktory ieſt Chriſtus Pan/ w mieśćie Dawidowym.

werset: 12
19:
A ten wam dáię znák: Znaydźiećie niemowiątko
20:
" vwinione w pieluſzki'/ " położone' we żłobie.
" powite.G.
" leżące.G.

werset: 13A
21:
nátychmiaſt z onym ániołem przybyło wiele zaſtępow
22:
niebieſkich/ chwalących Bogá/ y mowiących:

werset: 14Ch=
23:
wałá ná wyſokośći Bogu: á ná źiemi pokoy " ludźiom
24:
dobrey woley'. *

" w ludziach dobra wola.G. Sábo, vpodobánie Boże w ludziach.
werset: 15
25:
Y sſtáło ſię: gdy odeſzli ániołowie od nich do nie=
Ewángelia ná wtorey Mſzey BOżego Národzenia.

26:
bá/ * Páſterze oni mowili ieden do drugiego: Podź=
* á ludzie oni.G

27:
my áż do Bethlehem/ á oglądaymy " to ſłowo' ktore
" tę rzecz.Hebr.

28:
ſię sſtáło/ ktore nam Pan oznaymił.

werset: 16Y przyſzli kwá=
29:
piąc ſię/ y náleźli Márią y Ioſephá/ y niemowiątko
30:
leżące we żłobie.

werset: 17A vyrzawſzy " dowiedźieli ſię o
31:
ſłowie'/ ktore im było powiedźiano o dźiećiątku o=
" abo, rozsławili to słowo.G.

32:
nym.

werset: 18A wſzyſcy ktorzy to ſłyſzeli dźiwowáli ſię/ -y'
-2 L. G. S.

33:
temu co do nich páſterze mowili.

werset: 19Lecz Mária te wſzy
34:
tki rzeczy záchowywáłá/ vważáiąc ie w ſercu ſwoim.

Y wroćili


strona: 198

Rozd: 2. według Lukaſzá.198.
Záczá: 6.
werset: 20
1:
Y wroćili ſię páſterze/ wyſławiáiąc y chwaląc
2:
Bogá/ ze wſzytkiego co ſłyſzeli y widźieli/ iáko im po=
3:
wiedano było. *

Ewángelia ná dzień Nowego látá.
werset: 21
4:
A gdy ſię ſpełniło ośm dni " iżby obrzezano dźie=
5:
ćiątko': názwano ieſt imię iego IESVS: ktore by=
" żeby go obrzezano.G.

6:
ło miánowano od ániołá pierwey niżli ſię w żywo=
7:
ćie poczęło. *

Záczá: 7.
werset: 22
8:
A gdy ſię wypełniły dni oczyśćienia iey według
9:
zakonu Moyzeſzowego/ przynieśli go do Ieruſálem/
10:
áby go ſtáwili Pánu/

Ewángelia na dzień P. Máriey oczyśćienia.
werset: 23(iáko nápiſano ieſt w zako=
11:
nie Páńſkim/ Ze " wſzelki mężczyzná otwieráiący
12:
żywot/ świętym Pánu názwány będźie'.)

" To ieſt, wſselki ſyn pirworodny będzie Pánu poświęcony. Heb.
werset: 24á iżby
13:
oddáli ofiárę/ wedle tego co ieſt powiedźiano w za=
14:
konie Páńſkim/ parę śinogárlic/ ábo dwoie gołąbiąt.

werset: 25
15:
A oto/ był człowiek w Ieruſálem/ ktoremu imię
16:
Symeon: á ten był człowiek ſpráwiedliwy y bogo=
17:
boyny/ oczekawáiący poćiechy Iſráelſkiey: á Duch
18:
święty był w nim.

werset: 26Y oznaymiono mu było przez
19:
Duchá świętego/ że nie miał " oglądáć ſmierći'/ áżby
" umrzeć. Hebr.

20:
pierwey oglądał " Chriſtuſá Páńſkiego.

" To iest, pomázańcá.
werset: 27Y przyſzedł
21:
" w duchu' do kośćiołá. A gdy rodźicy wnośili dźie=
" To ieſt, z nádchnienia Duchá świętego.

22:
ćiątko IEſuſá/ áby zá nie vczynili wedle zwyczáiu
23:
zákonnego:

werset: 28on też wźiął ie ná ręce ſwoie/ y bło=
24:
goſłáwił Bogá/ y mowił:

werset: 29Teraz Pánie " puſzczaſz'
" rozwięzuieſs.G.

25:
ſługę twego w pokoiu/ według ſłowá twego.

werset: 30Gdyż
26:
oczy moie oglądáły zbáwienie twoie:

werset: 31Ktoreś zgo=
27:
tował przed oblicznośćią wſzytkich ludźi:

werset: 32Swiá=
28:
tłość ná obiáwienie pogánow/ y chwałę ludu twego
29:
Iſráelſkiego. *

Ewán: w Niedzie: po Bożjm Národzeniu.
werset: 33
30:
A " oćiec iego' y mátká * dźiwowáli ſię temu co o
" Ioſeph.K. G. S.
* iego.K. G. S.

31:
nim mowiono.

werset: 34Y błogoſłáwił im Symeon/ y rzekł
32:
do Máriey mátki iego: Oto ten położon ieſt ná v=
33:
pad/ y ná powſtánie wielu ich w Iſráelu/ y ná znák
34:
przećiw ktoremu " mowić będą':

" mowią.G.
werset: 35(* y duſzę twą wła=
* ktemu.G.
przeniknie


strona: 199

Ewángeliey Rozd: 2.199.
1:
ſną przeniknie miecz) áby myśli z wiela ſerc były ob=
2:
iáwione.

werset: 36Byłá też Anná prorokini/ corká Fánu=
3:
elowá/ z pokolenia Aſer: tá byłá bárzo podeſzłą w le=
4:
ćiech/ á śiedm lat żylá z mężem - ſwym' od pánień=
-G.

5:
ſtwá ſwego.

werset: 37A tá byłá wdową áż do lat ośmdźie=
6:
śiąt y czterzech: ktora nie odchadzáłá z kośćiołá/ po=
7:
ſtámi y modlitwámi " ſłużąc Bogu we dnie y w nocy.
" λατρέυοσα.G.

werset: 38
8:
Tá też/ oneyże godźiny nádſzedſzy " chwaliłá Páná':
" wyznawáłá PánuL. G.ábo dawáłá mu świádectwo.

9:
y powiedáłá o nim wſzytkim ktorzy oczekawáli od=
10:
kupienia " Iſráelſkiego'.

" w Ieruſálem.16 L. G. S.
werset: 39A gdy wykonáli wſzytko
11:
według zakonu Páńſkiego/ wroćili ſię do Gálileiey/
12:
do Názáretu miáſtá ſwego.

werset: 40A dźiećię roſło/ y v=
13:
macniáło ſię *: nápełnione mądrośći/ á łáſká Boża
* w duchu.1 L. K. G. S.

14:
byłá w nim. *

werset: 41
15:
A rodźicy iego chodźili ná káżdy rok do Ieruſá=
16:
lem/ ná święto Páſchy.

Ewángelia ná Niedzielę 1 po trzech krolách.
werset: 42
17:
A gdy iuż był we dwunaśćie lećiech/ gdy oni w=
18:
ſtąpili do Ieruſálem wedle zwyczáiu świętá/

werset: 43á
19:
ſkończywſzy dni gdy ſię wracáli/ zoſtáło dźiećię Ie=
20:
ſus w Ieruſálem: á nie obaczyli " rodźicy iego'.

" Ioſeph y mátká iego.G.
werset: 44A
21:
mniemáiąc że on był w towárzyſtwie/ vſzli dźień dro=
22:
gi/ y ſzukáli go miedzy krewnymi y znáiomemi.

werset: 45A
23:
nie nálazſzy */ wroćili ſię do Ieruſálem/ ſzukáiąc go.
* go.G.

werset: 46
24:
Y sſtáło ſię/ po trzech dniách náleźli go w kośćiele
25:
śiedzącego w pośrzodku Doktorow/ á on ich ſłuchá
26:
y pyta ich.

werset: 47A zdumiewáli ſię wſzyſcy ktorzy go ſłu=
27:
cháli rozumowi y odpowiedźiam iego.

werset: 48A vyrzaw=
28:
ſzy go wielce ſię zdźiwili. Y rzekłá ku niemu mátká
29:
iego: Synu/ przecześ nam ták vczynił? oto oćiec
30:
twoy y ia żáłoſni ſzukálichmy ćię.

werset: 49Y rzekł do nich:
31:
Czemużeśćie mię ſzukáli? Niewiedźieliśćie/ iż tymi
32:
rzeczámi ktore ſą Oycá mego iam ſię báwić powi=
33:
nien?

werset: 50A oni nie zrozumieli tego ſłowá ktore im
34:
mowił.

werset: 51Y poſzedł z nimi/ y przyſzedł do Názáretu:
á był im


strona: 200

Rozd: 2. według Lukaſzá.200.
1:
á był im poddány. A mátká iego wſzytki te " ſłowá'
" rzeczy. Hebr.

2:
záchowáłá w ſercu ſwym.

werset: 52A Ieſus ſię pomnażał
3:
w mądrośći " y we wzrośćie'/ y w łáſce v BOgá y
4:
v ludźi. *
" ábo, y w lećiech.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
W oneż dni.) Roku od początku świátá/ 5199. według Græ=
7:
kow: ále według textu Zydowſkiego/ około roku cztery tyśiączne=
8:
go/ máło co mniey ábo więcey: Roku 42. pánowánia Ceſárzá
9:
Auguſtá.
Rok národzenia Páńskiego.

10:
Ludziom dobrey woley.) Wſzytkie Láćińſkie texty ták máią/ y
11:
Doktorowie Láćińſcy ták zgodnie wykłádáią: y owſzem y Orige=
12:
nes y Chryſoſtom/ Græccy Doktorowie ták czytáią. Skąd ſię v=
13:
czeni ludzie domnimawáią/ że y ſtáre Græckie miáły ὲυδοκίκίας.
14:
Lecz dziśieyſze Græckie máią ὲυδοκία y to rozumienie podawá=
15:
ią: Ná ziemi pokoy/ w ludziách dobra wola/ ábo vpodobánie
16:
Boże. Acz ſię y náſz text Láćińſki tákże rozumieć może: Ná ziemi
17:
pokoy ludziom/ pokoy/ mowię dobrey woley Bożey przećiwko im.
18:
Vide Ianſen: et Bellarminum.
19:
Ná vpad.)
Nie Bog ále człowiek ieſt ſwego vpadku przyczyną.
Ná vpad tych ktorzy weń wierzyć niechćieli: á ták
20:
ſámi ſobie byli vpadku przyczyną. Przetoż też názwan ieſt opo=
21:
ką zgorſzenia/ iż ſię mnodzy oń otrąćiwſzy/ ſwą winą vpádli. Lecz
22:
inſzych ożywił z grzechow ku ſpráwiedliwośći/ y przetoż był zmar=
23:
twychwſtánim mnogich. Iáko y Apoſtołowie byli iednym wo=
24:
nią żywotá ku żywotowi/ á drugim wonią śmierći ná śmierć: że
25:
ich kazánie było niektorym przyczyną żywotá/ á niektorym śmier=
26:
ći: iż niechcąc wierzyć Ewángeliey/ dobrowolnie zgrzeſzyli śmier=
27:
telnie/ y wieczne potępienie záſłużyli.
28:
Y duſsę twą.) Symeon prorokował nie tylko o Chriſtuśie/ ále
29:
y o P. Máriey/ y o iey boleśćiách/ ktorych záwſze z ſynem ſwym v=
30:
czeſtnicką byłá/ począwſzy od vćiekánia do Egiptu/ áż do śmierći.
Pánny Máriey boleśći.

31:
A tá byłá wdową.) Tá Ewángelicka wdowá (ktorą ſłuſznie Cy=
32:
rillus ś. zowie mniſzką bárzo nabożną) powſtánie ná ſądzie prze=
33:
ćiwko tym opácznym Ewángelikom dziśieyſzym/ y potępi ie: iż
Anná S potępia Nowángeliki.

34:
oná będąc ieſzcze młodą/ á ktemu pod zakonem ſtárym/ zá mężá
35:
wtorego iść niechćiáłá: choćia ieſzcze áni tákiego zálecenia czy=
36:
ſtośći/ áni tákiey łáſki y pomocy do tego nie miáłá/ iáką dziśia
37:
mamy: áni żadnego w piśmie roſkazánia o tym nie czytáłá. Kte=
38:
mu/ iż ſłużyłá Bogu y chwaliłá go nie ſámą wiárą/ ále poſty y
39:
modlitwámi: we dnie y w nocy z kośćiołá nie wychodząc: ofiá=
Ccruiąc mu


strona: 201

Ewangeliey Rozd: 3.201.
1:
ruiąc mu duſzę y ćiáło ſwe. A ći przećiw poſtom/ długim modli=
2:
twom y częſtemu w kośćiele przebywániu vſtáwicznie mowią y
3:
wołáią: y wſzytkę zaſługę vczynkom dobrym odeymuią: y gánią
4:
wſzytkie nabożeńſtwá/ o ktorych nie máſz iáſnego w piſmie roſka=
5:
zánia: y záchowáć ſię komu w czyſtośći pánieńſkiey ábo wdo=
6:
wiey/ zá rzecz niepodobną máią: y przetoż ſię wſzyſtkim białym
7:
głowom/ też y mniſzkom żenić/ á wſzytkim Miniſtrom/ y kśiężey
8:
y mnichom żony poiąć każą.
9:
Był im poddány.)
Przykład posłuſseńſtwá.
Stąd ſię niechay vczą wſzyſcy ſynowie y cor=
10:
ki/ zakonnicy y zakonniczki/ y poddáni wſzyſcy/ iákie poſłuſzeńſtwo
11:
y poddáńſtwo rodzicom y ſtárſzym ſą powinni: gdyż ſam Chri=
12:
ſtus raczył być poddány/ Bog ludziom/ ſtworzyćiel ſtworzeniu.
13:
Pomnażał ſię w mądrośći.) Nie iżby ſam brał w mądrośći iákie
P. Chriſtus iáko ſię pomnażał w mądrośći.

14:
pomnożenie (gdyż od poczęćia ſwego był pełen wſzelkiey łáſki/
15:
mądrośći y prawdy) ále iż ſię mądrość iego ludziom po lekku po=
16:
kázowáłá. Greg: Ναχιαηχ: orat: in Baſil. August: lib: 2.de pec=
17:
cat: mer: et remiſſ: cap: 29. Iáko ſłońce/ im więcey ku gorze po=
18:
ſtępuie/ tym ſię więcey pomnaża w świátłośći y gorącośći: nie
19:
iżby ſámo w ſobie iáśnieyſze y ćiepleyſze było: ále iż ſię więcey
20:
moc iego pokázuie.
rozdział: 3

21:
ROZDZIAL III.
VVTORA CZESC EWángeliey, o przygotowániu ná okazanie Páná Chriſtuſowo.

22:
1 Czás ktorego Ian począł kázáć y krzćić. 3 Przepowieda
23:
krzeſt pokuty. 7 Zydy ſtrofuie. 8 Każe czynić owoce godne po=
24:
kuty. 9 Kto nie czyni dobrze/ będzie potępion. 11 Záleca miło=
25:
śierne vczynki. 12 Náuká celnikom. 14 Náuká żołnierzom. 16
26:
Rozność krztu Ianowego od Chriſtuſowego. 17 Lopátá/ Pſze=
27:
nicá/ Plewy. 20 Herod Ianá wſádził do więzienia. 21 Ian
28:
okrzćił Páná Ieſuſá. 23 Rodzay Páná Ieſuſow.
Ewángelia ná 4. Niedzielę Adwentową..
werset: 1
29:
A
W piątymnaſtym roku pánowánia Tyberiuſzá
30:
Ceſárzá/ gdy Pontſki Piłat ſtároſtą był Iud=
31:
ſkim/ á Herod " Tetrárchą Gálileyſkim/
" co ieſt Tetrárchá, Pátrz Mat: 14.
á Fi=
32:
lip brát iego tetrárchą Itureyſkim y Tráchonitſkiey
33:
kráiny/ á Lizániaſz Abileńſkim tetrárchą:

Záczá: 9.
werset: 2zá Ar=
34:
cykápłanow Annaſzá y Káiphaſzá: " sſtáło ſię ſłowo
" To ieſt: mowił Bog do Ianá. y roskazał mu kázáć.

35:
" Páńſkie' do Ianá Zácháriaſzowego ſyná/ ná puſzczy.
" Boże.G.

werset: 3
36:
Y przyſzedł do wſzytkiey kráiny leżącey nád Iorda=
nem/


strona: 202

Rozd: 3. według Lukaſzá.202.
1:
nem/ opowiedáiąc krzeſt pokuty ná odpuſzczenie
2:
grzechow:

Pokutá drogę gotuie P. Christuſowi.
werset: 4iáko ieſt nápiſano w kśięgách mow
3:
Iſáiaſzá Proroká: Głos wołáiącego ná puſzczy:
4:
Gotuyćie drogę Páńſką/ czyńćie proſte śćieſzki iego.

werset: 5
5:
Káżda doliná " będźie' nápełnioná: á káżda gorá y
" ábo niech będzie. Hebraiſm.

6:
págorek poniżon będźie. y mieyſcá krzywe ſię wypro=
7:
ſtuią/ á drogi oſtre ſtáną ſię bitymi/

werset: 6Y ogląda w=
8:
ſzelkie ćiáło zbáwienie Boże. *

werset: 7
9:
Mowił tedy rzeſzam przychodzącym áby byli okrz=
10:
czeni od niego: Rodzáiu iáſzczorczy/ ktoż wam po=
11:
kazał żebyśćie vćiekáli przed gniewem przyſzłym?

werset: 8
12:
Czyńćieſz tedy owoce godne pokuty: á nie poczy=
13:
nayćie mowić */ Oycá mamy Abráhámá. Abowiem
* ſámi v śiebie.G.

14:
wam powiedam iż może Bog z tych kámieni wzbu=
15:
dźić " ſyny' Abráhámowi.
" dzieći.G.

werset: 9" Boć iuż' śiekierá do ko=
" A iuż.G.

16:
rzeniá " drzew' ieſt przyłożoná. A przetoż káżde drze=
" drzewá.N L. S.

17:
wo nie rodzące owocu dobrego/ " będźie' wyćięte/ y
" bywa.1 L. G. S

18:
w ogień wrzucone.

werset: 10Y pytáły go rzeſze mowiąc: Coż
19:
tedy czynić będźiem?

werset: 11A odpowiedáiąc/ rzekł im:
20:
Kto ma dwie ſukni/ niech vdźieli temu co nie ma: á
21:
kto ma pokármy/ niech tákże vczyni.

werset: 12Przyſzli też y
22:
Celnicy áby ſię dáli krzćić/ y rzekli mu: Náuczyćielu/
23:
co czynić będźiemy?

werset: 13A on rzekł do nich: Nic wię=
24:
cey " nie czyńćie' nád to co wam poſtánowiono.
" nie wyćiągayćie.G.

werset: 14Py=
25:
táli go też y żołnierze/ mowiąc: A my co mamy czy=
26:
nić? Y rzekł im: Zadnego nie biyćie áni potwarzay=
27:
ćie: ále ná żołdźiech wáſzych przeſtawayćie.

werset: 15A gdy
28:
ſię lud ſpodźiewał/ y wſzyſcy myślili w ſercách ſwych
29:
o Ianie/ ieſliby ſnadź on nie był Chriſtuſem:

werset: 16Od=
30:
powiedźiał Ian wſzytkim mowiąc: Iać was krzczę
31:
wodą: áleć " przyidźie' mocnieyſzy nád mię/ ktore=
" idzie.N L. G. S

32:
mum nie ieſt godźien rozwiązáć rzemyká v botow
33:
iego: tenći was krzćić będźie Duchem świętym y " o=
34:
gniem.

" Pátrz tego słowá wykłádu, Matth: 3. 12.
werset: 17Ktorego łopátá w ręku iego/ á wychę=
Cc 2doży bo=


strona: 203

Ewángeliey Rozd: 3.203.
1:
doży boiowiſko ſwoie/ y zgromádźi pſzenicę do ſzpi=
2:
klerzá ſwego/ á plewy palić będźie ogniem nieugá=
3:
ſzonym.

werset: 18Wiele tedy y innych rzeczy nápomináiąc
4:
opowiedał ludowi.

Záczá: 10.
werset: 19
5:
A Herod tetrárchá będąc ſtrofowány od nie=
6:
go o Herodiádę żonę brátá iego */ y wſzytkie złośći
* Philippá.K. G. S.

7:
ktore czynił Herod:

werset: 20przydał też to nád wſzytko/ że
8:
zámknął Ianá w ćięmnicy.

werset: 21Y sſtáło ſię/ gdy był
9:
krzczon wſzytek lud/ gdy y Ieſus był okrzczon y mo=
10:
dlił ſię/ że ſię niebo otworzyło:

werset: 22Y sſtąpił nań Duch
11:
ſwięty w oſobie ćieleſney iáko gołębicá/ y ſtał ſię głos
12:
z niebá: Tyś ieſt ſyn moy miły/ " w tobiem ſię vko=
13:
chał'.

" ktoregom ſobie vlubił.
Záczá: 11.
W tym porządku przodkow P. Chriſtuſowych, wſsędy pośledni ieſt oycem przedniego. Bo Heli był ſyn Máthátego, á ten ſyn Lewiego: y tákże áż do końcá.
werset: 23
14:
A tento Ieſus poczynał być iákoby we trzydźie=
15:
ſtu lat: będąc, iáko mnimano/ ſynem " Ioſephá/ ſyná
16:
Helego/

" Ioſephá ktory był Helego, ktory był Máthátego, y ták áż do końcá: Ale áby ſię rzecz nie trudniłá, położyłem według textu Græckiego gołe imioná przodkow Páná Ieſuſowych.
werset: 24ſyná Mátthátego/ Lewiego/ Melchiego/
17:
Iánnego/ Ioſephowego/

werset: 25Máttháthiowego/ A=
18:
moſowego/ Naumoweo/ Heſlego/ Nággiego/

werset: 26Má=
19:
hátowego/ Máttháthiowego/ Semeiego/ Ioſepho=
20:
wego/ Iudowego/

werset: 27Iohánnowego/ Reſowego/ Zo=
21:
robabelowego/ Sáláthieloweo/ Nerego/

werset: 28Melchie=
22:
go/ Addego/ Koſámowego/ Elmádámego/ Herowe=
23:
go/

werset: 29Iezuego/ Eliezerowego/ Iorimowego/ Mát=
24:
thátego/ Lewiego/

werset: 30Symeonoweo / Iudowego/ Io=
25:
ſephowego/ Ionánowego/ Eliácimowego/

werset: 31" Mel=
26:
chowego'/ Mennowego/ Máttháthowego/ Náthá=
" Meleowego.G. S.

27:
nowego/ Dawidowego/

werset: 32Ieſſego/ Obedowego/
28:
Boozego/ Sálmonowego/ Nááſſonowego/

werset: 33Ami=
29:
nádábowego/ Arámowego/ Eſromowego/ Fáreſo=
30:
wego/ Iudowego/

werset: 34Iákobowego/ Iſáákowego/ A=
31:
brahámowego/ Thárego/ Náchoroweo/

werset: 35Sárucho=
32:
wego/ Rágáwowego/ Fálegowego/ Heberowego/
33:
Sálego/

werset: 36Káinánowego/ Arpháxádowego/ Semo=
34:
wego/ Noego/ Lámechowego/

werset: 37Máthuſálowego/
Henochowe=


strona: 204

Rozd: 3. według Lukaſzá.204.
1:
Henochowego/ Iáredowego/ Máláleelowego/ Ká=
2:
inánowego/

werset: 38Henoſowego/ Sethowego/ Adámo=
3:
wego " / Bożego.
" Bog stworzył Adámá. Adam zrodził Setá, Set Enoſá, Enos Káináná: y ták áż do Christuſá.


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Stáło ſię słowo.) Czekał Ian ś. Bozkiego powołánia: choćia
6:
był więcey niżli Prorok. Lecz fałſzywi prorocy bieżą/ choć ich
7:
Bog nie poſłał.
Powołánie.

8:
Owoce godne pokuty.) Tákoweć ſą vczynki doſyć vczynienia.
9:
Pátrz Mátt: 3. 8.
Doſyc vczynienie.

10:
Káżde drzewo nie dawáiące owocu.) Człowiek bez dobrych v=
11:
czynkow ieſt niepożyteczny/ y prze to ſámo będzie potępiony.
12:
Kto ma dwie ſukni.) Iáłmużnę przykázuie/ y dáie zá pokutę zá
13:
grzechy/ áby ludzie vſzli potępienia.
Pokutá.

14:
Iáć was krzczę wodą.) Iákoż tedy Ewángelikowie śmieią ro=
15:
wnáć krzeſt Ianow z Páná Chriſtuſowym?
16:
Przydał też to nád wſsytko.) Grzech ktory przez pokutę nie ieſt
17:
oczyśćiony/ drugie grzechy wnet zá ſobą ćiągnie. Gregor: Przyczy=
Grzech zá grzechem idzie.

18:
ná męki Ianowey tá byłá/ iż mowił: Nie godzi ſię tobie mieć żo=
19:
ny brátá twego. A ieſliż to rzekł o żenie człowieczey/ iákożby rzekł
20:
więcey o pánnie Bogu poślubioney?
Nierządne małżeństwá.
Ieſli to rzeczono krolowi/
21:
iákoż dáleko więcey ma być innym mowiono? w ktorey ſpráwie y
22:
nam winę dáią. Ale ktorą? Iż zákázuiemy małżeńſtwá nieſłuſzne?
23:
Niechże pierwey otoż Ianá ś. winuią. Ambr: lib: 3. de Virgi.
24:
Ioſephá ſyná Elego.) Ten Eli (iáko niektorzy rozumieią) był
25:
właſny oćiec Pánny Máriey/ ktory inſzym imieniem zwány był
26:
Iehoiáchim/ ábo iáko poſpolićie mowią Ioáchim.
Ociec P. Máriey.
Bo iáko krol
27:
Ioáchim/ ktory był w záprowádzeniu do Bábilonu/ był też ná
28:
zwány Eliácym (Bo te imioná v Zydow iedno znáczą) ták podo=
29:
bieńſtwo że też oćiec P. Máriey był názwan Eliácym/ y ieſzcze
30:
krocey Eli. Ten tedy iż był świekrem Ioſephowym/ przeto Io=
31:
ſeph názwan ieſt ſynem ábo zięćiem iego: ácz był rodzonym ſy=
32:
nem Iákobowym. Ták Ianſenius, Gagneius, y inni.
33:
Káinánowego.) Ty ſłowá/ Ktory był Káinánow/ Bezá śmiele
34:
odrzuca y wymázuie: choćia ie máią zgodnie wſzytkie Græckie
35:
kśięgi ták ſtárego/ iáko y nowego teſtámentu. Skąd káżdy mo=
36:
że poznáć ſzczerość Ewángelikow: y iáko oni ſobie ſłowo Boże
37:
y piſmo ś. ważą: gdyż y ſámey Ewángeliey nie folguią: ále ią
38:
rozmáićie nicuią y krzyżuią.
Kálwinitowie fałſserze piſmá świętego.
Cc 3Rozdźiał


strona: 205

Ewángeliey Rozd: 4.205.
rozdział: 4
1:
ROZDZIAL IIII.
2:
1 Chriſtus ná puſzczy kuſzon od Szátáná. 16 W bożnicy w
3:
Názárećie czyta proroctwo Iſáiaſzowe. 21 Vkázuiąc/ iż ſię w
4:
nim wypełniło. 24 Zaden prorok nie ieſt przyięmny w oyczyznie
5:
ſwey. 29 Przetoż y P. Ieſus był wyrzucon od ſwych. 31 Vczy
6:
w Káphárnaumie. 33 Opętánego leczy. 38 Y świekrę Piotro=
7:
wę. 40 Y wiele inſzych niemocnych. 41 Dyabłom zákázuie áby
8:
go nie wyznawáli. 43 Chriſtus ná co poſłan.
Záczá: 12.
werset: 1
9:
A
IEſus pełen Duchá świętego/ wroćił ſię od
10:
Iordanu/ y záprowádzon ieſt przez Duchá ná
11:
puſzczą:

werset: 2y był przez czterdźieśći dni kuſzon
12:
od dyabłá. A nie iadł nic w one dni: á gdy ſię one
13:
ſkończyły * łáknął.
* potym.1 L. K. G. S.

werset: 3Y rzekł mu dyabeł: Ieſliś ieſt
14:
ſyn Boży/ rzecz kámieniowi temu áby ſię sſtał chle=
15:
bem.

werset: 4Y odpowiedźiał mu Ieſus *: Nápiſano ieſt;
* mowiąc.G.

16:
Iż nie ſámym chlebem " żyć będźie' człowiek ále w=
" żywie.NL. S.

17:
ſzelkim ſłowem Bożym.

werset: 5Y wwiodł go dyabeł ná go=
18:
rę wyſoką/ y vkazał mu wſzytkie kroleſtwá wſzego ś=
19:
wiátá w ocemgnieniu:

werset: 6y rzekł mu *: Tobie dam
* Dyabeł.G.

20:
władzą tę wſzytkę/ y ozdobę ich: bo mnie podáne ſą/
21:
á komu chcę dawam ie.

werset: 7Ty tedy ieſli ſię pokłoniſz
22:
przede mną/ będą twoie wſzytkie.

werset: 8A odpowiedáiąc
23:
Ieſus/ rzekł mu: * Nápiſano ieſt/ Pánu Bogu twe=
* Idz mi názad Szátánie.G.

24:
mu będźieſz ſię kłániał/ y iemu ſámemu ſłużył.

werset: 9Y
25:
wiodł go do Ieruzálem/ á poſtáwił go " ná ganku'
" ná ſsczyćie.

26:
kośćielnym: y rzekł mu: Ieſliś ieſt ſyn Boży/ zrzuć
27:
ſię ſam ſtąd ná doł.

werset: 10Abowiem nápiſano ieſt że án=
28:
iołom ſwym roſkazał o tobie/ áby ćię ſtrzegli:

werset: 11á iż
29:
ćię ná ręku nośić będą/ byś ſnać nie obráźił o kámień
30:
nogi twoiey.

werset: 12A odpowiedáiąc IEſus/ rzekł mu:
31:
Powiedźiano ieſt; Nie będźieſz kuśił Páná Bogá
32:
twego.

werset: 13A ſkończywſzy wſzytko kuſzenie dyabeł od=
33:
ſzedł od niego/ áż do czáſu.

TRZECIA CZESC EWángeliey, o Chryſtuſowym okazániu z náuką y z cudámi, nawięcey w Gálilei.
A Ieſus


strona: 206

Rozd: 4. według Lukaſzá.206.
Chriſtus náucza w bożnicách.
werset: 14
1:
A Ieſus wroćił ſię w mocy Duchá do Gálileiey:
2:
á wyſzłá o nim ſławá po wſzytkiey oney okoliczney
3:
kráinie.

werset: 15A on náuczał w bożnicách ich/ " y był' ſła=
" będąc.G.

4:
wny v wſzytkich.

Záczá: 13.
werset: 16
5:
Y przyſzedł do Názáretu/ gdźie był wychowan:
6:
y wſzedł według zwyczáiu ſwego w dźień Sobotni
7:
do bożnice: y wſtał czytáć.

werset: 17Y podano mu kśięgi
8:
Iſáiaſzá proroká. A otworzywſzy kśięgi/ nálazł miey=
9:
ſce gdźie było nápiſano:

werset: 18Duch Páńſki nádemną:
10:
dla tego mię pomázał/ ábym opowiedał Ewánge=
11:
lią vbogim: poſłał mię ábych vzdrowił ſkruſzone ná
12:
ſercu/

werset: 19ábych opowiedał więźniom wypuſzczenie/ y
13:
ślepym przeyrzenie/ żebym wypuśćił ná wolność z=
14:
nędzone/ y opowiedał rok Páńſki przyięmny/ - y dźień
15:
odpłáty'.

-G.
werset: 20A zámknąwſzy kśięgi/ oddał ie ſłudze/ y
16:
śiadł. A oczy wſzytkich w bożnicy były weń wlepio=
17:
ne.

werset: 21Y począł do nich mowić: Iż ſię dźiś ſpełniło
18:
to piſmo w vſzách wáſzych.

Záczá: 14.
werset: 22
19:
A wſzyſcy dawáli mu świádectwo: y dźiwowáli
20:
ſię onym wdźięcznym ſłowam/ ktore pochodźiły z vſt
21:
iego: y mowili; Izaż ten nie ieſt ſyn Ioſephow?

werset: 23
22:
y rzekł im: Pewnie mi rzeczećie tę przypowieść;
23:
Lekárzu/ vlecz ſámego śiebie.
Ewángelia w Poniedz: po 3. Niedz: w poſt.

24:
Coſmykolwiek ſłyſzeli żeś czynił w Káphárnau=
25:
mie/ vczyń y tu w oyczyznie twoiey.

werset: 24Y rzekł: Zá=
26:
prawdę wam powiedam; iż żaden prorok nie ieſt
27:
przyięmny w oyczyznie ſwoiey.

werset: 25W prawdźie mo=
28:
wię wam; było wiele wdow zá dni Eliaſzowych w
29:
Izráelu/ gdy było zámknione niebo do trzech lat y
30:
ſześći mieśięcy/ gdy był wielki głod po wſzytkiey źie=
31:
mi:

werset: 26á do żadney z nich nie był poſłan Eliaſz/ iedno
32:
do Sárepty Sydońſkiey do niewiáſty wdowy.

werset: 27Y
33:
wiele trędowátych było w Izráelu zá Elizeuſzá pro=
34:
roká: á żaden z nich nie był oczyśćion iedno Náá=
mán Syriá=


strona: 207

Ewángeliey Rozd: 4.207.
1:
mán Syriánin.

werset: 28Wſzyſcy tedy w bożnicy nápełnie=
2:
ni ſą gniewu/ ſłyſząc to.

werset: 29A powſtawſzy/ wyrzućili
3:
go precz z miáſtá: y wywiedli go áż ná wierzch gory/
4:
ná ktorey miáſto ich zbudowáne było/ áby go zrzući=
5:
li.

werset: 30A on przeſzedſzy przez pośrzodek ich/ poſzedł. *

Záczá: 15.
werset: 31
6:
Y przyſzedł do Káphárnaumá miáſtá Gálileyſkie=
7:
go: y tám ich náuczał w ſzábáty.

werset: 32Y zdumiewáli
8:
ſię nád náuką iego: bo byłá poważna mowá iego.

werset: 33
9:
A w bożnicy był człowiek máiący *; czártá nieczy=
* duchá.G.

10:
ſtego: y záwołał wielkim głoſem/

werset: 34mowiąc: Nie=
11:
chay/ co nam ztobą Ieſuſie Názáreńſki? przyſzedłeś
12:
zátráćić nas? znam ćię " ktoś ieſt'/ on Swięty Bo=
" iżeś ieſt.8 L.

13:
ży.

werset: 35Y zfukał go Ieſus/ mowiąc: Zámilkni/ á wy=
14:
nidź z niego. A czárt porzućiwſzy go w pośrzodku/
15:
wyſzedł od niego/ nic mu nie záſzkodźiwſzy.

werset: 36Y padł
16:
ſtrách ná wſzytki: y mowili ieden do drugiego: Coż
17:
to zá " rzecz/ iż z władzą y mocą roſkázuie duchom
" słowo.L.

18:
nieczyſtym/ á wychodzą?

Zácz: 16.
werset: 37
19:
Y rozchodźiłá ſię ſławá o nim ná wſzelkie mieyſce
20:
okoliczney kráiny.

Ewángelia we czwartek po 3. Niedz: w poſt. y w Sobotę po Swiątkách.
werset: 38
21:
A powſtawſzy - Ieſus' z bożnice/ wſzedł do domu
-G.

22:
Symonowego. A świekrá Symonowá zięta byłá
23:
gorączką wielką: y prośili go zá nią.

werset: 39Y ſtoiąc nád
24:
nią " roſkazał gorączce'/ y opuśćiłá ią. A nátychmiaſt
" zfukał gorączkę.G.

25:
wſtawſzy/ ſłużyłá im.

werset: 40A gdy záchodźiło ſłońce/ w=
26:
ſzyſcy ktorzykolwiek mieli choruiące rozlicznemi nie
27:
mocámi/ przywodźili ie do niego. A on ná kożdego z
28:
nich kłádąc ręce vzdrawiał ie.

werset: 41Wychodźili też
29:
czárći z wielu ich wołáiąc y mowiąc: Iżeś ty ieſt *
* Chriſtus.G. S.

30:
ſyn Boży. ále on grożąc nie dopuſzczał im mowić/ że
31:
wiedźieli iż on był Chryſtuſem.

werset: 42A gdy był dźień/ wy=
32:
ſzedſzy ſzedł ná puſte mieyſce: á rzeſze go ſzukáły. Y
33:
przyſzły áż do niego: y zátrzymawáły go áby nie odcho
34:
dźił od nich.

werset: 43A on rzekł do nich: Zeć mi też potrzebá
innym


strona: 208

Rozd: 5. według Lukaſzá.208.
1:
innym miáſtam opowiedáć kroleſtwo Boże: gdy=
2:
żem ná to poſłan.

werset: 44Y kazał w bożnicách Gáliley=
3:
ſkich. *


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
A nie iadł nic w one dni.) Tu ſię począł poſt czterdzieśći dni/
6:
ktory Apoſtołowie podáli kośćiołowi/ iáko świádczy Klimunt/
7:
Hieronym y Leo S. Pátrz Matth: 4. 2.
8:
Abowiem nápiſano.) Gdyż y ſam Szátan przywodźi piſmo
9:
przećiw Chriſtuſowi: á coż zá dziw że ie tákież przywodzą Mi=
10:
niſtrowie iego przećiw Kośćiołowi?
11:
Aż do czáſu.) Nie dziw iż Szátan y częſto y mocno kuśi Chrze=
12:
śćijány/ gdyż oto będąc od Páná Chriſtuſá zwyćiężony y ná gło=
13:
wę poráżony/ iednák o nim do końcá nie zwątpił/ ále go tylko do
14:
czáſu opuśćił.
Szátan do czáſu kuśić przeſtáie.
Toż też czyni zdraycá z Chrześćijány: że ich pośćie do
15:
czáſu opuſzcza/ áby ich záſię po wielkieynocy znowu opánował.
16:
Vczyn y tu.) Nie wſzędy Pan Bog cudá czyni/ ále obiera ná
17:
to pewne mieyſcá y perſony/ ná ktorych y przez ktore cudá czyni/
18:
y ludziam dobrodzieyſtwá dáie/ áczby ie mogł kędyżkolwiek czy=
19:
nić/ gdyby ſię ták podobáło woley y mądrości ieo. Aug: epist: 137.
Cudá nie wſsędy bywáią.

20:
Swiekrá Symonowá.) Piotr miał pierwey żonę/ ále ią opu=
21:
śćił po ſwym powołániu. Iáko y ſam wyznawa/ y Hieronym ś.
22:
y z nim inni Doktorowie świádczą.
Piotr opuśćił żonę.
rozdział: 5

23:
ROZDZIAL V.
24:
1 Chriſtus náucza w łodzi. 5 Piotr ná ſłowo iego wiele ryb
25:
poimał. 11 Y wſzytko opuśćiwſzy ſzedł zá Pánem. 13 Trędowá
26:
ty oczyśćiony. 16 Ieſus modli ſię ná puſzczy. 18 Páráliżowá
27:
tego vzdrawia. 20 y grzechy mu odpuſzcza. 27 Máttheuſzá
28:
wzywa. 31 Y ná ſzemránie Pháryzáyſkie odpowieda. 35 Poſty
29:
vczniow Páńſkich po odeśćiu iego.
Záczá: 17.
werset: 1
30:
Y
Stáło ſię gdy rzeſze nálegáły nań/ áby ſłu=
31:
cháły ſłowa Bożego/ á on ſtał podle ieźiorá
32:
Genezáretſkiego. Y vyźrzał dwie łodźi

Ewáng: Niedziele 4. po Swiątkách.
werset: 2
33:
ſtoiące przy ieźierze: á rybitwi wyſzedſzy z nich płoká=
34:
li śieći.

werset: 4A wſzedſzy w iednę łodź ktora byłá Symo=
35:
nowá/ prośił go áby máluczko odiechał od źiemie. A
Ddśiadſzy/


strona: 209

Ewángeliey Rozd: 5.209.
1:
śiadſzy/ vczył rzeſze z łodźi.

werset: 4A gdy przeſtał mowić/
2:
rzekł do Symoná: Záiedź ná głębią/ á zápuśććie
3:
śieći wáſze ná połow.

werset: 5A Symon odpowiedźiaw=
4:
ſzy/ rzekł mu: Náuczyćielu/ przez cáłą noc prácuiąc/
5:
niceſmy nie vłowili: wſzákże ná ſłowo twe zápuſz=
6:
czę śieć.

werset: 6A gdy to vczynili/ zágárnęli ryb mno=
7:
ſtwo wielkie/ áż ſię rwáłá śieć ich.

werset: 7Y ſkinęli ná
8:
towárzyſze co byli w drugiey łodźi/ áby przybyli á rá=
9:
towáli ie. Y przybyli/ y nápełnili obie łodźi/ áż ſię * zá=
* máłonieNL. N G. S.

10:
nurzáły.

werset: 8Co widząc Symon Piotr/ vpadł v kolan
11:
Ieſuſowych/ mowiąc: Wynidź odemnie/ bomći ieſt
12:
człowiek grzeſzny/ Pánie.

werset: 9Abowiem go było zdu=
13:
mienie ogárnęło/ y wſzytkie co przy nim byli/ z onego
14:
połowu ryb/ ktory poimáli.

werset: 10Tákże też Iákubá y Ia
15:
ná ſyny Zebedeuſzowe/ ktorzy byli towárzyſze Symo=
16:
nowi. Y rzekł Ieſus do Symoná: Nie boy ſię: od
17:
tąd iuż/ ludźie łowić będźieſz.

werset: 11A wyćiągnąwſzy ło=
18:
dźi ná źiemię/ wſzytko opuśćiwſzy/ ſzli zá nim. *

Záczá: 18.
werset: 12
19:
Y sſtáło ſię/ gdy był w iednym mieśćie/ álić
20:
oto mąż pełny trędu/ á vyzrzawſzy Ieſuſá - y' padſzy
-5 L. G.

21:
ná oblicze */ prośił go mowiąc: Pánie/ ieſli chceſz/
* ſwoie.K.

22:
możeſz mię oczyśćić.

werset: 13A śćiągnąwſzy rękę/ dotknął
23:
ſię go/ mowiąc: Chcę: bądź oczyśćion. A nátych=
24:
miaſt odſzedł trąd od niego.

werset: 14A on mu przykazał
25:
áby nikomu nie powiedał: ále ſzedſzy/ práwi, vkaż ſię
26:
kápłanowi/ y odday ofiárę zá oczyśćienie twoie/ iá=
27:
ko roſkazał Moyzeſz/ ná świádectwo im.

werset: 15Y roz=
28:
chodźiłá ſię o nim tym więcey powieść. y ſchodźiły
29:
ſię wielkie rzeſze áby ſłucháli/ y byli * vzdrowieni od
* od niego.G.

30:
niemocy ſwoich.

werset: 16A on vſtępował ná puſtynią/ y
31:
modlił ſię.

Záczá: 19.
Ewángelia w piątek po Swiątkách.
werset: 17
32:
Y przydáło ſię dniá iednego/ gdy on " śiedźiał' v=
" był.G.

33:
cząc. Y ſiedźieli tez Pháryzeuſzowie y zakonni Dokto
34:
rowie ktorzy ſię byli zeſzli ze wſzyſtkich miáſteczek
Gáliley=


strona: 210

Rozd: 5. według Lukaſzá.210.
1:
Gálileyſkich y Iudſkich y z Ieruzálem: " á moc Páń=
2:
ſka byłá ku vzdrowieniu ich.

" To ieſt, á Pan mocy ſwey vżywał, vzdrawiáiąc ludzie. Hebráiſm.
werset: 18A oto mężowie nio=
3:
ſący ná łożku człowieká ktory był ruſzony powie=
4:
trzem: y ſzukáli iákoby go wnieść/ y poſtáwić przed
5:
nim.

werset: 19A nie nálazſzy ktorędyby go wnieśli prze rze=
6:
ſzą/ wſtąpiwſzy ná dách/ przez dáchowki ſpuśćili go z
7:
łożkiem w pośrzodek przed Ieſuſá.

werset: 20ktorych wiárę
8:
vyzrzawſzy rzekł *: Człowiecze/ " odpuſzczáią ſię to=
* mu.G.
" maſs odpuſsczenie grzechow twoich.

9:
bie grzechy twoie.

werset: 21Y poczęli myślić Doktorowie
10:
y Pháryzeuſzowie mowiąc: Ktoż ieſt ten co mowi
11:
bluźnierſtwá? ktoż może odpuśćić grzechy/ iedno
12:
ſam Bog?

werset: 22A Ieſus poznawſzy myśli ich/ odpowie=
13:
dáiąc rzekł do nich: Coż myślićie* w ſercách wá=
* zle.NL. NG.

14:
ſzych?

werset: 23Coż ieſt łácnieyſzego rzec; Odpuſzczáią ſię
15:
tobie grzechy: czyli rzec; Wſtań/ á chodź?

werset: 24Lecz
16:
ábyśćie wiedźieli iż Syn człowieczy ma władzą ná
17:
źiemi odpuſzczáć grzechy (rzekł ruſzonemu powie=
18:
trzem) Tobie mowię/ wſtań/ á wźiąwſzy łożko two=
19:
ie/ idź do domu twego.

werset: 25A nátychmiaſt wſtawſzy
20:
przed nimi/ wźiąwſzy " to ná czym' leżał/ ſzedł do do=
" łożko ná ktorym.NLyG.

21:
mu ſwego/ chwaląc Bogá.

werset: 26Y zdumienie zięło w=
22:
ſzyſtkich: y chwalili Bogá. Y nápełnili ſię boiáźni/
23:
mowiąc: Zeſmy dźiś dźiwy widźieli. *

Zácz: 20.
Ewángelia w Wigilią S. Máttheuſzá.
werset: 27
24:
A potym wyſzedł/ y vyrzał Celniká imieniem Le=
25:
wiego/ śiedzącego ná cle/ y rzekł mu: Podź zá mną

werset: 28
26:
A on wſzytkiego zániechawſzy/ wſtał y ſzedł zá nim.

werset: 29
27:
Y vczynił przeń Lewi wielką vcztę w domu ſwoim:
28:
y byłá wielka rzeſza Celnikow/ y innych ktorzy z ni=
29:
mi śiedźieli.

werset: 30Y ſzemráli Pháryzeuſzowie y Dokto=
30:
rowie ich/ mowiąc ku vczniom iego: Przeczże z Cel=
31:
niki y z grzeſzniki iadaćie y pijaćie?

werset: 31A Ieſus odpo=
32:
wiedźiawſzy rzekł do nich: Nie potrzebuiąć zdrowi
33:
lekárzá: ále ći co ſię źle máią.

werset: 32Nie przyſzedłem wzy
34:
wáć " ſpráwiedliwych/ ále grzeſznych ku pokućie. *
" To ieſt, tych ktorzy ſię zá ſpráwiedliwe máią, y mniemáią żeby im Chriſtuſá nie potrzeba

Dd 2A oni


strona: 211

Ewángeliey Rozd: 5.211.
Zácz: 21.
werset: 33
1:
A oni rzekli k niemu: Przeczże vczniowie Ia=
2:
nowi poſzczą częſto/ y modlitwy czynią/ tákże y Phá=
3:
ryzáyſcy: á twoi iedzą y piją?

werset: 34A on rzekł do nich:
4:
Zali możećie vczynić/ żeby " ſynowie oblubieńcowi'
" Synowie łożnice ábo łożá małżenskiego.G.Hebraiſm. to ieſt ſwátowie.

5:
pośćili/ poki z nimi ieſt oblubieniec?

werset: 35Lecz przyi=
6:
dą dni/ gdy też oblubieniec będźie wźięt od nich/ te=
7:
dy w one dni pośćić będą.

werset: 36Y powiedźiał im też po=
8:
dobieńſtwo: Iż " zaden płátá ſukná nowego nie przy=
" Stąd zrozumieſs mieyſce podobne, v Mattheuſsá y Márká, przytrudnieyſsym.

9:
ſzywa do ſzáty ſtárey: bo ináczey/ y nowe drze/ y nie
10:
przyſtoi ſtáremu płát od nowego.

werset: 37Y żaden nie le=
11:
ie winá nowego w ſtáre ſtátki: bo ináczey wino no=
12:
we rozſádźi ſtátki/ y ſámo wyćiecze/ y ſtátki ſię zepſu=
13:
ią.

werset: 38ále nowe wino ma być lano w ſtátki nowe: á
14:
oboie bywáią záchowáne.

werset: 39A żadny pijąc ſtáre/ nie
15:
wnet chce nowego. bo mowi; Lepſze ieſt ſtáre.


16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
W łodz ktora byłá Symonowá.) Vyzrzawſzy Pan dwie łodzi/
18:
wſtąpił w łodz Piotrowę/ y z niey náuczał: dawáiąc znáć/ iż
19:
Pan Chriſtus mieſzka y vczy tylko w tym kośćiele ktory Piotr rzą=
20:
dzi y ſpráwuie. Iáko y Ambroży ś. obaczył to mowiąc: Do tey
21:
ſámey łodzi kośćiołá Pan wſtąpił/ w ktorey Piotr ieſt Miſtrzem
22:
poſtánowion: y przetoż też iemu rzeczono;
Chriſtus vczy w łodzi Piotrowey.
Záiedz ná głębią:
23:
nie tylko áby on iáko przednieyſzy ſprawcá y miſtrz rybitwow/
24:
ná łowienie ryb inne wywodził: ále áby też głębſze y trudnieyſze
25:
ſpory y kontrowerſye około wiáry decidował/ y deklárował.
26:
Ambroſius in Lucam.
27:
Zágárnęli ryb mnoſtwo wielkie.) Y tym cudem przeznáczył
28:
Pan Chriſtus/ iáko dziwne ſzczęśćie miał mieć Piotr w náwracá=
29:
niu ludzi do niego/ ták Zydow iáko y Pogánow.
Piotrowe przodkowánie.
Ták iż iedną to=
30:
nią y iednym kazániem poćiągnął do ſwey łodzi/ to ieſt do kośćio
31:
łá Chriſtuſowego/ wielkie mnoſtwo ludzi/ iáko teraz ryby. Co
32:
też potym y ſam przez ſię/ y przez potomki ſwe czynił/ y czynić bę=
33:
dzie áż do ſkończenia świátá.
34:
Dáli znáć towárzyſsom.) Ták wiele prace y roboty miał Piotr/
35:
że mu było trzebá żądáć pomocy towárzyſzow/ y przyćiągnąć dru=
36:
gą łodz do śiebie.
Piotrowi pomocnicy.
Co znáczyło ſpoł robotniki y towárzyſze iego
w opowiedá=


strona: 212

Rozd: 5. według Lukaſzá.212.
1:
w opowiedániu Ewángeliey/ y złączenie Zydowſtwá y Pogáń=
2:
ſtwá w iednę łodz kośćiołá Páná Chriſtuſowego. Ambr: lib: 4.
3:
in Lucam cap: vltimo.
4:
Ludzie łowić będzieſs.) Ze to wſzyſtko znáczyło prace y drogi
5:
Piotrowe około náwracánia świátá do Páná Bogá/ y iego wła=
6:
ſne przywileie; znáć to z oſobnych obietnic Páńſkich iemu nawię=
7:
cey vczynionych.
Piotrowe przywileie.
Iáko y tu iemu ſámemu rzekł/ że miał ludzie ło=
8:
wić. Acz y inſzym potym dał tenże vrząd iáko pomocnikom iego.
9:
Wſtąpiwſsy ná dách.)
Stáránie o duſze.
Dziwna pilność około zdrowia ćieleſne=
10:
go: y przykład nam/ ábyſmy wżdy rowną/ ieſli nie więtſzą pracą
11:
podeymowáli/ około zdrowia duſznego/ ták náſzego/ iáko y bli=
12:
znich náſzych: przywodząc kogo możemy do kośćiołá iego/ y do
13:
S. Sákrámentow/ choćia z pracą y z nakłádem náſzym.
14:
Ktorych wiárę vyzrzawſsy.) Wielki ieſt Pan (mowi Ambroży
15:
S.) y dla cudzych zaſług innym przepuſzcza.
Przyczynce do Bogá.
Przetoż y ty/ ieſli
16:
wątpiſz żebyś ſam miał doſtáć odpuſzczenia ćięſzkich grzechow
17:
ſwoich/ vżywayże przyczyńcow/ vżyway pomocy kośćiołá/ ktory
18:
ſię zá tobą przyczynić może/ y otrzymáć zá ćię/ czegoby tobie ſá=
19:
memu Bog nie dał. To Ambroży S.
20:
Syn człowieczy ná ziemi.) Tym cudem pokazał (mowi Cyril=
21:
lus) iż Syn człowieczy może grzechy ná ziemi odpuſzczáć. Co
22:
rzekł y dla śiebie/ y dla nas. Bo on iáko Bog sſtawſzy ſię czło=
23:
wiekiem/ y iáko Pan zakonu grzechy odpuſzcza. A myſmy też od
24:
niego ták dziwną łáſkę wzięli. Abowiem rzekł vczniom: Kto=
25:
rych odpuśćićie grzechy ſą im odpuſzczone. Iákoż tedy nie wię=
26:
cey ſam grzechy odpuſzcza: ktory innym dał moc toż czynienia?
27:
To poty Cyrillus.
Chriſtus ná ziemi przez sługi ſwe grzechy odpuſscza.

28:
Wſsytkiego zaniechawſsy.) Dziwna moc Páná Chriſtuſowá/
29:
ktory w ocemgnieniu ſercá ludzkie ták odmienić może/ żeby to
30:
wſzytko zá gnoy potym mieli/ w czym ſię pierwey nawięcey ko=
Moc Chriſtuſowá w powołániu ludzi.

31:
cháli. Co nie tylko ná on czás czynił obcuiąc ná ziemi: ále y po
32:
dziś dzień w kośćiele ſwym czyni. Bo ták y Antoni y Fránći=
33:
ſzek S. y wiele innych ludzi świętych/ ná ſámo vſłyſzenie ſłow
34:
Chriſtuſowych w kośćiele czytánych/ náśládowáli go wſzyſtko
35:
opuśćiwſzy.
rozdział: 6

36:
ROZDZIAL VI.
37:
Vczniowie rwą kłoſy w Szábát. 6 Vſchłą rękę leczy. 8
38:
Widzi myśli ludzkie. 12 Nocuie ná modlitwie. 13 Obiera Apo=
Dd 3ſtoły.


strona: 213

Ewángeliey Rozd: 6.213.
1:
ſtoły. 17 Wiele chorych leczy. 20 Błogoſłáwieńſtwá. 24 Kto=
2:
rym biádá. 27 Miłowáć nieprzyiacioły każe. 29 Y krzywdy
3:
ſkromnie znośić. 34 Pożyczáć bez lichwy. 36 Y być miłośier=
4:
nymi. 37 Nie poſądzáć/ Odpuſzczáć. 38 Dáwáć. Miárá do=
5:
bra. 39 Slepy wodz ślepego. 42 Trzaſzczká y tram w oku. 43
6:
Drzewo znáć z owocu. 45 A ſerce z vczynkow. 47 Słuchácze
7:
budownikowi podobni.
Záczá: 22.
werset: 1
8:
S
Stáło ſię też " w ſzábát wtoropierwſzy'/ gdy
" To ieſt, w oktáwę Páſchy: ktora tákże byłá święta y vroczyſta, iáko y ſámá Páſchá: wyiąwſsy tylko iedzenie báránká.

9:
ſzedł przez zbożá/ iz vczniowie ieo rwáli kłoſy/
10:
y iedli/ wyćieráiąc rękomá.

werset: 2A niektorzy z
11:
Pháryzeuſzow mowili im: Co czynićie co ſię nie go=
12:
dźi * w ſzábáty?
* czynićG.

werset: 3A Ieſus odpowiedáiąc/ rzekł
13:
do nich: Azaśćie tego nie czytáli co vczynił Dawid/
14:
gdy ſam łáknął y ći co z nim byli?

werset: 4iáko wſzedł
15:
do domu Bożego/ y wźiął chleb " pokłádny'/ y iadł/ y
" ofiárowny.G.

16:
dał tez tym ktorzy z nim byli: ktorego nie godźiło ſię
17:
iádáć iedno ſámym kápłanom?

werset: 5Y mowił im:
18:
Ze Syn człowieczy ieſt pánem y ſzábátu.

werset: 6Sſtáło
19:
ſię też y w drugi ſzábát/ że wſzedł do bożnice/ y vczył.
20:
A był tám człowiek/ ktorego ręká práwa byłá v=
21:
ſchłá.

werset: 7Y podſtrzegáli go Doktorowie y Pháryzeu=
22:
ſzowie ieſliby * w ſzábát vzdrawiał: áby náleźli czym=
* go.G.

23:
by go obwinili.

werset: 8A on wiedźiał myśli ich: y rzekł
24:
człowiekowi ktory miał rękę vſchłą: Wſtáń/ á ſtáń
25:
w pośrzodku. Y powſtawſzy ſtánął.

werset: 9Rzekł tedy
26:
do nich Ieſus: " Pytam was' " ieſli' ſię godźi w ſzábá=
" Spytam was.3 L. G. S.
" co.G.

27:
ty dobrze czynić czyli zle? " duſzę' záchować czyli zá=
" żywot ábo człowieká. Hebráiſm.

28:
tráćić?

werset: 10A poyźrzawſzy po wſzytkich rzekł człowie=
29:
kowi: Wyćiągni rękę twoię. " Y wyćiągnął': y przy=
" A on ták vczynił.G.

30:
wrocona mu ieſt ręká iego *.

* zdrowa iáko druga.NL. G. S.
werset: 11A oni nápełnili ſię
31:
ſzáleńſtwá: y námawiáli ſię coby vczynić Ieſuſowi.

Záczá: 23.
Ewángelia ná dzień S. Bártłomieiá.
werset: 12
32:
Y sſtáło ſię w oneż dni/ odſzedł ná gorę modlić
33:
ſię: y nocował ná modlitwie Bożey.

werset: 13A gdy był
34:
dźień/ przyzwał vczniow ſwych: y wybrał z nich dwu=
naśćie


strona: 214

Rozd: 6. według Lukaſzá.214.
1:
naśćie (ktore też názwał Apoſtoły)

Apoſtoł, po náſsemu posłániec ábo poſeł.
werset: 14Symoná kto=
2:
rego názwał Piotrem/ y Andrzeiá brátá iego/ Iáku=
3:
bá y Ianá/ Philippá y Bártłomieiá/

werset: 15Máttheuſzá
4:
y Thomaſzá/ Iákubá Alpheuſzowego y Symoná kto
5:
rego zową Zelotem/

werset: 16- y' Iudę Iákobowego/ y Iu=
6:
daſzá Iſzkáryotá/ ktory był zdraycą.

-G.
Zácz: 24.
werset: 17
7:
A ſzczedſzy z nimi/ ſtánął w polu ná rowninie/ y
8:
rzeſza vczniow iego/ y mnoſtwo wielkie ludu ze w=
9:
ſzytkiey Iudſkiey źiemie y z Ieruzálem/ y z kráiu po=
10:
morſkiego - y z' Tyru y Sydonu:
-L. G. S.

Ewángelia ná ś. Sebeſtyan/ y w wigilią wſzech świętych/ y o Męczennikách.
werset: 18ktorzy byli przy=
11:
ſzli áby go ſłucháli/ y byli vzdrowieni od niemocy
12:
ſwoich. Y ći ktorzy nágábánie mieli od duchow
13:
nieczyſtych/ vzdrawiáni byli.

werset: 19Y wſzytká rzeſza prá=
14:
gnęłá ſię go dotknąć: ábowiem moc wychodźiłá od
15:
niego/ y vzdrawiáłá wſzytki.

werset: 21A on podniozſzy o=
16:
czy * ná vcznie ſwoie/ mowił: Błogoſłáwieni vbo=
* ſwe.G.

17:
dzy: boć wáſze ieſt kroleſtwo Boże.

werset: 21Błogoſłá=
18:
wieni ktorzy teraz łákniećie: bo będźiećie náſyceni.
19:
Błogoſłáwieni ktorzy płáczećie teraz: bo ſię śmiać
20:
będźiećie.

werset: 22Błogoſłáwieni będźiećie gdy was bę=
21:
dą nienawidźieć ludźie/ y gdy was wyłączą/ y będą
22:
ſromoćić/ á imię wáſze wyrzucáć iáko złe/ dla Syná
23:
człowieczego.

werset: 23Weſelćieſz ſię dniá onego y ráduy=
24:
ćie ſię: boć oto zapłátá wáſzá ieſt obfita w niebie. *
25:
Boć tymże ſpoſobem Prorokom czynili oyco=
26:
wie ich.

Zácz: 25.
werset: 24
27:
Wſzákże biádá wam bogaczom: " bo iuż' " ma=
" ktorzy.N L.
" odnieſliśćie.G.

28:
ćie poćiechę wáſzę.

werset: 25Biádá wam ktorzyśćie ſię
29:
náſyćili: ábowiem łáknąć będźiećie. Biádá wam
30:
ktorzy ſię teraz śmieiećie: bo będźiećie nárzekáć y
31:
płákáć.

werset: 26Biádá * kiedy was będą wychwáláć - w=
* wam.3 L. N G. S.
-L. G. S.

32:
ſzyścy' ludźie: boć też tákże czynili fałſzywym proro=
33:
kom oycowie ich.

werset: 27Aleć wam powiedam ktorzy ſłu=
34:
chaćie: Miłuyćie nieprzyiaćioły wáſze: Czyńćie
dobrze


strona: 215

Ewángeliey Rozd: 6.215.
1:
dobrze tym co was nienawidzą.

werset: 28Błogoſławćie
2:
tym co was przeklináią: á modlćie ſię zá tymi kto=
3:
rzy was potwarzáią.

werset: 29Y temu ktoćby dał pogę=
4:
bek/ náſtaẃ * y drugiego: á temu ktoryćby brał
* mu.N L. S.

5:
płaſzcz/ y ſukniey nie zbraniay.

werset: 30Y káżdemu ktory=
6:
by ćię o co prośił/ day: á temu co twoie bierze/ nie v=
7:
pominay ſię.

Zácz: 26.
werset: 31
8:
A iáko chcećie áby wam ludźie czynili/ tákże
9:
im y wy czyńćie.

werset: 32A ieſli miłuiećie te ktorzy was
10:
miłuią/ coż zá " dźiękę' maćie? ábowiemći y grzeſznicy
" łáskę, ábo zapłátę.

11:
miłuią te co ich miłuią.

werset: 33A ieſli dobrze czynićie tym
12:
ktorzy wam dobrze czynią/ coż zá dźiękę maćie? ábo=
13:
wiemći y grzeſznicy toż czynią.

werset: 34A ieſli pożycza=
14:
ćie tym od ktorych ſię ſpodźiewaćie odebráć/ coż zá
15:
dźiękę maćie? ábowiemći y grzeſznicy grzeſznikom
16:
pożyczáią/ áby tyleſz odebráli.

werset: 35Przetoż miłuyćie
17:
nieprzyiaćioły wáſze: czyńćie dobrze y pożyczayćie/
18:
niczego ſię - ſtąd' nie ſpodźiewáiąc: á będźie wielka
-G.

19:
zapłátá wáſzá/ y będźiećie ſynmi Nawyżſzego: ábo=
20:
wiem on dobrotliwy ieſt przećiw niewdźięcznym
21:
y złym.

Ewáng: Nied: pierwſzey po Swiątkách.
werset: 36
22:
A ták bądźćie miłośierni/ iáko y Oćiec wáſz mi=
23:
łośierny ieſt.

Zácz: 27.
werset: 37
24:
Nie ſądzćie/ á nie będźiećie ſądzeni. Nie po=
25:
tępiayćie/ á nie będźiećie potępieni. Odpuſzczayćie/
26:
á będźie wam odpuſzczono.

werset: 38Dawayćie/ á będźie
27:
wam dano. miárę dobrą y nátłoczoną y potrzęśio=
28:
ną y opływáiącą dádzą ná łono wáſze. Bo tąż miá=
29:
rą ktorą mierzyćie/ będźie wam odmierzono.

werset: 39Y
30:
powiedźiał im podobieńſtwo: Izali może ślepy
31:
ślepego prowádźić? ázaż nie obádwá w doł " wpa=
32:
dáią'.

" wpádną.5 L. K. G.
werset: 40Nie ieſtći vczeń nád miſtrzá *: lecz doſko=
* ſwego.G.

33:
náły káżdy będźie/ - będźieli' iáko miſtrz iego.
-G.

werset: 41A
34:
coż widźiſz trzaſzczkę w oku brátá twego: á tramu
ktory


strona: 216

Rozd: 6. według Lukaſzá.216.
1:
ktory maſz w oku właſnym/ nie baczyſz?

werset: 42Abo iáko
2:
możeſz rzec brátu twemu: Bráćie/ dayći wyrzucę
3:
trzaſzczkę " z oká twego': ſam tramu ktory iest w oku
" ktora ieſt w oku twoim.G.

4:
twym nie bacząc? Obłudniku/ wyrzuć pierwey tram
5:
z oká twego: á tedy przeyźrzyſz ábyś wyrzućił trzaſz=
6:
czkę " z oká' brátá twego. *
" w oku.G.

werset: 43
7:
Abowiem nie ieſt drzewo dobre/ ktore czyni
8:
złe owoce: áni drzewo złe/ ktore czyni owoc dobry.

werset: 44
9:
Gdyż káżde drzewo z właſnego owocu bywa po=
10:
znáne: Boć nie zbieráią z ćiernia fig: áni z głogu
11:
zbieráią winnych iágod.

werset: 45Człowiek dobry z dobrego
12:
ſkárbu ſercá ſwego wynośi dobre: á zły człowiek/ ze złego ſkárbu * wynośi złe. Abowiem z obfitośći ſer=
* ſercáſweo. G.

13:
cá/ vſtá * mowią.
* iego.G.

werset: 46
14:
Przeczże mię tedy zowiećie Pánie/ Pánie: á nie
Zácz: 28.

15:
czynićie tego co powiedam?

werset: 47Káżdy ktory przycho=
16:
dźi do mnie/ á ſłucha ſłow moich/ y czyni ie: okażę
17:
wam komu ieſt podobnym.

werset: 48Podobny ieſt człowie=
18:
kowi dom buduiącemu/ ktory wykopał głęboko/ y zá=
19:
łożył fundáment ná ſkále. á gdy wezbráłá powodź/
20:
otrąćiłá ſię rzeká o on dom/ ále go nie mogłá poru=
21:
ſzyć. bo był záłożony ná ſkále.

werset: 49Lecz ten ktory ſłu=
22:
cha á nie czyni/ podobien ieſt człowiekowi ktory bu=
23:
duie dom - ſwoy' ná źiemi bez gruntu: o ktory otrą=
-G.

24:
ćiłá ſię rzeká/ y nátychmiaſt vpadł: y sſtáło ſię obá=
25:
lenie domu onego wielkie.


26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
Y tegośćie nie czytáli.) Doktorowie y Pháryzeuſzowie chlubili
28:
ſię vmieiętnośćią y rozumieniem piſmá ś. ále Zbáwićiel náſz głup=
29:
ſtwo y nieumieiętność ich częſto pokázuie. Ták dziśieyſzy Hæ=
30:
retykowie ſámym ſobie wykład y wyrozumienie piſmá przypiſu=
31:
ią: ále Kátholikom nie trudno pokázáć/ iż ábo nic/ ábo máło
32:
piſmá rozumieią.
Hæretycy nie rozumieią piſmá.

33:
Nocował ná modlitwie.)
Modlitwá gdy kápłany święcą

34:
Pátrz iákie Pan przygotowánie vczy=
Eenił/ pierwey


strona: 217

Ewángeliey Rozd: 6.217.
1:
nił/ pierwey niżli Apoſtoły obrał. Dáiąc przykład kośćiołowi
2:
pilney y nieprzeſtáyney modlitwy ná ten czás gdy kápłany świę=
3:
cą/ y káżdemu ktory co znácznego chce począc ku chwale Bożey.
4:
Ktore názwał Apoſtoły.) Acz Apoſtoł po Græcku tylko zná=
5:
mionuie poſłáńcá/ ábo poſłá: wſzákże to ieſt imię nawyżſzego v=
6:
rzędu/ przełożeńſtwá y godnośći w kośćiele Páná Chriſtuſowym:
7:
z ktorego kiedy wypadł Iudaſz/ ná to mieyſce Máćiey był wy=
8:
brány/ áby liczbę dwunaśćie nápełnił.
Apóſtołowie.
Przetoż ſię ſtrzeż zdrády
9:
Hæretykow/ ktorzy ſtąd dowodzą/ że Apoſtołowie/ iáko poſłowie/
10:
nie mogli nic inſzego czynić ábo mowić/ iedno co im wyráznie
11:
zlecono.
Zdrády hæretyckie w piſmá náćiągániu.
Tegoć też fortelu vżywáią/ przekłádáiąc Dozorce miá=
12:
ſto Biſkupow/ kędy w Græckim ſtoi ὲπσκοπος: Stárſze miá=
13:
ſto kápłanow/ gdzie po Græcku ſtoi πρεσβυτες: miáſto po=
14:
kuty vpámiętánie/ kędyμετάυοια miáſto krztu ponurzenie/ gdzie
15:
ſtoi βαπτισμὸς. Iákoby te ſłowá nic więcey nie znáczyły/ iedno
16:
to co zwierzchu podawáią: choćia w piśmie coś więtſzego zná=
17:
czą. Pátrz Matth: 3. 2. y 6.
18:
Symoná.) Piotr w liczbie Apoſtołow wſzędy przodek trzyma/
19:
też y przed Iędrzeiem ſtárſzym brátem ſwoim/ y pierwey od Chri=
20:
ſtuſá powołánym. Pátrz Matth: 10. 2.
Piotrowe przodkowánie.

21:
Weſelćie ſię.) Wſzytkie vtrapienia y prześládowánia ktore Ká=
22:
tholiki dla Chriſtuſá y powſzechney wiáry potykáią/ prawdziwie
23:
ſą wielkie błogoſłáwieńſtwá/ y záſługuią zapłátę żywotá wieczne
24:
go. Z drugiey ſtrony wſzytkie ſzczęśćia tego świátá bez Chriſtuſá
25:
y wiáry prawdziwey/ nie ſą nic inſzego/ iedno vſtáwiczna nędzá
26:
y początek wiecznego potępienia.
Wielkie ſsczęśćie ćierpieć dla Chriſtuſá.

27:
Biádá kiedy was będą wychwaláć.) To przeklęctwo należy wła=
28:
śnie dziśieyſzym hæretykom/ ktorzy tákież prożną chwałą ſwych v=
29:
czniow y ſłucháczow vnieśieni/ wdzięczne im rzeczy vmyślnie po=
30:
wiádáią/ y vſzy ich łeſkcą: y ták ie ná duſzy zábijáią. Iáko y fałſzy=
31:
wi prorocy czynili/ ktore niezbożni oni y ćieleſni Zydzi zálecáli y
32:
wielce ważyli.
Biádá hæretykom.

33:
Nic ſię ſtąd nie ſpodziewáiąc.)
Lichwá zákazána.
Nie ták rozumieć maſz/ żebyć ſię
34:
áni ſumy pożyczoney ſpodziewáć nie godziło (boćby to iuż był
35:
nie pożyczek ále dárowánie) ále ábyś pożyczał/ nie ſpodziewáiąc
36:
ſię żadney nagrody/ áni zyſku dla onego pożyczku/ oprocz ſámey
37:
ſumy pożyczoney/ á zapłáty y nagrody od ſámego Bogá. Co
38:
ſnádnie obaczyſz/ weyzrzawſzy w te ſłowá/ ktore Pan przed tym
39:
mowi: Ieſli pożyczaćie tym od ktorych ſię nádziewaćie odebráć/
coż zá


strona: 218

Rozd: 7. według Lukaſzá.218.
1:
coż zá zapłátę mieć będziećie? Boć y grzeſznicy grzeſznikom poży=
2:
czáią/ áby zá rowno odebráli: to ieſt áby im podobne ábo row=
3:
ne oddáli dobrodzieyſtwo/ áby im záſię w potrzebie pożyczyli.
4:
Ale wy pożyczayćie y dobrze czyńćie/ nie względem żadney nagro=
5:
dy y zapłáty od ludzi/ ále tylko od ſámego Bogá.
6:
Y záłożył fundáment na skále.) Ten gruntownie buduie/ ktory
7:
ma wiárę y vczynki dobre: A ten lepak ná piaſku buduie/ ktory
8:
vfa w wierze/ ábo w czytániu y vmieiętnośći piſmá; ále nie czyni
9:
áni żywie według piſmá.
rozdział: 7

10:
ROZDZIAL VII.
11:
9 Wiárá Setnikowá. 10 ktorego ſługę Pan vzdrowił. 15 Sy=
12:
ná iedney wdowy ożywił. 19 Ian dwu vczniow do Chriſtuſá
13:
wypráwił. 24 Po ktorych odeśćiu Pan záleca Ianá. 32 Dzieći
14:
ná rynku śiedzące. 36 V Symoná Pháryzeuſzá v ſtołu śiedzące=
15:
mu. 37 Niewiáſtá nogi łzámi vmywa. 41 Dwá dłużnicy. 47
16:
Więcey miłuiącemu/ więcey odpuſzczáią.
werset: 1
17:
A
Gdy dokończył wſzyſtkich ſłow ſwych " do vſzu
18:
ludu/ wſzedł do Káphárnáumá.
" ktorych on lud słuchał. Hebr.

werset: 2A niekto=
19:
rego Rotmiſtrzá ſługá źle ſię máiąc " poczynał
" konał.

20:
vmieráć: ktory v nieo był ważny.

werset: 3A vſłyſzawſzy o Ie=
21:
ſuſie/ poſłał do niego ſtárſze Zydowſkie/ proſząc go áby
22:
przyſzedſzy vzdrowił ſługę ieo.

werset: 4A oni przyſzedſzy do Ie=
23:
ſuſá/ prośili go z pilnośćią/ mowiąc mu: Iż godźien
24:
ieſt ábyś mu to vczynił.

Pátrz Náuki. Mat: 8. v 8.
werset: 5Abowiem narod náſz mi=
25:
łuie: y onże nam zbudował bożnicę.

werset: 6Tedy Ieſus
26:
ſzedł z nimi. A gdy iuż nie dáleko był od domu/ poſłał
27:
do niego Rotmiſtrz przyiaćioły/ mowiąc: Pánie/
28:
nie trudź ſię. Boćiem nie ieſt godźien/ ábyś wſzedł
29:
" pod dách moy':

" do domu mego.
werset: 7Przetożem ſię y ſam nie miał zá go=
30:
dnego/ ábych był miał przyść do ćiebie: ále rzekni ſło=
31:
wem/ á ozdrowieie ſługá moy.

werset: 8Boćiem y ia ieſt
32:
człowiek " pod władzą poſtánowiony'/ máiąc pod ſo=
" zwierzchnośći podległy.

33:
bą żołnierze: y mowię temu; Idź/ á idźie: á drugie=
34:
mu; Przydź/ y przychodźi: á ſłudze moiemu; Vczyń
Ee 2to/ y czy=


strona: 219

Ewángeliey Rozd: 7.219.
1:
to/ y czyni.

werset: 9Co vſłyſzawſzy Ieſus/ dźiwował ſię*:
* iemu.G.

2:
y obroćiwſzy ſię rzekł rzeſzam zá ſobą idącym: - Zá=
3:
prawdę' powiedam wam/ nie nálazłem ták wielkiey
-G.

4:
wiáry áni w Izráelu.

werset: 10A wroćiwſzy ſię oni co byli
5:
poſłáni/ do domu; náleźli ſługę ktory chorował/
6:
zdrowego.

Zácz: 30.
Ewán: Niedz: 15. po Swiątkách/ y we czwartek po śrzodopośćiu.
werset: 11
7:
Y sſtáło ſię/ potym ſzedł * do miáſtá ktore zową
* Ieſus.N L.
" Naim': á z nim ſzli * vczniowie iego y rzeſza wielka.
" Nain.G. S.
* mnodzy.G.

werset: 12
8:
A gdy ſię przybliżył ku branie mieyſckiey/ álić wyno=
9:
ſzą vmárłego/ ſyná iedynego mátki iego: á tá/ była
10:
wdowá: á rzeſza mieyſcka wielka z nią.

werset: 13Ktorą vy=
11:
źrzawſzy Pan/ vlitował ſię nád nią/ y rzekł iey: Nie
12:
płácz.

werset: 14Y przyſtąpiwſzy dotknął ſię mar. (A ći co
13:
nieśli/ ſtánęli.) y rzekł: Młodźieńcze/ tobieć mowię/
14:
wſtań.

werset: 15Y vśiadł on - ktory był' vmárły/ y począł
-G.

15:
mowić. y dał go mátce iego.

werset: 16Y ziął wſzytki ſtrách:
16:
y chwalili Bogá/ mowiąc: Ze Prorok wielki pow=
17:
ſtał miedzy námi: á iż Bog náwiedźił lud ſwoy. *

Záczá: 31.
werset: 17
18:
Y rozeſzłá ſię o nim tá powieść po wſzyſtkiey
19:
Iudſkiey źiemi/ y po wſzyſtkim pográniczu.

werset: 18Y o=
20:
znaymili Ianowi vczniowie iego o tym wſzyſtkim.

werset: 19A Ian wezwawſzy dwu * z vczniow ſwoich/ po=
* niektorych.G.

21:
ſłał do Ieſuſá/ mowiąc: Tyżeś ieſt on ktory " maſz'
" ma.G.

22:
przyść: czyli inſzego czekamy?

werset: 20Gdy tedy przyſzli do
23:
niego mężowie oni, rzekli: Ian krzćićiel poſłał nas
24:
do ćiebie/ mowiąc: Tyżeś ieſt/ ktory " maſz' przyść:
" ma.G.

25:
czyli inſzego czekamy?

werset: 21(A oneyże godźiny wiele ich
26:
vzdrowił od niemocy y trapienia/ y od duchow złych:
27:
á wiele ślepych wzrokiem dárował.)

werset: 22A odpowie=
28:
dźiawſzy */ rzekł im: Szedſzy odnieśćie Ianowi co=
* Ieſus.G.

29:
śćie ſłyſzeli y widźieli: Iż ślepi widzą/ chromi cho=
30:
dzą/ trędowáći biorą oczyśćienie/ głuſzy ſłyſzą/ vmár=
31:
li powſtawáią/ vbodzy Ewángelią przyimuią:

werset: 23á błogoſłáwiony ieſt ktorykolwiek ſię " nie zgorſzy ze
" nie obrázi o mię.
mnie.


strona: 220

Rozd: 7. według Lukaſzá.220.
1:
mnie.

werset: 24A gdy odeſzli poſłowie Ianowi/ począł o
2:
Ianie mowić do rzeſzy: Cożeśćie wyſzli ná puſzczą
3:
widźieć? trzćinę ktora ſię od wiátru chwieie?

werset: 25Ale
4:
cośćie wyſzli widźieć? człowieká w miękkie ſzáty o=
5:
bleczonego? Oto " ktorzy ſą' w odźieniu koſztownym
" ktorzy chodzą. Hebráiſm.

6:
y w roſkoſzách/ ći ſą ná páłacách krolewſkich.

werset: 26Ale
7:
cośćie wyſzli widźieć? Proroká? Záiſte powiedam
8:
wam/ że więtſzego niż Proroká.

werset: 27Tenći ieſt o ktorym
9:
nápiſano: Oto ia poſyłám " ániołá mego przed obli=
" to ieſt, posłá ſwego przed tobą.

10:
czem twoim': ktory zgotuie drogę twoię przed tobą.

werset: 28
11:
Abowiem powiedam wam; Miedzy národzonemi z
12:
niewiaſt/ żaden nie ieſt więtſzy Prorok nád Ianá
13:
krzćićielá. Lecz ktory mnieyſzym ieſt w kroleſtwie
14:
Bożym/ więtſzym ieſt niżli on.

werset: 29A ſłyſząc lud wſzy=
15:
tek y Celnicy/ " wyſławiáli ſpráwiedliwego Bogá/
" vſpráwiedliwili Bogá.L G.Hebráiſm. to ieſt, chwalili Bogá.

16:
dawſzy ſię okrzćić krztem Ianowy.

werset: 30Ale Pháryzeu=
17:
ſzowie y Doktorowie Zakonni znieważyli rádę Bożą
18:
" ſámi przećiw ſobie'/ nie dawſzy ſię mu krzćić.
" to ieſt, z ſwoią ſskodą.

Záczá: 32.
werset: 31
19:
Y rzekł Pan: komuż tedy przyrownam ludźie
20:
rodzaiu tego? á komu ſą podobni?

werset: 32Podobni ſą chło=
21:
piętom ná rynku śiedzącym/ y do śiebie wołáiącym/
22:
y mowiącym: Gráliſmy wam ná piſzczałkách/ á nie
23:
táńcowáliśćie: nárzekáliſmy */ á nie płákáliśćie.
* wam.G.

werset: 33" A przyſzedł' Ian krzćićiel/ áni iedząc chlebá/ áni
" Abowiem przyſsedł.6 L. G. S.

24:
pijąc winá: á mowićie; Czártá ma.

werset: 34Przyſzedł záś
25:
Syn człowieczy iedząc y pijąc: á mowićie; Oto czło=
26:
wiek obżercá y winopilcá/ przyiaćiel Celnikow y grze
27:
ſznikow.

Zácz: 33.
Ewángel: ná dzień ś. Máriey Mágdáleny. y we Czwartek po 5. Niedz: w poſt.
werset: 35Lecz vſpráwiedliwioná ieſt Mądrość
28:
od wſzytkich ſynow ſwoich.

werset: 36
29:
A niektory z Pháryzeuſzow prośił go áby z nim
30:
iadł. Y wſzedſzy w dom Pháryzeuſzow/ vśiadł.

werset: 37A
31:
oto " niewiáſtá ktora byłá w mieśćie grzeſznicá'/ do=
" niewiáſtá w mieśćie, ktora byłá grzeſznicá.G.

32:
wiedźiawſzy ſię iż * śiedźiał w domu Pháryzeuſzowy/
* Ieſus.N L.

33:
przynioſłá álábáſtrowy ſłoiek oleyku:

werset: 38Y ſtánąwſzy
Ee 3z tyłu v


strona: 221

Ewángeliey Rozd: 7.221.
1:
z tyłu v nog iego */ poczęłá łzámi polewáć nogi iego/
* płácząc.G.

2:
á włoſámi głowy ſwoiey vćieráłá/ y cáłowáłá nogi
3:
ieo/ y oleykiem mázáłá.

werset: 39A widząc Pháryzeuſz ktory
4:
go był wezwał/ rzekł ſam w ſobie/ mowiąc: Być ten
5:
był prorokiem/ wżdyćby wiedźiał ktora y iáka to ieſt
6:
niewiáſtá co ſię go dotyka: bo ieſt grzeſznicá.

werset: 40A
7:
Ieſus odpowiedźiawſzy/ rzekł do niego: Symonie/
8:
mamći coś powiedźieć. A on rzekł; Miſtrzu/ po=
9:
wiedz.

werset: 41Lichwiarz niektory miał dwu dłużnikow:
10:
ieden dłużen był pięć ſet śrzebrnych groſzy/ á drugi
11:
pięćdźieśiąt.

werset: 42A gdy oni nie mieli czym płáćić/ od=
12:
puśćił obiemá. Ktoryż tedy * więcey go " miłuie'?
* z nich powiedz.K. G. S.
" miłowáć będzie ábo vmiłuie.N L. K. G. S.

werset: 43
13:
A Symon odpowiedźiawſzy rzekł: Mniemam iż
14:
ten ktoremu więcey odpuśćił. A on mu powiedźiał;
15:
Dobrześ rozſądźił.

werset: 44Y obroćiwſzy ſię ku niewieśćie/
16:
rzekł Symonowi: Widźiſz tę niewiáſtę? Wſzedłem
17:
do domu twego/ nie dałeś wody ná nogi moie: á tá
18:
łzámi polałá nogi moie/ y włoſámi " ſwemi' otárłá.
" głowy ſwey.G.

werset: 45
19:
Nie pocáłowałeś mię: á tá " iákożem wſzedł ' nie
" iákoż weſsłá.N L. N G. S.

20:
przeſtáłá cáłowáć nog moich.

werset: 46Nie pomázałeś oli=
21:
wą głowy moiey: á tá oleykiem nogi moie pomázáłá.

werset: 47
22:
Przeto powiedamći; Odpuſzczone iey ſą wiele grze
23:
chow/ iż wielce vmiłowáłá. A komuć máło odpu=
24:
ſzczáią/ máło miłuie.

werset: 48Y rzekł do niey: Odpuſzczone
25:
ſą " tobie' grzechy.
" twoie.G.

werset: 49Y poczęli ſpołem śiedzący mowić
26:
miedzy ſobą: Ktoż ieſt ten ktory y grzechy odpuſzcza.

werset: 50
27:
Y rzekł ku niewieśćie: Wiárá twoiá zbáwiłá ćię:
28:
idźże w pokoiu. *


29:
NAUKI Y PRZESTROGI.
30:
Bożnicę nam zbudował.) Iáko ná on czás Bożnicę zbudowáć
31:
byłá rzecz dobra/ Bogu wdzięczna/ y záſługuiąca modlitwę v
32:
wiernych zá te ktorzy ią budowáli:
Kośćiołow budowánie Bogu miłe.
ták dáleko więcey v Chrze=
33:
śćijánow zbudowáć kośćioł/ fundowáć Collegium/ ſzpital ábo
klaſztor


strona: 222

Rozd: 7. według Lukaſzá.222.
1:
klaſztor iáki/ ábo co tákiego ná cześć y ná ſłużbę Pánu Bogu na=
2:
leżącego/ ieſt rzecz Bogu miła/ y záſługuie modlitwy ludzi pobo=
3:
żnych/ dla ktorychg ſię pożytku ono zbudowáło ábo fundowáło/ y
4:
zapłáte wieczną.
5:
Znieważyli rádę Bożą.) Ieſli ći co wzgárdzili krzeſt Ianow/ od=
6:
rzućili rádę Bożą ná ſwe zátrácenie: dáleko ći więcey/ ktorzy ſpo=
7:
wiedzią/ y krztem Páná Chriſtuſowym/ y innemi Sakrámentá=
8:
mi gárdzą.
9:
Poczęłá łzámi polewáć.) Wzor prawdziwey pokuty w tey nie=
10:
wieśćie: to ieſt/ ſkruchy/ ſpowiedzi y doſyć vczynienia.
11:
Iż wielce vmiłowałá.) Oto widziſz iż nie ſámá wiárá/ ále y mi=
12:
łość doſtępuie y ieſt przyczyną grzechow odpuſzczenia y vſpráwie=
13:
dliwienia. Nie iżby ábo wiárá ábo miłość záſługowáłá pierwſze
14:
vſpráwiedliwienie y grzechow odpuſzczenie (gdyż ono ieſt ſzczy=
15:
ra łáſká Boża przez zaſługę Páná Chriſtuſowę) ále iż miłość ieſt
16:
ták przyczyną vſpráwiedliwienia/ iáko świátłość przyczyną o=
17:
świecenia.
Miłość ieſt przyczyną vſpráwiedliwienia.
Abowiem tym ſámym człowiek bywa vſpráwiedli=
18:
wiony/ iż mu przez wiárę bywa miłość Boża wlaná/ z zaſługi Pá=
19:
ná Chriſtuſowey.
20:
Y poczęli ſpołem śiedzący) Iáko Pháryzeuſzowie Chriſtá Pá=
21:
ná: ták hæretykowie ſtrofuią kośćioł iego/ że mocą iego grzechy
22:
odpuszcza.
23:
Wiárá twa) Grzechow odpuſzczenie ktore pierwey miłośći by=
24:
ło przypiſáne/ teraz záśię wierze iey przypiſuie. Skąd káżdy poznáć
25:
może/ iż ono z oboygá pochodzi/ y z nádzieie ktemu/ choćiáż tylko
26:
iedná ktora z tych cnot bywa miánowána. Bo kiedy ſię wiele
27:
przyczyn do iednego ſkutku ſchadzáią/ tedy piſmo poſpolićie w=
28:
ſpomina tylko iednę/ á nawięcey tę/ ktora onemu czáſowi y miey=
29:
ſcu y przedśięwzięćiu więcey ſłuży: á tym przedśię innych nie od=
30:
rzuca. Y przetoż Pan cudá ktore czynił/ częſto przypiſuie wierze
31:
tych/ ná ktorych prośbę cudá one czynił: áby ludzie wſzytkie do
32:
wiáry w ſię przywiodł.
Vſpráwiedliwienie pochodzi z wiáry z nádzieie y z miłośći.
Y dla tegoż nawięcey wiáry ſię v nich v=
33:
pominał/ pytáiąc ieſliby wierzyli że to mogł vczynić o co prośili:
34:
iż prośbá ich bez tey wiáry byłáby więcey ſzyderſtwem y kuſzeniem/
35:
á niżli prawdziwym prágnienim dobrodzieyſtwá.
rozdział: 8

36:
ROZDZIAL VIII.
37:
1 Chriſtus przepowieda. 3. Białegłowy ſłużą Chriſtuſowi z
38:
máiętnośći ſwoich. 5 y 11 Podobieńſtwo o rozśiewcy/ y wykład
iego.


strona: 223

Ewángeliey Rozd: 8.223.
1:
iego. 16 Swiecá ná lichtarzu. 21 Mátká y bráćia Chriſtuſowi.
2:
24 Wiátrom roſkázuie. 27 Vzdrawia opętánego. 37 Gerázánie
3:
Chriſtuſá odrzucáią. 41 Iáir Arcybożniczy. 43 Niewiáſtá od
4:
płynienia krwie vzdrowioná. 55 y corká Iáirowá ożywiona.
Zácz: 34.
werset: 1
5:
Y
Sſtáło ſię potym/ że on chodźił po mieśćiech
6:
y miáſteczkách obwoływáiąc y przepowiedá=
7:
iąc kroleſtwo Boże: á oni dwánaśćie z nim/

werset: 2
8:
y niektore niewiáſty ktore były vzdrowione od du=
9:
chow złych/ y od chorob/ Márya ktorą zową Mág=
10:
dáleną/ z ktorey śiedm czártow wyſzło było:

werset: 3y Io=
11:
hánná żoná Chuzego ſprawce Herodowego/ y Zuzán=
12:
ná/ y innych wiele ktore mu ſłużyły z máiętnośći
13:
ſwoich.

Ewángelia w Niedz: przed Mięſopuſty.
Záczá: 35.
werset: 4
14:
A gdy ſię wielka rzeſza ſchodźiłá/ y z miaſt kwá=
15:
pili ſię do niego/ rzekł przez podobieńſtwo.

werset: 5
16:
Wyſzedł ten ktory śieie/ śiać naśienie ſwoie. A
17:
gdy śiał/ iedno vpádło podle drogi/ y podeptano ieſt/
18:
á ptacy powietrzni pozobáli ie.

werset: 6Drugie záś vpá=
19:
dło ná opokę: á wſzczedſzy vſchło/ iż nie miáło wilgo=
20:
tnośći.

werset: 7Drugie też pádło miedzy ćiernie: á ſpo=
21:
łem wzrozſzy ćiernie záduśiło ie.

werset: 8A drugie pádło ná
22:
źiemię dobrą : á wſzczedſzy/ vczyniło owoc ſtokrotny.
23:
To mowiąc wołał: Kto ma vſzy ku ſłuchániu/ nie=
24:
chay ſłucha.

werset: 9Y pytáli go vczniowie iego */ coby to
* mowiąc.G.

25:
zá podobieńſtwo było.

werset: 10Ktorym on rzekł: Wamći
26:
dano poznáć " táiemnicę' kroleſtwá Bożego/ á in=
" táięmnice.G.

27:
nym przez podobieńſtwá/ áby widząc nie widźieli/ á
28:
ſłyſząc nie rozumieli.

werset: 11Ieſt tedy to podobieńſtwo:
29:
Naśienie/ ieſt ſłowo Boże.

werset: 12A ktorzy podle drogi:
30:
ćić ſą ktorzy ſłucháią/ potym przychodźi dyabeł/ y wy=
31:
biera ſłowo z ſercá ich/ áby vwierzywſzy nie byli zbá=
32:
wieni.

werset: 13" Ktorzy' záś ná opokę: ći gdy vſłyſzą/ z we=
" Bo ktorzy.L.

33:
ſelem przyimuią ſłowo: á ći korzenia nie máią " iż' do
" ktorzy.2 L. G.

34:
czáſu wierzą/ á czáſu pokuſy odſtępuią.

werset: 14A ktore
pádło


strona: 224

Rozd: 8. według Lukaſzá.224.
1:
pádło miedzy ćiernie: ći ſą ktorzy ſłucháli/ á odſzed=
2:
ſzy/ od ſtáránia y od bogactw/ y od roſkoſzy żywotá by=
3:
wáią záduſzeni/ y nie przynoſzą owocu.

werset: 15A ktore ná
4:
źiemię dobrą: ćić ſą/ ktorzy dobrym á vprzeymym
5:
ſercem vſłyſzawſzy ſłowo zátrzymawáią/ y owoc przy=
6:
noſzą w ćierpliwośći. *

Záczá: 36.
werset: 16
7:
A żaden zápaliwſzy świecę/ nie nákrywa iey
8:
naczyniem/ ábo kłádźie pod łoże: ále ſtáwia ná świe=
9:
czniku/ áby ći kthorzy wchodzą widźieli świátło.

werset: 17
10:
Abowiem nie máſz nic táięmnego coby ſię obiáwić
11:
nie miáło: áni ſkrytego coby poznano nie było/ y ná
12:
iáśnią nie wyſzło.

werset: 18A przetoż pátrzćie iáko " ſłucháć
" słuchaćie.G.
maćie'. Abowiem kto ma/ będźie mu dano: á kto=
13:
kolwiek nie ma/ y to co mniema żeby miał/ będźie od
14:
niego odięto.

werset: 19Y przyſzli do niego mátká y bráćiá
15:
iego: ále k niemu przyſtąpić nie mogli/ dla rzeſzey.

werset: 20
16:
Y oznaymiono mu; Mátká twa y bráćia twoi ſto=
17:
ią przed domem/ chcąc ćię widźieć.

werset: 21Ktory odpo=
18:
wiedźiawſzy rzekł do nich: Mátká moiá y bráćia
19:
moi/ ćić ſą ktorzy ſłowá Bożego ſłucháią y czynią *.

* ie.G.
Záczá: 37.
werset: 22
20:
Y sſtáło ſię dniá iednego: á on wſtąpił do łodźi/
21:
y vczniowie iego/ y rzekł do nich: Przeprawmy ſię ná
22:
onę ſtronę ieźiorá. Y odwieźli ſię.

werset: 23A gdy ſię wie=
23:
źli/ vſnął: y przyſzłá nawáłność wiátru ná ieźioro/ y
24:
zálewáli ſię/ y byli w niebeśpieczeńſtwie.

werset: 24A przy=
25:
ſtąpiwſzy/ obudźili go/ mowiąc: Miſtrzu*/ giniemy.
* Miſtrzu.N G. S.

26:
A on ſię ocućiwſzy/ zfukał wiátry y wáły wodne: y v=
27:
ſpokoiły ſię/ y sſtáłá ſię pogodá.

werset: 25Y rzekł im: Gdźież
28:
ieſt wiárá wáſzá? ktorzy zlęknąwſzy ſię/ dźiwowáli
29:
ſię/ mowiąc ieden do drugiego: Ktoż wżdy ieſt ten/
30:
że y wiátrom " y morzu' roſkázuie/ á ſłucháią go?
" y wodzie.G.

Záczá: 38.
werset: 26
31:
Y przewieźli ſię do kráiny " Gerázánow'/ kto=
" Gádárenow.G.

32:
ra ieſt ná drugiey ſtronie przećiw Gálileiey.

werset: 27A gdy
Ffwyſtąpił


strona: 225

Ewángeliey Rozd: 8.225.
1:
wyſtąpił ná źiemię/ zábieżał mu niektory mąż * co
* z miáſtá.G.

2:
miał " czártá' od wiela czáſow/ y nie obłoczył ſię w o=
" czárty.G.

3:
dźienie/ y nie mieſzkał w domu/ ále w grobiech.

werset: 28
4:
Ten gdy vyzrzał Ieſuſá/ vpadł przed nim: Y záwo=
5:
ławſzy wielkim głoſem/ mowił: Co ty zemną maſz
6:
Ieſuśie Synu Bogá nawyżſzego? proſzę ćię nie męcz
7:
mię.

werset: 29Abowiem roſkázował duchowi nieczyſtemu
8:
áby wyſzedł od człowieká onego. Bo go od wiela czá=
9:
ſow porywał/ y choćia go wiązano łáncuchámi y w
10:
pętách ſtrzeżono/ iednák zwiąſki potárgawſzy bywał
11:
zápędzon od czártá ná puſtynie.

werset: 30Y pytał go Ie=
12:
ſus/ mowiąc: Iákoć imię? A on powiedźiał/ " Woy=
13:
ſko: bo wiele czártow weſzło było weń.
"Abo, ćmá.

werset: 31Y prośili
14:
go áby im nie roſkázował iść do przepáśći.

werset: 32A by=
15:
ło tám ſtádo wiela wieprzow páſących ſię ná gorze:
16:
y prośili go/ áby im w nie dopuścił wniść. Y dopu=
17:
śćił im.

werset: 33Wyſzli tedy czárći od człowieká/ y weſzli
18:
w wieprze: y pędem wpádło ono ſtádo z przykrá w ie=
19:
źioro/ y vtonęło.

werset: 34A vyźrzawſzy ktorzy páśli co ſię
20:
sſtáło/ vćiekli: y * oznaymili to w mieśćie y po wśiách.
* odſsedſsy.G.

werset: 35
21:
Y wyſzli áby oglądáli co ſię było sſtáło: á przyſzli do
22:
Ieſuſá/ y náleźli człowieká onego od ktorego wyſzli
23:
czárći/ śiedzącego/ vbránego/ y z dobrą pámięćią v
24:
nog " iego' y bali ſię.
" IeſuſowychG.

werset: 36Y powiedźieli im też ći ktorzy
25:
widźieli/ iáko był vzdrowion on opętány- od woyſká
-G.

26:
czártow.

werset: 37Y prośił go wſzytek gmin okolicznego krá=
27:
iu " Gerázánow' áby odſzedł od nich: ábowiem byli
" GádárenowG.

28:
wielkim ſtráchem zięći. A on wśiadſzy w łodź/ wro=
29:
ćił ſię.

werset: 38Y prośił go on mąż od ktorego wyſzli byli
30:
czárći/ áby był przy nim. Ale go Ieſus odpráwił/ mo=
31:
wiąc:

werset: 39Wroć ſię do domu twego/ á opoẃieday iá=
32:
koć wielkie rzeczy Bog vczynił. Y poſzedł po wſzyſt=
33:
kim mieśćie/ opowiedáiąc iák wielkie rzeczy vczynił
34:
z nim Ieſus.

Y sſtáło


strona: 226

Rozd: 8. według Lukaſzá.226.
Záczá: 39.
werset: 40
1:
Y sſtáło ſię: gdy ſię názad wroćił Ieſus/ przyię=
2:
łá go rzeſza. " á' wſzyścy go czekáli.
" boG.

werset: 41A oto przyſzedł
3:
mąż imieniem Iáir: á ten był przełożonym bożnice:
4:
y padſzy do nog Ieſuſowych/ prośił go áby wſzedł w
5:
dom iego:

werset: 42iż miał corkę iedyną iákoby we dwána=
6:
śćie lećiech/ ktora vmieráłá. Y przydáło ſię/ gdy
7:
ſzedł/ rzeſze go śćiſkáły.

werset: 43A niewiáſtá niektora pły=
8:
nienie krwie ćierpiąca od lat dwunaśćie/ ktora ná=
9:
łożyłá byłá ná lekárze wſzyſtkę ſwą máiętność/ á nie
10:
mogłá być od żadnego vleczoná:

werset: 44przyſtąpiwſzy
11:
z tyłu/ dotknęłá ſię kráiu ſzáty iego: á nátychmiaſt ſię
12:
záſtánowiło płynienie krwie iey.

werset: 45Y rzekł Ieſus:
13:
Kto ieſt co ſię mnie dotknął? A gdy wſzyścy przeli/
14:
rzekł Piotr/ y ći ktorzy z nim byli: Miſtrzu/ rzeſze ćię
15:
śćiſkáią y tłoczą/ á mowiſz; Kto ſię mnie dotknął?

werset: 46
16:
A Ieſus rzekł: Tknął ſię mnie ktoś. bo ia wiem że
17:
moc wyſzłá odemnie.

werset: 47A widząc niewiáſtá/ że ſię
18:
nie zátáiłá/ drżąc przyſzłá/ á przypadſzy do nog iego/
19:
oznaymiłá * przede wſzytkim ludem/ dla ktorey ſię go
* mu.G.

20:
przyczyny dotknęłá: y iáko nátychmiaſt vzdrowioná
21:
byłá.

werset: 48A on iey powiedźiał: * Corko/ wiárá twoiá
* Vfay.G.

22:
ćiebie vzdrowiłá: idźże w pokoiu.*

werset: 49* Gdy on ieſzcze
* A. G.

23:
mowił/ przyſzedl niektory " do' Arcybożniczego/ powie=
" od.G. S.

24:
dáiąc mu: Iż vmárłá corká twoiá/ nie trudź " go'.

" náuczyćielá.G.
werset: 50
25:
A Ieſus vſłyſzawſzy to ſłowo/ odpowiedźiał " oycu
" mu mowiąc.G.

26:
dźieweczki': Nie boy ſię: wierz iedno/ á będźie zdro=
27:
wá.

werset: 51A wſzedſzy w dom/ nie dopuśćił wniść nikomu
28:
- z ſobą'/ iedno Piotrowi y Iákubowi y Ianowi/ á
-G.

29:
oycu y mátce dźieweczki.

werset: 52A płákáli iey wſzyścy/ y
30:
nárzekáli. Lecz on rzekł; Nie płáczćie: nie vmárłáć
31:
- dźieweczká'/ ále ſpi.
-G.

werset: 53Y śmiali ſię z niego: wie=
32:
dząc iż byłá vmárłá.

werset: 54A on * viąwſzy rękę iey/ záwo=
* wygnawſsy precz wſsytki, á.G.

33:
łał mowiąc: Dźieweczko wſtań.

werset: 55Y wroćił ſię duch
34:
iey/ y wnet wſtáłá. Y roſkazał áby iey ieść dano.

Ff 2Y zdu=


strona: 227

Ewángeliey Rozd: 8.227.
werset: 56
1:
Y zdumieli ſię rodźice iey: ktorym zákazał áby ni=
2:
komu nie powiedáli tego co ſię sſtáło.


3:
NAVKI Y PRZESTROGI.
4:
Ktore mu służyły.) Był ten obyczay v Zydow/ że niewiáſty z
5:
máiętnośći ſwych/ żywność y odzienie dawáły ſwym náuczyćie=
6:
lom/ y chodziły zá nimi: nágradzáiąc dobrodzieyſtwy docześny=
7:
mi duchowne dobrodzieyſtwá ktore od nich bráły. Co iż mogło
8:
być z zgorſzenim v Pogánow/ przeto S. Páweł tego práwá nie
9:
vżywał/ iáko ſam wſpomina.
Białegłowy służą Chriſtuſowi y sługom iego.

10:
Iż do czáſu wierzą.) To przećiw hæretykom/ ktorzy mowią/ iż
11:
wiáry raz otrzymáney nikt ſtráćić nie może; ábo że ten ktory wiá=
12:
rę ſtráćił/ nigdy iey przed tym nie miał.
Wiárá może być vtrácona.

13:
Bráćia twoi.) Ci bráćiá Páńſcy nie bylić ſynowie Pánny bło=
14:
goſłáwioney/ iáko niezbożnie Heluidius bluznił: áni byli ſyno=
15:
wie Ioſephowi z inſzey żony/ iáko drudzy obłędnie mniemáli. Bo
16:
iáko S. Hieronym/ Auguſtin/ y wiele innych twierdzą/ nietylko
17:
ſámá Pánná Mária pánieńſtwo byłá ślubiłá/ ále y Ioſeph przez
18:
nię/ y dla niey/ pánieńſtwo záchował: áby ſię Pan náſz národził z
19:
małżeńſtwá pánieńſkiego. Ale bráćia Páná Ieſuſowi (według
20:
zwyczáiu piſmá S.) názwáni ſą krewni y powinni iego: iż byli
21:
ſynmi/ iedni Alpheuſá y Máriey żony iego (á śioſtry nie rodzoney
22:
Pánny Máriey) mátki Iákubá mnieyſzego y Ioſephá: á drudzy
23:
ſynmi Kleofáſá brátá Ioſephowego z Máriey żony iego/ á śio=
24:
ſtry tákże nie rodzoney Pánny Máriey/ mátki Symoná ábo Sy=
25:
meoná/ ktory po Iákubie mnieyſzym byl Hierozolimſkim Biſku=
26:
pem. O czym Aegeſippus apud Euſch: hist: lib: 3. cap: 10 et 26.
Bráćia Pánſcy ktorzy.

27:
Mátká moiá y bráćia moi.) Nie gárdzić tu mátką: ále vczy/
28:
powinowáctwo duchowne przekłádáć nád krewność ćieleſną.
29:
Hilarius in 12. Matth.
Przecz P. Chriſtus krewnych ćieleſnych iákoby zániedbawa.

30:
Rzekł Piotr. y ći ktorzy z nim.) Y to iáſny znák oſobliwego
31:
przywileiu Piotrowego: że go ták częſto wſpomináią Ewánge=
32:
liſtowie/ iáko wodzá innych Apoſtołow. Iáko Mar: 1. 36. y 16. 7
33:
Luk: 9. 32 Dziei: 5. 29. 1.Cor: 15. 5.
Przywiley Piotrá S.

34:
Wroćił ſię duch iey.) Wrocenie duſz w ćiáłá tych ktore Pan
35:
Chriſtus y iego Apoſtołowie z martwych wzbudzili (á zwłaſzczá
36:
Lázárzá cztery dni iuż w grobie leżącego) iáśnie pokázuią przećiw
37:
odſzczepieńcom/ iż ná onym świećie/ ieſt iákieś trzećie mieyſce procz
38:
piekłá y niebá. Bo kto ſię do niebá ábo do piekłá raz doſtánie/
39:
ten iuż ſtámtąd poſpolićie więcey nie wychodzi.
Trzećie mieyſce ná onym świećie.
Rozdźiał


strona: 228

Rozd: 9. według Lukaſzá.228.
rozdział: 9
1:
ROZDZIAL IX.
2:
2 Poſyła Pan dwunaśćie Apoſtołow. 7 y 18 Herodowe y
3:
ludu poſpolitego mniemánie o Pánu. 12. 5000 ludzi pięćiorgiem
4:
chlebá nákarmieni. 20 Wyznánie Piotrowe o Pánu. 23 Záprze=
5:
nie ſámego śiebie. krzyżá noſzenie. 28 Przemienienie Páńſkie. 38
6:
Lunátyká leczy. 44 Smierć ſwą opowieda. 46 Vczniowie ſię
7:
o przełożeńſtwie gadáią. 47 Dziećiątko. 52 Sámárytanowie
8:
Chriſtuſá nie przyimuią. 54 Czego ſię chcą mśćić vczniowie. 55
9:
Ale ie Pan o to fuka. 57 Iednemu iść zá ſobą nie dopuſzcza. 59
10:
A drugiev każe iść zá ſobą. 62 Ręká do pługá. Názad ſię oględáć.
Zácz: 40.
Ewángelia we Czwartek po Swiątkách.
werset: 1
11:
A
Zezwawſzy dwánaśćie " Apoſtołow' dał im
" vczniow ſwoich.G.

12:
moc y władzą ná wſzytkie czárty/ y vzdrawiá=
13:
nie chorob.

werset: 2Y poſłał ie przepowiedáć krole=
14:
ſtwo Boże/ y vzdráwiáć niemocne.

werset: 3Y rzekł do nich:
15:
Nie bierzćież nic " w drodze/ áni laſki' áni táiſtry/
" ná drogę, ani laſek.N L. G. S.

16:
áni chlebá/ áni pieniędzy: áni po dwu ſukien mieyćie.

werset: 4
17:
A do ktoregokolwiek domu wnidźiećie/ támże mie=
18:
ſzkayćie/ y z támtąd - nie' wychadzayćie.
-L. G. S.

werset: 5A ktorzy=
19:
bykolwiek was nie przyięli: wyſzedſzy z miáſtá one=
20:
go/ y proch otrząſayćie z nog wáſzych ná świádec=
21:
two przećiw im.

werset: 6Wyſzedſzy tedy chodźili po miá=
22:
ſteczkách/ opowiedáiąc Ewángelią/ á wſzędźie v=
23:
zdrawiáiąc. *

Záczá: 41.
werset: 7
24:
Y vſłyſzał Herod tetrárchá wſzyſtko co czynił:
25:
y wątpił prze to że niektorzy powiedáli/ iżby Ian
26:
zmartwychwſtał:

werset: 8á niektorzy záſię; Iż ſię Eliaſz
27:
vkazał: á drudzy też; Iż prorok ieden z onych ſtárych
28:
powſtał.

werset: 9Y mowił Herod: Ianáćiem ia śćiął:
29:
Ale kto wżdy ten ieſt o ktorym ia tákowe rzeczy ſły=
30:
ſzę? y żądał go widzieć.

werset: 10A wroćiwſzy ſię Apoſto=
31:
łowie/ oznaymili mu cokolwiek czynili: y wźiąwſzy ie
32:
z ſobą odſzedł oſobno ná mieyſce puſte/ ktore ieſt * Be=
* miaſtá názwánego Bethſáidá.G.

33:
thſáidſkie.

werset: 11Czego dowiedźiawſzy ſię rzeſze/ ſzły zá
34:
nim: á przyiąwſzy ie/ powiedał im o kroleſtwie Bo=
Ff 3żym:


strona: 229

Ewángeliey Rozd: 9.229.
1:
żym: á ty ktorzy lekárſtwá potrzebowáli vzdrawiał.

Zácz: 42.
werset: 12
2:
A dźień ſię był począł ſkłániáć ku wieczoru. Y przy=
3:
ſtąpiwſzy dwánaśćie/ rzekli mu: Roſpuść rzeſze/
4:
áby odſzedſzy do miáſteczek y wśi okolicznych/ goſpo=
5:
dámi ſtali/ y żywnośći doſtáli: bochmy tu ſą ná pu=
6:
ſtym mieyſcu.

werset: 13Y rzekł do nich: Dayćie im wy ieść.
7:
A oni powiedźieli: Nie mamy więcey tylko pięćio=
8:
ro chlebá/ á dwie rybie: chybábyſmy ſzedſzy kupili po=
9:
kármow ná ten lud wſzytek.

werset: 14" A było' mężow oko=
" Bo było.G. S.

10:
ło piąći tyśięcy. Y rzekł do vczniow ſwoich/ Poſadź=
11:
ćie ie rzędámi po piąćidźieśiąt.

werset: 15Y vczynili ták: y
12:
poſádźili wſzytki.

werset: 16A wźiąwſzy ono pięćioro chlebá
13:
y dwie rybie/ poyźrzawſzy w niebo/ błogoſłáwił ie: y
14:
połamał/ y dawał vczniom ſwoim/ áby kłádli przed
15:
rzeſzą.

werset: 17Y iedli wſzyścy/ y náiedli ſię. y zebrano v=
16:
łomkow/ ktore im zbywáły/ koſzow dwánaśćie.

Zácz: 43.
werset: 18
17:
Y sſtáło ſię: gdy ſię on ſam oſobno modlił/ byli
18:
z nim y vczniowie: y zopytał ich mowiąc: Kim mię
19:
powiedáią być rzeſze?

werset: 19A oni odpowiedáiąc rzekli *:
* Iedni.1 L.

20:
Ianem krzćićielem: drudzy też Eliaſzem: á drudzy
21:
iż prorok niektory z onych ſtárych powſtał.

werset: 20Y
22:
rzekł im: A wy kim mię być powiedaćie? * Odpo=
* A. G.

23:
wiedźiawſzy - Symon' Piotr rzekł " Chriſtuſem Bo=
-G.

24:
żym

" To ieſt, pomázáncem: áboMeſſyaſsēonym obiecánym.
werset: 21A on im zágroźiwſzy/ roſkazał áby tego ni=
25:
komu nie powiedáli:

werset: 22mowiąc/ Iż potrzebá áby
26:
Syn człowieczy wiele ćierpiał/ á był wzgárdzon od
27:
ſtárſzych y od Arcykápłanow y Doktorow/ y áby był
28:
zábit/ á trzećiego dniá powſtał.

Zácz: 44.
werset: 23
29:
Y mowił do wſzytkich: Ieſli kto chce zá mną
30:
iść/ niech záprzy ſámego śiebie/ á weźmie krzyż ſwoy
31:
ná káżdy dźień/ y niech idźie zá mną.

werset: 24Bo ktoby
32:
chćiał " duſzę ſwoię záchowáć/ ſtráći ią: " Bo' ktoby
" żywot ſwoy.
" Lecz.G.

33:
ſtráćił duſzę ſwą dla mnie: ten ią záchowa.

werset: 25Abo=
34:
wiem coż ſobie pomoże człowiek/ by zyſkał wſzyſtek
świát/


strona: 230

Rdzd. 9. według Lukaſzá.230.
1:
świát/ á ſamby śiebie ſtráćił/ ábo ſam śiebie vſzko=
2:
dźił?

werset: 26Bo ktoby ſię wſtydźił mnie y ſłow moich/ te=
3:
go ſię Syn człowieczy wſtydźić będźie kiedy przyidźie
4:
w máieſtaćie ſwym y Oycowſkim/ y świętych ánio=
5:
łow.

werset: 27A powiedam wam prawdźiwie; iż ſą nie=
6:
ktorzy tu ſtoiący/ ktorzy nie vkuſzą śmierći/ áż oglą=
7:
dáią kroleſtwo Boże.

Záczá: 45.
werset: 28
8:
Y sſtáło ſię po tych mowách iákoby w ośm
9:
dni/ że wźiąwſzy Piotrá y Iákubá y Ianá/ wſtąpił
10:
ná gorę áby ſię modlił.

werset: 29A gdy ſię modlił/ sſtáłá ſię
11:
inákſza poſtáć oblicza iego: y odźienie iego białe - y'
-G.

12:
bárzo świetne.

werset: 30A oto dwá mężowie rozmawiáli z
13:
nim: á ći byli Moyzeſz y Eliaſz:

werset: 31ktorzy pokazawſzy
14:
ſię w máieſtaćie/ opowiedáli iego " zeſzćie ktore wy=
" to ieſt, śmierć ktorą miał podiąć.

15:
konáć miał w Ieruzálem.

werset: 32A Piotr y ći co byli z
16:
nim/ ſnem oćiążeni byli. A ocućiwſzy ſię/ vyźrzeli
17:
" máieſtat' iego/ y onych dwu mężow ktorzy z nim ſta=
" chwałę.L.

18:
li.

werset: 33Y sſtáło ſię: gdy oni odchodźili od niego/ rzekł
19:
Piotr do Ieſuſá: Miſtrzu/ Dobrzeć nam tu być: y
20:
vczyńmy trzy przybytki; ieden tobie/ á ieden Moyze=
21:
ſzowi/ y ieden Eliaſzowi: nie wiedząc co mowił.

werset: 34
22:
A gdy on to mowił/ ſtał ſię obłok/ y záſłonił ie: y ba=
23:
li ſię/ gdy wchodźili w obłok.

werset: 35Y głos był z obłoku
24:
mowiący: Ten ieſt Syn moy miły: iegoż ſłuchay=
25:
ćie.

werset: 36A gdy zábrzmiał on głos/ náleźion ieſt ſam Ie=
26:
ſus. A oni milczeli: y we dni one nikomu nic nie po=
27:
wiedáli tego co widźieli.

Zácz: 46.
werset: 37
28:
Y sſtáło ſię: názáiutrz gdy oni zſtępowáli z go=
29:
ry/ zábieżáłá " mu' rzeſza wielka.
" im.N L. S.

werset: 38A oto mąż z oney
30:
rzeſze záwołał/ mowiąc: Náuczyćielu/ proſzę ćię/ wey
31:
źrzy ná ſyná mego: boć iedynego mam.

werset: 39á oto duch
32:
go porywa/ y nátychmiaſt krzyczy/ y roſtrąca/ y roz=
33:
dźiera go áż do vślinienia/ á záledwie odchodźi * ſtár=
* od niego.G.

34:
gawſzy go.

werset: 40Y prośiłem vczniow twoich áby go
wyrzu=


strona: 231

Ewángeliey Rozd: 9.231.
1:
wyrzućili/ ále nie mogli.

werset: 41A Ieſus odpowiedźia=
2:
wſzy/ rzekł: O narodźie niewierny y przewrotny/ do=
3:
kądże wzdy będę v was y ćierpieć was będę? Przy=
4:
wiedź tu ſyná twego.

werset: 42A gdy on * przychodźił/ ro=
* ieſscze.G.

5:
zráźił go czárt y roſtárgał. Lecz Ieſus zfukał duchá
6:
nieczyſtego/ y vzdrowił dźiećię: y oddał ie oycu iego.

werset: 43
7:
Y zdumieli ſię wſzyścy nád wielką mocą Bożą. A
8:
gdy ſię wſzyścy dźiwowáli wſzyſtkim rzeczom ktore
9:
czynił */ rzekł do vczniow ſwoich:
* Ieſus.G. K.

Zácz: 47.
werset: 44
10:
" Kłádźćieſz wy " do ſerc' wáſzych te powieśći:
" To ieſt, pilnie vważayćie, ábo pilnie słuchayćie. Hebráiſm.
" do vſzu.G.

11:
ábowiem Syn człowieczy ma być wydan w ręce ludz=
12:
kie.

werset: 45Lecz oni nie rozumieli " tego ſłowá/ y zákryte
" tey rzeczy.

13:
było przed nimi/ żeby ſię w nim nie poczuli: y bali ſię
14:
pytáć go o tey rzeczy.

werset: 46Weſzłá lepák myśl w nie/
15:
ktoby z nich był więtſzym.

werset: 47A Ieſus widząc myśli
16:
ſercá ich/ wźiąwſzy dźiećiątko/ poſtáwił ie podle śie=
17:
bie:

werset: 48y rzekł im; Ktobykolwiek przyiął " to dźiećią=
" tákie pácholę.

18:
tko' w imię moie/ mnie przyimuie: á ktokolwiek
19:
mnie przyimuie/ przyimuie onego ktory mię poſłał.
20:
Abowiem ktoć ieſt mnieyſzym miedzy wſzyſtkimi wá=
21:
mi " tenći ieſt więtſzym'.

" ten będzie wielkim.G.
werset: 49
22:
A odpowiedźiawſzy Ian rzekł: Miſtrzu/ widźie=
23:
liſmy niektorego imieniem twym czárty wyrzucáią=
24:
cego/ y zábroniliſmy mu: ábowiem nie náśláduie ćię
25:
z námi.

Zácz: 48.
werset: 50Y rzekł do niego Ieſus: Nie zábraniay=
26:
ćie mu: bo ktoć nie ieſt przećiwko " wam/ zá wámić'
" nam zá námić.6 L. K. G.

27:
ieſt.

werset: 51Y sſtáło ſię gdy ſię wypełniáły dni " wźięćia ie=
" przez śmierć do oycá.

28:
go/ á on poſtáwę ſwoię ſtánowił áby ſzedł do Ieruza=
29:
lem.

werset: 52Y wypráwił poſły przed ſobą: á idąc weſzli
30:
" do miáſtá Sámárytáńſkiego' áby mu nágotowáli
" do wśi Sámárytow.G.

31:
goſpodę.

werset: 53Lecz go nie przyięli/ " iż poſtáwę okázował
" iż twarz iego byłá idąca.L. G.Hebráiſm.

32:
idącego' do Ieruzalem.

werset: 54A widząc vczniowie ie=
33:
go Iákub y Ian/ rzekli: Pánie/ chceſz iż rzeczemy/
34:
áby ogień sſtąpił z niebá y ſpalił ie *?

* iáko y Eliaſs vczynił.8 L. G. S.
werset: 55A obroćiwſzy
ſię zfukał


strona: 232

Rozd: 9. według Lukaſzá.232.
1:
ſię zfukał ie/ mowiąc: Niewiećie czyiego duchá * ie=
* wy.G.

2:
ſteśćie.

werset: 56* Syn człowieczy nie przyſzedł duſze * trá=
* Bo.G.
* człowieczeG.

3:
ćić/ ále záchowywáć. Y ſzli do drugiego miáſteczká.

Zácz: 49.
werset: 57
4:
Y przydáło ſię: gdy oni ſzli w drodze/ rzekł nie=
5:
ktory do nieo: Poydę zá tobą gdźie iedno poydźieſz *.

* Pánie.N L. G. S.
werset: 58
6:
Rzekł mu Ieſus: Liſzki máią iámy/ á ptacy powie=
7:
trzni gniazdá: Lecz Syn człowieczy nie ma gdźie
8:
przykłonić głowy *.

* ſwoiey.N. L. S.
werset: 59Y rzekł ku drugiemu: Podź
9:
zá mną. A on rzekł: Pánie/ dopuść mi ábych pier=
10:
wey odſzedſzy pogrzebł oycá mego.

werset: 60A Ieſus mu
11:
rzekł: Niechay vmárli grzebą ſwe vmárłe: á ty ſzed=
12:
ſzy/ opowieday kroleſtwo Boże.

werset: 61Rzekł też y drugi:
13:
Poydę zá tobą Pánie; ále mi pierwey dopuść " poże=
14:
gnáć te ktorzy' ſą w domu moim.
" roſpráwić te rzeczy, ktoreN. L.

werset: 62Rzekł do niego
15:
Ieſus: Zaden ktory rękę ſwą przyłożył do pługá/ á
16:
ogląda ſię ná zad/ nie ieſt ſpoſobny do kroleſtwá
17:
Bożego.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Dał im moc y władzą.) Roſkázowáć czártom/ y chorobam ták
20:
duſznym iáko y ćieleſnym/ ieſt rzecz z nátury Bogu ſámemu wła=
21:
ſna: ále z dáru Bożego bywa vżyczána y ludziom/ iáko y grze=
22:
chow odpuſzczenie.
Chriſtus mocy ſwey vżycza ludziom.

23:
A ktorzybykolwiek was nie przyięli.) Wielki grzech/ nie przyimo=
24:
wáć prawdziwych káznodzieiow: ábo ie wygániać.
25:
Błogosłáwił ie)
Poświęcenie chlebá.
Tu widziemy iż Pan Chriſtus nie tylko Bogu
26:
dziękował; ále też chleb y ryby przeżegnał/ y błogoſłáwił. Pátrz
27:
przypiſku. Mar. 8. 7.
28:
Y náiedli ſię) Dziwna opátrzność Páńſka nád tymi/ ktorzy Pá=
29:
ná Chriſtuſá ná puſzczą/ ná wywołánie/ y do więzienia náſláduią.
Pan ſwych nie opuſscza.

30:
O narodzie niewierny) Niedowiárſtwo przeſzkadza ſkutkom E=
31:
xorcyzmow/ y innych cudownych dárow kośćielnych.
32:
Weſsłá myśl w nie.) Chćiwość przełożeńſtwá ieſt krewkość czło=
33:
wiecza czáſem y w dobrych ludziách. Náprzećiw ktorey vczy Pan
34:
pokory: ále przełożeńſtwá y zwierzchnośći nie zákázuie.
Ambicia.

35:
Nie náſláduie ćię z námi.) Niektorzy nic práwie Chriſtuſá nie ná=
36:
śláduią w żywoćie y w náuce. Od ktorych iednák pożytek ducho=
Náięmnicy.
Ggwny


strona: 233

Ewángeliey Rozd: 10.233.
1:
wny bráć możemy/ kiedy dobrze vczą: choćiaby nie ſzczerze dla
2:
czći y chwały Bożey to czynili.
3:
A on poſtáwę ſwoię ſtánowił.) To ieſt/ ſtátecznie wziął przed
4:
ſię: pokázuiąc to y zwierzchnią poſtáwą.
5:
Iż poſtáwę okázował.)
Sámárytanowie Christuſá nie przyimuią.
Sámárytanowie bylić odſzczepieńcy od
6:
Zydow/ y mieli kośćioł hæretycki ná gorze Gáryzym vmyślnie dla
7:
tego/ áby odwabiáli ludzie od kośćiołá Bożego ktory był w Hie=
8:
ruzálem: gdzie tylko byłá prawdziwa chwałá y ſłużbá Boża. Y
9:
przetoż nie rádzi przyimowáli do goſpody náſzego Zbáwićielá/ że
10:
widzieli/ iż on częſto przebywał w Hieruzálem/ á nigdy nie bywał
11:
w ich kośćiele.
12:
Zfukał ie.) Nie zábraniać Pan ſpráwiedliwośći/ áni ſrogiego
13:
karánia złych ludzi/ áni gáni vczynku Heliaſzowego/ áni poſtęp=
14:
kow kośćielnych/ ktore hæretyki choć ná gárdle karzą.
Pan pomſty á nie kárnośći zákázuie.
Ale po=
15:
kázuie/ iż nic tákowego dziać ſię nie ma przeto/ áby ſię kto właſney
16:
krzywdy pomśćił: áni bez rozſądku/ y chęći zbáwienia y polepſze=
17:
nia tych/ ktore karzą dla przykłádu innych. Przetoż y Piotr ś. v=
18:
żył mocy ſwoiey nád Anániaſzem y Sáphirą/ ſkarawſzy obudwu
19:
nagłą śmierćią/ iż trochę pieniędzy vięli kośćiołowi.
20:
Liſzki máią iámy.) Ten dla docześnych pożytkow chćiał Páná
21:
Ieſuſá náśládowáć: y przetoż odpráwion.
22:
A ogląda ſię ná zad.) Niebeſpieczna ieſt pokuſá/ wſzytko vtrá=
23:
ćiwſzy ábo opuśćiwſzy dla wiáry ábo dla miłośći Páná Chriſtu=
24:
ſowey/ oglądáć ſię záſię ná nędzne doſtátki tego świátá: ábo czy=
25:
ſtość poślubiwſzy/ myślić o małżeńſtwie: ábo wſtąpiwſzy do za=
26:
konu/ obrácáć ſię ná wſtecz. Co dziś wſzytko v hæretykow wolno.
Ktorzy ſię ná zad oglądáią.
rozdział: 10

27:
ROZDZIAL X.
28:
1 Siedmdzieśiąt vczniow obiera y poſyła. 11 Skaránie tych
29:
ktorzy ich nie przyimuią. 13 Nárzeka ná miáſtá niektore. 17 Czár=
30:
ći poddáni vczniom Chriſtuſowym. 21 Przed mądrymi zákryte
31:
niebieſkie táiemnice. 25 Iáko doſtąpić żywotá wiecznego. 29
32:
Kto ieſt bliznim náſzym. 30 O człowieku zránionym y Sámá=
33:
rytanie. 38 Marthá Chriſtuſá w dom przyimuie. 39 Mária v
34:
nog Páńſkich śiedzi.
Zácz: 50.
Ewángelia o S. Ewángeliſtách.
werset: 1
35:
A
Potym náznáczył Pan y drugich śiedmidźie=
36:
śiąt - y dwu': y rozeſłał ie po dwu przed ſobą
-G.

37:
do káżdego miáſtá y mieyſcá kędy ſam przyść
miał.


strona: 234

Rozd: 10. według Lukaſzá.234.
1:
miał.

werset: 2Y mowił im: Zniwoć iśćie wielkie: ále ro
2:
botnikow máło. Prośćież tedy Páná żniwá/ áby wy=
3:
ſłał robotniki ná żniwo ſwoie.

werset: 3Idźćieſz: oto ia
4:
was poſyłam iáko báránki miedzy wilki.

werset: 4Nie no=
5:
śćieſz mieſzká/ áni táiſtry/ áni botow: á żadnego w
6:
drodze nie " pozdrawiayćie.

" witayćie.
werset: 5Do ktoregokolwiek do=
7:
mu wnidźiećie/ naprzod mowćie; Pokoy temu do=
8:
mowi.

werset: 6A ieſliby tám był " ſyn pokoiu/ odpoczynie
" kto godny pokoiu. Hebraiſm.

9:
ná nim pokoy wáſz: á ieſli nie/ wroći ſię do was.

werset: 7A
10:
w tymże domu mieſzkayćie/ iedząc y pijąc to co v
11:
nich ieſt. ábowiem godźien ieſt robotnik zapłáty
12:
ſwey. Nie przechadzayćie ſię z domu do domu.

werset: 8A
13:
do ktoregokolwiek miáſtá wnidźiećie/ á przyimą
14:
was/ iedzćie co przed was położą:

werset: 9Y vzdrawiayćie
15:
niemocne ktorzy w nim ſą/ á powiedayćie im: Przy=
16:
bliżyło ſię do was kroleſtwo Boże. *

werset: 11
17:
A do ktoregokolwiek miáſtá wnidźiećie/ á nie
18:
przyiętoby was/ wyſzedſzy ná vlice iego/ mowćie:

werset: 11
19:
Y proch ktory przylnął do nas z miáſtá wáſzego/
20:
oćieramy ná was. wſzákoż to wiedzćie żeć ſię przy=
21:
bliżyło * kroleſtwo Boże.
* ná was.G.

werset: 12Powiedamći wam; że
22:
Sodomie w on dźień lżey będźie/ niżli miáſtu onemu.

werset: 13
23:
Biádá tobie Korozáimie/ biádá tobie Bethſáido:
24:
ábowiem gdyby w Tyrze y Sydonie tákie cudá czy=
25:
nione były iákie ſię w tobie dźiały; dawnoby śiedząc
26:
w włośiennicy y w popiele pokutowáli.

werset: 14Wſzákże
27:
Tyrowi y Sydonowi lżey będźie ná ſądźie/ niżli wam.

werset: 15
28:
Y ty Káphárnáumie/ ktoryś ſię áż do niebá wy=
29:
nioſł/ áż do piekłá będźieſz pogrążony.

Záczá: 51.
werset: 16
30:
Ktoć was ſłucha/ mnie ſłucha: á kto wámi
31:
gárdźi/ mną gárdźi. A kto mną gárdźi/ gárdźi o=
32:
nym ktory mię poſłał.

Ewángelia o S. Męczennikách.
werset: 17Y wroćili ſię oni śiedmdźie=
33:
śiąt - y dwá' z weſelem/ mowiąc: Pánie/ y czárto=
-G.

34:
wieć ſię nam poddáią w imię twoie.

werset: 18Y rzekł im:
Gg 2Widźia=


strona: 235

Ewángeliey Rozd: 10.235.
1:
Widźiałem Szátáná iáko błyſkáwicę z niebá ſpadá=
2:
iącego.

werset: 19Oto " dałem' wam moc deptáć po wężách
" dáię.G.

3:
y niedźwiadkách/ y po wſzyſtkiey mocy nieprzyiaćie=
4:
lowey; á nic was nie vſzkodźi.

werset: 20Wſzákoż ſię z tego
5:
nie weſelćie/ iż ſię wam duchowie poddáią: ále ſię we
6:
ſelćie/ że imioná wáſze nápiſáne ſą w niebieśiech. *

werset: 21
7:
Oneyże godźiny rozrádował ſię " w duchu' * y
" w duchu świętym.N L. S.Duchem świętym.G N.
* Ieſus.G.

8:
rzekł: " Dźiękuię tobie' Oycze/ Pánie niebá y źiemie/
" Abo, wyznawam tobie, ábo wysławiam ćię.

9:
iżeś to zákrył od mądrych y rozumnych/ á obiáwiłeś
10:
to " málutkim'. Tákći Oycze: iż ſię ták vpodobáło
" niemowiątkom ábo głupim.G.

11:
tobie.

werset: 22Wſzytkoć mnie ieſt podano od Oycá mego.
12:
A żaden nie wie kto ieſt Syn/ iedno Oćiec: y kto ieſt
13:
Oćiec/ iedno Syn/ á komuby chćiał Syn obiáwić.

Záczá: 52.
Ewángelia Niedz: 12. po Swiątkách.
werset: 23
14:
A obroćiwſzy ſię do vczniow - ſwoich'/ * rzekł:
-G.
* oſobnoG.

15:
Błogoſłáwione oczy ktore widzą to co wy widźi
16:
ćie.

werset: 24Bo powiedam wam; iż wiele prorokow y kro
17:
low żądáli widźieć co wy widźićie/ á nie widźieli: y
18:
ſłyſzeć co ſłyſzyćie/ á nie ſłyſzeli.

Záczá: 53.
werset: 25
19:
A oto niektory Doktor Zakonny powstał/ kuſząc
20:
go/ á mowiąc: Náuczyćielu/ co czyniąc doſtąpię dźie
21:
dźictwá żywotá wiecznego?

werset: 26A on rzekł do niego:
22:
W zakonie co nápiſano? iáko czytaſz?

werset: 27A on odpo=
23:
wiedziawſzy rzekł: " Będźieſz miłował' Páná Bo=
" miłuy. Hebráiſm.

24:
gá twego ze wſzytkiego ſercá twego/ y ze wſzyſtkiey
25:
duſze twey/ y ze wſzytkich śił twoich/ y ze wſzyſtkiey
26:
myśli twoiey: á bliźniego twego iáko ſámego śiebie.

werset: 28
27:
Y rzekł mu: Dobrześ odpowiedźiał. toż czyń/ á bę=
28:
dźieſz żył.

werset: 29A on chcąc ſię ſam vſpráwiedliwić/ rzekł
29:
do Ieſuſá: A ktoż ieſt moy bliźni?

werset: 30A " przyiąwſzy
30:
rzecz iego' Ieſus/ rzekł: Człowiek niektory zſtępował
" odpowiedáiąc.

31:
z Ieruzálem do Ierychá/ y wpadł miedzy zboyce:
32:
ktorzy go złupili/ y rány zádawſzy odeſzli ná poły v=
33:
márłego zoſtáwiwſzy.

werset: 31Y przydáło ſię że niektory
34:
kápłan zſtępował tąż drogą: á vyźrzawſzy go minął.

Tákże


strona: 236

Rozd: 10. według Lukaſzá.236.
werset: 32
1:
Tákże y Lewit/ będąc podle onego mieyſcá */ y wi=
* przyſsedſsy.G.

2:
dząc go/ minął.

werset: 33A Sámárytan niektory iádąc/
3:
przyſzedł wedle niego: y vyźrzawſzy go/ vlitował ſię.

werset: 34
4:
A przyſtąpiwſzy/ záwiązał rány iego/ nálawſzy oli=
5:
wy y winá: á włożywſzy go ná bydlę ſwoie/ wpro=
6:
wádźił do goſpody/ y miał pieczą o nim.

werset: 35A názá=
7:
iutrz */ wyiąwſzy dwá śrzebrne groſzá/ dał goſpoda=
* odchodząc.G.

8:
rzowi/ y rzekł *: Weźmi go ná ſwą opiekę: á cokol=
* mu.G.

9:
wiek nád to wydaſz/ ia gdy ſię wrocę oddam tobie.

werset: 36
10:
Ktoryż * z tych trzech zda ſię tobie bliźnim być o=
* tedy.G.

11:
nemu co był wpadł miedzy zboyce?

werset: 37A on rzekł:
12:
Ktory vczynił miłośierdźie nád nim. Y rzekł mu
13:
Ieſus: Idźże/ y ty vczyń tákże. *

Záczá: 54.
werset: 38
14:
Y sſtáło ſię gdy ſzli/ iż on wſzedł do nieiákiego
15:
miáſteczká: á niewiáſtá niektora imieniem Marthá/
16:
przyięłá go do domu ſwego.

Ewángelia w dzień wźięćia w niebo Pánny Máriey.
werset: 39A tá miáłá śioſtrę
17:
imieniem Mária: ktora też śiedząc v nog " Páń=
18:
ſkich' ſłucháłá ſłowá iego.
" Ieſuſowych.G.

werset: 40Ale Marthá roſtárgnio=
19:
na byłá około rozmáitey poſługi. Ktora ſtánąwſzy
20:
rzekłá: Pánie/ nie dbaſz ty iż śioſtrá moiá opuśćiłá
21:
mię żebym ſámá poſługowáłá? Rzeczże iey tedy/ áby
22:
mi pomogłá.

werset: 41A odpowiedáiąc rzekł iey " Pan':
" IeſusG.

23:
Martho/ Martho/ troſzczeſz ſię/ y fráſuieſz około wie=
24:
la:

werset: 42Aleć iednegoż potrzebá. Mária " nalepſzą' czą=
" dobrą.G.

25:
ſtkę obráłá/ ktora od niey odięta nie będźie. *


26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
Potym náznáczył Pan y drugich śiedmidzieśiąt.) Iáko Biſkupi
28:
náſtąpili ná mieyſce Apoſtołow; ták inni kápłani ná mieyſce tych
29:
śiedmidzieśiąt vczniow Chriſtuſowych. Beda.
Biskupi y kápłani.

30:
Sodomie lżey będzie.) Rożność mąk y potępienia w piekle; we=
31:
dle rożnośći zaſług. August: lib: 5. cap: 5. cont: Iulianum.
Rożne męki w piekle.

32:
Siedząc w włośiennicy.) Prawdziwa pokutá ieſt/ nie tylko no=
33:
wy żywot, ále y doſyć vczynienie/ ábo vtrapienie/ ćiáłá zá prze=
34:
ſzłe grzechy.
Doſyć vczynienie.

35:
Kto wámi gárdzi.) Iednáki grzech ieſt gárdzić kápłany y ſłu=
Gárdzący kápłany.
Dd 3gámi


strona: 237

Ewángeliey Rozd: 10.237.
1:
gámi Páná Chriſtuſowymi w kośćiele powſzechnym/ iáko y ſá=
2:
mym Chriſtuſem: Záprzeć ſię náuki ták onych iáko y tego.
3:
Widziałem Szátáná.) Ieſlić Chriſtus pátrzał kiedy Szátan
4:
ſpadał; tedyć był ná on czás/ gdy ſzátan z niebá ſpadał/ przed
5:
ſtworzenim świátá.
Wieczność Chriſtuſowá.

6:
Obiáwiłeś to málutkim.) Tego mieyſcá nie ták maſz rozumieć/
7:
żeby wnet káżdy proſtak miał o ſobie trzymáć/ iż mu Bog obiáwił
8:
wſzytkę prawdę/ y dla teo wzgárdzáć porządne káznodzieie/ y náu=
9:
czyćiele/ y niechćieć ſię od nich vczyć: iáko to ieſt w obyczáiu wſzyt=
10:
kim hæretykom. Ale ći málutcy/ ſąć pokorni y poſłuſzni ſynowie
11:
kośćiołá powſzechnego/ ktorym Bog obiáwia nawyżſze táięmni=
12:
ce wiáry/ o naświętſzey Troycy/ o boſtwie Syná Bożego y Du=
Málutcy, nie proſtacy, ále pokorni.

13:
chá S. o obecnośći Páná Chriſtuſowey w S. Sákrámenćie/ y
14:
inne podobne: ktorych pyſzni á w oczách ſwych mądrzy hærety=
15:
cy poiąć nie mogą.
16:
Toż czyn á będzieſs żyw.) Nie ſámą wiárą/ ále y záchowánim
17:
Bozkiego przykazánia mamy doſtáć żywotá wiecznego: y nie tyl=
18:
ko wierząc/ ále y czyniąc mamy wniść do niebá. Bo ácz odſzcze=
19:
pieńcy mowią/ że ieſt niepodobno záchowáć to przykazánie o miło=
20:
śći Bożey ze wſzytkiego ſercá: wſzákże pismo ś. dáie nam ná przy=
21:
kład wiele tych/ ktorzy ie záchowáli y wypełnili/ ile krewkość ludz=
22:
ka mogłá w tym żywoćie. A záprawdę gdyby nie podobno było
23:
záchowáć to przykazánie/ ktore tu Pan Chriſtus do otrzymánia
24:
żywotá wiecznego twierdzi być potrzebne: tedyćby był Pan Chri=
25:
ſtus tych Doktorow y innych ſłucháczow/ nie prawdziwie áni
26:
wiernie vczył/ áleby z nich ſzydził.
Nie ſámą wiárą mamy być zbáwieni.
Pánskie przykazánie może być chowáne.

27:
Nápoły vmarłego.) Tym dáie znáć/ iż człowiek przez grzech
28:
pierworodny/ ná rozumie/ ná ſwobodzie/ y ná inſzych śiłách du=
29:
ſznych y ćieleſnych ćięſzko ieſt zrániony: wſzákże rozum y ſwobo=
30:
dá y inne śiły w nim nie do końcá vſtáły. Kápłan y Lewit zná=
31:
mionuią zakon Moyzeſzow: Sámárytan ieſtći Pan Chriſtus:
32:
Oliwá y wino/ iego ſákrámentá:
Wolny rozmysł w człowiecze.
Bydlę ćiáło iego/ ná ktorym on
33:
nośił grzechy náſze: Goſpodá ieſt kośćioł: á Goſpodarze kápła=
34:
ni y ſłudzy iego. Zakon nie mogł człowieká ożywić y vſpráwie=
35:
dliwić: ále ſam Pan Chriſtus. Ten nam zaſługą męki y śmierći
36:
ſwey ziednał łáſkę/ ktorey nam vdziela przez ſwe Sákrámenty: ten
37:
vſpráwiedliwia/ y rozmnaża ſpráwiedliwość w ludziách/ vzdra=
38:
wiáiąc y potwierdzáiąc dobrą wolę y ſwobodę ludzką ku czynie=
39:
niu wſzech vczynkow dobrych.
40:
Cokolwiek nád to wydaſs. ) Auguſtin S. mowi/ iż Páweł S.
Vczynki dobre ktore nie powinne.
więcey


strona: 238

Rozd. 11. według Lukaſzá.238.
1:
więcey wydał niżli wziął/ to ieſt/ więcey czynił á niżli był winien:
2:
kiedy mogąc bráć żywność y potrzeby od tych ktorym Ewánge=
3:
lią opowiedał/ iednák nic bráć niechćiał. Przyłożył też nie máło
4:
z ſwego/ kiedy nie máiąc o pánieńſtwie Páńſkiego roſkazánia/ ie=
5:
dnák ono rádził. Skąd to mamy przećiw hæretykom/ iż ſą nie=
6:
ktore vczynki dobre nie powinne áni przykazáne/ ktore tym ſą
7:
wdzięcznieyſze Pánu Bogu/ y zapłátę v niego oſobliwą máią.
8:
August: de oper: Monach: cap: 5.Opt: cont: Parm: lib: 6.
9:
Maria nalepſsą cząſtkę.) W tych dwu białychgłowách dwoiá=
10:
ki ſtan ludzi Chrześćijáńſkich ieſt figurowány; świecki y duchow=
11:
ny/ prácowity/ y bogomyślny/ poſpolity y zakonny. Z ktorych ie=
12:
den Chriſtuſá karmi w członkách iego: á drugi ieſt karmion od
13:
niego. Y więcey ſię ten/ niżli on podoba Pánu Chriſtuſowi. O=
14:
bádwá te żywoty byłyć záwżdy w kośćiele powſzechnym: lecz v
15:
hæretykow áni Mágdálená/ áni Marthá prawdziwie mieyſcá
16:
nie ma.
Dwoiáki ſtan Chrześćiánskich ludzi.
rozdział: 11

17:
ROZDZIAL XI.
18:
1 Pan vczy modlitwy vcznie ſwe. 9 Wyſłuchánie pewne obie=
19:
cuie. 11 Syn proſzący oycá o chleb ábo rybę. 14 Wygania nie=
20:
me dyabelſtwo. 15 Cudá Chriſtuſowe czártom przypiſáne. 24
21:
O duchu nieczyſtym wracáiącym ſię do człowieká. 28 Błogo=
22:
ſłáwieni. 29 Zydowie ſię cudow domagáią. 31 Krolowa z po=
23:
łudniá. 32 Niniwitowie. 33. Swiecá pod korcem. 34 Oko
24:
proſte. 37 Chriſtus iadł ręku nie vmywſzy. 29 Złośći Pháry=
25:
záyſkie odkrywa/ y biádę im opowieda.
Záczá: 55.
werset: 1
26:
Y
Sſtáło ſię: gdyon był ná niektorym mieyſcu
27:
modląc ſię/ gdy przeſtał/ rzekł do niego ieden
28:
z vczniow iego: Pánie/ náucz nas modlić
29:
ſię/ iáko y Ian náuczył vcznie ſwe.

werset: 2Y rzekł im:
30:
Gdy ſię modlićie/ mowćie: Oycze */ święć ſię imię
* náſs ktoryś ieſt w niebieśiechG. K.

31:
twoie. Przydź kroleſtwo twoie *.

* Bądz wola twa, iáko w niebie, ták y ná ziemi.4 L K. G. S.
werset: 3Chlebá náſzego
32:
powſzedniego day nam " dźiśia'.

" ná káżdy dzien21 L. G. S.
werset: 4A odpuść nam
33:
grzechy náſze: gdyż y my odpuſzczamy káżdemu wi=
34:
nowáycy náſzemu. A nie wwodź nas w pokuſzenie *.

* ále nas zbaw ode złego.G.
Ewángelia ná dni Krzyżowe.
werset: 5
35:
Y rzekł do nich: Kto z was będźie miał przyia=
36:
ćielá/ y poydźie do niego o pułnocy/ y rzecze mu: Przy=
iaćielu/


strona: 239

Ewángeliey Rozd: 11.239.
1:
iaćielu/ pożycz mi troygá chlebá:

werset: 6ábowiem przy=
2:
iaćiel moy przyſzedł do mnie z drogi/ á nie mam co
3:
przedeń położyć.

werset: 7A on będąc w domu odpowie=
4:
dźiałby mowiąc: Nie zádaway mi trudnośći: iużći
5:
drzwi zámkniono/ á dźiatki moie ſą ná łożu zemną:
6:
nie mogęć wſtáć y dáć ći.

werset: 8A - ieſli on będźie trwał
-2 L. G. S.

7:
kołácąc': powiedam wam/ choćiażby mu też nie
8:
dał wſtawſzy przeto że ieſt przyiaćiel iego: wſzákoż
9:
dla przykrego nálegánia iego/ wſtawſzy da mu ile
10:
potrzebuie.

Záczá: 56.
werset: 9
11:
Y ia wam powiedam: Prośćie/ á dádzą wam:
12:
ſzukayćie/ á naydźiećie: kołáczćie/ á otworzą wam.

werset: 10
13:
Abowiem káżdy ktory prośi/ bierze: á ktory ſzuka/
14:
znáyduie: á kołácącemu będźie otworzono.

werset: 11" A
" A ktoregoż z was oycá, będzie ſyn prośił o chlebG.

15:
ktoryż z was oycá prośi o chleb' zali mu poda kámień?
16:
A ieśli ryby; izali miáſto ryby poda mu wężá?

werset: 12Abo
17:
ieſliby prośił o iáie; izali mu poda niedźwiadká?

werset: 13
18:
Ieſliż tedy wy będąc złymi/ vmiećie dáwáć dobre
19:
datki dźiećiom wáſzym: iákoż dáleko więcey oćiec
20:
- wáſz' " z niebá' da duchá " dobrego' tym ktorzy go
-G.
" niebieskiN L.
" świętego.G.

21:
proſzą? *

Záczá: 57.
Ewán: Niedz: 3. w poſt.
werset: 14
22:
Y wyrzucał czártá/ " ktory' był niemy. A gdy
" á on.G. L.

23:
wyrzućił czártá/ przemowił niemy: y dźiwowáły ſię
24:
rzeſze.

werset: 15A niektorzy z nich mowili: Mocą Beelze=
25:
bubá kśiążęćiá czártowſkieo wyrzuca czárty.

werset: 16Dru=
26:
dzy záſię kuſząc/ domagáli ſię znáku od niego z niebá.

werset: 17
27:
A on widząc myśli ich/ rzekł im: Káżde kroleſtwo
28:
przećiw ſobie rozdźielone/ " będźie ſpuſtoſzone' y dom
" puſtoſseie.5 L. G.

29:
ná dom " vpádnie'.

" vpada.5 L. G.
werset: 18A ieſliż y Szátan rozdźielon
30:
ieſt przećiw ſobie: iákoż ſię oſtoi kroleſtwo iego?
31:
gdyż powiedaćie iż ia mocą Beelzebubá wyrzucam
32:
czárty.

werset: 19A ieſliż ia mocą Beelzebubá wyrzucam
33:
czárty: Synowie wáſzy czyiąż mocą wyrzucáią? Dla
34:
tegoż oni ſędźiámi wáſzymi będą.

werset: 20Lecz ieſli " pál=
" To ieſt, mocą Bożą, ábo duchem Bożym.
cem Bo=


strona: 240

Rozd: 11. według Lukaſzá.240.
1:
cem Bożym wyrzucam czárty: záiſteć do was przy=
2:
ſzło kroleſtwo Boże.

werset: 21Gdy mocarz zbroyny ſtrzeże
3:
dworu ſwego: w pokoiu ſą máiętnośći iego.

werset: 22Ale
4:
ieſli mocnieyſzy nádeń nádſzedſzy zwyćięży go: " odyi=
" odeymuie9 L. G S.

5:
mie' wſzytkę broń od niego w ktorey vfał y korzyśći
6:
iego " rozda'.

" rodzáie. 7 L G. S.
Záczá: 58.
werset: 23
7:
Ktoć nie ieſt ze mną/ przećiw mnie ieſt: á kto
8:
nie zgromadza ze mną/ ten roſpraſza.

werset: 24Gdy duch
9:
nieczyſty wynidźie od człowieká/ chodźi po mieyſcách
10:
bezwodnych/ ſzukáiąc odpoczynku. A nie nálazſzy/
11:
mowi: Wrocę ſię do domu mego ſkądem wyſzedł.

werset: 25
12:
A przyſzedſzy/ náyduie * vmiećiony y ochędożony.
* gi.N L. K. S.

werset: 26
13:
Tedy idźie/ y bierze z ſobą śiedmi innych duchow
14:
gorſzych nád ſię/ á wſzedſzy mieſzkáią tám. y ſtawáią
15:
ſię poślednieyſze rzeczy człowieká onego niżli
16:
pierwſze.

Ewángelia w wigilią w niebowzięćia Pánny Máriey: y w dzień Pánny Máriey Snieżney.
werset: 27
17:
Y sſtáło ſię: gdy on to mowił/ podniozſzy głos
18:
niektora niewiáſtá z rzeſze/ rzekłá mu: Błogoſłáwio=
19:
ny żywot ktory ćię nośił/ y pierśi ktoreś sſał.

werset: 28A on
20:
rzekł: Y owſzem/ błogoſłáwieni ktorzy ſłucháią ſło=
21:
wá Bożego/ y ſtrzegą go. *

Záczá: 59.
werset: 29
22:
A gdy ſię rzeſze nábieráło/ począł mowić: Ten
23:
narod/ ieſt - narod' złośćiwy: żąda znáku/ á znák
-G.

24:
mu nie będźie dan tylko znák Ionaſzá proroká.

werset: 30Bo
25:
iáko był Ionaſz znákiem Niniwitom: tákżeć będźie
26:
y Syn człowieczy narodowi temu.

werset: 31Krolowa z
27:
południá wſtánie ná ſądźie z mężmi narodu tego/ y
28:
potępi ie: iż przyiácháłá od kráiow źiemie ſłucháć
29:
mądrośći Sálomonowey: á otoć tu " więcey niż Sá=
" więtſsy ieſt.

30:
lomon.

werset: 32Mężowie Niniwitſcy powſtáną ná ſą=
31:
dźie z narodem tym/ y potępią gi: iż pokuto=
32:
wáli ná Ionaſzowe kazánie: á oto tu więcey niżli
33:
Ionaſz.

werset: 33
34:
* Zaden świece zápaliwſzy nie ſtáwia w ſkry=
* A. K. G.
Hhtośći/


strona: 241

Ewangeliey Rozd: 11.241.
1:
tośći/ áni pod korzec: ále ná świecznik; áby ći kto=
2:
rzy wchodzą widźieli świátło.

Zácz: 60.
werset: 34
3:
Swiecá ćiáłá - twego' ieſt oko - twoie'. Ie=
-G. G.

4:
ſliby tedy oko twe było ſzczyre/ wſzyſtko tez ćiáło twe
5:
świetne " będźie'. Lecz ieſliby złe było/ y ćiáło też two
" ieſtG.

6:
ie ćięmne " będźie'.

" ieſt.G.
werset: 35Pátrzayże tedy żeby świátło
7:
ktore w tobie ieſt/ ćięmnośćią nie było.

werset: 36Ieſliby
8:
tedy ćiáło twe wſzytko świetne było/ nie máiąc iákiey
9:
cząſtki ćięmney: będźie wſzyſtko świetne/ " á iáko
10:
świecá iáſna oświeći ćię'. *

" iáko gdy świecá bláskiem oświeca ćię.G. S.
werset: 37
11:
A gdy mowił/ prośił go niektory Pháryzeuſz áby
12:
obiedwał v niego. Wſzedſzy tedy vśiadł.

werset: 38A Phá=
13:
ryzeuſz " począł ſam ſobie ſzácuiąc mowić'/ czemu=
" vyrzawſsy dziwował ſięG.

14:
by ſię * nie vmył przed obiádem.
* pierwey.G.

werset: 39Y rzekł Pan do
15:
niego: Teraz wy Pháryzeuſzowie to co ieſt z wierz=
16:
chu kubká y miſy oczyśćiaćie: lecz co ieſt we wnątrz
17:
w was/ pełno co ieſt drapieſtwá y niepráwośći.

werset: 40Szale
18:
ni/ izaż ten ktory vczynił to co ieſt z wierzchu/ nie v
19:
czynił też tego co ieſt y we wnątrz?

werset: 41Wſzákże " z te
20:
go co maćie' dayćie iáłmużnę: á oto wſzytkie rzeczy
" z máiętnośći wáſsych.

21:
będą wam czyſte.

Záczá: 61.
werset: 42
22:
Ale biádá wam Pháryzeuſzom/ iż dawaćie dźie=
23:
śięćinę z miętki y z ruty y z káżdego źiela: á opuſzcza
24:
ćie " ſąd' y miłość Bożą. Lecz te rzeczy trzebá było
" ſpráwiedliwość. Hebr.

25:
czynić/ á onych nie opuſzczáć.

werset: 43Biádá wam Pha=
26:
ryzeuſzom/ iż miłuiećie pierwſze śiedzenia w bożni-
27:
cách/ y pozdrawiánia " ná rynku'.

" ná rynkách.G.
werset: 44Biádá wam * iż
* Doktorowie y Pháryzeuſsowie obłudnicy, G.

28:
ieſteśćie iáko groby ktorych nie widáć/ á ludźie ktorzy
29:
ſię po nich przechodzą/ nie wiedzą.

werset: 45Odpowiedźia=
30:
wſzy tedy niektory z Zakonnych Doktorow/ rzekł mu:
31:
Náuczyćielu/ to mowiąc y nas háńbiſz.

werset: 46A on rzekł:
32:
Biádá y wam Zakonnym Doktorom: ábowiem ob=
33:
ćiążaćie ludźi brzemiony ktorych vnieść nie mogą/ á
34:
ſámi ſię iednȳ pálcem ſwym nie dotykaćie brzemion.

Biádá


strona: 242

Rozd: 11. według Lukaſzá.242.
Záczá: 62.
werset: 47
1:
Biádá wam ktorzy buduiećie groby prorokow:
2:
á oycowie wáſzy pomordowáli ie.

Ewángelia o S. Męczennikách.
werset: 48Záiſte świádczy=
3:
ćie iż zezwalaćie ná vczynki oycow wáſzych: ábo=
4:
wiemći ie oni zámordowáli/ á wy buduiećie groby
5:
ich.

werset: 49Dla tegoż też mądrość Boża rzekłá: Poślę
6:
do nich Proroki y Apoſtoły/ á z nich niektore zámordu=
7:
ią y prześládowáć będą:

werset: 50áby ſzukano " krwie' wſzy=
" pomſty krwie wylaney.

8:
tkich prorokow/ ktorą wylał ten narod od záłożenia
9:
świátá/

werset: 51od krwie Abelowey/ áż do krwie Zácháry=
10:
aſzowey/ ktorego zábito miedzy ołtarzem á kośćio=
11:
łem. Záiſte wam powiedam/ będąć gi ſzukáć od na=
12:
rodu tego. *

werset: 52
13:
Biádáſz wam Zakonnym Doktorom/ iżeśćie o=
14:
dięli klucz wyrozumienia: ſámiśćie nie weſzli/ á tych
15:
ktorzy wchodźili hámowáliśćie.

werset: 53A gdy to do nich
16:
mowił/ poczęli Pháryzeuſzowie y Doktorowie bárzo
17:
nań nácieráć/ y obłudnie go o wiele pytáć/

werset: 54czyhá=
18:
iąc nań/ y ſzukáiąc żeby co vłowili z vſt iego/ áby go
19:
oſkárżyli.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Błogosłáwiony żywot.) Podnośmyſz też y my (mowi wielebny
22:
Bedá) głoſy náſze z kośćiołem powſzechnym/ ktorego tá niewiá=
23:
ſtá figurą byłá: podnośmy ſercá miedzy ludzmi/ y mowmy zbá=
24:
wićielowi náſzemu: Błogoſłáwiony żywot ktory ćię nośił/ y
25:
pierśi ktoreś sſał. Abowiem prawdziwie błogoſłáwiona ieſt má=
26:
tká ktora porodziłá krolá onego/ ktory niebo y ziemię rządzi y
27:
ſpráwuie.
Pánnę Márią błogosłáwi kośćioł Kátolicki.

28:
Y owſsem błogosłáwieni. ) Nie przyć Pan tymi ſłowy/ żeby má=
29:
tká iego prze to że go poczęłá y wychowáłá/ nie miáłá być błogo=
30:
ſłáwiona. Gdyż ták wyżſzey ánioł do niey mowił: Nálázłáś łá=
31:
ſkę v Bogá/ oto pocznieſz w żywoćie. rć. Y Elżbietá Duchem S.
32:
nápełnioná/ rzekłá: Błogoſłáwionáś ty miedzy niewiáſtámi/ y
33:
błogoſłáwion owoc żywotá twego. Ale pochwaláiąc y potwir=
34:
dzáiąc to niewieśćie ſłowo/ dáie drugą więtſzą y poſpolitſzą/ á k te=
35:
mu nie ćieleſną ále duchowną przyczynę błogoſłáwieńſtwá/ dla
36:
poćiechy wſzytkich wiernych ſwoich:
Mária przecz błogosłáwiona.
że nie tylko Mária Bogáro=
Hh 2dźicá ieſt


strona: 243

Ewángeliey Rozd: 11.243.
1:
dzicá ieſt błogoſłáwiona/ ále y ći wſzyścy/ ktorzy ſłowo Boże du=
2:
chownie w ſercu poczynáią/ co bywa ſłucháiąc: á poczęte rodzą/
3:
y iákoby pierśiámi karmią/ gdy ſłowá ſłyſzáneo ſtrzegą y pełnią ie.
4:
Iż pokutowáli.) Tu maſz μετεόησαυ, Græckie ſłowo: Skąd
5:
znáć że μετάυοια nie ieſt vpámiętánie tylko ábo pokaiánie: ále
6:
táka pokutá/ iáką Niniwitowie czynili. Pátrz Mat. 3. 2.
7:
Dayćie iáłmużnę.) Wielka moc y ſkutek iáłmużny/ tu y ná in=
8:
nych mieyſcách piſmá S. ieſt wyráżona. Abowiem czytamy/ iż
9:
oná głádzi grzechy: iż odkupuie y wybawia z grzechu:
Skutki iáłmużny.
że ktorzy
10:
ią czynią/ ći poydą do niebá: á ktorzy ią opuſzczáią/ potępieni bę=
11:
dą: iż iáłmużná oczyśćia grzechy/ y czyni doſyć zá przeſzłe grzechy.
12:
Bo iáko Auguſtyn S. piſze/ vczynki miłośierne nie pomagáią
13:
człowiekowi w grzechách trwáiącemu/ ále zá przeſzłe grzechy má=
14:
ią być czynione. Tá náuká ták w piśmie S. iáśnie wyráżona/ iá
15:
ko ſię z ſámą wiárą zgadza/ y iáko ſię dziśieyſzym Ewángelikom
16:
podoba/ to iuż káżdy widzi.
17:
Y wam zakonnym Doktorom.) Iáko imię Miſtrzow/ Dokto=
18:
row/ Náuczyćielow Chrześćijáńſkich nie ma być ſzczypáne/ zniewa
19:
żáne/ y od ludzi w nienawiść podawáne/ przeto iż miſtrzowie y
20:
Doktorowie Zydowſcy byli zli/ y ſłuſznie od Páná ſtrofowáni: ták
21:
imię kápłaná nie ma być v Chrześćijánow w mnieyſzey wadze
22:
prze to/ iż kápłani Zydowſcy zli á niezbożni byli. O co ſię ie=
23:
dnák hæretycy vśilnie ſtáráią/ ſámi śiebie rownáiąc z Chriſtu=
24:
ſem/ á Biſkupy y kápłany Kátholickie z Biſkupy Zydowſkimi
25:
y z Pháryzeuſzámi.
Hæreticy kápłany w nienawiśćpyzywodzą.

26:
Ktorzy buduiećie groby.) Nie toć w nich gáni/ iż budowáli
27:
groby Prorokow: ále iż náśládowáłi złośći y niedowiárſtwá
28:
przodkow ſwych/ ktorzy pobili proroki. Ambroſius.
Budowánie grobow SS.
rozdział: 12

29:
ROZDZIAL XII.
30:
1 Kwás Pháryzáyſki. 4 Nie ludzi ſię bać ále Bogá. 7 Wło=
31:
ſy náſze ſą policzone. 8 Wyznáwáć Chriſtuſá potrzebá. 10 Blu=
32:
znierſtwo przećiw Duchowi ś. 11 Niebeśpieczeńſtwá ſwym obie=
33:
cuie/ á ku temu Duchá ś. 13 Oyczyzny miedzy bráćią dzielić nie
34:
chce. 15 Każe ſię ſtrzedz łákomſtwá. 16 Dáiąc ná przykład bo=
35:
gaczá. 22 Nie fráſowáć ſię o docześne potrzeby. 33 Iáłmużnę
36:
záleca. 35 Biodrá przepaſáne. 42 Wierny ſzáfarz. 45 Zły ſługá.
37:
47 Z wiádomośći grzeſzący ćiężey karan będzie. 51 Nie pokoy/
38:
ále niezgodę przyſzedł Pan puśćić ná świát.
A gdy


strona: 244

Rozd: 12. według Lukaſzá.244.
Záczá: 63.
Ewángelia o Męczennikách
werset: 1
1:
A
Gdy ſię nágromádźiło bárzo wiele rzeſze/ ták
2:
iż iedni drugie deptáli/ począł * mowić do v=
* naprzod.G.

3:
czniow ſwoich. Wyſtrzegayćie ſię kwáſu
4:
Pháryzáyſkiego/ ktory ieſt obłudność.

werset: 2" A nie
" Boć nie máſz.N L. K.

5:
máſz' nic zákrytego/ coby ſię wyiáwić nie miáło: áni
6:
táiemnego/ czegoby ſię nie dowiedźiano.

werset: 3Abo=
7:
wiem cośćie w ćiemnośćiách mowili/ ná iáśniey ſły=
8:
ſzeć będźie: á cośćie w vcho mowili w zámknieniu/
9:
ná dáchách ogłoſzono będźie.

werset: 4A mowię wam przy=
10:
iaćiołom moim; Nie ſtráchayćie ſię tych ktorzy zá=
11:
bijáią ćiáło/ á potym nie máią coby dáley mogli czy=
12:
nić.

werset: 5Lecz wam okażę kogo ſię bać maćie. Boyćie
13:
ſię onego ktory gdy zábije/ ma moc wrzućić do pie=
14:
kłá. Záiſte wam powiedam/ tego ſię boyćie.

werset: 6Iza=
15:
li piąći wroblikow nie przedáią zá dwá pieniążki: á
16:
ieden z nich nie ieſt w zapámiętániu przed Bogiem?

werset: 7
17:
Aleć y włoſy głowy wáſzey wſzyſtkie ſą zliczone.
18:
A przetoż ſię nie boyćie: drożſzyśćie wy niżli wiele
19:
wroblow.

Zácz: 64.
werset: 8
20:
A mowię wam; Wſzelki ktory mię wyzna przed
21:
ludźmi/ tego y Syn człowieczy wyzna przed ánioły
22:
Bożymi. *

werset: 9
23:
A ktory ſię mnie záprzy przed ludźmi/ będźie zá=
24:
przan przed ánioły Bożymi.

werset: 10Y káżdemu ktoryby
25:
co mowił przećiw Synowi człowieczemu/ będźie od=
26:
puſzczono: ále temu coby bluźnił przećiw Duchowi
27:
świętemu/ nie będźie odpuſzczono.

werset: 11A gdy was
28:
będą wodźić do bożnic/ y do vrzędow y zwierzchno=
29:
śći/ nie fráſuyćież ſię iáko y cobyśćie odpowiedźieć
30:
ábo mowić mieli.

werset: 12Bo Duch święty náuczy was
31:
oneyże godźiny co - wam' potrzebá mowić.
-3 L. G.

Záczá: 65.
werset: 13
32:
Y rzekł mu niektory z oney rzeſze: Náuczyćielu/
33:
rzecz brátu memu áby ſię ze mną podźielił dźiedźic=
34:
twem.

werset: 14A on mu rzekł: Człowiecze/ ktoż mię po=
Hh 3ſtánowił


strona: 245

Ewángeliey Rozd: 12.245.
1:
ſtánowił ſędźią ábo dźielnikiem nád wámi?

werset: 15Y rzekł
2:
do nich: Báczćieſz á ſtrzeżćie ſię - wſzelákiego' łá=
-G.

3:
komſtwá: gdyż " nie ná tym iż kto ma obfite máię=
" To ieſt: nie dla tego kto dłużey żywie, iż ma wielkie bogáctwá.

4:
tnośći/ záwiſł żywot iego.

Zácz: 66.
werset: 16
5:
Y powiedźiał im podobieńſtwo/ mowiąc: Nie=
6:
ktoremu bogátemu człowiekowi zrodźiło ſię obfićie
7:
ná grunćie iego.

werset: 17Y rozmyślał ſam w ſobie mowiąc:
8:
" Coż vczynię/ gdyż nie mam dokądbych zgromádźić
" Rozday vbogim: boś to vczynić winien, mowi Baſilius S.

9:
miał vrodzáie moie?

werset: 18Y rzekł: To vczynię: Pokáżę
10:
gumná moie/ á więtſze pobuduię: á tám zgromádzę
11:
wſzytki vrodzáie moie y dobrá moie:

werset: 19y rzekę duſzy
12:
ſwoiey: Duſzo/ maſz wiele dobr vłożonych ná wiele
13:
lat: odpoczyway/ iedz/ piy/ " bądź dobrey myśli.

" vżyway.
Piękna przeſtrogá wſsytkim máiętnym ludziam.
werset: 20Y
14:
rzekł mu Bog: Szalony/ teyże nocy duſze twey vpo=
15:
mináią ſię v ćiebie: á coś nágotował/ " czyież' będźie?
" komuſsG.

werset: 21
16:
Tákći ieſt ten ktory ſobie ſkárbi/ á nie ieſt ku Bogu
17:
bogátym.

werset: 22Y rzekł do vczniow ſwoich: Dla tegoć
18:
wam powiedam: Nie troſzczćie ſię " o duſzę wáſzę'
" o żywot wáſz.

19:
cobyśćie iedli: áni o ćiáło w cobyśćie ſię obłoczyli.

werset: 23
20:
Więtſzać ieſt duſzá niż żywność/ á ćiáło niżli odźie=
21:
nie.

werset: 24Przypátrzćie ſię krukom/ iż nie śieią áni żną:
22:
ktorzy nie máią ſzpiżárniey áni gumná/ á Bog ie
23:
karmi. Iákoż dáleko wy ieſteśćie drożſzy " niżli oni'?

" nizli ptacyG.
werset: 25
24:
A ktoż z was troſzcząc ſię może ieden łokieć przydáć
25:
do wzroſtu ſwego?

werset: 26Ieſliż tedy y rzeczy namniey=
26:
ſzey nie przemożećie/ czemuż ſię o inne fráſuiećie?

werset: 27
27:
Przypátrzćie ſię " liliom' iáko roſtą: nie prácuią áni
" kwiatkom.

28:
przędą: á powiedam wam/ że y Sálomon we wſzy=
29:
tkiey ſwey " ozdobie' nie był ták vbránym iáko iedná z
" wielmożnośći

30:
tych.

werset: 28A ieſliż źiołko ktore dźiś ieſt ná polu/ á iutro
31:
będźie w piec wrzucone/ ták Bog przyodźiewa; iá=
32:
koż więcey was máłowierni?

werset: 29Y wy nie pytayćie
33:
ſię/ cobyśćie ieść ábo pić mieli: á wzgorę ſię nie pod=
34:
nośćie.

werset: 30Abowiem tego wſzytkiego ludźie tego świá=
tá ſzuká=


strona: 246

Rozd: 12. według Lukaſzá.246.
1:
tá ſzukáią. Aleć wie Oćiec wáſz że tego potrzebuie=
2:
ćie.

werset: 31Owſzem ſzukayćie - naprzod' kroleſtwá Bo=
-21 L. G. S.

3:
żego: á to wſzytko przydano wam będźie.

Zácz: 67.
werset: 32
4:
Nie boyćie ſię wy máłe ſtádo: ábowiemći ſię v=
5:
podobáło Oycu wáſzemu dáć wam kroleſtwo.

Ewángelia o iednym Wyznawcy S.
werset: 33
6:
Poprzedayćież máiętnośći wáſze/ á dayćie iálmu=
7:
żnę. Czyńćie ſobie mieſzki ktore nie wietſzeią/ ſkarb
8:
nie vſtawáiący w niebieśiech: gdźie złodźiey nie do=
9:
chodźi/ áni mol pſuie.

werset: 34Abowiem gdźie ieſt ſkarb
10:
wáſz/ tám y ſerce wáſze będźie. *

Ewángelia o S. Wyznawcy.
werset: 35
11:
Niechżeć będą " przepáſáne biodrá wáſze/ y po=
" Biodrá przepáſowáć ieſt w czyſtośći ſię chowáć. Greg: Homil: 13.

12:
chodnie zápalone - w rękách wáſzych':

-16 L. G. S.
werset: 36á wy podo=
13:
bni ludźiom czekáiącym ná páná ſwego áż ſię z god
14:
náwroći: iż gdyby przyſzedł á zákołátał/ wnetby mu
15:
otworzono.

werset: 37Szczęśliwi oni ſłudzy/ ktore przyſzed=
16:
ſzy pan/ znaydźie czuiące. Záprawdę powiedam
17:
wam/ iż ſię przepaſze/ á poſádźi ie/ á przechadzáiąc ſię
18:
będźie im ſłużył.

werset: 38A ieſliby przyſzedł o wtorey ſtra=
19:
ży/ y potym o trzećiey ſtraży/ á tákżeby nálazł: ſzczę=
20:
śliwi ſą oni ſłudzy.

werset: 39A to wiedzćie/ iż gdyby wie=
21:
dźiał goſpodarz ktorey godźiny złodźiey ma przyść/
22:
czułby wżdy/ á nie dopuśćiłby podkopáć domu ſwe=
23:
go.

werset: 40Y wy * gotowi bądźćie: bo tey godźiny ktorey
* przeto.G.

24:
ſię nie domniemaćie/ Syn człowieczy przyidźie. *

werset: 41
25:
Y rzekł mu Piotr: Pánie/ do nasże mowiſz to
26:
podobieńſtwo: czyli y do wſzytkich?

Zácz: 68.
werset: 42
27:
A Pan rzekł: Ktoryż wżdy ieſt wierny á roſtro=
28:
pny ſzáfarz/ ktorego pan " poſtánowił' nád czeládźią
" poſtánowi2 L. G. S.

29:
ſwoią; áby im czáſu ſwego rozdał " miárę pſzenice.

" obrok zámierzony.
werset: 43
30:
Szczęśliwy on ſługá/ ktorego pan przyſzedſzy/ znay=
31:
dźie ták czyniącego.

werset: 44Prawdźiwie mowię wam; że
32:
go nád wſzytką máiętnośćią ſwoią poſtánowi.

werset: 45Lecz
33:
ieſliby rzekł on ſługá w ſercu ſwoim; omieſzkawa
34:
przyść pan moy: y począłby bić ſługi y ſłużebnice/ y
ieść y


strona: 247

Ewángeliey Rozd: 12.247.
1:
ieść y pić/ y vpijáć ſię:

werset: 46przyidźieć pan ſługi onego/
2:
w dźień w ktory ſię nie ſpodźiewa/ y w godźinę kto=
3:
rey niewie; y " oddźieli' go/ á " część iego z niewier=
" rożetnieG.
" policzy go miedzy niewiernymi sługámi.

4:
nymi położy.

werset: 47On záſię ſługá ktory wiedźiał wolą
5:
páná ſwego/ á nie nágotował - ſię' áni vczynił wedle
-6 L. G.

6:
woli iego: wielce będźie karan.

werset: 48ále ktory nie wie=
7:
dźiał/ á vczynił co godnego karánia; mniey będźie
8:
karan. A od káżdego ktoremu wiele dano/ wiele żą=
9:
dáć będą: á ktoremu wiele zlecono/ tym więcey będą
10:
chćieć od niego.

Zácz: 69.
werset: 49
11:
Przyſzedłćiem miotáć ogień ná źiemię: á czegoż
12:
chcę iedno áby był zápalon?

werset: 50Lecz mam być krztem
13:
okrzczon: á iákom ieſt śćiśnion/ áż ſię wykona?

werset: 51
14:
Mniemaćieſz ábych przyſzedł dáwáć pokoy " ná
" ná ziemiN L. G.

15:
źiemię'? Bynamniey/ mowię wam: owſzem rozłą=
16:
czenie.

werset: 52Abowiem od tąd będźie ich pięć w iednym
17:
domu rozłączonych; trzey przećiwko dwiemá/ á
18:
dwá przećiwko trzem:

werset: 53Oddźieli ſię oćiec przećiw
19:
ſynowi/ á ſyn przećiw oycu ſwemu: mátká prze=
20:
ćiw corce/ á corká przećiw mátce: świekrá prze=
21:
ćiw niewiaſtce ſwey/ á niewiaſtká przećiw świekrze
22:
ſwoiey.

werset: 54Mowił też y do rzeſzy: Gdy widźićie o=
23:
błok wſchodzący od zachodu/ wnet mowićie; Będźie
24:
deſzcz: y ták bywa.

werset: 55A gdy wiátr wieiący od połud=
25:
niá/ powiádaćie; Iż będźie gorąco: y bywa.

werset: 56Obłu=
26:
dnicy/ poſtáwy niebá y źiemie doświádczáć vmiećie:
27:
á tego to czáſu iáko nie doświadczaćie?

werset: 57Przeczże
28:
y ſámi z śiebie nie ſądźićie co ieſt ſpráwiedliwego?

werset: 58
29:
Gdy " tedy' idźieſz z twym przećiwnikiem do vrzę=
" bowiem.G.

30:
du/ ſtárayże ſię w drodze iákobyś był wolen od niego:
31:
by ćię ſnać nie poćiągnął przed ſędźiego/ á ſędźiaby
32:
ćię podał opráwcy: á oprawcáby ćię wzrzućił do
33:
więźienia. Powiedamći; nie wynidźieſz ſtámtąd/
34:
áż y oſtátni drobny pięniądz oddaſz.

Náuki


strona: 248

Rozd: 12. według Lukaſzá.248.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Boyćie ſię onego.) Oto boiazń piekłá ieſt pożyteczna: przećiw
3:
Nowowiernikom/ ktorzy każą áby káżdy pewien był o zbáwieniu
4:
ſwoim: á mowią/ iż boiazń piekłá czyni obłudne ludzie.
Boiazn piekłá ieſt pożyteczna.

5:
Wſselki ktory mię wyzna.) Káżdy Kátholik powinien ieſt wiá=
6:
rę ſwoię wyznáć/ kiedy go o to pozową ábo zopytáią Zydzi/ Tur=
7:
cy/ Pogáni ábo Hæretycy.
Ták Lutrowie y Kálwinitowie.
Y nie doſyć ieſt wiárę trzymáć w ſer=
8:
cu: ále ią też ſłowy y vczynkámi wyznáć potrzebá. A záprzeć ſię
9:
Chriſtuſá/ ábo ktorego ártykułu Kátholickiey wiáry/ dla boiázni
10:
ábo dla wſtydu ktoregożkolwiek ſtworzenia/ nie inſze karánie zá=
11:
ſługuie/ iedno że táki káżdy w dzień śmierći ſwey będzie od Chri=
12:
ſtuſá ná wieki odrzucony.
Chriſtuſá winien káżdy wyznáć.

13:
Náuczy was oneyże godziny.) Nie iżby káżdy Chrześćijánin/ kto=
14:
ry od hæretykow ábo od Pogánow pozwány ieſt áby dał ſpráwę
15:
o wierze ſwey/ miał być nátychmiaſt obdárzon oſobną iákąś y
16:
niezwyczáyną náuką ná dyſputowánie/ y dánie odporu przećiwni=
17:
kom (ktorą Pan Bog obdarzał Apoſtoły/ y niektore inne święte
18:
kośćiołá pierwſzego) ále iż Pan Bog da naproſtſzemu/ ktory mo=
19:
cną wiárę y vfność w nim pokłáda/ vmieiętność potrzebną/ y ſło=
20:
wá doſtáteczne ku wiáry ſwey wyznániu.
Iáko Duch S. náucza o wiárę poimánych.
Bo táki káżdy będąc
21:
pozwány/ doſyć mowi y doſtátecznie ſię broni/ kiedy ſię wyznawa
22:
być Kátholikiem/ y chce w tey wierze żyć y vmrzeć/ ktorą kośćioł
23:
powſzechny wſzytkich wiekow y narodow trzyma y wyznawa.
24:
Ktoż mię poſtánowił.) Nie chćiał tu Pan Chriſtus być ſędzią y
25:
dzielnikiem: ná przykład duchownym/ áby ſię práwam y zábá=
26:
wam świeckim odwodzić nie dáli od vrzędu ſwego przednieyſze=
27:
go to ieſt od modlenia/ kazánia/ y prace páſterſkiey. Nie żeby im
28:
zgołá wſzytkie ſpráwy y zabáwy świeckie były zákazáne/ zwłaſzczá
29:
gdy ſię ku czći y chwale Bożey obracáią/ ábo ſię ku rozmnożeniu
30:
wiáry/ ku pokoiowi poſpolitemu/ y ku duchownym pożytkom śćią=
31:
gáią.
Duchowni máiąli ſię báwić świeckimi ſpráwámi.
Gdyż y o S. Auguſtynie Poſsidonius w żywoćie iego pi=
32:
ſze/ iż częſto dni cáłe ná tákich ſpráwách trawił/ rozwięzuiąc ſpory
33:
świeckich ludzi y one vgadzáiąc: Y Auguſtyn piſze ſam o ſobie/
34:
iż o tym nie wątpił/ że zá tákie prace miał wziąć zapłátę w niebie.
35:
Ku Bogu bogátym.) Ten ieſt ku Pánu Bogu/ ábo przećiw Bo=
36:
gu bogátym/ ktory dobrá ſwe ná rozmnożenie chwały Bożey/ ná
37:
kośćioły/ ná ſzkoły/ ná ſzpitale/ ábo ná vbogie wydawáiąc/ ſkárbi
38:
ſobie ſkarb zaſługi y zapłáty w niebie:
Iáłmużny pożytek.
ktoremu vbodzy/ záżywá=
39:
iący iáłmużn iego/ vproſzą w dźień ſądny miłośierdzie/ ktore tu
40:
ſkárbem niebieſkim ieſt názwáne. Tu tedy Pan Chriſtus iáłmu=
Iiżnę ták


strona: 249

Ewángeliey Rozd: 13.249.
1:
żnę ták być potrzebną y ták wdzięczną Bogu pokázuie/ iżby ráczey
2:
ludzie mieli wſzytko przedáć y rozdáć vbogim/ á niżli oſtrádáć iey
3:
pożytku.
4:
Nie troſsczćie ſię o żywot wáſs.)
Troskánie zákazáne.
Nie zákázuieć miernego ſtárá=
5:
nia y opátrznośći: ále fráſunkow y kłopotow o potrzeby ćiele=
6:
ſne. Pátrz: Mat: 6. 25.
7:
A w zgorę ſię nie podnośćie.) Græckie ſłowo μετεωςηχεσζαι,
8:
ieſt wątpliwe. Bo ſię rozumieć może/ ábo/ Ani ſię z niebios o
9:
tym wywiáduyćie: ábo/ Ani pátrzćie w zgorę/ wątpiąc o Bozkiey
10:
opátrznośći: ábo/ Ani ſię wahayćie: ábo/ Nie myślćie wyſoko:
11:
ábo/ iáko w texćie.
12:
Máłe ſtádo.) Do Apoſtołow tu ſámych Pan mowi: y przeto ie
13:
máłym ſtadkiem zowie: y roſkázuie im przedáwáć máiętnośći/
14:
czego wſzyſtkim w obecz nie roſkazał.
Kośćioł Chriſtuſow nie ieſt máłe ſtádo.
A przeto nie idzie ſtąd/
15:
żeby kośćioł powſzechny/ miał być málutki.
16:
Gdzie ieſt skarb wáſs.) Ieſli bogacz vtopiwſzy ſerce w ſkárbie
17:
ſwoim ziemſkim/ nie może go podważyć y podnieść do niebá:
18:
niechayże ſkarb ziemſki przed ſobą przeſyła do niebá/ wydawáiąc
19:
go ná te/ ktorzy ſię zań modlić będą: tedy wnet ſerce iego będzie
20:
z ſkárbem w niebie.
Skárbić w niebie.

21:
Abych przyſsedł dáwáć pokoy.) Rozumiey on pokoy zły/ ktory
22:
ieſt miedzy świeckimi y niezbożnemi ludzmi/ y onę zgodę ktora
23:
ieſt miedzy niewierniki y hæretykámi/ ábo innemi złośnikámi.
24:
Bo ten pokoy przyſzedł Chriſtus tárgáć. Pátrz Mat: 10. 35.
Pokoy zły y dobry.
rozdział: 13

25:
ROZDZIAL XIII.
26:
1 Chriſtus vſłyſzawſzy o Piłatowym okrućieńſtwie/ nápomina
27:
lud do pokuty. 6 Y podobieńſtwem niepłodney figi. 11 Leczy
28:
niewiáſtę ſkurczoną. 19 Podobieńſtwo od ziárná gorczycznego.
29:
21 Y kwáſu w mąkę włożonego. 24 Trzebá ſię ćiáſną fortą ći=
30:
ſnąć do niebá. 32 Herodá liſem názywa. 34 Hierozolimy ſkáże=
31:
nie opowieda.
Zácz: 70.
werset: 1
32:
P
Rzyſzli też niektorzy ná ten czás/ oznáymu=
33:
iąc mu o Gálileyczykách " ktorych kreẃ zmie=
34:
ſzał Piłat z ofiarámi ich'.

" ktorych Piłat pobił przy ofiárowániu.
werset: 2A * odpowie=
* Ieſus.K. G.

35:
dźiawſzy rzekł im: Mniemaćie że ći Gálileyczycy
36:
nád wſzytkie inne Gálileyczyki grzeſznieyſzymi byli/ iż
tákowe


strona: 250

Rozd: 13. według Lukaſzá.250.
1:
tákowe rzeczy vćierpieli?

werset: 3Bynamniey/ powie=
2:
dam wam: lecz ieſli pokutowáć nie będźiećie/ wſzy=
3:
ścy tákże zginiećie.

werset: 4" Iáko' ośmnaśćie onych ná
" Abo.G.

4:
ktore vpádłá wieża w Syloe/ y pobiłá ie: mniema=
5:
ćie żeby - y' oni winnieyſzymi byli nád wſzytkie ludźie
-G.

6:
mieſzkáiące w Hieruzálem?

werset: 5Bynamniey/ mowię
7:
wam: owſzem ieſli pokutowáć nie będźiećie/ wſzyścy
8:
tákże zginiećie.

werset: 6
9:
Y powiedźiał to podobieńſtwo: Miał niektory
10:
człowiek figowe drzewo ſzczepione w winnicy ſwoiey:
11:
y przyſzedł ſzukáiąc ná nim owocu/ y nie nálazł.

werset: 7Y
12:
rzekł ku winiarzowi: Oto iuz trzy látá - ſą iáko' przy=
-G.

13:
chodzę ſzukáiąc owocu ná tey fidze: á nie náyduię.
14:
Wytniſz ią tedy: przecz y źiemię prozno záſtępuie?

werset: 8A
15:
on odpowiedźiawſzy rzekł mu: Pánie/ zániechay iey
16:
y ná ten rok/ áż ią okopam y obłożę gnoiem:

werset: 9owa
17:
ſnać da owoc: á ieſli nie/ więc ią ná potym wytnieſz.

Záczá: 71.
werset: 10Y náuczał w * bożnicy ich w ſzábáty.
* iedneyG.

werset: 11A oto nie=
18:
wiáſtá/ ktora miáłá " duchá niemocy od ośminaśćie
" ćięſską niemoc.

19:
lat; á byłá ſkurczona: y nie mogłá żadną miárą " wz=
20:
gorę poyźrzeć'.

" roskurczyć ſię.G.
werset: 12Ktorą vyźrzawſzy Ieſus/ przyzwał
21:
iey do śiebie/ y rzekł iey: Niewiáſto/ rozwiązánaś
22:
ieſt od niemocy twoiey.

werset: 13Y włożył ná nię ręce: á
23:
nátychmiaſt podnioſłá ſię/ y chwaliłá Bogá.

werset: 14A
24:
odpowiedźiawſzy Arcybożniczy/ gniewáiąc ſię że Ie=
25:
ſus w ſzábát vzdrawiał/ rzekł do oney rzeſze: Sąć ſześć
26:
dni w ktorych ma być robiono: w te tedy przycho=
27:
dząc leczćie ſię: á nie w dźień ſobotni.

werset: 15A odpowie=
28:
dáiąc Pan rzekł do niego: " Obłudniku' ázaż káżdy z
" ObłudnicyN L. K. G.

29:
was w ſzábát nie odwięzuie wołu ſwego ábo oſłá
30:
od żłobu; y odwiodſzy nápawa?

werset: 16A tey corki Abrá=
31:
ámowey ktorą oto związał ſzátan od ośminaśćie lat/
32:
zali nie potrzebá było od związki tey rozwięzáć w
33:
dźień ſobotny?

werset: 17A gdy to mowił/ záwſtydáli ſię
Ii 2wſzyścy


strona: 251

Ewángeliey Rozd: 13.251.
1:
wſzyścy przećiwnicy iego: á wſzytek lud rádował ſię/
2:
ze wſzytkiego co ſię chwálebnie dźiało od niego.

Záczá: 72.
werset: 18
3:
Y mowił: " Czemuż podobne ieſt kroleſtwo nie=
" ktorey rzeczy.

4:
bieſkie/ á czemu ie podobne vczynię?

werset: 19Podobne ieſt
5:
źiárnu gorczycznemu: ktore wźiąwſzy człowiek/ w=
6:
rzućił do ogrodá ſwego; y vroſło/ y sſtáło ſię drzewem
7:
wielkim/ á ptacy powietrzni " odpoczywáli' ná gá=
" gniezdzili ſięG.

8:
łązkách iego.

werset: 20Y záſię rzekł: Komuż przypodo=
9:
bnię kroleſtwo Boże?

werset: 21Podobne ieſt kwáſowi/ kto=
10:
ry wźiąwſzy niewiáſtá/ zákryłá we trzy miáry mąki:
11:
áżby ſię wſzytko zákwáśiło.

werset: 22Y chodźił po miáſtách
12:
y miáſteczkách/ náuczáiąc/ á idąc w drogę do Ieru=
13:
zálem.

werset: 23Y rzekł mu niektory: Pánie/ ieſli máło
14:
tych co máią być zbáwieni? A on rzekł ku nim:

werset: 24V=
15:
śiłuyćie ábyśćie weſzli przez ćiáſną fortkę. Bo to
16:
wam powiedam/ że ich wiele będą chćieli wnidź/ á
17:
nie będą mogli.

werset: 25A gdy " wnidźie' goſpodarz/ y
" wſtánieG.

18:
zámknie drzwi/ á poczniećie ſtać ná dworze/ y kołá=
19:
táć we drzwi/ mowiąc: Pánie * otworz nam: A od=
* Pánie.G. K.

20:
powiedáiąc rzecze wam: Nie znam was z kądeśćie.

werset: 26
21:
Tedy poczniećie mowić: Iadálichmy przed tobą/ y
22:
pijáli/ y vczyłeś ná vlicách náſzych.

werset: 27Y rzecze * wam:
* PowiedamG.

23:
Nie znam was z kądeśćie: odſtąpćieſz odemnie
24:
wſzyścy robotnicy niepráwośći.

werset: 28Tám będźie płácz
25:
y zgrzytánie zębow: gdy vyźrzyćie Abráámá/ y Izáá=
26:
ká/ y Iákobá/ y wſzyſtkie Proroki w kroleſtwie Bo=
27:
żym/ á was precz wyrzuconych.

werset: 29Y przyidą od w=
28:
ſchodu y zachodu/ od pułnocy y południá: y vśiędą
29:
w kroleſtwie Bożym.

werset: 30A oto ſą oſtáteczni/ kto=
30:
rzy będą pierwſzymi: á ſą pierwſzy/ ktorzy będą
31:
oſtátecznymi.

Záczá: 73.
werset: 31
32:
W onże dźień przyſtąpili niektorzy z Pháryzeu=
33:
ſzow/ mowiąc mu: Wynidź á idź ſtąd: bo ćię Herod
34:
chce zábić.

werset: 32Y rzekł im: Idźćie/ á powiedzćie te=
mu liſo=


strona: 252

Rozd: 13. według Lukaſzá.252.
1:
mu liſowi; oto wyrzucam czárty y wykonywam v=
2:
zdrawiánia dźiś y iutro/ y trzećiego dniá koniec mieć
3:
będę.

werset: 33A wſzákoż potrzebá mi dźiś y iutro y po iu=
4:
trze iść w drogę: bo nie przyſtoyna prorokowi indźie
5:
zginąć okrom w Ieruzálem.

werset: 34Ieruzálem/ Ieruzá=
6:
lem/ ktore zábijaſz proroki/ y kámionuieſz te ktorzy ſą
7:
do ćiebie poſłáni: ilekroćiem chćiał zebráć dźiatki
8:
twe iáko kokoſz " gniazdo ſwe' pod ſkrzydłá/ á niech=
" kurczętá ſwe.

9:
ćiáłoś?

werset: 35Otoż " zoſtánie' wam dom wáſz puſty. A
" zoſtáieG. S.

10:
powiedam wam; że mię nie vyźrzyćie áż przyidźie czás
11:
kiedy rzeczećie: Błogoſłáwiony ktory idźie w imię
12:
Páńſkie.


13:
NAVKI Y PRZESTROGI.
14:
Ci Galileyczycy.) Wielkie ieſt w tym miłośierdzie Boże/ iż nie
15:
ták prędko y nie ták ćięſzko wſzytkie grzeſzne karze; iáko niektore
16:
karał ná przeſtrogę drugich. Iáko ná przykład/ nie ná wſzytkie
17:
hæretyki (ktorzy przełożonymi ſwymi gárdzą im ſię ſprzećiwiáiąc)
18:
dopuſzcza/ áby przepádli ziemię/ iáko Chore z towárzyſtwem
19:
ſwoim:
Bog niektorych karze ná przeſtrogę innych.
Y nie mśći ſię ták záraz nád wſzytkimi/ ktorzy kośćioły y
20:
ſkárby ich łupią/ iáko ſię nád Heliodorem y nád Báltázárem
21:
pomśćił: Y nie wſzytkich ktorzy w cále nie oddawáią Bogu co
22:
ślubili/ karze nagłą śmierćią/ iáko Anániaſzá y Sáphirę. Ale
23:
niektorych tylko ſkáráć raczył wedle ich zaſługi/ áby byli ná przy=
24:
kład y ná przeſtrogę ku pokućie innym wſzytkim/ ktorzy ich w tá=
25:
kich złośćiách náśláduią: ktorzy ieſli ná tym świećie nie pokutu=
26:
ią/ tedy pewnie ná onym będą potępieni. Optat: lib: 1. contra
27:
Parmen.
28:
Ieśli pokutowáć nie będziećie.) μετάυοια, w Nowym teſtámen=
29:
ćie/ znáczy zupełną pokutę. Pátrz Mat: 3. ꝟ 2.
Pokutá.

30:
Miał niektory figowe drzewo.) Figá máiąca liśćie bez owocu/
31:
znáczy Zydy/ hæretyki y złe Chrześćijány: ktorzy máią wiárę y do=
32:
bre ſłowá/ ále nie vczynki.
Figá bez owocu.

33:
Związał Szátan.) Stąd widzimy/ iż wiele chorob/ ktore ſię
34:
zdádzą być przyrodzone/ pochodzą od ſzátáná z Bozkiego dopu=
35:
ſzczenia: ábo dla grzechu/ ábo dla doświádczenia.
Choroby niektore od Szátáná.
Lecz Pan
36:
Chriſtus oboię tę chorobę vzdrawia: ktoreyby żaden lekarz przy=
37:
rodzonym obyczáiem zleczyć nie mogł. Iż on ná to przyſzedł/ áby
Ii 3wyniſzczył/


strona: 253

Ewángeliey Rozd: 14.253.
1:
wyniſzczył/ ták ná duſzách iáko y ná ćielech/ ſpráwy dyabelſkie.
2:
Przez ćiáſną fortkę.) Chrześćijáni w żyćiu ſwym pobożnym má=
3:
ią ſzukáć tey ćiáſney fortki: ále w wierze y w religiey máią ſię trzy=
4:
máć powſzechnośći/ to ieſt ſtárey y vbitey drogi.
Ciáſna fortká.
Ktemu obácz/
5:
iż nie ieſt ſobie Pan przećiwny/ powiedáiąc tu/ że máło ieſt tych
6:
ktorzy máią być zbáwieni: á gdźie indziey mowiąc/ iż wiele ich
7:
przyidzie ze wſchodu y z zachodu ſłońcá/ ktorzy vśiędą z Abráá=
8:
mem w kroleſtwie niebieſkim: Bo ácz ich máło ieſt względem
9:
potępionych; wſzákże wiele ich ieſt względem ſámych zbáwio=
10:
nych. Iáko y pſzenice miedzy plewámi máło ſię zda kiedy mło=
11:
cą: ále po odwianiu/ nápełniáią ſię nią śpichlerze niebieſkie
12:
August: ſerm: 32.de verbis Domini.
13:
Iadálichmy przed tobą.) Nie doſyć ieſt ku zbáwieniu vżywáć
14:
Páńſkich Sákrámentow/ y ſłucháć ſłow iego: ieſli kto nie żywie
15:
w iednośći kośćiołá powſzechnego.
Wiárá oprocz kośćiołá nie ważna
Ták to mieyſce Auguſtyn ś.
16:
przywodzi przećiw Donátyſtom: ktorzy ácz mieli prawdziwe Sá=
17:
krámenty/ y ofiárę Mſzey S. ále ſię przez odſzczepieńſtwo oddzie=
18:
lili byli od kośćiołá S. powſzechnego.
19:
A niechćiáłoś.) Zydzi ſámi ſobie/ właſną wolą ſwoią/ byli przy=
20:
czyną ſwego zátrácenia/ á nie Bog/ ktory ich wzywáć nie przeſta=
21:
wał/ gdy oni ſłucháć niechćieli. Skąd widziemy wielką wol=
22:
ność ludzką.
Człowiek przyczyną ſwego potępienia.
rozdział: 14

23:
ROZDZIAL XIIII.
24:
2 Opuchły w ſzábát vzdrowiony. 7 Iáko y kędy śiadáć v ſto=
25:
łu ná kolácyey. 12 Vbogich wzywáć ná vcztę. 16 Podobieńſtwo
26:
wezwánych ná wieczerzą. 26 Rodzice trzebá mieć w nienawiśći
27:
dla Chriſtuſá. 28 Podobieńſtwo chcącego budowáć wieżę. 31
28:
Y krolá chcącego walczyć przećiw nieprzyiaćielowi. 33 Odrzeć
29:
ſię trzebá ze wſzytkich máiętnośći. 54 Sol.
Zácz: 74.
werset: 1
30:
Y
Sſtáło ſię: gdy Ieſus wſzedł do domu iedne=
31:
go przednieyſzego Pháryzeuſzá/ w ſzábát ieść
32:
chlebá/ á oni go podſtrzegáli.

Ewángelia Niedz: 16. po Swiątkách.
werset: 2A oto czło=
33:
wiek niektory opuchły był przed nim.

werset: 3A Ieſus od=
34:
powiedźiawſzy rzekł do zakonnych Doktorow y Phá=
35:
ryzeuſzow/ mowiąc: Godźili ſię w ſzábát vzdrawiáć?

werset: 4
36:
Lecz oni milczeli. A on viąwſzy go vzdrowił/ y od=
práwił.


strona: 254

Rozd: 14. według Lukaſzá.254.
1:
práwił.

werset: 5A odpowiedáiąc rzekł do nich: Ktorego
2:
z was ośieł ábo woł wpádnie w ſtudnią: á nie wnet
3:
go wyćiągnie w dźień ſobotny?

werset: 6Y nie mogli mu
4:
ná to odpowiedźieć.

werset: 7Y powiedźiał też podobień=
5:
ſtwo ku tym ktorzy byli wezwáni/ bacząc iáko pier=
6:
wſze śiedzenia obieráli/ mowiąc do nich:

werset: 8Gdy bę=
7:
dźieſz wezwan * ná gody/ nie śiadayże ná pierwſzym
* od kogoG. S.

8:
mieścu: áby ſnać poczćiwſzy nád ćię nie był wezwan
9:
od niego:

werset: 9á przyſzedſzy ten ktory ćiebie y onego we=
10:
zwał/ nie rzekł ći; Day temu mieyſce: á tedybyś ze
11:
wſtydem począł śiedźieć ná oſtátnim mieyſcu.

werset: 10Ale
12:
gdy będźieſz wezwan/ ſzedſzy/ śiądźże ná poślednim
13:
mieyſcu: że gdy przyidźie ten ktory ćię wezwał/ rze=
14:
cze tobie: Przyiaćielu/ pośiądź ſię wyżſzey. Tedy
15:
będźieſz vczczon przed ſpołem z tobą śiedzącymi.

werset: 11
16:
Bo wſzelki co ſię wynośi/ zniżon będźie: á kto ſię
17:
vniża/ wywyżſzon będźie. *

Záczá: 75.
werset: 12
18:
Mowił też y onemu ktory go był wezwał: Gdy
19:
ſpráwuieſz obiad ábo wieczerzą/ nie wzywayże przy=
20:
iaćioł twoich/ áni bráćiey twey/ áni krewnych/ áni
21:
ſąśiad bogátych: żeby ćię też oni nie wezwáli/ y nie
22:
sſtáłáć ſię nagrodá.

werset: 13Ale gdy ſpráwuieſz vcztę; w=
23:
zowże vbogich/ vłomnych/ chromych y ślepych:

werset: 14á
24:
będźieſz błogoſłáwionym: żeć nie máią czym oddáć.
25:
ábowiemći będźie oddano w zmartwychwſtánie
26:
ſpráwiedliwych.

Zácz: 76.
werset: 15
27:
To vſłyſzawſzy niektory z ſpołu śiedzących/ rzekł
28:
mu: Błogoſłáwiony ktory " będźie iadł' " chleb' w
" ie.K.
" obiadG.

29:
w kroleſtwie Bożym.

werset: 16A on mu powiedźiał.
30:
Człowiek niektory ſpráwił wieczerzą wielką/ y
31:
záprośił wielu.

werset: 17Y poſłał ſługę ſwego/ w godźinę
32:
wieczerzy/ áby powiedźiał záproſzonym/ " żeby przy=
Ewán: Niedz: wtorey po Swiątkách.

33:
ſzli' boć iuż wſzytko gotowo.
" PodzćieſsG.

werset: 18Y poczęli ſię wſzyścy
34:
" ſpołecznie' wymáwiáć. Pierwſzy mu rzekł: Kupi=" po iednemuG.
łem wieś/


strona: 255

Ewángeliey Rozd: 14.255.
1:
łem wieś/ y mam potrzebę wyniść á oglądáć ią: pro=
2:
ſzę ćię miey mię zá wymowionego.

werset: 19A drugi rzekł:
3:
Kupiłem pięć iarzm wołow/ y idę ich doświadczáć:
4:
proſzę ćię miey mię zá wymowionego.

werset: 20A drugi
5:
rzekł: Zonęm poiął/ á przeto nie mogę przyść.

werset: 21A
6:
wroćiwſzy ſię ſługá/ oznaymił to pánu ſwemu. Tedy
7:
ſię goſpodarz rozgniewawſzy/ rzekł ſłudze ſwemu:
8:
Wynidź rychło ná vlice y ná przecznice miáſtá: á v=
9:
bogie y vłomne/ y ślepe y chrome wprowadz tu.

werset: 22Y
10:
rzekł ſługá: Pánie/ sſtáło ſię iákoś roſkazał: lecz ie=
11:
ſzcze ieſt mieyſce.

werset: 23Y rzekł pan ſłudze: Wynidź ná
12:
drogi y miedzy opłotki: á przymuś wniść; áby był dom
13:
moy nápełnion.

werset: 24" A powiedam wam' żeć żaden z
" Abowiemći wam powiedamG.

14:
onych mężow ktorzy ſą záproſzeni/ nie vkuśi wie=
15:
czerzy moiey. *

Zácz: 77.
werset: 25
16:
Y ſzły z nim rzeſze wielkie: á obroćiwſzy ſię rzekł
17:
do nich.

Ewángelia o iednym Męcznniku.
werset: 26
18:
Ieſli kto idźie do mnie/ á nie ma w nienawiśći
19:
oycá ſwego y mátki/ y żony y dźieći/ y bráćiey y śioſtr/
20:
ieſzcze też y " duſze ſwoiey' nie może być vczniem mo=
" żywotá ábo zdrowia ſwego.

21:
im.

werset: 27A kto nie nośi krzyżá ſwego/ á idźie zá mną;
22:
nie może być vczniem moim.

werset: 28Abowiem kto z was
23:
chcąc budowáć wieżę/ * nie pierwey śiadſzy oblicza
* zali.N L. L.

24:
nakład/ ieſli ma czego potrzebá do wykonánia:

werset: 29áby
25:
ſnać/ gdyby záłożył fundáment á nie mogł dokoń=
26:
czyć/ wſzyścy pátrzáiący nie poczęli śmiać ſię z nie=
27:
go/

werset: 30mowiąc: Iż ten człowiek począł budowáć/
28:
á nie mogł dokonáć?

werset: 31Abo ktory krol/ iádąc ná
29:
woynę potykáć ſię z drugim krolem/ nie pierwey
30:
śiadſzy myśli ieſliż może z dźieśiąćią tyśięcy potkáć
31:
ſię z onym/ ktory z dwudźieſtą tyśięcy iedźie przećiw
32:
niemu?

werset: 32A ieſliż nie: gdy on ieſzcze ieſt dáleko/ po=
33:
ſły wypráwiwſzy prośi " o to coby było ku pokoiowi'.

" o pokoy.
werset: 33
34:
Tákże tedy káżdy z was kto ſię nie wyrzecze wſzy=
ſtkich má=


strona: 256

Rozd: 14. według Lukaſzá.256.
1:
ſtkich máiętnośći ſwoich/ nie może być moim
2:
vczniem. *

werset: 34
3:
Dobrać ieſt ſol. Lecz ieſli * ſol " zwietrzeie'
* też.N L.
wł: " zgłupieie.

4:
czymże ią nápráwią?

werset: 35Nie przygodźi ſię áni do źie=
5:
mie/ áni do gnoiu: ále ią precz wyrzucą. Kto ma
6:
vſzy ku ſłuchániu niechay ſłucha.


7:
NAVKI Y PRZESTROGI.
8:
Abowiemći będźie oddano.) Oto zapłátá zá vczynki miłośierne:
9:
á iż mogą być czynione dla zapłáty wieczney. co ieſt przećiw No=
10:
wowiernikom dziśieyſzym.
Zasługi vczynkow dobrych.

11:
Y poczęli ſię wſsytcy wymáwiáć.) Wolność ludzka/ á doſtátek
12:
świecki/ nawięcey przeſzkadzáią ludziom do zbáwienia.
13:
Przymuś wnidz.) Stąd Auguſtyn S. dowodzi/ iż hæretycy do
14:
wiáry ktorey nie ſtrzymáli/ y do kośćiołá z ktorego vćiekli/ máią
15:
być mándaty y winámi krolow y kśiążąt Chrześćijáńſkich przy=
16:
muſzáni y przypądzáni: ponieważ kośćioł ma ná nie práwo/ iáko
17:
ná ſwe zbiegi.
Hæreticy máią być do kośćiołá przypądzáni.
Słowá iego te ſą: Przyſzli Pogáni z vlic y z roſtá=
18:
iow: niechże też przyidą hæretycy/ á tu naydą pokoy. Bo ktorzy
19:
płoty grodzą/ ćić rozdzielenia ſzukáią. Więc ich wyćiągnąć z opło
20:
tkow/ więc ie z ćiernia wywlec. Ná płoćiech vwięzli/ y niechcą
21:
áby ich przymuſzano. Chcą áby im wolno było wniść ábo nie
22:
wniść. (y wierzyć iáko chcą) Lecz nie ták Pan roſkazał ále ták:
23:
Przypądz/ ábo przymuś ich áby weſzli. Niechay ich z wierzchu
24:
potrzebá przyćiśnie: ábowiem potym z niey wola wyrośnie.
25:
To Auguſtyn S.
26:
A nie ma w nienawiśći oycá.) Zadne ſtworzenie nie ma nam ták
27:
być miłe/ ktoregobyſmy ſię záprzeć y w nienawiśći mieć nie mieli;
28:
ieſli nam ieſt ná przekázie do Chriſtuſá/ y do kośćiołá iego/ ábo
29:
do náwrocenia/ y zbáwienia náſzego.
Bog ma być miłowan náde wſsytko.

30:
Kto ſię nie wyrzecze.) Práwy Chrześćijánin ma ſię porácho=
31:
wáć/ gdyby ná táki hak przyſzedł (czáſu prześládowánia) żeby ſię
32:
ráczey odrzekł wſzytkiego co ma y mieć może: á niżliby miał v=
33:
tráćić wiárę Kátholicką.
rozdział: 15

34:
ROZDZIAL XV.
35:
1 Grzeſznicy Chriſtuſá ſłucháią. 4 Owcá ſtrácona. 7 y 10
36:
Weſele w niebie z grzeſzniká náwrocenia. 8 Groſz zgubiony.
Kk12 O


strona: 257

Ewángeliey Rozd: 15.257.
1:
12 O márnotrátnym ſynie. 20 Niewymowne miłośierdzie Bo=
2:
że przećiw grzeſznym pokutuiącym.
Zácz: 78.
Ewán: 3. Nied: po Swiątkách.
werset: 1
3:
Y
Przybliżáli ſię do niego * Celnicy y grzeſzni=
* wſzytcy.G.

4:
cy áby go ſłucháli.

werset: 2Y ſzemráli Pháryzeu=
5:
ſzowie y Doktorowie/ mowiąc: Iż ten przyi=
6:
muie grzeſzniki/ y iada z nimi.

werset: 3Y rzekł do nich to
7:
podobieńſtwo/ mowiąc:

werset: 4Ktory z was człowiek
8:
máiąc ſto owiec/ á ſtráćiwſzy iednę z nich/ izali nie
9:
zoſtáwuie dźiewiąćidźieśiąt y dźiewiąći ná puſzczy/
10:
á idźie zá oną co zginęłá/ áż ią naydźie?

werset: 5A nálazſzy/
11:
kłádźie ią ná rámioná ſwe ráduiąc ſię:

werset: 6á przyſzed=
12:
ſzy do domu wzywa przyiaćioł y ſąśiad/ mowiąc im:
13:
Ráduyćie ſię ze mną/ iżem nálázł owcę moię ktora
14:
byłá zginęłá?

werset: 7Powiedam wam/ żeć tákże będźie
15:
rádość w niebie nád iednym grzeſznikiem pokutuią=
16:
cym/ więcey niż nád dźiewiąćiądźieśiąt y dźiewiąćią
17:
ſpráwiedliwych ktorzy nie potrzebuią pokuty.

werset: 8Abo
18:
ktora niewiáſtá maiąc dźieśięć " groſzy/ ieſliżby ſtrá=
" Dráchm. G. L. A Dráchmá toż co y Denárius waży, pułpiętá groſsá Polsskie.

19:
ćiłá groſz ieden/ zali nie zápala świece y " wywraca'
" vmiáta.1 L. K. G S.

20:
domu/ y ſzuká z pilnośćią/ áżby * ználázłá?
* gi.N L. S.

werset: 9A ná=
21:
lazſzy/ wzywa przyiaćiołek y ſąśiádek/ mowiąc: Rá
22:
duyćie ſię ze mną/ boćiem nálázłá groſz ktorym byłá
23:
ſtráćiłá?

werset: 10Tákżeć/ powiedam wam/rádość " będźie'
" bywaG.

24:
przed ánioły Bożymi nád iednym grzeſznikiem po=
25:
kutuiącym. *

Zácz: 79.
Ewángelia w Sobotę po 2. Niedz: poſtu.
werset: 11
26:
Y rzekł: Człowiek niektory miał dwu ſynu:

werset: 12
27:
Y rzekł młodſzy z nich oycu: Oycze/ day mi część
28:
máiętnośći ná mię przypadáiącey. Y rozdźielił im
29:
máiętność.

werset: 13A po nie wielu dni/ zebrawſzy wſzy=
30:
ſtko młodſzy ſyn odiáchał w dáleką kráinę: y ro=
31:
ſproſzył tám máiętność ſwą żywiąc roſpuſtnie.

werset: 14A
32:
gdy wſzyſtko vtráćił/ ſtáł ſię głod wielki w oney
33:
kráinie/ y on począł niedoſtátek ćierpieć.

werset: 15A
ſzedſzy/


strona: 258

Rozd: 15. według Lukaſzá.258.
1:
ſzedſzy/ przyſtał do iednego obywátelá oney krái=
2:
ny. Y poſłał go do folwárku ſwego páść wieprze.

werset: 16
3:
Y radby był nápełnił brzuch ſwoy młotem ktore ia=
4:
dáli wieprze: ále mu nikt nie dawał.

werset: 17A przyſzedſzy
5:
k ſobie/ rzekł: Iáko wiele naiemnikow * v oycá me=
* w domuN L. S.

6:
go máią doſyć chlebá: á ia - tu' głodem vmieram!
-G.

werset: 18
7:
Wſtawſzy poydę do oycá mego/ y rzekę mu: Oycze/
8:
zgrzeſzyłem przećiw niebu y przed tobą:

werset: 19iużem nie
9:
ieſt godźien być zwan ſynem twoim: vczyń mię iáko
10:
iednego z naiemnikow twoich.

werset: 20A wſtawſzy ſzedł
11:
do oycá ſwego. A gdy ieſzcze był dáleko/ vyźrzał go
12:
oćiec iego/ y vlitował ſię: á przybieżawſzy przypadł
13:
do ſzyie iego/ y pocáłował go.

werset: 21Y rzekł mu ſyn: Oy=
14:
cze/ zgrzeſzyłem przećiw niebu y przed tobą: iużem
15:
nie ieſt godźien być zwan ſynem twoim.

werset: 22Rzekł te=
16:
dy oćiec do ſług ſwoich: - Rychło' przynieśćie prze=
-G.

17:
dnią ſzátę/ á obleczćie go: y dayćie pierśćień ná rę=
18:
kę iego/ y boty ná nogi iego:

werset: 23á przywiodſzy tłuſte
19:
ćielę zábiyćie: á iedzmy y bądźmy weſeli.

werset: 24Abo=
20:
wiem ten moy ſyn vmárł był/ lecz ożył: zginął był/ á
21:
nálazł ſię. Y poczęli ſię weſelić.

werset: 25A ſtárſzy ſyn iego
22:
był ná polu. Lecz gdy przychodząc był blizko domu/
23:
vſłyſzał muzykę y tańce:

werset: 26á przyzwawſzy iednego z
24:
ſłużebnikow/ pytał coby to było.

werset: 27A on mu powie=
25:
dźiał: Brát twoy przyſzedł: y zábił oćiec twoy ćielę
26:
tłuſte/ iż go zdrowego doſtał.

werset: 28Rozgniewał ſię te=
27:
dy/ y niechćiał wnidź. A ták oćiec igo wyſzedſzy " po=
" prośił goG.

28:
czął go prośić'.

werset: 29Lecz on odpowiedźiawſzy rzekł
29:
oycu ſwemu: Otoć ták wiele lat ſłużę/ y nigdym nie
30:
przeſtąpił roſkazánia twego: á nigdyś mi nie dał ko=
31:
źlęćiá żebych vżywał z przyiaćioły moimi.

werset: 30Ale gdy
32:
ten ſyn twoy/ ktory pożárł máiętność " ſwą" z nie=
" twąG. S.

33:
rządnicámi/ przyſzedł/ zábiłeś mu tłuſtego ćielcá.

werset: 31
34:
A on mu powiedźiał: Synu/ tyś záwżdy ieſt ze mną/
Kk 2y wſzytkie


strona: 259

Ewángeliey Rozd: 15.259.
1:
y wſzytkie dobrá moie ſą twoie.

werset: 32Lecz trzebá było
2:
vżywáć y weſelić ſię/ iż ten brát twoy był vmárły/ á
3:
ożył: zginął był/ á náleźion ieſt. *


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Ktory z was człowiek.) Ten człowiek/ ieſtći Pan á Zbáwićiel
6:
náſz/ ktory wſzytkie ſwe prace obracał ku náwroceniu grzeſznych
7:
do pokuty. Ktorego wſzyścy wierni/ á zwłaſzczá duchowni/ má=
8:
ią náśládowáć.
9:
Ták będzie rádość w niebie.) Nie iżby Bog y święći ná niebie
10:
więcey ſobie ważyli iednego grzeſznego pokutuiącego/ niżli tych
11:
ktorzy trwáią w dobroći y ſpráwiedliwośći.
Rádość w niebie z grzeſsnych náwrocenia.
Ale tym chćiał Pan
12:
pokázáć/ iáko miłe ieſt y wdzięczne Bogu y świętym iego grze
13:
ſznego náwrocenie: ktore nową iákąś y nieſpodziewáną rádość
14:
czyni w niebie. Iáko y człowiek nieiáko ſię więcey ráduie z nále=
15:
zioney iedney owce ſtráconey/ niżli z wiela innych ktore nie
16:
zginęły.
17:
Abo ktora niewiáſtá.) Tá niewiáſtá ieſtći kośćioł Kátholicki/
18:
ktory záwſze ſzuka ſynow vtráconych.
19:
Przed ánioły Bożymi.)
Swięći wiedzą w niebie co ſię známi dzieie.
Aniołowie y duſze świętych w niebie we=
20:
ſelą ſię z náwrocenia káżdego grzeſznego: wiedzą tedy o nim y
21:
pieczą o nas máią: y owſzem ſercá náſze/ y wnętrzna pokutá y
22:
ſkruchá nie ieſt onym táyna z Bozkiego widzenia ábo obiáwie=
23:
nia. Iákoż tedy modlitw náſzych ſłyſzeć nie máią? Y nie máſz w
24:
tym żadney rożnośći/ miedzy ánioły á duſzámi świętych: gdyż y
25:
ći/ y oni ſą duchowie/ y ſpołu ſą w niebie/ y iednáko Páná Bogá
26:
widzą/ w ktorym y przez ktorego widzenie ábo obiáwienie/ o nas
27:
y o rzeczách wiedzą.
28:
Y roſproſsył tam máiętność ſwą.) Ten ſyn márnotrátny figuruie
29:
y náwrocenie pogánow/ y káżdego człowieká grzeſznego.
30:
Tłuſte ćielę.) Teraz ſię to weſele dzieie w kośćiele powſze=
Ofiárá ćiáłá y krwie Pánskiey

31:
chnym/ mowi Auguſtyn święty. Abowiem to ćielę tłuſte bywa
32:
ofiárowano Bogu/ w ćiele y krwi Páńſkiey/ y karmi y naſyca w=
33:
ſzytek dom. A iáko ćielę znáczy naświętſzą ofiárę/ y vżywánie ćiá=
34:
łá y krwie Páná Chriſtuſowey: ták ſzátá przednieyſza znáczyć mo=
35:
że niewinność onę pierwſzą/ ktorą nam Bog przywraca przez po=
36:
kutę: y inſze dáry y łáſki/ pochodzące z godnego vżywánia świę=
37:
tego Sákrámentu.
Rozdźiał


strona: 260

Rozd: 16. według Lukaſzá.260.
rozdział: 16
1:
ROZDZIAL XVI.
2:
1 Podobieńſtwo złego ſzáfárzá/ ktory ſobie z páńſkiego przyia=
3:
ćioł náczynił. 10 Kto w mále niewierny/ ten y wielu. 13
4:
Dwiemá pánom nikt ſłużyć nie może. 16 Zakon y Prorocy do
5:
Ianá trwáli. 17 Pewność y trwáłość ſłowá Bożego. 18 Zonę
6:
opuśćiwſzy nie godzi ſię inney poymowáć. 19 O bogaczu y Lá=
7:
zárzu. 31 Kto piſmu S. nie wierzy/ ten y vmárłym/ gdyby po=
8:
wſtáli/ nie vwierzy.
Zácz: 80.
Ewángelia w Niedz: 8. po Swiątkách.
werset: 1
9:
M
Owił też y do vczniow ſwych: Był niektory
10:
człowiek bogáty ktory miał " ſzáfárzá: á ten
" ábo vrzędniká: po Græcku οικονομον, ktory wſzytkim domem rządzi.G.

11:
był odnieśion do niego/ iákoby roſpraſzał do=
12:
bra iego.

werset: 2A wezwawſzy go/ rzekł mu: Coż to ſłyſzę
13:
o tobie? odday liczbę ſzáfárſtwá twego: ábowiem
14:
iuż więcey nie będźieſz mogł ſzáfowáć.

werset: 3Y mowił on
15:
ſzáfarz ſam w ſobie: Coż vczynię gdyż pan moy odey=
16:
muie odemnie ſzáfárſtwo? kopáć nie mogę/ żebráć
17:
ſię wſtydzę.

werset: 4Wiem co vczynię: że gdy będę złożon
18:
z ſzáfárſtwá/ przyimą mię do domow ſwoich.

werset: 5Przy=
19:
zwawſzy tedy z oſobná káżdego z dłużnikow páná
20:
ſwego/ rzekł pierwſzemu: Wieleś ty winien pánu
21:
memu?

werset: 6A on powiedźiał: ſto báreł oliwy. Y rzekł
22:
mu: Weźmi zapis twoy/ á śiadſzy nátychmiaſt ná=
23:
piſz pięćdźieśiąt.

werset: 7Potym drugiemu rzekł: A ty
24:
wieleś winien? A on rzekł/ ſto " beczek pſzenice. Y
" Corus miał w ſobie30.miar, z ktorych káżda bráłá w ſię, ile ſię we144.skorup iáiec kokoſsych poſpolitych wſypáć może.

25:
rzekł mu: Weźmiſz zapis ſwoy/ á nápiſz ośmdźieśiąt.

werset: 8
26:
Y pochwalił pan ſzáfárzá " nieſpráwiedliwego'/ iż
" nieſpráwiedliwośći. Hebr.

27:
roſtropnie vczynił. Bo ſynowie tego świátá/ ro=
28:
ſtropnieyſzy ſą w rodzáiu ſwoim nád ſyny świátłośći.

Mámmon, máiętność, ábo imienie, ábo bogáctwá. Hier.
werset: 9
29:
A ia wam powiedam: Czyńćie ſobie przyiaćioły z
30:
mámmony nieſpráwiedliwey: áby gdy vſtániećie/
31:
przyięli was do wiecznych przybytkow. *


Záczá: 81.
werset: 10
32:
Kto wierny ieſt w mále/ y w wielu wierny ieſt:
33:
á kto w mále nieſpráwiedliwy ieſt/ y w wielu nie=
34:
ſpráwiedliwy ieſt.

werset: 11Ieſliżeśćie tedy w nieſpráwie=
Kk 3dliwey


strona: 261

Ewángeliey Rozd: 16.261.
1:
dliwey mámmonie wiernymi nie byli: ktoż ſię wam
2:
prawdźiwey zwierzy?

werset: 12A ieſliśćie w cudzym wier=
3:
nymi nie byli: ktoż wam da to co wáſze ieſt?

werset: 13Za=
4:
den ſługá dwiemá pánom ſłużyć nie może: bo ábo ie=
5:
dnego będźie miał w nienawiśći/ á drugiego miło=
6:
wáć będźie: ábo do iednego przyſtánie/ á drugiego
7:
wzgárdźi. Nie możećie Bogu y mámmonie ſłużyć.

werset: 14
8:
A ſłucháli tego wſzyſtkiego * Pháryzeuſzowie kto=
* y.G

9:
rzy byli łákomi: y śmiali ſię z niego.

Záczá: 82.
werset: 15
10:
Y rzekł im: Wy ieſteśćie ktorzy ſámi śiebie v=
11:
ſpráwiedliwiaćie przed ludźmi: lecz Bog zna ſercá
12:
wáſze: ábowiem to co ieſt v ludźi wynioſłego/ obrzy=
13:
dłość ieſt przed Bogiem.

werset: 16Zakon y Prorocy/ áż do
14:
Ianá. od tych miaſt kroleſtwo Boże opowiedáią/ á
15:
káżdy go gwałtem dobywa.

werset: 17A łácwiey niebu y
16:
źiemi przeminąć/ niż iedney kreſce z zakonu vpáść.

werset: 18
17:
Ktożkolwiek opuſzcza żonę ſwą/ á drugą poymu=
18:
ie/ ten cudzołoży: á ktokolwiek od mężá opuſzczoną
19:
poymuie/ tez cudzołoży.

Záczá: 83.
Ewángelia we czwartek po 2. Niedz: w poſt.
werset: 19
20:
* Był niektory człowiek bogáty " á obłoczył ſię'
* y.G.
" ktory ſię obłoczyłN L.

21:
" w purpurę y w biśior': y " vżywał' hoynie ná káżdy
" w ſsárłát y w iedwabnicę. Byſſus było iakieś płotno z Indiey barzo miękkie, ſubtylne á drogie: iáko iedwabnicá.
" bywał dobrey myśli.G.

22:
dźień.

werset: 20Był też niektory żebrak imieniem Lázarz/
23:
ktory leżał v wrot iego/ wſzytek owrzedźiáły:

werset: 21Chcąc
24:
być náſycon z odrobin/ ktore pádáły z ſtołu bogaczo=
25:
wego: * ále y pśi przychodząc lizáli wrzody iego.
* á żaden mu nie dawał.N L.

werset: 22
26:
Y sſtáło ſię że vmárł on żebrak/ á odnieśion był od
27:
ániołow ná łono Abráámowe. Vmárł też y bogacz
28:
" y pogrzebion ieſt w piekle.

" y pogrzebion ieſt. A w piekle podniozſsyG. S.
werset: 23A podniożſzy' oczy
29:
ſwoie gdy był w mękách/ vyźrzał Abráámá z dáleká/ y
30:
Lázárzá ná łonie iego:

werset: 24y záwoławſzy rzekł: Oycze
31:
Abráámie/ zmiłuy ſię nádemną: á pośli Lázárzá áby
32:
omoczył koniec pálcá ſwego w wodźie/ áby ochłodźił
33:
ięzyk moy: bo ćierpię męki w tym płomieniu.

werset: 25Y
34:
rzekł mu Abráám: Synu/ wſpomni żeś * odebrał do=
* ty.G.
brá * zá


strona: 262

Rozd: 16. według Lukaſzá.262.
1:
brá * zá żywotá twego/ á Lázarz tákże złe: á teraz
* twoie.G.

2:
też on ma poćiechę/ á ty męki ćierpiſz.

werset: 26A nád to
3:
wſzytko/ miedzy námi y wámi otchłań wielka ieſt v=
4:
twierdzona: áby ći ktorzy chcą ſtąd prześć do was/
5:
nie mogli: áni oni ſtámtąd prześć ſám do nas.

werset: 27Y
6:
rzekł: Proſzę ćię tedy oycze ábyś go poſłał do domu
7:
oycá mego: ábowiem mam pięć bráćiey:

werset: 28" áby im
" áby ie przeſtrzegł.

8:
świádectwo wydał' iżby też oni nie przyſzli ná to
9:
mieyſce męki.

werset: 29Y rzekł mu Abráám: Máiąć Moy=
10:
zeſzá y Proroki: niechże ich ſłucháią.

werset: 30A on rzekł:
11:
Nie/ Oycze Abráámie: ále gdyby kto z vmárłych
12:
ſzedł do nich/ będą pokutowáć.

werset: 31Y rzekł mu: Ieſlić
13:
Moyzeſzá y prorokow nie ſłucháią/ tedyć/ by też kto
14:
z martwych powſtał/ nie vwierzą. *


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Y pochwalił pan ſsáfárzá.) Nie chwalić Pan tego/ że go zdrá=
17:
dził: ále opátrzność iego ná przykład podáie/ że ſobie vmiał w
18:
potrzebie porádzić.
Co Pan w ſsáfárzu chwali.
Lecz ieſli on był pochwalon od páná ktore=
19:
go kradł: iákoż dáleko więcey Bogu ſię podobáią/ ktorzy wedle
20:
woley y roſkazánia iego/ dobrá páńſkie vbogim rozdawáią.
21:
August: de quæst: Euang.
22:
Przyięli was.) Wielka poćiechá wſzytkim iáłmużnikom/ y wiel=
23:
ka moc vczynkow miłośiernych: że nie tylko grzechy oczyśćiáią/ y
24:
kroleſtwo niebieſkie záſługuią/ y modlitwy ná ziemi tych ktorym
25:
ſię dzieią: ále y pomoc ich y obronę w niebie. Skąd też mamy/ iż
26:
święći w niebie modlitwámi y przyczynámi ſwymi wſpomagáią
27:
tych/ ktorzy im dobrze czynili ná tym świećie. A iż w tákiey czći
28:
y łáſce ſą v Páná Bogá/ że y mogą y chcą dobrodzieie ſwe przy=
29:
iąć do przybytkow wiecznych: ták dobrze iáko ći dłużnicy mogli
30:
przyiąć ſzáfárzá do ſwych domow. A iż iáłmużny zákonnikom y
31:
innym ludziam pobożnym vczynione/ ſą dáleko pomocnieyſze y
32:
pożytecznieyſze/ á niżeli ná poſpolite vbogie obrocone: ácz y te
33:
ſwą zaſługę y zapłátę máią. O czym ſzerzey Hieronym ś. quæst: 6.
34:
ad Algaſam. Ambr: in Luc. August: ſerm: 35. de verb: Dom.
35:
A drugą poymuie.) Iáko żoná mężá cudzołożniká opuśćiwſzy/
36:
poki on żyw/ nie może iść zá drugiego/ z Páńſkiego roſkazánia:
37:
ták też y mąż/
Małżenſtwo nie rozdzielne.
dla cudzołoſtwá żonę opuśćiwſzy/ poki oná żywá/
nie może


strona: 263

Ewángeliey Rozd: 16.263.
1:
nie może inney poiąć. August: de bono coniug: cap: 7. et lib: 1.
2:
cap: 8. et 9. de adult: coniug.
3:
Odnieśion był od ániołow.) Ták teraz ániołowie duſze świę=
4:
tych odnoſzą do niebá/ iáko ná on czás duſzę Lázárzowę ná łono
5:
Abráámowe.
Aniołowie duſse odnoſsą do niebá.
A obácz zapłátę vboſtwá/ nędze y ćierpliwośći: á
6:
z drugiey ſtrony koniec y zapłátę doſtátku y roſkoſzy tuteczney/ z
7:
niemiłośierdziem złączoney. K temu obácz/ iż przy śmierći káżde=
8:
go/ dzieie ſię iákiś ſąd oſobny:
Sąd oſobny. Duſsá nieśmiertelna.
á iż duſzá nie vmiera/ áni ſpi/ áni
9:
bywa záwieſzoną áż do dniá ſądnego: ále záraz po śmierći bierze
10:
ſwą zapłátę.
11:
Ná łono Abráámowe.)
Lono Abráámowe.
Lono Abráámowe byłoć mieyſce od=
12:
poczynienia wſzytkich tych/ ktorzy vmieráli w łáſce Bożey/ przed
13:
przyśćiem ná świát Páná Chriſtuſowym: poki ieſzcze nie było
14:
niebo otworzone świętą śmierćią iego.
Chriſtus przecz sſtąpił do piekłá.
To mieyſce Zácháriaſz
15:
zowie dołem w ktorym nie máſz wody: Ezáiaſz ćięmnicą/ á Do=
16:
ktorowie poſpolićie limbum Patrum, otchłánią Oycow świętych.
17:
Y Pan Zbáwićiel náſz dla tego nawięcey do piekłow sſtąpić ra=
18:
czył/ áby ſtámtąd wybáwił duſze Oycow S. Iren: lib: 4. cap: 39.
19:
Euſeb: Demonſtrat: Euangel: lib: 10. cap: 8. Epiphan: hære: 56.
20:
Ambr: de myst: Paſch: cap: 4. Hieron: in 9. Zach. August: e=
21:
pist: 99. et lib: 20. de ciuit: cap: 15.
22:
Ześ odebrał dobrá.) Być w vſtáwicznym pokoiu/ roſkoſzy y
23:
ſzczęśćiu ná tym świećie/ ieſt rzecz niebeśpieczna: y znák męki ná
24:
onym. Hieronymus.
25:
On ma poćiechę.) Lázarz odpoczywał/ y miał poćiechę ná ło=
26:
nie Abráámowym: ále przećię w piekle: á nie w niebie przed
27:
Chriſtuſem. Hieron: epist: 3. et epist: 129.
28:
Otchłan wielka.) Wielki ieſt przećiąg od łoná Abráámowe=
29:
go do niżſzego piekłá. W ktorym przećiągu trzymáią niektorzy
30:
że Czyśćiec ieſt: z ktorego też Pan Chriſtus/ gdy sſtąpił do pie=
31:
kłá/ nie iednego wybáwił.
Czyśćiec.
Bo ći ktorzy w łonie Abráámowym
32:
byli/ żadnych mąk nie ćierpieli: á przećię ſą iáſne piſmá (Auguſtyn
33:
S. mowi) ktore świádczą/ iż Chriſtus sſtąpiwſzy do piekłá/ nie=
34:
ktore z mąk wybáwił: tedyć pewnie z Czyścá muśiał ie wybáwić.
35:
Iżby tez oni.) Ieſli potępieni máią pieczą o przyiaćiołách ſwo=
36:
ich ieſzcze żywiących: iákoż ludzie święći zbáwieni w niebie/ nie
37:
máią ſię o ſwe bárziey ſtáráć?
Swięći ſtáráią ſię o nas.
A ieſli potępieni w ogniu piekiel=
38:
nym máią zmyſły y ſpoſoby/ ktoremiby myśli y chęći ſwoie oznay=
39:
miáli. ták iż mogą być vſłyſzeni y zrozumieni od Abráámá/ cho=
40:
ćia ták dáleko od nich mieyſcem y ſtanem oddalonego: dáleko
Wzywánie świętych.
ſłuſzniey


strona: 264

Rozd: 17. według Lukaſzá.264.
1:
ſłuſzniey záiſte mogą ludzie ná świećie będący świętych wzywác/ y
2:
od nich być wyſłucháni. Przetoż bluzni Kálwin gdy ták pyta:
Bluznierſtwo Kálwinowo.

3:
Kto dał świętym ták długie vſzy/ y ták oſtre oczy/ żeby mogli ſły=
4:
ſzeć prośby y widzieć potrzeby náſze? Doſyć ćieleśnie y grubie Kál=
5:
win mowi o rzeczách duchownych: Gdyż áni ten bogacz potę=
6:
piony/ áni Abráám/ vſzu/ oczu/ y ięzyká ćieleſnego nie miał: á prze=
7:
ćię oto widział y ſłyſzał y mowił.
8:
Máiąć Moyzeſsá.) Abráhám miał wiádomość rzeczy ktore ſię
9:
działy ná świećie: ktore zá iego wieku nie były: iáko to/ że mieli
10:
kśięgi Moyzeſzowe y prorokow/ ktorych on nigdy nie widał.
11:
August : de cura pro mortuis cap: 14.
Swięći wiedzą co ſię dzieie ná świećie.
rozdział: 17

12:
ROZDZIAL XVII.
13:
1 Zgorſzenia być muſzą: ále biádá gorſzącemu. 3 Z brátem
14:
wyſtępnym iáko ſię obchodzić. 6 Iáka ieſt moc wiáry. 10 Słu=
15:
dzyſmy niepożyteczni. 12 Dzieśięć trędowátych oczyśćieni. 20
16:
Przyśćie Syná Bożego nie będzie táięmne/ ále iáwne. 26 Nie=
17:
ſpodziewáne/ iáko zá czáſu Noego. 28 y Lotowego.
werset: 1
18:
Y
Rzekł do vczniow ſwoich: Nie może to być/
19:
áby zgorſzenia przyść nie miáły: lecz biádá
20:
temu przez kogo przychodzą.

werset: 2Pożyte=
21:
cznieyby mu było/ gdyby młyńſki kámień záwieſzono
22:
ná ſzyiey iego/ y wrzucono go w morze; niżliby miał
23:
zgorſzyć iednego z tych málutkich.

Zácz: 84.
werset: 3" Mieyćieſz ſię ná pieczy'. Ieſliby twoy brát
" Oſtrzegayćieſs ſię.

24:
zgrzeſzył - przećiw tobie'/ ſtrofuy go: á ieſliby ſię vpá=
-19. L. S.

25:
miętał/ odpuść mu.

werset: 4A ieſliby śiedmkroć ná dźień
26:
zgrzeſzył przećiw tobie/ y śiedmkroć ná dźień náwro=
27:
ćił ſię k tobie/ mowiąc; Zalći mi: odpuść mu.

werset: 5Y
28:
rzekli Apoſtołowie Pánu: Przymnoż nam wiáry.

werset: 6
29:
A Pan rzekł: Ieſlibyśćie mieli wiárę iáko źiárno
30:
gorczyczne/ moglibyśćie rzec temu drzewu leśney
31:
figi; Wyrwi ſię z korzeniá/ á wſadź ſię w morzu: á
32:
vſłucháłoby was.

werset: 7A ktoż z was iest coby miał ſługę
33:
orzącego ábo páſącego/ ktory gdyby ſię z polá wro=
Llćił/


strona: 265

Ewángeliey Rozd: 17.265.
1:
ćił/ " rzekłby mu; Zaraz'/ podź/ vśiądź zá ſtoł?
" rzekłby mu záraz.G.

werset: 8Ale
2:
zaż mu nie rzecze: Nágotuy cobych wieczerzał; á
3:
przepáſawſzy ſię ſłuż mi/ áż ſię náiem y nápiję: á po=
4:
tym ty będźieſz iadł y pił?

werset: 9Zali dźiękuie ſłudze one=
5:
mu/ iż vczynił to co mu roſkazał?

werset: 10Nie zda mi ſię.
6:
Tákże y wy/ gdy vczynićie wſzytko co wam roſkaza=
7:
no/ mowćie; Słudzy nievżyteczni ieſteſmy: * coſmy
* Bo.G.

8:
byli winni vczynić/ toſmy vczynili.

Záczá: 85.
Ewáng: Nied: 13 po Swiątkách.
werset: 11
9:
Y sſtáło ſię/ gdy ſzedł do Ieruzálem/ ſzedł środ=
10:
kiem Sámáryey y Gálileiey.

werset: 12A gdy wchodźił do
11:
niektorego miáſteczká/ zábieżeli mu dźieśięć mężow
12:
trędowátych: ktorzy ſtánęli z dáleká/

werset: 13y podnieśli
13:
głos mowiąc: Ieſuśie náuczyćielu/ zmiłuy ſię nád
14:
námi.

werset: 14Ktore vyźrzawſzy/ rzekł: Szedſzy/ okażćie
15:
ſię kápłanom. Y sſtáło ſię gdy ſzli/ byli oczyśćieni.

CZWARTA CZESCEwángeliey: przyśćie Pánskie ná mękę do Iudskiey ziemie.
werset: 15
16:
A ieden z nich/ widząc że był vzdrowion: wroćił
17:
ſię/ głoſem wielkim chwaląc Bogá:

werset: 16y padł ná obli=
18:
cze v nog iego/ dźiękuiąc *: á ten był Sámárytan.
* mu.G.

werset: 17
19:
A Ieſus odpowiedźiawſzy/ rzekł: Zaż nie dźieśięć
20:
ieſt oczyśćionych? á dźiewięć kędy ſą?

werset: 18" Nie ieſt
" Nie ſą nálezieni, ktorzyby ſię wroćili, dáć.G.

21:
náleźiony ktoryby ſię wroćił/ á dał' Bogu chwałę/
22:
iedno ten cudzoźiemiec?

werset: 19Y rzekł mu: Wſtań/ idź:
23:
bo wiárá twoiá ćiebie vzdrowiłá. *

Zácz: 86.
werset: 20
24:
A będąc zopytány od Pháryzeuſzow; Kiedy
25:
przyidźie kroleſtwo Boże? odpowiedźiał im y rzekł:
26:
Nie przyidźieć kroleſtwo Boże z poſtrzeżenim:

werset: 21áni
27:
rzeką; Otoć tu/ ábo tám. Abowiem oto kroleſtwo
28:
Boże " wewnątrz was ieſt.

" ábo, miedzy wámi ieſt.
werset: 22Y rzekł do vczniow
29:
- ſwoich': Przyidąć dni/ gdy będźiećie żądáli oglą=
-G.

30:
dáć ieden dźień Syná człowieczego: á nie ogląda=
31:
ćie.

werset: 23y będąć wam mowić: Oto tu/ álbo oto tám.
32:
Nie chodźćieſz/ áni ſię zá nimi vdawayćie.

werset: 24Abo=
33:
wiem iáko błyſkáwicá błyſkáiąc ſię od iedney ſtrony z
34:
podniebia/ ná drugą ktora ieſt pod niebem/ świeći:
tákżeć


strona: 266

Rozd: 17. według Lukaſzá.266.
1:
tákżeć będźie Syn człowieczy w dźień ſwoy.

werset: 25Lecz
2:
potrzebá mu pierwey wiele vćierpieć/ y być wzgár=
3:
dzonym od narodu tego.

Zácz: 87.
werset: 26
4:
A iáko było we dni Noego/ tákżeć będźie y we
5:
dni Syná człowieczego.

werset: 27Iedli y pili; żenili ſię y
6:
zá mąż wydawáli/ áż do dniá ktorego wſzedł Noe do
7:
korabiá: y przyſzedł potop/ á wytráćił wſzytki.

werset: 28Ták=
8:
że też iáko ſię dźiało zá dni Lotowych: Iedli y pili;
9:
kupowáli y przedawáli: ſzczepili - y' budowáli:
-4 L. G.

werset: 29á
10:
tegoż dniá gdy wyſzedł Loth z Sodomy/ ſpadł iáko
11:
deſzcz ogień z śiárką z niebá/ y wytraćił wſzyſtki.

werset: 30
12:
Tymże ſpoſobem będźie on dźień w ktory Syn czło=
13:
wieczy ſię obiáwi.

werset: 31" Oney godźiny' kto będźie ná
" Onego dniá, ábo w on dzien.3 L. K. G. S.

14:
dáchu/ á naczynie iego w domu; niechayże nie ſcho=
15:
dźi bráć ie: á kto ná polu; niech ſię tákże názad nie
16:
wraca.

werset: 32Pámiętayćie ná żonę Lotowę.

werset: 33Kto=
17:
by ſię kolwiek ſtárał záchowáć " duſzę ſwą/ ſtráći ią:
" żywot ſwoy.

18:
á ktokolwiekby ią vtráćił/ ożywi ią.

werset: 34Powiedam
19:
wam; oney nocy będą dwá ná iednym łożu: iedne=
20:
go wezmą/ á drugiego zoſtáwią:

werset: 35Dwie będą mleć
21:
ſpołu: iednę wezmą/ á drugą zoſtáwią: - Dwá będą
-2 L. N G.

22:
ná polu: ieden będźie wźięt/ á drugi zoſtáwion'.

werset: 36
23:
A odpowiedáiąc rzekli mu: Gdźież Pánie? A on
24:
im rzekł.

werset: 37Gdźiećkolwiek będźie " ćiáło' tám ſię
" trup ábo śćierw.G.

25:
zbiorą y orłowie.


26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
Nie podobna ieſt.) Nie z ſzczerey potrzeby: boby tedy nic nie
28:
grzeſzyli ći ktorzy inne gorſzą: ále dla wielkiey złośći ludzkiey/ nie
29:
ieſt rzecz podobna/ áby nie były zgorſzenia. Y przetoż wnet przy=
30:
dał. Biádá temu przez ktorego przychodzą.
Zgorſsenia iáko być muſsą.

31:
Słudzy nievżyteczni.)
Zasługá vczynkow dobrych.
Gdyby był rzekł Pan y Zbáwićiel náſz/
32:
iż záchowánie Bozkiego przykazánia nie ieſt nam pożyteczne: ſłu=
33:
ſznieby mogli odſzczepieńcy mowić/ iż náſze vczynki nie záſługuią
34:
niebá/ áni iákiey zapłáty v Páná Bogá. Ale nie rzekł tego: tylko
Ll 2to znáć


strona: 267

Ewángeliey Rozd: 18.267.
1:
to znáć dał tymi ſłowy/ iż ſłużbá náſza nie ieſt pożyteczna Pánu
2:
Bogu/ ktory iey od nas wyćiąga/ nie iáko iemu potrzebney ábo
3:
pożyteczney/ ále iáko powinney. A ácz Pan Chriſtus vczy nas
4:
ták pokornie rozumieć o vczynkách y poſługách náſzych iemu wy=
5:
rządzánych: wſzákże ná innych wielu mieśćách/ ſług ſwoich kto=
6:
rzy czynią ile mogą/ nie zowie niepożytecznymi: ále ták wdzię=
7:
cznie y mile do nich mowi: Nuż tedy ſługo dobry y wierny/ gdy=
8:
żeś nád máłym był wiernym/ nád wielem ćię poſtánowię. Y
9:
nád to zowie ie nie iuż ſługámi/ ále przyiaćioły/ bráćią y śioſtrá=
10:
mi. Acz my przećię záwſze/ z pokory y z prawdy/ mamy ſię mieć
11:
zá niegodne ſługi.
12:
Okażćie ſię kápłanom.) Ten trąd známionował grzechy: ktore
13:
ácz Pan Bog beż żadney ludzkiey poſługi ſam vleczyć y oczyśćić
14:
może: wſzákże ich poſpolićie nie oczyśćia/ iedno przez poſługę ká=
15:
płanow. Przetoż żaden niech nie gárdzi rządem y poſtánowienim
16:
Bożym: y niech nie mowi/ żeby doſyć było ſpowiádáć ſię ſáme=
17:
mu Pánu Bogu.
BOG odpuſscza grzechy przez kapłany.

18:
Gdy ſsli.) Może kto mieć czáſem táką ſkruchę y pokutę; że
19:
grzech iego/ pierwey niżli przyidzie do kápłaná/ będźie odpuſzczo
20:
ny:
Do skruchy ſpowiedz potrzebna.
wſzákże y ten ma iść do kápłaná/ iáko oto ći trędowáći vczy=
21:
nili: zwłaſzczá iż nie wiemy pewnie/ ieſli ſkruchę doſtáteczną ma
22:
my: á iż nie ieſt práwa ſkruchá bez żądze Sákrámentu/ gdy czás
23:
y mieyſce ieſt po temu.
24:
Wiará twoiá.) Y tu widzimy nie ſámę wiárę/ ále y náwroce=
25:
nie/ y dziękowánie/ y chwalenie Bogá.
Hæretycy Chriſtuſá tu y owdzie vkázuią.

26:
Y będąć wam mowić.) To mowią hæretycy ná częśći rozerwá=
27:
ni/ ktorzy Chriſtuſá po kąćiech vkázuią. Lecz náuká Páná Chri=
28:
ſtuſowá/ iáko błyſkáwicá/ iáwna y iáſna ieſt po wſzytkim świećie.
29:
August: Quæst: Euang: lib: 1. quæst: 38.
rozdział: 18

30:
ROZDZIAL XVIII.
31:
1 Vczy vſtáwiczney modlitwy. 2 Przykładem wdowy ſędzie=
32:
mu nieſpráwiedliwemu dokuczáiący. 9 A przykłádem Pháryze=
33:
uſzá y Celniká/ iáka ma być modlitwá pokázuie. Dziatki przyi=
34:
muie. 18 Iáko przyść do żywotá wiecznego. 22 Rádá Páńſka
35:
o ſprzedániu wſzytkiego. 24 Bogátemu trudno wniść do niebá.
36:
28 Zapłátá tych ktorzy wſzytko dla Páná Chriſtuſá opuſzczáią.
37:
31 Smierć ſwą opowieda. 35 Slepego oświeca.
Y powie=


strona: 268

Rozd: 18. według Lukaſzá.268.
werset: 1
1:
Y
Powiedźiał im też podobieńſtwo/ * iż ſię
* k temu.G.

2:
záwżdy modlić potrzebá/ á nie vſtáwáć/

werset: 2
3:
mowiąc: Był niektory ſędźia w iednym mie=
4:
śćie/ ktory ſię Bogá nie bał/ á człowieká ſię nie wſty=
5:
dał.

Zácz: 88.
werset: 3A w tymże też mieśćie byłá iedná wdowá:
6:
ktora chodźiłá do niego/ mowiąc: Vczyń mi ſprá=
7:
wiedliwość z przećiwnikiem moim.

werset: 4Lecz on nie=
8:
chćiał przez nie máły czás. A potym rzekł w ſobie:
9:
Aczći ſię Bogá nie boię/ y człowieká ſię nie wſtydam:

werset: 5
10:
wſzákoż iż mi ſię vprzykrza tá wdowá/ vczynię iey
11:
ſpráwiedliwość/ áby ták záwżdy przychodząc nie frá=
12:
ſowáłá mię.

werset: 6Rzekł tedy Pan: Słuchayćieſz co
13:
mowi nieſpráwiedliwy ſędźia.

werset: 7A Bog/ zali nie vczy=
14:
ni ſpráwiedliwośći wybránym ſwoim wołáiącym do
15:
niego we dnie y w nocy: " y będźie' długo ćierpliwym
" choćia ieſt.G.

16:
z ſtrony ich?

werset: 8* Powiedam wam; żeć im w rychle
* Iśćie.G.

17:
vczyni ſpráwiedliwość. Wſzákoż Syn człowieczy
18:
przyſzedſzy/ izali znaydźie wiárę ná źiemi?

Záczá: 89.
Ewán: Niedz: 10. po Swiątkách.
werset: 9
19:
Rzekł też y do niektorych ktorzy vfáli ſámi w
20:
ſobie/ iákoby byli ſpráwiedliwymi/ á inſzych ſobie zá
21:
nic nie mieli/ to podobieńſtwo *.

* mowiąc.N L.
werset: 10Dwoie ludźi w=
22:
ſtąpiło do kośćiołá áby ſię modlili: ieden Pháryze=
23:
uſz/ á drugi Celnik.

werset: 11Pháryzeuſz ſtoiąc/ ták ſię ſam
24:
v śiebie modlił: Dźiękuię tobie Boże/ żem nie ieſt
25:
iáko inni ludźie; drapieżni/ nieſpráwiedliwi/ czudzo=
26:
łożnicy: * iáko y ten Celnik:
* ábo.G.

werset: 12poſzczę dwákroć w
27:
tydźień: dawam dźieśięćiny ze wſzytkiego co mam.

werset: 13
28:
A Celnik ſtoiąc z dáleká/ niechćiał áni podnieść o=
29:
czu w niebo: ále ſię bił w pierśi ſwoie/ mowiąc:
30:
Boże bądź miłośćiw mnie grzeſznemu.

werset: 14Powie=
31:
damći wam; zeć ten odſzedł vſpráwiedliwionym do
32:
domu ſwego/ więcey niżli on. Abowiem ktokol=
33:
wiek ſię podwyżſza/ będźie vniżon: á kto ſię vniża/
34:
będźie podwyżſzon. *

Ll 3Przyno=


strona: 269

Ewángeliey Rozd: 18.269.
Zácz: 90.
werset: 15
1:
Przynoſzono mu też y dźiateczki/ áby ſię ich do=
2:
tykał. Co widząc vczniowie/ gromili ie.

werset: 16Lecz Ie=
3:
ſus przyzwawſzy ich/ rzekł: Dopuśććie dźiateczkom
4:
przychodźić do mnie/ á nie zábraniayćie im tego: á=
5:
bowiem tákowych ieſt kroleſtwo Boże.

werset: 17Zápraw=
6:
dę wam powiedam; Ktobykolwiek nie przyiął kro=
7:
leſtwá Bożeo iáko dźiećiątko/ nie wnidźie do niego.

Záczá: 91.
werset: 18
8:
Y pytáło go niektore kśiążę/ mowiąc: Náu=
9:
czyćielu dobry/ co czyniąc otrzymam żywot wieczny?

werset: 19
10:
A Ieſus mu rzekł: Przecz mię zowieſz dobrym? ża=
11:
den nie ieſt dobrym tylko ſam Bog.

werset: 20Vmieſz przy=
12:
kazánia? Nie zábijay: Nie cudzołoż: Nie krádni:
13:
Nie świádcz fałſzywie: Czći oycá twego y mátkę.

werset: 21
14:
A on rzekł: Tegom wſzytkiego przeſtrzegał od mło=
15:
dośći moiey.

werset: 22Co vſłyſzawſzy Ieſus rzekł mu: Ied=
16:
negoć ieſzcze niedoſtawa: Sprzeday wſzytko co maſz/
17:
á rozday vbogim: á będźieſz miał ſkarb w niebie: á
18:
wroćiwſzy ſię chodź zá mną.

werset: 23Lecz on to vſłyſzaw=
19:
ſzy/ záſmućił ſię bárzo: bo był wielmi bogátym.

werset: 24A
20:
Ieſus widząc go bárzo záſmuconym/ rzekł: Iákoż
21:
trudno/ ći co máią pięniądze/ wnidą do kroleſtwá
22:
Bożego!

werset: 25Abowiem łácwiey ieſt wielbłądowi
23:
prześć przez vcho igielne/ niż bogaczowi wniść do
24:
kroleſtwá Bożego.

werset: 26Rzekli tedy ći co ſłucháli: A
25:
ktoż może być zbáwion?

werset: 27A on rzekł: Niepodobne
26:
rzeczy v ludźi/ podobne ſą v Bogá.

werset: 28Y rzekł Piotr:
27:
Oto/ my opuśćiliſmy wſzytko/ á ſzliſmy zá tobą.

werset: 29A
28:
on im powiedźiał: Záprawdę wam powiedam; iż
29:
nie máſz żadnego ktoryby opuśćił dom/ ábo rodźice/
30:
ábo bráćią/ ábo żonę/ ábo dźieći dla kroleſtwá Boże=
31:
go/

werset: 30ktoryby nie miał wźiąć dáleko więcey w tym
32:
czáśie/ á w przyſzłym wieku żywot wieczny.

Záczá: 92.
Ewángelia w Niedzielę Mięſopuſtną.
werset: 31
33:
A wźiąwſzy z ſobą - Ieſus' onych dwunaśćie/
-G.

34:
rzekł im: Oto wſtępuiemy do Ieruzálem: á ſkończy
ſię wſzyt=


strona: 270

Rozd: 18. według Lukaſzá.270.
1:
ſię wſzytko co nápiſano ieſt przez Proroki " o Synie
" Synowi człowieczemu.G.

2:
człowieczym'.

werset: 32Bo będźie wydan Pogánom: y bę=
3:
dźie nágrawan/ y vbiczowan/ y vplwan:

werset: 33á vbiczo=
4:
wawſzy zámorduią go: á dniá trzećiego zmartwych=
5:
wſtánie.

werset: 34A oni tego nic nie zrozumieli: y było to
6:
ſłowo zákryte od nich: áni wiedźieli o czym mowił.

Záczá: 93.
werset: 35
7:
Y sſtáło ſię/ gdy ſię przybliżał ku Ierychu/ śle=
8:
py niektory śiedźiał wedle drogi/ żebrząc.

werset: 36A vſły=
9:
ſzawſzy rzeſzą przechodzącą/ pytał coby to było.

werset: 37Y
10:
powiedźieli mu/ iż Ieſus Názáreńſki mimo idźie.

werset: 38
11:
Y záwołał/ mowiąc: Ieſuśie ſynu Dawidow zmi=
12:
łuy ſię nádemną.

werset: 39A ći co ſzli wprzod/ fukáli nań á=
13:
by milczał. Lecz on tym więcey wołał: Synu Da=
14:
widow zmiłuy ſię nádemną.

werset: 40A Ieſus ſtánąwſzy/
15:
roſkazał go przywieść do śiebie. A gdy ſię przybli=
16:
żył/ pytał go/

werset: 41mowiąc: Co chceſz ábymći vczynił. A
17:
on powiedźiał: Pánie ábych przeyźrzał.

werset: 42A Ieſus
18:
mu rzekł: Przeyźrzy: wiárá twoiá ćiebie vzdrowi=
19:
łá.

werset: 43Y nátychmiaſt przeyźrzał/ y ſzedł zá nim wiel=
20:
biąc Bogá. A lud wſzytek widząc/ dawał chwałę
21:
Bogu. *


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Izali znaydzie wiárę.) Lucyferanowie y Donátyſtowie vżywá=
24:
li tego mieyſcá/ ná wymowkę oderwánia ſwego od kośćiołá/ iáko
25:
y dziśieyſzy odſzczepieńcy/ mowiąc; żeby kośćioł miał vtráćić
26:
wiárę/ ktorą oni ſámi vtráćili. Ktorym my odpowiádamy/ co
27:
Hieronym y Auguſtyn ś. onym odpowiedział; Iż nie mowi P.
28:
Chriſtus/ żeby żadna wiárá ná ziemi być nie miáłá: ále to znáć
29:
dáie tymi ſłowy/ iż oſtátnich czáſów/ dla prześladowánia Anty=
30:
chriſtowego/ rzadka będzie wiárá/ y ledwie znáć będzie wierne/
31:
miedzy wielkiemi gromádámi niewiernych.
Wiárá w kośćiele nigdy nie vſtáłá.
A zwłaſzczá oná do=
32:
ſkonáła wiárá/ ktorą ták bárzo w niektorych Pan pochwalił/ y ná
33:
ktorą cudá czynić raczył/ y ktorey mocą gory mogą być przenie=
34:
śione/ táka wiárá byłá rzadka/ y ná on czás kiedy kośćioł kwitnął.
35:
Zem nie iest iáko inni ludzie.) Acz dobre vczynki ſą Pánu Bo=
gu wdźię=


strona: 271

Ewángeliey Rozd: 19.271.
1:
gu wdzięczne: ále pyſznić ſię z nich/ y wynośić nád inne/ ieſt rzecz
2:
zła y Bogu przećiwna.
3:
Bił ſię w pierśi ſwoie.) Toż czynią y kápłani/ y lud Chrześćijáń=
4:
ſki v ołtarzow. Aug: hom : 50. c. 8.
5:
Ktoby nie przyiął kroleſtwá Bożego.) W rzeczách około wiáry/
6:
ma ták káżdy ſłucháć kośćiołá powſzechnego/ iáko dziatki ro=
7:
dzicow.
Proſte posłuſsenſtwo.

8:
Vmieſsże przykazánia.) Nie ſámá wiárá/ ále y záchowánie Bo=
9:
żego przykazánia/ záſługuie żywot wieczny. Pátrz Math: 19. 16.
10:
Poprzeday wſsytko co maſs.) Nie ieſtći to przykazánie/ ále rádá:
11:
ktorey zakonni ludzie náśláduią. Pátrz Matth: 19. 21.
Rádá Pánska o dobrowolnym vboſtwie.

12:
Oto my opuśćilichmy wſsytko.) Apoſtołowie opuśćili żony: iáko
13:
ſię z tego mieyſcá pokázuie. Hieron: lib: 1. aduerſus louin.
14:
Zywot wieczny.) Oto żywot wieczny zapłátą ieſt zá opuſzczenie
15:
dobrowolne rzeczy docześnych.
Zywot wieczny dáią zá zapłátę.
rozdział: 19

16:
ROZDZIAL XIX.
17:
1 O Zácheuſzu. 12 O zacnym człowieku odiezdzáiącym ná kro=
18:
leſtwo/ á rozdáiącym grzywny ſługan ſwoim. 27 Mieſzczány
19:
niepoſłuſzne każe pomordowáć. 29 Wiechánie Páńſkie ná oślę=
20:
ćiu do Ieruzálem. 37 Ludzie go wdzięcznie przyimuią. 41 Płá=
21:
cząc opowieda zburzenie miáſtá Ieruzálem. 45 Kupce wyrzu=
22:
ca z kośćiołá.
Zácz: 94.
Ewángelia w dzień poświącánia kośćiołá.
werset: 1
23:
A
Wſzedſzy/ ſzedł przez Ierycho.

werset: 2A oto mąż i=
24:
mieniem Zácheuſz: ktory był " Arcycelnikiem/ á
" Kśiążęćiem, ábo przednieyſsym miedzy Celnikámi.
ktemu bogátym:

werset: 3y ſtárał ſię áby widźiał Ie=
25:
ſuſá/ coby zacz był: á nie mogł przed rzeſzą/ bo był má=
26:
łego wzroſtu.

werset: 4A bieżawſzy naprzod/ wſtąpił ná
27:
drzewo płonney figi/ áby go vyźrzał: bo tám tędy iść
28:
miał.

werset: 5A gdy przyſzedł ku onemu mieyſcu/ poyźrzaw=
29:
ſzy wzgorę Ieſus vyźrzał go/ y rzekł do niego: Záche=
30:
uſzu/ sſtąp prędko: ábowiem dźiś potrzebá mi zmie=
31:
ſzkáć w domu twoim.

werset: 6Y prędko sſtąpił/ y przyiął
32:
go z rádośćią.

werset: 7A widząc wſzyſcy ſzemráli/ mowiąc:
33:
iż ſtánął goſpodą v człowieká grzeſznego.

werset: 8A ſtá=
34:
nąwſzy Zácheuſz/ rzekł " do Páná':
" do Ieſuſá.N L. S.
Oto Pánie/ poło=
wicę má=


strona: 272

Rozd: 19. według Lukaſzá.272.
1:
wicę máiętnośći moich dawam vbogim: á ieſlim
2:
" kogo w czym podſzedł' wracam we czwor naſob.
" co czyiego skorzyśćił.

werset: 9
3:
Y rzekł mu Ieſus: Iż ſię dźiśia zbáwienie sſtáło
4:
temu domowi: dla tego że y on ieſt " ſynem Abráá=
" przez posłuſsenſtwo wiáry.

5:
mowym.

werset: 10Bo przyſzedł Syn człowieczy ſzukáć y zá=
6:
chowáć to co było zginęło. *

Záczá: 95.
werset: 11
7:
A gdy oni tego ſłucháli/ dokłádáiąc powiedźiał
8:
podobieńſtwo: dla tego że był blizko Ieruzálem/ á iż
9:
mniemáli że ſię wnet kroleſtwo Boże okázáć miáło.

Ewángelia ná dzień S. Wyznawce nie Biſkupá.
werset: 12
10:
Rzekł tedy: Człowiek niektory rodu zacnego
11:
iáchał w dáleką kráinę wźiąć ſobie kroleſtwo/ y w=
12:
roćić ſię.

werset: 13Y przyzwawſzy dźieśiąći ſług ſwych dał
13:
im dźieśięć " grzywien/ y rzekł do nich: Hándluyćieſz
" Grzywná, Mná ábo Miná, ma ſto drachm w ſobie : iákoby pułtrzynaſtá tálárow náſsych.

14:
poki ſię nie wrocę.

werset: 14A mieſzczánie iego mieli go w
15:
nienawiśći: y wypráwili zá nim poſelſtwo/ mowiąc:
16:
Niechcemy áby ten krolował nád námi.

werset: 15Y sſtáło
17:
ſię że ſię wroćił doſtawſzy kroleſtwá: - y' roſkazał
-6 L. G. S.

18:
wezwáć onych ſług/ ktorym był dał pieniądze: áby
19:
wiedźiał coby kto vrobił.

werset: 16Y przyſzedł pierwſzy/
20:
mowiąc: Pánie/ grzywná twa dźieśięć grzywien
21:
vrobiłá.

werset: 17Y rzekł mu: Dobrze ſługo dobry: iżeś był
22:
ná mále wiernym: " będźieſz miał' władzą nád dźie=
" mieyże.G.

23:
śiąćią miaſt.

werset: 18Przyſzedł y drugi/ rzekąc: Pánie/
24:
grzywná twa pięć grzywien przyczyniłá.

werset: 19Rzekł y
25:
temu: Y ty bądź nád piąćią miaſt.

werset: 20A drugi przy=
26:
ſzedł/ mowiąc: Pánie/ oto grzywná twa/ ktorąm
27:
miał záchowáną w chuſtce.

werset: 21bom ſię bał ćiebie/ żeś
28:
ieſt człowiek ſrogi: bierzeſz czegoś nie położył/ á żnieſz
29:
czegoś nie śiał.

werset: 22Y rzekł mu: Z vſt twych ſądzę ćię
30:
zły ſługo. wiedźiałeś żem ia ieſt człowiek ſrogi/ bio=
31:
rąc czegom nie położył/ y żnąc czegom nie śiał:

werset: 23á
32:
przeczżeś nie dał śrebrá mego " ná bánk'/ á ia wroćiw=
" bánkierzom ábo ſtolnikom, co pięniądzmi hándluią.

33:
ſzy ſię wźiąłbych ie był z lichwą?

werset: 24Y rzekł tym ktorzy
34:
tuż ſtali: Weźmićie od niego grzywnę/ á dayćie te=
Mmmu ktory


strona: 273

Ewángeliey Rozd: 19.273.
1:
mu ktory ich ma dźieśięć.

werset: 25Y rzekli mu: Pánie/
2:
mać dźieśięć grzywien.

werset: 26Powiedamći wam; iż
3:
wſzelkiemu ktory ma/ będźie dano*: á od tego ktory
* y będzie obfitował.N LyG.

4:
nie ma/ y to co ma/ odeymą od niego. *

werset: 27
5:
Wſzákże nieprzyiaćioły moie/ one co niechćieli
6:
ábym krolował nád nimi/ przywiedźćie tu: á pobiy=
7:
ćie przedemną.

Zácz: 96.
PIATA CZESC Ewángeliey: ma w ſobie on tydzien S. y mękę w Ieruzálem.
werset: 28
8:
A to rzekſzy/ ſzedł wprzod idąc do Ieruzálem.

werset: 29
9:
Y ſtáło ſię/ gdy ſię przybliżył do Bethphagi y Be=
10:
thániey/ v gory ktorą zową Oliwną; poſłał dwu v=
11:
czniow ſwoich/

werset: 30mowiąc: Idźćie do miáſteczká
12:
ktore ieſt przećiwko: do ktorego wſzedſzy/ naydźiećie
13:
oślę vwiązáne/ ná ktorym żaden człowiek nigdy nie
14:
śiedźiał: odwiązawſzy ie przywiedźćie.

werset: 31A ieſliby
15:
was kto ſpytał: Przecz odwięzuiećie? tákże mu po=
16:
wiedzćie: Iż go Pan potrzebuie.

werset: 32A odſzedſzy ći
17:
ktorzy byli poſłáni/ ználeźli iáko im powiedźiał/ oślę
18:
ſtoiące'.

werset: 33Gdy tedy odwięzowáli oni oślę; rzekli
19:
pánowie iego do nich: Przecz odwięzuiećie oślę?

werset: 34
20:
A oni powiedźieli: Iż go Pánu potrzebá.

werset: 35Y
21:
wiedli ie do Ieſuſá. A nákrywſzy ſzátámi ſwemi ono
22:
oślę/ wſádźili Ieſuſá.

werset: 36A gdy iáchał/ ſłáli ſzáty ſwe
23:
ná drodze.

Zácz: 97.
werset: 37
24:
A gdy ſię iuż przybliżał tám gdźie ſię ſpuſzczaią
25:
z gory Oliwney/ poczęłá wſzytká wielkość " ludu sſtę=
26:
puiącego' weſeląc ſię chwalić Bogá głoſem wiel=
" vczniow.5 L. G. S.

27:
kim/ ze wſzytkich cudow ktore widźieli:

werset: 38mowiąc;
28:
Błogoſłáwiony krol ktory idźie w imię Páńſkie: Po=
29:
koy ná niebie/ á chwałá ná wyſokośći.

werset: 39A niektorzy
30:
Pháryzeuſzowie z oney rzeſze/ rzekli do niego: Náu=
31:
czyćielu/ zfukay vcznie ſwoie.

werset: 40Ktorym on rzekł:
32:
Powiedam wam/ iż ieſliby ći milczeli/ kámienie wo=
33:
łáć będą.

Ewán: Niedz: 9. po Swiątkách.
werset: 41
34:
A gdy ſię przybliżył/ vyźrzawſzy miáſto/ płákał
nád nim/


strona: 274

Rozd: 19. według Lukaſzá.274.
1:
nád nim/ mowiąc:

werset: 42Iż gdybyś y ty poznáło/ á zwła=
2:
ſzczá w ten to dźień twoy/ co ieſt ku pokoiowi twemu:
3:
lecz to teraz zákryto od oczu twoich.

werset: 43Abowiem
4:
przyidą ná ćię dni: kiedy ćię obtoczą nieprzyiaćiele
5:
twoi wáłem: y oblegą cię/ y śćiſną ćię ze wſząd:

werset: 44y
6:
zrownáią ćię z źiemią/ y dźiatki twe w tobie: á nie
7:
zoſtáwią w tobie kámieniá ná kámieniu: dla tego
8:
iżeś nie poznáło czáſu náwiedzenia twego.

Zácz: 98.
werset: 45
9:
A wſzedſzy do kośćiołá/ począł wygániáć te
10:
ktorzy przedawáli w nim y kupowáli:

werset: 46mowiąc im;
11:
Nápiſano/ Iż dom moy/ dom modlitwy ieſt. A
12:
wyśćie gi vczynili iáſkinią zboycow.

werset: 47Y vczył ná
13:
káżdy dźień w kośćiele. *
14:
Lecz Arcykápłani y Doktorowie y czelnieyſzy z
15:
ludu ſzukáli go ſtráćić:

werset: 47ále nie náydowáli " coby mu
" iákoby w to tráfić.

16:
vczynić. Abowiem wſzytek lud záwieſzał ſię ná nim,
17:
ſłucháiąc go.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Wſtąpił ná płonną figę.) Nie tylko wewnętrzne wiáry y miło=
20:
śći ku Pánu Chriſtuſowi nabożeńſtwo/ ále y zwierzchnie poſługi/
21:
iáko widzenie/ náśládowánie/ dotykánie/ y w dom przyięćie iego/
22:
tym przykłádem ieſt nam zálecone. Bo ták y rozmáite náſze zwie=
23:
rzchnie nabożeńſtwo ku naświętſzemu Sákrámentowi iego/ y ku
24:
świętym y ſługam iego/ ieſt mu bárzo wdzięczne:
Zwierzchnie nabożenſtwo.
á zwłaſzczá ono
25:
ludu wiernego nabożeńſtwo/ kiedy nie tylko ſłucha oney ſtráſzney
26:
ofiáry Mſzey ś. ále y widzi ćiáło Páná ſwego/ á dáleko więcey
27:
gdy ie przyimuie w dom ſercá ſwego.
28:
Wracam w czwor naſob.) Co dáiemy z ſwego/ to ieſt iáłmużná/
29:
y doſyć vczynienie zá grzechy: ále co wracamy ze zle nábytego
30:
(iáko przez lichwy/ wydártki/ ſymoniæ/ kradzieſtwá/ zátrzymánie
31:
cudzego) to wracániem zową: co ieſt rzecz powinna/ á nie/ iáko
32:
iáłmużná/ wolna. Rzeczy lepák zle nábyte/ máią być wracáne y
33:
oddáne nie komu my chcemy/ ále tym ktorymeſmy ie wzięli/ ieſli
34:
to być może.
Iáłmużná ieſt inſsa, á inſse wrocenie cudzego.
A ieſli nie może/ tedy vbogim máią być rozdáne/
35:
ábo ná inſze dobre vczynki według rády oycow náſzych duchow=
36:
nych obrocone. A iż czworáko nágradzał więcey niż był winien/
Mm 2tym zu=


strona: 275

Ewángeliey Rozd: 20.275.
1:
tym zupełniey doſyć czynił zá przeſzłe ſwe grzechy: ná przykład
2:
nam: iż nie doſyć ieſt bogátemu z tego co mu zbywa dáć vbogie=
3:
mu groſz ábo złoty: ále ſzczodre y hoyne iáłmużny czynić/ y czá=
4:
ſem przedáć wſzytko y rozdáć vbogim/ y dáć co lepſzego z máię=
5:
tnośći ſwoich/ y wracáć w czwor naſob zle nábyte/ to dopiero do=
6:
ſkonále głádzi grzechy. Dwá pieniążki oney vbogiey wdowki
7:
tym wdzięcznieyſze były Pánu Bogu/ iż ábo wſzytko dáłá co miá=
8:
łá/ ábo więtſzą cześć żywnośći ſwoiey:
Rożne zasługi y zapłáty.
á iáłmużná bogátego z te=
9:
go co mu zbywa/ ácz też dobra ieſt/ ále nie ták wdzięczna P. Bogu.
10:
Y ty bądz nád piąćią miaſt.) Obácz to/ przećiw hæretykom/ iż
11:
nie rowne ſą tych dwu ſług zapłáty/ według rożnośći zaſług: cho=
12:
ćia wſzyścy biorą ieden groſz/ to ieſt żywot wiecżny.
13:
Y oblęgą ćię.) To ſię wypełniło czterdzieſtego roku po vmę=
14:
czeniu Páńſkim/ przez Tytuſá y Weſpázyaná/ kiedy zginęło Zydow
15:
w mieśćie Ieruzálem iedennaśćie kroć ſto tyśięcy/ á poimano ich
16:
97000. A to w święto Páſchy/ w ktore byli Chriſtuſá vkrzy=
17:
żowáli. Euſebius et Ioſephus.
Wiele Zydow zginęło w Ieruzálem.
rozdział: 20

18:
ROZDZIAL XX.
19:
1 Pháryzeuſzow pytáiących / czyiąby mocą czynił. 3 Pan wza=
20:
iem pyta/ ſkądby był krzeſt Ianow. 9 Podobieńſtwo o winnicy
21:
oraczom náiętey. 17 Kámień węgłowy. 20 Pytáią go zdrádli=
22:
wie o czynſzu Ceſárſkim. 27 A Sáduceuſzowie o zmartwychw=
23:
ſtániu. 41 Pan Chriſtus ieſt y Synem y Pánem Dawidowym.
24:
46 Doktorow zakonnych obyczáie/ ktorych ſię ſtrzedz każe.
Zácz: 99.
werset: 1
25:
Y
Sſtáło ſię: iednego dniá gdy on vczył lud
26:
w kośćiele y opowiedał Ewángelią/ zeſzli ſię
27:
Arcykápłani y Doktorowie z ſtárſzymi/

werset: 2y
28:
rzekli do niego mowiąc: Powiedz nam ktorą mocą
29:
to czyniſz? ábo/ ktoć dał tę władzą?

werset: 3A Ieſus od=
30:
powiedáiąc/ rzekł do nich: Spytam y ia was " o iednę
" o iedno słowo.L.

31:
rzecz/ powiedzćie mi:

werset: 5Krzeſt Ianow byłli z niebá/
32:
czyli z ludźi?

werset: 5A oni rozmyśláli w ſobie/ mowiąc:
33:
Iż ieſli powiemy/ z niebá; rzecze: Przeczżeśćie mu
34:
tedy nie wierzyli?

werset: 6Ieſli záś rzeczemy/ z ludźi; w=
35:
ſzytek lud vkámionuie nas: ponieważ zá pewną má=
36:
ią iż Ian ieſt prorokiem.

werset: 7Y odpowiedźieli że nie
wiedzą


strona: 276

Rozd: 20. według Lukaſzá.276.
1:
wiedzą ſkąd był.

werset: 8A Ieſus im powiedźiał: A ia też
2:
wam nie powiem ktorą mocą to czynię.

Zácz: 100.
werset: 9
3:
Y począł do ludu mowić to podobieńſtwo: Czło
4:
wiek * náſádźił winnicę/ y náiął ią oraczom: á ſam
* niektoryN L. N G. S.

5:
odiáchał precz ná niemáły czás.

werset: 10A " ſwego czáſu'
" czáſu zbieránia winá.6 L.

6:
poſłał do oraczow ſługę/ áby mu dáli z owocu oney
7:
winnice. Ktorzy vbiwſzy go/ odeſłáli z niſzczym.

werset: 11
8:
Lecz przedſię poſłał ſługę drugiego. A oni y tego
9:
vbiwſzy y zeſromoćiwſzy/ odeſłáli z niſzczym.

werset: 12Y po=
10:
ſłał ieſzcze trzećiego: á oni y tego zrániwſzy wyrzu=
11:
ćili.

werset: 13Y rzekł pan oney winnice: Co vczynię? Po=
12:
ślę ſyná mego miłego: ſnać vyźrzawſzy tego/ záwſty=
13:
dzą ſię.

werset: 14Ktorego vyźrzawſzy oracze " myślili ſámi
" rozmawiáli miedzy ſobą.G.

14:
w ſobie'/ rzekąc: Tenći ieſt dźiedźic: * zábiymyſz go/
* podzćieſs.G. S.

15:
áby dźiedźictwo przy nas zoſtáło.

werset: 15Y wyrzućiwſzy
16:
go z winnice/ zábili. Coż im tedy vczyni pan oney
17:
winnice?

werset: 16Przyidźie/ á potráći oracze one/ á da
18:
winnicę innym. Co vſłyſzawſzy/ rzekli mu: Nie day
19:
tego Boże.

werset: 17A on poyźrzawſzy ná nie/ rzekł: Coż
20:
tedy ieſt to co nápiſano: Kámień ktory odrzućili
21:
budownicy/ ten ſię sſtał głową węgielną.

werset: 18Wſzel=
22:
ki ktory vpádnie ná ten kámień/ ſtłucze ſię: á ná ko=
23:
goby vpadł/ ſkruſzy go.

Zácz: 101.
werset: 19
24:
Y ſtáráli ſię Arcykápłani y Doktorowie áby go
25:
poimáli oneyże godźiny: lecz ſię bali ludu. Abowiem
26:
poználi iż przećiw nim wyrzekł to podobieńſtwo.

werset: 20
27:
A czyháiąc nan poſłáli niektore ludźie ná zdrádźie/
28:
ktorzyby ſię zmyśláli być ſpráwiedliwymi; " áby go
" áby podchwytáli mowę iego, áby go podali6 L. G.

29:
podchwyćili w mowie/ á podáli go vrzędowi y zwie=
30:
rzchnośći ſtárośćiney.

werset: 21Y pytáli go/ mowiąc: Ná=
31:
uczyćielu/ wiemy że dobrze mowiſz y vczyſz/ áni ſię o=
32:
glądaſz ná oſobę/ ále drogi Bożey w prawdźie náu=
33:
czaſz:

werset: 22godźili ſię nam dáć dań Ceſárzowi/ czyli nie?

werset: 23
34:
Lecz obaczywſzy zdrádę ich/ rzekł do nich: Co mię
Mm 3kuśićie?


strona: 277

Ewángeliey Rozd: 20.277.
1:
kuśićie?

werset: 24Vkażćie mi groſz. Czyi ma obraz y napis?
2:
A odpowiedźiawſzy rzekli: Ceſárſki.

werset: 25Y rzekł im:
3:
Oddayćieſz tedy co ieſt Ceſárſkiego/ Ceſárzowi: á co
4:
ieſt Bożego Bogu.

werset: 27Y nie mogli nágánić ſłowá
5:
iego przed ludem: á dźiwuiąc ſię odpowiedźi iego/
6:
vmilkli.

Zácz: 102.
werset: 27
7:
A przyſzedſzy niektorzy z Sáduceuſzow/ ktorzy
8:
mowią przećiw zmartwychwſtániu że go nie máſz/
9:
pytáli go/

werset: 28mowiąc: Náuczyćielu/ Moyzeſz nam ná=
10:
piſał; Ieſliby czyi brát vmárł máiąc żonę/ á tenby
11:
ſzczedł bez dźiatek/ áby ią wźiął brát iego zá żonę/ á
12:
wzbudźił potomſtwo brátu ſwemu.

werset: 29Było tedy
13:
śiedm bráćiey: á pierwſzy poiąwſzy żonę/ vmárł bez
14:
dźiatek.

werset: 30Y poiął ią wtory/ y ten vmárł bez dźia=
15:
tek.

werset: 31Poiął ią y trzeći: Tákże y - wſzyścy' śiedm;
-G.

16:
á nie zoſtáwili dźiatek/ y pomárli.

werset: 32Po wſzytkich też
17:
vmárłá y niewiáſtá.

werset: 33W zmártwychwſtánie tedy/
18:
ktorego z nich oná będźie żoną? ábowiem śiedm mie=
19:
li ią zá żonę?

werset: 34Y * rzekł im Ieſus: Synowie tego
* odpowiedáiącG.

20:
wieku żenią ſię/ y zá mąż idą:

werset: 35lecz oni ktorzy godni
21:
będą wieku onego y powſtánia od vmárłych/ " áni
22:
ſię żenią/ áni zá mąż idą'/

" áni ſię żenić będą, áni zá mąż poydąN L. K. G.
werset: 36* y vmrzeć więcey nie
* ábowiem.4 L. G. S.

23:
mogą: bo ſą rowni ániołom/ y ſą ſynámi Bożymi/
24:
będąc ſynámi zmartwychwſtánia.

werset: 37A iż vmárli
25:
zmartwychwſtawáią/ y Moyzeſz pokazał v krzá/ gdy
26:
zowie Páná/ Bogiem Abráámowym/ y Bogiem
27:
Izáákowym/ y Bogiem Iákobowym.

werset: 38A Bog nie
28:
ieſtći vmárłych/ ále żywych. bo iemu wſzyścy żywią.

werset: 39
29:
Tedy niektorzy z Doktorow odpowiedáiąc rzekli
30:
mu: Náuczyćielu/ dobrześ powiedźiał.

werset: 40Y nieśmie=
31:
li go dáley ni ocż pytáć.

werset: 41Y rzekł do nich: Iákoż
32:
powiedáią/ żeby Chriſtus był ſynem Dawidowym?

werset: 42
33:
á ſam Dawid powieda w kśięgách Pſálmow:
34:
Rzekł Pan Pánu moiemu/ śiądź po práwicy moiey:
áżbym



strona: 278

Rozd: 20. według Lukaſzá.278.
werset: 43
1:
áżbym położył nieprzyiaćioły twe/ podnożkiem nog
2:
twoich?

werset: 44Dawid tedy názywa go Pánem: á iákoż
3:
ieſt ſynem iego?

Zácz: 103.
werset: 45
4:
A gdy ſłuchał lud wſzytek/ rzekł vczniom ſwoim:

werset: 46
5:
Strzeſzćie ſię Doktorow zakonnych/ ktorzy chcą
6:
chodźić w ſzátách długich/ y miłuią pozdrawiánia
7:
ná rynkách/ y pierwſze ſtolice w bożnicách/ y pierw=
8:
ſze záśiadánia ná vcztách:

werset: 47Ktorzy wytrawiáią
9:
domy wdow: rzkomo ſię długo modląc. Cić odnio=
10:
ſzą " ćiężſzy ſąd.
" ćiężſse karánie, ábo potępienie.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
A co ieſt Bożego Bogu) Krolom y Pánom docześnym ták ſłużyć
13:
mamy/ iákobyſmy ſłużby Bożey nic nieomieſzkáli. Pátrz Mat: 22. 21
14:
Ktorzy godni będą.) Obácz iż ludzie zá łáſką Bożą sſtawáią ſię
15:
godni żywotá wiecznego. A iż ten ſpoſob mowy/ że dobrzy ſą go=
16:
dni niebá/ ieſt wedle piſmá/ y znáczy to/ że vczynki ludzkie/ ktore
17:
ſię dzieią w łáſce Bożey/ ſwą godnośćią zaſługuią niebo y żywot
18:
wieczny. Iáko ſię z tych mieyſc pokázuie:
Godność y zasługá świętych.
Probował ich Pan Bog/
19:
y nálazł/ że go byli godni. Kto miłuie oycá ſwego nád mię/ nie
20:
ieſt mnie godzien. Abyśćie obcowáli godnie Bogu. Y ono bárzo
21:
iáśnie: Abyśćie byli godni kroleſtwá Bożego/ dla ktorego też
22:
ćierpićie. Y záśię: Będą zemną chodzić w bieli: ábowiem godni
23:
ſą. Iáko y o Pánu Chriſtuśie rzeczono: Godzien ieſt báránek/
24:
ktory zábit był/ wziąć moc y boſtwo/ y cześć y chwałę y błogoſłá=
25:
wienie.
26:
Bo ſą ániołom rowni.)
Swięći ániołom rowni.
Swięći z rodzáiu náſzego/ teraz w du=
27:
ſzách/ á po zmartwychwſtániu też y w ćielech będą ániołom ro=
28:
wni. Y owſzem wiele świętych ludzi będą mieć więtſzą zaſługę y
29:
zapłátę nád ánioły w niebie. Iáko Ian święty krzćićiel/ Apoſto=
30:
łowie y inni.
Wzywánie świętych.
A Pánná naświętſza náde wſzytkie chory ánielſkie
31:
ieſt wynieśiona: A nie dziw: gdyż náſzá náturá przez Chriſtuſá
32:
ieſt náde wſzytkie ánioły powyżſzona. Z tegoż też mieyſcá dobrze
33:
dowodzimy: iż ſię godzi świętych wzywáć iáko y ániołow/ á iż tá=
34:
kież wiedzą potrzeby náſze/ y ſłyſzą prośby náſze.
rozdział: 21

35:
ROZDZIAL XXI.
Wdowá


strona: 279

Ewángeliey Rozd: 21.279.
1:
2 Wdowá dwá pieniążki do ſkárbu wrzucáiąca. 7 Znáki v=
2:
przedzáiące zburzenie Hierozolimſkie/ y dokończenie świátá. 8
3:
Fałſzywi prorocy. 12 Vdręczenie wiernych. 15 Vſtá y mądrość
4:
ſwoim obiecuie. 19 Cierpliwość. 20 Spuſtoſzenie miáſtá Hie=
5:
ruzálem. 27 Sąd oſtáteczny. 25 Znáki ná ſłońcu y gwiazdách.
6:
33 Słowo Páńſkie nieodmienne. 34 Każe ſię ſtrzedz obżárſtwá/
7:
opilſtwá/ y ſtáránia świeckiego. 36 A czuć y modlić ſię záwſze.
werset: 1
8:
A
Weyźrzawſzy/ vyźrzał bogacze rzucáiące dá=
9:
ry ſwe do ſkárbnice.

werset: 2Vyźrzał też y niektorą
10:
wdowę vbożuchną wrzucáiącą * dwá drobne
* támże.G.

11:
pieniążki.

werset: 3Y rzekł: Prawdźiwie wam powiedam;
12:
iż wdowá tá vboga/ więcey niż wſzyścy wrzućiłá.

werset: 4
13:
ábowiem ći wſzyścy/ z tego co im zbywáło wrzućili
14:
do dárow Bożych: lecz tá z niedoſtátku ſwego/ wſzy=
15:
tkę żywność ſwą ktorą miáłá/ włożyłá.

Zácz: 104.
werset: 5
16:
A gdy niektorzy powiedáli o kośćiele iż był pię=
17:
knym kámieniem y vpominkámi ozdobiony/ rzekł:

werset: 6
18:
Z tego ná co pátrzyćie/ przyidą dni w ktore nie
19:
będźie zoſtáwion kámień ná kámieniu ktoryby nie
20:
był rozwálon.

werset: 7Y pytáli go mowiąc: Náuczyćie=
21:
lu/ kiedyż to będźie? á co zá znák gdy ſię to pocznie
22:
dźiać?

To ſię wypełniło 40. roku po męce Páná Chriſtuſowey.Wyz: 19. 44.
Zácz: 105.
werset: 8
23:
A on rzekł: Pátrzćie żeby was nie zwiedźiono.
24:
boć ich wiele przyidźie w imię moie/ mowiąc że ia ie=
25:
ſtem: á czás ſię przybliżył: nie chodźćieſz tedy zá nimi.

Ewángelia ná dzień wiela ś.Męczenikow.
werset: 9
26:
A gdy vſłyſzyćie walki y rozruchy/ nie lękayćie
27:
ſię: potrzebá áby to w przod było/ áleć nie wnet ko=
28:
niec.

werset: 10Tedy im mowił: Powſtánieć narod przećiw
29:
narodowi/ y kroleſtwo przećiw kroleſtwu:

werset: 11Y wiel=
30:
kie trzęśienia źiemie będą mieyſcámi/ y mory/ y gło=
31:
dy/ ſtráchy też z niebá/ y znáki wielkie będą.

Zácz: 106.
werset: 12
32:
Ale przed tym wſzytkim będą was imáć/ y będą
33:
prześládowáć/ podawáiąc do bożnic y więźienia/
34:
wodząc przed krole y przed ſtároſty dla imieniá me=
35:
go.

werset: 13á potka was to ná świádectwo.

werset: 14A przetoż
" kłádźćie


strona: 280

Rozd: 21. według Lukaſzá.280.
1:
" kłádźćie to do ſerc wáſzych' nie obmyśláć iákobyśćie
" bierzćie to w ſercá wáſse.

2:
mieli odpowiedáć.

werset: 15Abowiemći ia wam dam v=
3:
ſtá y mądrość/ ktorey nie będą mogli odeprzeć áni ſię
4:
ſprzećiwić wſzyścy przećiwnicy wáſzy.

werset: 16Będźiećie
5:
też wydáni od rodźicow y bráćiey/ y krewnych y przy=
6:
iaćioł: á niektore z was zámorduią:

werset: 17y będźiećie
7:
w nienawiśći v wſzytkich * dla imieniá mego:
* ludzi.N L.

werset: 18á
8:
włos z głowy wáſzey nie zginie.

werset: 19" W ćierpliwośći
" przez ćierpliwość wáſsę otrzymawayćieG.

9:
wáſzey otrzymaćie' duſze wáſze. *

werset: 20
10:
A gdy vyźrzyćie Ieruzálem woyſkiem obtoczo=
11:
ne; tedy wiedzćie żeć ſię przybliżyło ſpuſtoſzenie ie=
12:
go.

werset: 21Tedy ći co ſą w Iudſkiey źiemi/ niech vćieká=
13:
ią ná gory: á ktorzy ſą w pośrzod iey/ niech wycho=
14:
dzą: á ći co ſą po kráinách/ niechay nie wchodzą do
15:
niey.

werset: 22ábowiem te dni ſą pomſty/ áby ſię wypełniło
16:
wſzytko co ieſt nápiſano.

werset: 23A biádá brzemiennym y
17:
pierśiámi karmiącym w one dni. ábowiem będźie
18:
śćiſk wielki ná źiemi/ y gniew przećiw ludowi temu:

werset: 24
19:
y polęgą od oſtrza mieczá: y zápędzą ie w niewolą
20:
miedzy wſzytki narody: á Ieruzálem deptáne będźie
21:
od Pogánow: " áż ſię wypełnią czáſy Pogánow.
" áż ſię wykona pogánow náwrocenie.

werset: 25
22:
Y będą znáki ná ſłońcu/ y kśiężycu y gwiazdách:
23:
á ná źiemi vćiśnienie narodow " dla zámieſzánia ſzu=
" dla niedoſtátku rády, zá ſsumem morzá.G.

24:
mu morſkiego' y nawáłnośći:

werset: 26ták iż ludźie ſchnąć
25:
będą od ſtráchu y oczekawánia tych rzeczy/ ktore bę=
26:
dą przychodźić ná wſzytek świát. Abowiem mocy
27:
niebieſkie wzruſzone będą.

werset: 27A tedy vyźrzą Syná
28:
człowieczego przychodzącego w obłoku/ z mocą y z
29:
máieſtatem wielkim.

Zácz: 107.
werset: 28
30:
A to gdy ſię dźiać pocznie/ poglądayćieſz á pod=
31:
nośćie głowy wáſze: boć ſię przybliża odkupienie
32:
wáſze.

werset: 29Y powiedźiał im podobieńſtwo: Poyźrzy=
33:
ćie ná figę y ná wſzytkie drzewá:

werset: 30gdy iuż z śiebie li=
34:
ſtki wypuſzczáią/ wiećie żeć iuż blizko ieſt láto.

werset: 31Ták=
Nnże y wy


strona: 281

Ewángeliey Rozd: 21.281.
1:
że y wy gdy vyźrzyćie iż ſię to będźie dźiało/ wiedz=
2:
ćieſz żeć blizko ieſt kroleſtwo Boże.

werset: 32Záprawdę mo=
3:
wię wam żeć nie przeminie ten to wiek/ áż ſię wſzyt=
4:
ko ziśći.

werset: 33Niebo y źiemiá przeminą: ále ſłowá mo=
5:
ie nie przeminą. *

werset: 34
6:
A mieyćie ſię ná pieczy/ áby kiedy nie były ob=
7:
ćiążone ſercá wáſze obżárſtwem y opilſtwem/ y ſtá=
8:
rániem tego żywotá: á żeby ná was z trzaſkiem on
9:
dźień nie przypadł.

werset: 35Abowiemći iáko śidło przypá=
10:
dnie ná wſzytkie ktorzy mieſzkáią po wſzytkiey źiemi.

werset: 36
11:
A przetoż czuyćie/ modląc ſię ná káżdy czás/ áby=
12:
śćie byli godni vyść tego wſzytkiego co przyść ma/ y
13:
ſtánąć przed Synem człowieczym.

Pátrz wyżſsey Rozd: 20. 35. y 2. Theſſ: 1. 5.
Zácz: 108.
werset: 37
14:
Y náuczał we dnie w kośćiele: á w nocy wycho=
15:
dząc/ przebywał ná gorze ktorą zową Oliwną.

werset: 38A
16:
wſzytek lud " rániuczko ſię ſchodźił' do niego w koś=
" porániał ſię.

17:
ćiele áby go ſłuchał.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Co im zbywáło.) Bogu ofiárowáć ábo iáłmużny dáwáć z tego
20:
co nam zbywa/ nie ták wdzięczno ieſt Pánu Bogu/ y nie ták wie=
21:
le záſługuie/ iáko kiedy dáiemy z tego co nam ieſt potrzebno/ y bez
22:
czego trudno być możemy. Abowiem to pochodzi z więtſzey mi=
23:
łośći/ y z więtſzey chęći y nabożeńſtwá/ ná ktore Bog więcey niż
24:
ná datek pátrzy.
Iáłmużny ktore wdzięcznieyſse Bogu.

25:
Przyidą w imię moie.) Hæretycy przychodzą w imię Páná Chri=
26:
ſtuſowe. Pátrz Mat: 24. 5. Mar: 13. 6.
27:
Nocował ná gorze.) Iż puſtelniczy y oſobny żywot dobry ieſt y
28:
Bogu miły/ vczy nas tego gorá Kármel/ ná ktorey Eliaſz przeby=
29:
wał/ y puſzcza Ianowá/ y gorá ná ktorey Pan Ieſus częſto noco=
30:
wał y mieſzkał.
Puſtelniczy żywot.
rozdział: 22

31:
ROZDZIAL XXII.
32:
3 Iudaſz od ſzátáná poduſzczony przedáie Chriſtuſá. 8 Każe
33:
Pan Ieſus gotowáć wieczerzą oſtáteczną. 19 Chleb w ćiáło/ á
34:
wino w krew ſwoię przemieniwſzy/ dáie vczniom ſwoim/ y tákież
im czynić


strona: 282

Rozd: 22. według Lukaſzá.282.
1:
im czynić roſkázuie. 24 Vczniowie ſię o przełożeńſtwie ſpieráią.
2:
31 Pan ſię zá Piotrá modlił/ áby nie vſtáłá wiárá iego. 39 Mo=
3:
dli ſię ná gorze Oliwney. 43 Anioł go ćieſzy. 44 Poći ſię krwá=
4:
wym potem. 47 Iudaſz go pocáłowániem wydáie. 50 Vcho
5:
Máłkuſzowi vćięte leczy. 56 Piotr ſię przy Chriſtuſá. 63 Szy=
6:
dzą z Chriſtuſá y biją go. 70 Wyznawa ſię być Synem Bożym.
Páſſya ktorą kośćioł czyta w wielką Srzodę.
werset: 1
7:
Y
Przybliżyło ſię święto Przaſnikow/ ktore
8:
zowią Páſchá:

werset: 2á ſzukáli Arcykápłani y Do=
9:
ktorowie/ iákoby go zábić: ále ſię bali ludu.

werset: 3Y wſtąpił ſzátan w Iudaſzá ktorego zwano I=
10:
ſzkáryotem/ iednego ze dwunáśćie.

werset: 4á odſzedſzy/ zmo
11:
wił ſię z Arcykápłany y z przełożonemi/ iákoby go im
12:
wydał.

werset: 5Y vrádowáli ſię: y poſtánowili dáć mu
13:
pieniądze.

werset: 6y obiecał. Y ſzukał ſpoſobnego czáſu iá=
14:
koby go im wydał bez rzeſzey.

werset: 7Y przyſzedł dźień
15:
Przaſnikow/ ktorego było potrzebá ofiárowáć " Pá=
16:
ſchę'.

" báránká Wielkonocnego.
werset: 8Tedy poſłał Piotrá y Ianá/ mowiąc: Szed=
17:
ſzy zgotuyćie nam Páſchę/ ábyſmy pożywáli.

werset: 9A
18:
oni rzekli: Gdźie chceſz ábyſmy nágotowáli?

werset: 10Y
19:
rzekł do nich: Oto/ gdy wy wnidźiećie do miáſtá/
20:
potka ſię z wámi * człowiek nioſąc dzban wody: idź=
* niektory.N L.

21:
ćieſz zá nim do domu do ktorego wnidźie/

werset: 11á powie=
22:
dzćie goſpodarzowi domu onego: Náuczyćiel ćię
23:
pyta; Gdźie ieſt złożenie kędybym iadł Páſchę z v=
24:
czniámi moimi?

werset: 12A on waḿ vkaże wieczerznik w=
25:
ielki vſłány: támże nágotuyćie.

werset: 13A odſzedſzy/ nále=
26:
źli iáko im powiedźiał; y zgotowáli Páſchę.

werset: 14A
27:
gdy przyſzłá godźiná/ vśiadł/ y dwánaśćie Apoſtołow
28:
z nim.

werset: 15Y rzekł im: Chętliwiem pożądał pożywáć
29:
tey Páſchy z wámi/ pirwey niżbym vćierpiał.

werset: 16Boć
30:
wam powiedam; że iuż więcey nie będę ieść " tego'/
" z tegoG.ábo z tey Páſchy.

31:
áż gdyby ſię wypełniło w kroleſtwie Bożym.

werset: 17A w=
32:
źiąwſzy kielich/ dźięki vczyniwſzy rzekł: Weźmićie
33:
* á podźielćie miedzy ſię.
* to.G.

werset: 18Abowiem wam powie=
Nn 2dam żeć


strona: 283

Ewángeliey Rozd: 22.283.
1:
dam żeć nie będę pił z owocu máćice winney/ áż gdy
2:
by przyſzło kroleſtwo Boże.

werset: 19A wźiąwſzy chleb/
3:
dźięki vczyniwſzy łamał/ y dawał im mowiąc: Toć
4:
ieſt ćiáło moie/ ktore ſię zá was dawa. To czyńćie
5:
ná pámiątkę moię.

werset: 20Tákże y kielich/ po wieczerzy/
6:
mowiąc: Ten ieſt kielich teſtáment nowy we krwi
7:
moiey/ ktory " zá was wylan będźie.

" ſię zá was wylewa.G.
werset: 21Wſzákoż o=
8:
to ręká tego co mię wydáie/ zemną ieſt ná ſtole.

werset: 22A
9:
Synći człowieczy idźie/ według poſtánowienia: w=
10:
ſzákoż biádá człowiekowi onemu przez ktorego " bę=
" bywa wydan1 L. G. S.
dźie wydan'.

werset: 23A oni poczęli ſię miedzy ſobą pytáć/
11:
ktoryby z nich był coby to vczynić miał.

werset: 24
12:
Y wſzczął ſię też miedzy nimi ſpor */ ktoryby ſię z
* o tym.G.

13:
nich zdał być więtſzym.

werset: 25A on im rzekł: Krolowie
14:
narodow pánuiąć nád nimi: á ktorzy nád nimi wła=
15:
dzey vżywáią/ zowią ie dobrodźieymi.

werset: 26Lecz wy nie
16:
ták: ále ktory ieſt miedzy wámi więtſzy/ niech będźie
17:
iáko " młodſzy': á przełożony/ iáko ten co ſłuży.
" mnieyſsyN L. S.

werset: 27Abo=
18:
wiem ktoż więtſzy; tenli co śiedźi v ſtołu/ czy ten co
19:
ſłuży? izali nie ten ktory ſiedźi? á iam ieſt w pośrzodku
20:
was/ iáko ten co ſłuży:

werset: 28lecz wy ieſteśćie ktorzyśćie
21:
wytrwáli przy mnie w pokuſách moich.

werset: 29A ia wam
22:
" zrządzam' kroleſtwo/ iáko mi zrządźił Oćiec moy:
" odkázuię.

werset: 30
23:
ábyśćie iedli y pili v ſtołu mego w kroleſtwie mo=
24:
im/ y śiedźieli ná ſtolicách ſądząc dwoienaśćie
25:
pokolenie Izráelſkie.

werset: 31Y rzekł Pan: Symonie/
26:
Symonie/ oto ſzátan pożądał áby was prześiał iáko
27:
pſzenicę:

werset: 32álem ia prośił zá tobą áby nie vſtáłá wiá=
28:
rá twoiá: á ty niekiedy náwroćiwſzy ſię/ potwier=
29:
dzay bráćią twoię.

werset: 33A on mu rzekł: Pánie/ z tobą
30:
ieſtem gotow iść y do więźienia y ná śmierć.

werset: 34A
31:
on rzekł: Pietrze powiedamći/ nie zápoie dźiś kur/
32:
áż ſię trzykroć záprzyſz że mię nie znaſz.

werset: 35Y rzekł im:
33:
Gdym was poſyłał bez mieſzká y táiſtry/ y botow:
zali wam


strona: 284

Rozd: 22. według Lukaſzá.284.
1:
zali wam czeo nie doſtawáło? A oni rzekli; Niczego.

werset: 36
2:
Rzekł im tedy: Ale teraz kto ma mieſzek " niech gi we=
" wezmie.N L. G. S.

3:
źmie' tákże y táiſtrę: á kto niema/ " niech przeda' płaſzcz
" przedaG. S.

4:
ſwoy/ á kupi miecz.

werset: 37Abowiemći wam powiedam; iż
5:
ieſzcze potrzebá áby ſię we mnie wypełniło ono pi=
6:
ſmo. Y policzon ieſt miedzy złośnikámi. Boć te rzeczy
7:
co o mnie ſą nápiſáne, koniec máią.

werset: 38A oni rzekli:
8:
Pánie/ oto tu dwá miecze. A on im rzekł: Doſyć ieſt.

Zácz: 109.
werset: 39
9:
Y wyſzedſzy/ iáko był zwykł/ ſzedł ná gorę Oliw=
10:
ną. A zá nim też ſzli y vczniowie *.

* iego.K. G.
werset: 40A gdy przyſzedł
11:
ná ono mieyſce/ rzekł im: Modlćie ſię/ ábyśćie nie we=
12:
ſzli w pokuſzenie.

werset: 41A on odſzedł od nich iákoby mogł
13:
záćiſnąć kámieniem: á klęknąwſzy ná koláná/ mo=
14:
dlił ſię/

werset: 42mowiąc: Oycze/ ieſli chceſz/ przenieś ode
15:
mnie ten kielich. A wſzákże nie moiá wola/ ále two=
16:
iá niechay ſię sſtánie.

werset: 43Y vkazał ſię mu ánioł z nie=
17:
bá/ pośiláiąc go. A będąc w ćięſzkośći/ tym dłużey
18:
ſię modlił.

werset: 44Lecz pot iego był iáko krople krwie
19:
" zbiegáiącey' ná źiemię.
" zbiegáiące.G.

werset: 45A gdy wſtał od modlitwy/
20:
y przyſzedł do vczniow ſwych/ nálazł ie ſpiące od ſmu=
21:
tku.

werset: 46Y rzekł im: Czemu ſpićie? wſtańćie/ modl=
22:
ćie ſię/ byśćie nie weſzli w pokuſzenie.

werset: 47A gdy on
23:
ieſzcze mowił/ oto rzeſza/ y ten ktorego zwano Iuda=
24:
ſzem/ ieden ze dwunaśćie/ przed nimi ſzedł/ y przyſtą=
25:
pił do Ieſuſá/ áby go pocáłował *.

* Abowiem dał im był to známię: ktoregoć pocáłuię, tenći ieſt.G.
werset: 48A Ieſus mu
26:
rzekł: Iudaſzu/ pocáłowánim wydawaſz Syná czło=
27:
wieczego?

werset: 49A widząc ći ktorzy przy nim byli/ co ſię
28:
dźiać miáło/ rzekli mu: Pánie/ mamyli bić mieczem?

werset: 50
29:
Y vderzył ieden z nich ſługę Arcykápłáńſkiego: y
30:
vćiął mu vcho iego práwe.

werset: 51A Ieſus odpowiedźia=
31:
wſzy/ rzekł: Zániechayćieſz áż poty. A dotknąwſzy
32:
vchá iego/ vzdrowił go.

werset: 52Y rzekł Ieſus do onych
33:
Arcykápłanow y kośćielnych vrzędnikow/ y ſtárſzych
34:
ktorzy byli przećiw niemu przyſzli: Wyſzliśćie iáko
Nn 3ná zboycę


strona: 285

Ewángeliey Rozd: 22.285.
1:
ná zboycę z mieczmi y z kiymi?

werset: 53Gdym ná káżdy
2:
dźień bywał z wámi w kośćiele/ nie śćiągnęliśćie rąk
3:
ná mię: áleć tá ieſt godźiná wáſzá/ y moc ćięmnośći.

werset: 54
4:
A poimawſzy go/ prowádźili * w dom Arcykápłáń=
* y przywiedli.G.

5:
ſki: A Piotr zá nim ſzedł z dáleká.

werset: 55A nániećiw=
6:
ſzy ogień pośrzod śieni/ gdy śiedli ſpołu/ był tez Piotr
7:
miedzy nimi.

werset: 56Ktorego vyźrzawſzy niektora ſłuże=
8:
bnicá v ogniá śiedzącego/ y pilnie mu ſię przypátrzy
9:
wſzy/ rzekłá: Y tenći z nim był.

werset: 57A on ſię go zá=
10:
przał/ mowiąc: Niewiáſto/ nie znam go.

werset: 58A má=
11:
luczko potym vyźrzawſzy go drugi/ rzekł: Y ty ieſteś
12:
z onych. A Piotr rzekł: - O' człowiecze nie ieſtćiem.
-G.

werset: 59
13:
A gdy wyſzłá iákoby iedná godźiná/ inſzy niektory
14:
twierdźił/ mowiąc: Prawdźiwie y ten z nim był. bo
15:
y Gálileyczyk ieſt.

werset: 60A Piotr powiedźiał: Człowie=
16:
cze niewiem co mowiſz: A nátychmiaſt gdy on ie=
17:
ſzcze mowił/ zápiał kur.

werset: 61A Pan obroćiwſzy ſię poy=
18:
źrzał ná Piotrá. Y wſpomniał Piotr ná ſłowo Páń=
19:
ſkie/ iáko mu był powiedźiał: Iż pierwey niż kur
20:
zápieie/ trzykroć ſię mnie záprzyſz.

werset: 62A Piotr wyſze=
21:
dſzy precz/ gorzko płákał.

werset: 63Lecz mężowie ktorzy " go'
" Ieſuſá.N L. K. G. S.

22:
trzymáli/ nágrawáli go/ bijąc.

werset: 64A zákrywſzy go/
23:
bili oblicze iego: y pytáli go mowiąc: Prorokuy/
24:
kto ćię vderzył?

werset: 65Y wiele innych rzeczy bluźniąc
25:
mowili przećiw niemu.

werset: 66A gdy był dźień/ zeſzli ſię
26:
ſtárſzy z ludu y Arcykápłani y Doktorowie/ y przywie=
27:
dli go do rády ſwey/ mowiąc:

werset: 67Ieſliś ty ieſt Chri=
28:
ſtus powiedz nam. Y rzekł im: Choćbym wam po=
29:
wiedźiał/ nie vwierzyćie mi:

werset: 68á ieſlibych też y zopy=
30:
tał/ nie odpowiećie mi/ áni wypuśćićie.

werset: 69Lecz
31:
od tąd będźie Syn człowieczy śiedźiał ná práwicy
32:
mocy Bożey.

werset: 70Y rzekli wſzyścy: A więceś ty
33:
ieſt Syn Boży? A on rzekł: Wy powiedaćie/
34:
żem ia ieſt.

werset: 71A oni rzekli: Y coż nam więcey
po świá=


strona: 286

Rozd: 22. według Lukaſzá.286.
1:
po świádectwie? gdyżeſmy ſámi ſłyſzeli z vſt iego.


2:
NAVKI Y PRZESTROGI.
3:
Chętliwiem pożądał.) Nie pożądałći Pan mięſá bárániego ofiá=
4:
ry Zydowſkiey/ ktorą wnet zgłádzić miał.
Pan ná oſtátniey wieczerzy ofiárował właſne ćiáło ſwoie.
Bo nie ieſt rzecz go=
5:
dna/ mowi Tertullian ſtárodawny Doktor/ áby Pan Bog czego
6:
cudzego pożądał: ále ſwey właſney ofiáry wielkonocney pożądał/
7:
ktorą po oney ſtárey ofierze vſtáwić miał z ćiáłá y krwie ſwoiey.
8:
Y przetoż wziąwſzy chleb/ vczynił gi właſnym ćiáłem ſwoim. Po=
9:
ty Tertullian.
10:
A wziąwſsy kielich.) Ten kielich według Hieronymá świętego
11:
nie był częśćią Páńſkiego Sákrámentu/ ále należał do Páſchy Zy=
12:
dowſkiey. Bo wnet niżey o właſnym kielichu Páńſkim Lukaſz
13:
Swięty mowi.
Kielich dwoiáki ná wieczerzy

14:
To ieſt ćiáło moie.) Pod oſobą chlebá/ Cyryllus święty mowi/
15:
dáie nam ćiáło.
Ciáło Páńskie pod oſobą chlebá.
Bo áczći zmyſły twe oſobę chlebá wyświadczáią/
16:
ále ćiebie niech vmocni wiárá. Nie ſądz rzeczy wedle ſmáku twe=
17:
go/ ále ćię niech wiárá bez żadnego wątpienia vpewni. O praw=
18:
dzie ćiáłá y krwie iego/ mowi Hilárius/ iuż nie zoſtáło wątpieniu
19:
mieyſcá żadnego. Bo iuż y wedle wyznánia ſámego Páná/ y we=
20:
dle wiáry náſzey/ prawdziwie ćiáło y prawdziwie krew ieſt. A
21:
zaż to nie prawdá? Tym niechay prawdá nie będzie/ ktorzy Ie=
22:
ſuſá Chriſtuſá prawdziwym Bogiem być nie wierzą. Do tąd
23:
Hilárius.
24:
Ktore ſię zá was dawa.) Abo ktore zá was dáią. Iáko wyżſze ſło=
25:
wá wyświadczáią prawdziwą obecność ciáłá Páńſkieo w świę=
26:
tym Sákrámenćie/ ták te ſłowá znáczą iáſnie/ iż ták ieſt obecne/ iá=
27:
ko dáne y ofiárowáne zá nas. A iż nie tylko potym ná krzyżu miá=
28:
ło być dáne y ofiárowáne: ále y tám ná oſtátniey wieczerzy/ w ś.
29:
Sákrámenćie ofiárowáne było. Bo dla teo nie rzekł/ ktore ſię wam
30:
dawa/ ále ktore ſię zá was dawa/ to ieſt ofiáruie Bogu.
Chriſtus ćiáło ſwe ná wieczerzy ofiárował.
Y nie
31:
rzekł; ktore zá was będzie wydáne: ále/ ktore dáią ábo dáię zá
32:
was/ w teráznieyſzym czáśie. Przetoż ſłuſznie Grzegorz S. Niſ=
33:
ſeńſki y Theophilákt piſzą/ że Pan Chriſtus ćiáło ſwoie święte
34:
ná ten czás Bogu ofiárował/ kiedy ie vczniom ku iedzeniu dawał.
35:
Greg : Niſſen : orat: 1. de Re ur: Dom: Theophyl: in Matth.
36:
To czynćie.) Tymi ſłowy Sákráment kápłáńſtwá ieſt poſtá=
37:
nowiony: ktorymi Pan dał moc y roſkazánie Apoſtołom y ich
38:
potomkom/ vrząd właſny kápłáńſki ſpráwowáć:
Sákráment kápłánſtwá.
Pan kápłanom kazał ofiárowác.
to ieſt ofiáro=
39:
wáć/ y czynić to/ co tu Pan Chriſtus czynił z ćiáłem ſwoim: to
ieſt po=


strona: 287

Ewángeliey Rozd: 22.287.
1:
ieſt/ poświęcáć chleb w ćiáło/ á wino w krew: ofiárowáć/ pożywáć/
2:
y innym ku pożywániu rozdáwáć. Bo iáko pierwey wielkono=
3:
cnego báránká ofiárowano á potym iedziono; ták też ćiáło iego
4:
nie mogło być iedzione/ áżby pierwey Bogu ofiárowáne było.
5:
A Chryzoſtom piſze/ iż tu Pan/ odmieniáiąc ofiárę zakonu ſtáre=
6:
go w ofiárę nowego/ miáſto bićia bydłá/ ſam śiebie roſkazał ofiá
7:
rowáć. Sam Pan Chriſtus (Auguſtyn S. mowi) z ćiáłá y krwie
8:
ſwoiey vſtáwił ofiárę według obrzędu Melchiſedechowego.
9:
Ná pámiątkę moię.) Raz ſię Pan Chriſtus ofiárował ná śmierć/
10:
ále ná pámiątkę śmierći ſwey roſkazał ſię ofiárowáć áż do ſkoń=
11:
czenia świátá. Co obiáśniáiąc Chryzoſtom S. ták piſze: Pan
12:
Chriſtus ieſt nawyżſzy Biſkup náſz/ ktory ofiárę nas oczyśćiáią=
13:
cą ofiárował. Tęż y teraz my ofiáruiemy/ ktora ná on czás ofiá=
14:
rowána/ nie może być ſtrawioná.
Chriſtus ćiáło ſwe roskazał ofiárowáć.
A to co czynimy/ dzieie ſię ná
15:
pámiatkę tego co ſię sſtáło. Bo to/ práwi czyńćie ná pámiątkę
16:
moię. Nie inſzą tedy ofiárę (iáko Biſkupi zakonu ſtárego) ále ie=
17:
dnę záwſze czynimy: á ráczey pámiątkę oney krwáwey ofiáry ſprá=
18:
wuiemy. To Chryzoſtom S.
19:
Nowy teſtáment we krwi moiey.) Iáko Moyzeſz/ krew pier=
20:
wſzey ofiáry po dániu zakonu wlawſzy w czáſzę/ pokropił lud mo=
21:
wiąc: Táć ieſt krew przymierza/ ktore z wámi Bog vczynił. Y
22:
ták potwierdził vmowę y przymierze ono/ y ſtáry Teſtáment po=
23:
święćił: ktory iáko Páweł świádczy/ bez krwie nie mogł być po=
24:
święcony.
Krew nowego teſtámentu ná wieczerzy.
Ták Pan Chriſtus krew ſwą właſną w kielichu Bo=
25:
gu ofiáruiąc/ y oną Apoſtoły iáko pierwiaſtki Nowego teſtá=
26:
mentu wewnątrz pokrapiáiąc/ teſtáment nowy záczyna/ y po=
27:
świąca gi/ y potwierdza krwią ſwoią: mowiąc podobnymi ſło=
28:
wy: Ten ieſt kielich nowy teſtáment we krwi moiey. Abo iáko
29:
iáśniey v Máttheuſzá mamy: Tá ieſt krew moiá nowego teſtá=
30:
mentu. Skąd to iáśnie idzie/ iż krew Chriſtuſowá w kielichu/ ieſt
31:
krew ofiáry zakonu nowego: á iż w tey ołtarzney ofierze nie mniey
32:
záwiſłá zwierzchnia religia/ y właſna ſłużbá y chwałá Boża w
33:
Nowym teſtámenćie/ ieno iáko w ſtárym zależáłá w onych krwá=
34:
wych ofiárách. Bo ácz ofiárá krzyżowa Páná Chriſtuſowá y
35:
krew iego tám wylana/ ieſt powſzechna zapłátá/ odkupienie y do=
36:
ſyć vczynienie zá grzechy wſzego świátá/ y ieſt oſtátnia pieczęć y
37:
doſkonáłe potwierdzenie nowego zakonu y nowego teſtámentu:
38:
wſzákże ofiárá y ſłużbá/ do ktorey ſię lud nowego teſtámentu v=
39:
ćiekáć miał/ nie mogłá być oná krwáwa á gwałtowna ſpráwá
40:
ná krzyżu/ ále tá niekrwáwa ná ołtarzu: ktora/ z vſtáwy ſámego
Chriſtá


strona: 288

Rozd: 22. według Lukaſzá.288.
1:
Chriſtá Páná/ ieſt y záwſze będźie zwierzchnia á iáwna ſłużba y o=
2:
fiárá nowego teſtámentu/ y vſtáwiczne przyczytánie y przywła=
3:
ſzczánie wſzytkich dobrodzieyſtw męki iego wiernym.
4:
Ktory zá was wylan będzie.) Z Græckiego ſię iáśnie pokázuie/ iż
5:
ták ma być właśnie przełożono: KTORY, rozumiey kielich krwie/
6:
zá was ſię wylewa; nie KTORA krew.
Kielich krwie Pánskiey ofiárowány ná wieczerzy.
Skąd to pewnie idzie/ że
7:
w onym kielichu byłá właſna y prawdziwa krew Páná Chriſtu=
8:
ſowá/ tá ktora ieſt zá nas wylaná/ á nie proſte wino. K temu/ iż
9:
támże ná wieczerzy on kielich krwie Páńſkiey iuż był wylewan/ to
10:
ieſt ofiárowan zá nas ná odpuſzczenie grzechow. A ták tym ie=
11:
dnym ſłowkiem właśnie przełożonym/ twierdzi ſię wiárá Kátho=
12:
licka/ y o prawdziwey bytnośći ćiáłá y krwie Páńſkiey w S. Sá=
13:
krámenćie/ y o ofierze teyże krwie w kielichu. Co iż Nowángeliki
14:
bárzo kole w oczy/ przetoż wolą odſtąpić Ewángeliey/ á niżli błę=
15:
dy ſwe opuśćić. Bezá śmie to mowić/ że ábo ſię Lukaſz S. omy=
16:
lił ná tym mieyſcu/ ábo ktoś inſzy przypiſał te ſłowá: y waży ſię
17:
odmieniáć ſłowá Boże. Tegoż zuchwálſtwá náśláduią tłumácze
18:
náſzy Polſcy/ Brzeſcy/ Budny y Czechowic/ choć wrzkomo Græ=
19:
ckiego textu niechcą odſtępowáć. Co nic inſzego nie ieſt/ iedno
20:
ſwoy przeklęty wymyſł przekłádáć nád iáſne ſłowá Boże. Lecz
21:
chwałá Pánu Bogu/ piſmo S. ieſt wſzędy zá námi/ przećiwko
22:
ich błędom.
23:
Krolowie narodow.) Nie zákázuieć Pan zwierzchnośći y przeło=
24:
żeńſtwá/ temi ſłowy: ále pychy/ okrućieńſtwá y wzgárdy poddá=
25:
nych: zálecáiąc im pokorę ſwym przykłádem.
26:
Iam prośił zá tobą.) Dwá wielkie przywileie vprośił tu Pan
27:
Chriſtus Piotrowi: Ieden/ áby wiárá iego y namiáſtkow iego
28:
nigdy nie vſtáłá ná ſtolicy iego. A drugi/ áby on potwierdzał
29:
bráćią ſwą/ Apoſtoły y Biſkupy: co też záwſze czynili Piotrowi
30:
naſtępnicy Rzymſcy Papieżowie. O pierwſzym przywileiu ták
31:
Lucius pierwſzy Papież y męczennik piſze: Kośćioł/ práwi/
32:
Rzymſki ieſt Apoſtolſki/ y mátká wſzech kośćiołow: ktory od
33:
ſznuru náuki Apoſtolſkiey nigdy nie vſtąpił/ áni hæretyckimi no=
34:
winámi nigdy ſię nie vwiodł. Bo mu to ſam Pan obiecał mo=
35:
wiąc: Iam prośił zá tobą/ áby wiárá twa nie vſtáłá. Y Ber=
36:
nát S. Dla tego/ mowi/ quæſtie o wierze máią być do ſtolice A=
37:
poſtolſkiey Rzymſkiey odnoſzone/ iż tám wiárá vſtáć nie może/
38:
wedle tey obietnice Páńſkiey.
Dwá przywileie Piotrowe. Wiárá Piotrowá nigdy nie vſtáłá.
Co też przed nim wyznał Cyprian
39:
ś. mowiąc: Iż błąd około wiáry nigdy nie miał przyſtępu do
40:
ſtolice Piotrowey. O wtorym záś ták Theophyláktus/ choćia
OoGraczyn/


strona: 289

Ewángeliey Rozd: 23.289.
1:
Græczyn/ mowi/ wykłádáiąc te Páńſkie ſłowa: Iż ćię mam zá
2:
kśiążę innych vczniow moich/ potwierdzayże drugich. Bo to ná
3:
ćię należy/ ktoryś po mnie ieſt opoka y fundáment kośćiołá me
4:
go. A Innocentius III. Przeto/ mowi/ więtſze ſpráwy kośćielne/
5:
zwłaſzczá ktore ſą o wierze/ máią być do ſtolice Piotrowey odno=
6:
ſzone/ iż ſię Pan zá nim modlił/ áby wiárá iego nie vſtáłá.
Piotrowi naſtępnicy potwierdzáią inne Biskupy.
rozdział: 23

7:
ROZDZIAL XXIII.
8:
1 Wiedzion do Piłatá/ y oſkárżon. 7 Odeſłan do Herodá.
9:
11 Kędy wzgárdzony/ odwiedzion do Piłatá. 19 Bárábbaſz. 24
10:
Oſądzon ieſt ná śmierć. 26 Symon Cyreneyſki nieśie krzyż Chri=
11:
ſtuſow. 27 A niewiáſty go płáczą. 33 Vkrzyżowan. 34 Mo=
12:
dli ſię zá krzyżownikámi. 35 Wſzyścy z niego ſzydzą. 39 Y ieden
13:
złoczyńcá. 41 Drugi ſię vznawſzy záleca ſię Pánu. 44 Cudá ſię
14:
wielkie dzieią. 46 Duchá oddáie Oycu. 47 Setnik go wyznawa.
15:
51 A Ioſeph mu pogrzeb ſpráwuie. 55 Niewiáſty máśći gotuią.
Zácz: 110.
werset: 1
16:
A
Powſtawſzy ono wſzytko ich mnoſtwo/ wio=
17:
dło go do Piłatá.

werset: 2Y poczęli nań ſkárżyć/
18:
mowiąc: Tegoſmy náleźli odwracáiącego
19:
narod - naſz': y zákázuiącego dáni dáwáć Ceſárzo=
-G.

20:
wi: y mowiącego że on ieſt Chriſtuſem krolem.

werset: 3Y
21:
pytał go Piłat/ mowiąc: Tyżeś ieſt krol Zydowſki?
22:
A on odpowiedźiawſzy * rzekł: Ty powiádaſz.
* mu.G.

werset: 4A
23:
Piłat rzekł do Arcykápłanow y do rzeſze: Zadney ia
24:
" przyczyny nie náyduię w tym człowieku.
" winy.

werset: 5Lecz ſię
25:
oni śilili/ mowiąc: * " Wzruſza' lud vcząc po wſzytkiey
* Iż.G.
" wzruſsył.N L

26:
Iudſkiey źiemi/ począwſzy od Gálileiey áż do tąd.

werset: 6
27:
A Piłat vſłyſzawſzy Gálileą/ pytał ieſliby był człe=
28:
kiem Gálileyſkim.

werset: 7A gdy zrozumiał iż należał do
29:
władzey Herodowey/ odeſłał go do Herodá/ ktory też
30:
w Ieruzálem był w one dni.

werset: 8A Herod vyźrzawſzy
31:
Ieſuſá/ vrádował ſię bárzo. Bo go zdawná prágnął
32:
widźieć: dla tego iż wiele o nim ſłychał: y nádźie=
33:
wał ſię że miał widźieć iákie cudo od niego vczynio=
34:
ne.

werset: 9Pytał go tedy wielem ſłow. A on mu nic nie
odpowie=


strona: 290

Rozd: 23. według Lukaſzá.290.
1:
odpowiedał.

werset: 10Lecz Arcykápłani y Doktorowie ſta=
2:
li/ potężnie nań ſkárżąc.

werset: 11Tedy wzgárdźiwſzy im
3:
Herod z woyſkiem ſwoim/ y náśmiawſzy ſię/ oblokſzy
4:
go w ſzátę " białą' odeſłał do Piłatá.
" świetną.G.

werset: 12Y sſtáli ſię
5:
przyiaćioły Herod y Piłat onegoż dniá. bo przed=
6:
tym byli ſobie nieprzyiaćielmi.

werset: 13A Piłat wezwaw=
7:
ſzy Arcykápłanow y przełożonych/ y ludu/

werset: 14rzekł do
8:
nich: Przywiedliśćie mi tego człowieká/ iákoby lud
9:
odwodzącego: á oto ia pytáiąc przed wámi/ nie
10:
nálazłem w tym człowieku żadney winy z tych o kto=
11:
rych nań ſkárgę kłádźiećie.

werset: 15Ale áni Herod. bom
12:
was do niego odſyłał: á oto nie vczyniono mu nic
13:
godnego śmierći.

werset: 16A przetoż go ſkarawſzy wypu=
14:
ſzczę.

werset: 17A potrzebá mu było wypuśćić im iednego ná
15:
ſwięto.

werset: 18Y záwołáłá ſpołem wſzytká rzeſza/ mowiąc:
16:
Strać tego/ á wypuść nam Bárábbaſzá:

werset: 19ktory był
17:
dla nieiákiego rozruchu w mieśćie vczynionego y
18:
dla mężoboyſtwá poſádzon do więźienia.

werset: 20Znowu
19:
tedy mowił Piłat do nich/ chcąc wypuśćić Ieſuſá.

werset: 21
20:
Ale oni wołáli/ mowiąc: Vkrzyżuy/ vkrzyżuy go.

werset: 22
21:
A on potrzećie rzekł do nich: Ale coż wżdy złego
22:
ten vczynił? Zadnym przyczyny śmierći w nim nie
23:
nálazł: przeto ſkarawſzy go/ wypuſzczę.

werset: 23A oni ná=
24:
legáli głoſy wielkimi żądáiąc áby był vkrzyżowan: y
25:
zmacniáły ſię głoſy ich *.

* y Arcykápłanow.G.
werset: 24A Piłat przyſądźił áby ſię
26:
sſtáło wedle ich żądánia.

werset: 25Y wypuśćił im onego
27:
ktory był dla rozruchu y mężoboyſtwá wrzucon do
28:
więźienia/ o ktorego prośili: á Ieſuſá podał ná wo=
29:
lą ich.

werset: 26A gdy go wiedli/ poimawſzy Symoná nie=
30:
ktorego Cyreneyczyká ze wśi idącego/ włożyli nań
31:
krzyż áby nioſł zá Ieſuſem.

werset: 27Y ſzło zá nim bárzo w=
32:
iele ludu y niewiaſt: ktore go płákáły y lámentowá=
33:
ły.

werset: 28A Ieſus obroćiwſzy ſię do nich/ rzekł: Corki Ie=
34:
rozolimſkie/ " nie płáczćie nádemną: ále ſáme nád ſo=
" nie dla mnie, ále dla was ſámych, y dla dzieći wáſsych.
Oo 2bą y


strona: 291

Ewángeliey Rozd: 23.291.
1:
bą y nád dźiatkámi wáſzymi płáczćie.

werset: 29Abowiemći
2:
oto/ przyidą dni/ w ktore będą mowić: Szczęśliwe
3:
niepłodne/ y żywoty ktore nie rodźiły/ y pierśi ktore
4:
nie karmiły.

werset: 30Tedyć poczną mowić goram; Przy=
5:
walćie nas: á págorkam; Przykryićie nas.

werset: 31Abo=
6:
wiem ieſlić to ná źielonym drzewie czynią: coż ná
7:
ſuchym będźie?

Zácz: 111.
werset: 32
8:
Wiedźiono też z nim y drugich dwu złoczyńcow/
9:
áby ie ſtrácono.

werset: 33A gdy przyſzli ná mieyſce kto=
10:
re zowią Trupich głow; tám go vkrzyżowáli: y one
11:
złoczyńce/ iednego po práwey/ á drugiego po lewey
12:
ſtronie.

werset: 34A Ieſus mowił: Oycze/ odpuść im: boć
13:
niewiedzą co czynią. A rozdźieliwſzy ſzáty iego/ rzu=
14:
ćili loſy.

werset: 35Y ſtał lud " czekáiąc': á náśmiewáli ſię z
" pátrzáiącN L. K. G. S.

15:
niego * przełożeni z nimi/ mowiąc: Inne wybawiał/
* y.G.

16:
niechże ſię y ſam wybáwi/ ieſliż ten ieſt Chriſtus on
17:
Boży wybrány.

werset: 36Nágrawáli go też y żołnierze przy=
18:
chodząc/ á ocet mu podáiąc/

werset: 37y mowiąc/ Ieſliś ty
19:
ieſt krol Zydowſki/ wybawże ſię ſam.

werset: 38Był też nád
20:
nim napis/ wypiſány Græckimi/ Láćińſkimi y Zydo
21:
wſkimi literámi: TEN IEST KROLZYDOWSKI.

werset: 39
22:
A ieden z onych złoczyńcow záwieſzonych/ ſromo
23:
ćił go/ mowiąc: Ieſliś ty ieſt Chriſus/ wybawże
24:
ſam śiebie/ y nas.

werset: 40A odpowiedźiawſzy drugi/
25:
fukał go/ mowiąc: Y Bogá ſię ty nie boiſz/ " gdyżeś
" ktoryś.S.
teyże ſkaźniey podległ?

werset: 41A myć wżdy ſpráwiedli=
26:
wie: bo godną zapłátę zá vczynki náſze odnośimy: lecz
27:
ten nic złego nie vczynił.

werset: 42Y mowił do Ieſuſá: Pá=
28:
nie/ pomni ná mię/ gdy przyidźieſz do kroleſtwá twe=
29:
go.

werset: 43A Ieſus mu rzekł: Záprawdę mowię tobie;
30:
Dźiś zemną będźieſz w ráiu.

werset: 44A było iákoby o ſzoſtey
31:
godźinie: Y sſtáłá ſię ćięmność po wſzytkiey źiemi
32:
áż do dźiewiątey godźiny.

werset: 45Y záćmiło ſię ſłońce: á
33:
zaſłoná kośćielna rozdárłá ſię w poły.

werset: 46A Ieſus zá=
woławſzy


strona: 292

Rozd: 23. według Lukaſzá.292.
1:
woławſzy głoſem wielkim/ rzekł: Oycze/ w ręce twe
2:
" polecam' duchá moiego. A to rzekſzy/ ſkonał.
" polecęG.

werset: 47A
3:
widząc Rotmiſtrz co ſię dźiało/ chwalił Bogá/ mo=
4:
wiąc: Prawdźiwie ten człowiek był ſpráwiedliwy.

werset: 48
5:
Y wſzytkie rzeſze ktore ſię ſpolnie były ná to dźiwo=
6:
wiſko zeſzły/ widząc co ſię dźiało/ wracáły ſię bijąc ſię
7:
w pierśi ſwoie.

werset: 49A wſzyścy iego znáiomi z dáleká
8:
ſtali/ y niewiáſty ktore były zá nim przyſzły z Gá=
9:
lileiey/ przypátruiąc ſię temu.

werset: 50A oto mąż imie=
10:
niem Iozeph/ Senatorem będąc/ mąż dobry y ſprá=
11:
wiedliwy/

werset: 51(ten nie zezwalał ná rádę y ná vczynki
12:
ich) z Arymátyey miáſtá Iudſkiego/ ktory też y ſam
13:
oczekawał kroleſtwá Bożego.

werset: 52Ten przyſzedſzy do
14:
Piłatá/ prośił o ćiáło Ieſuſowe:

werset: 53y ziąwſzy * vwi=
* ie.G.

15:
nął w prześćierádło/ á położył " go' w grobie wyko=
" ie.G. S.

16:
wánym/ w ktorym ieſzcze żaden nie był położon. *

werset: 54
17:
A był dźień Przygotowánia/ y ſzábát náſtawał.

werset: 55
18:
Przyſzedſzy też niewiáſty ktore były z nim przyſzły z
19:
Gálileiey/ oglądáły grob/ y iáko było położono ćiáło ieo

werset: 56
20:
A wroćiwſzy ſię nágotowáły wonnych rzeczy y máś=
21:
ći: ále wżdy w ſzábát vſpokoiły ſię wedle przykazánia.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Oycze odpuść im.) Toć ieſt nadoſkonálſzy przykład miłośći w
24:
náſzym Zbáwićielu/ modlącym ſię zá krzyżowniki ſwe: ktorego
25:
przykłádu náśládował pierwſzy męczennik iego Stephan S. A
26:
obudwu modlitwá byłá wyſłuchána.
Modlitwy zá nieprzyiaćioły.
Bo ſkutek modlitwy Pá=
27:
ná Chriſtuſowey pokazał ſię ná Rotmiſtrzu y innych: á modli=
28:
twy Szczepanowey/ w Páwłowym náwroceniu.
29:
Dziś zemną będzieſs w ráiu.) Zaden ſię niech nie zwodzi tym
30:
przykłádem:
Przykład łotrá do czego nie służy.
żeby ábo náwrocenie ſwe miał odkłádáć ná godzi=
31:
nę śmierći/ ábo ſobie obiecowáć łáſkę Bożą w oſtátnią godzinę
32:
żywotá ſwoiego: ábo żeby miał być zbáwion ſámą wiárą y wy=
33:
znániem Chriſtá Páná bez dobrych vczynkow: ábo żeby ták pro=
34:
ſto miał iść do ráiu bez pokuty y doſyć vczynienia/ y karánia zá
35:
przeſzłe grzechy ſwoie: ábo żeby miał mocnie wierzyć á nic nie
Oo 3wątpić


strona: 293

Ewángeliey Rozd: 23.293.
1:
wątpić o zbáwieniu ſwoim. Abowiem co ſię temu łotrowi ſzczę=
2:
śliwemu sſtáło/ toć nie było práwo poſpolite/ ále oſobny przywi=
3:
ley/ y rzadki przykład Páńſkiego miłośierdzia. Ale iednák ſtąd
4:
bierz te náuki.
A do czego służy.
1.
Naprzod/ ábyś nigdy nie roſpaczał/ choćbyś też co
2.

5:
nagorzey żył áż do śmierći. Druga/ iż wiárá/ nádzieiá y miłość/
6:
pokutá ſerdeczna/ y dobra wola doſyć ieſt bez dobrych vczynkow/
7:
kiedy prze krotkość czáſu czynione być nie mogą.
3.
Trzećia/ iż ten
8:
łotr ſzczęśliwy miał nie tylko wielką wiárę/ y wſzytkie trzy częśći
9:
pokuty: ſkruchę/ ſpowiedz/ y doſyć vczynienie: ále nád to/ iáko
10:
Auguſtyn świádczy/ od Cyprianá S. miedzy święte Męczenni=
11:
ki ieſt policzony/ ktorzy ſię krzczą we krwi właſney ſwoiey. Y
4.

12:
przetoż nie dziw że proſto ſzedł do Ráiu. Nákoniec pámiętay/ iż
13:
nie káżdy ma tákiego obiáwienia o ſwym zbáwieniu/ iákie miał
14:
ten łotr błogoſłáwiony: y przetoż nie może być ták iáko on pe=
15:
wien o zbáwieniu ſwoim.
16:
Sſtáłá ſię ćięmność.) To záćmienie zdáło ſię ták dziwne Dyoni=
17:
zyuſzowi Areopágićie w Græcyey/ gdy ieſzcze był Pogáninem/ iż
18:
powiedział: Aboć Bog wſzego ſtworzenia męki ćierpi: áboć ſię
19:
wſzytek świát obáli. O czym ſám piſze w liśćie do Polikárpá/ y
20:
w liśćie do Apollofaná.
To záćmienie było gdzie indzie.

21:
W ktorym ieſscze żaden.) Iáko w żywoćie błogoſłáwioney y
22:
niepokaláney dziewice Máriey żaden áni przed Chriſtuſem/ áni
23:
po nim nie był poczęty: ták w tym grobie żaden áni przed tym
24:
áni potym nie był pogrzebiony.
Maria wieczna Pánná.
Co ſię sſtáło z woley y opátrzno=
25:
śći Bożey/ że Ioſeph ſtrzegł tego/ áby w onym grobie żaden inny
26:
nie był pochowány: iáko y drugi Ioſeph był ſtrożem y świád=
27:
kiem pánieńſtwá Máriey mátki Bożey. Auguſtyn y Hieronym.
28:
ad Pammach: pro lib: aduerſus Iouinianum.
29:
Oglądáły grob.) Te święte niewiáſty z wielkiego nabożeń=
30:
ſtwá przypátrowáły ſię grobowi/ y ſtrzegły go/ ku czći naświęt=
31:
ſzego ćiáłá Páńſkiego.
Nabożenſtwo ku ćiáłu Pánskiemu.
Ktorych przykłádem nabożeńſtwo ono
32:
wiernych Chrześćijánow grob Páńſki náwiedzáiących/ y nocuią=
33:
cych v niego w wielki piątek y w wielką Sobotę po kośćielech/
34:
ná pámiątkę pogrzebu Páńſkiego/ ieſt pochwały godne: á zwła=
35:
ſzczá iż toż ćiáło Páńſkie w naświętſzym Sákrámenćie bywa
36:
czczone w grobiech.
rozdział: 24
ROZDZIAL XXIIII.
37:
1 Niewiáſty poſzły do grobu. 4 Widzą ánioły. 9 Opowie=
38:
dáią Páńſkie zmartwychwſtánie. 12 Piotr bieży do grobu. 13
Vkazał


strona: 294

Rozd: 24. według Lukaſzá.294.
1:
Vkazał ſię dwiemá idąc do Emmaus. 30 Poználi go w łamániu
2:
chlebá. 36 Vkazał ſię wſzytkim Apoſtołom. 43 Iadł z nimi ry=
3:
bę y miod. 47 Przepowiedánie pokuty y odpuſzczenia grzechow.
4:
49 Obiecuie im Duchá S. 51 Wſtępuie do niebá. 52 Apoſto=
5:
łowie mu chwałę dáią. 53 Y w kośćiele Páná Bogá chwalą.
Zácz: 112.
werset: 1
6:
A
Pierwſzego dniá ſzábátow bárzo ráno przyſzły
7:
do grobu/ nioſąc máśći ktore były nágotowá=
8:
ły *:

* y niektore z nimi.G.
werset: 2Y nálázły kámień odwálony od grobu.

werset: 3
9:
A wſzedſzy/ nie nálázły ćiáłá Páná Ieſuſowego.

werset: 4
10:
Y sſtáło ſię: gdy ſię zátrwożyły dla tego/ oto dwá
11:
mężowie ſtánęli przy nich w ſzátách świetnych.

werset: 5A
12:
gdy ſię bały/ á ſchyliły twarz ku źiemi/ rzekli do nich:
13:
Co ſzukaćie żywiącego " miedzy vmárłymi'?

" z vmárłemi.L.
werset: 6nie máſz
14:
ći go tu; áleć wſtał. Wſpomnićie iáko wam powie=
15:
dał/ gdy ieſzcze był w Gálileiey/

werset: 7mowiąc: Iż po=
16:
trzebá áby Syn człowieczy był wydan w ręce ludźi
17:
grzeſznych/ y był vkrzyżowan; á trzećiego dniá áby
18:
zmartwychwſtał.

werset: 8Y wſpomniáły ná ſłowá iego.

werset: 9
19:
A wroćiwſzy ſię od grobu/ oznaymiły to wſzytko
20:
onym iedennaśćiam/ y innym wſzytkim.

werset: 10A byłá
21:
Mária Mágdálená/ y Ioánná/ y Mária Iákobo=
22:
wá/ y inne z nimi/ ktore to powiádáły Apoſtołom.

werset: 11
23:
Ale ſię im zdáły iáko plotki " ſłowá te'/ y niewierzy=
" słowá ichG.

24:
li im.

werset: 12Lecz Piotr wſtawſzy pobieżał do grobu: á
25:
náchyliwſzy ſię vyźrzał ſáme prześćierádłá leżące/ y
26:
odſzedł dźiwuiąc ſię ſam v śiebie temu co ſię sſtáło.

Zácz: 113.
Ewán: w Poniedziáłek Wielkonocny.
werset: 13
27:
A oto dwá z nich tegoż dniá ſzli do miáſteczká
28:
ktore było ná " ſześćdźieśiąt ſtáiow od Ieruzálem/
" to ieſt, dwie mili polskie. Bo 30. ſtáiow czynią iedną milę.

29:
ktorego imię Emmaus.

werset: 14á ći rozmawiáli z ſobą o
30:
tym wſzytkim co ſię było sſtáło.

werset: 15Y sſtáło ſię: gdy
31:
rozmawiáli y ſpołu ſię pytáli/ że ſam Ieſus przybli=
32:
żywſzy ſię ſzedł poſpołu z nimi.

werset: 16á oczy ich były zátrzy
33:
máne áby go nie poználi:

werset: 17y rzekł do nich: Coż to
34:
ſą zá rozmowy ktore idąc maćie miedzy ſobą/ á ieſte=
śćie ſmę=


strona: 295

Ewángeliey Rozd: 24.295.
1:
śćie ſmętni?

werset: 18A odpowiedáiąc ieden ktoremu imię
2:
Kleophás/ rzekł mu: " Tyś ſam przychodniem w Ie=
3:
ruzálem'/ á niewieſz co ſię w nim w te dni dźiało?
" Ty ſam mieſskáſs w Ieruzalem.

werset: 19
4:
Y rzekł im; Co? A oni rzekli: O Ieſuśie Názá=
5:
reńſkim/ ktory był mąż prorok/ mocny w vczynku y
6:
mowie przed Bogiem y wſzytkim ludem:

werset: 20A iáko
7:
Arcykápłani y przełożeni náſzy wydáli go ná śmierć/
8:
y vkrzyżowáli go.

werset: 21A mychmy ſię ſpodźiewáli iż on
9:
miał był odkupić Izráelá: á ku temu wſzytkiemu iuż
10:
to dźiś trzeći dźień/ iáko ſię to sſtáło.

werset: 22Ale y nie=
11:
wiáſty niektore z náſzych przeſtráſzyły nas/ ktore rá=
12:
niuczko były v grobu:

werset: 23á nie nálazſzy ćiáłá iego/
13:
przyſzły/ powiádáiąc iż y widzenie ánielſkie widźiáły/
14:
ktorzy powiedáią iż żywie.

werset: 24Y poſzli byli niektorzy
15:
z náſzych do grobu/ y ták náleźli iáko niewiáſty po=
16:
wiedáły: ále ſámego " nie náleźli'.

" nie widzieliG. S.
werset: 25A on rzekł do
17:
nich: O głupi/ á leniwego ſercá ku wierzeniu temu
18:
wſzytkiemu co powiedźieli Prorocy.

werset: 26Izaż nie by=
19:
ło potrzebá áby to był ćierpiał Chriſtus y ták wſzedł
20:
do chwały ſwoiey?

werset: 27A począwſzy od Moyzeſzá y w=
21:
ſzytkich Prorokow/ wykłádał im we wſzytkich pi=
22:
ſmiech to co o nim nápiſano było.

werset: 28Y przybliżyli ſię
23:
ku miáſteczku do ktorego ſzli: á on okázował iákoby
24:
dáley miał iść.

werset: 29Y przymuśili go/ mowiąc: Zoſtań
25:
z námi/ boć ſię ma k wieczoru/ y dźień ſię iuż ku za=
26:
chodu náchylił. Y wſzedł * z nimi.
* áby zoſtałG. S.

werset: 30Y sſtáło ſię/ gdy
27:
śiedźiał z nimi v ſtołu/ wźiąwſzy chleb/ błogoſłáwił/
28:
á złamawſzy podawał im.

werset: 31Y otworzyły ſię oczy ich/
29:
y poználi go: á on zniknął z oczu ich.

werset: 32Y mowili
30:
miedzy ſobą: Izali ſerce náſze nie pałáło w nas/ gdy
31:
mowił * w drodze/ y piſmá nam otwierał?
* z námiG. S.

werset: 33A wſta=
32:
wſzy teyże godźiny wroćili ſię do Ieruzálem: y zná=
33:
leźli zgromádzonych iedennaśćie/ y tych ktorzy z ni=
34:
mi byli/

werset: 34powiedáiących: Iż wſtał Pan prawdźi=
wie/ y


strona: 296

Rozd: 24. według Lukaſzá.296.
1:
wie/ y vkazał ſię Symonowi.

werset: 35A oni powiedáli co
2:
ſię dźiało w drodze: y iáko go poználi w łamániu
3:
chlebá. *

Zácz: 114.
Ewángelia w Wielkonocny Wtorek.
werset: 36
4:
A gdy to mowili/ ſtánął * Ieſus w pośrzodku
* y ſam.G.

5:
ich/ y rzekł im: Pokoy wám: iamći ieſt. nie boyćie
6:
ſię.

werset: 37A przelęknąwſzy ſię y przeſtráſzeni będąc/ mnie=
7:
máli iż duchá widźieli.

werset: 38Y rzekł im: Czemuśćie ſię
8:
zátrwożyli/ á myśli wſtępuią do ſerc wáſzych?

werset: 39O=
9:
glądayćie ręce moie/ y nogi *: żećiem ia tenże ieſt:
* moie.3 L. G. S.

10:
dotykayćie ſię */ y przypátruyćie: boć duch nie ma ćiá
* mnie.G.

11:
łá áni kośći/ iáko widźićie że ia mam.

werset: 40A rzekſzy to/
12:
vkazał im ręce y nogi.

werset: 41A gdy oni ieſzcze nie wie=
13:
rzyli " y dźiwowáli ſię od rádośći'/ rzekł im: Maćie
" przed rádośćią, á gdy ſię dziwowáli.G.

14:
tu co ieść?

werset: 42A oni mu dáli ſztukę ryby pieczoney/ y
15:
plaſtr miodu.

werset: 43" A gdy iadł przed nimi/ wźiąwſzy oſtá=
16:
tki dał im'.

" A wziąwſsy przed nimi iadłG.
werset: 44Y rzekł do nich: Teć ſą ſłowá ktorem
17:
mowił do wás będąc ieſzcze z wámi: iż ſię muśiáło
18:
wypełnić wſzytko co nápiſano ieſt w zakonie Moy=
19:
zeſzowym/ y w Prorocech/ y w Pſálmiech o mnie.

werset: 45
20:
Tedy im zmyſł otworzył/ żeby rozumieli piſmá:

werset: 46
21:
Y rzekł im: Iż ták ieſt nápiſano: y ták było po=
22:
trzebá áby Chriſtus vćierpiał/ y wſtał od vmárłych
23:
dniá trzećiego:

werset: 47á żeby byłá przepowiádána w imię
24:
iego pokutá y odpuſzczenie grzechow po wſzytkich
25:
národźiech/ począwſzy od Ieruzálem. *

werset: 48
26:
A wy ieſteśćie świádkámi tego.

werset: 49A * ia " po=
* oto.1 L. G S.

27:
ſyłam' obietnicę Oycá mego ná was: á wy śiedźćie
" poślę.N L. S.

28:
w mieśćie */ áż będźiećie obleczeni mocą z wyſoko=
* Ieruzálem.G.

29:
śći.

werset: 50Y wywiodł ie precz * do Bethániey: á pod=
* áż.G.

30:
niozſzy ręce ſwe błogoſłáwił im.

werset: 51Y sſtáło ſię: gdy
31:
im błogoſłáwił/ rozſtał ſię z nimi/ y był nieśion do
32:
niebá.

werset: 52A oni pokłon * vczyniwſzy/ wroćili ſię do
* mu.G.

33:
Ieruzálem z weſelim wielkim:

werset: 53Y byli záwſze w ko
34:
śćiele/ chwaląc y błogoſłáwiąc Bogá *.

* Amen.N L. K G. S.
PpNáuki


strona: 297

Ewángeliey Rozd: 24.297.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Wziąwſsy chleb błogosłáwił.) Zgadzáią ſię ſtárzy Doktorowie
3:
á ná imię Auguſtyn S. wielebny Bedá/ y Theophyláktus/ iż tu
4:
Pan Chriſtus rozdawał Sákráment vczniom ſwym pod oſobą
5:
chlebá: iáko ſię doſyć iáśnie y z ſámego textu pokázuie. Bo tákże
6:
iáko y przy oſtátniey wieczerzy/ wźiął chleb/ błogoſłáwił/ łamał y
7:
dawał vczniom ſwoim: czego on nigdy nie czynił/ iedno ábo
8:
przemieniáiąc chleb w ćiáło ſwoie/ ábo trochę chlebá cudownie
9:
rozmnażáiąc.
Pan dawał Sákráment pod iedną oſobą.
K temu/ iż wnet zá tym otworzyły ſzę oczy ich/ y
10:
poználi go w łamániu chlebá. A iż záraz zniknął z oczu ich/ nie
11:
czekáiąc áżby im dał pod drugą oſobą. A ták tu mamy iáſny
12:
przykład/ y pochwalenie przyimowánia Sakrámentu pod ie=
13:
dną oſobą.
14:
Po wſsytkich narodziech.) Pokázuie im z piſmá/ nie tylko to co
15:
o nim ſámym/ ále y to co o kośćiele iego opowiedziano było: iż
16:
ſię miał począć od Ieruzálem/ y miał ſię rozſzerzyć y roznieść po
17:
wſzytkich kráinách y narodziech. Abyſmy ſię (iáko Auguſtyn S.
18:
mowi) ábo ná oblubieńcu ábo ná oblubienicy nie omylili y nie o=
19:
ſzukáli. A toć ieſt przećiwko wſzytkim hæretykom y odſzczepień=
20:
com:
Kośćioł Chriſtuſow powſsechny.
ktorzy nowe zbory/ ná oſobnych mieyſcách/ y w kráinách
21:
pewnych záczynáią: odrywáiąc ludzie od prawdziwego y w pi=
22:
ſmiech opiſánego kośćiołá Chriſtuſowego/ ktory począwſzy ſię od
23:
Ieruzálem/ rośćie/ mnoży ſię y rozſzerza po wſzem świećie/ áż do
24:
ſkończenia wiekow. Przetoż dobrze Auguſtyn S. mowi: Iż iá=
25:
ko przeklęty ieſt ten/ ktory opowieda że Chriſtus nie ćierpiał y nie
26:
zmartwychwſtał: gdyżeſmy ſię náuczyli z Ewángeliey że potrzebá
27:
było áby Chriſtus ćierpiał y zmartwychwſtał: Ták też przeklęty
28:
ieſt/ ktorykolwiek okázuie y záleca kośćioł kędy indzie/ á nie w ſpo=
29:
łecznośći wſzytkich narodow. Gdyżeſmy ſię z teyże Ewángeliey
30:
náuczyli/ że kośćioł Chriſtuſow miał być rozſzerzony po wſzy=
31:
tkich narodziech.
32:
Błogosłáwił im.) Chriſtus nawyżſzy náſz kápłan w Melchiſe=
33:
dechu figurowány/ częſto ſwoim dawał ſwoie przeżegnánie: nie
34:
kiedy onymi ſłowy/ Pokoy wam: niekiedy wkłádániem ręku: á
35:
teraz podnieśieniem ręku nád vczniámi: iákoby ſię iuż z nimi że=
36:
gnáiąc. Lecz iákim ſpoſobem to żegnánie było/ piſmo nie wſpo=
37:
mina: ále podobieńſtwo iż ie żegnał známieniem krzyżá S. iáko/
38:
w figurze iego/ Iákob Pátryárchá błogoſłáwił ſynom Ioſepho=
39:
wym/ ná krzyż ná nie kłádąc ręce ſwoie: y Aaron wyćiągnąwſzy
40:
rękę ná lud błogoſłáwił mu. Abowiem po zmartwychwſtániu
Zegnánie Páná Chriſtuſowe.
Páńſkim


strona: 298

Rozd: 24. według Lukaſzá.298.
1:
Páńſkim krzyż począł być chwálebny miedzy Apoſtoły/ y miedzy
2:
Chrześćijány. Iáko pewna rzecz ieſt z Oycow S. ſtárych/ ktorzy
3:
tego známieniá ná żegnánie zwierzchnie vżywáli/ y zową to podá=
4:
nim Apoſtolſkim. Y owſzem Auguſtyn S. mowi/ że ſam Pan
5:
Chriſtus nie bez przyczyny chćiał áby to známię krzyżá S. ná cze=
6:
lech náſzych było wyráżone: ábyſmy ſię nie wſtydzili ſromoty
7:
Chriſtuſowey: ále ſię owſzem chlubili krzyżem iego. Y nie máſz
8:
inſzego známieniá/ ktoregoby człowiek Chrześćijáńſki rádniey v=
9:
żywáć miał ná żegnánie ſámego śiebie ábo innych/ iáko to ktore
10:
śmierćią Páńſką ieſt poświęcone/ y ktore ieſt naſnádnieyſze pá=
11:
miętne teyże śmierći. Zaden tedy zwyczáiu kośćiołá Bo=
12:
żego gánić nie ma/ że tym známieniem Biſkupi y
13:
kápłani lud Boży żegnáią/ gdyż to mocą y
14:
przykłádem Chriſtuſowym czynią.
15:
Summá Ewángeliey S. Ianá.
Rozdzielenie Ewángeliey Ianá S.

16:
E
Wángelia Ianá S. ná cztery częśći może być rozdzielona.
17:
Pierwſza ma w ſobie ſpráwy Páná Chriſtuſowe/ przed tym
18:
niżli ſię iáwnie pokazał: gdy ieſzcze krzćił Ian S. w Rozd: 1. 2.
19:
3. y 4. Wtora opiſuie ſpráwy iego w Iudſkiey ziemi (rychło
20:
potym iáko ſię począł w Gálileiey okázowáć) y wtorą Páſchę ka=
21:
zánia iego/ w Rozd: 5. Bo o pierwſzey Páſzce mamy w pier=
22:
wſzey częśći/ gdzie ták piſze: A byłá blizko Páſchá Zydowſka.
23:
To záś święto/ o ktorym mamy we wtorey częśći/ gdzie mowi:
24:
Był potym dzień Swięty Zydowſki: wielcy Doktorowie (á miá=
25:
nowićie Ireneuſz) rozumieią że było święto Páſchy. Trzećia
26:
część zámyka w ſobie ſpráwy iego w Gálileiey y w Iudſkiey zie=
27:
mi/ około trzećiey Páſchy/ y po niey: Rozd: 6. áż do 12. Bo ták
28:
czytamy w Rozd: 6. 4. A byłá blizko Páſchá święto Zydowſkie.
29:
Czwarta część ma w ſobie czwartą Páſchę (o ktorey czytamy ná
30:
końcu Rozd: 11. 55. Byłá blizko Páſchá Zydowſka) y on tydzień
31:
święty męki iego w Ieruzálem: od Rozd: 12. áż do końcá kśiąg.
32:
A z tego rozdziału obaczyć ſię może/ iż tego Ewángeliſty (ktory
33:
po inſzych trzech piſał) przedśięwzięćie było/ opuśćić ſpráwy one
34:
P. Chriſtuſowe w Gálileiey po więzieniu Ianowym/ tegoż roku
35:
ktoreo był P. Chriſtus vmęczony: iż o nich inni trzey Ewángeliſto
36:
wie doſyć ſzeroce piſáli: á tylko wypiſáć ſpráwy iego w Iudſkiey
37:
ziemi/ ktore oni byli opuśćili. Co przeto vczynił, iż Iudſka ziemiá z
Ktore ſpráwy y náuki Pánskie Ian S. opuśćił, á ktore opiſał.
Pp 2miáſtem


strona: 299

Summá Ewángeliey299.
1:
miáſtem Ieruzálem y z kośćiołem/ byłá czelnieyſza część oney krá=
2:
iny: kędy mieſzkáli nawyżſzy kápłani y przełożeni wſzyścy ludu
3:
Zydowſkiego/ y Doktorowie w piśmie nauczeńſzy/ y nabiegleyſzy
4:
w zakonie. Przetoż to mieyſce naſnádnieyſze było/ gdzieby Zbá=
5:
wićiel náſz (nálazſzy tám głowę y wodze innych: ktorzy ſię mu też
6:
nawięcey ſprzećiwiáli/ iáko to Prorocy byli opowiedzieli) iáwniey
7:
też y iáśniey vczył á niżli w Gálileiey; y dowodził roznych czá=
8:
ſow/ y káżdego roku kazánia ſwoiego/ że on był Chriſtuſem onym
9:
zdawná obiecánym ktorego czekáli: á k temu iż był nie tylko czło=
10:
wiekiem/ iáko go oni ſobie málowáli/ ále też przyrodzonym/ ie=
11:
dnoiſtnym/ y ſpołwiecznym Synem Bogá Oycá/ ktory go iuż po=
12:
ſłał. A żeby to było przedśięwzięćie Ewángeliſty tego/ ſam to
13:
pokázuie przy końcu Ewángeliey/ temi ſłowy: To ieſt nápiſano/
14:
ábyśćie wierzyli/ iż Ieſus ieſt Syn Bogá żywego: á wierząc áby=
15:
śćie mieli żywot w imię iego. Tegoż poświadcza Hieronym S.
16:
opiſuiąc żywot Ianá S. w te ſłowá.
Chriſtus boſtwo ſwoie iáſnie pokázował.

17:
Ian práwi/ Apoſtoł/ ktorego Pan Ieſus nawięcey miłował/
18:
ſyn Zebedeuſzow/ á brát Iákubá Apoſtołá/ ktorego śćiął Herod/
19:
ná oſtátku po wſzytkich piſał Ewángelią/ proſzony od Biſkupow
20:
Azyiſkich/ náprzećiw Cherintowi y innym hæretykom: á nawię=
21:
cey przećiw bluznierſkiey náuce Ebionitow ná on czás náſtawá=
22:
iącey/ ktorzy mowili że Pan Chriſtus nie był przed Márią. Prze=
23:
toż muśiał wypiſáć Bozkie národzenie iego.
Zywot Ianá Ewángeliſty S.
Ten czternaſtego
24:
roku/ gdy Domicyan wtore po Neronie prześládowánie wzbu=
25:
dził/ do Pátmu wyſpu wygnány/ nápiſał Obiáwienie. Ale po zá=
26:
bićiu Domicyaná/ gdy Aktá ábo konſtitucye iego/ dla wielkiego
27:
okrućieńſtwá/ od ſenatu Rzymſkiego były káſowáne: zá Pertiná=
28:
xá Ceſárzá wroćił ſię Ian S. do Efezu: y tám żyiąc áż do Tráia=
29:
ná Ceſárzá/ wſzytkie Azyiſkie kośćioły fundował y ſpráwował: y
30:
ſtárzawſzy ſię/ ſześćdzieśiątego y oſmego roku po vmęczeniu Páń=
31:
ſkim vmárł/ y w tymże mieśćie Efezie był pogrzebion.
Ian S. piſał Ewángelią przećiw Ebionitom.

32:
O zacnośći Ianá Ewángeliſty S. tenże Hieronym ś. ná dru=
33:
gim mieyſcu ták piſze.
34:
Ian ktory był namłodſzy z Apoſtołow/ w pánieńſtwie zoſtał:
35:
y dla tegoż od Páná bárziey był miłowan/ y leżał ná pierśiách
36:
Páná Ieſuſowych.
Ian dla pánienſtwá namilſsy Panu Chriſtuſowi.
A czego Piotr ktory miał żonę/ nie śmie zo=
37:
pytáć/ tego prośi áby on zopytał. Y po zmartwychwſtániu/ po=
38:
ſpołu z Piotrem biegał do grobu/ ále Ian vprzedził. A gdy byli
39:
w łodzi/ y łowili ryby ná iezierze Genezáretſkim/ Pan Ieſus ſtał
40:
nábrzegu/ y nie wiedzieli Apoſtołowie kogo widzieli: ſam pánic
poznał


strona: 300

Swiętego Iana.300.
1:
poznał pánicá/ y rzekł Piotrowi: Pánći ieſt. Y niżey ták piſze:
2:
Piotr Apoſtoł ieſt/ y Ian też Apoſtoł: on małżonek/ ten pánic.
3:
Ale Piotr Apoſtoł tylko; á Ian y Apoſtoł y Ewángeliſtá/ y pro=
4:
rok.
Przywileie Ianá Ewángeliſty S.
Apoſtoł/ iż piſał do kośćiołow/ iáko náuczyćiel: Ewánge=
5:
liſtá/ iż kśięgi Ewángeliey złożył: czego oprocz Máttheuſzá/ żaden
6:
inny Apoſtoł nie vczynił. Prorok/ iż nápiſał Obiáwienie/ ktore
7:
ma w ſobie niewyczerpáne táięmnice przyſzłych rzeczy. Y piſze
8:
Tertulian/ że w Rzymie wpuſzczony w panew wrzącego oleiu/
9:
czyſtſzy y czerſtwieyſzy z niego wyſzedł/ á niżli weń był wſtąpił.
10:
Lecz y ſámá Ewángelia iego bárzo ieſt rożna od innych. Mát=
11:
theuſz iáko o człowiecze piſáć poczyna: Lukaſz od kápłańſtwá
12:
Zácháryaſzowego: Márek od proroctwá Máláchiaſzá y Ezáia=
13:
ſzá proroká.
Rożność Ewángeliſtow.
Pierwſzy ma twarz człowieká/ dla rodzáiu człowie=
14:
czego: Wtory twarz ćielęcą dla kápłáńſtwá: Trzeći twarz lwią/
15:
dla głosu wołáiącego ná puſzczy. Ale Ian S. iáko Orzeł wzlata
16:
wyſoko/ y przychodzi áż do ſámego Oycá/ mowiąc: Ná początku
17:
było Słowo: á Słowo było v Bogá: á Bogiem było ono ſło=
18:
wo. Nákoniec od Páná pánicá/ mátká pánná/ vczniowi pánico=
19:
wi byłá polecona. Poty ſłowá Hieronymowe.
20:
Ná tę Ewángelią piſáli oſobliwie/ Auguſtyn przednieyſzy Do=
21:
ktor Láćińſki/ y Cyrillus zacny Doktor Græcki.
22:
grafika
Pp 3SWIE-


strona: 301

Ewángeliey Rozd: 1.301.
księga: Ioann
1:
SWIETA EWAN=
2:
GELIA IESVSA
3:
CHRISTVSA, WE-
4:
DLVG IANA.
rozdział: 1

5:
ROZDZIAL I.
6:
1 Chriſtus Bog od wieku/ przez ktorego wſzytko ieſt ſtworzo=
7:
no: 10 Y ſam świát. 5 y 9 On ieſt świátłośćią prawdziwą o=
8:
świecáiącą káżdego człowieká. 6 y 15 A Ian świádek tey ſwiá=
9:
tłośći. 14 Bog sſtał ſię człowiekzem. 29 Ian wyznawa że nie
10:
ieſt Chriſtuſem. 26 y 33 Krzeſt wody. 29 Chriſtus báránek Bo=
11:
ży. 33 Po czym Ian poznał Chriſtuſá. 37 Vczniowie Ianowi
12:
idą zá Chriſtuſem. 40 Andrzey Piotrá brátá przywiodł do Chri=
13:
ſtuſá. 42 Symonowi Chriſtus obiecuie nowe imię/ Cephás.
14:
43 Ieſus wzywa Philippá. 45 Philip Náthánáelá przywodzi do
15:
Chriſtuſá. 47 Chriſtus Náthánáelá záleca/ y z nim ſię rozmawia.
PIERVVSZA CZESC o ſpráwách Páná Chriſtuſowych, niżli ſię iáwnie pokazał: gdy ieſscze kazał Ian S.
Záczá: 1.
Ewángelia ná trzećiey Mſzey w dzień Bożego Národzenia.
werset: 1
16:
N
A początku było Słowo/ á Sło
17:
wo było v Bogá/ á Bogiem było ono
18:
Słowo.

werset: 2To było ná początku v Bo=
19:
gá.

werset: 3Wſzytko ſię przez nie sſtáło: á bez
20:
niego " nic ſię nie sſtáło co ſię sſtáło.

" nic ſię nie sſtáło. Co ſię sſtáło w nim żywot byłN L. N G.
werset: 4W nim był
21:
żywot/ á żywot był świátłośćią ludźi:

werset: 5á świátłość
22:
w ćięmnośćiách świeći/ á ćięmnośći iey nie ogárnę=
23:
ły.

werset: 6Był człowiek poſłány od Bogá/ ktoremu by=
24:
ło imię Ian.

werset: 7Ten przyſzedł ná świádectwo: áby
25:
świádczył o świátłośći/ áby przezeń wſzyścy wierzy=
26:
li.

werset: 8Nie byłći on świátłośćią: ále iżby świádczył
27:
o świátłośći.

werset: 9Byłáć świátłość prawdźiwa kto=
28:
ra oświeca wſzelkiego człowieká ná - ten' świát przy=
-5 L. G. S.
chodzące=


strona: 302

Rozd: 1. według Ianá.302.
1:
chodzącego.

werset: 10Ná świećie był/ á świát ieſt vczy=
2:
nion przezeń/ á świát go nie poznał.

werset: 11Przyſzedł do
3:
ſwey właſnośći/ á ſwoiſz go nie przyięli.

werset: 12Lecz kto=
4:
rzykolwiek przyięli go/ tym dał moc áby ſię sſtáli ſy=
5:
námi Bożymi/ tym ktorzy wierzą w imię iego.

werset: 13Kto
6:
rzy nie ze krwie/ áni " z woley' ćiáłá/ áni z woley mężá/
" z żądze, ábo z chćiwośći.

7:
ále z Bogá ſię národźili.

werset: 14A Słowo ono ćiáłem ſię
8:
sſtáło/ y mieſzkáło miedzy námi (y widźieliſmy chwa=
9:
łę iego/ chwałę iáko iednorodnego od Oycá) pełne
10:
łáſki y prawdy. *

werset: 15
11:
Ian " świádczy' o nim/ y " woła' mowiąc: Tenći
" miáſto " świádczył.
" wołałG.

12:
był o ktorymem powiedał/ ktory zá mną idźie/ " sſtał
" sſtał ſię zacnieyſsy nád mię, bo był pierwey niżli ia.

13:
ſię przedemną: bo był pierwſzym nád mię.

werset: 16A z peł=
14:
nośći iego mychmy wſzyścy wźięli/ y łáſkę zá łáſkę.

werset: 17
15:
Abowiem zakon przez Moyzeſzá ieſt dan; á łáſká y
16:
prawdá przez Ieſuſá Chriſtuſá ſię sſtáłá.

Záczá: 2.
werset: 18
17:
Bogá żaden nigdy nie widźiał: iednorodny
18:
Syn ktory ieſt w łonie Oycowſkim/ on opowiedźiał.

Ewán: Nied: 3. w Adwent.
werset: 19
19:
A toć ieſt świádectwo Ianowe/ gdy poſłáli
20:
Zydowie z Ieruzálem kápłany y Lewity - do niego'/
-G.

21:
áby go zopytáli; Ktoś ty ieſt?

werset: 20Y wyznał/ á nie zá=
22:
przał: á wyznał; Zem ia nie ieſt Chriſtus.

werset: 21Y
23:
ſpytáli go: Coż tedy? Ieſteś ty Eliaſz? Y rzekł: Nie
24:
ieſtem. Ieſteś ty Prorok? Y odpowiedźiał; Nie.

werset: 22
25:
Rzekli mu tedy: Ktożeś ieſt/ żebychmy dáli " od=
" ſpráwę.

26:
powiedź tym ktorzy nas poſłáli? co powiedaſz o ſo=
27:
bie?

werset: 23Rzekł: Iam głos wołáiącego ná puſzczy;
28:
Proſtuyćie drogę Páńſką/ iáko powiedźiał Ezáiaſz
29:
Prorok.

werset: 24A ći co byli poſłáni/ byli z Pháryzeuſzow.

werset: 25
30:
Y pytáli go/ á mowili mu: Czemuż tedy krzćiſz/
31:
ieſliżeś ty nie ieſt Chriſtus/ áni Eliaſz/ áni Prorok?

werset: 26
32:
Odpowiedźiał im Ian/ mowiąc: Iać krzczę wodą: ále wo=
33:
dą: ále w " pośrzodku was ſtánął ktorego wy nie zna=
" miedzy wámi.

34:
ćie.

Częſto pokázuie rożność miedzy krztem ſwoim á Páná Chriſtuſowym iáko y miedzy oſobą ſwą y Páná Chriſtuſową.
werset: 27Tenći ieſt ktory zá mną przyidźie/ ktory " prze=
" sſtał ſię zacnieyſsy niżli ia.
demną


strona: 303

Ewángeliey Rozd: 1.303.
1:
demną był: ktoregom ia nie godźien żebym rozwią=
2:
zał rzemyk v trzewiká iego.

werset: 28Toć ſię dźiało " w Be=
3:
thániey' zá Iordanem/ kędy Ian krzćił. *
" w Bethábárze.G.

Záczá: 3.
Ewángelia w oktawę Trzech Krolow.
werset: 29
4:
Názáiutrz vyźrzał Ian Ieſuſá idącego do śie=
5:
bie/ y rzekł: Oto báránek Boży/ - oto' ktory " głádźi
-G.
" ná ſię bierze, ábo nośi ná ſobie.

6:
" grzech' świátá.
" grzechyN L.

werset: 30Tenći ieſt o ktorymem powiádał;
7:
Idźie zá mną mąż/ ktory " ieſt przedemną: iż pierwey
" ſię sſtał zacnieyſsy niżli ia.

8:
był niż ia.

werset: 31A iam go nie znał: ále iżby był obiáwion
9:
" w Izráelu/ dla tegom ia przyſzedł krzcząc wodą.
" Izráelowi.N L. G. S.

werset: 32
10:
Y świádczył Ian/ mowiąc: Iżem widźiał du=
11:
chá sſtępuiącego iáko gołębicę z niebá/ y zoſtał ná
12:
nim.

werset: 33A iam go nie znał: ále ktory mię poſłał krzćić
13:
wodą/ ten mi powiedźiał; Ná ktorego vyźrzyſz Du=
14:
chá sſtępuiącego y ná nim zoſtawáiącego/ tenći ieſt
15:
ktory krzći Duchem świętym.

werset: 34A iam widźiał: y
16:
świádczyłem że ten ieſt Syn Boży. *

Záczá: 4.
Ewángelia w wigilią S. Andrzeiá Apoſtołá.
werset: 35
17:
A názáiutrz záſię ſtał Ian/ y dwá z vczniow ie=
18:
go.

werset: 36A poyźrzawſzy ná Ieſuſá idącego/ rzekł: Oto
19:
báránek Boży.

werset: 37Y vſłyſzeli go dwá vczniowie mo=
20:
wiącego/ y ſzli zá Ieſuſem.

werset: 38A obroćiwſzy ſię Ieſus/
21:
y vyźrzawſzy ie zá ſobą idące/ rzekł im: Czego ſzuka=
22:
ćie? A oni mu rzekli: Rabbi (co zowiemy/ wyłoży=
23:
wſzy/ Náuczyćielu) gdźie mieſzkaſz?

werset: 39Rzekł im:
24:
Podźćie/ á oglądayćie. Przyſzli tedy y widźieli gdźie
25:
mieſzka/ y zoſtáli przy nim onego dniá: á byłá iákoby
26:
dźieśiąta godźiná.

werset: 40A był Andrzey brát Symoná
27:
Piotrá ieden ze dwu ktorzy ſłyſzeli od Ianá/ á ſzli byli
28:
zá nim.

werset: 41Ten pierwey nálazł Symoná brátá ſwe=
29:
go/ y rzekł mu; Náleźliſmy Meſſyaſzá (co ieſt wyło=
30:
żywſzy/ " Chriſtus.)

" to ieſt pomázániec.
werset: 42Y przywiodł go do Ieſuſá. A
31:
weyźrzawſzy nań Ieſus/ rzekł: Tyś ieſt Symon ſyn
32:
" Ionow': ty będźieſz zwan Cephás (co ſię wykłá=
" Iohánnow.N.IanowN G.

33:
da/ Piotr.)

Cephas, cháldeyskie słowo; po GræckuΠέτραáboΠέτροςponáſzevopoká, ábo skáłá.Pátrz Math: 16. 18.
Záczá: 5.
werset: 43
34:
Názáiutrz chćiał wynidź do Gálileiey/ y nálazł
Philippá.


strona: 304

Rozd: 1. według Ianá.304.
1:
Philippá. Y rzekł mu Ieſus: Podź zá mną.

werset: 44A
2:
Philip był z Betſáidy/ z miáſtá Andrzeiowego y Pio=
3:
trowego.

werset: 45Nálazł Philip Náthánáelá/ y rzekł mu:
4:
Nálezliſmy onego o ktorym piſał Moyzeſz w zako=
5:
nie y Prorocy/ Ieſuſá ſyná Ioſephowego/ z Názá=
6:
retu.

werset: 46Y rzekł mu Náthánáel; Y możeſz co dobre=
7:
go być z Názáretu? Rzekł mu Philip: Podź á o=
8:
gląday.

werset: 47Vyźrzał Ieſus Náthánáelá idącego ku
9:
ſobie/ y rzekł o nim: Oto prawdźiwie Izráel=
10:
czyk/ w ktorym nie máſz zdrády.

werset: 48Rzekł mu Ná=
11:
thánáel: Skądże mię znaſz? Odpowiedźiał Ieſus
12:
y rzekł mu: Pierwey niż ćię Philip wezwał/ gdyś
13:
był pod figą/ widźiałem ćię.

werset: 49Odpowiedźiał mu
14:
Náthánáel/ y rzekł: " Rabbi / tyś ieſt Syn Boży/ tyś
" to ieſt, Miſtrzu moy.

15:
ieſt krol Izráelſki.

werset: 50Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł
16:
mu: Iżemći powiedźiał; Widźiałam ćię pod figą/
17:
wierzyſz: więtſze rzeczy nád te vyźrzyſz.

werset: 51Y rzekł mu:
18:
Záprawdę/ záprawdę mowię wam; * vyźrzyćie niebo
* odtąd.K. G. S.

19:
otworzone/ y ánioły Boże wſtępuiące y sſtępuiące
20:
ná Syná człowieczego. *


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Ná początku było Słowo.) Słowem Chriſtá Páná zowie/ nie
23:
tylko prze to iż nam oznaymił Oycá y wolą iego: ábo iż Oćiec
24:
do nas przezeń mowił: (Bo mu to należy według człowieczeń=
25:
ſtwá; á tu Ian opiſuie boſtwo iego) ále więcey dla tego/ iż z ſer=
26:
cá Oycowſkiego (iáko ſłowo náſze wewnętrzne z myśli náſzey) du=
27:
chownie/ ále rzeczywiśćie/ prawdziwie/ y iſtotnie ſię rodzi y pocho=
28:
dzi/ y ieſt płodem myśli iego/ mądrośćią y znáiomośćią iego/ zu=
29:
pełnym wyobráżenim iſtnośći iego/ y iáſnośćią chwały ábo świá=
30:
tłośći iego.
Przecz Pan Chriſtus Słowem ieſt názwány.
To tedy Bozkie Słowo było ná początku wſzytkiego
31:
ſtworzenia: było przed wieki/ pierwey niżli co było ná świećie v=
32:
czyniono: było vrodzone przede wſzem ſtworzeniem. Bo coż
33:
inſzego ieſt/ Ná początku było ſłowo: iedno iż nigdy być nie po=
34:
częło/ ále záwſze było? Gdyż Oćiec nie był nigdy bez Syná/ bez
35:
ſłowá/ bez mądrośći/ bez iáſnośći/ bez mocy y obrázu ſwego.
Wieczność Syná Bożego.
Tym
36:
tedy pierwſzym ſłowem/ iáko gromem/ Ian S. pobija ták Ebio=
Qqnity y


strona: 305

Ewángeliey Rozd: 1.305.
1:
nity y Sámoſáteny/ ktorzy bluznią mowiąc/ że Pan Chriſtus przed
2:
Márią nie był: iáko y Ariany/ ktorzy mowili/ że był ten czás kie=
3:
dy Chriſtus nie był.
4:
A Słowo było v Bogá.) Stąd dowodzą S. Doktorowie na=
5:
przod przećiw Sábellianom/ iż inſzy ieſt Oćiec á inſzy Syn.
Inſza perſoná Oycá á inſza Syná.
Bo
6:
inſzy muśi być ten ktory był/ á inſzy ten v ktorego był: gdyż żaden
7:
ſam v ſiebie być nie może. Są tedy w iednym boſtwie dwie rożne
8:
perſony. Potym też y przećiw Aryanom/ że ieſt przecię iedno niero=
9:
zdzielne Boſtwo.
Ale iedno Boſtwo.
Gdyż Słowo y w Oycu ieſt záwſze: Iam prá=
10:
wi ieſt w Oycu á Oćiec we mnie. Y v Bogá záwſze: iáko tu Ian
11:
S. mowi: A Słowo było v Bogá. Y nigdy nie oddzielone ani
12:
odłączone od Oycá. Bo ia/ práwi/ y Oćiec ieſteſmy iedno.
13:
A Bogiem było ono Słowo.) Tu iuż Słowo Boże/ ktory ieſt Pan
14:
Chriſtus/ znácznie á wyráznie Bogiem ieſt názwány.
Syn ieſt Bogiem tymże co y Oćiec.
A k temu
15:
nie Bogiem ſtworzonym/ áni vczynionym/ iáko Moyzeſz: áni
16:
tytułowánym Bogiem/ iáko oni o ktorych nápiſano: Iam rzekł/
17:
Ieſteśćie Bogowie/ y ſynowie nawyżſzego wſzyścy: ále Bogiem
18:
zgołá/ tákim iáki ieſt ten v ktorego Słowo od wiekow było: to
19:
ieſt/ práwym y prawdziwym Bogiem/ iáko go tenże Ian w liśćie
20:
ſwoim zowie. A nie inſzym Bogiem niżli Oćiec/ ále tymże wła=
21:
snie: gdyż Bog ieſt tylko ieden: y tu Ian S. nie o wielu Bo=
22:
gách/ ále o iednym Bogu Izráelſkim mowiąc/ śmiele Bogiem
23:
zowie ták tego v ktorego było Słowo/ iáko y ſámo Słowo.
Hæretycy pſuią piſmo S.
Piſze
24:
Auguſtyn S. iż ſtárzy Arianowie/ áby nie muśieli przyznáć iż
25:
Chriſtus nie ieſt ſtworzeniem ále Bogiem: tedy to mieyſce ták
26:
fáłſzowáli/ ſłowá rozrywáiąc: A to Słowo było v Bogá/ á Bog
27:
był.
Fałſserſtwo Aryanow.
Tu period czyniąc: A po tym ták nową rzecz záczyniáiąc:
28:
Słowo to było ná początku v Bogá. Tákać ieſt przewrotność
29:
vpornych hæretykow/ że wolą piſmo S. ſztukowáć y rozrywáć/ á
30:
niżli błędow ſwoich poprzeſtáć. Tychże przodkow ſwoich náślá=
31:
duiąc Czechowic w ſwoim nowym teſtámenćie toż mieyſce ták
32:
pſuie y nicuie mowiąc: Iż Ian S. muśiał był nápiſáć; A Sło=
33:
wo było Boże/ nie Bogiem.
Fałſserſtwo Czechowicowo.
Lecz tego wymyſłu niczym nie do=
34:
wodzi/ iedno tym mátáctwem; żeby ſię ták w niektorych ſtárych
35:
piſanych kśięgách náydowáło: á żeby Oycowie ſtárzy o tym
36:
mieyſcu wątpili. Czego áni dowiodł/ áni dowieść może.
37:
Wſsytko ſię przez nie.) Ieſzcze tym więcey pokázuie wſzechmo=
38:
cność y Boſtwo tego Słowá. A wſzechmocność rowną y ie=
39:
dnęż z Oycowſką: gdyż przez to Słowo ſą ſtworzone y vczynione
40:
wſzytkie rzeczy/ ktore Moyzeſz wylicza ná początku:
Syn ſtworzyćiel wſsech rzeczy.
to ieſt wſzy=
tek świát


strona: 306

Rozd: 1. według Ianá.306.
1:
tek świát niebo y ziemiá y to wſzytko co ieſt ná niebie y ná ziemi/
2:
ták widziáne iáko y niewidziáne rzeczy: ták ludzie iáko y ánioło=
3:
wie. Wieczność lepak Słowá ſtąd ſię pokázuie: iż ieſli wſzytkie
4:
rzeczy ſą przezeń vczynione: tedyć pewnie on ſam nie ieſt vczy=
5:
niony: gdyż ſam śiebie nikt vczynić nie może: á ták nigdy nie
6:
miał początku.
Wieczność Chriſtuſowá.
K temu ieſli wſzytko przezeń ieſt vczyniono/ tedyć
7:
y wſzytkie czáſy y wieki przezeń początek wzięły/ iáko y Páweł
8:
świádczy. A ták on ieſt przede wſzemi czáſy y wieki.
Boſtwo Chriſtuſowo.
A Boſtwo
9:
iego záſię ſtądże ſię wywodzi. Bo ieſli przezeń wſzytko ieſt ſtwo=
10:
rzono/ tedyć ſámo Słowo nie ieſt ſtworzone: á przetoż ieſt iednym
11:
Bogiem z Oycem: gdyż ná świećie nie máſz nic inſzego/ oprocz
12:
Bogá á ſtworzenia iego. Lecz y temu mieyſcu Czechowic nie
13:
przepuśćił/ przywodząc ie w wątpliwość/ y mowiąc/ że ſię to może
14:
rozumieć o Bogu/ á nie o Słowie: Zeby nie przez Słowo/ ále przez
15:
Bogá było vczyniono wſzytko.
Fałſserſtwo Czechowicowo.
Lecz przećiw temu wymyſłowi/
16:
ſą nie tylko wſzytcy Doktorowie: ále y ſam Ian S. ktory tu
17:
nam opiſuie nie kogo inſzego/ iedno Słowo ono wieczne ktore ſię
18:
ćiáłem sſtáło: y o tym powiáda/ że od wieku było/ á v Oycá by=
19:
ło/ y Bogiem było/ tymże co y Oćiec: á iż Oćiec przez nie wſzy=
20:
tko ſtworzył: iáko y Moyzeſz znáć dáie/ y Dawid wyznawa: Ze
21:
Słowem Páńſkim ſtánęły niebá.
22:
Nic ſię nie sſtáło.) Niektorzy tu period czyniąc/ nową ſenten=
23:
cyą ták záś záczynáią: Co ſię sſtáło w nim żywot był.
Syn ieſt zywotem wiecznym.
Wſzákże
24:
nie ták to rozumieią iáko Czechowic fáłſzuie/ żeby żywot był w
25:
rzeczách vczynionych/ á nie w Słowie: (gdyż wiele ieſt rzeczy
26:
ſtworzonych/ w ktorych nie máſz żywotá/ iáko w ziemi/ w kámie=
27:
niách y w elementách) ále ták: iż cokolwiek przez Słowo ieſt vczy=
28:
niono/ to w tymże Słowie żywotem było/ ábo żywot miáło. Iż
29:
Słowo ono wieczne ieſt żywotem wiecznym y zrzodłem żywotá: á
30:
iż w Bogu były y ſą wſzytkie rzeczy ſtworzone/ dáleko lepſzą y
31:
prawdziwſzą bytnośćią/ á niżli kiedy były ſámy w ſobie. Ponie=
32:
waż cokolwiek ieſt w Bogu/ to ieſt ſámá iſtność Boża/ á prze=
33:
toż y żywot.
34:
Słowo ono ćiáłem ſię sſtáło.) To ieſt Bog ſię okazał w ćiele:
35:
on wieczny Syn Boży przyſzedł w ćiele/ y sſtał ſię człowiekiem:
36:
ták iáko mowimy/ Dawid sſtał ſię krolem.
Wćielenie Syná Bożego.
Bo iáko Dawid y
37:
krol nie ſą dwie oſobie/ ále iedná oſobá: áczkolwiek dwie rozdziel=
38:
ne rzeczy ſą/ náturá człowiecza á doſtoyność krolewſka: Ták też
39:
iedná ieſt perſoná ábo oſobá Słowá y ćiáłá/ choćia dwie rożne
40:
ſą rzeczy ábo nátury/ boſtwo Słowá/ á ćiáło człowieká. Toć ieſt
Qq 2nawyżſze


strona: 307

Ewángeliey Rozd: 1.307.
1:
nawyżſze Bozkie dobrodzieyſtwo ludziom pokazáne. Zá ktore
2:
dziękuiąc wierni Chrześćijánie: ná koláná ſwe vpadáią/ gdy te
3:
ſłowá v ołtarzá czytáią: ábo one w kredzie; Y sſtał ſię człowiekiē.
4:
Dał im moc.) Wolność ludzka/ ktorą mogą poznáć y przyiąć
5:
Chriſtuſá: y moc daná ludziom/ żeby ieſli chcą sſtáli ſię ſynmi
6:
Bożymi przez wiárę y krzeſt S. ále ich do tego żadną mocą Pan
7:
Bog nie przyćiſka.
Bog nie przymuſsa nikogo.

8:
Bogá żaden nigdy nie widział.) Rozumiey w iego náturze wła=
9:
ſney/ iáko ieſt ſam w ſobie: ácz go niektorzy widzieli w iákim wi=
10:
domym podobieńſtwie/ y w ćiele człowieczym.
Bog nie widziány.

11:
Iżem widział Duchá.) Oto y trzećia oſobá przenaświętſzey
12:
Troyce. Ták iż w tym pierwſzym rozdziale mamy wzmiánkę
13:
wſzytkich trzech Bozkich oſob: náprzećiw hæretykom/ Zydom
14:
y Pogánom.
Duch S.

15:
Ty będzieſs zwan Cephás.) Chryſoſtom S/ ná to mieyſce piſze: iż
16:
Bog nigdy niedawa nowych imion/ iedno dla wielkich przyczyn/
17:
y ná znák oſobliwych przywileiow onym dánych/ ktorych imioná
18:
odmienia. Iáko y Abráhámowi. Dwá tedy przywileie Piotro=
Piotrowe przywileie.

19:
we tu mamy. Ieden iż iemu ſámemu ze wſzytkich Apoſtołow
20:
imię odmienił. Drugi/ iż mu dał tákie imię ktore po Syryiſku
21:
znáczy opokę álbo ſkáłę (iáko świádczy y Hieronym S. á nie o=
22:
poczyſtego/ ſkálnego ábo kámiennego/ iáko ſektarze fałſzuią ſło=
23:
wo Boże) á po Græcku głowę: iáko Optatus świádczy (czego
24:
nieſłuſznie przą Brzeſcy tłumácze) Ktorym imieniem ſam Pan
25:
Chriſtus w piśmie S. częſto ieſt názwány. Czym to znáć dał/ że
26:
Piotrá miał po ſobie vczynić fundámentem/ y głową kośćio
27:
łá wſzytkiego.
Cephas po Syryisku kámien ábo skáłá, á po Graecku głowá.
rozdział: 2

28:
ROZDZIAL II.
29:
1. Ieſus ná weſelu przemienił wodę w wino. 11 Y tym pierwſzym
30:
cudem począł obiáwiáć chwałę ſwoię. 12 Poſzedł do Káphár=
31:
naum. 13 Potym do Ieruzálem. 14 Y wyrzućił z kośćiołá prze=
32:
dáiące. 19 Kośćioł (ćiáłá Chriſtuſowego) rozwálony á zá trzy
33:
dni záſię zbudowány. 23 Wiele ich wierzą w Chriſtuſá/ widząc
34:
cudá iego. 25 Chriſtus wiedział myśli y ſercá ludzkie.
Záczá: 6.
Ewángelia w wtorą Niedz: po trzech Krolách.
werset: 1
35:
A
Dniá trzećiego były gody małżeńſkie w Kanie
36:
Gálileyſkiey: á byłá tám mátká Ieſuſowá.

werset: 2
37:
Wezwan też był y Ieſus/ y vczniowie iego
38:
ná gody.

werset: 3A gdy nie sſtáło winá/ rzekłá mátká Ie=
ſuſowá


strona: 308

Rozd: 2. według Ianá.308.
1:
ſuſowá do niego: Winá nie máią.

werset: 4Y rzekł iey Ie=
2:
ſus: " Co mnie y tobie' niewiáſto? ieſzczeć nie przy=
" co ia mam z tobą. Hebráiſm.

3:
ſzłá godźiná moiá.

werset: 5Rzekłá mátká iego ſługom:
4:
Cokolwiek wam rzecze/ to czyńćie.

werset: 6Y było tám ſześć
5:
ſtągiew kámiennych/ według oczyśćiánia Zydow=
6:
ſkiego poſtáwionych/ biorących w ſię káżda dwie á=
7:
bo trzy wiádrá.

werset: 7Rzekł im Ieſus: Nápełnićie te
8:
ſtągwie wodą. Y nápełnili ie áż do wierzchu.

werset: 8Y
9:
rzekł im Ieſus: Czerpayćieſz teraz/ á donieśćie " prze=
10:
łożonemu weſela. Y donieśli.

" Architriklinowi.L G.to ieſt, ſtárſsemu ábo rządzcy ná weſelu, ábo ná vczćie, ábo god ſtárośćie.
werset: 9A gdy ſkoſztował
11:
przełożony wody oney ktora ſię sſtáłá winem/ á nie
12:
wiedźiał ſkądby było/ lecz ſłudzy wiedźieli ktorzy wo=
13:
dę czerpáli: wezwał oblubieńcá on przełożony.

werset: 10Y
14:
rzekł mu: Káżdy człowiek pierwey dawa wino do=
15:
bre: á gdy ſobie podpiją/ tedy podleyſze. A tyś dobre
16:
wino záchował áż do tego czáſu.

werset: 11Ten początek
17:
cudow vczynił Ieſus w Kanie Gálileyſkiey: y oka=
18:
zał chwałę ſwą/ y vwierzyli weń vczniowie iego. *

Záczá: 7.
werset: 12
19:
Potym sſtąpił do Káphárnaumá/ on y mátká
20:
iego y bráćia iego/ y vczniowie iego: á zmieſzkáli
21:
tám nie wiele dni.

Ewángelia w Poniedziáłek po 4. Niedzieli w Poſt.
werset: 13
22:
A byłá blizko Páſchá Zydowſka/ y wſtąpił Ieſus
23:
do Ieruzálem:

werset: 14Y ználazł w kośćiele te co przeda=
24:
wáli woły y owce y gołębie; y te co pieniądze odmie=
25:
niáli śiedzące.

werset: 15A vczyniwſzy - iákoby' bicz z pow=
-G.

26:
rozkow/ wyrzućił wſzytkie z kośćiołá/ y owce y woły:
27:
á tych co pieniądzmi hándlowáli pieniądze rozſy=
28:
pał/ y ſtoły poprzewracał.

werset: 16A tym co gołębie prze=
29:
dawáli rzekł: Wynieśćie to ſtąd/ á nie czyńćie do=
30:
mu Oycá mego domem kupieckim.

werset: 17Y wſpomnie=
31:
li ſobie vczniowie iego/ iż ieſt nápiſano: " Zarliwość
" ábo żal, ábo rzewniwość o dom twoy.

32:
domu twego' ziádłá mię.

werset: 18Zydowie tedy odpowie=
33:
dźiawſzy rzekli mu: Coż zá znák okázuieſz nam iż to
34:
czyniſz?

werset: 19Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł im: " Roz=
" Miáſto rozwálićie, Hebraiſm. to ieſt, rozdzielićie to ćiáło od duſze.
Qq 3walćie


strona: 309

Ewángeliey Rozd: 2.309.
1:
walćie ten kośćioł/ á we trzech dniách wyſtáwię gi.

werset: 20
2:
Rzekli tedy Zydowie: Czterdźieśći y ſześć lat bu=
3:
dowano ten kośćioł/ á ty go we trzech dniách wyſtá=
4:
wiſz?

werset: 21Lecz on mowił o kośćiele ćiáłá ſwoiego.

werset: 22
5:
Przetoż gdy zmartwychwſtał/ wſpomnieli vcznio
6:
wie iego/ iż * o tym mowił: y vwierzyli piſmu/ y mo=
* im.G.

7:
wie ktorą wyrzekł Ieſus.

werset: 23A gdy był w Ieruzálem
8:
w Páſchę w święto/ wiele ich " vwierzyło w imię ie=
" vwierzyli weń. Hebráiſm.

9:
go'/ pátrząc ná iego cudá ktore czynił.

werset: 24Lecz ſam
10:
Ieſus " nie zwierzał ſię im'/ przeto iż on znał wſzytki:
" nie vfał im.

werset: 25
11:
A iż nie potrzebował/ áby mu kto świádczył o czło=
12:
wieku: ábowiem on wiedźiał co było w człowieku. *

Boſtwo Páná Chriſtuſowo.

13:
NAVKI Y PRZESTROGI.
14:
Wezwan też był y Ieſus ná gody.) Iż mieli náſtáć hæretykowie/
15:
ktorzy mieli zgołá wſzytkim ludziom małżeńſtwá/ iáko złego/ nie=
16:
ſłuſznego y od dyabłá vczynionego zákázowáć: (iácy byli Már=
17:
cioniſtowie/ Tácianus/ y Enkrátitowie) przetoż Pan Ieſus ná
18:
gody iść raczył/ áby małżeńſtwo poświęćił y potwierdził/ y po=
19:
kazał iż ie on poſtánowił. Bo iż dobra ieſt czyſtość małżeńſka/
20:
lepſza wſtrzymięzliwość wdowia y bezżeńſka/ á nalepſza doſkoná=
21:
łość pánieńſka: ná potwierdzenie tych wſzytkich ſtanow/ á ná o=
22:
kazánie nierownych zaſług káżdego z nich/ z nienáruſzonego ży=
23:
wotá pánieńſkiego národzić ſię raczył: á wnet národziwſzy ſię
24:
vſty prorockimi Anny S. wdowy chćiał być wyświádczony: á
25:
będąc iuż młodzieńcem/ proſzony ná gody/ ſwą ie obecnośćią/ y
26:
tym pierwſzym cudem vczćić raczył.
Małżenſtwo od Chriſtuſá pochwalone.

27:
Winá nie máią.) Poznáłá Pánná naświętſza że iuż był przyſzedł
28:
czás/ ktorego ſię Syn iey miły cudámi y kazánim świátu oznay=
29:
mić miał. Y przetoż ſię też zá ludzmi przyczyniáć poczyna: nic
30:
nie wątpiąc/ że mu ieſt wſzytko podobno/ á iż to y mogł y miał
31:
vczynić ná iey prośbę. Skąd ſię vczymy/ iż Pan Chriſtus nie dá=
32:
ie poſpolićie łáſki ſwoiey/ iedno zá pokorną prośbą y przyczyną:
Máriey przyczyná do Syná.

33:
á iż przyczyná mátki iego więtſzey v niego ieſt wagi/ á niżli kogo
34:
inſzego: á náwet że iey niczego nie odmowi. A ieſliż ſię Pánná
35:
(mowi Bernárd S.) vżaliłá wſtydu onych od ktorych byłá ná
36:
gody wezwána: dáleko ſię nas więcey vżali/ ieſli będzie od nas
37:
nabożnie wzywána.
Co mnie


strona: 310

Rozd: 2. według Ianá.310.
1:
Co mnie y tobie.) Nie záraz zezwaláiąc ná iey prośbę mowi:
2:
Co mnie y tobie/ ábo Co mnie z tobą/ ábo Co namá do tego/ że
3:
nie máią winá? Iákoby rzekł: Niechay pierwey obaczą ſwoy
4:
niedoſtátek/ áby potym dobrodzieyſtwo/ ktore im vczynię/ tym
5:
lepiey poználi. Ieſzcze/ práwi/ nie przyſzedł czás y godziná moiá;
Przecz Pan Chriſtus nie zárázem czyni o co go proſsą.

6:
to ieſt ieſzcze nie ieſt czás vczynienia cudu/ áż wſzyścy poznáią nie=
7:
doſtátek winá. Przetoż mátká/ rozumieiąc że nie odrzućił iey pro=
8:
sby/ ále ią odłożył ná inſzy czás/ każe ſługom być pogotowiu ná
9:
wſzelákie roſkazánie iego.
10:
Niewiáſto.) Zowie ią niewiáſtą/ iáko y pod krzyżem/ nie dla
11:
żadney wzgárdy/ ábo żeby iey nie czćił iáko ſyn/ y nie znał zá má=
12:
tkę y zá pánnę: ábo żeby oná nie dobrym ſercem/ to ieſt/ dla iákiey
13:
czći y chwały właſney ſwoiey/ á nie ſzczyrze z miłośierdzia nád
14:
niedoſtátecznymi/ przywodziłá ſyná do cudow czynienia. (gdyż
15:
oná byłá záwſze czyſta y od namnieyſzego grzechu powſzedniego)
16:
Ale ią ták zowie/ ábo ze zwyczáiu ięzyká Zydowſkiego (ktory nie=
17:
wiáſtę mężycą názywa) ábo chcąc pokázáć/
Przecz mátkę niewiáſtą zowie.
iż iáko nie od mátki
18:
ále od Oycá niebieſkiego/ wziął moc czynienia cudow/ ták nie
19:
k woli przyiaćiołom czynić miał cudá ktore czynił/ ále dla czći y
20:
chwały Oycá ſwego. Abo iáko Epiphánius piſze/ vczynił to zá=
21:
biegáiąc błędom hæretykow onych/ ktorzy pánnę Márią nie zá
22:
człowieká/ ále zá Bogá mieli/ y ofiáry iey czynili iáko Bogu.
23:
Wody ktora ſię sſtáłá winem. Kto wierzy iż Pan Chriſtus prze=
24:
mienił wodę w wino; ten wątpić nie będźie/ że tąż mocą chleb
25:
w ćiáło/ á wino w krew przemienia w S. Sákrámenćie. Cyril:
26:
Cathech: Miſtag: 4.
Przemienienie chlebá w S. Sákrámenćie.

27:
Y bráćia iego.) Czterech wſpomina Márek ćiotecznych bráćiey
28:
Páná Ieſuſowych/ Iákubá/ Ioſephá/ Iudę y Symoná. O czym
29:
wyż: w Rozd: 8 ꝟ. 20.
Bráćia Páná Ieſuſowi.

30:
Wyrzućił wſsytkie.) Tym pokazał nie tylko zwierzchnią moc y w=
31:
ładzą ſwą/ ktorą ma ták nád ćiáły iáko y nád duſzámi ludzkimi:
Klątwá y kárność kośćielna.

32:
Ale y dał przykład ſwoim namieſtnikom/ áby nie tylko przez klą=
33:
twę złe á niepoſłuſzne z kośćiołá wyrzucáli: ále y iáwne á poſpolite
34:
złe obyczáie/ ktorych ſię ćierpieć nie godzi/ nie ſłowy tylko/ ále y ſá
35:
mą rzeczą wykorzeniáli/ á zwłaſzczá ktore z łákoſtwá powſtawáią.
36:
Nie zwierzał ſię im.) Káthechumenom/ to ieſt nowym Chrze=
37:
śćijánom/ ktorzy ácz iuż w Chriſtuſá wierzą/ ále ieſzcze nie ſą o=
38:
krzczeni/ nie zwierza ſię Pan Ieſus (mowi Auguſtyn S. ) iż do
39:
przyięćia ćiáłá y krwie iego żaden nieokrzczony nie bywa przypu=
40:
ſzczon/ áni iáśnie náuczon o tym Sákrámenćie.
Ktorym ſię Pan Chriſtus nie zwierza.
Rozdźiał


strona: 311

Ewángeliey Rozd: 3.311.
rozdział: 3
1:
ROZDZIAL III.
2:
1 Nikodem w nocy przyſzedł do Chriſtuſá. 3 y 5 Národzić ſię
3:
z nowu/ z wody á z Duchá S. 13 Kto wſtąpi do niebá. 14 Wąż
4:
ná puſzczy. 16 Iáko wielce Bog świát vmiłował. 18 Przyczyná
5:
zbáwienia y potępienia. 22 Chriſtus przyſzedł do Iudſkiey zie=
6:
mie y krzćił. 23 Y Ian też krzćił. 25 Gadánie vczniow Iano=
7:
wych z Zydy o oczyśćieniu. 28 Ian ſię oświadcza/ że nie ieſt Chri=
8:
ſtuſem: á o Pánu Ieſuśie zacne świádectwo dáie.
Záczá: 8.
Ewángelia w dzień ználezienia Krzyżá S
werset: 1
9:
A
Był człowiek z Pháryzeuſzow imieniem
10:
Nikodem/ Kśiążę Zydowſkie.

werset: 2Ten przy=
11:
ſzedł do Ieſuſá w nocy/ y rzekł mu: " Rab=
" to ieſt, Miſtrzu moy.

12:
bi'/ wiemy iżeś przyſzedł do Bogá Náuczyćielem:
13:
Bo żaden tych známion czynić nie może ktore ty
14:
czyniſz/ ieſliby z nim Bog nie był.

werset: 3Odpowiedźiał
15:
Ieſus/ y rzekł mu: Záprawdę/ záprawdę mowię to=
16:
bie; ieſli ſię kto nie " národźi' " znowu/ nie może wi=
" odrodziN L. K.
" ábo z wyſoká.G.

17:
dźieć kroleſtwá Bożego.

werset: 4Rzekł do niego Niko=
18:
dem: Iákoż ſię może człowiek " rodźić' będąc ſtárym?
" odrodźić.K.

19:
izali może powtore wniść w żywot mátki ſwoiey y
20:
" rodźić ſię'?

" odrodzić ſię.N L. K.
werset: 5Odpowiedźiał Ieſus: Záprawdę/ zá=
21:
prawdę powiádamći; Ieſli ſię kto nie odrodźi z wo=
22:
dy á z duchá */ nie może wniść do kroleſtwá Bożego.
* świętego.NL.

werset: 6
23:
Co ſię národźiło z ćiáłá/ ćiáło ieſt: á co ſię národźi=
24:
ło z Duchá/ duch ieſt.

werset: 7Nie dźiwuy ſię żemći powie=
25:
dźiał; Potrzebá ſię wam národźić " znowu'.

" ábo zwierzchu.G.
werset: 8Duch
26:
kędy chce wieie: " y głos iego' ſłyſzyſz; ále niewieſz
" y ſsum iego.

27:
ſkąd przychodźi " y' dokąd idźie: tákżeć ieſt káżdy kto=
" áboN L.

28:
ry ſię národźił z duchá.

werset: 9Odpowiedźiał Nikodem
29:
y rzekł mu: Iákoż to być może?

werset: 10Odpowiedźiał
30:
Ieſus/ y rzekł mu: Tyś ieſt Náuczyćielem " w Izráe=
" IzráelskimG.

31:
lu'/ á tego niewieſz?

werset: 11Záprawdę/ záprawdę powie=
32:
dam tobie; iż co wiemy/ to mowiemy: á cochmy wi=
33:
dźieli/ to świádczymy. á świádectwá náſzego nie
34:
przyimuiećie.

werset: 12Ieſliż gdym wam rzeczy źiemſkie po=
wiedał/


strona: 312

Rozd: 3. według Iana.312.
1:
wiedał/ przedſię' nie wierzyćie: iákoż/ ieſlibym wam
2:
niebieſkie opowiedał/ wierzyć będźiećie?

Záczá: 9.
werset: 13
3:
A żaden nie wſtąpił do niebá/ iedno ten ktory ſtą=
4:
pił z niebá; Syn człowieczy ktory ieſt w niebie.

werset: 14A
5:
iáko Moyzeſz powyżſzył był wężá ná puſzczy: ták po=
6:
trzebá áby powyżſzon był Syn człowieczy:

werset: 15áby ká=
7:
żdy ktory weń wierzy/ nie zginął / ále miał żywot
8:
wieczny. *

Záczá: 10.
Ewán: w Poniedziáłek Swiąteczny.
werset: 16
9:
Abowiem Bog ták vmiłował świát/ że Syná
10:
ſwego * iednorodzonego dał: áby wſzelki kto wierzy
* onegoG.

11:
weń/ nie zginął/ ále miał żywot wieczny.

werset: 17Boć nie
12:
poſłał Bog Syná ſwego ná świát/ áby ſądźił świát:
13:
ále iżby świát był zbáwion przezeń.

werset: 18Kto wierzy
14:
weń/ nie podległ potępieniu: lecz kto nie wierzy/
15:
iuż potępiony ieſt: iż nie vwierzył " w imię iednoro=
16:
dzonego Syná Bożego.

" Wyſs: Rozd: 2. 22.
werset: 19A " toć ieſt potępienie; że
" ta ieſt przyczyná ſądu ábo potępienia.

17:
świátłość przyſzłá ná świát/ á ludźie ráczey vmiło=
18:
wáli ćięmnośći niż świátłość: bo były złe ich vczyn=
19:
ki.

werset: 20Káżdy bowiem ktory zle czyni/ nienawidźi
20:
świátłośći; áni idźie ná świátłość/ żeby nie były zgá
21:
nione vczynki iego.

werset: 21Lecz " kto czyni prawdę/ przy=
" kto czyni dobrze, kto poczćiwie żyie. Hebráiſm.

22:
chodźi do świátłośći/ áby ſię okazáły ſpráwy iego/ iż
23:
" w Bogu' ſą vczynione. *
" znádchnieniáBożego. Hebráiſm.
Záczá: 11.

werset: 22
24:
Potym przyſzedł Ieſus y vczniowie iego do Iud=
25:
ſkiey źiemie: y tám przemieſzkiwał z nimi/ y krzćił.

werset: 23
26:
Krzćił też y Ian w Aenonie blizko Sálimá: iż
27:
tám było wiele wod: y przychodźili y krzćili ſię.

werset: 24Bo
28:
ieſzcze Ian nie był dány do więźienia.

werset: 25Wſzczęło ſię
29:
potym gadánie vczniow Ianowych z Zydy " około o=
" to ieſt o krzćie w imię Páná Chriſtuſowe.

30:
czyśćienia.

werset: 26Y przyſzli do Ianá/ y rzekli mu: Rab=
31:
bi/ ktory z tobą był zá Iordanem/ ktoremuś ty dał
32:
świádectwo/ ten oto krzći/ á wſzyścy idą do niego.

werset: 27
33:
Odpowiedźiał Ian/ y rzekł: Nie możeć nic wźiąć
34:
człowiek/ ieſliby mu nie było dano z niebá.

werset: 28Wy ſá=
Rrmi ieſte=


strona: 313

Ewángeliey Rozd: 3.313.
1:
mi ieſteśćie mi świádkámi/ żem powiedźiał; Nie
2:
ieſtem ia Chriſtus: ále iżem poſłan przed nim.

werset: 29Kto
3:
ma oblubienicę/ tenći ieſt oblubieniec: lecz przyia=
4:
ćiel oblubieńcow ktory ſtoi á ſłucha go/ " wielce ſię
" weſeli ſię z rádośćiąG L.Hebráiſm.

5:
weſeli' dla głoſu oblubieńcowego. To tedy weſele
6:
moie wypełnione ieſt.

werset: 30Onći ma rość; á ia mam
7:
drobnieć.

werset: 31Z wyſoca przychodzący/ nád wſzytkimi
8:
ieſt. " Z źiemie będący/ z źiemie ieſt/ y o źiemi mowi:
" kto z ziemie poſsedł, ziemski ieſt, y ziemskie rzeczy mowi.

9:
ktory z niebá przyſzedł/ ieſtći náde wſzytki.

werset: 32A co
10:
widźiał y ſłyſzał/ toż świádczy: á świádectwá iego
11:
żaden nie przyimuie.

werset: 33Ktoć iego świádectwo przyi=
12:
muie/ ten " zápieczętował iż Bog ieſt prawdźiwy.

" wiárą ſwą, iáko pieczęćią potwierdźił.
werset: 34
13:
Abowiem ktorego Bog poſłał/ ſłowá Boże po=
14:
wieda. Boć nie pod miárę Bog dawa duchá.

werset: 35O=
15:
ćiec miłuie Syná/ y wſzytko oddał w rekę iego.

werset: 36Kto
16:
wierzy w Syná/ ma żywot wieczny: á kto " nie wie=
" ábo nie ieſt posłuſsny.G.

17:
rzy' Synowi/ " nie ogląda żywotá'/ ále gniew Boży
" nie będzie żył. Hebráiſm.

18:
nád nim zoſtawa.


19:
NAVKI Y PRZESTROGI.
20:
Z wody y z Duchá.) Tymi ſłowy Pan potępia naprzod Pelá=
21:
giany y Kálwiniſty/ ktorzy dziatkom nieokrzczonym śmieią zbá=
22:
wienie y żywot wieczny obiecowáć:
Krzeſt y dziatkom potrzebny do zbáwienia.
gdyż oto ſłyſzą/ iż żaden beze
23:
krztu/ (ábo ſámą rzeczą/ ábo przynamniey chęćią y wolą przyięte=
24:
go) áni do kośćiołá/ áni do niebá wniść nie może. Nád to potę=
Sámá wiárá.

25:
pia Lutry y Kálwiniſty/ ktorzy vczą iż ſámá wiárá doſyć ieſt do
26:
zbáwienia: gdyż oto y krzeſt nie mniey ieſt potrzebny. Trzećie
27:
ſtąd widzimy/ iż krzeſt S. oczyśćia grzechy/ y dáie łáſkę tym kto=
28:
rzy gi przyimuią/ y zbáwia ie/ iáko Piotr S. mowi. Czego też
Krzeſt czyni zbáwione.

29:
przą dziśieyſzy odſzczepieńcy: ktorzy chcąc koniecznie wyniſzczyć
30:
moc krztu S. dziwnie ty ſłowá Páńſkie wywracáią.
Ewángelikowie z wody nie wodę czynią.
Budny z
31:
Cwingliuſem/ przez wodę rozumie náukę ábo kazánie: Brencius
32:
pokutę; Kálwin Duchá S. Iákoby Pan mowił: Ieſli ſię kto
33:
nie národzi znowu z Duchá S. y z Duchá S. Aleć to wſzytko wy=
34:
myſły ſzátáńſkie. Bo wſzyścy Doktorowie Kátholiccy ná to ſię
35:
zgadzáią/ iż te ſłowá rozumieią ſię właſnie o krzćie świętym/ ktory
36:
złożony ieſt z widomego elementu wody/ á z niewidomey mocy
Duchá


strona: 314

Rozd: 3. według Ianá.314.
1:
Duchá S. ktory do odrodzenia duchownego y do zbáwienia
2:
wielkiemu y máłemu ieſt potrzebny.
3:
Duch kędy chce wieie.) Auguſtyn S. y z innemi ſtáremi Do=
4:
ktory/ rozumie to o Duchu S. Ale Græccy Doktorowie o wie=
5:
trze wykłádáią.
6:
Syn człowieczy ktory ieſt w niebie.) Trzy rzeczy temi krotkimi
7:
ſłowy Pan o ſobie twierdzi: Prawdziwe człowieczeńſtwo ktore
8:
przyiął: gdy ſię zowie Synem człowieczym/ to ieſt práwym czło=
9:
wiekiem.
Chriſtus Bog y człowiek.
Prawdziwe boſtwo/ gdy powiáda/ że y z niebá sſtąpił/ y
10:
ieſt w niebie. Y złączenie Boſtwá z człowieczeńſtwem w iedność
11:
perſony: kiedy mowi/ iż Syn człowieczy ieſt w niebie. Bo
12:
ieſlić Chriſtus był w niebie gdy mowił ná ziemi: tedyć zárázem
13:
był w niebie y ná ziemi. Lecz nie według ćiáłá ná on czás był
14:
w niebie/ gdy ieſzcze obiecował wſtąpić do niebá. A ták muśiá=
15:
łá być inſza w Chriſtuśie náturá/ oprocz tey człowieczey/ ktorą wi=
16:
dziáły oczy ludzkie: to ieſt Bozka/ ktora niezmierna ieſt/ y niebo y
17:
ziemię záraz nápełniáiąca.
18:
Iuż potępiony ieſt.) Kto wierzy w Chriſtuſá oną wiárą ktora
19:
przez miłość dobrze czyni (iáko Apoſtoł mowi) to ieſt/ wiárą ży=
20:
wą złączoną z miłośćią y z poſłuſzeńſtwem Páńſkiego przykazánia:
21:
ten nie będzie potępion. Ale ten ktory nie wierzy/ lub Zyd/ lub
22:
pogánin/ lub hæretyk (ieſli w ſwoim niedowiárſtwie vmrze) ten
23:
iuż ſam od śiebie ieſt oſądzony y potępiony:
Wiárá ktora płatna.
iż ma w ſobie nie=
24:
wiárę/ iáſną przyczynę ſwego potępienia: ták iż nie trzebá go bę=
25:
dzie ſądzić ná ſądzie oſtátecznym ſądem rozbieránia/ według v=
26:
czynkow miłośiernych/ vczynionych ábo opuſzczonych. Ták y Pá=
27:
weł S. świádczy/ iż vporni hæretycy ſą właſnym ſądem ſwym
28:
potępieni.
29:
Iż w Bogu ſą vczynione.) To ieſt zá pomocą Bożą z łáſki Bo=
30:
żey/ y znátchnienia Bożego. A táć ieſt iedná przyczyná zaſługi v=
31:
czynkow náſzych dobrych; iż ie nie my ſámi czyniemy/ ále Pan
32:
Bog y łáſká iego z námi/ iáko Páweł mowi.
Vczynki skąd płatne.

33:
Nád wſsytkimi ieſt.) Y tu Ian S. Páná Ieſuſá Bogiem być
34:
wyznawa: gdyż żaden nie ieſt nawyżſzym y nád wſzytkimi rze=
35:
czámi/ iedno ſam Bog.
Chriſtus nawyżſsy.
rozdział: 4

36:
ROZDZIAL IIII.
37:
2 Krzczą vczniowie Páná Chriſtuſowi. 6 Rozmawia ſię Pan
38:
Ieſus v ſtudni z Sámárytanką. 10 O wodzie żywey. 23 O pra=
Rr 2wdźiwey


strona: 315

Ewángeliey Rozd: 4.315.
1:
wdziwey chwale Bożey. 27 Ieſus wyznawa że ieſt Meſſyaſzem
2:
onym obiecánym. 32 Pokarm Chriſtuſow czynić wolą Oycow=
3:
ſką. 30 Sámárytanowie w Chriſtuſá vwierzyli. 47 Vzdrowił
4:
ſyná krolikowego.
werset: 1
5:
G
Dy tedy poznał " Ieſus' iż vſłyſzeli Pháry=
" Pan.G.

6:
zeuſzowie/ że Ieſus więcey vczniow czyni/ y
7:
krzći/ niżli Ian:

werset: 2(choćiaż ſam Ieſus nie
8:
krzćił/ ále vczniowie iego.)

werset: 3Opuśćił Iudſką źie=
9:
mię/ y ſzedł záſię do Gálileiey.

werset: 4á muśiał prześć przez
10:
Sámáryą.

Záczá: 12.
Ewángelia w Piątek po 3. Niedz: w poſt.
werset: 5
11:
Przyſzedł tedy do miáſtá Sámáryey ktore zową
12:
" Sychár': blizko folwárku ktory dał Iákob Ioze=
" Sychem według Hieronymá.

13:
phowi ſynowi ſwemu.

werset: 6A byłá tám ſtudnia Iáko=
14:
bowá. Ieſus tedy będąc ſprácowány z drogi/ śiedźiał
15:
ták nád ſtudnią. A było iákoby o ſzoſtey godźinie.

Tá niewiáſtá byłá figura kośćiołá z Pogánow zebránego.Aug: Tract: 15. in Ioan.
werset: 7
16:
Przyſzłá niewiáſtá z Sámáryey czerpáć wodę.
17:
Rzekł iey Ieſus: Day mi pić.

werset: 8Bo vczniowie iego
18:
odeſzli byli do miáſtá/ áby kupili ſtráwy.

werset: 9Rzekłá
19:
mu tedy oná Sámárytáńſka niewiáſtá: Iákoż ty/
20:
Zydem będąc/ prośiſz v mnie pić/ ktoram ieſt niewiá=
21:
ſtá Sámárytanká? bo Zydowie nie obcuią z Sámá=
22:
rytany.

Zydzi ſię brzydzili Sámárytany, iáko hæretykámi y odſzczepiencámi. 3. Krol: 12. 28. y 4. Krol: 17. 24.
werset: 10Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł iey: Byś
23:
wiedźiáłá dar Boży/ y kto ieſt coć mowi; Day mi pić:
24:
tybyś go ſnać prośiłá/ á onćiby dał " wodę żywą.

" łáskę Duchá S. Niż: 7.39. przez wodę krztu S. Cypryan.NL. K. G. S. G.
werset: 11
25:
Rzekłá mu niewiáſtá: Pánie/ nie maſz y czym czer=
26:
páć/ á ſtudnia ieſt głęboka: ſkądże tedy maſz tę wodę
27:
żywą?

werset: 12Izażeś ty więtſzy ieſt niżli oćiec náſz Iá=
28:
kob/ ktory nam tę ſtudnią dał/ y ſam z niey pił/ y ſyno=
29:
wie ieo/ y dobytek iego?

werset: 13Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł
30:
iey: Káżdy ktory pije z tey wody/ záſię będźie prágnął:
31:
lecz ktoby pił z oney wody ktorą mu ia dam/ " nie bę=
" Iż krzeſt raz przyięty nie może być powtorzony. Cypr: lib: 2.epiſt: 3.

32:
dźie prágnął ná wieki/

werset: 14ále wodá ktorą mu - ia' dam/
-G.

33:
sſtánie ſię w nim źrzodłem wody/ wyſkákuiącey ku
34:
żywotowi wiecznemu.

werset: 15Rzekłá k niemu niewiáſtá:
Pánie/


strona: 316

Rozd: 4. według Ianá.316.
1:
Pánie/ day mi tey wody/ ábych nie prágnęłá/ áni tu
2:
czerpáć chodźiłá.

werset: 16Rzekł iey Ieſus: Idź/ záwołay
3:
mężá twego/ á przydź tu.

werset: 17Odpowiedźiáłá niewiá=
4:
ſtá/ y rzekłá: Nie mam mężá. Rzekł iey Ieſus: Do=
5:
brześ powiedźiáłá/ iż nie mam mężá.

werset: 18Abowiemeś
6:
piąći mężow miáłá: á teraz ktorego maſz/ nie ieſt
7:
twoim mężem. Toś prawdźiwie powiedźiáłá.

werset: 19Rze=
8:
kłá mu niewiáſtá: Pánie/ widzę iżeś ty ieſt Prorok.

werset: 20
9:
Oycowie náſzy chwalili Bogá" ná tey gorze: á wy
" Tę gorę zwano Gáryzym, o ktorey w 9. Moy: 29. y 27. 12. y2.Mach: 6. 2.

10:
powiádaćie/ że w Ieruzálem ieſt mieyſce kędy po=
11:
trzebá Bogá chwalić.

werset: 21Rzekł iey Ieſus: Niewiáſto
12:
wierz mi/ iż " przyidźie' godźiná/ gdy áni ná gorze tey/
" przychodzi, ábo idzie2. L. G. S.

13:
áni w Ieruzálem będźiećie chwalić Oycá.

werset: 22Wy
14:
chwalićie co niewiećie: my chwalimy co wiemy: bo
15:
zbáwienie z Zydow ieſt.

werset: 23Aleć przychodźi godźiná/
16:
y teraz ieſt/ gdy prawdźiwi chwalcy będą chwalić
17:
Oycá " w duchu y w prawdźie. Bo y Oćiec tákowych
" to ieſt, nie ćieleſnymi ofiárámi kozłow y báránow; ále duchownemi: y nie ćieniem y figurámi ſtárego zakonu; ále prawdziwą ofiárą y służbą zakonu nowego.

18:
ſzuka/ ktorzyby go chwalili.

werset: 24Duchći ieſt Bog: " á
" przeto ći. Hebráiſm.

19:
ći ktorzy go chwalą/ powinni go chwalić w duchu y
20:
w prawdźie.

werset: 25Rzekłá mu niewiáſtá: Wiem/ że przyi
21:
dźie Meſſyaſz (ktorego zową Chriſtuſem:) gdy - te=
-G.

22:
dy' on przyidźie/ oznaymi nam wſzytko.

werset: 26Rzekł iey
23:
Ieſus: Iaćiem ieſt ktory z tobą mowię.

werset: 27A w tym
24:
przyſzli vczniowie iego: y dźiwowáli ſię że z niewiá=
25:
ſtą mowił. Wſzákoż żaden nie rzekł: O co pytaſz/
26:
ábo co z nią rozmawiaſz?

werset: 28Zoſáwiłá tedy wiádro
27:
ſwe niewiáſtá: y ſzłá do miáſtá/ y mowiłá - onym' lu=
-G.

28:
dźiam:

werset: 29Podźćie/ - á oglądayćie człowieká ktory
-G.

29:
mi powiedźiał wſzytko comkolwiek czyniłá. Nie ten=
30:
li ieſt Chriſtus?

werset: 30A przetoż wyſzli z miáſtá/ y przy=
31:
ſzli do niego.

werset: 31A tym czáſem prośili go vczniowie */
* iego.G.

32:
mowiąc: " Rabbi/ iedz.

" Miſtrzu náſs.
werset: 32A on im rzekł: Mam ia
33:
pokarm ku iedzeniu o ktorym wy niewiećie.

werset: 33Mo=
34:
wili tedy vczniowie miedzy ſobą: Aboć mu kto ieść
Rr 3przynioſł.


strona: 317

Ewángeliey Rozd: 4.317.
1:
przynioſł?

werset: 34Rzekł im Ieſus: Moyći pokarm ieſt
2:
ábych czynił wolą tego ktory mię poſłał/ " abych' wy=
" y.G.

3:
konał ſpráwę iego.

werset: 35Izaż wy nie nie mowićie; iż ieſzcze
4:
ſą cztery mieśiące/ á żniwo przyidźie? Oto wam po=
5:
wiedam; podnieśćie oczy wáſze/ á przypátrzćie ſię
6:
" kráinam/ żeć iuż białe ſą ku żniwu.
" polam.

werset: 36A ktoć żnie/
7:
bierze zapłátę/ y zbiera owoc do żywotá wiecznego:
8:
áby y ten ktory śieie weſelił ſię ſpołu/ y ten ktory żnie.

werset: 37
9:
Abowiem w tym przyſłowie ono ieſt prawdźiwe: iż
10:
inſzy ieſt ktory śieie/ á inſzy ktory żnie.

werset: 38Iaćiem was
11:
poſłał żąć to około czegośćie wy nie robili: inſzyć ro=
12:
bili/ á wyśćie weſzli " w prace' ich.
" w robotęG.

werset: 39A z miáſtá one=
13:
go wiele Sámárytanow vwierzyli weń; dla powie=
14:
śći oney niewiáſty ktora świádczyłá/ że mi wſzytko po
15:
wiedźiał com iedno czyniłá.

werset: 40Gdy tedy przyſzli do
16:
niego Sámárytanowie/ prośili go áby tám zoſtał: y
17:
zmieſzkał tám dwá dni.

werset: 41Y dáleko więcey ich vwie=
18:
rzyło * dla mowy iego.
* weń5 L. G. S.

werset: 42A niewieśćie mowili: Iż
19:
iuż nie dla twey powieśći wierzymy: boſmy ſámi ſły=
20:
ſzeli/ y wiemy że ten ieſt prawdźiwie zbáwićiel ſwiá=
21:
tá. * *

* Chriſtus.G. S.
werset: 43
22:
A po dwu dniách wyſzedł ſtámtąd: y odſzedł do
23:
Gálileiey.

werset: 44Abowiem ſamże Ieſus świádczył/ iż
24:
Prorok w oyczyznie ſwey czći nie ma.

Záczá: 13.
werset: 45Gdy tedy
25:
przyſzedł do Gálileiey/ przyięli go Gálileyczycy/ wi=
26:
dząc wſzytko co czynił w Ieruzálem w święto: bo
27:
też byli y ſámi przyſzli ná święto.

Ewán: Niedz: 20. po Swiątkách.
werset: 46Przyſzedł tedy
28:
záſię do Kany Gálileyſkiey/ gdźie był wodę winem
29:
vczynił.
30:
Y był nieiáki " Krolik/ ktorego ſyn chorował w Ká=
" Dworzánin ábo sługá krolewski, ábo vrzędnik Ceſárski.G. S.

31:
phárnaumie.

werset: 47Ten gdy vſłyſzał iż Ieſus przyſzedł z
32:
Iudſkiey źiemie do Gálileiey/ poſzedł do niego/ y pro=
33:
śił go áby sſtąpił á vzdrowił ſyná iego. bo " poczynał
" miał vmrzeć ábo iuż vmierał.G.

34:
vmieráć'.

werset: 48Rzekł tedy do niego Ieſus: Ieſli zná=
kow y


strona: 318

Rozd: 4. według Ianá.318.
1:
kow y cudow nie vyźrzyćie/ " nie wierzyćie'.

" nie vwierzyćieN L. G S.
werset: 49Rzekł
2:
do niego Krolik: Pánie/ sſtąp pierwey niż vmrze
3:
" ſyn moy.

" dziećię moieG.
werset: 50Rzekł mu Ieſus: Idź/ ſyn twoy żyw
4:
ieſt. Vwierzył człowiek mowie ktorą mu powie=
5:
dźiał Ieſus/ y poſzedł.

werset: 51A gdy on iuż sſtępował/ zá=
6:
bieżeli mu ſłudzy */ y oznaymili mowiąc/ iż " ſyn iego
* iegoG.
" dziećię twoie żywie.G.

7:
żywie'.

werset: 52Pytał ſię tedy od nich godźiny/ ktorey mu
8:
ſię polepſzyło. Y rzekli mu: Iż wczorá śiodmey go=
9:
dźiny opuśćiłá go gorączká.

werset: 53Poznał tedy oćiec/ iż
10:
to oná godźiná byłá ktorey mu rzekł Ieſus; Syn twoy
11:
żywie. Y vwierzył ſam y wſzytek dom iego. *

werset: 54
12:
Tenći záſię wtory znák vczynił Ieſus/ przyſzed=
13:
ſzy z Iudſkiey źiemie do Gálileiey.


14:
NAVKI Y PRZESTROGI.
15:
Choćiaż ſam Ieſus nie krzćił.) Pan Chriſtus rękomá ſwemi o=
16:
krzćił ſámego tylko Piotrá: á Piotr Andrzeiá/ Iákubá y Ianá:
17:
á ći záſię inne Apoſtoły. A śiedmidzieśiąt vczniow Páńſkich
18:
Piotr y Ian Apoſtoł okrzćili. Euodius apud Niceph: hist: lib: 2.
19:
cap : 3.Clemens Alex: apud Sophron: in prato ſpir: cap: 76.
20:
Tertullian: lib: de baptiſmo. August: epist: 108.
21:
Wodę żywą.) Przez tę wodę Budny náukę rozumie: iáko y wyż=
22:
ſzey w Rozd: 3. ꝟ. 5. Ale ſłuſzniey mamy wierzyć Ewángeliśćie
23:
temuż Ianowi S. ktory niżey przez tę wodę żywą rozumie Duchá
24:
S. ktorego ná krzćie biorą wierzący w Chriſtuſá.
Duch S. názwány żywą wodą.

25:
Oycowie náſsy chwalili Bogá.) To ieſt ofiáry Bogu czynili ná
26:
tey gorze. Bo inſze chwały Boże y nabożeńſtwá procz ofiáry/
27:
mogły bywáć ná inſzych mieyſcách.
28:
W Duchu y w prawdzie.) Opowieda Pan náſz/ iż ofiáry ko=
29:
śćiołá oboiego/ ták Gáryzymſkiego w Sámáriey/ iáko y Hierozo=
30:
limſkiego/ miáły w krotce vſtáć y wziąć koniec.
Ofiárá Mſsey S.
A przytym vczy
31:
nas trzech rzeczy. Pierwſza iż prawdziwa ofiárá ktorą Bog ma
32:
być chwalon/ nie miáłá być więcey przywiązána do iednego miey=
33:
ſcá ábo narodu: ále miáłá być na káżdym mieyſcu po wſzem
34:
świećie/ miedzy Chrześćijány z ludu pogáńſkiego powołánemi y
35:
obránymi według proroctwá Máláchiaſzowego. Druga/ iż gru=
36:
be ony á ćieleſne ofiáry/ ktorymi Zydzi chwalili Bogá/ przez krew
37:
bydlęcą/ według porządku Aaronowego/ miáły być odięte: á ná
ich miey=


strona: 319

Ewángeliey Rozd: 5.319.
1:
ich mieyſce miáłá náſtąpić ofiárá duchowna/ czyſta y niebieſka/
2:
Ciáłá y krwie Páńſkiey/ pod oſobą chlebá y winá/ według porzą=
3:
dku Melchiſedechowego/ pełna żywotá y łáſki. Trzećia/ iż tá o=
4:
fiárá ma być wypełnieniem onych/ to ieſt prawdą/ ktorey one pier=
5:
wſze ofiáry ćięniámi tylko y figurámi były.
Kátolicy ſą prawdziwi chwalcy Boży.
Ták tedy teraz pra=
6:
wdziwi chwalcy ludzie Chrześćijáńſcy/ chwalą Oycá w Duchu y
7:
w prawdzie/ ofiáruiąc mu ofiárę duchowną á nie ćieleſną/ y ofiárę
8:
prawdziwą á nie figurálną iáko Zydzi. Ták to mieyſce wykłádáią
9:
Chryſoſtom S. Cyrillus y Euthymius. A ták nie odrzucać Pan
10:
tymi ſłowy pozwierzchney ſłużby/ ofiar/ Sákrámentow/ iáwnych
11:
modlitw y ceremoniy noweo zakonu: ále tylko ofiáry y ceremonie
12:
ſtárego zakonu. A k temu nas vczy/ że ſię mu zwierzchnia ſłużbá y
13:
chwałá nie podoba/ ieſli nie z Duchá/ z prawdy á z ſercá pochodzi.
14:
Iuż nie dla twey powieśći.) Tymżeć też ſpoſobem/ ći ktorzy z przod
15:
ku vwierzyli/ iż ták kośćioł vczył: potym mocniey wierzą/ gdy toż
16:
co vwierzyli/ w piſmie náyduią.
rozdział: 5

17:
ROZDZIAL V.
18:
2 Ieſus nád ſadzáwką vzdrowiwſzy chorego od lat trzydzieśći
19:
y ośmi. 5 Każe mu w ſzábát odnieść łoże. 10 Czym iż ſię Zydzi
20:
obrażáli. 17 Odpowieda im Ieſus. 18 Ze Bog ieſt oćiec iego/
21:
czyniąc ſię Bogu rownym. 19 A iż Syn tákież czyni wſzytko co
22:
y Oćiec. 21 Y tákże ożywia ktore chce iáko y Oćiec. 22 Ktory
23:
wſzytek ſąd zlećił Synowi. 23 Aby wſzyścy ták czćili Syná/ iáko
24:
y Oycá. 32 y 37 Ktory świádectwo dáie o Chriſtuśie. 33 y
25:
Ian krzćićiel tákże. 36 y cudá właſne Chriſtuſowe. 39 y 46 y pi=
26:
ſmo Moyzeſzowe y prorockie. 43 Antychriſtá przyimą Zydowie.
WTORA CZESC o ſpráwách P. Chriſtuſowych w Iudskiey ziemi przed ktoremi iuż ſię był począł iáwnie pokázowáć w Gálileiey. Mát: 4. 10 y wtora Páſchá kazánia iego.
Záczá: 14.
Ewángelia w Piątek po pierwſzey Niedz: w Poſt.
werset: 1
27:
B
Yło potym święto Zydowſkie/ y wſtąpił Ie=
28:
ſus do Ieruzálem.

werset: 2A ieſt w Ieruzálem " po=
" owcza ſadzáwká30 L.Ták y Hieronym, y Doktorowie Græccy.

29:
dle plácu owczego/ ſadzáwká' ktorą po Zydo=
30:
wſku zowią " Bethſáidá'/ máiąca pięć " krużgankow.
" BetheſdáG. S.y Hieron.
" przyśionkow.

werset: 3
31:
W tych leżáło bárzo wiele niemocnych/ ślepych/
32:
chromych/ wyſchłych/ ktorzy czekáli poruſzenia wo=
33:
dy.

werset: 4" A' ánioł - Páńſki' sſtępował czáſu pewnego
" AbowiemG. S.
-G.

34:
w ſadzáwkę: " y wzruſzáłá ſię wodá'. A kto pierwſzy
" poruſzał wodęG.

35:
wſtąpił - do ſadzáwki' po wzruſzeniu wody/ sſtawał
-G.

36:
ſię zdrowym iákąbykolwiek zięty był niemocą.

werset: 5A
był tám


strona: 320

Rozd: 5. według Ianá.320.
1:
był tám niektory człowiek trzydźieśći y ośm lat " nie=
2:
mocą złożony'.

wł: máiąc w niemocy ſwey.
werset: 6Tego vyźrzawſzy Ieſus leżącego/
3:
y poznawſzy że iuż długi czás miał chorobę/ rzekł mu/
4:
Chceſz być zdrow?

werset: 7Odpowiedźiał mu on chory/ Pá=
5:
nie/ nie mam człowieká/ ktoryby mię wpuśćił do ſa=
6:
dzáwki gdy bywa poruſzona wodá: Bo niż ia przyi=
7:
dę/ inſzy wnidźie przedemną.

werset: 8Rzekł mu Ieſus:
8:
Wſtań/ weźmi łoże twe á chodź.

werset: 9Y nátychmiaſt
9:
zdrowym ſię sſtał on człowiek: Y wziął łoże ſwe/ y cho=
10:
dźił. A był ſzábát dniá onego.

werset: 10Mowili tedy Zydo=
11:
wie onemu vzdrowionemu; Szábát ieſt/ nie go=
12:
dźić ſię tobie łożá - twego' nośić.
-G.

werset: 11Odpowiedźiał
13:
im: Ktory mię zdrowym vczynił/ onże mi rzekł;
14:
Weźmi łoże twe/ á chodź.

werset: 12Pytáli go tedy; Ktoryż
15:
ieſt ten człowiek coć powiedźiał/ Weźmi łoże twoie
16:
á chodź?

werset: 13A on vzdrowiony niewiedźiał kto był.
17:
Abowiem Ieſus vſzedł był od rzeſze ktora byłá ná o=
18:
nym mieyſcu.

werset: 14Potym go Ieſus ználazł w kośćie=
19:
le/ y rzekł mu/ Otoś ſię sſtał zdrowym: nie grzeſzże
20:
więcey/ ábyć ſię co gorſzego nie sſtáło.

werset: 15Odſzedł on
21:
człowiek/ y oznaymił Zydom iż Ieſus ieſt ktory go z=
22:
drowym vczynił. *

Záczá: 15.
werset: 16
23:
A dla tegoż Zydowie prześládowáli Ieſuſá */ że to
* y ſsukáli iákoby go zámordowáć.G.

24:
czynił w ſzábát.

werset: 17Lecz im Ieſus odpowiedźiał: Oćiec
25:
moy " áż dotąd dźiáłá: y ia dźiáłam.
" Bog Oćiec nie ma żadnego ſsábátu, bo od początku światá wſsytko czyni, y Pan Chriſtus z nim.

werset: 18Dla teo tedy tym
26:
więcey ſzukáli Zydowie iákoby go zámordowáli: iż
27:
nie tylko gwałćił ſzábát/ ále też Bogá powiedał być
28:
Oycem ſwoim/ czyniąc ſię rownym Bogu.

werset: 19Odpo=
29:
wiedźiał tedy Ieſus/ y rzekł im: Záprawdę/ zápraw=
30:
dę mowię wam; nie możeć Syn ſam od śiebie nic
31:
czynić/ iedno co vyźrzy Oycá czyniącego. ábowiem
32:
cokolwiek on czyni/ to y Syn tákże czyni.

Chriſtus ſyn Boży, rowien Bogu Oycu.
werset: 20Boć O=
33:
ćiec miłuie Syná/ y wſzytko mu vkázuie co ſam czy=
34:
ni: y więtſze mu nád te vczynki okaże/ ábyśćie ſię wy
Ssdźiwowá=


strona: 321

Ewángeliey Rozd: 5.321.
1:
dźiwowáli.

werset: 21Abowiem iáko Oćiec wzbudza vmár=
2:
łe y ożywia: ták y Syn ktore chce ożywia.

werset: 22Boć
3:
Oćiec nikogo nie ſądźi: lecz wſzytek ſąd " dał Syno=
4:
wi:

" zlećił, poruczył.
werset: 23áby wſzyścy czćili Syná/ ták iáko czczą Oycá.
5:
Ktoć nie czći Syná/ nie czćić y Oycá/ który go po=
6:
ſłał.

werset: 24Záprawdę/ záprawdę powiedam wam/ iż kto
7:
ſłowá mego ſłucha/ á wierzy onemu ktory mię poſłał/
8:
ma żywot wieczny: y nie przyidźie " ná ſąd/ ále " przey
" ná potępienie.
" przeſsedł.7 L. G. S.

9:
dźie' z śmierći do żywotá.

Záczá: 16.
Ewángelia ná Mſzey zá vmárłe.
werset: 25
10:
Záprawdę/ záprawdę wam powiedam; żeć idźie
11:
godźiná y teraz ieſt/ gdy vmárli vſłyſzą głos Syná
12:
Bożego/ á ktorzy vſłyſzą/ ożyią.

werset: 26Abowiem iáko
13:
Oćiec ma żywot w ſobie: ták dał y Synowi áby miał
14:
żywot w ſobie:

werset: 27y dał mu władzą y " ſąd czynić/ iż
" ſąd czynić. A iż ieſt ſynem człowieczym, nie dziwuyćie ſię temuS.

15:
ieſt Synem człowieczym.

werset: 28Nie dźiwuyćieſz ſię te=
16:
mu'/ boć przychodźi godźiná/ w ktorą/ wſzyścy co ſą
17:
w grobiech/ vſłyſzą głos iego:

werset: 29Y wynidą/ ći kto=
18:
rzy dobrze czynili/ ná powſtánie żywotá: á ktorzy zle
19:
czynili/ ná powſtánie ſądu. *

Záczá: 17.
werset: 30
20:
Nie mogęć ia ſam od śiebie nic czynić. Iáko
21:
ſłyſzę/ ſądzę: á ſąd moy ieſt ſpráwiedliwy: Iż nie ſzu=
22:
kam woley moiey/ ále woley tego ktory mię poſłał *.

* Oycá.G.
werset: 31
23:
Ieſliżeć ia ſam o ſobie świádczę/ " świádectwo mo=
24:
ie nie ieſt prawdźiwe.

" rzekłby kto, że świádectwom. n. i. p.
werset: 32Inſzyć ieſt ktory o mnie
25:
świádczy: y wiem że prawdźiwe ieſt świádectwo *
* iego.NLyG. S.

26:
ktore wydawa o mnie.

werset: 33Wyśćie ſłáli do Ianá/ y
27:
dał świádectwo prawdźie.

werset: 34A ia " nie od człowieká
" nie potrzebuię swiádectwá od człowieká.

28:
świádectwo biorę: ále to mowię ábyśćie wy byli zbá
29:
wieni.

werset: 35Onći był świecą goráiącą y świecącą. A
30:
wyśćie ſię chćieli do czáſu porádowáć w świátłośći
31:
iego.

werset: 36Aleć ia mam świádectwo więtſze niż Iano=
32:
we. Abowiem vczynki ktore * dał Oćiec ábych ie wy=
* mi.N L. K. G. S.

33:
konał: te ſámy vczynki ktore ia czynię/ świádczą o
34:
mnie/ iż mię Oćiec poſłał.

werset: 37A Oćiec ktory mię po=
ſłał/


strona: 322

Rozd: 5. według Ianá.322.
1:
ſłał/ onżeć świádczył o mnie. Y nie ſłyſzeliśćie ni=
2:
gdy głoſu iego/ ániśćie oſoby iego widźieli:

werset: 38Y ſło=
3:
wá iego nie maćie w ſobie mieſzkáiącego: iż ktorego
4:
on poſłał/ temu wy nie wierzyćie.

werset: 39" Rozbierayćie'
" ábo rozbieraćie.

5:
piſmá: gdy ſię wam zda że w nich żywot wieczny
6:
maćie: " á oneć ſą ktore ſwiádczą o mnie:
" To ieſt, choć one ſą kt: wſsákże wy do mnie.

werset: 40á do mnie
7:
przyść niechcećie/ ábyśćie mieli żywot.

werset: 41Chwały
8:
od ludźi nie biorę.

werset: 42Alem poznał was iż miłośći
9:
Bożey nie maćie w ſobie.

werset: 43Iaćiem przyſzedł " w imię
" chwały oycowskiey ſsukáiąc, ábo, posłány od Oycá.

10:
Oycá mego'/ á " nie przyimuiećie mię' ieſliby przyſzedł
" nie przyięliśćie mięN L.

11:
inny " w imię ſwe' onego przyimiećie.
" chwały ſwey ſzukáiąc, nie posłan od Bogá.

werset: 44Iákoż wy
12:
możećie wierzyć/ ktorzy ſię w chwale iedni od drugich
13:
kochaćie: á chwały ktora od ſámego Bogá ieſt/ nie
14:
ſzukaćie?

werset: 45Nie mniemayćieſz ábych ia was oſkár=
15:
żáć miał v Oycá: ieſtći ktory was oſkarża Moyzeſz/
16:
w ktorym wy nádźieię maćie.

werset: 46Bo gdybyśćie wie=
17:
rzyli Moyzeſzowi: wżdybyśćie y mnie wierzyli: bo=
18:
wiem on o mnie piſał.

werset: 47Lecz ieſli iego piſmom nie
19:
wierzyćie: iákoż moim ſłowom vwierzyćie?


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Sadzáwká.) Temu wielkiemu cudowi y okolicznośćiom iego
22:
przypátrzyć ſię godzi. Naprzod tu widziemy/ iż Pan Bog/ bez ża=
23:
dnego vbliżenia czći y chwały ſwey/ y owſzem z wielkim iey ro=
24:
zmnożenim/ dáie moc cudow y vzdrawiánia wodzie y innemu
25:
ſtworzeniu.
Cudá przez wodę.
Druga/ iż tę moc dáie poſpolićie rzeczom poświę=
26:
conym/ á ná chwałę ſwą obroconym. Bo y tá owcza ſadzáwká
27:
dla tego ták byłá názwána/ iż w niey owce y innych bydląt mię=
28:
ſá pierwey bywáły omywáne/ á potym ofiárowáne/ y przetoż tę
29:
moc miáłá/ dla zálecenia ofiar zakonnych.
Przez rzeczy święte.
Dáleko tedy więcey
30:
vznáwáć y wyznáwáć mamy podobne cudá y ſpráwy Boże przy
31:
ofierze Mſzey S. y przy Sákrámentách nowego zakonu vczynio=
32:
ne: ktore niewierni hæretycy odrzucáią/ y zá báśni máią: iż nie
33:
znáią piſmá/ áni mocy Bożey. Trzećia/ iż to cudo bywáło nie
34:
ná káżdym/ ále ná pewnym mieyſcu/ w Hieruzálem/ y w tey ſadzá=
35:
wce.
Ná pewnych mieyſcách.
A k temu nie káżdego ále pewnego czáſu: á ráczey w wiel=
36:
kie świętá/ wielkonocne ábo świąteczne/ gdy ſię nawięcey ludzi
Ss 2ſchodźiło/


strona: 323

Ewángeliey Rozd: 5.323.
1:
ſchodziło/ á niżli we dni powſzednie. Przetoż nie dziw/ iż tákże in=
2:
ne cudá nie dzieią ſię wſzędy: ále tylko ná niektorych mieyſcách/
3:
á zwłaſzczá przy grobiech/ przy reliquiách/ przy obráziech y pámią=
4:
tkách Pánny Máriey y innych świętych: y więcey we dni pá=
5:
miątkom ich náznáczone/ ábo w inſze vroczyſte świętá/ á niżli w
6:
inne dni.
Swięći ſą pewnym mieyſcam przełożeni.
Czwarta/ iż ániołowie y inni pewni á oſobni święći
7:
ſą pátronámi y przełożonemi pewnych mieyſc/ ná ktorych ſię tákie
8:
cudá dzieią: A iż nie iednáką moc y łáſkę cudow Pan Bog dáie
9:
káżdemu świętemu y káżdemu mieyſcu: ále inſzą temu á inſzą o=
10:
wemu.
Odpuſty.
Piąta/ ſtąd vpada oná wymowká hæretycka/ iż Pan
11:
Bog ieſt wſzędy/ nie trzebá go po świećie ſzukáć: nie potrzebá po
12:
odpuśćiech chodzić/ y wſpomożenia od świętych/ ábo od inſzego
13:
ſtworzenia czekáć: ále doſyć ieſt wierzyć/ á Bogu vfáć. Bo ácz
14:
Pan Bog ieſt wſzędy/ ále nie wſzędy cudá czyni/ y nie wſzędy ie=
15:
dnáko wſpomaga. Gdyż tu oto widziſz/ iż żaden ináczey nie
16:
mogł być vzdrowion/ iedno ktory ná ono mieyſce przyſzedł/ y w
17:
ſadzáwkę wſtąpił/ y w niey ſię ćieleſnie omył: y nie inſzego czáſu/
18:
iedno kiedy ánioł onę wodę wzruſzył. Szoſta/ iż Pan Bog ma
19:
cudá w mocy ſwey/ y ná woley ſwoiey: y czyni ie gdy mu ſię po=
20:
doba.
Pan Bog cudá czyni kiedy raczy.
Bo y tu tylko ieden bywał vzdrowiony.
Figurá krztu S. Chriſtus y bez Sákrámentow zbáwić może.
Siodma/ iż tá
21:
wodá byłá figurą krztu S. ktory wſzytkie duſzne choroby vzdra=
22:
wia. Nákoniec/ iż iáko tu Pan Chriſtus ſwą oſobną mocą vzdro
23:
wił tego chorego/ ktory przez ták wiele lat nie mogł ſię doczekáć/
24:
áby go do oney wody było donieśiono: ták też zbawia doroſłe
25:
ludzie/ ktorzy beze krztu vmieráią: ieſli iedno z ſercá prágnęli/ y
26:
ſzukáli áby ie okrzczono: ále do tego przyść nie mogli.
27:
Nie grzeſsże więcey.) Stąd znáć/ że tá iego ták długa chorobá
28:
byłá ſkaránim zá grzechy iego. A iż prozno ludzie choroby ſwe
29:
inſzym przyczynom przyrodzonym przypiſuią/ y prozno v świátá
30:
pomocy ſzukáią/ poki przyczyny choroby nie oddalą.
Grzech ieſt przyczyną chorob y wſsytkiego złego.
Y przetoż
31:
chwálebne ieſt kośćielne roſkazánie/ áby ſię chorzy ludzie pierwey
32:
przez ſpowiedz y pokutę z Bogiem poiednáli: á potym dopiero
33:
ćieleſnych lekarſtw vżywáli.
34:
Czyniąc ſię rownym Bogu.) Oto iáſne mieyſce przećiw Aria=
35:
nom/ że Pan Chriſtus ieſt Bogu Oycu rowny y ſpołiſtny: to
36:
ieſt/ iedney y teyże z nim nátury y wſzechmocnośći.
Chriſtus ſpołiſtny Oycu.
Czego tu ſze=
37:
śćioráko dowodzi.
1.
Naprzod z ſtrony ſtworzenia: Bo iáko ie=
38:
dno y toż ieſt Boſtwo: ták też iedná ieſt moc y ſpráwá Oycá y
39:
Syná.
2.
Drugie/ z ſtrony vmárłych wſkrzeſzenia y ożywienia.
3.

40:
Trzećie/ z ſtrony wſzytkiego świátá ſądzenia.
4.
Czwarte/ iż iáko ie=
dno ieſt


strona: 324

Rozd: 5. według Ianá.324.
1:
dno ieſt Boſtwo/ ták też iedná ieſt cześć y chwałá Oycá y Syná.
2:
Bo kto Synowi mnieyſzą cześć wyrządza/ ten go zá Bogá nie
3:
ma.
5.
Piąte/ z ſtrony duſz ludzkich ożywienia.
6.
Náoſtátek/ z ſtrony
4:
wſzytkich zmárłych przed wálnym ſądem do żywotá przywrocenia.
5:
Ták dał y Synowi.)
Oćiec dał Synowi żywot przez porodzenie wieczne.
Bog Oćiec/ iáko właſny Oćiec/ dał Sy=
6:
nowi żywot tenże ktory ſam ma: ábo ráczey/ ktory on ſam ieſt/
7:
nie z iákiey potrzeby/ áni dárem/ ále z przyrodzenia: vrodziwſzy
8:
go ná wſzem rownego y podobnego ſobie przede wſzemi wieki.
9:
A ták Syn ma w ſobie tenże żywot/ ktory ma y Oćiec: iż ieſt
10:
tymże Bogiem co y Oćiec. A z ſtrony záś człowieczeńſtwá dał
11:
mu moc ſądzenia: iż ieſt Synem człowieczym. To ieſt/ iż przy=
12:
ſtáło áby ſędzia ludzi był nie ſámym Bogiem niewidziánym/ ále
13:
y człowiekiem/ ktoregoby ludzie oczymá ćieleſnymi widzieć y oglą=
14:
dáć mogli. Abo iż ktory ſię ták vniżył/ że ſię dla ludzi sſtał Sy=
15:
nem człowieczym/ temu Bog ſpráwiedliwie dał tę moc ſądzenia/
16:
áby ná imię iego kłániáło ſię wſzelkie koláno.
17:
Nie od człowieká świádectwo biorę.) Acz Pan Chriſtus świáde=
18:
ctwá od ludzi nie potrzebował: gdyż miał dáleko więtſze świá=
19:
dectwá od Bogá y od cudow: wſzákże iednák dla ludzi vżywał
20:
świádectw ludzkich. Bo Ian krzćićiel ná to był poſłan od Bogá/
21:
áby o nim świádczył. Y wy práwi Apoſtołowie będźiećie świád=
22:
czyć/ iżeśćie od początku zemną. Y będziećie mi świádkámi w
23:
Ieruzálem y we wſzytkim Zydoſtwie/ y áż do końcá ziemie.
Swiádectwá o Chryſtuśie.

24:
Rozbierayćie piſmá.) Abo rozbieraćie/ wedle Cyryllá. Bo y
25:
Græckie y Láćińſkie/ oboiáko ſię rozumieć może. A obácz/ iż to
26:
mowi nie do poſpolitego człowieká/ ále do Doktorow y w piśmie
27:
náuczonych/ ktorych to był właſny vrząd/ w piśmie ſię obieráć.
28:
Y nie mowi/ czytayćie/ ále rozbierayćie/ ábo bádayćie ſię piſmá.
29:
Boć y Zydzi y hæretycy piſmá czytáią/ ále ie nie dobrze rozumieią:
30:
y przetoż Zydzi Chriſtuſá/ á hæretycy kośćiołá powſzechnego w
31:
nim opiſánego widzieć y vznáć nie mogą. K temu nie rzekł: Tego
32:
ábo owego piſmá/ ále zgołá piſmá. Bo żadnego piſmá Pan
33:
Chriſtus nie odrzućił/ żadnego nie czynił fáłſzywym áni podey=
34:
zrzánym/ iáko czynią dziśieyſzy odſzczepieńcy.
Piſmá iáko rozbieráć mamy.

35:
Ieſliby przyſsedł inny.) Antychriſt przyidzie nie w imię Chri=
36:
ſtuſowe/ ále w imię ſwoie: ktorego Zydzi zá Meſſyaſzá przyimą.
37:
Ták to mieyſce rozumieią ſtárzy Doktorowie/ Chryſoſtom y Cy=
38:
ryllus ná to mieyſce. Ambroży/ Hieronym/ Auguſtyn/ Irenæus/
39:
Theodoretus/ y inni.
Antychriſt.
Ss 3Rozdźiał


strona: 325

Ewángeliey Rozd: 6.325.
rozdział: 6
1:
ROZDZIAL VI.
TRZECIA CZESC o ſpráwách Pánskich w Iudskiey ziemi y w Gálileiey, około trzećiey Páſchy y po niey.

2:
5 Pięćiorgiem chlebá nákarmił 5000. mężow. 15 Vchodzi
3:
przed tymi co go chćieli krolem vczynić. 19 Chodzi po morzu.
4:
27 Vczy ich o niebieſkim chlebie. 35 y 48 A iż on ieſt chlebem
5:
żywotá. 53 Y ćiáło iego prawdziwie ieſt pokarm/ ktorego poży=
6:
wáć potrzebá. 60 Niektorzy vczniowie obráżeni mową iego.
7:
66 Odchodzą od niego. 68 A Apoſtołowie trwáią przy nim.
8:
70 Z ktorych iednego dyabłem názywa.
Ewángelia w 4. Niedzielę w Poſt.
werset: 1
9:
P
Otym Ieſus odſzedł zá morze Gálileyſkie/
10:
- ktore ieſt' Tyberyádſkie:
-G.

werset: 2y ſzłá zá nim rze=
11:
ſza wielka/ iż widźieli znáki * ktore czynił nád
* iego.G.

12:
chorymi.

werset: 3Wſzedł tedy Ieſus ná gorę: y śiedźiał
13:
tám z vczniámi ſwemi.

werset: 4A byłá blizko Páſchá/
14:
święto Zydowſkie.

Záczá: 18.
werset: 5
15:
Podniozſzy tedy oczy Ieſus/ y vyźrzawſzy iż wiel=
16:
ka rzeſza idźie do niego/ rzekł do Philippá: Skąd
17:
kupiemy chlebá/ żeby ći iedli?

werset: 6A mowił to kuſząc
18:
go: bo ſam wiedźiał co miał czynić.

werset: 7Odpowiedźiał
19:
mu Philip: Zá dwieśćie groszy chlebá nie doſyć im
20:
będźie/ żeby * káżdy máło co wźiął.
* z nich.G. S.

werset: 8Rzekł mu ieden
21:
z vczniow iego/ Andrzey brát Symoná Piotrá:

werset: 9
22:
Ieſt tu iedno pácholę/ co ma pięćioro chlebá ię=
23:
czmiennego y dwie rybie: ále coż to ieſt ná ták wie=
24:
lu?

werset: 10Rzekł tedy Ieſus: Każćie ludźiom vśieść.
25:
A było trawy dość ná onym mieyſcu. A ták vśiádło
26:
mężow w liczbie iákoby pięć tyśięcy.

werset: 11Wźiął tedy
27:
Ieſus on chleb: á dźięki vczyniwſzy/ rozdał * śiedzą=
* vczniom, á vczniowie.G.

28:
cym. tákże y z ryb ile chćieli.

werset: 12A gdy ſię náiedli/
29:
rzekł vczniom ſwoim: Zbierzćie zbywáiące vłomki/
30:
" áby nie zginęły'.

" żeby nic nie ginęło.G.
werset: 13Zebráli tedy/ y nápełnili dwána=
31:
śćie koſzow vłomkow z pięćiorgá chlebá ięczmienne=
32:
go/ ktore zbywáły tym co iedli.

werset: 14Oni tedy ludźie vy=
33:
rzawſzy cud ktory Ieſus vczynił/ mowili; Iż ten ieſt
34:
prawdźiwie on Prorok ktory miał przyść ná świát.

Tedy


strona: 326

Rozd: 6. według Ianá.326.
Záczá: 19.
werset: 15
1:
Tedy Ieſus poznawſzy iż mieli przyść " áby go por=
2:
wáli y vczynili' krolem/ " vćiekł' záſię ſam ieden ná
" y porwáć go, áby go vczynili.G.
" vſsedł.G.

3:
gorę. *

werset: 16
4:
A gdy był wieczor/ sſtąpili vczniowie iego do
5:
morzá.

werset: 17A wśiadſzy w łodź/ iecháli zá morze do Ká=
6:
phárnaumá/ á iuż ſię było zmierzkło: á Ieſus był nie
7:
przyſzedł do nich.

werset: 18A morze/ z powſtánia wielkiego
8:
wiátru/ burzyć ſię poczynáło.

werset: 19Gdy tedy odpłynęli
9:
iákoby ná dwudźieſtu y piąći ábo ná trzydźieśći ſtá=
10:
iow: vyźrzeli Ieſuſá chodzącego po morzu/ á przy=
11:
bliżáiącego ſię ku łodźi/ y vlękli ſię.

werset: 20Lecz on im
12:
rzekł: Iaćiem ieſt/ nie boyćie ſię.

werset: 21A ták go chćieli
13:
wźiąć do łodźi: á nátychmiaſt łodź przypłynęłá do
14:
źiemie do ktorey iácháli.

werset: 22Názáiutrz/ rzeſza ktora
15:
ſtałá zá morzem/ bacząc że tám nie było drugiey ło=
16:
dźi tylkoż oná iedná */ á iż Ieſus nie wſzedł był w łodź
* w ktorą byli wśiedli vczniowie iego.G.

17:
z vczniámi ſwemi/ ále ſámi vczniowie iego viecháli:

werset: 23
18:
á drugie łodźie przyſzły były od Tyberyády/ nie dále=
19:
ko mieścá gdźie iedli chleb " po Páńſkim dźięk czynie=
20:
niu.

" dziękuiąc BoguN L.
werset: 24Gdy tedy obaczyłá rzeſza/ iż tám nie było Ie=
21:
ſuſá/ áni vczniow iego; wśiedli w łodźie/ y przeprá=
22:
wili ſię do Káphárnaumá ſzukáiąc Ieſuſá.

werset: 25A zná=
23:
lazſzy go zá morzem/ rzekli mu: Rabbi/ kiedyś tu
24:
przybył?

werset: 26Odpowiedźiał im Ieſus/ y rzekł: Zápra=
25:
wdę/ záprawdę mowię wam; ſzukaćie mię nie prze=
26:
to iżeśćie widźieli cudá/ ále iżeśćie chleb iedli/ y ná=
27:
iedliśćie ſię byli.

Zácz: 20.
werset: 27Spráwuyćieſz nie pokarm ktory
28:
ginie/ ále ktory trwa ku żywotowi wiecznemu/ kto=
29:
ry wam da Syn człowieczy. Abowiem tego Oćiec
30:
Bog " zápieczętował.

" to ieſt ſwym świádectwem, iáko pieczęćią potwierdził zá ſyná ſwego
werset: 28Rzekli tedy do niego: Coż
31:
dźiáłáć mamy ábyſmy czynili vczynki Boże?

werset: 29Od
32:
powiedźiał Ieſus/ y rzekł im: Toć ieſt dźieło " Bo=
33:
że/ ábyśćie wierzyli w tego ktorego on poſłał.
" To ieſt, Bogu wdzięczne.

werset: 30Rze=
34:
kli mu tedy: coż ty wżdy zá znák czyniſz/ ábyſmy vy=
źrzeli/


strona: 327

Ewángeliey Rozd: 6.327.
1:
źrzeli/ y wierzyli tobie? Coż dźiáłaſz?

werset: 31Oycowie
2:
náſzy iedli " mánnę ná puſzczy. iáko ieſt nápiſano:
" Po Cháldeysku Mánná, po Zydowsku Man.

3:
Chleb z niebá dał im ku iedzeniu.

werset: 32Rzekł im tedy
4:
Ieſus: Záprawdę/ záprawdę mowię wam; Nie
5:
Moyzeſzći wam dał chleb z niebá: áleć Oćiec moy
6:
dáie wam chleb z niebá prawdźiwy.

werset: 33Abowiem
7:
chleb Boży ieſt ktory z niebá sſtąpił/ y dawa żywot
8:
świátu.

werset: 34Rzekli tedy do niego: Pánie/ day nam
9:
záwżdy tego chlebá. A Ieſus im powiedźiał:

Záczá: 21.
werset: 35
10:
Iamći ieſt chleb " żywotá: kto do mnie przy=
" ktory dáie żywot. Hebráiſm.

11:
chodźi/ łáknąć nie będźie: á kto wierzy w mię/ nigdy
12:
nie vprágnie.

werset: 36Alemći wam powiedźiał/ iżeśćie mię
13:
y widźieli/ y nie wierzyćie mi.

Ewángelia ná Mſzey zá vmárłe.
werset: 37
14:
Wſzytko co mnie Oćiec/ do mnie przyi=
15:
dźie: á tego co do mnie przyidźie/ nie wyrzucę precz.

werset: 38
16:
Bom sſtąpił z niebá/ nie iżbych czynił wolą moię;
17:
ále wolą onego ktory mię poſłał.

werset: 39" Abowiem tá'
" A táG. S.

18:
ieſt wola onego ktory mię poſłał/ Oycá: ábym nic z
19:
tego wſzytkiego co mi dał/ nie ſtráćił; ále bym to w=
20:
ſkrześił w oſtáteczny dźień.

Záczá: 22.
werset: 40" A táć' ieſt wola " Oycá mego'/ ktory mię poſłał:
" Abowiem táN G. S.
" tego.G.

21:
iżby káżdy ktory widźi Syná/ á wierzy weń/ miał ży=
22:
wot wieczny: á ia go wſkrzeſzę w oſtátni dźień. *

werset: 41
23:
A przetoż Zydowie ſzemráli o nim/ iż powiedał;
24:
Iamći ieſt chleb * ktory z niebá sſtąpił:
* żywy.N L. K.

werset: 42y mowili:
25:
Izaż ten nie ieſt Ieſus ſyn Iozephow/ ktorego my
26:
oycá y mátkę znamy? Iákoż tedy ten powiáda; I=
27:
żem z niebá sſtąpił?

werset: 43Odpowiedźiał tedy Ieſus/ y
28:
rzekł im: Nie ſzemrzyćie miedzy ſobą.

Ewángelia ná Swiateczną Srzodę.
werset: 44
29:
Zadenći do mnie przyść nie może/ ieſli go Oćiec
30:
ktory mię poſłał/ nie poćiągnie: á ia go wſkrzeſzę w
31:
oſtáteczny dźień.

werset: 45Ieſt nápiſano w Prorocech: Y
32:
będą wſzyścy náuczeni od Bogá. Wſzelki * kto ſłyſzał
* tedy.G.

33:
od Oycá/ y náuczył ſię/ przychodźi ku mnie.

werset: 46Nie
iżećby


strona: 328

Rozd: 6. według Ianá.328.
1:
iżećby kto oycá widźiał/ oprocz tego ktory ieſt od
2:
Bogá: tenći widźiał Oycá.

werset: 47Záprawdę/ zápraw=
3:
dę wam powiedam: Kto wierzy w mię/ ma żywot
4:
wieczny.

Záczá: 23.
werset: 48
5:
Iamći ieſt chleb żywotá.

werset: 49Oycowie wáſzy ie=
6:
dli mánnę ná puſzczy: á pomárli.

werset: 50Tenći ieſt chleb
7:
ktory z niebá sſtąpił: áby ten coby go pożywał/ nie
8:
vmárł.

Ewángelia ná Mſzey zá vmárłe.
werset: 51
9:
Iamći ieſt chleb on żywy/ ktorym z niebá sſtą=
10:
pił. Ieſliby kto pożywał tego chlebá/ żyć będźie ná
11:
wieki. A chleb ktory ia dam/ ieſtći moie ćiáło * zá ży=
* ktore ia dam.G.

12:
wot świátá. *

werset: 52
13:
Wádźili ſię tedy Zydowie miedzy ſobą/ mowiąc:
14:
Iákoż nam ten może dáć ćiáło - ſwe' ku iedzeniu?
-G.

werset: 53
15:
Rzekł im tedy Ieſus: Záprawdę/ záprawdę wam
16:
powiedam: Ieſlibyśćie nie iedli ćiáłá Syná człowie=
17:
czego/ y nie pili krwie iego/ " nie będźiećie mieć' ży=
" nie maćie.G.

18:
wotá w ſobie.

Zácz: 24.
werset: 54
19:
Ktoć pożywa ćiáłá mego/ y pije moię kreẃ/ ma
20:
żywot wieczny: á ia go wſkrzeſzę w oſtátni dźień. *

Ewángelia ná Swięto Ciáłá Bożego.
werset: 55
21:
Abowiem ćiáło moie prawdźiwie ieſt pokarm:
22:
á krew moiá prawdźiwie ieſt napoy.

werset: 56Kto pożywa
23:
mego ćiáłá/ á pije moię kreẃ/ we mnie mieſzka/ á ia
24:
w nim.

werset: 57Iáko mię poſłał żywiący Oćiec/ y ia ży=
25:
wię dla Oycá: á kto mnie pożywa/ y on żyć będźie
26:
dla mnie.

werset: 58Tenći ieſt chleb ktory z niebá sſtąpił.
27:
Nie iáko oycowie wáſzy iedli mánnę/ y pomárli. Kto
28:
pożywa tego chlebá/ żyć będźie ná wieki. *

werset: 59
29:
To mowił w bożnicy vcząc w Káphárnaumie.

werset: 60
30:
Wiele ich tedy z vczniow iego ſłucháiąc/ mowili:
31:
Twárda ieſt tá mowá - y' ktoż iey ſłucháć może?
-G. S.

werset: 61A
32:
wiedząc Ieſus ſam w ſobie iż o tym ſzemráli vcznio=
33:
wie iego/ rzekł im: To was obraża?

werset: 62Coż gdyby=
34:
śćie widźieli Syná człowieczego wſtępuiącego tám
Ttkędy był


strona: 329

Ewángeliey Rozd: 6.329.
1:
kędy był pierwey?

werset: 63Duchći ieſt ktory ożywia: ćiá=
2:
ło nic nie pomaga. Słowá ktore ia wam mowię/
3:
duchem * y żywotem ſą.
* ſą.G.

werset: 64Ale ſą niektorzy z was/ co nie
4:
wierzą. Abowiem wiedźiał od początku Ieſus/ kto=
5:
rzy byli co nie wierzyli/ y kto go wydáć miał.

werset: 65Y mo=
6:
wił: Dla tegomći wam powiedźiał; iż żaden nie
7:
może przyść do mnie/ ieſliby mu nie było dano od Oy=
8:
cá moiego.

werset: 66
9:
Od tego czáſu wiele vczniow iego " od=
10:
ſtąpiło názad': y dáley z nim nie chodźili.
" opuśćili go.

werset: 67Rzekł
11:
tedy Ieſus do dwunaśćiu: Zali y wy odbieżeć mię
12:
chcećie?

werset: 68Odpowiedźiał mu tedy Symon Piotr:
13:
Pánie/ do kogoż od ćiebie poydźiemy? gdyż ty maſz ſło=
14:
wá żywotá wiecznego.

werset: 69A " my wierzymy' y pozná=
" myſmy vwierzyli1 L. G.

15:
liſmy żeś ty ieſt Chriſtus Syn " Boży'.

" Bogá żywego2 L. G. S.
werset: 70Odpowie=
16:
dźiał im Ieſus: Izalim ia nie dwunaśćie was obrał:
17:
á ieden z was ieſt " dyabeł'?

" dyabelski człowiek, potwarcá y zdraycá.
werset: 71A mowił o Iudaſzu " Sy=
" Symoná SkáriotáN L. S.

18:
monowym Iſzkáryoćie'. Bo go ten wydáć miał/ bę=
19:
dąc iednym ze dwunaśćie.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Pokarm ktory wam da Syn człowieczy.) Przez ten pokarm Cy=
22:
rillus y Auguſtyn S. rozumieią tenże/ o ktorym niżey mowi:
23:
Ciáło moie prawdziwie ieſt pokarm/ ktore ſłowá ćiż Doktoro=
24:
wie/ y inni poſpolićie/ wykłádáią o Ciele Páńſkim w świętym
25:
Sákrámenćie.
Ciáło Panskie pokarm.

26:
Abowiem tego Bog Oćiec zápieczętował.) Iż iáko Auguſtyn wy=
27:
kłáda/ w człowieczeńſtwie iego wyráził Boſtwo ſwe iáko pieczęć/
28:
przez onę vniją/ ktorą ten człowiek ieſt Bogiem. Acz y według
29:
Boſtwá (iáko Cyrillus y Hilárius mowi) Syn Boży ieſt názwá=
30:
ny obrázem/ pieczęćią Oycowſką wyráżonym: iż od Oycá wziął
31:
wſzytkę iſtność iego.
Syn Boży iáko zápieczętował.

32:
Nie poćiągnie go.) Nie żeby ludziom wolność ich odeymował/
33:
áby ie przyćiſkał po niewoley. Boże vchoway ták rozumieć.
34:
(mowi Theophiláktus y Chryſoſtom S.)
Wolność ludzka
Ciągnie tedy Oćiec
35:
nie gwałtem áni przymuſzeniem/ ále oświeceniem y kochániem/
36:
ták iáko Poetá powiedział. Ciągnie káżdeo roſkoſz właſna iego.
37:
Iedli mánnę.) To przećiw nowowiernikom/ ktorzy mowią iż
Virgil.
Oycowie


strona: 330

Rozd: 6. według Ianá.330.
1:
Oycowie ſtárego teſtámentu/ ktorzy mánny pożywáli/ tegoż du=
2:
chownego pokármu co y my pożywáli. Abowiem tu Pan czyni
3:
wielką rozność miedzy mánną/ á miedzy tym chlebem niebieſkim.
4:
Bo mánná byłá tylko figurá tego naſwiętſzego Sákrámentu/ ácz
5:
nacelnieyſza y nazacnieyſza/ lecz ten Sákráment ieſt ſámá rzeczy=
6:
wiſta prawdá. Oná nieiákiem ſpoſobem sſtępowáłá z niebá:
7:
ále dáleko więcey ten Sákráment. Oney pożywano w drodze y
8:
w ćiągnieniu do ziemie obiecáney: ále więcey tego Sákrámentu.
9:
Oná byłá daná wſzytkim ktorzy ią mieć chćieli: dáleko więcey
10:
náſz Sákráment. Oney máła cząſtká ták wiele czyniłá/ iáko y na=
11:
więcey: tákże kázda cząſtká náſzego Sákrámentu. Onę chowa=
12:
no ná dni ktorych ſię zbieráć nie godziło: chowáią y náſz Sákrá=
13:
ment. Onę chowano ná pámiątkę w ſkrzyni teſtámentu: dáleko
14:
ſłuſzniey chowáć maią náſz Sákráment.
Porownánie mánny z S. Sákrámentem.
Tám Zydzi ſzemráli prze=
15:
ćiwko niey/ y brzydzili ſię ią: y tu hæretykowie dáleko więcey ſze=
16:
mrzą. Oná mánná karmiłá y pośiláłá ćiáłá ná puſzczy: á náſz
17:
Sákráment nie tylko ćiáłá/ ále y duſze pośila.
18:
Chleb ktory ia dam.) Theophiláktus ták ná to mieyſce piſze:
19:
Tu nam iáśnie mowi o pożywániu ćiáła ſwego w S. Sákrá=
20:
menćie. A obácz/ iż chleb ktorego my w Sákrámenćie pożywa=
21:
my/ nie ieſt tylko znák ábo figurá Ciáłá Páńſkiego/ ále ſámo Ciá=
22:
ło Páńſkie. Bo nie rzekł: Chleb ktory ia dam/ ieſt figurá Ciáłá:
23:
ále ieſt Ciáło moie. Przemienia ſię bowiem on chleb/ táięmnymi
24:
ſłowy (przez święte przeżegnánie y sſtąpienie Duchá S.) w Ciáło
25:
Páńſkie.
W Sákrámenćie nie ieſt figurá ále prawdá.
Bo y chleb on ktorego Pan Ieſus/ obcuiąc ná świećie
26:
pożywał/ przemieniał ſię też w Ciáło y sſtawał ſię podobny świę=
27:
temu Ciáłu iego. Przetoż y teraz przemienia ſię chleb w Ciáło ie=
28:
go. Acz ſię nam nie widzi Ciáło/ ále chleb: ábyſmy ſię nie brzy=
29:
dzili iedzą iego. To Theophiláktus/ y więcey.
30:
Iákoż ten może.) Nie wierzyli ći/ iż Pan Chriſtus był Bogiem/
31:
ktoremu nic nie ieſt niepodobno.
Wiáry potrzebá o S. Sákrámenćie.
Ale my karząc ſię ich grzechámi
32:
(ſłowá ſą Cyrillá S.) mocnie wierzmy ſłowam Chriſtuſowym o
33:
tych táięmnicách: á nigdy w ták wyſokich rzeczách tego ſłowá
34:
(Iáko) áni mowmy/ áni pomyślaymy. Zydowſkie bowiem to
35:
ſłowo ieſt/ y przyczyná wiecznego potępienia. Gdy tedy Bog
36:
ſpráwuie/ nie pytaymy/ Iáko? ále ſpoſob y znáiomość vczynku
37:
tego iemu ſámemu zoſtáwuymy. To wſzytko Cyrillus. Wſzákże
38:
kto ſię nie z vporu/ ále z pokory pyta/ áby ſię náuczył: iáko na=
39:
świętſza Pánná do ániołá mowiąc: Iákoż to będźie? rć. ten
40:
niech ſłuchá ánielſkiey odpowiedzi: iż ſię to dzieie ſpráwą Du=
Tt 2chá S.


strona: 331

Ewángeliey Rozd: 6.331.
1:
chá S. A iż v Bogá nic nie ieſt niepodobno. Ták Damaſce=
2:
nus lib: 4. cap: 14.
3:
Ieſlibyśćie nie iedli Ciáłá.) Tymi ſłowy (mowi Auguſtyn S.)
4:
záleca nam Pan Sákráment Ciáłá y krwie ſwoiey. Gdyż to te=
5:
dy mowi o żywoćie ten ktory ſam ieſt żywot/ będzie temu czło=
6:
wiekowi ſmierć á nie żywot/ ktory kłamcą czyni żywot: to ieſt/ kto=
7:
ry nie wierzy ſłowom Chriſtuſowym. A Leo wielki ták: Gdyż
8:
to Pan náſz mowi: Ieſli nie będziećie ieść Ciáłá rć. ták go poży=
9:
waymy/ ábyſmy nic nie wątpili o prawdzie Ciáłá y krwie Chri=
10:
ſtuſowey w S. Sákrámenćie.
Prawdziwe Ciáło ieſt w Sákrámenćie.
Bo to vſty bierzemy/ co ſercem
11:
wierzymy. Y prozno ten odpowieda Amen/ ktory dyſputuie o
12:
tym co przyimuie.
13:
Y nie pili krwie.) Z tego mieyſcá hæretykowie dowodzić chcą/
14:
że potrzebne ieſt przyimowánie Sákrámentu pod oboią oſobą.
15:
Ale to ſłáby dowod. Bo/ wedle ich mniemánia/ w tym cáłym Ro=
16:
zdziale/ nic ſię nie mowi o Sákrámentálnym pożywániu Ciáłá
17:
y krwie Páńſkiey: iedno tylko o duchownym pożywániu Chri=
18:
ſtuſá przez wiárę weń. A ták nic tu nie máią áni zá iedną/ áni zá
19:
drugą oſobą. Ale rozumieiąc też o Sákrámenćie/ iáko Kátholi=
20:
cy rozumieią/ przećię tu nie naydą podpory oboiey oſoby. Bo tu
21:
Pan nie wſpomina áni kielichá áni winá. A ktorzy pod iedną o=
22:
ſobą Chriſtuſá pożywáią/ ći y ćiáło iego iedzą y krew piją. Gdyż
23:
pod iedną oſobą ieſt prawdziwe Ciáło y krew iego. Bo Pan
24:
Chriſtus więcey nie vmiera/ y więcey rozdzielon być nie może.
Vżywánie Sákrámentu pod iedną oſobą.

25:
A ia go wskrzeſsę.) Iáko ſyn żywie przez oycá/ (mowi Hilári=
26:
us) ták my przez Ciáło Chriſtuſowe/ ktorego w S. Sákrámenćie
27:
pożywamy.
Ciáło Pánskie obżywia ćiáłá náſse.
A Cyrillus: Iáko/ práwi/ iſkrá ogniá w śiano ábo
28:
w ſłomę wrzucona/ wſzytko zápala: ták ſłowo Boże przez poży=
29:
wánie Ciáłá iego w S. Sákrámenćie z náturą náſzą ſkázitelną
30:
złączone/ czyni áby oná wſzytká powſtáłá nieśmiertelna y chwá=
31:
lebna. A Irenæus: Ciáłá náſze (mowi) przyimuiąc Ciáło Páń=
32:
ſkie w Sákrámenćie/ iuż nie ſą ſkázitelne/ ále máiące nádzieię
33:
zmartwychwſtánia. Bo iáko S. Grzegorz Niſſeńſki vczy: Ciá=
34:
ło Chriſtuſowe bywa przyimowáne w ćiáłá wiernych ludzi: áby
35:
tym złączenim z nieśmiertelnym/ człowiek też był nieśmiertelno=
36:
śći vczeſtnikiem.
37:
Ciáło moie prawdziwie.) Iż/ iáko dobrze mowi Euthymius/
38:
nie pod figurą/ áni pod podobieńſtwem: ále właśnie/ prawdzi=
39:
wie y rzeczywiśćie/ Ciáło y krew Páńſka bywa przyimowána w
40:
S. Sákrámenćie.
Ciáłá Pánskiego prawdziwie pożywamy w S. Sákrámenćie.
Boby ináczey prawdziwie pokármem nie było
Ciáło y


strona: 332

Rozd: 6. według Ianá.332.
1:
Ciáło y krew iego/ gdyby nie mogło być prawdziwie pożywáne.
2:
Kto pożywa tego chlebá.) Stąd widzimy/ że przyimowánie S.
3:
Sákrámentu pod iedną oſobą chlebá/ doſyć ieſt ku zbáwieniu y ku
4:
żywotowi wiecznemu. Gdyż vżywáiący tego chlebá/ oto ma ży=
5:
wot wieczny. Y kto/ práwi/ pożywa mnie ten będzie żył dla mnie.
6:
Lecz kto Ciáłá Páńſkiego pożywa pod oſobą chlebá/ ten cáłego
7:
y żywego Chriſtuſá pożywa: gdyż on raz vmárſzy więcey nie v=
8:
miera.
Vżywánie Sákrámentu pod iedną oſobą.
Niewinnie tedy hæretykowie kośćioł S. powſzechny po=
9:
twarzáią/ żeby ludziom miał co viąć z iſtnośći/ z mocy/ z ſkutku
10:
y z pożytkow tego Sákrámentu/ dawáiąc gi pod iedną oſobą.
11:
Oni ſámi ludzie oſzukáli/ odiąwſzy im iſtotę y prawdę Ciáłá Páń=
12:
ſkiego z tego Sákrámentu/ y ze wſzytkimi pożytki y ſkutkámi ie=
13:
go. Gdyż v nich nie máſz nic iedno proſty chleb á proſte wino:
14:
ktorego ná ſąd y ná potępienie pożywáią/ nie rozſądzáiąc Ciáłá
15:
Páńſkiego od proſtego chlebá.
16:
Gdybyśćie widzieli.) Iákoby rzekł: Ieſli was to gorſzy/ iż
17:
wam chcę dáć moie Ciáło ku iedzeniu/ będąc z wámi widomie: á
18:
coż dopiero rzeczećie kiedy do niebá wſtąpię? y gdy ták dáleko
19:
od was będzie Ciáło moie iáko od ziemie niebo?
Ciáło prawdziwe Pánskie ieſt w Sákrámenćie.
Czego ſámą rze=
20:
czą doświadczamy w Káphárnáitách dziśieyſzych: ktorych ten
21:
ieſt dowod naprzednieyſzy przećiw prawdziwey bytnośći Ciáłá
22:
Páná Chriſtuſowego w Sákrámenćie/ iż wſtąpił do niebá: á iż
23:
ćiáło nie może być zárázem ná ziemi y ná niebie. O czym niżey
24:
Dziei: 1. 11.
25:
Kędy był pierwey.) To ieſt (mowi Budny) do Ierozolimy/ gdy
26:
go poimáią y zábiją. Tákći ten bluznierz y z niebá czyni nie niebo/
27:
iż nie wierzy Boſtwá Páná Chriſtuſowego/ ábo żeby był pierwey
28:
v Oycá w niebie niżli ſię z Máriey národził: o czym piſmá pełno.
Chriſtus był pirwey w niebie, niż ſię sſtał człowiekiem.

29:
Ciáło nic nie pomaga.) Toć ieſt namocnieyſzy dowod/ y mie=
30:
dziány mur Cwingliuſzow/ przećiw prawdziwey bytnośći Ciáłá
31:
Chriſtuſowego w S. Sákrámenćie. Skąd Kálwiniſtowie táki
32:
dowod czynią. Ciáło Chriſtuſowe nic nie ieſt pożyteczne: y prze=
33:
toż go nie máſz w Sákrámenćie. Ale tym dowodem pokázáć ſię
34:
może/ że y chlebá nie máſz w Sákrámenćie.
Ciáło Chriſtuſowe bluznią odſsczepiency.
Bo ieſli Ciáło Chri=
35:
ſtuſowe nie ieſt pożyteczne: dáleko mniey proſty chleb ieſt pożyte=
36:
czny. K temu/ ázaż to nie ſtráſzne bluznierſtwo/ żeby Ciáło Chri=
37:
ſtuſowe z Boſtwem złączone nie było pożyteczne: ktoremu Pá=
38:
weł S. wſzytko zbáwienie náſze przypiſuie? y o ktorym tu ſam
39:
Pan mowi: Ciáło moie prawdziwie ieſt pokarm: y kto go po=
40:
żywa ten ma żywot wieczny? Abo tedy ták to rozumieymy z Au=
Tt 3guſtynem


strona: 333

Ewángeliey Rozd: 6.333.
1:
guſtynem S. Iż Ciáło nic nie pomaga/ ták iáko ie w trupie śie=
2:
káią/ y w iátkách przedáią. Abo z Cyrilluſem/ Iż Ciáło ſámo
3:
przez ſię/ bez Duchá ożywiáiącego/ nic nie ieſt pomocne: tákie
4:
nie ieſt Ciáło Chriſtuſowe. Abo ráczey z Chryſoſtomem/ Theo=
5:
philáktem/ Euthymiuſem y Origeneſem: Iż ćieleſne rozumienie o
6:
tym Sákrámenćie nie tylko nic nie pomaga/ ále owſzem wádzi ku
7:
poięćiu rzeczy Bozkich/ y táięmnic niebieſkich. Iáko ono Pan do
8:
Piotrá mowił: Ciáło y krew nie obiáwiło tobie. Bo to ćiáło y
9:
ten rozum ćieleſny/ y ná on czás był przyczyną/ że ich wiele od Pá=
10:
ná Chriſtuſá odpadáło: y dziś czyni że hæretykowie przą ſię pra=
11:
wdy tego Sákrámentu: iż ſię to niepodobno y nieſłuſzno widzi
12:
ćieleſnemu ich rozumkowi.
13:
Co nie wierzą.) Niedowiárſtwo ieſt przyczyną/ że ſię ludzie ſprze
14:
ćiwiáią prawdzie tego Sákrámentu. A wielka łáſká Boża ieſt w
15:
Kátholikách/ ktorzy/ przećiw zmyſłom y rozumowi ſwemu/ mocno
16:
wierzą ſłowom Chriſtuſowym. A ſtąd domyśláią ſię niektorzy/
17:
że Iudaſz ſzemrał przećiw ſłowom Páńſkim o tym Sákrámenćie.
Niedowiárſtwo Sákrámentarzow.

18:
Odſtąpili názad.)
Zgorſsenie mnogich z ſtrony Sákrámentu.
Nie dziw tedy/ że y teraz śiłá ſię ich oderwáło
19:
od iednośći kośćiołá powſzechnego/ z ſtrony wiáry o tym Sákrá=
20:
menćie: gdyż y ná on czás wiele vczniow Páńſkich/ ktorzy y cudá
21:
iego widáli/ y náuki ſłucháli/ przećie ſię oto gorſzyli/ y Páná opu=
22:
śćili: iż ták wielkiey táiemnice poiąć nie mogli. A obácz/ iż ći do=
23:
brze rozumieli/ że to Pan nie pod podobieńſtwem/ áni pod przypo
24:
wieśćią/ ále o prawdziwym iedzeniu Ciáłá ſwego mowił: y prze=
25:
toż ſię od Páná odtrąćili. Y ktorzy dziś nie wierzą żeby teraz Ch=
26:
riſtus pod oſobą chlebá y winá miał być pożywány: ćiby y ná
27:
on czás byli nie wierzyli/ żeby Chriſtus práwy Bog w poſtáći cz=
28:
łowieczey był vkrzyżowány. Y przetoż też łácno z Kálwiniſtow
29:
śſtáią ſię Nowokrzczeńcy/ Turcy/ y Zydowie.
30:
Odpowiedział Piotr.) Piotr zá wſzytki Apoſtoły odpowieda/
31:
nie wiedząc iż Iudaſz był z liczby tych ktorzy nie wierzyli ſłowom
32:
Chriſtuſowym o ś. Sákrámenćie: ktory też miał odpáść/ ták iá=
33:
ko y drudzy.
Piotr Kátholik práwy.
A w tym Piotr nośi oſobę wſzytkich Kátholikow:
34:
ktorzy dla żadney ſłow Páńſkich trudnośći/ áni dla żadnego oder
35:
wánia odſzczepieńcow (choć dla tego Sákrámentu/ choć dla kto=
36:
rego innego ártykułu wiáry) Chriſtuſá nigdy nie odſtąpią. Ale
37:
tákże mowią: Pánie/ á do kogoż poydziemy/ ieſli ćiebie y kośćio=
38:
łá twego odſtąpimy? Do Lutráli? czyli do Kálwiná? czyli do
39:
Serwetá? czyli do ktorego innego proroká fałſzywego? Nie day
40:
tego Boże: bo ty ſam maſz ſłowá żywotá wiecznego. Wiemy że
nas áni


strona: 334

Rozd: 7. według Ianá.334.
1:
nas áni ty/ áni kośćioł twoy powſzechny (ktory ieſt filar y vtwier=
2:
dzenie prawdy) nigdy nie záwiedzie. Bo ty maſz żywot wieczny
3:
(mowi Auguſtyn S.) w rozdawániu Ciáłá y krwie twoiey. Tyś
4:
ſam ieſt żywot wieczny/ y nie dáieſz w ćiele y krwi twoiey/ iedno to
5:
coś ſam ieſt. To Auguſtyn S.
rozdział: 7

6:
ROZDZIAL VII.
7:
2 Ná święto Kuczek/ 10 Szedſzy iákoby potáiemnie. 14 Vczy
8:
iáwnie w kośćiele. 16 Dáiąc ſpráwę o ſwey náuce. 20 Dyabel=
9:
ſtwo mu przyczytáią. 21 Pokázuie iż go nieſłuſznie potwarzáią/
10:
dla człowieká w ſzábát vzdrowionego. 31 Wiele ludzi weń vwie
11:
rzyło. 32 Zá czym go kazáli poimáć Pháryzeuſzowie. 35 Prá=
12:
gnących wzywa do śiebie. 40 Rzeſza o nim rozmáićie mowi. 45
13:
A ſłudzy ktorzy go mieli poimáć/ vſłyſzawſzy kazánie iego/ chwalą
14:
go. 50 Y Nikodem go broni.
Záczá: 25.
Ewán: we Wtorek po piątey Niedzieli w Poſt.
werset: 1
15:
"
P
Otym' Ieſus przebywał w Gálileiey: bo nie
" A potym.NL. K. G.

16:
chćiał przebywáć w Iudſkiey źiemi: iż Zy=
17:
dowie o to ſię ſtáráli áby go zábili.

werset: 2A były
18:
blizko Kuczki/ święto Zydowſkie.

werset: 3Rzekli tedy k
19:
niemu bráćia iego: Wynidź ſtąd/ á idź do Iudſkiey
20:
źiemie: żeby y vczniowie twoi oglądáli dźiełá twe
21:
ktore czyniſz.

werset: 4Abowiem żaden nic w ſkrytośći nie
22:
czyni/ y ſtára ſię áby był ná iáwi. Ieſli te rzeczy czy=
23:
niſz/ oznaymi ſam śiebie świátu.

werset: 5Bo y bráćia iego
24:
weń nie wierzyli.

werset: 6Rzekł im tedy Ieſus: Ieſzczeć
25:
czás moy nie przyſzedł: ále czás wáſz záwżdy ieſt po
26:
gotowiu.

werset: 7Nie możeć was mieć świát w niena=
27:
wiśći: ále mnie ma w nienawiśći: że ia świádczę o
28:
nim iż ſpráwy iego ſą złe.

werset: 8Idźćie wy ná to święto.
29:
ia *
* ieſscze.3 L. G. S.
nie poydę ná to święto: bo moy czás ieſcze ſię nie
30:
wypełnił.

werset: 9To im powiedźiawſzy/ zoſtał - ſam' w Gá=
-G.

31:
lileiey.

werset: 11A gdy poſzli bráćia iego/ tedy y on poſzedł
32:
ná ſwięto/ nie iáwnie/ ále iákoby potáiemnie.

werset: 11Szu=
33:
káli go tedy Zydowie w święto/ á mowili: Gdźieli
34:
on ieſt?

werset: 12Y było o nim wielkie ſzemránie miedzy rze=
ſzą. Bo


strona: 335

Ewángeliey Rozd: 7.335.
1:
ſzą. Bo iedni powiedáli; Ze ieſt dobry. Drudzy zá=
2:
ſię mowili; Nie/ ále zwodźi rzeſze.

werset: 13Wſzákoż o nim
3:
żaden iáwnie nie mowił boiąc ſię Zydow. *

Záczá: 26.
Ewángelia we Wtorek po 4. Niedz: w Poſt.
werset: 14
4:
A gdy iuż było w puł świętá/ wſzedł Ieſus do ko=
5:
śćiołá/ y vczył.

werset: 15Y dźiwowáli ſię Zydowie/ mowiąc:
6:
Iákoż ten vmie piſmo/ gdyż ſię nie vczył? Odpo=
7:
wiedźiał im * Ieſus/ y rzekł: Náuká moiá nie ieſtći
* tedy.G.

8:
moiá; ále tego ktory mię poſłał.

werset: 17Ieſli kto będźie
9:
chćiał czynić wolą iego; dowie ſię o náuce/ ieſliż ieſt
10:
z Bogá/ ábo ieſli ia ſam z śiebie mowię.

werset: 18Ktoć z ſá=
11:
mego śiebie mowi/ chwały właſney ſzuka: Lecz kto
12:
ſzuka chwały tego ktory go poſłał/ ten ieſt prawdźi=
13:
wy/ á nie máſz w nim niepráwośći.

werset: 19Izali wam
14:
Moyzeſz nie dał zakonu: á żaden z was nie czyni za=
15:
konu?

werset: 20Przeczże mię ſzukaćie zábić? Odpowie=
16:
dźiáłá rzeſza/ y rzekłá: Aboś opętány: ktoż ćię ſzuka
17:
zábić?

werset: 21Odpowiedźiał Ieſus y rzekł im: Iedenżem
18:
vczynek vczynił/ á wſzyścy ſię dźiwuiećie.

werset: 22Dla te=
19:
go wam dał Moyzeſz obrzezánie: (nie iżby było z
20:
Moyzeſzá/ ále z oycow) y obrzezuiećie w ſzábát czło=
21:
wieká.

Iáko Zydowie Chriſtá Páná, ták hæretykowie czcą namiáſtká iego zowiąc go Antychryſtem.
werset: 23Ieſliż człowiek przyimuie obrzezánie w ſzá=
22:
bát/ á przecię tym ſię nie tárga zakon Moyzeſzow:
23:
ná mię ſię gniewaćie/ żem wſzytkiego człowieká v=
24:
zdrowił w ſzábát?

werset: 24Nie ſądzćieſz według widzenia;
25:
ále ſądzćie ſądem ſpráwiedliwym.

werset: 25Mowili tedy
26:
niektorzy z Ierozolimiánow: Izali nie ten ieſt kto=
27:
rego ſzukáią zábić?

werset: 26Lecz oto iáwnie mowi/ á nic mu nie
28:
rzeką. Zali prawdźiwie poználi kśiążętá/ iż
29:
ten ieſt Chriſtus?

werset: 27Ale tego znamy ſkąd ieſt: Lecz
30:
gdy przyidźie Chriſtus/ nikt nie wzwie ſkądby był.

werset: 28
31:
Wołał tedy Ieſus w kośćiele vcząc/ á mowiąc: Y
32:
mnie znaćie/ y ſkądem ieſt wiećie: á nie przyſzedłem
33:
ſam od śiebie: ále ieſt prawdźiwy ktory mię poſłał:
34:
ktorego wy nie znaćie.

werset: 29Iać go znam: bom od nie=
go ieſt/


strona: 336

Rozd: 7. według Ianá.336.
1:
go ieſt/ á on mię poſłał.

werset: 30Stáráli ſię tedy iákoby go
2:
poimáć: lecz żaden ſię nań nie tárgnął: bo ieſzcze
3:
nie przyſzłá byłá godźiná iego.

werset: 31A wiele ludzi z rze=
4:
ſzey vwierzyło weń. *
Zácz: 27.

5:
Y mowili/ Chriſtus kiedy przyidźie/ ázaż więcey
6:
cudow vczyni nád te ktore ten czyni?

Ewángelia w poniedziáłek po 5. Niedz: w Poſt.
werset: 32Vſłyſzeli
7:
Pháryzeuſzowie iż to o nim rzeſza ſzemráłá:
8:
Y poſłáli " kśiążętá' y Pháryzeuſzowie ſługi/ áby go
" Arcykápłani.2 L. G. S.

9:
poimáli.

werset: 33Rzekł im tedy Ieſus: Ieſzcze ná máły czás
10:
ieſtem z wámi: á idę do teo ktory mię poſłał.

werset: 34" Szu=
11:
kaćie mię' á nie naydźiećie: á " gdźiem ia ieſt' wy doyść
" Będziećie mię ſsukáć.K. G.
" gdzie ia będę.

12:
nie możećie.

werset: 35A przetoż Zydowie mowili miedzy ſo=
13:
bą: Dokądże ten poydźie/ iż my go nie naydźiemy?
14:
Czyli poydźie do roſproſzonych " Pogánow/ y będźie
" wł: Grækow. ktore częſto kładzie zá wſsytkie Pogány.

15:
vczył Pogány?

werset: 36Coż to zá mowá ktorą wyrzekł/
16:
" Szukaćie mię'/ á nie znaydźiećie: y gdźiem ia ieſt/
" Szukáć mię będziećieG. K.

17:
wy doyść nie możećie?

Záczá: 28.
werset: 37
18:
A w on oſtáteczny dźień wielki świętá/ ſtał Ie=
19:
ſus/ y wołał/ mowiąc: Ieſli kto prágnie/ niech ku
20:
mnie przyidźie/ á pije.

werset: 38Kto wierzy w mię/ iáko mo=
21:
wi piſmo/ rzeki wody żywey popłyną z żywotá iego.

werset: 39
22:
(A to mowił o Duchu ktorego wźiąć mieli wie=
23:
rzący weń. *
24:
Abowiem ieſzcze nie był " Duch - dány': bo Ieſus ie=
" Duch święty.4 L. G.
-1 L.Aug.

25:
ieſzcze nie był vwielbiony.)

werset: 40* Tedy z oney rzeſzey v=
26:
ſłyſzawſzy te ſłowá iego/ mowili: Záprawdę ten ieſt
27:
Prorokiem.

* Wiele ich tedy.G.
werset: 41Drudzy mowili: Tenći ieſt Chriſtus.
28:
A drudzy powiedáli: Azaż Chriſtus przyidźie z Gá=
29:
lileiey?

werset: 42Izaż piſmo nie powieda; iż Chriſtus
30:
przyidźie z naśienia Dawidowego/ á z Bethleem
31:
miáſteczká gdźie był Dawid?

werset: 43Sſtáło ſię tedy ro=
32:
zerwánie dla niego miedzy rzeſzą.

werset: 44A niektorzy z
33:
nich chćieli go poimáć: ále ſię nań żaden nie tár=
34:
gnął.

werset: 45Przyſzli tedy ſłudzy do Arcykápłanow y Phá=
Vvryzeuſzow.


strona: 337

Ewángeliey Rozd: 7.337.
1:
ryzeuſzow. A oni im rzekli: Przeczżeśćie go nie przy=
2:
wiedli?

werset: 46Odpowiedźieli ſłudzy: Nigdy ták " czło=
" żaden.

3:
wiek' nie mowił iáko ten człowiek *.

* mowi.N L. S.
werset: 47Odpowiedźie=
4:
li im tedy Pháryzeuſzowie: Abośćie y wy zwiedźie=
5:
ni?

werset: 48Izaż ktory z kśiążąt ábo z Pháryzeuſzow v=
6:
wierzył weń?

werset: 49Ale ten gmin ktory nie vmie zako=
7:
nu/ przeklęty ieſt.

werset: 50Rzekł do nich Nikodem/ on
8:
ktory był w nocy przyſzedł do niego/ á był iednym z li=
9:
czby ich:

werset: 51Izali zakon náſz ſądźi człowieká: nie wy=
10:
ſłuchawſzy pirwey y nie wyrozumiawſzy ſpraw iego?

werset: 52
11:
Odpowiedźieli/ y rzekli mu: Aboś y ty ieſt Gáli=
12:
leyczyk? Wywiáduy ſię */ á obácz żeć z Gálileiey Pro=
* piſmá.N L.yN G.

13:
rok " nie powſtáie'.

" nie powſtał.1 L. K. G. S.
werset: 53Y wroćili ſię káżdy do do=
14:
mu ſwego.


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Kuczki święto Zydowskie.) To święto Zydowie od śiodmego
17:
dniá Pázdzierniká przez cáły tydzień obchodzili z Bozkiego ro=
18:
ſkazánia: mieſzkáiąc w kuczkách ábo w namiećiech:
Kuczki iákie święto.
ná pámiątkę
19:
tego że ich oycowie przez 40. lat/ idąc z Egiptu/ nie mieſzkáli w
20:
domiech/ ále w kuczkách ábo pod namioty.
21:
Ieſli kto będzie chćiał.) Droga do poznánia prawdy/ ieſt ży=
22:
wot pobożny.
Znák Antychryſtow.

23:
Ktoć z ſámego śiebie.) To oboie ſię iśći w Antychriśćie/ y w
24:
hæretykách wſzytkich.
25:
Aboś opętány.) Iáko Zydowie Chriſtá Páná; ták hæretyko=
26:
wie czczą namiáſtká iego zowiąc go Antychriſtem.
27:
Rzeki wody żywey.) To ſię wypełniło napierwey w dzień
28:
Swiąteczny/ á potym záwſze przez wkłádánie rąk w Sákrá=
29:
menćie Bierzmowánia: widomie w pierwſzym kośćiele/ á nie wi=
30:
domie áż do ſkończenia świátá.
31:
Rzekł do nich Nikodem.) Záwſze Pan Bog ma dobre w po=
32:
śrzodku złych: ktorzy bronią exekucyey praw nieſpráwiedliwych
33:
przećiw iemu y ludowi iego. Iáki tu był Nikodem y Gámáliel.
Wſsędy P. Bog ma ſwoie.
rozdział: 8

34:
ROZDZIAL VIII.
35:
3. Niewiáſtę ná cudzołoſtwie poimáną/ piſząc ná ziemi/ wyba=
36:
wia. 12 Zowie ſię świátłośćią świátá. 13 Pháryzeuſzowie mu
nieprawdę


strona: 338

Rozd: 8. według Ianá.338.
1:
nieprawdę zádawáią/ y ſwárzą ſię z nim. 14 Wywodzi ſię im ſłu=
2:
ſznie. 21 Grożąc śmierćią niewiernym. 30 Wiele ich weń vwie=
3:
rzyło. 31 Ktorzy ſą prawdziwi vczniowie Chriſtuſowi. 33 Kto=
4:
rzy też niewolnicy ábo wolni. 39 Vkázuie że nie ſą z Bogá áni z
5:
Abráhámá/ 44 ále z oycá dyabłá. 46 Iż mowiącemu prawdę
6:
nie wierzyli. 48 A bluzniącym odpowieda/ vkázuiąc ſwoię zac=
7:
ność. 58 A iż był przed Abráhámem. 59 Zá co go chćieli vká=
8:
mionowáć.
Ewángelia w Sobotę po 3. Niedz: w Poſt.
werset: 1
9:
A
Ieſus poſzedł ná gorę Oliwną:

werset: 2á rániucz=
10:
ko záſię przyſzedł do kośćiołá: á wſzytek lud
11:
ſzczedł ſię do niego: á śiadſzy vczył ie.

werset: 3Y przy=
12:
wiedli * Doktorowie y Pháryzeuſzowie niewiáſtę ná
* do niego.G.

13:
cudzołoſtwie poimáną: á poſtáwiwſzy ią w pośrzo=
14:
dku/

werset: 4rzekli mu: Náuczyćielu " tę niewiáſtę teraz
15:
záſtano w cudzołoſtwie'.

" tęzmy nálezli w ſámym vczynku cudzołożącą.G.
werset: 5A w zakonie * roſkazał
* náſsym.G.

16:
- nam' Moyzeſz tákie kámionowáć. Ty tedy co k temu
-G.

17:
mowiſz?

werset: 6A to mowili kuſząc go: áby go oſkárżyć
18:
mogli. A Ieſus ſchyliwſzy ſię ná doł/ piſał pálcem
19:
ná źiemi *.

* nie zmyśláiąc.G.
werset: 7Gdy tedy pytáiąc go oczekawáli; pod=
20:
niozſzy ſię rzekł im: Kto z was bez grzechu ieſt/ niech
21:
ná nię pierwſzy rzući kámień.

werset: 8A záſię ſchyliwſzy
22:
ſię/ piſał ná źiemi.

werset: 9A oni to vſłyſzawſzy */ ieden zá dru=
* á właſnym ſumnieniem przeświádczeni.G.

23:
gim wychodźili/ począwſzy od ſtárſzych *: y zoſtał ſam
* áż do oſtátnich.G.

24:
Ieſus/ á niewiáſtá w pośrzodku ſtoiąca.

werset: 10A pod=
25:
niozſzy ſię Ieſus */ rzekł iey: - Niewiáſto'/ gdźież ſą
* á nikogo nie widząc, oprocz niewiáſty.G.
-G.

26:
oni co ná ćię ſkárżyli? żaden ćię nie potępił?

werset: 11A oná
27:
rzekłá: Zaden Pánie. A Ieſus powiedźiał: Y ia
28:
ćiebie nie " potępię'. Idźże á iuż więcey nie grzeſz. *
" potępiam.G.

Zácz: 29.
Ewángelia w Sobotę po 4. Nied: w Poſt.
werset: 12
29:
Ieſzcze im tedy mowił Ieſus rzekąc: Iam ieſt
30:
świátłość świátá. Kto zá mną idźie/ " nie chodźi'
" nie będzie chodził5 L. G. S.

31:
w ćięmnośći: ále będźie miał świátłość żywotá.

werset: 13
32:
Rzekli mu tedy Pháryzeuſzowie: Ty ſam o ſobie
33:
świádczyſz: świádectwo twe nie ieſt prawdźiwe.

werset: 14
34:
Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł im: Choćiaż ia świá=
35:
dczę o ſobie/ iednák prawdźiwe ieſt świádectwo moie:
Vv 2gdyż


strona: 339

Ewángeliey Rozd: 8.339.
1:
gdyż wiem ſkądem przyſzedł/ y dokąd idę: lecz wy nie
2:
wiećie/ ſkąd przychodzę " ábo' dokąd idę.
" y.G.

werset: 15Wy " we=
" To ieſt rozſądkiem ludzkim, nie prawdziwie.

3:
dle ćiáłá ſądźićie: ia nikogo nie ſądzę:

werset: 16á ieſli ia ſą=
4:
dzę/ ſąd moy ieſt prawdźiwy: Bo nie ieſtem ſam; ále
5:
ia/ y ktory mię poſłał Oćiec.

werset: 17A w zakonie wáſzym
6:
ieſt nápiſano: iż dwoygá ludźi świádectwo praw=
7:
dźiwe ieſt.

werset: 18Iam ieſt ktory o ſobie świádczę: y ś=
8:
wiádczy o mnie Oćiec ktory mię poſłał.

werset: 19Mowili
9:
mu tedy: Gdźież ieſt ten twoy Oćiec? Odpowie=
10:
dźiał Ieſus: Ani mnie znaćie/ áni Oycá mego. By=
11:
śćie mię ználi/ ſnaćbyśćie y Oycá mego ználi.

werset: 20Te
12:
ſłowá mowił Ieſus " w ſkárbnicy vcząc w kośćiele: á
13:
żaden go nie poimał: bo ieſzcze nie przyſzłá byłá go=
14:
dźiná iego. *

" w przyśionku kośćielnym, gdzie byłá skárbnicá ábo skrzyniá ktorą vſtáwił krol Ioas. 4. Krol: 12. 9.
Záczá: 30.
Ewángelia w Poniedziáłek po 2. Niedz: w Poſt.
werset: 21
15:
Rzekł im tedy záſię Ieſus: Ia idę/ y będźiećie
16:
mię ſzukáć/ y w grzechu wáſzym pomrzećie. Gdźie ia
17:
idę/ wy przyść nie możećie.

werset: 22Mowili tedy Zydowie:
18:
Aboć ſię ſam zábije? że mowi; Gdźie ia idę/ wy przyść
19:
nie możećie.

werset: 23Y rzekł im: Wyśćie z niſkośći; á
20:
iam z wyſokośći. Wyśćie z tego świátá; á iam nie
21:
ieſt z tego świátá.

werset: 24Przetomći wam powiedźiał;
22:
iż pomrzećie w grzechách wáſzych. Bo ieſliż nie v=
23:
wierzyćie żem ia ieſt; pomrzećie " w grzechu wáſzym'.

" w grzechách wáſsych.1 L. G. S.
werset: 25
24:
Mowili mu tedy: Ktożeś ty ieſt? Rzekł im Ie=
25:
ſus: Początek " ktory" y mowię wam.
" iż.1 L. G.

werset: 26Mamći o
26:
was wiele mowić/ y ſądźić: lecz ten ktory mię poſłał/
27:
ieſt prawdźiwy/ á ia com ſłyſzał od niego/ to powiá=
28:
dam ná świećie.

werset: 27A nie zrozumieli/ " że im mowił
" że o Oycu ſwoim mowił.G. S.

29:
o Oycu - Bogu'.

-N L. G. S.
werset: 28Rzekł im tedy Ieſus: Gdy pod=
30:
nieśiećie Syná człowieczego/ tedy poznaćie żem ia
31:
ieſt; á ſam z śiebłe nic nie czynię: ále iáko mię náu=
32:
czył Oćiec * to mowię.
* moy.G.

werset: 29A ten ktory mię poſłał/ ze
33:
mną ieſt/ y nie zoſtáwił mię ſámego *: bo ia to co ſię
* Oćiec.G.

34:
mu podoba záwżdy czynię. *

To gdy


strona: 340

Rozd: 8. według Ianá.340.
Záczá: 31.
werset: 30
1:
To gdy on mowił/ wiele ich weń vwierzyło.

werset: 31
2:
Mowił tedy Ieſus do tych co mu vwierzyli/ Zy=
3:
dow: Ieſli wy trwáć będźiećie przy mowie moiey/
4:
prawdźiwie vczniámi moimi będźiećie:

Nie doſyć ná ſámey wierze: bez trwáłośći, y záchowánia Bozkiego przykazánia.
werset: 32y poznaćie
5:
prawdę/ á prawdá was wyſwobodźi.

werset: 33Odpowiedźie
6:
li mu: Ieſteſmy " naśienie' Abráhámowe/ á nigdyſmy
" plemię ábo dzieći.

7:
nikomu nie ſłużyli: iákoż ty mowiſz; iż wolnymi bę=
8:
dźiećie?

werset: 34Odpowiedźiał im Ieſus: Záprawdę/ zá=
9:
prawdę mowię wam; Iż wſzelki ktory czyni grzech/
10:
ieſt " ſługą' grzechu.
" niewolnikiem.

werset: 35Lecz ſługá nie mieſzkać w do=
11:
mu ná wieki: Syn mieſzka ná wieki:

werset: 36A przetoż ie=
12:
ſli was Syn wyſwobodźi; prawdźiwie wolni będźie=
13:
ćie.

werset: 37Wiem żeśćie " ſynowie Abráhámowi': ále ſzu=
" plemię AbráámoweG.

14:
kaćie iákoby mię zábić: iż mowá moiá nie ma v was
15:
mieyſcá.

werset: 38Iać powiedam com widźiał v Oycá *:
* mego.4 L. G. S.

16:
á wy tez czynićie cośćie widźieli v oycá wáſzego.

werset: 39
17:
Odpowiedźieli y rzekli mu: Oćiec náſz ieſt Abrá=
18:
hám. Rzekł im Ieſus: " Ieſliśćie ſynowie Abráhá=
" Byśćie byli ſyny Abráhámowemi; czynilibyśćie vczynki Abráhámowe.G.

19:
mowi; czyńćieſz vczynki Abrahámowe'.

werset: 40Lecz te=
20:
raz ſzukaćie iákoby mię zábić; człowieká/ ktorym wam
21:
mowił prawdę/ ktoram ſłyſzał od Bogá. Tegoć nie
22:
czynił Abráhám.

werset: 41Wy czynićie vczynki oycá wáſze=
23:
go. Rzekli mu tedy: Myſmyć ſię z cudzołoſtwá nie
24:
zrodźili: iednegoż oycá mamy Bogá.

Záczá: 32.
werset: 42
25:
Rzekł im - tedy' Ieſus: Być był Bog oycem
-G.

26:
wáſzym/ tedybyśćie mię miłowáli. Abowiemem ia z
27:
Bogá wyſzedł/ y przyſzedł. Bomći nie od śiebie przy=
28:
ſzedł/ ále mię on poſłał.

werset: 43Cżemuż tey powieśći mo=
29:
iey nie zrozumiewaćie? Temu iż nie możećie ſłucháć
30:
mowy moiey.

werset: 44Wy z oycá dyabłá ieſteśćie: á po=
31:
żądliwośći oycá wáſzego czynić chcećie. Onći był
32:
mężoboycą od początku/ y w prawdźie ſię nie zoſtał:
33:
bo w nim nie máſz prawdy. Gdy mowi kłamſtwo/ z
34:
ſwego właſnego mowi: iż ieſt kłamcą/ y oycem " kłam=
" iego, to ieſt kłamſtwá.
Vv 3ſtwá.


strona: 341

Ewángeliey Rozd: 8.341.
1:
ſtwá'.

werset: 45A iż ia prawdę mowię/ nie wierzyćie mi.

Ewángelia 5. Nied: w Poſt.
werset: 46
2:
Ktoryż z was " dowiedźie' ná mię grzechu? Ie=
" dowodzi.4 L. G. S.

3:
ſliż prawdę mowię; przeczże mi nie wierzyćie?

werset: 47
4:
Ktoć z Bogá ieſt/ ſłow Bożych ſłucha. Dla tegoż
5:
wy nie ſłuchaćie/ że nie ieſteśćie z Bogá.

werset: 48Odpo=
6:
wiedźieli tedy Zydowie/ y rzekli mu: Izali my nie
7:
dobrze mowimy/ żeś ty ieſt Sámárytan/ y czártá w
8:
ſobie maſz?

werset: 49Odpowiedźiał Ieſus: Iać czártá w ſobie
9:
nie mam: ále czczę Oycá mego/ " á wyśćie mię nie
10:
vczćili'.

" á wy mię nie czćićie.N L K. G. S.
werset: 50
11:
A iać nie ſzukam chwały ſwey: ieſtći ten ktory
12:
ſzuka y ſądźi.

Záczá: 33.
werset: 51Záprawdę/ záprawdę mowię wam:
13:
Ieſli kto záchowa mowę moię/ śmierći nie ogląda
14:
ná wieki.

werset: 52Rzekli mu tedy Zydowie: Terazeſmy po=
15:
ználi że czártá w ſobie maſz. Abráhám vmárł y Proro=
16:
cy: á ty powiedaſz; Ieſliby kto ſtrzegł mowy moiey;
17:
" nie ſkoſztuie śmierći' ná wieki.
" nie vmrze. Hebr.

werset: 53Izaś ty ieſt więt=
18:
ſzy nád oycá náſzego Abráhámá? ktory vmárł/ y Pro=
19:
rocy pomárli: czymże ſię ty czyniſz?

werset: 54Odpowiedźiał
20:
Ieſus: Ieſli ſię ia ſam chwalę; chwałá moiá nic
21:
nie ieſt. Ieſtći Oćiec moy/ ktory mię czći: ktorego
22:
wy powiedaćie iż ieſt Bogiem wáſzym:

werset: 55á przećię nie
23:
poználiśćie go: ále ia go znam. Y ieſlibych rzekł że
24:
go nie znam; będę podobnym wam kłamcą. Ale go
25:
znam/ y mowy iego ſtrzegę.

werset: 56Abráhám oćiec wáſz z
26:
rádośćią żądał tego áby oglądał dźień moy: y oglądał
27:
y weſelił ſię.

werset: 57Rzekli tedy Zydowie do niego: Pią=
28:
ćidźieśiąt lat ieſzcze nie maſz; á Abráhamáś widźiał.

werset: 58
29:
Rzekł im Ieſus: Záprawdę/ záprawdę mowię
30:
wam; pierwey niż Abráhám był/ iam ieſt.

werset: 59Porwá=
31:
li tedy kámienie/ áby nań ćiſkáli. lecz Ieſus ſchro=
32:
nił ſię/ y wyſzedł z kośćiołá *. *

* przechodząc przez pośrzodek ich, y tákże przeſsedł.G.

33:
NAVKI Y PRZESTROGI.
34:
Niewiáſtę ná cudzołoſtwie poimáną.) Tę hiſtoryą o cudzołożni=
cy/ hærety=


strona: 342

Rozd: 8. według Ianá.342.
1:
cy/ hæretykowie dziśieyſzy ábo zgołá odrzucáią/ ábo ią zá podey=
2:
rzáną máią: Wſzákże Kátholikowie nic o niey nie wątpią.
3:
Gdyż y iáwnie w kośćiele Ewángelią tę czytáią w ſobotę przed
4:
niedzielą śrzodopoſtną: y ſtárzy oycowie/ Græccy y Láćińſcy/
5:
przyimuią ią zá właſne ſłowo Boże. Iáko Ammonius Alexandri=
6:
nus in Monoteſſaro. Anaſtaſius in Synopſi. Chriſost: homil: 60. in
7:
Ioannem. Lecz dla tego w niektorych kśięgách tey hiſtoryey nie
8:
było/ iż ią/ (iáko Auguſtyn S. świádczy) niektorzy nieprzyiaćiele
9:
práwey wiáry z kśiąg niektorych byli wyſkrobáli.
10:
Początek ktory y mowię wam.) To ieſt według Auguſtyná y
11:
Cyrillá: Ieſtem początek y przyczyná wſzego ſtworzenia. Dru=
12:
dzy z Græckiego ták wykłádáią: Ieſtem to com wam od począ=
13:
tku ábo z przodku powiedał/ to ieſt/ świátłość y zbáwienie świátá.
14:
Onći był mężoboycą.) Iáko ná początku dyabeł zábił człowieká/
15:
rádząc ná grzech/ y wywodząc z ráiu. Ták ſynowie dyabelſcy y
16:
morderze duſzni ſą hæretykowie: ktorzy ludzie wywodzą z kośćio=
17:
łá powſzechnego y ná ſekty ſwe przywodzą. August : contra lit :
18:
Pet: lib: 2. cap: 13.
Hæretykowie duſsoboycy.

19:
Pierwey niż Abráhám był.) Nowokrzczeńcy ktorzy bluznią iż
20:
Pan Chriſtus nie był przed Márią/ rozmáićie fałſzuią te ſłowá:
21:
przydawáiąc do ſłowá Bożego/ y odmieniáiąc ie w ſłowo ſzátáń=
22:
ſkie. Iedni mowią/ że był Pan Chriſtus przed Abráhámem/ v
23:
Bogá w przeyrzeniu. Czechowic ináczey: Chriſtus przed Abrá=
24:
hámem w ofiárách był zákryty/ pod figurámi był zábity.
Wieczność Chriſtuſowá.
Budny
25:
záś ináczey: Ieſt/ práwi/ Chriſtus záwżdy v wiernych w ſercu/
26:
iż weń wierzą. Drudzy lepak inſzy á bárzo potworny wykręt wy=
27:
myślili: Pierwey niżli Abráhám będzie Abráhámem/ to ieſt oy=
28:
cem wiela narodow/ ia ieſtem. Bo ieſzcze nie był Abráhám vczy=
29:
nion oycem wiela narodow/ áż po w niebowſtąpieniu Páńſkim.
30:
Aleć te wſzytkie wymyſły ſzátáńſkie wnet vpádną/ gdy ſię kto przy
31:
pátrzy ſámemu textowi. Boby tym ſpoſobem Pan Chriſtus był
32:
nic k rzeczy nie odpowiedział Zydom. Bo oni mowili: Piąći=
33:
dzieśiąt lat ieſzcze nie maſz/ á mowiſz żeś Abráhámá widział? Na
34:
co im Pan Chriſtus odpowiedział: Pierwey niżli był Abráhám/
35:
ia ieſtem. Co ták rozumieć muśiem/ mali co być k rzeczy: Praw=
36:
dę mowię/ iżem Abráhámá widział. Bom był pierwey niżli ſię
37:
on národził. Lecz gdyby tylko był w przeyzrzeniu/ w ofiárách/ w
38:
figurách/ w ſercách: tedyć go nie widział. Aleć y ſámi Zydowie
39:
te ſłowá Páńſkie dobrze zrozumieli. Bo wnet to vſłyſzawſzy/ rzu=
40:
ćili ſię do kámienia/ áby nań ćiſkáli/ iáko ná bluznierzá/ że ſię czy=
nił Bo=


strona: 343

Ewángeliey Rozd: 9.343.
1:
nił Bogiem. Czegoby iśćie byli nie czynili/ gdyby to tylko był
2:
chćiał rzec/ co Nowokrzceńcy: że przed Abráhámem był tylko w
3:
przeyzrzeniu/ ábo w obietnicách/ iáko proſty człowiek.
rozdział: 9

4:
ROZDZIAL IX.
5:
1 Sleponárodzonego oświeca w ſzábát. 13 Ktorego cudu
6:
chwałę Pháryzeuſzowie rozmáitemi ſpoſoby Pánu Chriſtuſowi
7:
wydrzeć vśiłuią. 30 A iż ten ktory był ślepy/ Chriſtuſá broni.
8:
34 Precz go wyrzucáią. 35 Ale on/ od Chriſtuſá náuczony/ wie=
9:
rzy weń/ y dáie mu chwałę. 39 Chriſtus mowi że ná ſąd przy=
10:
ſzedł ná świát.
Zácz: 34.
Ewángelia we Srzodę po 4. Niedz: Poſtu.
werset: 1
11:
A
Mimo idąc - Ieſus'/ vyźrzał człowieká ślepe=
-8 L. G. S.

12:
go od národzenia:

werset: 2Y ſpytáli go vczniowie
13:
iego mowiąc: Rabbi/ kto zgrzeſzył; tenli/ czyli
14:
rodźicy iego/ iż ſię ślepym národźił?

werset: 3Odpowiedźiał
15:
Ieſus: Ani ten zgrzeſzył/ áni rodźicy iego: ále " żeby
" przeto ſię slepym národził.

16:
ſię ſpráwy Boże w nim okazáły.

werset: 4Mnieć potrzebá
17:
ſpráwowáć ſpráwy onego ktory mię poſłał/ pokąd
18:
dźień ieſt. nádchodźić noc/ gdy żaden nie będźie mogł
19:
ſpráwowáć.

werset: 5Pokim ieſt ná świećie/ ieſtem świá=
20:
tłośćią świátá.

werset: 6Rzekſzy to/ plunął ná źiemię/ á v=
21:
czynił błoto z śliny/ y pomázał błotem oczy " iego':

" slepego.G.
werset: 7
22:
Y rzekł mu: Idź/ vmyi ſię w ſadzáwce " Syloe'/
" Syloám.G.y tákże niżey.

23:
(co ſię wykłáda/ Poſłány.) Poſzedł tedy/ y vmył ſię:
24:
y przyſzedł widząc.

werset: 8Sąśiedźi tedy * y ktorzy go
* iego1 L. S.

25:
przedtym widáli że był " żebrakiem'/ mowili: Izali
" ślepym.G.

26:
ten nie ieſt ktory śiadał y żebrał? Iedni mowili:
27:
Iż ten ieſt.

werset: 9A drudzy: " Nie/ ále' mu ieſt podobny.
" że.G.

28:
A on mowił; Iżem ia ieſt.

werset: 10Mowili mu tedy: Iá=
29:
kożći ſię oczy otworzyły?

werset: 11Odpowiedźiał: Czło=
30:
wiek on ktorego zowią Ieſuſem/ vczynił błoto: y po=
31:
mázał oczy me/ á rzekł mi: Idź do ſadzáwki Syloe/
32:
á omyi ſię. Y ſzedłem/ y vmyłem ſię/ y przeyźrzałem.

werset: 12
33:
" Y rzekli mu': Gdźież ten iſty ieſt? Powiedźiał;

" Rzekli mu tedy1 L. G.
Niewiem.


strona: 344

Rozd: 9. według Ianá.344.
1:
Niewiem.

werset: 13Przywiedli go do Pháryzeuſzow/ one=
2:
go przedtym ślepego.

werset: 14A ſzábát był gdy Ieſus vczy=
3:
nił błoto/ y otworzył oczy iego.

werset: 15Potym go tedy py=
4:
táli Pháryzeuſzowie iáko przeyźrzał. A on im odpo=
5:
wiedźiał: Włożył mi błotá ná oczy/ y vmyłem ſię/ y
6:
widzę.

werset: 16Mowili tedy niektorzy z Pháryzeuſzow:
7:
Ten człowiek nie ieſt od Bogá/ " ktory nie chowa'
" że nie ſtrzeżeG.

8:
ſzábátu. A drudzy mowili; Iákoż może człowiek
9:
grzeſzny tákowe cudá czynić? y byłá rożnicá miedzy
10:
nimi.

werset: 17Rzekli tedy ślepemu powtore. Ty co mo=
11:
wiſz o onym " co' otworzył oczy twoie. A on powie=
" iżG.

12:
dźiał: Iż ieſt Prorokiem.

werset: 18Nie wierzyli tedy Zy=
13:
dowie o nim/ żeby był ślepym y przeyźrzał; áż wezwá=
14:
li rodźicow onego ktory przeyźrzał:

werset: 19Y pytáli ich/
15:
mowiąc: Tenże ieſt ſyn wáſz/ ktorego wy powiáda=
16:
ćie iż ſię ślepo národźił? Iákoż wżdy teraz widźi?

werset: 20
17:
Odpowiedźieli im rodźicy iego/ y rzekli; Wiemy
18:
żeć to ieſt ſyn náſz/ á iż ſię ślepo národźił:

werset: 21lecz iáko
19:
teraz widźi/ niewiemy: ábo kto otworzył oczy iego/
20:
my niewiemy: ſámego pytayćie/ mać látá " niech ſam'
" on ſam.G.

21:
o ſobie powie.

werset: 22To mowili rodźicy iego/ iż ſię bali
22:
Zydow. Abowiem iuż byli poſtánowili Zydowie; iż
23:
ieſliby go kto wyznał - być' Chriſtuſem; áby był " z bo=
-3 L. G.
" iáko v nas záklęte z kośćiołá wyrzucáią.

24:
żnice wyrzucon.

werset: 23Dla tegoż powiedźieli rodźicy
25:
iego: Iż ma látá/ pytayćieſz ſámego.

werset: 24Wezwáli
26:
tedy powtore człowieká ktory był ślepym/ y rzekli
27:
mu: " Day chwałę Bogu/ my wiemy iż ten człowiek
28:
grzeſzny ieſt.

" To ieſt, przypiſuy to oświecenie Bogu, á nie Ieſuſowi: ábo, powiedz prawdę.
werset: 25Rzekł - im' tedy on: Ieſli grzeſzny
-4 L. G.

29:
ieſt/ niewiem: to iedno wiem/ iż bywſzy ślepym/ te=
30:
raz widzę.

werset: 26Rzekli mu tedy *: Cożći vczynił? iákoć
* záśię.G.

31:
otworzył oczy?

werset: 27Odpowiedźiał im: Iużćiem wam
32:
powiedźiał " y ſłyſzeliśćie': przeczże ieſzcze ſłyſzeć chce=
" á niesłyſseliśćie.G. S.

33:
ćie? zali y wy chcećie być vczniámi iego?

werset: 28Tedy
34:
mu łáiáli/ y mowili: Bądź ty iego vczniem: á my
Xxieſteſmy


strona: 345

Ewángeliey Rozd: 9.345.
1:
ieſteſmy Moyzeſzowymi vczniámi.

werset: 29Myć wiemy że
2:
Bog do Moyzeſzá mowił: lecz tego ſkądby był nie=
3:
wiemy.

werset: 30Odpowiedźiał on człowiek/ y rzekł im: Toć
4:
iednák dźiwno ieſt/ że wy niewiećie ſkąd ieſt/ á wzdy
5:
otworzył oczy moie.

werset: 31A wiemy iż grzeſznych Bog
6:
nie wyſłuchawa: ále ieſli kto ieſt chwalcą Bożym/ á
7:
wolą iego czyni/ tego wyſłuchawa.

werset: 32Od wieku nie
8:
ſłychano/ áby kto otworzył oczy ślepo národzonego.

werset: 33
9:
Gdyćby ten nie był od Bogá/ nie mogłćiby nic tákiego
10:
vczynić.

werset: 34Odpowiedźieli/ y rzekli mu: W grze=
11:
cháches ſię národźił wſzytek/ á ty nas vczyſz? Y precz
12:
go wyrzućili.

werset: 35Vſłyſzał Ieſus iż go precz wyrzući=
13:
li: á nálazſzy go/ rzekł mu: Wierzyſzże ty w Syná
14:
Bożego?

werset: 36On odpowiedźiał y rzekł: Ktoryż ieſt
15:
Pánie/ ábych weń wierzył?

werset: 37Y rzekł mu Ieſus: Y wi=
16:
dźiałes go/ y ktory mowi z tobą/ onći ieſt.

werset: 38A on rzekł:
17:
Wierzę Pánie. Y - vpadſzy' vczynił mu pokłon. *
-G.

Záczá: 35.
werset: 39
18:
Y rzekł - mu' Ieſus: Ná ſądem ia przyſzedł ná
-1 L. G. S.

19:
ten świát: áby ći ktorzy nie widzą widźieli: á kto=
20:
rzy widzą ślepymi zoſtáli.

werset: 40Y vſłyſzeli to niektorzy z
21:
Pháryzeuſzow/ ktorzy byli z nim: y rzekli mu: Zali y
22:
my ieſteſmy ślepymi?

werset: 41Rzekł im Ieſus: Byśćie byli
23:
ślepymi/ nie mielibyśćie grzechu. Lecz teraz mowi=
24:
ćie: Iż widźimy. Grzech * wáſz zoſtawa.
* tędy.N L. G. S.


25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
Ale żeby ſię ſpráwy Boże.) Acz poſpolićie dla grzechow Pan
27:
Bog choroby przepuſzcza: ále też czáſem dla doświádczenia ćier=
28:
pliwośći/ y dla wyſławienia ſwego w ich vzdrowieniu.
Chorob przyczyny.

29:
Vczynił błoto.) Acz mogł iednym ſłowem/ ábo y ſámą wolą
30:
człowieká vzdrowić: wſzákże chćiał też vżyć ku temu rozmáitego
31:
ſtworzenia y ceremoniy; błotá/ śliny/ wody/ pomázánia y omy=
32:
wánia. Iáko y teraz w kośćiele ſwym świętym vżywa rozmái=
33:
tych ceremoniy y Sákrámentow pozwierzchnych/ około duſz ná=
34:
ſzych oczyśćienia y vzdrowienia.
Ceremoniæ.
Wierzyſzże


strona: 346

Rozd: 10. według Iana.346.
1:
Wierzyſsże ty w Syna Bożego.) Nie mogł nam iáśniey pokázáć/
2:
iáko tymi ſłowy/ że on ieſt oraz y Synem Bożym y Synem czło=
3:
wieczym: á iż iednáż ieſt perſoná Syná Bożego y Syná czło=
4:
wieczego. Bo tu widzimy y ſłyſzemy/ iż ten ktorego ślepy oświe=
5:
cony widział y ſłuchał/ w ktorego wierzył/ y ktoremu pokłon vczy=
6:
nił iáko Bogu/ zowie ſię Synem Bożym: będąc poſpołu y Sy=
7:
nem człowieczym.
Chriſtus tenże ieſt Synem Bożym y Synem człowieczym.

8:
Aby ći ktorzy nie widzą.) Stąd widzimy/ że to dziwne cudo/ nie
9:
tylko było dobrodzieyſtwem onemu człowiekowi; ále y znákiem
10:
vzdrowienia ślepoty duchowney.
rozdział: 10

11:
ROZDZIAL X.
12:
1 Chriſtus opiſuiąc práwego páſterzá y naiemniká. 7 Zowie
13:
ſię drzwiámi owczárnie. 11 Y dobrym páſterzem. 16 Ktory y
14:
drugie owce miał przywieść do teyże owczárnie. 17 Kłádzie du=
15:
ſzę ſwoię áby ią záſię wziął. 19 Zydowie ſię oń wádzą. 24 Pytá=
16:
ią go ieſli ieſt Chriſtuſem. 25 Ná co odpowiedáiąc/ vkázuie z v=
17:
czynkow/ iż on iedno ieſt z Oycem. 31 Dla czego Zydzi chcą go
18:
kámionowáć. 33 Iż ſię czynił Bogiem. 34 A on im pokázuie z
19:
piſmá/ że to nie ieſt bluznierſtwo. 37 Z vczynkow chce być poznan.
Ewángelia ná Swiąteczny Wtorek.
werset: 1
20:
Z
Aprawdę/ záprawdę mowię wam: Kto nie w=
21:
chodźi drzwiámi do owczárnie/ ále wchodźi inę=
22:
dy/ ten ieſt złodźiey y zboycá.

werset: 2Lecz ktory w=
23:
chodźi drzwiámi/ páſterzem ieſt owiec.

werset: 3Temu o=
24:
dźwierni otwiera: á owce ſłucháią głoſu iego: y ná=
25:
zywa owce ſwe miánowićie/ y wywodźi ie.

werset: 4A gdy
26:
wypuśći owce ſwe/ idźie przed nimi: á owce idą zá
27:
nim/ bowiem znáią głos iego.

werset: 5Ale zá cudzym nie
28:
idą: owſzem vćiekáią od niego: bo nie znáią głoſu
29:
obcych.

werset: 6Tę przypowieść powiedał im Ieſus. Lecz
30:
oni nie zrozumieli tego co im powiedał.

werset: 7Rzekł im
31:
tedy záſię Ieſus: Záprawdę/ záprawdę wam powie=
32:
dam; iżem ia ieſt drzwiámi owiec.

werset: 8Wſzyścy ile ich
33:
* przyſzło/ złodźieie ſą y zboycy: áleć ich nie ſłuchá=
* przedemną.1 L. N G.

34:
ły owce.

Xx 2Iamći


strona: 347

Ewángeliey Rozd: 10.347.
Zácz: 36.
werset: 9
1:
Iamći ieſt drzwiámi. Przez mię ieſli kto wni=
2:
dźie/ zbáwion będźie: y wnidźie y wynidźie/ y páſtwi=
3:
ſká znaydźie.

werset: 10Złodźiey nie przychodźi iedno żeby
4:
kradł/ á zábijał y tráćił: iam przyſzedł áby żywot miá=
5:
ły/ y obfićiey miáły. *

Ewáng: Nied: 2. po Wielkiey nocy. y w dzień S. Stániſłáwá.
werset: 11
6:
Iaćiem ieſt páſterz dobry. Dobry páſterz duſzę
7:
ſwą " dáie' zá owce - ſwoie'.
" kłádzieN L. K. G. S.
-L. G. S.

werset: 12Lecz naiemnik y ktory
8:
nie ieſt páſterzem/ ktorego nie ſą owce właſne/ " wi=
" ieśli, ábo kiedy widzi, tedy odbiega.

9:
dźi wilká przychodzącego/ y opuſzcza owce/ y vćieka:
10:
á wilk chwyta y roſpłaſza owce.

werset: 13Ale naiemnik v=
11:
ćieka: iż ieſt naiemnikiem/ y nie ma pieczy o owcách.

werset: 14
12:
Iamći ieſt on páſterz dobry: y znam moie/ y znáią
13:
mię moie.

werset: 15Iáko mię zna Oćiec/ y ia znam Oycá:
14:
á " duſzę moię' kłádę zá owce - moie'.
" zdrowie moie.
-5 L. G. S.

werset: 16Y drugie ow=
15:
ce mam/ ktore nie ſą z tey owczárniey: y one potrze=
16:
bá ábych przywiodł: y ſłucháć będą głoſu mego: y
17:
będźie iedná owczárnia y ieden páſterz. *

Zácz: 37.
werset: 17
18:
Dla tegoć mię miłuie Oćiec; iż ia kłádę duſzę
19:
moię/ ábych ią záſię wźiął.

werset: 18Nikt mi iey nie bierze/
20:
ále ia kłádę ią ſam od śiebie: y mam moc położyć ią;
21:
á mam moc záſię wźiąć ią. To roſkazánie wźiąłem
22:
od Oycá mego.

werset: 19Stáłá ſię tedy záś rożnicá miedzy
23:
Zydy dla tych powieśći.

werset: 20Y mowiło ich wiele z nich:
24:
Opętányć ieſt/ y ſzáleie: czemuż go ſłuchaćie?

werset: 21Dru=
25:
dzy mowili: Teć ſłowá nie ſą " opętánego'. Izali czárt
" czártá máiącego.

26:
ślepych oczy otwárzáć może?

Záczá: 38.
werset: 22
27:
A było w Ieruzálem poświącánie kośćiołá: y źi=
28:
má byłá.

Ewángelia we Srzodę po 5. Niedz. Poſtu.
werset: 23A Ieſus chodźił w kośćiele/ w krużgan=
29:
ku Sálomonowym.

werset: 24Obſtąpili go tedy Zydowie/
30:
á rzekli mu: Dokądże duſzę náſzę ná rzeczy trzymaſz?
31:
Ieſliś ty ieſt Chriſtus/ powiedz nam iáwnie.

werset: 25Od=
32:
powiedźiał im Ieſus: Powiedam wam á nie wie=
33:
rzyćie. Spráwy ktore ia czynię " w imię' Oycá me=
" ná cześć y ná chwałę.

34:
go/ tyć o mnie świádczą:

werset: 26Ale wy nie wierzyćie:
iż nie


strona: 348

Rozd: 10. według Ianá.348.
1:
iż nie ieſteśćie z owiec moich *.

* iákom wam powiedział.K. G. S.
werset: 27Owce moie ſłu=
2:
cháią głoſu mego: á ia ie znam/ y idą zá mną:

werset: 28ia
3:
im też wieczny żywot dawam: y nie zginą ná wieki:
4:
áni ich żaden wydrze z ręki moiey.

werset: 29Oćiec moy " co
" ktory mi dał, więtſsy ieſt nád wſsytki.K. G. S.

5:
mi dał/ więtſze ieſt náde wſzytko': á żaden nie może
6:
wydrzeć z rąk Oycá mego.

werset: 30Ia y Oćiec iedno ieſte=
7:
ſmy.

werset: 31Porwáli * kámienie Zydowie/ áby go vkámio=
* tedy záſię.4 L. K. G. S.

8:
nowáli.

werset: 32Odpowiedźiał im Ieſus: Wiele dobrych
9:
vczynkow vkazałem wam " z Oycá mego: dla ktore=
" z woley Oycá

10:
goż - vczynku' z tych kámionuiećie mię?
-G.

werset: 33Odpowie=
11:
dźieli mu Zydowie: Dla dobrego vczynku nie ká=
12:
mionuiemy ćię: ale dla bluźnierſtwá: á iż ty będąc
13:
człowiekiem/ czyniſz ſię ſam Bogiem.

werset: 34Odpowie=
14:
dźiał im Ieſus: Zali nie ieſt nápiſano w zakonie
15:
wáſzym: - Iż' iam rzekł/ Bogowie ieſteśćie?
-G.

werset: 35Ieſli=
16:
żeć one názwał Bogámi/ do ktorych byłá Boża mo=
17:
wá/ á nie może być piſmo ſkáżone:

werset: 36mnie ktorego
18:
Oćiec poświęćił y poſłał ná świát/ wy powiedaćie/
19:
Ze bluźniſz: iżem rzekł; Ieſtem Synem Bożym?

werset: 37
20:
Ieſliż nie czynię ſpraw Oycá mego/ nie wierzćie
21:
mi.

werset: 38Ale ieſli czynię: choćiażbyśćie mnie " wierzyć
22:
niechćieli'/ wierzćieſz vczynkom: ábyśćie poználi y
" nie wierzyli.G.

23:
wierzyli/ żeć Oćiec ieſt we mnie/ á ia " w Oycu'. *

" w nimG.
werset: 39
24:
Szukáli tedy * iákoby go poimáć: lecz vſzedł z rę=
* záśię.G.

25:
ku ich.

werset: 40Y odſzedł záſię zá Iordan ná ono mieyſce
26:
gdźie przedtym Ian krzćił: y támże mieſzkał.

werset: 41A
27:
wiele ich do niego przychodźiło/ y mowili: Iż áczkol
28:
wiek Ian żadnego znáku nie vczynił: wſzákoż wſzyt=
29:
ko cokolwiek Ian o tym powiedźiał/ prawdá byłá.

werset: 42
30:
Y wiele ich * vwierzyło weń.
* tám.G.


31:
NAVKI Y PRZESTROGI.
32:
Kto nie wchodźi drzwiámi.) Ci drzwiámi/ to ieſt przez Chriſtu=
33:
ſá/ wchodzą; ktorzy porządnie powołáni y poſłáni bywáią od
34:
tych/ ktorym Chriſtus dał tę moc poſyłánia. O czym Irenæus
Práwi páſterze.
Xx 3Biſkup


strona: 349

Ewángeliey Rozd: 10.349.
1:
Biſkup y męczennik S. ták nápiſał: tych tylko páſterzow ko=
2:
śćielnych ſłucháć mamy/ ktorzy máią ſucceſſyą od Apoſtołow:
3:
ktorzy z ſucceſſyą Biſkupſtwá wzięli pewną łáſkę y dar prawdy.
4:
A inne wſzytkie/ ktorzy od przednieyſzey ſucceſſyey (rozumiey ko=
5:
śćiołá Rzymſkiego) odſtępuią/ kędy ſię kolwiek zgromadzáią/ ma=
6:
my mieć zá podeyzrzáne/ iáko hæretyki ábo odſzczepieńce.
Succeſſya.

7:
Ten ieſt złodziey.) Złodziey ten ieſtći káżdy Miniſter hæretycki/
8:
y ktorykolwiek nieſłuſznie y nieporządnie ſię wrywa do owczárni:
9:
áby pſował y zábijał owce náuką fałſzywą.
Złodziey.

10:
Odzwierny.) Przez tego odzwiernego Auguſtyn S. rozumie
11:
Duchá S. wſzákże może ſię też rozumieć Piotr S. y z potomkámi
12:
ſwemi/ ktoremu Pan dał klucze tey owczárnie/ y ktoremu poruczył
13:
wſzytkie owce/ y tę owczárnią kośćiołá ſwoiego.
Odzwierny.

14:
Idzie przed nimi.) Ten był obyczay v Zydow y v innych naro=
15:
dow: ktory znáczy/ iż páſterz ma owce vczyć/ y prowádzić; á nie
16:
owce páſterzá.
17:
Dobry páſterz.)
Páſterz, naięmnik á wilk.
Dobry páſterz ieſt/ ktory będąc porządnie po=
18:
ſłány y powołány/ nie ſweo ále owiec ſwych pożytku pátrza. Naię=
19:
mnik ieſt/ ktory nie dba o pożytek y zbáwienie owiec: y nie ich/ ále
20:
tylko ſwych pożytkow ſzuka. Wilk záſię ieſt hæretyk/ ábo ktoryż=
21:
kolwiek prześládowcá kośćiołá Bożego/ to ieſt trzody Páńſkiey.
22:
Vćieká.) Káżdy páſterz winien ieſt czáſu prześládowánia y
23:
niebeśpieczeńſtwá mieſzkáć przy ſwey trzodzie áż do śmierći. Chy=
24:
báby onego ſámego ſzukano y prześládowano/ á nie trzodę iego:
25:
ábo gdyby go wzgárdziłá trzodá iego. Bo ná ten czás może pá=
26:
ſterz vćiec y vſtąpić. Iáko czynili Apoſtołowie/ Athánázy S. y
27:
inni. Athan: apol: de ſuæ fuga. August: epist: 180.
Kiedy Páſterz vćiekáć może.

28:
Poświącánie.) To święto kośćiołá poświącánia/ vſtáwione
29:
było od Iudáſá Máchábeuſzá: ktore oto Pan Chriſtus raczył
30:
vczćić y záchowáć. A náſzy Ewángelikowie niechcą áni ſię mo=
31:
dlić/ áni ofiar czynić zá vmárłe/ iáko tenże Máchábeuſz czynił: áni
32:
obchodzić rocznych pámiątek kośćiołow poświącánia/ ktore oto
33:
P. Chriſtus obchodził. Skąd ſię też vczymy/ że świętá/ poſty/ y
Kośćiołá poświącánie.

34:
ine obrzędy w kośćiele mogą być nowo vſtáwowáne/ bez wyráźne
35:
go w piśmie o tym roſkazánia. Iáko vſtáwiono ieſt ſwięto Troy=
36:
ce S. Bożego Ciáłá/ Poczęćia Pánny Máriey/ y niektore inne.
Kośćioł może inne świętá vſtáwowáć.

37:
Co mi dał.) To ieſt/ iſtność y náturę Bozką/ ktorą ma Syn od
38:
Oycá/ á tá ieſt náde wſzytko.
39:
Ia y Oćiec iedno ieſtechmy.)
Chriſtus iedno z Oycem iſtnośćią nátury.
Nie tylko iednośćią woley/ iáko
40:
Arianowie to mieyſce wykłádáli y dziś wykłádáią: ále iedno=
41:
śćią mocy y śiły: iáko wſzyścy ſtárzy á święći Doktorowie zgo=
dnie wy=


strona: 350

Rozd: 11. według Ianá.350.
1:
dnie wykłádáią y dowodzą. Bo tu o tey rzecz ieſt. Abowiem
2:
Pan Chriſtus chcąc pokázáć/ iż owce iego nie zginą/ táki dowod
3:
czyni. Zaden nie może wyrwáć owiec z rąk Oycá moiego. Bo
4:
on ieſt więtſzy náde wſzytkie. Przetoż áni z rąk moich żaden nie
5:
może wyrwáć owiec moich. Bo ia y Oćiec iedno ieſteſmy. Kto=
6:
ry dowod proſtoby nic nie ważył: gdyby one ſłowá (Iedno ieſte=
7:
ſmy) nie to znáczyły/ że iedná y táż ieſt ręká/ to ieſt moc y śiłá/ Oy=
8:
cá y Syná. A ieſli iedná y táż moc/ tedyć pewnie y táż iſtność.
9:
Bo to wſzytko w Pánu Bogu iedno. Co też y Zydzi dobrze zrozu=
10:
mieli. Bo vſłyſzawſzy to ſłowo/ rzućili ſię do kámienia iáko ná
11:
bluznierzá: iż ſię Chriſtus czynił rownym Oycu/ y Bogiem ied=
12:
nym z Oycem. Z czego ich nie tylko nie wywiodł Pan Chriſtus/
13:
ále owſzem to mniemánie potwierdził tymi ſłowy: Wy mowićie
14:
bluzniſz/ iżem rzekł/ Ieſtem Synem Bożym? Oćiec ieſt we mnie/
15:
á ia w Oycu.
rozdział: 11

16:
ROZDZIAL XI.
17:
1 O niemocy y śmierći Lázárzowey. 21 Rozmowá Marthy
18:
z Pánem o śmierći brátniey/ y o zmartwychwſtániu. 33 Pan Ie=
19:
ſus z płáczącemi płácze. 39 Lázárzá czterzy dni w grobie máiące=
20:
go ożywia. 45 Zá czym wiele Zydow weń vwierzyło. 47 Lecz
21:
Pháryzeuſzowie rádzą iákoby go zábić. 49 Káiphaſz prorokuie.
22:
37 Dekret przełożonych Zydowſkich przećiw Ieſuſowi.
Záczá: 39.
Ewángelia w Piątek po 4. Nied: w Poſt.
werset: 1
23:
Y
Był niektory chory Lázarz z Bethániey/ z
24:
miáſteczká Máriey y Márty " śioſtry iey.

" śioſtry iego.N L.
werset: 2
25:
(A Mária byłá tá ktora pomázáłá Páná
26:
máśćią/ y vtárłá nogi iego y włoſy ſwoimi: ktorey brát
27:
Lázarz chorował.

werset: 3Poſłáły tedy śioſtry - iego' do
-G.

28:
niego mowiąc: Pánie/ oto ten ktorego miłuieſz/
29:
choruie.

werset: 4A Ieſus vſłyſzawſzy/ rzekł - im': Chorobá
-G.

30:
tá nie ieſtći ná śmierć/ ále ná chwałę Bożą: áby był
31:
vwielbion Syn Boży przez nię.

werset: 5Lecz Ieſus mi=
32:
łował Marthę/ y śioſtrę iey - Márią' y Lázárzá.
-G.

werset: 6
33:
Gdy tedy vſłyſzał że choruie; tedy przećię zmieſzkał
34:
" ná onymże' mieyſcu przez dwá dni:
" ná ktorym byłG.

werset: 7ále potym rzekł
35:
vczniom ſwym: Idźmy záś do Iudſkiey źiemie.

Rzekli


strona: 351

Ewángeliey Rozd: 11.351.
werset: 8
1:
Rzekli mu vczniowie: Rabbi/ teraz oto ſtali Zy=
2:
dowie iákoby ćię vkámionowáli; á záſię tám idźieſz?

werset: 9
3:
Odpowiedźiał Ieſus: Aza nie dwánaśćie ieſt go=
4:
dźin dniá? Ieſlić kto chodźi we dnie/ nie obráźi ſię.
5:
bo widźi świátło tego świátá:

werset: 10ále ieſli chodźi w
6:
nocy/ obráźi ſię: bo w nim świátłá nie máſz.

werset: 11To
7:
wymowił: á potym rzekł do nich: Lázarz przyiaćiel
8:
náſz " ſpi': ále idę ábych go ze ſnu obudźił.
" záſnął ábo vſnął.G.

werset: 12Rzekli
9:
tedy vczniowie iego: Pánie/ ieſliżeć ſpi/ będźie zdrow.

werset: 13
10:
A Ieſus mowił o śmierći iego/ lecz oni mniemáli
11:
iż o záſnieniu ſnem powiedźiał.

werset: 14Przeto tedy Ie=
12:
ſus powiedźiał im iáwnie; Lázarz vmárł:

werset: 15y ra=
13:
dem temu dla was (ábyśćie wierzyli) iżem tám nie
14:
był. Ale idźmy ku niemu.

werset: 16Rzekł tedy Tomaſz kto=
15:
rego zwano Didymus/ do drugich vczniow: Podź=
16:
myſz y my/ ábyſmy z nim pomárli.

werset: 17Przyſzedſzy te=
17:
dy Ieſus/ nálazł go iuż cztery dni w grobie "máiące=
18:
go'.

" leżącego.
werset: 18(Lecz Bethánia byłá blizko Ieruzálem " iáko=
19:
by ná piąćinaśćie ſtáiow.)

" ktore czynią pułmile polskie á dwie mile włoskie.
werset: 19A przyſzło było wiele
20:
Zydow do * Marthy y Máriey/ áby ie ćieſzyli po brá=
* do tych co przy Marćie y Máriey.G.

21:
ćie ich.

werset: 20Marthá tedy ſkoro vſłyſzáłá że Ieſus idźie/
22:
zábieżáłá mu: á Mária domá śiedźiáłá.

Ewángelia ná Mſzey zá vmárłe.
werset: 21
23:
Rzekłá tedy Marthá do Ieſuſá: Pánie/ byś tu
24:
był/ nie vmárłby był brát moy.

werset: 22Lecz y teraz wiem/
25:
że ocokolwiek będźieſz Bogá prośił; dać to Bog.

werset: 23
26:
Powiedźiał iey Ieſus; Zmartwychwſtánie brát
27:
twoy.

werset: 24Rzekłá mu Marthá; Wiem iż zmartwych=
28:
wſtánie czáſu zmartwychwſtánia/ w on oſtátni
29:
dźień.

werset: 25Rzekł iey Ieſus: Iam ieſt zmartwychw=
30:
ſtánie y żywot: Kto w mię wierzy/ choćby y vmárł/
31:
żyw będźie.

werset: 26á wſzelki ktory żywie á wierzy w mię;
32:
nie vmrze ná wieki. Wierzyſz temu?

werset: 27Powiedźiáłá
33:
mu: Y owſzem Pánie/ iam vwierzyłá żeś ty ieſt Ch=
34:
riſtus Syn " Boży'/ ktoryś ná - ten' ſwiát przyſzedł. *
" Bogá żywegoN L.
-7 L. S.

A to


strona: 352

Rozd: 11. według Ianá.352.
werset: 28
1:
A to rzekſzy/ ſzłá/ y milczkiem wezwáłá Máriey
2:
śioſtry ſwoiey/ mowiąc: Náuczyćiel przyſzedł/ y w=
3:
zywa ćię.

werset: 29Oná ſkoro vſłyſzáłá/ wnet wſtáłá/ y przy=
4:
ſzłá do niego.

werset: 30" Bo' Ieſus ieſzcze nie przyſzedł był
" A. G.

5:
do miáſteczká: ále był ieſzcze ná onym mieyſcu gdźie
6:
mu záſzłá byłá Marthá.

werset: 31A przetoż Zydowie ktorzy
7:
z nią byli w domu/ á ćieſzyli ią/ vyźrzawſzy Márią iż
8:
ſię prędko porwawſzy wybieżáłá; ſzli zá nią/ mowiąc:
9:
Iż idźie do grobu/ áby tám płákáłá.

werset: 32A ták Mária
10:
gdy przyſzłá kędy był Ieſus; vyźrzawszy go/ przypádłá
11:
do nog iego/ y rzekłá mu: Pánie/ byś tu był/ nie v=
12:
márłby był brát moy.

werset: 33Ieſus tedy gdy ią vyźrzał płá=
13:
czącą/ y Zydy ktorzy z nią przyſzli/ płáczące; rozrze=
14:
wnił ſię w duchu/ y zátrwożył ſam śiebie/

werset: 34y rzekł:
15:
Gdźieśćie go położyli? Powiedźieli mu: Pánie/ podź
16:
á ogląday.

werset: 35- Y' zápłákał Ieſus.
-G.

werset: 36Mowili tedy
17:
Zydowie: Wey iákoć go miłował.

werset: 37A niektorzy z
18:
nich mowili: Nie mogłże ten/ ktory otworzył o=
19:
czy " ślepego'/ dokázáć tego/ żeby był * ten nie vmárł?
" śleponárodzonegoN L.
* y. 3 L. G. S.

werset: 38
20:
Ieſus tedy rozrzewniwſzy ſię záś ſam w ſobie/
21:
przyſzedł do grobu. A byłá iáſkinia: á kámień ná niey
22:
był położony.

werset: 39Rzekł Ieſus: Odeymićie kámień.
23:
Rzekłá mu Marthá śioſtrá onego vmárłego: Pá=
24:
nie/ iużći cuchnie/ bo mu iuż czwarty dźień.

werset: 40Po=
25:
wiedźiał iey Ieſus: Zażemći nie rzekł/ iż ieſli vwie=
26:
rzyſz/ oglądaſz chwałę Bożą?

werset: 41Odięli tedy kámień *.
* gdzie vmárły był położon.G.

27:
A Ieſus podniozſzy oczy ſwe wzgorę/ rzekł: Oycze/
28:
dźiękuię tobie żeś mię wyſłuchał.

werset: 42A iamći wie=
29:
dźiał że ty mnie záwżdy wyſłuchiwaſz; álem to rzekł
30:
dla ludu około ſtoiącego/ áby wierzyli iżeś ty mnie
31:
poſłał.

werset: 43A to rzekſzy; záwołał głoſem wielkim:
32:
Lázárzu/ wynidź ſám.

werset: 44Y - nátychmiaſt' wyſzedł on
-G.

33:
ktory był vmárły/ máiąc ręce y nogi związáne chuſt=
34:
kámi: á twarz iego byłá chuſtą obwiązána. Rzekł
Yyim Ieſus:


strona: 353

Ewángeliey Rozd: 11.353.
1:
im Ieſus: Rozwiążćie go/ y puśććie áby ſzedł.

werset: 45Wie=
2:
le tedy Zydow ktorzy byli przyſzli do Máriey - y Mar=
-G.

3:
thy'/ á widźieli to co vczynił Ieſus; vwierzyli weń. *

werset: 46
4:
Niektorzy też z nich ſzli do Pháryzeuſzow/ y po=
5:
wiedźieli im co vczynił Ieſus.

Zácz: 40.
Ewángelia w Piątek przed Kwietną Niedzielą.
werset: 47
6:
Zebráli tedy Arcykápłani y Pháryzeuſzowie rá=
7:
dę śiedzącą/ y mowili: Coż " czynimy'? ábowiem ten
" vczyniemyN L. S.

8:
człowiek wiele cudow czyni?

werset: 48Ieſli go ták zánie=
9:
chamy/ wſzyścy weń vwierzą: y przyidą Rzymiánie/
10:
y wezmą * náſze mieyſce y narod.
* y.9 L. G.

werset: 49A ieden z nich
11:
Káiphaſz - imieniem'/ będąc Arcykápłanem onego
-8 L. G.

12:
roku/ rzekł im: Wy nic niewiećie/

werset: 50áni myślićie iż
13:
nam ieſt pożyteczno żeby ieden człowiek vmárł zá
14:
lud; á narod wſzytek nie zginął.

werset: 51A tego nie mo=
15:
wił ſam z śiebie: ále będąc Arcykápłanem roku one=
16:
go/ prorokował iż Ieſus miał vmrzeć zá on narod:

werset: 52
17:
á nie tylko zá narod/ ále żeby * ſyny Boże roſproſzone
* też.N L. G. S.

18:
zgromádźił w iedno.

werset: 53Od onego tedy dniá vmy=
19:
ślili áby go zábili.

werset: 54Przetoż Ieſus iuż nie chodźił
20:
iáwnie miedzy Zydy: ále odſzedł do kráiny ktora ieſt
21:
blizko puſtyniey/ do miáſtá ktore zowią " Effrem': y
" EphráimG.Hieron.

22:
támże przebywał z vczniámi ſwemi. *

werset: 55
23:
Lecz byłá blizko Páſchá Zydowſka: á wiele ich
24:
ſzło do Ieruálem z oney kráiny przed Páſchą áby ſię
25:
oczyśćili.

werset: 56Szukáli tedy Ieſuſá: y mowili ieden do
26:
drugiego/ ſtoiąc w kośćiele: Co ſię wam zda/ iż nie
27:
przyſzedł ná święto?

werset: 57A Arcykápłani y Pháryzeu=
28:
ſzowie wydáli byli roſkazánie; ieſliby ſię kto dowie=
29:
dźiał gdźieby był/ żeby oznaymił/ áby go poimáli.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Rozwiążćie go.) Auguſtyn S. y Cyrillus piſząc ná to mieyſce/
32:
pokázuią/ że tym dał znáć Pan Chriſtus/ iż on żadnego ná duſzy
33:
nie ożywia/ iedno w kośćiele ſwym/ á przez poſługę kápłáńſką.
34:
Człowiek/ práwi/ kiedy żáłuie zá grzechy/ tedy ożywia: á wychodzi
Kápłani grzechy odpuſsczáią.
z grobu/


strona: 354

Rozd: 12. według Ianá.354.
1:
z grobu/ kiedy przez ſpowiedz odkrywa ſwe ſumnienie. Ale ieſzcze
2:
nie ieſt rozwiązány. A kiedyż ábo od kogo bywa rozwiązány?
3:
Od tych do ktorych rzeczono: Ktorych grzechy rozwiążećie ná zie=
4:
mi/ będą rozwiązáne y w niebie. August: in Pſal: 101.Conti: 2.
5:
Będąc Arcykápłanem.)
Arcykápłani ktorzy.
Ieden tylko był v Zydow ktory wła=
6:
śnie był Arcykápłanem/ to ieſt/ nawyżſzym kápłanem. Wſzákże y
7:
drugie/ ktorzy ábo kiedy byli ná tym vrzędzie/ ábo byli przełożone=
8:
mi nád dwudzieſtą y czterech domow y rzędow kápłáńſkich/
9:
też Arcykápłanámi názywano. A oſobliwie tego/ ktory
10:
był przełożonym rády śiedzącey/ ktorą Sánedryn zwano.
11:
A ten był Annaſz ná ten czás. Lecz Káiphaſz zgołá był Arcykápła
12:
nem/ to ieſt nawyżſzym kápłanem. Nie dziwuyże ſię iż Pan Bog
13:
w kośćiele záchowuie prawdę/ ták przez dobre/ iáko y przez niedo=
14:
bre przełożone iego: gdyż dáry Duchá S. idą zá ich vrzędámi/ á
15:
nie zá perſonámi/ áni zaſługámi.
Biskupi, choćia zli, máią áſſyſtencyą Duchá S.
Iáko tu w Káiphaſzu widzimy.
16:
A ieſliż ten zły człowiek/ dla vrzędu ſwego/ ná on czás gdy iuż v=
17:
ſtáć miáło kápłáńſtwo zakonu ſtárego/ przećię miał iákążkolwiek
18:
áſſyſtencyą Duchá S. dla potwierdzenia prawdy/ ktorey y ſam
19:
do końcá nie rozumiał: iákoż więcey my pewni być mamy/ że
20:
Pan Chriſtus y Duch iego święty nigdy nie opuśći ſtolice Piotrá
21:
S. ktorego wiárá nigdy nie vſtánie (iáko mu to ſam Pan przyo=
22:
biecáć raczył) choćby też czáſem oſoby/ ktore ná tey ſtolicy śiedzą/
23:
nie nalepſze były.
rozdział: 12

24:
ROZDZIAL XII.
25:
1 Páná Ieſuſá/ w Bethániey v Márthy z Lázárem wieczerzá=
26:
iącego. 3 Mária máśćią máże. 4 A Iudaſz przeto ſzemrze. 6
27:
Iż był złodziey. 7 Ieſus Márią wymawia. 10 Przełożeni Zy=
CZWARTA CZESC, czwarta Páſchá, y on swięty tydzień męki w Ieruzálem.

28:
dowſcy chcą y Lázárzá zábić. 12 Ieſus ná ośiełku iedzie do Ie=
29:
ruzálem. 21 Prágną go widzieć Pogáni. 23 Opowieda że iuż
30:
przyſzłá godziná iego vwielbienia. 24. Wſzákże pierwey ziárno
31:
pſzeniczne miáło być vmartwione. 28 Głos oycowſki o vwiel=
32:
bieniu Syná. 31 Kśiążę świátá ma być wyrzucone. 39 Proro=
33:
ctwo Izáiaſzowe o záślepieniu Zydow. 41 Izáiaſz widział Pá=
34:
ná Ieſuſá w chwale. 48 W Chriſtuśie bywa vczczon ábo w=
35:
zgárdzon Oćiec.
Záczá: 41.
Ewán: w Poniedziałek po Kwietney Niedzieli.
werset: 1
36:
I
Eſus tedy ſześć dni przed Páſchą przyſzedł
37:
do Bethániey/ kędy był Lázarz vmárł ktore=
38:
go - Ieſus' wſkrześił *.
-G.
* od vmárłych.G

werset: 2Támże tedy ſpráwi=
Yy 2li mu


strona: 355

Ewángeliey Rozd: 12.355.
1:
li mu wieczerzą/ á Marthá ſłużyłá: á Lázarz był ie=
2:
dnym z onych ktorzy z nim ſpołu v ſtołu śiedźieli.

werset: 3
3:
Mária tedy wźiąwſzy funt oleyku " Szpikánárdo=
" nárdu práwego.G.

4:
wego' bárzo drogiego/ námázáłá nogi Ieſuſowe/ y v=
5:
tárłá nogi iego włoſámi ſwoimi: ták iż ſię dom ná=
6:
pełnił wonnośći oleyku onego.

werset: 4Rzekł tedy ieden z
7:
vczniow iego Iudaſz * Iſzkáryot/ ktory go miał wy=
* Symonow.G.

8:
dáć:

werset: 5Przecz tego oleyku nie przedano zá trzy ſtá
9:
groſzy/ á nie dano vbogim?

werset: 6A to mowił nie iżby
10:
miał pieczą o vbogich: ále iż był złodźieiem/ y mieſzek
11:
miał/ á co weń kłádźiono nośił.

werset: 7Rzekł tedy Ieſus:
12:
Zániechay iey/ - áby' " ná dźień pogrzebu' mego zá=
-G.
" ná dzienći pogrzebuN L.to ieſt, ku pokazániu, że iuż nádchodzi dzień pogrzebu mego.

13:
chowáłá to.

werset: 8Abowiem vbogie záwżdy z ſobą ma=
14:
ćie: á mnie nie záwżdy " mieć będźiećie'.

" maćie.4 L. G.
werset: 9Dowie
15:
dźiáłá ſię tedy wielka rzeſza z Zydow iż tám ieſt: y
16:
przyſzli/ nie tylko dla Ieſuſá/ ále żeby tez byli vyźrzeli
17:
Lázárzá/ ktorego wzbudźił od vmárłych. *

Ewángelia w Sobotę przed Kwietną Niedzielą: áż do wierſzá 37.
werset: 10
18:
Y vrádźili Arcykápłáni żeby y Lázárzá zábili:

werset: 11
19:
bo wiele Zydow dla niego od nich odſtępowáło/ y w=
20:
ierzyło w Ieſuſá.

werset: 12A názáiutrz wielka rzeſza ktora
21:
byłá przyſzłá ná święto/ vſłyſzawſzy że Ieſus idźie do
22:
Ieruzálem:

werset: 13nábráli rozdżek pálmowych/y wyſzli
23:
náprzećiwko iemu/ á wołáli; Hoſánná/ błogoſłá=
Hoſánná co znáczy. pátrz. Mat: 21. 9.

24:
wiony ktory " idźie w imię Páńſkie/ krol Izráelſki.
" to ieſt, posłány od Páná.

werset: 14
25:
A doſtawſzy Ieſus oślęćiá/ wśiadł ná nie/ iáko
26:
nápiſano:

werset: 15Nie boy ſię corko Syońſka: oto krol
27:
twoy iedźie śiedząc ná oślęćiu.

werset: 16A tegoć z przodku
28:
nie rozumieli vczniowie iego: ále gdy był vwielbion
29:
Ieſus/ tedy wſpomnieli iż to było o nim nápiſano: y
30:
to mu vczynili.

werset: 17Swiádczyłá tedy rzeſza ktora z nim
31:
byłá kiedy Lázárzá wyzwał z grobu/ y wſkrześił go
32:
od vmárłych.

werset: 18Dla tegoż też wyſzłá przećiwko ie=
33:
mu rzeſza: że " ſłyſzeli' iż on ten cud vczynił.

" słyſsáłáG.
Zácz: 42.
werset: 19
34:
Mowili tedy Pháryzeuſzowie miedzy ſobą: Wi=
dźićie iż


strona: 356

Rozd: 12. według Ianá.356.
1:
dźićie iż prozna praca " náſzá'? Oto - wſzytek' świát
" wáſsá.G.
-G.

2:
zá nim poſzedł.

werset: 20Byli też niektorzy " Pogáni' z tych
" GrækowieG.

3:
ktorzy przyſzli byli żeby ſię modlili w święto.

werset: 21Ci
4:
tedy przyſzli do Philippá/ ktory był z Bethſáidy Gá=
5:
lileyſkiey/ y prośili go/ mowiąc: Pánie/ chcemy Ie=
6:
ſuſá widźieć.

werset: 22Szedł Philip y powiedźiał Andrze=
7:
iowi. A Andrzey záſię y Philip powiedźieli Ieſuſo=
8:
wi.

werset: 23Lecz im Ieſus odpowiedźiał mowiąc: Przy=
9:
ſzłá godźiná/ áby był vwielbion Syn człowieczy.

Ewángelia w dzień S. Wáwrzyńcá/ yiedneoMęczenniká.
werset: 24
10:
Záprawdę/ záprawdę mowię wam; ieſli źiárno
11:
pſzeniczne wrzucone w źiemię nie obumrze/ tedy ſá=
12:
mo zoſtawa. Lecz ieſli obumrze/ wielki owoc przy=
13:
nośi.

werset: 25Kto miłuie duſzę ſwą/ vtráći ią: á kto nie
14:
nawidźi duſze ſwoiey ná tym świećie/ ten iey ſtrzeże
15:
ku wiecznemu żywotowi.

werset: 26Ieſli mnie kto ſłuży/
16:
niechże zá mną idźie: á gdźiem ia ieſt/ tám y ſługá
17:
moy będźie. Ieſli mi kto będźie ſłużył/ vczći go O=
18:
ćiec - moy'. *

-G.
werset: 27
19:
Terazći duſzá moiá zátrwożona ieſt. Y coż rze=
20:
kę? Oycze/ " záchoway mię' od tey godźiny. Lećiem
" wybaw mię.

21:
" dla tego przyſzedł ná tę godźinę.
" to ieſt, ábych vmárł.

werset: 28Oycze/ vwielbi
22:
imię twoie. Przyſzedł tedy głos z niebá *: Y vwiel=
* mowiący.N L.

23:
biłem/ y ieſzcze vwielbię.

werset: 29Rzeſza tedy ktora ſtałá y
24:
ſłyſzáłá/ mowiłá iż zágrzmiáło. A drudzy mowili; An=
25:
ioł mowił do niego.

werset: 30Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł:
26:
Nie dla mnieć ten głos " przyſzedł'/ ále dla was.
" ſię sſtał.G.

Ewángelia w dzień podnieśienia Krzyżá S.
werset: 31
27:
Terazći ieſt ſąd świátá: teraz kśiążę tego ſwiá=
28:
tá precz wyrzucone będźie.

werset: 32A ia ieſli będę podwyż=
29:
ſzon od źiemie/ poćiągnę " wſzytko' do śiebie.
" wſsyſtkich.G.

werset: 33(A
30:
mowił to/ oznáymuiąc iákową śmierćią miał vm=
31:
rzeć.)

werset: 34Odpowiedźiáłá mu rzeſza: Myſmy ſłyſzeli
32:
z zakonu; że Chriſtus trwa ná wieki: á iákoż ty po=
33:
wiedaſz; Potrzebá áby był podwyżſzon Syn czło=
34:
wieczy? ktoryż to ieſt Syn człowieczy?

werset: 35Rzekł im
Yy 3tedy Ie=


strona: 357

Ewángeliey Rozd: 12.357.
1:
tedy Ieſus: Ieſzcze do máłego czáſu ieſt " miedzy
" z wámi.G.

2:
wámi' świátłość. Chodźćieſz poki świátłość maćie/
3:
żeby was ćięmność nie ogárnęłá: "A kto' w ćięm=
" Bo kto. Hebr.

4:
nośći chodźi/ niewie kędy idźie.

Zácz: 43.
werset: 36
5:
Poki świátłość maćie/ wierzćieſz w świátłość:
6:
ábyśćie byli ſynámi świátłośći. *
7:
To powiedźiał Ieſus: y odſzedſzy ſchronił ſię od nich.

werset: 37
8:
A gdy ták wiele cudow czynił przed nimi/ nie vwie=
9:
rzyli weń:

werset: 38" áby ſię wypełniłá mowá Izáiaſzá Pro=
10:
roká/ ktorą powiedźiał: Pánie/ ktoż vwierzył " po=
" ták iż ſię wypełniłá: ábo zá czym ſię wypełniłá.
" wł: słuchowi náſsemu. Hebr.

11:
wieśći náſzey'? á rámię Páńſkie komuż ieſt obiáwio=
12:
ne?

werset: 39Dla tegoć wierzyć nie mogli/ iż ieſzcze powie=
13:
dźiał Izáiaſz:

werset: 40Záślepił oczy ich/ y zátwárdźił ſer=
14:
ce ich: áby oczymá nie widźieli/ y ſercem - nie' zrozu=
-G.

15:
mieli; y nie náwroćili ſię/ ábym ich nie vzdrowił.

werset: 41Toć
16:
powiedźiał Izáiaſz/ gdy widźiał chwałę iego/ á mo=
17:
wił o nim.

werset: 42Wſzákże iednák y z Kśiążąt wiele ich
18:
weń vwierzyło: ále dla Pháryzeuſzow nie wyznawá=
19:
li/ áby nie byli z bożnice wyrzuceni.

werset: 43Bo vmiłowá=
20:
li chwałę ludzką/ więcey niż chwałę Bożą.

werset: 44A Ie=
21:
ſus wołał y mowił: Kto w mię wierzy; nie w mię
22:
wierzy/ ále w onego ktory mię poſłał.

werset: 45Y kto mię
23:
widźi: widźi onego ktory mię poſłał.

werset: 46Ia będąc
24:
świátłośćią przyſzedłem ná świát: áby káżdy ktory
25:
wierzy w mię/ w ćięmnośći nie mieſzkał.

werset: 47A ieſliby
26:
kto ſłuchał ſłow moich/ " á nie ſtrzegł ich; iać go nie
" á nie vwierzyłbyG.

27:
ſądzę. Bom nie przyſzedł żebym " ſądźił' świát; ále
" potępił.

28:
żebych świát zbáwił.

werset: 48Kto mną gárdźi/ á nie przyi=
29:
muie ſłow moich; ma tego ktory go ſądźi. Słowá
30:
ktorem mowił/ te go będą ſądźić w dźień oſtáteczny.

werset: 49
31:
Gdyżem ia z śiebie ſámego nie mowił: ále Oćiec
32:
ktory mię poſłał/ ten mi dał roſkazánie cobych mo=
33:
wić y powiádáć miał.

werset: 50Y wiem że roſkazánie iego
34:
ieſt żywot wieczny. A przetoż co ia powiedam; iá=
ko mi


strona: 358

Rozd: 12. według Ianá.358.
1:
ko mi mowił Oćiec ták powiádam.


2:
NAVKI Y PRZESTROGI.
3:
Przecz tego oleyku nie przedano.) Temu Iudaſzowi/ iáko dzi=
4:
śieyſzy Ewángelikowie ſą podobni/ Pátrz Mat: 26. ꝟ. 8. y 10
5:
y Mar: 14. ꝟ. 6.
6:
Był złodzieiem.) Nie dopieroć Iudaſz zginął/ kiedy Páná prze=
7:
dał.
Zli máią być znoſseni.
Ale oto pierwey był złodzieiem: choćia náśládował Chri=
8:
ſtuſá/ nie ſercem/ ále ſámym ćiáłem: ktorego Pan przećię ćierpiał/
9:
áby nam przykład zoſtáwił/ żebyſmy ráczey złych znośili/ á niżli
10:
tárgáli iedność ćiáłá Chriſtuſowego/ ktory ieſt kośćioł iego.
11:
August: tract: 50. in Ioannem.
12:
Mnie nie záwżdy mieć będźiećie.) Rozumiey w widomym á
13:
śmiertelnym ćiele/ potrzebuiącego iáłmużny y poſługi ludzkiey.
14:
Pátrz Matth: 26. 11.
Chriſtus iáko nie ieſt záwſse z námi.

15:
Zeby ſię modlili w święto.) Stąd obácz/ iáka ieſt rożność mo=
16:
dlitwy domá vczynioney/ od tey ktora ſię dzieie w kośćiele y ná
17:
mieyſcách świętych: ponieważ y pogáni/ dla nabożeńſtwá cho=
18:
dzili ná odpuſt do kośćiołá Ierozolimſkiego.
Odpuſty.

19:
Do máłego czáſu.) Tu nieſłuſznie Budny ſtrofuie tłumáczá Lá=
20:
ćińſkiego/ iákoby ták przełożył; Máłe świátło. Ale znáć ze Bu=
21:
dny nie rozumiał przekłádu iego: Adhuc modicum lumen in vobis
22:
est. To ieſt/ ieſzcze (nie máłe świátło/ ále) máło/ ábo ná máły czás
23:
świátło ieſt z wámi.
Budny nie słuſsnie gáni tłumáczá Láćinskiego.

24:
Dla tegoć wierzyć nie mogli.) Ieſli kto ſpyta (mowi Auguſtyn
25:
S. ná to mieyſce) czemu nie mogli wierzyć; ia krotko odpowie=
26:
dam; iż nie chćieli. Pátrz Matth: 18. 15. y Mar: 4. 12.
27:
Ezáiaſs widział chwałę iego.) Obácz/ iż Ezáiaſz widział Páná
28:
Chriſtuſá w máieſtaćie/ ná wyſokiey ſtolicy śiedzącego. Ktorego
29:
chwalili ániołowie wołáiąc/ Swięty/ Swięty/ Swięty. Iza: 6. 1.
Izáiaſs widział Chriſtá Páná.

30:
Dla Pháryzeuſsow nie wyznawáli.) Cić wiárę mieli: ále przećię
31:
nie byli vſpráwiedliwieni/ iż miłośći nie mieli.
rozdział: 13

32:
ROZDZIAL XIII.
33:
2 Ieſus po wieczerzy vmywa nogi vczniow ſwoich. 8 Piotr ſię
34:
z przodku zbrania. 12 Pan ich ſwym przykłádem nápomina/ áby
35:
tákież czynili. 18 y 21 Opowiáda zdrádę Iudaſzowę: 26 y Ia=
36:
nowi go ſztuczką chlebá pokázuie. 31 Po ktorego wyśćiu/ mowi o
37:
ſwoim vwielbieniu. 34 Y dáie im przykazánie nowe o miłośći
38:
38 A Piotrowi opowieda/ ż ſię go trzykroć záprzy.
A przed


strona: 359

Ewángeliey Rozd: 13.359.
Zácz: 44.
Ewángelia w Wielki czwartek.
werset: 1
1:
A
Przed świętem Páſchy/ wiedząc Ieſus iż
2:
przyſzłá godźiná iego áby przeſzedł z tego ſwiá=
3:
tá do Oycá: vmiłowawſzy ſwe ktorzy byli ná
4:
świećie/ áz do końcá ie vmiłował.

werset: 2A odpráwiwſzy
5:
wieczerzą/ gdy iuż był dyabeł wrzućił w ſerce Iuda=
6:
ſzá Symonowego " Iſzkáryotá/ żeby go wydał:
" miáſto Iſſácháryotá, z pokolenia Iſſáchár.

werset: 3" wie=
" ácz wiedział że był Pánem: wſzákże ſię ták bárzo vniżył.

7:
dząc * iż wſzytko dał Oćiec w ręce iego; á iż od Bo=
* Ieſus.G.

8:
gá wyſzedł y do Bogá idźie:

werset: 4wſtał od wieczerzey/
9:
y złożył ſzáty - ſwe'. á wźiąwſzy prześćierádło/ przepá=
-G.

10:
ſał ſię.

werset: 5Potym nálał wody do miednice/ y począł
11:
vmywáć nogi vczniow/ y vćieráć prześćierádłem
12:
ktorym ſię był przepáſał.

werset: 6Przyſzedł tedy do Symo=
13:
ná Piotrá. Y rzekł mu Piotr: Pánie/ tyż " mnie' no=
" moie.G.

14:
gi vmywaſz?

werset: 7Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł mu: Co
15:
ia czynię/ ty teraz niewieſz: * dowieſz ſię potym.
* ále.G.

werset: 8Po=
16:
wiedźiał mu Piotr: Nie będźieſz " mi vmywał' nog
" vmywał moichG.

17:
ná wieki. Odpowiedźiał mu Ieſus: Ieſli ćię nie v=
18:
myię/ " nie będźieſz miał' cząſtki ze mną.
" nie maſs.4 L. G.

werset: 9Rzekł mu
19:
Symon Piotr: Pánie/ nie tylko nogi moie; ále y rę=
20:
ce/ y głowę.

werset: 10Powiedźiał mu Ieſus: Ktoć omyt
21:
ieſt/ ten nie potrzebuie iedno nogi vmyć: ále ieſt czyſt
22:
wſzytek. Y wy ieſteśćie czyſtymi/ ále nie wſzyścy.

werset: 11
23:
Abowiem wiedźiał ktory go wydáć miał. dla te=
24:
goż powiedźiał; Nie wſzyścyśćie czyſtymi.

Záczá: 45.
werset: 12
25:
Gdy tedy vmył nogi ich/ y wźiął ſzáty ſwe; śia=
26:
dſzy/ záſię rzekł im: Rozumiećieſz to com wam vczynił?

werset: 13
27:
Wy mnie názywaćie Náuczyćielem y Pánem: á
28:
dobrze mowićie; bomći ieſt.

werset: 14A przetoż ieſlim ia
29:
Pan y Náuczyćiel vmył nogi wáſze: tedy y wy powin=
30:
niśćie iedni drugim nogi vmywáć.

werset: 15Abowiem da=
31:
łem wam przykład; áby iákom ia wam vczynił/ táke=
32:
śćie y wy czynili. *

werset: 16
33:
Záprawdę/ záprawdę wam powiedam; Nie
34:
ieſt ſługá więtſzy nád Páná ſwego/ áni " poſeł' ieſt
" Apoſtoł.L.
więtſzy


strona: 360

Rozd: 13. według Ianá.360.
1:
więtſzy nád onego ktory go poſyła.

werset: 17Ieſliż to wie=
2:
ćie/ błogoſłáwieni będźiećie ieſli to vczynićie.

werset: 18Nie
3:
o wſzytkichći was mowię: iać wiem ktorem obrał.
4:
Ale żeby ſię wypełniło piſmo: Ktory ie ze mną ch=
5:
leb/ " podnieśie' przećiwko mnie piętę ſwoię.
" podniosł.3 L. K. G. S.

werset: 19Teraz
6:
wam powiedam/ przedtym niż ſię sſtánie: ábyśćie
7:
gdy ſię sſtánie/ wierzyli/ iżem ia " ieſt.
" Meſſyaſs, o ktorym to piſano.

werset: 20Záprawdę/
8:
záprawdę powiedam wam: Kto przyimuie ktorego=
9:
bym poſłał; mnie przyimuie: á kto mnie przyimuie;
10:
onego przyimuie ktory mię poſłał.

werset: 21To rzekſzy Ie=
11:
ſus/ zátrwożył ſię " duchem': y oświádczył/ y rzekł: Zá=
" w duchu, ábo ná vmyśle.

12:
prawdę/ záprawdę wam powiedam; że ieden z was
13:
mię wyda.

werset: 22A przetoż poyźrzeli vczniowie po ſobie/
14:
wątpiąc o kimby mowił.

werset: 23Lecz ieden z vczniow
15:
iego śiedźiał przy łonie Ieſuſowym/ ktorego miłował
16:
Ieſus.

werset: 24Skinął tedy ná tego Symon Piotr */ - y
* áby ſpytał
-G.

17:
y rzekł mu': Ktoż ieſt o ktorym mowi?

werset: 25On tedy po=
18:
łożywſzy ſię ná pierśiách Ieſuſowych/ rzekł mu: Pá=
19:
nie/ ktoryż to ieſt?

werset: 26Odpowiedźiał Ieſus: On ieſt
20:
ktoremu ia " omoczony chleb' podam. A omoczywſzy
" omoczywſsy ſstuczkę chlebá.G.

21:
chlebá dał Iudaſzowi Symonowemu Iſzkáriotowi.

werset: 27
22:
A po ſztuczce oney tedy wſtąpił weń ſzátan. Y rzekł
23:
mu Ieſus: Co czyniſz/ czyń rychley.

werset: 28A tego żaden
24:
nie rozumiał z śiedzących naczby mu rzekł.

werset: 29Abo=
25:
wiem niektorzy mniemáli/ gdyż Iudaſz miał mieſzek/
26:
iż mu rzekł Ieſus: Nákup czego nam potrzebá ná
27:
święto: ábo iżby co dał vbogim.

werset: 30On tedy wźiąw=
28:
ſzy onę ſztuczkę/ nátychmiaſt wyſzedł. A noc byłá.

Zácz: 46.
werset: 31
29:
Gdy - tedy' wyſzedł/ rzekł Ieſus: Teraz ieſt v=
-G.

30:
wielbion Syn człowieczy: á Bog vwielbion ieſt w
31:
nim.

werset: 32A ieſliż Bog vwielbion ieſt w nim/ y Bog
32:
vwielbi go ſam w ſobie: á nátychmiaſt go vwielbi.

werset: 33
33:
Dźiatki/ ieſzczećiem máluczko ieſt z wámi. Bę=
34:
dźiećie mię ſzukáć: á iákom powiedźiał Zydom;
Zzgdźie


strona: 361

Ewángeliey Rozd: 13.361.
1:
gdźie ia idę/ wy przyść nie możećie: y wam teraz po
2:
wiedam.

werset: 34Przykazánie nowe dáię wam; Abyśćie
3:
ſię ſpołecznie miłowáli: iákom ia was vmiłował/ á=
4:
byśćie ſię y wy ſpołu miłowáli.

werset: 35Potymći poznáią
5:
wſzyścy żeśćie vczniámi moimi; ieſliż miłość mieć
6:
będźiećie ieden ku drugiemu.

werset: 36Rzekł mu Symon
7:
Piotr: Pánie/ dokądże idźieſz? Odpowiedźiał Ie=
8:
ſus: Dokąd ia idę/ nie możeſz ty teraz zá mną iść: lecz
9:
potym poydźieſz zá mną.

werset: 37Rzekł mu Piotr *: Przecz
* Pánie.G.

10:
zá tobą nie mogę iść teraz? duſzę moię zá ćię poło=
11:
żę.

werset: 38Odpowiedźiał mu Ieſus: Duſzę ſwą zá mię
12:
położyſz? Záprawdę/ záprawdęć powiedam; Nie
13:
zápoie kur/ áż ſię mnie po trzy kroć záprzyſz.


14:
NAVKI Y PRZESTROGI.
15:
A odpráwiwſsy wieczerzą.) Rozumiey onego báránká: bo po
16:
tey wieczerzy dopiero vmył nogi vczniom/ y vſtáwił nową ofiá=
17:
rę Ciáłá ſwego.
18:
Począł vmywáć nogi.)
Przecz Pan nogi vmywał vczniom ſwoim.
To nog vmywánie vczynił Pan nie tyl=
19:
ko ná przykład pokory/ ále y ná pokazánie iáko wielkiey czyſto
20:
śći potrzebá temu/ ktory ma godnie przyiąć naświętſzy Sákrá=
21:
ment Ciáłá y krwie iego. Czego Bernárd S. dowodźi z tych
22:
ſłow Páńſkich: Ieſli ćię nie vmyię/ nie będzieſz miał cząſtki zemną.
23:
Y kto vmyty ieſt/ ten nie potrzebuie iedno nogi vmyć.
24:
Iedno nogi vmyć.) Widziſz/ że y ten ktory vmyty y wſzytek czy=
25:
ſty ieſt/ przećię potrzebuie áby nogi vmył: to ieſt áby oſtátki grze=
Czyśćiec.

26:
chow odpuſzczonych/ áffekty ziemſkie y ćieleſne/ y grzechy powſze=
27:
dnie oczyśćił: ábo ná tym świećie/ przez godne owoce pokuty/
28:
przez vczynki miłośći y pokory/ przez vmartwienie żądz y áffektow
29:
ćieleſnych: ábo więc ná onym świećie/ w czyścu muśi nogi vmyć:
30:
ponieważ nic nieczyſtego nie wnidzie do kroleſtwá niebieſkiego.
31:
Z tegoż mieyſcá Auguſtyn S. dowodzi/ iż nie mniey grzeſzą ći/
32:
ktorzy krzczą znowu ludzie iuż okrzczone; iáko y ći ktorzy nie krzczą
33:
nie okrzczonych. August: de Bapt: con: Donat: lib: 2. cap: 14.
Nowokrzczency.

34:
Y wy powinniśćie.) Nigdy otworzyśćiey Pan nie mowił/ áni
35:
dał iáśnieyſzego roſkazánia ábo o Krzćie S. ábo o naświętſzym
36:
Sákrámenćie/ iáko tu o tey ceremoniey nog vmywánia.
Vżywánie Sákrámentu pod iedną oſobą.
A wżdy
37:
z rozſądku kośćiołá Bożego/ ktory Duch S. ſpráwuie/ wiemy iż
to vmywá=


strona: 362

Rozd: 14. według Iana.362.
1:
to vmywánie nog nie ieſt áni żadnym Sákrámentem/ áni cere=
2:
monią iáką potrzebną. Czemuż tedy odſzczepieńcy w tym wierzą
3:
kośćiołowi: á twierdzącemu iż kielich nie ieſt potrzebny vżywá=
4:
iącym S. Sákrámentu/ wiáry nie dawáią? gdyż o onym ieſt iá=
5:
wne przykazánie/ á o tym nie máſz żadnego.
6:
Gdyż Iudaſs miał mieſsek.) Oto y Pan Chriſtus miał pieniądze/
7:
z iáłmużny wiernych: ktorych vżywał ták ná ſwe/ iáko y ná in=
8:
nych vbogich potrzeby.
P. Chriſtus miał pieniądze.

9:
Przykazánie nowe dáię wam.) Stáre przykazánie było: Miłuy
10:
blizniego ſwego/ iáko ſam śiebie: A nowe ieſt: Miłuyćie ſię ſpo=
11:
łecznie/ iáko was Pan Chriſtus vmiłował.
Nowe przykazánie.
rozdział: 14

12:
ROZDZIAL XIIII.
13:
1 Cieſząc vcznie ſwoie/ powieda im o boſtwie ſwoim. 2 Y o
14:
mieſzkániach rozmáitych w niebie. 3 Obiecuiąc ſię wroćić y
15:
wziąć ich do śiebie. 6 Chriſtus ieſt drogá/ prawdá y żywot. 9
16:
Bog Oćiec y Pan Chriſtus iedno ſą. 13 Chriſtus czyni wſzytko/
17:
o co iedno kto prośi w imię iego. 16 y 26 Obiecuie im Duchá
18:
S. poćieſzyćielá/ ktory mieſzka w kośćiele iego wiecznie. 15. 21. 23
19:
Kto Chriſtuſá miłuie. 26 Duch S. w kośćiele náucza wſzytkieo.
20:
27 Pokoy Chriſtuſow. 28 Weſelić ſię im każe z odeśćia ſwego.
Zácz: 47.
Ewángelia ná święto Philippá y Iákubá Apoſt.
werset: 1
21:
*
N
Iech ſię nie trwoży ſerce wáſze. Wierzyćie
22:
w Bogá; y w mię wierzćie.

* Y rzekł vczniom ſwoim.N L. N G.
werset: 2W domu Oy=
23:
cá mego ieſt mieſzkánia wiele. Bo gdźieby
24:
ináczey było, powiedźiałbych wam był: - Abowiem
-G.

25:
idę gotowáć wam mieyſce.

werset: 3A ieſli odeydę/ y zgo=
26:
tuię wam mieyſce; przyidę záſię y wezmę was do ſie=
27:
bie: iżbyśćie gdźiem ia ieſt y wy byli.

werset: 4A wiećie do
28:
kąd ia idę/ y drogę wiećie.

werset: 5Rzekł mu Thomaſz: Pá=
29:
nie/ niewiemy dokąd idźieſz: á iákoż możemy drogę
30:
wiedźieć?

werset: 6Rzekł mu Ieſus: Iam ieſt drogá/ y praw=
31:
dá/ y żywot. Zaden nie przychodźi do Oycá/ iedno
32:
przez mię.

werset: 7Gdybyśćie mię ználi; wżdybyśćie y Oy=
33:
cá mego ználi: á od tego czáſu " poznaćie' go/ y wi=
" znaćie2 L. G. S.

34:
dźieliśćie go.

werset: 8Rzekł mu Philip: Pánie/ vkaż nam
35:
Oycá/ á doſyć nam ná tym.

werset: 9Rzekł mu Ieſus: Przez
Zz 2ták długi


strona: 363

Ewángeliey Rozd: 14.363.
1:
ták długi czás ieſtem z wámi: á " nie poználiśćie' mię?
" nie poznałeś.1 L. G. S.á nie poznałeś mię Philippie? Ktoć mnieG.

2:
Philippie/ kto mnie " widźi; widźi' y Oycá. * Iákoż
" widział; widział5 L. G.
* A. 2 L. K. G. S.

3:
ty mowiſz; Vkaż nam Oycá?

werset: 10Nie wierzyſz że ia
4:
w Oycu/ á Oćiec ieſt we mnie?
5:
Słowá ktore ia do was mowię/ nie od ſámego ſie=
6:
bie mowię. Lecz Oćiec we mnie mieſzkáiący/ on czy=
7:
ni vczynki.

Zácz: 48.
werset: 11" Nie wierzyćie' iżem ia w Oycu/ á
" wierzćie mi.G.

8:
Oćiec we mnie ieſt? Wżdy dla ſámych vczynkow
9:
wierzćie *.

* mi.G.
werset: 12Záprawdę/ záprawdę wam powiedam;
10:
Kto wierzy w mię/ vczynki ktore ia czynię/ y on czynić
11:
będźie/ y więtſze nád te czynić będźie:

werset: 13Bo ia do Oy=
12:
cá * idę: á oczkolwiek będźiećie prośić * w imię mo=
* mego.G.
* Oycá.N L.

13:
ie; to vczynię: áby był vwielbion Oćiec w Synu.

werset: 14
14:
Ieſli - mię' o co będźiećie prośić w imię moie; " to'
-3 L. G.
" ia.G.

15:
vczynię. *

Ewángelia w wigilią Swiąteczną.
werset: 15
16:
Ieſli mię " miłuiećie; chowayćieſz przykazánia
17:
moie.
" Ieſt tedy rzecz Podobna, y miłowáć Chriſtuſá, y záchowáć iego przykazánie.

werset: 16A ia prośić będę Oycá; á innego poćieſzy=
18:
ćielá da wam/ áby z wámi mieſzkał ná wieki/

werset: 17Duchá
19:
prawdy/ ktorego świát przyiąć nie może: bo go nie
20:
widźi/ áni go zna. Lecz wy " znaćie' go: iż v was " mie=
" poznaćie.N L.
" mieſzkaN L. G. S.

21:
ſzkáć będźie'/ y w was będźie.

werset: 18Nie zoſtáwięć was
22:
śierotámi: przyidę do was.

werset: 19Ieſzcze máluczko: á
23:
świát mię iuż więcey nie ogląda. Lecz wy mnie wi=
24:
dźićie: bo ia żywę/ y wy żyć będźiećie.

werset: 20" W on dźień
" gdy zmartwychwſtánę.

25:
wy poznaćie żećiem ia ieſt w Oycu moim/ á wy we
26:
mnie/ y ia w was.

werset: 21Kto ma przykazánia moie/ y zá=
27:
chowywa ie; tenći ieſt ktory mnie miłuie. A kto mnie
28:
miłuie/ będźie go tez miłował Oćiec moy: y ia go mi=
29:
łowáć będę/ y obiáwię mu śiebie ſámego. *

Zácz: 49.
werset: 22
30:
Powiedźiał mu Iudás/ nie on Iſzkáriot: Pá=
31:
nie/ " coż ſię sſtáło'/ że ſię nam obiáwić maſz/ á nie ś=
" co ſię dzieie, ábo co w tym ieſt.

32:
wiátu?

Ewángelia w Niedz: Swiąteczną.
werset: 23Odpowiedźiał Ieſus/ y rzekł mu:
33:
Ieſli mię kto miłuie/ będźie chował ſłowá moie: á
34:
Oćiec moy vmiłuie go/ y do niego przyidźiemy/ á mie=
ſzkánie


strona: 364

Rozd: 14. według Ianá.364.
1:
ſzkánie v niego vczynimy.

werset: 24Ktoć mnie nie miłuie/
2:
ſłow moich nie chowa. A ſłowo ktoreśćie ſłyſzeli/ nie
3:
ieſtći moie: ále tego ktory mię poſłał/ Oycá.

werset: 25Tom=
4:
ći wam powiedźiał v was mieſzkáiąc.

werset: 26Lecz " poćie=
" Słowo Græckieπαράκλκτος, nie tylko poćieſsyćielá, ále y rzeczniká ábo przyczyńcę znáczy.1.Ian2. 1.

5:
ſzyćiel Duch ſwięty/ ktorego Oćiec pośle w imię mo=
6:
ie/ onći was wſzytkiego náuczy: y przypomni wam
7:
wſzytko " comkolwiek wam powiedźiał'.

" cokolwiek wam powiem.L.
werset: 27Pokoy zo=
8:
ſtáwuię wam/ pokoy moy dáię wam: Nie iáko dawa
9:
świát/ ia wam dáię. Niechże ſię nie trwoży ſerce
10:
wáſze/ áni ſię lęka.

werset: 28Słyſzeliśćie żem ia wam powie=
11:
dźiał: Odchodzę y wrocę ſię do was. Gdybyśćie mię
12:
miłowáli/ wżdybyśćie ſię rádowáli/ * iż idę do Oycá:
* żem powiedział.G.

13:
Bo Oćiec * więtſzy ieſt niżli ia.
* moy.G.

werset: 29Y terazem wam
14:
powiedźiał przedtym niż ſię sſtánie: iżbyśćie/ gdy ſię
15:
sſtánie/ wierzyli.

werset: 30Iuż z wámi wiele mowić nie bę=
16:
dę. Abowiem idźie kśiążę świátá - tego'/ á we mnie
-G.

17:
nic nie ma.

werset: 31Ale iżby świát poznał/ że miłuię Oy=
18:
cá: á iáko mi Oćiec roſkazał/ ták czynię. *
19:
Wſtańćieſz/ podźmy ſtąd.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Wierzyćie w Bogá.) Stąd ieſt iáſny dowod/ że Pan Chriſtus
22:
ieſt onym práwym Bogiem/ ktorego Zydzi chwalili. Bo gdyby
23:
im nie był/ nie mogłby ſobie przywłaſzczáć wiáry/ onemu Bogu
24:
ſámemu powinney. August: in hunc locum.
Chriſtus Bog prawdziwy.

25:
Ieſt mieſskánia wiele.) Rozmáite mieſzkánia/ znáczą rozliczne za=
26:
ſługi/ y rożne zapłáty w iednym żywoćie wiecznym.
Rożne zasługi y zapłáty w niebie.
Bo iáko in=
27:
ſza ieſt iáſność ſłońcá/ á inſza kśiężycá/ á inſza gwiazd/ y gwiazdá
28:
od gwiazdy rożna ieſt w iáſnośći: ták też będzie świętych rożna
29:
chwałá w niebie. Co ieſt przećiw Iowiniániſtom/ Luteriſtom
30:
y Kálwiniſtom.
31:
Iam ieſt prawdá y żywot.) Nie ládá prawdá y żywot/ ále iáko
32:
ſię znáczy z Græckich ártykułow/ oná iſta á iedyna prawdá/ y on
33:
práwy á iedyny żywot/ ktory ieſt Pan Bog ſam. A to iuż wtory
34:
dowod Boſtwá Chriſtuſowego w tym Rozdziale: ponieważ on
35:
ieſt żywotem prawdziwym/ y tym ktory żywot dawa. Czego ſo=
36:
bie żadne ſtworzenie przywłaſzczáć nie może.
Chriſtus práwdziwy Bog.
Zz 3Kto mnie


strona: 365

Ewángeliey Rozd: 14.365.
1:
Kto mnie widzi.) Trzeći dowod/ że Pan Chriſtus ieſt Bogiem
2:
iednym z Oycem. Bo nigdy poznánie Syná/ nie záwieráłoby w
3:
ſobie poznánia Oycá/ áni kto widzi Syná/ nie iużby widział Oy=
4:
cá/ gdyby nie byłá iedná y táż iſtność y náturá/ ábo iedno Bo=
5:
ſtwo Oycá y Syná.
Chriſtus Bog ieden z Oycem.

6:
Nie wierzyſs że ia w Oycu.) Czwarty dowod Boſtwá Páná
7:
Chriſtuſowego y ſpołiſtnośći z Oycem. Bo tymi ſłowy (iáko y
8:
onymi/ Ia y Oćiec ieſteſmy iedno) wyráził nam y rożność perſon
9:
Oycá y Syná/ przećiw Sábellianom; y iedność Boſtwá/ przećiw
10:
Arianom. Aby nie rzekli/ że tylko dla wielkiego podobieńſtwá
11:
miedzy Oycem á Synem powiedźiał; Kto mnie widzi/ ten y Oy=
12:
cá widzi. Bo nie może być właśnie rozumian Oćiec w Synie/ á
13:
Syn w Oycu; ieno dla ſpołiſtnośći y teyże nátury Oycá y Syná.
Syn ſpołiſtny z Oycem.

14:
Y więtſse nád te.) Chryſoſtom S. w cáłych kśięgách przećiwko
15:
pogánom pokázuie/ iż ſię to ſpełniło nie tylko w ćieniu Piotro=
16:
wym/ y w chuſtkách Páwłowych/ ktorymi choroby były vzdra=
17:
wiáne: ále też y w reliquiách y przy grobiech S. męczennikow/ á
18:
ná imię S. Bábili męczenniká/ o ktorym tám rzecz ma.
Cudá Swiętych przez Reliquiae y obrázy ich.
Stąd
19:
dowodząc/ że Chriſtus ieſt Bogiem: ktory mogł wypełnić y wy=
20:
pełnił te ſłowá/ też y przez popioł świętych ſwoich. Iednák E=
21:
wángelikowie dziśieyſzy przećiw temu ſpor trzymáią/ iáko dziedzi=
22:
cy y obrońcy niewiáry pogáńſkiey. Iákoby Pan náſz tákie cudo=
23:
wne ſpráwy prozno obiecował/ nie myśląc ábo nie mogąc ich
24:
wypełnić. Przetoż zgołá wiáry nie dawáią wſzytkim dobrze do=
25:
świádczonym hiſtoryom kośćielnym/ o cudách przez święte vczy=
26:
nionych. W czym Ewángelikowie nic nie máią nád pogány/
27:
przećiw ktorym Chryſoſtom S. y Auguſtyn piſał: áni nád Ari=
28:
any/ ktorzy tákże cudom S. męczennikow wiáry nie dawáli: iá=
29:
ko o nich świádczy Ambroży S.
Niewierność odſsczepieńcow.
Ale ſię nikt niechay nie dziwuie
30:
áni temu/ iż obrázy Pánny Máriey/ y podobne rzeczy y pámiątki
31:
świętych tákież cudá czynią; iáko czynił ćień Piotrá S. Ani te=
32:
mu/ iż ſię te zdádzą dziwnieyſze y trudnieyſze cudá/ niżli one ktore
33:
ſam Pan Chriſtus czynił. Gdyż tu ſam Pan (odeymuiąc nam
34:
wſzeláką przyczynę wątpienia) wyráźnie powiedział: że święći zá
35:
łáſką y ſpráwą iego więtſze cudá mieli czynić/ ániżli on ſam czynił.
36:
To vczynię.) Nie rzekł/ vczyni Oćiec/ ále/ Ia vczynię: áby o=
37:
kazał/ iż iedná y táż ieſt moc Oycá co y Syná: á iż Oćiec nic nie
38:
czyni bez Syná.
Chriſtus rowny Oycu.
Toć iuż ſzoſty dowod/ ktorym iáwnie Boſtwo
39:
ſwe y rowność z Oycem pokázuie: kiedy po dwá kroć obiecuie to
40:
wſzytko vczynić/ oczkolwiekby kto prośił w imię ieo. Bo ſámemu
Bogu


strona: 366

Rozd: 15. według Ianá.366.
1:
Bogu wſzechmocnemu przyſtoi czynić wſzytko o coby kto prośił.
2:
Aby z wámi mieſskał ná wieki.) Stąd widzimy/ iż nie ſámym A=
3:
poſtołom Duch S. był obiecány y dány/ żeby ich náuczał wſzel=
4:
kiey prawdy (bo oni mogli ná ziemi być ná wieki) ále y namie=
5:
ſtnikom Apoſtolſkim.
Duch S. ieſt dány namiáſtkom Apoſtolskim.
A iż obietnice y przywileie dáne Apoſto=
6:
łom/ nie do oſob ich/ ále do vrzędow ſą przywiązáne ná wieki.
7:
Przetoż Biſkupi y páſterze y kośćioł pośledni wſzytkich wiekow
8:
mieli y máią tegoż Duchá S. ich ſpráwuiącego/ ktorego mieli
9:
Apoſtołowie y kośćioł pierworodny.
10:
Pokoy moy dáię wam.) Ten pokoy hæretykowie gwałcą y tár=
11:
gáią hániebnymi odſzczepieńſtwy ſwemi. August: in Pſal: 10.
Hæretykowie pokoy Chriſtuſow tárgáią.

12:
Oćiec więtſsy ieſt nád mię.) Syn Boży ieſt rowien Oycu we=
13:
dług Boſtwá/ ktore ma z nim ſpołeczne: á mnieyſzy niżli Oćiec
14:
według człowieczeńſtwá. Z ſtrony ktorego tu mowi/ Iż idę do
15:
Oycá: Bo Oćiec więtſzy ieſt niżli ia. W tey tedy náturze Syn
16:
mnieyſzy ieſt/ w ktorey ſzedł do Oycá. Lecz nie ſzedł do Oycá z
17:
ſtrony Boſtwá: wedle ktorego był wſzędy/ y wſzytko nápełniał:
18:
ále z ſtrony człowieczeńſtwá.
Chriſtus mnieyſsy Oycá z ſtrony człowieczenſtwá.
rozdział: 15

19:
ROZDZIAŁ XV.
20:
1 Pan ieſt winne drzewko/ Oćiec iego winiarz. 2 y 6 Ktory
21:
płodne látorośli ochędaża/ á niepłodne odćina y do ogniá miece.
22:
4 Chriſtus nam każe mieſzkáć w ſobie. 5 Bez ktorego nic nie
23:
możemy. 12 y 17 Przykazánie Páná Chriſtuſowe o miłośći ſpo=
24:
łeczney częſto powtorzone. 14 Apoſtołowie przyiaćiele Páná
25:
Chriſtuſowi/ ktorym oznaymił ſwoie táiemnice. 16 Y wybrał
26:
ie/ áby owoc trwáiący przynieśli. 18 Ktorych vtwierdza przećiw
27:
nienawiśći świeckiey y prześládowániu. 22 Zydowie nie máią
28:
wymowki z grzechu ſwego. 26 Obiecuie im poćieſzyćielá Du=
29:
chá świętego.
Zácz: 50.
Ewángelia ná świętoiedneoMęczenniká / po Wielkiey nocy.
werset: 1
30:
I
Am ieſt winna máćicá * prawdźiwa: á Oćiec
* oná.G.

31:
moy ieſt oraczem.

werset: 2Wſzelką látorośl ktora
32:
we mnie nie rodźi owocu/ " odetnie' ią: á w=
" odćina1 L. G. S.

33:
ſzelką ktora rodźi owoc/ tę " ochędoży/ áby obfitſzy o=
" ochędoża.G. S.

34:
woc przynośiłá.

werset: 3Iuż wy ieſteśćie czyſtymi/ dla
35:
ſłowá ktorem do was mowił.

werset: 4Mieſzkayćieſz we
36:
mnie; á ia w was. Iáko látorośl nie może rodźić o=
37:
wocu ſámá z śiebie/ ieſli nie będźie trwáć w winney
máćicy:


strona: 367

Ewángeliey Rozd: 15.367.
1:
máćicy: tákże áni wy/ ieſli we mnie mieſzkáć nie
2:
będźiećie.

Ewángelia o wielu Męczennikách po Wielkieynocy.
werset: 5
3:
Iamći ieſt winna máćicá: wyśćie látorośli.
4:
Kto mieſzka we mnie/ á ia w nim; ten wielki owoc
5:
" rodźi'. bo bezemnie nic czynić nie możećie.
" przynośi.

werset: 6Ieſli=
6:
by kto we mnie nie trwał; precz wyrzucon będźie iá=
7:
ko látorośl/ y " vſchnie/ y " zbiorą ią'/ y do ogniá " wrzu=
" vſycha2 L S.
" zbieráią ie3 L. G.
" wrzucáią y goráią.4 L. G. S.

8:
cą/ y gore'.

werset: 7Ieſliż we mnie trwáć będźiećie/ á ſło=
9:
wá moie v was trwáć będą; czegokolwiek záchcećie
10:
prośić będźiećie/ y sſtánie ſię wam. *

Záczá: 51.
werset: 8
11:
W tymći ieſt vwielbion Oćiec moy: iżbyśćie
12:
obfity owoc przynieśli/ " y byli' moimi vczniámi.
" á będźiećieG.

werset: 9
13:
Iáko mię vmiłował Oćiec/ y ia vmiłowałem was.
14:
Trwayćieſz w miłośći moiey.

werset: 10Ieſliż przykazánia
15:
moie záchowaćie/ będźiećie trwáć w miłośći moiey.
16:
iákom - y' ia záchował roſkazánia Oycá mego/ y tr=
-G.

17:
wam w miłośći iego.

werset: 11Tomći wam powiedźiał:
18:
áby weſele moie w was trwáło/ á weſele wáſze zupeł=
19:
ne było.

Ewángelia w wigilią Apoſtołow.
werset: 12
20:
Toć ieſt przykazánie moie; ábyśćie ſię ſpołecz=
21:
nie miłowáli/ ták iákom ia was vmiłował.

werset: 13Więt=
22:
ſzey nád tę miłośći żaden nie ma; iedno gdy kto du=
23:
ſzę ſwą położy zá przyiaćioły ſwoie.

werset: 14Wy ieſteśćie
24:
przyiaćiele moi/ ieſli czynić będźiećie co ia wam ro=
25:
ſkázuię.

werset: 15Iuż was * " nie zowię' ſługámi: gdyż ſłu=
* dáley.G.
" nie będę zwałN L.

26:
gá niewie co czyni Pan iego: Lecz was názwałem
27:
przyiaćioły/ bo wſzytko com ſłyſzał od Oycá mego o=
28:
znaymiłem wam.

werset: 16Nie wyśćie mnie obráli: álem
29:
ia was obrał. y poſtánowiłem was/ ábyśćie ſzli
30:
y przynieśli owoc/ á owocby wáſz trwał: áby ocz=
31:
kolwiekbyśćie prośili Oycá w imię moie/ dałby
32:
wam. *

Záczá: 52.
Ewángelia ná dzień S. Symoná y Iudy.
werset: 17
33:
Toć wam przykázuię; ábyśćie ſię ſpołecznie mi=
34:
łowáli.

werset: 18Ieſliż was świát nienawidźi; wiedzćieſz
iż mnie


strona: 368

Rozd: 15. według Iana.368.
1:
iż mnie pierwey niż was nienawidźiał.

werset: 19Byśćie
2:
byli z świátá; tedyby świát co ſwego ieſt miłował:
3:
Lecz iżeśćie nie ſą z świátá/ álem ia was wybrał z
4:
świátá; przetoż was świát nienawidźi.

werset: 20Wſpo=
5:
mnićie ná ſłowá - moie ktorem ia wam mowił: Nie
-G.

6:
ieſt ſługá więtſzy niż pan iego. Ieſlić mnie prze=
7:
śládowáli; y wasći prześládowáć będą. Ieſliż ſło=
8:
wá moie chowáli; y wáſzeć chowáć będą.

werset: 21Aleć
9:
wam to wſzytko czynić będą dla imieniá mego: bo
10:
nie znáią onego ktory mię poſłał.

Záczá 53.
werset: 22
11:
Bych był nie przyſzedł/ á nie powiedał im/ nie
12:
mieliby grzechu: lecz teraz nie máią wymowki z grze=
13:
chu ſwego.

werset: 23Ktoć mnie nienawidźi/ y Oycá mego
14:
nienawidźi.

werset: 24Bych był miedzy nimi vczynkow nie
15:
czynił ktorych żaden inſzy nie czynił; nie mieliby grze
16:
chu. lecz teraz y widźieli y nienawidźieli y mnie y
17:
Oycá mego.

werset: 25A to żeby ſię wypełniło ſłowo ktore
18:
ieſt w zakonie ich nápiſáne: Ze mię " dáremnie' mie=
" niesłuſsnie.

19:
li w nienawiśći. *

Ewángelia w Niedz: po Bożym wſtąpieniu.
werset: 26
20:
A gdy przyidźie poćieſzyćiel/ ktorego ia wam
21:
poślę od Oycá/ " Duchá' prawdy/ ktory od Oycá po=
" duch1 L. S.Gr. obcy wykład przypuſsczaią.

22:
chodźi; onći o mnie świádczyć będźie:

werset: 27y wy " ſwiád=
23:
czyć będźiećie: bo ze mną od początku ieſteśćie.
" swiádczyćie5 L. G. S.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Odetnie ią.) Chriſtus ma w ćiele ſwym duchownym niekto=
26:
re członki niepożyteczne. Przetoż y zli Chrześćijánie/ ponieważ
27:
ſą członkámi Chriſtuſowemi/ w kośćiele być mogą.
Y zli ſą w kośćiele.

28:
Aby obfitſsy.) Stąd widzimy/ iż człowiek może záwſze poki
29:
żyw/ w ſpráwiedliwośći y w świątobliwośći rość y poſtępowáć.
30:
Dla słowá ktorem do was mowił.) Auguſtyn S. wykłáda to o
31:
ſłowie Sákrámentálnym krztu S. á nie o kazánym tylko. Tract:
32:
80. in Ioan.
Człowiek záwſse może być ſpráwiedliwſsy.

33:
Ieſli we mnie mieſskáć nie będziećie.) Te ſłowá Páńſkie pod pe=
34:
wną kondicyą/ Ieſli we mnie trwáć będziećie: Ieſli przykazánie
35:
moie záchowaćie: y tym podobne/ iáśnie pokázuią/
Człowiek nie możeby pewien łáski y zbáwienia.
iż my pewni
Aaabyć nie


strona: 369

Ewángeliey Rozd: 15.369.
1:
być nie możemy ieſli w dobrym do końcá trwáć będźiemy/ y ieſli
2:
zbáwieni będziemy ábo potępieni: gdyż niewiemy ieſli te kondi=
3:
cye záchowamy ábo wypełnimy.
4:
Co ieſt przećiw prożney vfno=
5:
śći y pewnośći/ ábo ráczey dumie Ewángelikow dźiśieyſzych.
6:
Stąd ſię też vczymy/ iż ktokolwiek przez kácerſtwo ábo odſzcze=
7:
pieńſtwo/ ábo prze ktorążkolwiek inną przyczynę/ odćięty ieſt od
8:
Ciáłá Chriſtuſowego/ ktory ieſt kośćioł iego; ten żadnych vczyn=
9:
kow płatnych ku zbáwieniu czynić nie może.
Odćięty od kośćiołá nic Boguprzyięmneoczynić nie może.

10:
Ieſli we mnie trwáć będźiećie.) Przetoć odſzczepieńcy/ by ſię na=
11:
więcey modlili; iednák nigdy nie będą wyſłucháni: iż nie ſą w
12:
Chriſtuśie/ iż nie trwáią w kośćiele Chriſtuſowym.
13:
Ieſli przykazánia moie.) Ták pilne á częſte vpominánie Páń=
14:
ſkie ku záchowániu przykazánia iego/ doſyć pokázuie; iż żywot
15:
Chrześćijáńſkiego człowieká nie ná ſámey wierze/ ále więcey ná
16:
dobrych vczynkách zależy.
Záchowánie przykazánia do zbáwienia potrzebne.

17:
Ieſliżeć mnie prześládowáli.) Dáie znáć/ iż mnodzy nie mieli być
18:
poſłuſzni kośćiołowi: á nie dziw/ gdyż y ſámego Chriſtuſá odrzu
19:
ćili y z náuką iego.
20:
Bych był vczynkow nie czynił.) Ieſli Zydzi nicby byli nie grze=
21:
ſzyli/ Chriſtuſá nie przyimuiąc/ by był nie czynił tákich cudow iá=
22:
kich nikt nie czynił: Coż zá wymowkę mieć będą Kátholikowie/
23:
ktorzy ſię zwieść dáli Lutrowi ábo Kálwinowi/ bez żadnych
24:
zgołá cudow?
Lekkość odſsczepiencow.

25:
Ktorego ia wam poślę.) Oto Syn Duchá poſyła ták iáko y O=
26:
ćiec: iż Duch S. pochodzi od Syná ták iáko y od Oycá. Y prze=
27:
toż ieſt názwan Duchem Syná/ Duchem Chriſtuſowym y Du=
28:
chem prawdy. W czym Grækowie y Ruś bárzo błądzą.
Duch S. y od Syná pochodzi.

29:
Y wy świádczyć będziećie.) Złączył świádectwo Apoſtolſkie z
30:
świádectwem Duchá S. ábyſmy wiedzieli iż świádectwo praw=
31:
dy ieſt nierozdzielnie w Duchu S. y w przełożonych kośćielnych.
Przełożeni Duchowni máią Duchá prawdy.
rozdział: 16

32:
ROZDZIAL XVI.
33:
1 Opowieda ſwoim prześládowánie dla imieniá ſwego. 7 Ale
34:
im záś Duchá S. poćiechy obiecuie. 8 Vrzędy Duchá S. świát
35:
ſtrofowáć. 13 Wierne vczyć: 14 A Chriſtuſá wielbić. 16 y 28
36:
Powieda im o odeſzćiu ſwym ná máły czás. 21 Przywiodſzy po=
37:
dobieńſtwo rodzącey niewiáſty. 23 Vpomina/ áby prośili Oycá
38:
w imię ſwoie. 27 Kogo Bog Oćiec miłuie. 32 Opowieda im
39:
przyſzłe roſproſzenie.
Tomći


strona: 370

Rozd: 16. według Ianá.370.
werset: 1
1:
T
Omći wam powiedźiał/ ábyśćie ſię nie gor=
2:
ſzyli.

werset: 2Wyłącząć was z bożnic: Aleć przyi=
3:
dźie godźiná/ że wſzelki ktory was zábiie/
4:
mniemáć będźie że czyni poſługę Bogu.

werset: 3A to wam
5:
vczynią/ iż nie poználi Oycá/ áni mnie.

werset: 4Alemći to
6:
wam powiedźiał; ábyśćie gdy tá godźiná przyidźie/
7:
wſpomnieli ná to/ żem ia wam opowiedźiał. *

werset: 5
8:
A tegom wam z przodku nie powiedał/ iżem był
9:
z wámi.
Ewángelia w Niedz: 4. po Wielkieynocy.

10:
Lecz teraz idę do onego ktory mię poſłał: á żaden
11:
z was nie pyta mię; dokąd idźieſz?

werset: 6Ale iżem to wam
12:
powiedźiał/ ſmutek nápełnił ſerce wáſze.

werset: 7Aleć ia
13:
prawdę wam powiedam: pożyteczno wam ábych ia
14:
odſzedł. Bo ieſli * nie odeydę/ Poćieſzyćiel nie przyi=
* ia.K. G.

15:
dźie do was: ále ieſli odeydę/ poślę go do was.

werset: 8A
16:
on przyſzedſzy/ będźie karał świát " z grzechu/ y z ſprá=
17:
wiedliwośći/ y z ſądu.

" Z grzechu, ktorego ſię dopuśćił: z ſpráwiedliwośći ktorą opuśćił: y z ſądu, ktorym wzgárdził.Aug: Cyr.
werset: 9Z grzechu mowię; iż nie " wie=
" vwierzyliN L.

18:
rzą' w mię.

werset: 10A z ſpráwiedliwośći; iż do Oycá idę/
19:
á iuż mię więcey nie vyźrzyćie.

werset: 11A z ſądu; iż kśiążę
20:
tego świátá iuż ieſt oſądzone.

werset: 12Mamći wam ieſzcze
21:
wiele mowić: ále teraz znieść nie możećie.

werset: 13Lecz
22:
gdy przyidźie on Duch prawdy/ " náuczy was wſzelkiey
" będzie wam przewodnikiem do wſselákiey prawdy.N L. G. S.

23:
prawdy: Bo nie ſam od śiebie mowić będźie/ ále co=
24:
kolwiek vſłyſzy to powie: y przyſzłe rzeczy wam oznay=
25:
mi.

werset: 14Onći mię vwielbi: bowiem z mego weźmie/
26:
á wam opowie. *

Zácz: 54.
werset: 15
27:
Wſzytko cokolwiek ma Oćiec/ moie ieſt. Dla te=
28:
gożem powiedźiał; że z meo " weźmie/ á wam opowie.
" bierzeG.

Ewán: Niedz: 3. po Wielkieynocy.
werset: 16
29:
Máluczko/ á - iuż' mię nie " vyźrzyćie: y záſię má=
-G. S.
" widzićie.1 L. G.

30:
luczko/ á vyźrzyćie mię: iż idę do Oycá.

werset: 17Mowili
31:
tedy niektorzy z vczniow iego miedzy ſobą: Coż to ieſt
32:
co nam powieda: Máluczko/ á nie vyźrzyćie mię: y
33:
záſię muluczko/ á vyźrzyćie mię: á iż idę do Oycá?

werset: 18
34:
Mowili tedy: Coż to ieſt co mowi/ Máluczko?
Aaa 2niewiemy


strona: 371

Ewángeliey Rozd: 16.371.
1:
niewiemy co powieda.

werset: 19Poznał tedy Ieſus/ że go
2:
pytáć chćieli: y rzekł im: O tym ſię pytaćie miedzy
3:
ſobą/ iżem wam rzekł; máluczko/ á nie vyźrzyćie mię:
4:
y záſię máluczko á vyźrzyćie mię?

werset: 20Záprawdę/ zá=
5:
prawdę wam powiedam; iż wy będźiećie płákáć y
6:
nárzekać/ á świát ſię będźie weſelił: á wy ſię ſmęćić
7:
będźiećie; ále ſmutek wáſz w rádość ſię obroći.

werset: 21Nie=
8:
wiáſtá gdy rodźi/ ſmętek ma/ iż przyſzłá iey godźiná:
9:
lecz gdy porodźi dźiećiątko/ iuż nie pámięta vćiſnie=
10:
nia dla rádośći/ iż ſię człowiek ná świát národźił.

werset: 22
11:
Przetoż y wy/ teraz w prawdźie ſmutek maćie: lecz
12:
záſię oglądam was/ á będźie ſię rádowáło ſerce wá=
13:
ſze: á rádośći wáſzey żaden od was nie " odeymie. *

" odeymuie.N L. G.
werset: 23
14:
A dniá onego nie będźiećie mię ni ocz pytáć.
Záczá: 55.
Ewángelia 5. Niedz: po Wielkieynocy.

15:
Záprawdę/ záprawdę wam powiedam; " Ieſli o
" iż oczkolwiekG.

16:
co' prośić będźiećie Oycá w imię moie/ da wam.

werset: 24Do
17:
tychmiaſt ni ocześćie nie prośili w imię moie. Pro=
18:
śćieſz á weźmiećie: áby rádość wáſzá byłá doſkonáła.

werset: 25
19:
Toćiem wam powiedał przez przypowieśći: " Przy=
" Lecz przychodzi.G.

20:
chodźić' godźiná gdy iuż dáley nie przez przypowieśći
21:
mowić wam będę; ále iáwnie o Oycu oznaymię
22:
wam.

werset: 26W on dźień w imię moie prośić będźiećie:
23:
y nie mowię wam iż ia będę Oycá prośił zá wámi.

werset: 27
24:
Abowiem ſam Oćiec miłuie was/ żeśćie wy mnie
25:
vmiłowáli/ y vwierzyliśćie/ żem ia od Bogá wyſzedł.

werset: 28
26:
Wyſzedłem od Oycá/ á przyſzedłem ná świát: záś
27:
opuſzczam świát/ á idę do Oycá.

werset: 29Rzekli mu vcz=
28:
niowie iego: Oto/ teraz iáwnie mowiſz/ á żadney
29:
przypowieśći nie powiádaſz.

werset: 30Teraz wiemy że w=
30:
ſzytko wieſz; á nie potrzebáć żeby ćię kto pytał. Z tąd=
31:
że wierzymy żeś od Bogá wyſzedł. *

werset: 31
32:
Odpowiedźiał im Ieſus; Teraz wierzyćie?

werset: 32
33:
Otoć przychodźi godźiná/ y teraz że przyſzłá; áby=
34:
śćie ſię káżdy w ſwą roſpierzchnęli/ á mnie ſámego
zoſtáwili:


strona: 372

Rodz: 16. według Ianá.372.
1:
zoſtáwili: lecz nie ieſtem ſam; bo ieſt Oćiec ze mną.

werset: 33
2:
Tomći wam powiedźiał; ábyśćie we mnie pokoy
3:
mieli. Ná świećie vćiſk mieć będźiećie: ále vfayćie/
4:
iamći zwyćiężył świát.

NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Mamći wam ieſscze wiele mowić.) Z tego mieyſcá mamy/ że Apo=
6:
ſtołowie y inni wierni wiele ſię rzeczy potym náuczyli/ ktorych
7:
Pan Chriſtus ná on czás nie vczył dla ich nieſpoſobnośći.
Trádicie.
W
8:
czym ſię pokázuie dziwna opátrzność Páńſka: że Pan Chriſtus
9:
ſam przez ſię nie wſzytkiego vczył áni ſtánowił: ábyſmy nie mniey
10:
pewni byli o tych náukách y obrzędách/ ktore potym kośćioł od
11:
Duchá S. náuczony podał; iáko y o tych/ ktore ſam Pan Chri=
12:
ſtus podał.
13:
Duch prawdy.) Acz wiele ludzi máią Duchá S. ná ſwe po=
14:
święcenie: ále ku náuczániu wſzelákiey prawdy y ku záchowániu
15:
od wſzelákiego błędu/ Duch S. dány ieſt ſámemu kośćiołowi y
16:
przełozonym iego/ y powſzechnym Koncyliom/ áby z nimi był y
17:
mieſzkał ná wieki. Zá czym idzie/ że áni wſzytek kośćioł/ áni po=
18:
rządne zgromádzenie Biſkupow ná Koncylium/ áni nawyżſzy
19:
Biſkup/ w dekrećiech ſwych o wierze/ błądzić nie mogą.
Duch prawdy dány przełożonym kośćielnym.

20:
Wſsytko cokolwiek ma Oćiec, moie ieſt.) Stąd dowodzą świę=
21:
ći Doktorowie/ że Chriſtus ieſt rowien Bogu Oycu. Bo żadne
22:
ſtworzenie nie może obiąć/ ogárnąć/ áni mieć wſzytkiego tego co
23:
ma Bog Oćiec: áni ſámo człowieczeńſtwo Chriſtuſowe/ we=
24:
dług ktorego ieſt mnieyſzy niżli Oćiec.
Chriſtus ieſt Bogu Oycu rowny.

25:
W imię moie.) Przetoć kośćioł powſzechny wſzytkie ſwe modli=
26:
twy ták záwiera: przez Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá: y te kto=
27:
re ſą do świętych.
Káżda modlitwá w imię Chriſtuſowe.
rozdział: 17

28:
ROZDZIAL XVII.
29:
1 Modlitwá Páná Chriſtuſowá do Oycá ſwego/ o vwielbie=
30:
nie ták ſwe/ iáko y Oycowe. 5 Chriſtus miał chwałę v Oycá
31:
przed ſtworzeniem świátá. 9 Prośi zá Apoſtoły. 20 Y zá wſzy=
32:
tkie ktorzy przez nie mieli weń wierzyć. 11 y 21 Aby wſzyścy byli
33:
iedno: á iżby świát poznał/ iż go Oćiec zeſłał. 24 A iżby z nim
34:
byli tám gdzie Chriſtus ieſt/ y oglądáli chwałę iego.
Záczá: 56.
Ewángelia w wigiliąBożeowſtąpienia.
werset: 1
35:
T
O powiedźiał Ieſus: y podniozſzy oczy * w
* ſwe.G.

36:
niebo/ rzekł: Oycze/ przyſzłá godźiná/ wſław
37:
Syná twego/ áby ćię tez Syn twoy wſławił:

Aaa 3Iákoś


strona: 373

Ewángeliey Rozd: 17.373.
werset: 2
1:
Iákoś iemu dał władzą " nád wſzelkim ćiałem;
" náde wſsyſtkimi ludzmi.

2:
iżby wſzem ktoreś mu dał/ dał im żywot wieczny.

werset: 3A
3:
tenći ieſt żywot wieczny; áby poználi ćiebie/ ſámego
4:
Bogá prawdźiwego/ y ktoregoś poſłał Ieſusá Chri=
5:
ſtuſá.

werset: 4Iaćiem wſławił ćiebie ná źiemi: wykona=
6:
łem ſpráwę ktorąś mi zlećił.

werset: 5A teraz wſław mię
7:
ty Oycze ſam v śiebie/ tą chwałą ktorąm miał v ćie=
8:
bie pierwey niżli świát był ſtworzon.

werset: 6Oznaymi=
9:
łem imię twe ludźiom ktoreś mi dał z świátá: Two=
10:
ić byli/ y dałeś mi ie: á ſłowo twoie záchowáli.

werset: 7Te=
11:
raz poználi iż wſzytko coś mi dał/ od ćiebie ieſt:

werset: 8A=
12:
bowiem ſłowá ktoreś mi dał/ oddałem im: á oni ie
13:
przyięli/ y poználi prawdźiwie żem od ćiebie wyſzedł:
14:
y vwierzyli żeś ty mnie poſłał.

werset: 9Iać zá nimi proſzę:
15:
Nie zá świátem proſzę; lecz zá temi ktoreś mi dał:

werset: 10
16:
boć ſą twoi: y wſzytki rzeczy moie ſą twoie: á two=
17:
ie ſą moie: y wſławionem ieſt w nich. A " iużem nie
" iuż nie będę.

18:
ieſt' ná świećie: ále ći ſą ná świećie/ á ia do ćiebie
19:
idę. *

werset: 11
20:
Oycze święty/ záchowayże ie " w imię twoie/ kto=
" dla sławy y chwały twoiey.

21:
reś mi dał: áby byli iedno iáko - y my.
-G.

werset: 12Gdym z nimi
22:
był */ iam ie záchowywał w imię twoie. Ktoreś mi
* ná świećie.G.

23:
dał/ ſtrzegłem ich: y żaden z nich nie zginął/ iedno " ſyn
" ten ktory miał zginąć. Hebrá.

24:
zátrácenia: żeby ſię piſmo ſpełniło.

werset: 13A teraz do
25:
ćiebie idę: y mowię to ná świećie/ áby mieli weſele
26:
moie wypełnione w ſobie.

werset: 14" Iam im dał ſłowo two=
" Iam ich náuczył, czegoś kazał. Hebráiſm.

27:
ie/ á świát miał ie w nienawiśći/ iż nie ſą z świátá/
28:
iáko - y' ia nie ieſtem z świátá.
-G.

werset: 15Nie proſzę ábyś ie
29:
ziął z świátá: ále żebyś ie záchował ode złego.

Záczá: 57.
werset: 16Nie
30:
ſąć z świátá: iáko - y' ia nie ieſtem z świátá.
-G.

werset: 17
31:
Poświęćże ie w prawdźie *. Słowo twoie ieſt
* twoiey.G.

32:
prawdá.

werset: 18Iákoś - ty' mnie poſłał ná świát/ y iam ie
-G.

33:
poſłał ná świát.

werset: 19A zá nie/ ia " poświącam ſámego
34:
śiebie: áby y oni byli poświęceni w prawdźie.

" to ieſt, ofiáruię tobie ćiáło moie: pierwey ná wieczerzy, á potym ná krzyżu.
werset: 20A
nie tylko


strona: 374

Rozd: 17. według Ianá.374.
1:
nie tylko zá tymi proſzę; lecz y zá onymi ktorzy przez
2:
ſłowo ich vwierzą w mię:

werset: 21áby wſzyścy byli iedno/
3:
iáko ty Oycze we mnie/ á ia w tobie; áby y oni w nas
4:
iedno byli: áby vwierzył świát iżeś ty mnie poſłał.

werset: 22
5:
A ia chwałę ktorąś ty mnie dał/ dałem im: áby by=
6:
li iedno/ iáko - y' my iedno ieſteſmy.
-G.

werset: 23Ia w nich/ á ty
7:
we mnie: áby byli doſkonáłymi w iedno: á iżby po=
8:
znał świát żeś ty mnie poſłał; y vmiłowałeś ie/ iákoś
9:
- y' mnie vmiłował.
-G.

werset: 24Oycze/ ći ktoreś mi dał/ chcę/
10:
áby gdźiem ia ieſt/ y oni byli zemną: áby oglądáli ch=
11:
wałę moię/ ktorąś mi dał: ábowiemeś mię vmiłował
12:
przed záłożenim świátá.

werset: 25Oycze ſpráwiedliwy */
* y.K. G.

13:
świát ćię nie poznał. á iam ćiebie poznał: y ći po=
14:
ználi/ żeś ty mnie poſłał.

werset: 26Y oznaymiłem im imię
15:
twoie/ y oznaymię: áby miłość ktorąś mnie vmiło=
16:
wał/ w nich byłá/ á ia w nich.


17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Ten ieſt żywot wieczny.) Z tego mieyſcá Arianowie y Sámoſá=
19:
tenowie chćieli dowieść/ że nie Chriſtus ále ſam Bog Oćiec ieſt
20:
Bogiem prawdziwym: Iákoż y Nowokrzczeńcy nie zániecháli
21:
tu przydáć Ariáńſkiey glozy. Ale prożno. Bo y Pan Chriſtus
22:
ieſt tákże názwan Bogiem prawdziwym/ y żywotem wiecznym.
Sam Oćiec z Synem y z Duchem S. ieſt Bog prawdziwy.

23:
To tedy ſłowko (ſámego) nie wyłączać Syná od Boſtwá Oyco=
24:
wſkiego. (gdyż y Pan Chriſtus ieſt Bogiem prawdziwym/ ktory
25:
ieſt w Oycu á Oćiec w nim/ y ieſt iedno y iednym Bogiem z Oy=
26:
cem) ále wyłącza rzeczy ſtworzone y Bogi fałſzywe y tytułowá=
27:
ne/ y to wſzyſtko co ieſt od Boſtwá rożne. Iáko gdy mowiemy:
28:
Iż ſam człowiek ieſt rozumny/ nie wyłączamy ániołow/ áni duſze
29:
człowieczey/ ktora w nim ieſt: ále tylko inne nierozumne ſtwo=
30:
rzenia. Podobne mieyſce Chryſoſtom S. pokázuie z Páwłá S.
31:
Izali ia ſam/ y Bárnábás niemamy wolnośći to czynić? Kędy Pá=
32:
weł mowiąc; Ia ſam; nie tylko nie wyłącza od ſiebie Bárnábaſzá/
33:
ále owſzem go z ſobą złącza. Tákże y tu rozumiey. Ten tedy ieſt wy=
34:
kład tych ſłow prawdziwy: Ten ieſt żywot wieczny. Iákoby
35:
rzekł: Tá ieſt ná tym świećie drogá y ſpoſob przyśćia do żywotá
36:
wiecznego; áby ludzie przez wiárę poználi ćiebie ſámego praw=
dźiwego


strona: 375

Ewángeliey Rozd: 17.375.
1:
dziwego Bogá: to ieſt/ ćiebie Oycá/ ktoryś z Synem y z Duchem
2:
S. ſwoim ieſt onym Bogiem/ ktory ſam ma Boſtwo prawdzi=
3:
we: y nád to áby poználi iednego pośrzedniká Bogá y ludzi/
4:
ktoregoś zeſłał Ieſuſá Chriſtuſá.
5:
Tą chwałą ktoram miał.) Prośi Chriſtus/ iáko práwy czło=
6:
wiek/ áby go Oćiec vwielbił/ tez według człowieczeńſtwá/ oną
7:
chwałą/ ktorą miał v niego przed wieki/ według Boſtwá. To
8:
ieſt/ áby przez powyżſzenie nátury człowieczey/ okazan był on czło=
9:
wiek Chriſtus/ iż też był Synem Bożym: áby go zá tym y ánio=
10:
łowie y ludzie zá Bogá vználi/ chwalili y wielbili/ áby ná iego
11:
imię kłániáło ſię káżde koláno.
Chriſtꝰ według Boſtwá miał chwałę v Oycá przed wieki.

12:
Wſsytko twoie ieſt moie.) To tedy y iſtność y náturá y Boſtwo
13:
y chwałá y wſzechmocność y przedwieczność Oycowá/ ieſt Syno=
14:
wá: gdyż Pan żadney rzeczy nie wyimuie.
Boſtwo oycowskie ieſt Synowe.

15:
Aby byli iedno iáko y my.) Tym mieyſcem Arianowie/ chćieli
16:
wywroćić ono; Ia y Oćiec iedno ieſteſmy.
Ináczey Syn Boży ieſt iedno z Oycem, á ináczey ludzie ſą iedno.
Ale im dobrze Au=
17:
guſtyn S. odpowieda/ pokázuiąc iż nie rzeczono/ Aby byli iedno z
18:
námi/ ále iedno z ſobą/ iáko y my ieſteſmy iedno. Iż ináczey my
19:
ieſteſmy iedno z ſobą/ á ináczey Oćiec y Syn iedno ſą. Bo to nie
20:
ieſt przykład rownośći/ ále podobieńſtwá. Iáko y ono: Bądzćie
21:
doſkonáli/ iáko Oćiec wáſz ieſt doſkonáły.
22:
Poświęćże ie w prawdzie.)
Kośćioł błądzić nie może.
Chriſtus prośi á Apoſtołowie y
23:
ich naſtępnicy/ y ktorzybykolwiek byli ich wiáry/ byli poświęceni
24:
w prawdzie. To ieſt/ áby kośćioł powſzechny záwſze miał Duchá
25:
prawdy/ á był wolen od wſzego błędu: Ktora modlitwá Páń=
26:
ſká nie byłáby wyſłuchána/ gdyby kośćioł mogł błądzić.
27:
Lecz y zá onemi.) Wielka poćiechá Kátholikow/ że Pan Chri=
28:
ſtus modlił ſię nie tylko zá ſáme Apoſtoły/ ále zá wſzytek kośćioł
29:
Apoſtolſki/ ktory ieſt y będzie áż do ſkończenia świátá:
Kośćioł nie może vſtáć.
y zá wſzy=
30:
tkie ktorzy przez náukę ábo od ſámych Apoſtołow/ ábo od kośćio=
31:
łow od nich poſtánowionych wziętą vwierzyli. Nie zá te ktorzy
32:
wzięli náukę od Lutrá/ Kálwiná/ Cwingliuſá/ Nowokrzczeńcow/
33:
áni zá te ktorzy do nich/ ábo do zborow ich náuk przyſtáli: á od
34:
Apoſtolſkich kośćiołow ſię odłączyli.
rozdział: 18

35:
ROZDZIAL XVIII.
36:
1 Chriſtus w ogrodzie. 2 Wydan od Iudaſzá. 10 Piotr v=
37:
ćiął vcho Máłchuſzowi. 13 Prowádzon do Annaſzá/ y do Kái=
38:
phaſzá. 15 Piotr ſzedſzy zá nim. 17. 25. y 27 Trzy kroć ſię go zá=
przał.


strona: 376

Rozd: 18. według Ianá.376.
1:
przał. 19 Káiphaſz pyta Chriſtuſá. 20 Odpowiedz iego. 22 Po=
2:
liczek zá nię. 28 Wiedzion do Piłatá. 34 y 37 Wyznawa ſię być
3:
krolem Zydowſkim. 36 Ale nie z tego świátá. 39 Piłat go chce
4:
wypuśćić. 40 Ale oni wolą Bárábbaſzá.
Záczá: 58.
Páſſya/ ktorą czytáią w Wielki Piątek.
werset: 1
5:
T
O powiedźiawſzy Ieſus/ wyſzedł z vczniámi
6:
ſwymi zá rzeczkę Cedron/ kędy był ogrod: do
7:
ktorego on wſzedł y vczniowie iego.

werset: 2A
8:
wiedźiał też to mieyſce Iudaſz ktory go wydał: iż ſię
9:
tám częſto ſchadzał Ieſus z vczniámi ſwoimi.

werset: 3Iu=
10:
daſz tedy wźiąwſzy rotę/ y od Arcykápłanow y Phá=
11:
ryzeuſzow ſłużebniki: przyſzedł tám z láterniámi/ y z
12:
pochodniámi/ y z broniámi.

werset: 4A ták Ieſus/ wiedząc
13:
wſzytko co nań przyść miáło/ wyſzedſzy rzekł im: Ko=
14:
goż ſzukaćie?

werset: 5Odpowiedźieli mu: Ieſuſá Názá=
15:
reńſkiego. Rzekł im Ieſus: Iamći ieſt. A z nimi
16:
też ſtał Iudaſz ktory go wydawał.

werset: 6Skoro im tedy
17:
rzekł; Iam ieſt: poſzli ná zad/ y pádli ná źiemię.

werset: 7
18:
Zopytał ich tedy záſię; Kogo ſzukaćie? A oni po=
19:
wiedźieli: Ieſuſá Názáreńſkiego.

werset: 8Odpowiedźiał
20:
Ieſus: Powiedźiałem wam/ żem ia ieſt. Ieſliż te=
21:
dy mnie ſzukaćie/ dopuśććieſz tym odeyść.

werset: 9Aby ſię
22:
wypełniły ſłowá ktore wyrzekł: Iż z tych ktoreś
23:
mi dał/ żadnegom nie ſtráćił.

werset: 10A ták Symon Piotr
24:
máiąc kord/ dobył go: y vderzył ſługę Arcykápłáń=
25:
ſkiego/ y vćiął mu práwe vcho. A temu ſłudze było i=
26:
mię Máłchuſz.

werset: 11Rzekł tedy Ieſus Piotrowi: Włoż
27:
twoy kord w pochwy. Izali kielichá ktory mi dał O=
28:
ćiec " pić nie będę?

" nie chceſs ábych pił kielichN L.
werset: 12Rotá tedy y " Rotmiſtrz' y ſłu=
" tyśiącnikG.

29:
żebnicy Zydowſcy poimáli Ieſuſá/ y związáli go:

werset: 13Y
30:
wiedli go naprzod do Annaſzá: Bo był świekier
31:
Káiphaſzow/ ktory był Arcykápłanem roku onego.

werset: 14
32:
A Káiphaſz był on ktory Zydom rádźił; Ze poży=
33:
teczno ieſt áby ieden człowiek vmárł zá lnd.

werset: 15Y ſzedł
34:
zá Ieſuſem Symon Piotr/ y drugi vczeń. A ten v=
Bbbczeń był


strona: 377

Ewángeliey Rozd: 18.377.
1:
czeń był znáiomy Arcykápłanowi: y wſzedł ſpołu z
2:
Ieſuſem do dworu " Arcykápłáńſkiego.

" Rozumiey Káiphaſsowego. iáko maſs niżey ꝟ. 24. że go był Annaſs posłał do Káiphaſsá.
werset: 16A Piotr
3:
ſtał v drzwi ná dworze. Wyſzedł tedy * drugi vczeń/
* on.6 L. G. S.

4:
ktory był znáiomy Arcykápłanowi/ y " mowił z odź=
" kazał ábo rzekł odzwierney. Hebráiſm.

5:
wierną: y wprowádźił Piotrá.

werset: 17Rzekłá tedy Pio=
6:
trowi ſłużebnicá odźwierna: Zaliś y ty nie ieſt z v=
7:
czniow człowieká tego? On powiedźiał; Nie ie=
8:
ſtem.

werset: 18Y ſtałá czeladź y ſłużebnicy " v węgla/ bo źi=
" vczyniwſsy ogien.G.

9:
mno było/ y grzali ſię: á ſtał też z nimi - y' Piotr/ grze=
-G.

10:
iąc ſię.

werset: 19Tedy Arcykápłan pytał Ieſuſá o iego vcz=
11:
niách/ y o náuce iego.

werset: 20Odpowiedźiał mu Ieſus:
12:
Iaćiem iáwnie powiádał świátu: iamći záwſze v=
13:
czył w bożnicy/ y w kośćiele gdźie ſię " wſzyścy' Zydo=
" zewſządG.

14:
wie ſchadzáią: á w ſkrytośći nicem nie mowił.

werset: 21Co
15:
mię pytaſz? pytay tych ktorzy ſłucháli com im mo=
16:
wił: ćić oto wiedzą com ia powiedał.

werset: 22A gdy to
17:
* mowił/ ieden z ſłużebnikow ſtoiący tám/ dał poli=
* on.G.

18:
czek Ieſuſowi/ mowiąc: Ták to odpowiedaſz Arcy=
19:
kápłanowi?

werset: 23Odpowiedźiał mu Ieſus: Ieſlim
20:
zle rzekł; " day świádectwo o złym: lecz ieſliż dobrze/
" dowiedź tego, ze zle.

21:
przecz mię biieſz?

werset: 24
22:
" Y odeſłał go Annaſz związá=
" Bo go był odesłał.2 L. G.

23:
nego do Káiphaſzá Arcykápłaná.

werset: 25A Symon Piotr
24:
ſtał/ y grzał ſię. Rzekli mu tedy: Izaliś y ty nie ieſt
25:
z vczniow iego? Záprzał ſię * on/ y rzekł: Nie ieſtem.
* tedy.G.

werset: 26
26:
Rzekł - mu' ieden z ſłużebnikow Arcykápłanowych/
-G.

27:
powinowáty onego ktoremu był Piotr vćiął vcho:
28:
Zażem ia ćiebie nie widźiał w ogrodźie z nim?

werset: 27Zá=
29:
przał ſię tedy záſię Piotr: á nátychmiaſt kur zápiał.

Záczá: 59.
werset: 28
30:
Prowádźili tedy Ieſuſá " od' Káiphaſzá " ná ra=
" do.N L.
" do páłacu gdzie Piłat mieſskał y ſądził.

31:
tuſz. A było ráno: y ſámi nie weſzli ná ratuſz/ áby ſię
32:
nie zmázáli/ ále iżby pożywáli Páſchy.

werset: 29A ták Pi=
33:
łat wyſzedł do nich - ná dwor/ y rzekł: Co zá żáłobę
-G.

34:
przynośićie przećiw człowiekowi temu?

werset: 30Odpowie=
35:
dźieli/ y rzekli mu: Być ten nie był złoczyńcą/ tedyć=
byſmy


strona: 378

Rozd: 18. według Ianá.378.
1:
byſmy go tobie nie podáli.

werset: 31Rzekł im tedy Piłat:
2:
Weźmićieſz go wy/ á według zakonu wáſzego oſądz=
3:
ćie go. Rzekli mu tedy Zydowie. Nam ſię nie godźi
4:
nikogo zábiiáć.

werset: 32Aby ſię wypełniłá mowá Ieſuſo=
5:
wá/ ktorą powiedźiał/ oznáymuiąc ktorą śmierćią
6:
miał vmrzeć.

werset: 33A przetoż záſię wſzedł Piłat do ra=
7:
tuſzá/ y wezwał Ieſuſá/ y rzekł mu: Tyżeś ieſt krol
8:
Zydowſki?

werset: 34Odpowiedźiał * Ieſus: Samże od ſie=
* mu.G. K.

9:
bie to mowiſz/ czylić inſzy powiedźieli o mnie?

werset: 35Od=
10:
powiedźiał Piłat: Azażem ia ieſt Zyd? Narod twoy/
11:
y Arcykápłani podáli mi ćię: cożeś vczynił?

werset: 36Od=
12:
powiedźiał Ieſus: Kroleſtwo moie nie ieſtći z tego
13:
świátá: Gdyćby kroleſtwo moie z tego świátá było;
Chriſtus ktory miał vmrzeć ták zá Zydy, iáko y zá Pogány: od Zydow był wydan, á zábit od Pogan.

14:
wżdyćby ſię záſtáwiáli ſłudzy moi/ żebych nie był wy=
15:
dan Zydom. lecz teraz kroleſtwo moie nie ieſt ſtąd.

werset: 37
16:
Rzekł mu tedy Piłat: Toś przećię ty ieſt krol? Od=
17:
powiedźiał Ieſus: " Ty mowiſz/ żem ia' ieſt krolem.
" Ty mowiſs co prawdá, żem ia.

18:
Iaćiem ſię ná to národźił/ y ná tom przyſzedł ná ś=
19:
wiát; ábych świádectwo dał prawdźie. Wſzelki kto=
20:
ry ieſt z prawdy/ ſłucha głoſu mego.

werset: 38Rzekł mu Pi=
21:
łat: Coż ieſt prawdá? A to rzekſzy/ wyſzedł záſię do
22:
Zydow/ y rzekł im: Ia żadney " winy' w nim nie
" przyczyny śmierći.

23:
náyduię.

werset: 39Lecz maćie ten zwyczay/ ábym wam ie=
24:
dnego wypuśćił ná Páſchę: chcećieſz tedy że wam
25:
wypuſzczę krolá Zydowſkiego?

werset: 40Záwołáli tedy záś
26:
wſzyścy/ mowiąc: Nie tego/ ále Bárábbaſzá. A ten
27:
Bárábbaſz był zboycá.


28:
NAVKI Y PRZESTROGI.
29:
A Káiphaſs.) Przed tym wierſzem Budny y Czechowic y Brze=
30:
ſcy tłumácze/ wielką śmiáłośćią przydawáią do textu ſłowá Bo=
31:
żego ty ſłowá (y poſłał go związánego do Káiphaſzá Arcykápła=
32:
ná) Choćia tych ſłow áni w Græckim/ áni w Láćińſkim żadnym
33:
texćie nie máſz: iáko y ſam Bezá wyznawa: tylko iż ie ieden Cy=
34:
rillus wſpomina w ſwoim kommentarzu. Kędy widziſz/ że ſámiż
Hæretycy przydawáią do słowá Bożego.
Bbb 2hærety=


strona: 379

Ewángeliey Rozd: 19.379.
1:
hæretykowie kędy ſię im widzi/ przekłádáią Doktory nád ſámo
2:
piſmo Boże.
3:
On powiedział. Nie ieſtem. ) Obácz/ iż toż ieſt/ záprzeć ſię Chri=
4:
ſtuſá/ á nie wyznáć ſię być vczniem Chriſtuſowym/ Chrześćijáni=
5:
nem ábo Kátholikiem. August: Bo ſię ták Piotr Chriſtuſá záprzał.
Ktorzy ſię przą Chriſtuſá.
rozdział: 19

6:
ROZDZIAL XIX.
7:
1 Ieſus vbiczowan. 2. Y ćiernim koronowan. 6 Zydzi pro=
8:
ſzą áby był vkrzyżowan. 8 Piłat go znowu pyta. 10 Moc Pi=
9:
łatowá nád Chriſtuſem. 16 Wydan ná vkrzyżowánie. 19 Na=
10:
pis ná krzyżu. 23 Szátámi ſię iego żołnierze dzielą/ y o ſukienkę
11:
loſy miecą. 26 Mátkę ſwą Ianowi poleca. 30 A wziąwſzy ocet
12:
duchá oddawa. 32 Goleni zboycom łamią. 34 Bok Chriſtuſow
13:
włocznią otworzony. 36 Iozeph z Arimáthiey z Nikodemem.
14:
40 Pogrzeb Páná Chriſtuſow.
werset: 1
15:
W
Ten czás tedy Piłat wźiął Ieſuſá/ y vbiczo=
16:
wał.

werset: 2A żołnierze vplotſzy koronę z ćier=
17:
nia/ włożyli ná głowę iego: y w płaſzcz ſzár=
18:
łatowy oblekli go.

werset: 2Y - przychodźili do niego/ á mo=
-G.

19:
wili: Witayże krolu Zydowſki. y dawáli mu policz=
20:
ki.

werset: 4Wyſzedł * záſię Piłat przed ratuſz/ y rzekł im:
* tedy.K. G. S.

21:
Oto go wam wiodę przed ratuſz: ábyśćie poználi że
22:
w nim żadney " przyczyny nie náyduię.
" winy.

werset: 5Wyſzedł te=
23:
dy Ieſus */ nioſąc ćierniową koronę/ y płaſzcz ſzárła=
* przed ratuſs.K. G. S.

24:
towy. Y rzekł im: Oto człowiek.

Zácz: 60.
werset: 6
25:
Gdy go tedy vyźrzeli Arcykápłani y ſłużebnicy
26:
ich, záwołáli mowiąc: Vkrzyżuy/ vkrzyżuy - go. Rzekł
-6 L. N G.

27:
im Piłat: Weźmićieſz go wy/ á vkrzyżuyćie. boć ia
28:
w nim winy nie náyduię.

werset: 7Odpowiedźieli mu Zy=
29:
dowie: Myć zakon mamy/ á wedle zakonu * ma vm=
* náſsego.1 L. K. G. S.

30:
rzeć/ że ſię ſynem Bożym czynił.

werset: 8Gdy tedy Piłat
31:
vſłyſzał te ſłowá/ bárźiey ſię vlękł.

werset: 9Y wſzedł záſię
32:
do ratuſzá/ y rzekł do Ieſuſá: Skądeś ty ieſt? Lecz
33:
mu Ieſus nie dał odpowiedźi.

werset: 10Rzekł mu tedy Pi=
34:
łat: Nie mowiſz ze mną? niewieſz iż mam moc v=
krzyżowáć


strona: 380

Rozd: 19. według Ianá.380.
1:
krzyżowáć ćię/ y mam moc wolnym ćię vczynić?

werset: 11
2:
Odpowiedźiał Ieſus: Nie miałbyś żadney mocy
3:
przećiw mnie/ gdybyć iey zwierzchu nie dano. Prze=
4:
toż ktory mię tobie wydał; więtſzy grzech ma.

werset: 12* Od=
5:
tądże Piłat ſtárał ſię/ áby go wolnym vczynił. Lecz
* A. N L. S.

6:
Zydowie wołáli mowiąc: Ieſli tego wypuśćiſz; nie
7:
ieſteś przyiaćiel Ceſárſki. Káżdy * co ſię czyni krolem/
* bowiem.N L. S.

8:
ſprzećiwia ſię Ceſárzowi.

werset: 13A Piłat vſłyſzawſzy " te
" tę mowęG.

9:
mowy/ wywiódł przed ratuſz Ieſuſá/ y śiadł ná ſtoli=
10:
cy ſądowey/ ná mieyſcu ktore zową Lithoſtrotos/ á
11:
po Zydowſku Gábbáthá.

werset: 14A był dźień przygotowá=
12:
nia Páſchy/ " godźiná iákoby ſzoſta/ y rzekł Zydom:
" To ieſt o południu, licząc od wſchodu słoncá. Bo ták w piſmie S. godziny liczą.

13:
Oto krol wáſz.

werset: 15A oni wołáli: Strać/ ſtrać/ vkrzy=
14:
żuy go. Rzekł im Piłat: Kroláż wáſzego vkrzyżu=
15:
ię? Odpowiedźieli Arcykápłani: Nie mamy krolá
16:
iedno Ceſárzá.

werset: 16W ten czás tedy podał go im/ że=
17:
by był vkrzyżowan. Y wźięli Ieſuſá/ y wywiedli *.

* go.3 L. S.
werset: 17
18:
A nioſąc krzyż " ſobie' wyſzedł ná ono " mieyſce kto=
" ſwoy.G. N L. S.
" Ná tym mieyſcu Abráám ſyná ſwego chćiał był ofiárowáć, y ná tymże pierwſsy człowiek Adam był pogrzebion. Iáko ſtárzy Doktorowie świádczą.Vide Báronium

19:
re zwano Trupich głow/ á po Zydowſku Golgothá:

werset: 18
20:
gdźie go vkrzyżowáli/ á z nim drugich dwu ſtąd y
21:
zowąd/ á w pośrzodku Ieſuſá.

werset: 19Nápiſał też Piłat
22:
y tytuł: y poſtáwił nád krzyżem. A było nápiſano:
23:
IESVS NAZARENSKI KROL ZYDOWSKI.

werset: 20
24:
Ten tedy tytuł czytáło wiele Zydow: iż blizko miá=
25:
ſtá było mieyſce ono, gdźie był vkrzyżowan Ieſus. A
26:
było nápiſano po Zydowſku/ po Grecku/ y po Láći=
27:
nie.

werset: 21Mowili tedy Piłatowi Arcykápłani Zydow=
28:
ſcy: Nie piſz; krol Zydowſki: ále/ iż on powiedał;
29:
Ieſtem krol Zydowſki.

werset: 22Odpowiedźiał Piłat: Com
30:
nápiſał/ tom nápiſał.

werset: 23Zołnierze tedy gdy " go' vkrzy=
" Ieſuſá.G.

31:
żowáli/ wźięli ſzáty iego (y vczynili cztery częśći; ká=
32:
żdemu żołnierzowi część) y ſuknią. A byłá tá ſuknia
33:
nie ſzyta/ od wierzchu cáło dźiana.

werset: 24Mowili tedy
34:
miedzy ſobą; Nie kraymy iey: ále rzućmy o nię loſy
Bbb 3czyiá ma


strona: 381

Ewángeliey Rozd: 19.381.
1:
czyiá ma być. Iżby ſię piſmo wypełniło/ ktore mowi:
2:
Podźielili ſobie ſzáty moie: á o ſuknią moię rzućili
3:
los. To tedy żołnierze vczynili.

Záczá: 61.
werset: 25
4:
Y ſtały podle krzyżá Ieſuſowego/ mátká ie=
5:
go/ y śioſtrá mátki iego/ Mária Kleopháſowá/
6:
y Mária Mágdálená.

werset: 26Ieſus tedy widząc mátkę
7:
y vczniá ktorego miłował blizko ſtoiącego/ rzekł mát=
8:
ce ſwoiey: Niewiáſto/ oto ſyn twoy.

Potym rzekł
9:
vczniowi: Oto mátká twoiá. Y od oney godźiny w=
10:
źiął ią vczeń on " do śiebie.
" ná ſwą, pieczą: ábo, zá ſwą, mátkę.N L.
werset: 28Potymże widząc Ieſus
11:
iż ſię iuż wſzytko wykonáło/ áby ſię ziśćiło piſmo/
12:
rzekł; Prágnę.

werset: 29A było naczynie poſtáwione octu
13:
pełne: A oni gębkę " pełnę octu/ obłożywſzy Izopem/
" nápełniwſsyG.

14:
podáli do vſt iego.

werset: 30Ieſus tedy gdy wźiął ocet/ rzekł:
15:
Wykonáło ſię. A ſkłoniwſzy głowę duchá oddał.

Zácz: 62.
werset: 31
16:
Zydowie tedy (ponieważ był " dźień Przygoto=
" To ieſt, przedſsábáćie, iáko v nas wigilia ná święto.

17:
wánia) áby ná ſzábát nie zoſtáły ćiáłá ná krzyżu (á=
18:
bowiem był wielki on dźień ſzábátu) prośili Piłatá/
19:
áby połamano goleni ich/ á zięto ie.

werset: 32Przyſzli tedy
20:
żołnierze: á pierwſzemu złamáli golenie/ tákze y dru=
21:
giemu ktory z nim był vkrzyżowan.

werset: 33Lecz przyſzed=
22:
ſzy do Ieſuſá/ gdy go vyzrzeli iuż vmárłego/ nie ła=
23:
máli goleni iego:

werset: 34ále ieden z żołnierzow włocznią
24:
" otworzył' bok iego/ á nátychmiaſt wyſzłá kreẃ y wo=
" przebodłG.

25:
dá.

werset: 35A ten ktory widźiał/ świádczył: y prawdźiwe
26:
ieſt świádectwo iego. A on wie iż prawdę powieda:
27:
ábyśćie - y' wy wierzyli.
-G.

werset: 36Abowiem ſię to sſtáło áby
28:
ſię wypełniło piſmo: Kośći " nie złamiećie z niego.
" nie złamią.G.

werset: 37
29:
Y záſię drugie piſmo mowi: Vźrzą/ kogo przebodli.

werset: 38
30:
A potym prośił Piłatá Iozeph z Arimáthiey
31:
(" przeto iż był vczniem Ieſuſowym/ lecz táiemnym
" będąc.G.

32:
dla boiáźni Zydow) iżby zdiął ćiáło Ieſuſowe. Y po=
33:
zwolił Piłat. Szedł tedy/ y zdiął ćiáło Ieſuſowe.

werset: 39
34:
Przybył też y Nikodem/ ktory był przedtym przy=
ſzedł w no=


strona: 382

Rozd: 19. według Ianá.382.
1:
ſzedł w nocy do Ieſuſá/ nioſąc máśći z mirry y áloes
2:
vmieſzáney iákoby ſto funtow.

werset: 40Wźięli tedy ćiáło
3:
Ieſuſowe/ y związáli ie " prześćierádły' z rzeczámi
" w prześćierádłáG.

4:
wonnymi: iáko ieſt zwyczay Zydom pogrzebáć.

werset: 41A
5:
ná tym mieyſcu gdźie był vkrzyżowan/ był ogrod: á w
6:
ogrodźie grob nowy/ w ktorym ieſzcze żaden nie był
7:
położony.

werset: 42Tám tedy/ " dla przygotowánia Zydo=
" iż iuż wigilia ſsábátu miáłá ſię ku wieczoru.

8:
wſkiego/ iż on grob był blizko/ położyli Ieſuſá. *


9:
NAVKI Y PRZESTROGI.
10:
Lithoſtrotos á po Zydowsku Gábbáthá.) λιθοςωτος po Græ=
11:
cku/ po náſzemu/ kámieniem położone/ Gábbáthá/ po Zydowſku/
12:
wynioſłe mieyſce znáczy. iż ſtolicá ſądowa byłá od ziemie pod=
13:
nieśioná kámieniem kwádratowym.
14:
A nioſąc krzyż ſobie.) Krzyż ten iż był naczyniem náſzego od=
15:
kupienia y ołtarzem nawyżſzey ofiáry/ oſobliwie przez dotykánie/
16:
noſzenie y ofiárowánie Ciáłá y krwie Páná náſzego poświęcony:
Drzewo krzyżá S. czći godne.

17:
przetoż ſłuſznie świętym ieſt názwány/ y cudámi rozlicznemi v=
18:
wielbiony: nie tylko ſam wſzytek/ ále y cząſtki iego/ ktorymi iáko
19:
Cyrillus piſze/ wſzytek świát był nápełniony: gdy wſzyścy prośili
20:
iákiey cząſtki iego: á ktorzy iey doſtáć mogli/ złotem opráwowáli/
21:
y ná ſzyiey vczćiwie nośili. O czym Chryſoſtom S. y Gregorius
22:
Niſſeńſki świádczą. Przeto też y dwoie święto Krzyżá S. w ko=
23:
śćiele vſtáwiono: y wielką cześć záwſze drzewu krzyżá S. wyrzą=
24:
dzano. Iáko z drugiey ſtrony/ Zydzi/ pogáni y hæretycy o to ſię
25:
ſtáráli/ áby drzewo Krzyżá ś. zelżyli/ zágrzebli y zátráćili. O czym
26:
w kośćielney hiſtoryey/ o Nálezieniu y Podwyżſzeniu Krzyżá S.
27:
A było nápiſano, po Zydowſku, po Græcku, y po Láćinie. ) Iż
28:
te trzy ięzyki były ná on czás naprzednieyſze y naſławnieyſze po
29:
wſzytkim świećie: przetoż ſłuſznie/ ná zwyćięzkim tytule Krzyżá
30:
Chriſtuſowego ſą Bogu poświęcone: y piſmo S. imi ieſt podá=
31:
ne/ vczone y záchowáne: y ofiárá Mſzey S. y śpiewánie kośćiel=
32:
ne tymiż odpráwowáne.
Trzy ięzyki na krzyżu Pánskim poświęcone.

33:
A byłá tá ſuknia nie ſsyta.) Tá ſukienká byłá figurą iednośći
34:
kośćiołá Páná Chriſtuſowego/ ktorą odſzczepieńcy/ ſrożſzy nád te
35:
káty/ ná ſztuki rozrywáią. Cyprianus de vnit: eccle. A Euthymi=
36:
us y inni piſzą/ że ią byłá ſámá Pánná Mária vrobiłá.
Hæretyckie okrućienſtwo.

37:
Rzekł vczniowi.) Wielka cześć Ianowá/ że mu dał mátkę ſwą
Przecz Ianowi Pánná poruczona.
zá mátkę.


strona: 383

Ewángeliey Rozd: 20.383.
1:
zá mátkę. A ſłuſznie (iáko Hieronym S. piſze) mátkę Pánnę po=
2:
lećił vczniowi pánicowi.
3:
Wziął ią do śiebie.) Abo ná ſwoie: nie máiętnośći/ ktorych ża=
4:
dnych nie miał/ wſzytko opuśćiwſzy; ále ná poſługi/ y ná ſwą o=
5:
piekę. August.
6:
Wyſsłá krew y wodá.)
Z boku Pánskiego wypłynął kośćioł y Sákrámenty.
Z tego boku/ mowi Auguſtyn S. wypły=
7:
nęły S. Sákrámenty. A iáko z boku pierwſzego Iádámá ſpią=
8:
cego/ wyſzłá Iewá oblubienicá iego; ták z boku wtorego Iádá=
9:
má ná krzyżu vſpionego/ wykſztałtowan ieſt kośćioł/ oblubienicá
10:
Páná Chriſtuſowá. Bo przez wodę krztu S. sſtawáią ſię wierni
11:
członkámi kośćiołá Chriſtuſowego/ á krwią iego w S. Sákrá=
12:
menćie bywáią wychowáni. Tą tedy wodą y krwią wyznáczone
13:
ſą dwá przednieyſze kośćielne Sákrámenty/ ktore z śmierći Chri=
14:
ſtuſowey ſwoy początek y wſzytkę moc máią.
rozdział: 20

15:
ROZDZIAL XX.
16:
1 Mária Mágdálená pierwey przyſzłá do grobu. 3 Potym
17:
Piotr y z Ianem. 11 Mária płácząc v grobu widzi ánioły. 16
18:
A nákoniec Ieſuſá poznawa. 18 Y Apoſtołom opowieda iego
19:
zmartwychwſtánie. 19 Ktory zámknionemi drzwiámi wſzedſzy
20:
do nich. 20 Vkázuie im ręce y bok. 22 Y dáie im Duchá S.
21:
23 Aby grzechy odpuſzczáli y zátrzymawáli. 25 y 26 Niedowiár=
22:
ſtwo Thomaſzowe. 30 Wiele innych cudow czynił Ieſus/ kto=
23:
rych nie piſano.
Záczá: 63.
Ewángelia w Sobotę po Wielkieynocy.
werset: 1
24:
A
Pierwſzego " dniá po ſzábáćie/ Mária Mágdá=
" to ieſt w Niedzielę.

25:
lená przyſzłá ráno/ gdy ieſzcze było ćięmno/ do
26:
grobu: y vyźrzáłá kámień odwálony od gro=
27:
bu.

werset: 2Biegłá tedy/ y przyſzłá do Symoná Piotrá/ y
28:
do drugiego vczniá ktorego miłował Ieſus/ á rzekłá
29:
im: Wźiętoć Páná z grobu/ á niewiemy gdźie go po=
30:
łożono.

werset: 3A przetoż wyſzedł Piotr y on drugi vczeń/
31:
y przyſzli do grobu.

werset: 4A bieżeli obá ſpołu/ lecz - on' dru=
-G.

32:
gi vczeń wyśćignął Piotrá/ y pierwey przyſzedł do
33:
grobu.

werset: 5A ſchyliwſzy ſię/ vyźrzał leżące prześćierá=
34:
dłá: wſzákoż nie wſzedł.

werset: 6Przyſzedł tedy Symon
35:
Piotr idąc zá nim/ y wſzedł w grob/ y vyźrzał prze=
36:
śćierádłá leżące:

werset: 7y śćierkę ktora byłá na głowie
iego/


strona: 384

Rozd: 20. według Ianá.384.
1:
iego/ nie z prześćierádły położoną/ ále oſobno zwinio=
2:
ną ná iedno mieyſce.

werset: 8Tedy też wſzedł y on * vczeń/
* drugi.G.

3:
ktory był pierwey przyſzedł do grobu: y widźiał/ y v=
4:
wierzył.

werset: 9Abowiem ieſzcze nie rozumieli piſmá/ iż
5:
potrzebá było áby on wſtał z martwych. *

werset: 10
6:
Odeſzli tedy záſię vczniowie " do ſwoich'.

" ábo, do śiebie, to ieſt gdzie ſtali goſpodą.
Zácz: 64.
Ewáng: we Czwartek po Wielkieynocy.
werset: 11
7:
A Mária ſtałá v grobu zewnątrz/ płácząc.
8:
Gdy tedy płákáłá/ náchyliłá ſię - y weźrzáłá' w grob:
-G.

werset: 12Y " vyźrzáłá' dwu ániołow w bieli/ śiedzących/ ie=
" vyrzy.1 L. G. S.

9:
dnego v głowy á drugiego v nog/ kędy leżáło ćiáło
10:
Ieſuſowe.

werset: 13Rzekli iey oni: Niewiáſto/ przecz płá=
11:
czeſz? Rzekłá im: iż wźięto Páná mego: á niewiem
12:
kędy go położono.

werset: 14A to rzekſzy/ obroćiłá ſię ná zad;
13:
y vyźrzáłá Ieſuſá ſtoiącego/ lecz niewiedźiáłá iż Ie=
14:
ſus był.

werset: 15Rzekł iey Ieſus: Niewiáſto/ czemu płá=
15:
czeſz? kogo ſzukaſz? Oná mniemáiąc żeby był " ogro=
" ogrodu onego w ktorym był grob.

16:
dnik/ rzekłá mu: Pánie/ ieſliś go ty wynioſł/ powiedz
17:
mi gdźieś go położył: á ia go wezmę.

werset: 16Rzekł iey
18:
Ieſus: Mária. Obroćiwſzy ſię oná rzekłá mu: Ráb=
19:
boni (to ieſt/ Miſtrzu.)

werset: 17Rzekł iey Ieſus: Nie ty=
20:
kay ſię mnie: " boćiem ieſzcze nie wſtąpił do Oycá me=
" To ieſt: boć ieſzcse nie odeydę od was. ieſscze z wámi zmieſkam przez 40. dni.

21:
go. Ale idź do bráćiey moiey/ á powiedz im: Wſtę=
22:
puię do Oycá moiego/ y Oycá wáſzego; Bogá moie=
23:
go/ y Bogá wáſzego.

werset: 18Przyſzłá Mária Mágdálená/
24:
oznáymuiąc vczniom; " Iżem' widźiáłá Páná/ y to
" iż.G.

25:
" mi' powiedźiał. *
" iey. G.

Záczá: 65.
Ewángelia w Niedzielę Przewodną.
werset: 19
26:
Gdy tedy był wieczor dniá onego pierwſzego
27:
po ſzábáćie/ á drzwi były zámknione/ kędy vczniowie
28:
byli zgromádzeni dla boiáźni Zydow: przyſzedł Ie=
29:
ſus/ y ſtánął w pośrzodku/ y rzekł im: Pokoy wam.

werset: 20
30:
A to rzekſzy/ vkazał im ręce y bok*. Vrádowáli
* ſwoy.G.

31:
ſię tedy vczniowie vyźrzawſzy Páná.

werset: 21Rzekł im te=
32:
dy záſię *: Pokoy wam. Iáko mię poſłał Oćiec; ták
* Ieſus.K. G. S.

33:
y ia was poſyłam.

werset: 22A to powiedźiawſzy/ tchnął ná nie,
Cccy rzekł


strona: 385

Ewángeliey Rozd: 20.385.
1:
y rzekł im: Weźmićie Duchá świętego:

werset: 23Ktorych
2:
odpuśćićie grzechy/ ſą im odpuſzczone: - á ktorych
-G.

3:
zátrzymaćie/ ſą zátrzymáne.

Ewángelia ná dzień S. Thomaſzá Apoſtołá.
werset: 24
4:
A Thomaſz ieden ze dwunaśćie/ ktorego zowią
5:
" Didymus/ nie był z nimi kiedy przyſzedł Ieſus.
" Didymus, blizniak.

werset: 25Mo=
6:
wili mu tedy drudzy vczniowie: Widźieliſmy Páná.
7:
A on im rzekł: Ieſli nie vyźrzę w ręku iego " przebi=
8:
ćia' goźdźi/ á nie włożę pálcá mego ná mieśce goźdźi/
" znáku.4 L. G.

9:
y nie włożęli ręki moiey w bok iego/ nie vwierzę.

werset: 26A
10:
po ośmi dni/ byli záſię vczniowie ieo w domu/ y Tho=
11:
maſz z nimi. Przyſzedł Ieſus drzwiámi zámknione=
12:
mi/ y ſtánął w pośrzodku/ y rzekł: Pokoy wam.

werset: 27Po=
13:
tym rzekł Thomaſzowi: Sćiągni ſám pálec twoy/ á
14:
ogląday ręce moie: y śćiągni rękę twoię/ á włoż ią
15:
w bok moy: á nie bądź niewiernym/ ále wiernym.

werset: 28
16:
Odpowiedźiał Thomaſz y rzekł mu: Pan moy y
17:
Bog moy.

werset: 29Powiedźiał mu Ieſus: Iżeś mię vy=
18:
źrzał - Thomaſzu/ vwierzyłeś: Błogoſłáwieni ktorzy
-N L. G. S.

19:
nie widźieli á vwierzyli. *

werset: 30
20:
Wieleć y innych známion vczynił Ieſus przed
21:
vczniámi ſwemi/ ktore nie ſą w tych kśięgách wypi=
22:
ſáne.

werset: 31Ale te ſą nápiſáne/ ábyśćie wierzyli że Ieſus
23:
ieſt Chriſtus Syn Boży: á iżbyśćie wierząc/ żywot
24:
mieli " w imię iego. *

" przezeń, ábo dla niego.

25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
A Mária ſtałá v grobu.) O cudách ktore się działy przy grobiech
27:
świętych Męczennikow/ á oſobliwie v tego grobu Bożego Hie=
28:
ronym S. ták piſze:
Cudá v grobu Pánskiego.
Groby Męczennikow wſzędy czćimy/ y
29:
święty proch do oczu przykłádáiąc/ ieſli możemy cáłuiemy: á grob
30:
w ktorym Pan leżał niektorzy lekce poważáią? Ieſli ſobie nie
31:
wierzymy/ wierzmy wżdy Dyabłu y ániołom iego/ ktorzy ilekroć ie
32:
przed nim z opętánych ludźi wyganiáią/ iáko przed ſtolicą Chri=
33:
ſtuſową ſtoiąc/ drżą/ ryczą/ y pożdzie żałuią że vkrzyżowáli tego/
34:
ktorego ſię bać muſzą.
35:
Bogá moiego.) Tego mieyſcá Ariani vżywáli przećiw boſtwu
Oćiec iáko ieſt Bogiem Paná Chriſtuſowym.
Syná:


strona: 386

Rozd: 20. według Iana.386.
1:
Syná: iż tu ſam Syn Boży wyznawa/ że nie tylko Oycem iego
2:
ieſt Bog/ ále też y Bogiem (iáko y Matth: 27. ꝟ. 46.) Aleć ná to
3:
nie trudna odpowiedz: Bo Pan Chriſtus z ſtrony człowieczeń=
4:
ſtwá/ iáko ieſt prawdziwie mnieyſzy niżli Oćiec; ták też ſłuſznie
5:
zowie Oycá Bogiem ſwoim/ iáko y Bogiem náſzym. Ale z ſtro=
6:
ny Boſtwá ieſt rownym Oycu/ y iedno z Oycem: to ieſt iednym
7:
y tymże Bogiem ktorym ieſt y Oćiec.
8:
A drzwi były zámknione.)
Ciáło Chriſtuſowe iáko mogło być ná iednym mieyſcu záraz z drugim ćiáłem: ták może być záras nie ná iednym mieyſcu.
To mieyſce iáwnie ieſt przećiw Kál=
9:
winiſtom/ ktorzy nie wierzą żeby Ciáło prawdziwe Páná Chri=
10:
ſtuſowe mogło być záraz y w niebie y w Sákrámenćie/ to ieſt ná
11:
rożnych mieyſcách: ábo żeby nie mogło być/ bez mieyſcá y bez
12:
przyrodzonego wzroſtu ſwego. Gdyż tu widzimy/ że Ciáło prá=
13:
wdziwe Chriſtuſowe/ wchodząc przeze drzwi zámknione/ było ná
14:
tymże mieyſcu ze drzwiámi ábo z śćiáną przez ktorą wchodziło y
15:
przeniknęło drzwi/ nic ich nie náruſzywſzy: ták iáko y pierwey wy=
16:
ſzło z nienáruſzonego żywotá Pánieńſkiego/ y przez kámień grobo=
17:
wy/ y potym przeniknęło wſzytkie niebá/ ktore ſą nád żelázo twárd
18:
ſze. Iáko tedy dwoie ćiáłá ábo iſtnośći mogą być záraz ná ie=
19:
dnym mieyſcu: ták też iedno ćiáło mocą Bożą może być záraz
20:
nie ná iednym mieyſcu: y może być ćiáło nie záſtępuiąc mieyſcá/
21:
y bez wzroſtu/ długośći/ ſzerokośći y miąſzośći ſwey/ iáko ieſt w
22:
naświętſzym Sákrámenćie. Bárzo to mieyſce kole w oczy Kál=
23:
winiſty. Y przetoż ie rozmáićie pſuią y fáłſzuią/ przydawáiąc do
24:
ſłowá Bożego wykręty ſwe. Iedni mowią/ iż Chriſtus nie wſzedł
25:
drzwiámi/ ále oknem/ ábo iáką dziurą.
Wykręty Kálwiniſtow.
Drudzy mowią/ iż mocą
26:
ſwą drzwi ſobie otworzył/ ábo drzwi roſpuśćił y w niwecz obroćił/
27:
y záſię ie tudzież nápráwił. Aleć tym wymyſłom zábieżeli Ewán=
28:
geliſtowie. Bo Ian S. ták wyráźnie mowi: Gdy były drzwi
29:
zámknione ſtánął Ieſus w pośrzodku. Y záſię: Przyſzedł Ieſus
30:
drzwiámi zámknionemi. A Lukaſz S. wſpomina/ iż dla tego
31:
weśćia zámknionemi drzwiámi/ mniemieli Apoſtołowie żeby on
32:
był Duch á nie Ciáło. Ktemu wſzyścy oycowie ſtárzy w tym cu=
33:
do vznawáią/ iż Pan Chriſtus wſzedł zámknionemi drzwiámi.
34:
Auguſtyn S. ták mowi: Táż moc Boża/ przez nienáruſzony ży=
35:
wot pánieńſki zupełne członki dziećiątká wprowádziłá: ktora po=
36:
tym przez zámknione drzwi członki młodzieńcá wprowádziłá.
37:
A ták nic nie wątpmy/ iż Pan Chriſtus z Ciáłem ſwym wſzytko
38:
co chce vczynić może: ktoremu y wielbłądá przez vcho igielne
39:
nie trudno przeprowádzić.
40:
Iáko mię posłał Oćiec.)
Zácność kápłánska.
Tymi ſłowy y możność ſwą Bozką po
Ccc 2kázuie/


strona: 387

Ewángeliey Rozd: 20.387.
1:
kázuie/ gdy ſię Oycu rowna w poſyłániu: y zaczność Apoſtolſką/
2:
Biſkupią y kápłáńſką: gdy ie w poruczonym vrzędzie rowne ſo=
3:
bie czyni/ y ſtánowi ie namiáſtkámi y plenipotenty ſwemi.
4:
Tchnął.) Iż moc grzechow odpuſzczánia nie należy ludziom
5:
iedno z mocy á z dáru Duchá S. (ponieważ ieſt moc y láſká du=
6:
chowna) przetoż pierwey niżli ią im dáie/ vżycza im Duchá ſwego
7:
przez zwierzchne nátchnienie. Czym też dáie znáć/ iż Duch S. ták
8:
od Oycá iáko y od Syná pochodzi.
Chriſtus przez Ducháſweodáie moc grzechow odpuſsczánia.

9:
Ktorych odpuśćićie grzechy.) Chryſoſtom S. z tych ſłow poká=
10:
zuie/ iż tá moc daná kápłanom nowego teſtámentu odpuſzczánia
11:
y zátrzymánia grzechow/ więtſza ieſt nád moc y władzą krolow
12:
tego świátá/ y nád moc kápłanow zakonu Moyzeſzowego (iż ſię
13:
ná duſze nie ná ćiáłá śćiąga) á náwet y nád moc ſámych ániołow.
14:
Dał im/ práwi/ wſzytkę moc rzeczy niebieſkich. A iáko Oćiec
15:
wſzytkę moc dał Synowi; ták Syn tę wſzytkę moc dał vczniom
16:
ſwoim. Náſzym kápłanom/ mowi/ nie trąd ćieleſny/ ále duſzne
17:
plugáſtwá/ nie mowię doświádczáć oczyśćionych/ ále práwie o=
18:
czyśćiáć dozwolono. Tákże y inni Oycowie święći y ſtárzy Do=
19:
ktorowie.
Moc kápłánska więtſsa ieſt niż krolewska y niżli ánielska.
Ná tych tedy ſłowiech funduie ſię potrzebá ſpowiedzi
20:
y rozgrzeſzenia kápłáńſkiego.
Spowiedzi potrzebá.
Bo ſługá Chriſtuſow nie ma grze=
21:
chow odpuſzczáć ábo zátrzymawáć/ iedno z pilnym rozſądkiem á
22:
z vważeniem grzechow: áby nie był vczeſtnikiem cudzych grze=
23:
chow/ á iżby władzey ktorą wziął ku zbudowániu/ zle nie vżywał
24:
ku ſkáżeniu. Bo ſą tákie grzechy/ ktore nie mogą być od ládá ká=
25:
płaná odpuſzczone. Aby tedy wiedział ſługá Chriſtuſow/ kiedy
26:
ma grzechy odpuśćić/ á kiedy zátrzymáć: potrzebá koniecznie/ áby
27:
ſpoſob/ ćięſzkość y liczbę grzechow/ ná ſpowiedzi wyznał y obiá=
28:
wił ten ktory ſam wie y zna myśli ſercá ſwego. Ponieważ z ſercá
29:
pochodzą myśli złe/ mężoboyſtwá/ cudzołoſtwá rć. A ták Pan
30:
Chriſtus/ ktory grzechy przez ſługi ſwe odpuſzcza/ á ktore od nich
31:
nie ſą odpuſzczone te ma zá związáne y zátrzymáne/ tego do ſpo=
32:
wiedzi á wyznánia grzechow ſwych obwięzuie/ ktory chce áby mu
33:
grzechy po krzćie popełnione były odpuſzczone. Y tego práwá
34:
kośćioł vżywa y záwſze vżywał. Iáko ieſt iáwno z kśiąg Cypry=
35:
aná S. de lapſis y z Hieronymá S. in cap: 16. Matth. y z Leoná
36:
wielkiego epist: 78. y z innych Oycow S. y Doktorow ſtárych.
37:
Pan moy, y Bog moy. ) Oto wyznawa Thomaſz/ iż Chriſtus
38:
ieſt onym prawdziwym Bogiem Izráelſkim. Bo y w Græckim
39:
przydan ieſt ártykuł oθεo: ktory znáczy onego Bogá prawdzi=
40:
wego:
Chriſtus ieſt Bogiem Izráelskim.
y Thomaſz będąc Zydem/ nie znał inſzego Bogá/ oprocz
onego


strona: 388

Rozd: 21. według Ianá.388.
1:
onego o ktorym nápiſano. Słuchay Izráelu/ Pan Bog twoy/
2:
Bog ieden ieſt. Y przydáie Chryſoſtom/ iż Thomaſz to mowiąc/
3:
wypełnił one ſłowá Pſálmu: Rękámi memi ſzukałem Bogá/ y
4:
nie omyliłem ſię.
rozdział: 21

5:
ROZDZIAL XXI.
6:
1 Vkazał ſię vczniom ryby łowiącym. 6 Ktorzy ná ſłowo ie=
7:
go poimáli ryb bárzo wiele. 7 Po ktorym znáku Piotr Páná przez
8:
Ianá poznawſzy/ rzućił ſię po wodzie do niego. 15 Po obiedzie
9:
Pan pytáiąc Piotrá po trzykroć/ czyni go páſterzem owiec y bá=
10:
ránkow ſwoich. 18 Y opowieda mu przyſzłą mękę iego. 21 A
11:
Piotr ſię też o Ianie przypytywa. 25 Nie wſzytkie ſpráwy Chri=
12:
ſtuſowe ſą ſpiſáne.
Zácz: 66.
Ewángelia we Srzodę po Wielkieynocy.
werset: 1
13:
P
Otym okazał ſię záś Ieſus * v morzá Tybe=
* vczniom4 L. K. G. S.

14:
ryádſkiego. A okazał ſię ták:

werset: 2Byli ſpołu
15:
Symon Piotr/ y Thomaſz ktorego zowią Di=
16:
dymus/ y Náthánáel/ ktory był od Kany Gáliley=
17:
ſkiey/ y ſynowie Zebedeuſzowi/ y drudzy dwá z vcz=
18:
niow iego.

werset: 3Rzekł im Symon Piotr; Idę ryb ło=
19:
wić. Rzekli mu: Poydźiem y my z tobą. Y wyſzli/ y
20:
wśiedli w łodź *: á oney nocy nic nie vłowili.
* nátychmiaſt.G.

werset: 4A gdy
21:
* było ráno/ ſtánął Ieſus ná brzegu: wſzákoż nie po=
* iuż.G.

22:
ználi vczniowie iego że był Ieſus.

werset: 5Rzekł im tedy
23:
Ieſus: Dźieći/ á maćieſz co ieść? Odpowiedźieli
24:
mu; Nie.

werset: 6Rzekł im: Zápuśććie śieć po práwey
25:
ſtronie łodźi; á " naydźiećie'. Zápuśćili tedy: á iuż
" doſtániećie.

26:
dáley nie mogli iey ćiągnąć/ przed wielkośćią ryb.

werset: 7
27:
Rzekł tedy vczeń on ktorego miłował Ieſus Pio=
28:
trowi: Panći ieſt. Symon Piotr vſłyſzawſzy iż Pan
29:
ieſt; przepáſał ſię ſuknią (ábowiem był nági) y rzu=
30:
ćił ſię ná morze.

werset: 8Lecz drudzy vczniowie przypły=
31:
nęli w łodźi (bo nie dáleko byli od źiemie/ ále iákoby
32:
ná dwieśćie łokiet) ćiągnąc śieć ryb.

werset: 9Gdy tedy wy=
33:
ſzli ná źiemię/ vyzrzeli węgle náłożone/ y rybę ná nim
34:
leżącą/ y chleb.

werset: 10Rzekł im Ieſus: Przynieśćie z tych
Ccc 3ryb kto=


strona: 389

Ewángeliey Rozd: 21.389.
1:
ryb ktoreśćie teraz poimáli.

werset: 11Wſtąpił Symon Piotr/
2:
y wyćiągnął śieć ná źiemię/ pełną wielkich ryb/ ſtá
3:
piąćidźieśiąt y trzech. A choć ich ták wiele było/ nie
4:
podárłá ſię śieć.

werset: 12Rzekł im Ieſus: Podźćieſz/ obie=
5:
dwayćie. A żaden " z śiedzących v ſtołu' nie śmiał
" z vczniow.G. S.

6:
go zopytáć: Ktoś ty ieſt? wiedząc iż Pan ieſt.

werset: 13Y
7:
przyſzedł Ieſus/ y wźiął chleb/ á dawał im/ tákże y ry=
8:
bę.

werset: 14To iuż trzeći raz okazał ſię Ieſus vczniom ſwo=
9:
im/ powſtawſzy z martwych. *

Zácz: 67.
Ewángelia w wigilią Piotrá y Páwłá S.
werset: 15
10:
Gdy tedy obiedwáli/ rzekł Symonowi Piotro=
11:
wi Ieſus: Symonie " Ianow' miłuieſz mię więcey
" Ionáſow, ábo Ionow: y tákże niżey dwákroć.2 L. G. S.

12:
niżli ći? Rzekł mu: Ták ieſt Pánie/ ty wieſz że ćię mi=
13:
łuię. Rzekł mu: Páśże báránki moie.

werset: 16Rzekł mu
14:
powtore: Symonie Ianow miłuieſz mię? Rzekł
15:
mu: Ták ieſt Pánie: ty wieſz że ćię miłuię. Rzekł mu:
16:
" Páśże báránki moie'.

Abo, Rządzże owce moie.G.
werset: 17Rzecze mu potrzećie: Sy=
17:
monie Ianow miłuieſz mię? Záſmućił ſię Piotr/ że
18:
mu trzećikroć rzekł; Miłuieſz mię? y powiedźiał mu:
19:
Pánie/ ty wſzytko wieſz: ty znaſz że ćię miłuię. Rzekł
20:
mu *: Páśże owce moie.
* Ieſus.1 L. G. S.

werset: 18Záprawdę/ záprawdę
21:
powiedam tobie: Gdyś był młodſzym/ ſameś ſię opá=
22:
ſował/ y chodźiłeś kędyś chćiał: lecz gdy ſię ſtárzeieſz/
23:
wyćiągnieſz ręce twe/ á inny ćię opaſze/ y poprowá=
24:
dźi gdźie * niechceſz.
* ty.N L.

werset: 19A to mowił/ dawáiąc znáć
25:
ktorą śmierćią miał " vwielbić' Bogá. *
" obiáſnić.
Ewángelia ná dzień S. Ianá Apoſtołá.

26:
A to powiedźiawſzy/ rzekł mu: Podź zá mną.

werset: 20A
27:
Piotr obroćiwſzy ſię/ vyźrzał onego vczniá/ ktorego
28:
miłował Ieſus/ pozad idącego: ktory też położył
29:
ſię był przy wieczerzy ná pierśiách iego/ y mowił: Pá=
30:
nie/ ktoryż ieſt ten co ćię wyda?

werset: 21Tego tedy vyźrza=
31:
wſzy Piotr/ rzekł Ieſuſowi: Pánie/ á ten co?

werset: 22Po=
32:
wiedźiał mu Ieſus: " Ták chcę' áby ten zoſtał áż przyi=
" Ieśli chcęN L. K. G. S.Ieśli ták chcę.2 L.Hier.

33:
dę/ co tobie do tego? ty podź zá mną.

werset: 23Gruchnęłá
34:
tedy tá mowá miedzy bráćią/ iż on vczeń nie vmrze.
Lecz nie


strona: 390

Rozd: 21. według Ianá.390.
1:
Lecz nie rzekł Ieſus; Nie vmrze. ále: " Ták chcę' że=
" Ieśli chcę.4 L. K. G. S.Ieſli ták chcę.3 L.

2:
by on zoſtał áż przyidę/ co tobie do tego?

werset: 24Tenći ieſt
3:
on vczeń/ ktory świádczył o tym/ y to nápiſał: á wie=
4:
my że prawdźiwe ieſt świádectwo iego. *

werset: 25
5:
Ieſt też ieſzcze y innych wiele rzeczy, ktore czynił
6:
Ieſus: ktore gdyby ſię z oſobná piſáły/ tuſzę iż y ſam
7:
świát nie mogłby ogárnąć kśiąg ktoreby ſię piſáć
8:
mogły *

* Amen.G.

9:
NAVKI Y PRZESTROGI.
10:
Páśże owce moie.) Tu Pan ziśćił Piotrowi/ co mu był obiecał/
11:
że go miał vczynić fundámentem/ głową y przełożonym kośćiołá
12:
ſwego/ y przednieyſzym páſterzem wſzytkich owiec ſwoich. Bo
13:
oto/ przy bytnośći inſzych Apoſtołow/ iemu ſámemu owce ſwe
14:
poleca: Symonie/ práwi/ Ianow miłuieſz mię więcey niżli ći
15:
drudzy Apoſtołowie? páśże owce moie. A zleca mu zgołá wſzy=
16:
tkie owce/ żadnych nie wyimuiąc/ náwet áni ſámych Apoſtołow.
17:
A nie tylko mowi Páś ( po Græcku βοδπε) ále vżywa ſłowá kro=
18:
lewſkiego/ ποιμαιυε, to ieſt/ Rządz y ſpráwuy/ laſką y mocą pá=
19:
ſterſką/ owce moie. Ták iáko o Pánie Chriſtuśie nápiſano: Bę=
20:
dzieſz ie rządził laſką żelázną. Y ná drugim mieyſcu: Z ćiebie wy=
21:
nidzie wodz/ ktory będzie rządził lud moy Izráelſki. A ták tymi
22:
ſłowy vczynił Pan Piotrá pierwſzym Biſkupem wſzytkich Chrze=
23:
śćijánow (iáko go Euſebius zowie) Páſterzem y głową y przeło=
24:
żonym kośćiołá ſwego y świátá wſzytkiego: y zlećił mu/ y potom=
25:
kom iego/ owce ktore odkupił krwią ſwoią/ iáko Chryſoſtom S.
26:
nie raz przypomina: y vczynił go głową wſzytkich Apoſtołow/
27:
iáko Optatus świádczy. Hieronym S. twierdzi/ Iż dla tego
28:
miedzy dwunaśćią Apoſtołow iednego Pan obrał/ áby poſtáno=
29:
wiwſzy Głowę/ byłá odięta przyczyná odſzczepieńſtwá. A Ber=
30:
nárd S. do Eugeniuſá Papieżá ták piſze: Mieyſce ná ktorym
31:
ſtoiſz ieſt ziemiá świętá/ ieſt mieyſce Piotrowe/ mieyſce kśiążęćiá
32:
Apoſtołow/ ktorego Pan poſtánowił Pánem domu ſwego/ y prze
33:
łożonym wſzytkieo imienia ſwego.
Piotr páſterzem wſsytkich owiec Pánskich.
Náwet ś. Grzegorz ták o tym
34:
nápiſał: Iáwno to ieſt wſzytkim Ewángelią czytáiącym/ iż nabło=
35:
goſłáwieńſzemu/ y wſzytkich Apoſtołow kśiążęćiu Piotrowi/ gło=
36:
ſem Páńſkim zlecon ieſt rząd y przełożeńſtwo ábo przodkowánie
37:
kośćiołá wſzytkieo: ktory Piotrow vrząd śćiąga ſię też ná potomki
38:
iego. Bo Pan kośćioł ſwoy opátrzyć raczył nie tylko do lat dwu=
dźieſtu y


strona: 391

Argument ábo Summá391.
1:
dzieſtu y piąći/ ále áż do ſkończenia świátá. A poki będą owce Pá=
2:
ná Chriſtuſowe/ poty będzie páſterz ich ná mieyſcu Piotrowym.
3:
A inny ćię opaſse.) Y tuć ſię pokázuie oſobny przywiley Piotrá
4:
S. iż iemu ſámemu Pan Chriſtus śmierć opowiedzieć raczył/ á
5:
k temu śmierć krzyżową: áby iáko mu imię ſwe był dárował/ y v=
6:
rząd ſwoy nań włożył; ták żeby go też miał towárzyſzem w śmier=
7:
ći. Y przetoż mu mowi: Náśláduy mię. To ieſt/ bądz tym czy=
Piotrowi śmierć Pan Chriſtus opowieda.

8:
mem ia był/ y żyiąc y vmieráiąc: bądz páſterzem duſz poki ży=
9:
wieſz: á potym przez śmierć krzyżową/ przeydzieſz z tego świá=
10:
tá do Oycá.
11:
Ták chcę áby ten zoſtał.) Troiákie czytánie tego mieyſcá ſię
12:
náyduie. Pierwſze/ Ták chcę áby ten zoſtał. Wtore/ Ieſli chcę
13:
áby ten zoſtał. Trzećie ieſli ták chcę áby ten zoſtał. Pierwſze má=
14:
ią dziśieyſze poſpolite y ſtáre Láćińſkie kśięgi; y Ambroży ś. Au=
15:
guſtyn/ y Bedá ták czytáią. Wtore máią/ Krolewſkie/ Græckie y
16:
Syriyſkie y niektore Láćińſkie kśięgi/ y Græccy Doktorowie.
17:
Trzećie/ dwá Láćińſkie dawne piſáne exemplarze/ y Hieronym S.
18:
Lecz Iánſenius dowodzi/ że wtore czytánie ieſt nalepſze.
Rożne czytánie.

19:
Y ſam świát.) Stąd mamy/ iż Pan Chriſtus wiele y czynił y
20:
mowił/ czego nie nápiſano. Bo te kśięgi ktore mamy/ iedná rę=
21:
ká obiąć może. A Ian mowi; iżby nie mogł wſzytek świát obiąć
22:
y ogárnąć tych kśiąg/ ktoreby ſię o tym piſáć miáły. Nie wſzytko
23:
tedy ieſt piſano y z potrzebnych rzeczy/ zwłáſzczá o vſtáwie y o
Trádicie.

24:
ſpráwowániu świętych Sákrámentow/ ktorego bez wątpienia
25:
Pan náuczył vczniow ſwych przez one czterdzieſci dni/ niż do niebá
26:
wſtąpił. Przetoż odſzczepieńcy błądzą/ mowiąc że wſzytko ná=
27:
piſano: y żadnych trádiciy ábo náuk Apoſtolſkich/ bez
28:
piſmá podánych nie prziymuiąc.
29:
Argument/ ábo Summá Dzieiow
30:
Apoſtolſkich.
31:
P
O Ewángeliách S. w ktorych ſię okazáło/ iáko niezbożnie
32:
Zydowie wzgárdzili y odrzućili Chriſtá Páná (o czym da=
33:
wno przed tym Moyzeſz y Prorocy powiedáli) y przetoż záſłużyli
34:
áby też ſámi od niego wzgárdzeni y opuſzczeni byli: idą porzą=
35:
dnie te kśięgi o dzieiách ábo ſpráwách Apoſtolſkich (nápiſáne w
36:
Rzymie od Lukaſzá S. czwartego roku pánowánia Neroná Ce=
37:
ſárzá/ á roku Páńſkiego 60.)
Przecz po Ewángeliách náſtępuią dzieie Apoſtolskie.
ktore nam opiſuią iáko Pan Chriſtus
38:
Zbáwićiel náſz/ z niezmierney dobroći y miłośierdzia ſwego (kto=
Summá dzieiow Apoſtolskich.
rego też


strona: 392

Dzieiow Apoſtolſkich.392.
1:
rego też Prorocy nie przepomináli) ieſzcze y po w niebo wſtąpie=
2:
niu ſwoim znowu ſię ofiárował niewdzięcznemu ludowi Zydo=
3:
wſkiemu. Bo choć go oni vkrzyżowáli; iednák poſłał do nich
1. Apoſtołowie Zydy nawracáią.

4:
dwunaśćie Apoſtołow/ áby ie przywiedli do pokuty/ y przez krzeſt
5:
wſzczepili do kośćiołá iego.
2. Páwłá S. náwrocenie.
Lecz gdy ſię ták wſzyścy dwánaśćie
6:
báwili koło Zydow/ w ten czás Pan Chriſtus z prześládowce Zy=
7:
dá/ vczynił nowego Apoſtołá/ Páwłá S. á żeby nie dał przyczy=
8:
ny zgorſzenia Zydom
3. Páweł S. Apoſtoł Pogánow.
(ktorym ſámym dla teyże przyczyny y ſam
9:
Ewángelią opowiedał) nie kogo inſzego ze dwunaśćie Apoſto=
10:
łow/ ieno tegoż Páwłá poſłał do Pogánow/ ktorzy nigdy przed
11:
tym o Chriſtuśie nie ſłycháli/ y mnoſtwo báłwanow zá Bogi
12:
chwalili: áby y tych (według proroctwá) przywiodł do pokuty/
13:
y przez krzeſt przyłączył do kośćiołá ſwego.
4. Zydowie Páwłá S. prześláduią, y wydáią Pogánom.
Ale niewierni Zydo=
14:
wie ſprzećiwili ſię wſzędy Páwłowi/ y iego náuce v Pogánow;
15:
prześláduiąc go y ſzukáiąc śmierći iego: y nigdy go trapić nie
16:
przeſtáiąc/ áż náwet przyſzedł w ręce Pogáńſkie: áby ták od nich
17:
odięta byłá Ewángelia y daná Pogánom:
5. Kośćioł Chryſtuſow z Ieruzálem do Rzymu przenieśiony.
(iáko im to nie tylko
18:
rozliczni Prorocy/ ále y ſam Chriſtus obiecował) przeniożſzy kro=
19:
leſtwo ſwe od ſámego miáſtá Ieruzálem (ktorego też wzgárdze=
20:
nie y odrzucenie miánowićie opowiedźiáne było) głowy Iudſkiey
21:
ziemie/ z ktorey ſię było poczęło; áż do Rzymu głowy Pogánow
22:
y wſzytkiego świátá. Co wſzytko iásśniey ſię pokaże z rozdzielenia
23:
tych kśiąg ná ſześć częśći.
Sześć częśći Dzieiow Apoſtolskich.
1.

24:
Pierwſza: Iáko Pan Chriſtus wſtępuiąc do niebá przed oczy=
25:
má Apoſtołow y vczniow ſwoich/ obiecał im poćieſzyćielá Duchá
26:
S. opowiedáiąc że przezeń mieli być vmocnieni/ y ták w Ieruzá=
27:
lem zácząć kośćioł iego: y rozſzerzyć gi po wſzytkiey Iudſkiey zie=
28:
mi y Sámáryey/ á nákoniec y po wſzytkim świećie/ we wſzytkich
29:
ięzykách y narodziech. w Rozd: 1.
2.
Wtora część ma w ſobie po=
30:
czątki kośćiołá Chriſtuſowego w Ieruzálem. w Rozd: 2.
3.
Trze=
31:
ćiá/ rozmnożenie tegoż kośćiołá y rozſzerzenie po wſzytkiey Iud=
32:
ſkiey ziemi y Sámáryey. w Rozd: 8.
4.
Czwarta/ rośćiągnienie
33:
tegoż kośćiołá do Pogánow. w Rozd: 10.
5.
Piąta/ odięćie ko=
34:
śćiołá od vpornych y zátwárdziáłych Zydow/ y przenieśienie do
35:
Pogánow przez poſługę S. Páwłá y Bárnábaſzá. w Rozd: 13.
6.

36:
Szoſta/ odięćie kośćiołá náwet od ſámego miáſtá głownego Zy=
37:
dowſkiego Ieruzálem y przenieśienie do Rzymu/ głownego miá=
38:
ſtá Pogáńſkiego. A to dla prześládowánia/ ktorym Zydowie tra=
39:
pili Páwłá S. ták długo/ áż muśiał ápellowáć do Ceſárzá: zá
40:
czym go ták wydáli Rzymiánom/ iáko y przedtym ſámego Chri=
Dddſtuſá.


strona: 393

Argument ábo Summá Dzieiow Apoſt.393.
1:
ſtuſá. O ktorych Rzymiániech y Pogániech ſamże Páweł do Rzy=
2:
mu przyſzedſzy/ ták do Zydow mowił: Wiedzćie iż Pogánom po=
3:
ſłáne ieſt to zbáwienie Boże: á oni ſłucháć będą czego wy ſłu=
4:
cháć niechcećie.
Pogáni ná łáskę, Zydom pirwey ofiárowáną náſtąpili.
Y ták ſię wypełniły one ſłowá Páńſkie. Y áż do
5:
oſtátnich gránic ziemie. A tu Lukaſz S. ſkończył ſwoie kśięgi:
6:
máiąc doſyć ná tym/ że pokazał iż ſię to ſpełniło/ co był Pan Chri=
7:
ſtus obiecał Páwłowi: Ze ty Páwle maſz ſtánąć przed Ceſárzem.
8:
Abowiem przedſięwzięćie iego inſze nie było/ iedno vkazáć nowe
9:
Ieruzálem Chrześćijáńſkie/ w ktorym naprzednieyſzy ſtolec ko=
10:
śćiołá ſwego chćiał P. Chriſtus fundowáć y poſtánowić.
Przedśięwzięćie Lukaſsá S. w tych księgách.
Iákoż
11:
záiſte wſzyſcy przodkowie náſzy/ Chrześćijánie wſzytkich wiekow y
12:
czáſow/ ná to miáſto oſobliwy wzgląd mieli/ y nawięcey ie czćili
13:
y ważyli/ y w wątpliwośćiách ſwoich do niego ſię o rádę/ y w tru=
14:
dnośćiách o pomoc vćiekáli: nie ináczey iedno iáko przedtym Zy=
15:
dzi do miáſtá Ieruzálem: według vſtáwy y roſkazánia Bożego.
Rzym nowe Ieruzálem Chrześćiánskie.

16:
A tym ſpoſobem te kśięgi Dzieiow Apoſtolſkich vkázuią ko=
17:
śćioł prawdziwy/ ták iáśnie y źrzetelnie; iáko Ewángelije vká=
18:
zuią Chryſtuſá prawdziwego/ wſzytkim ktorzy ſobie dobrowolnie
19:
oczu nie záſłániáią áby nie widzieli prawdy.
Kośćioł Chriſtuſow prawdziwy w Dzieiách vkazány.
Zwłaſzczá że ten ieſt
20:
kośćioł Chriſtuſow prawdziwy/ ktory począwſzy ſię widomie od
21:
Ieruzálem/ odięt był od Zydow/ y przenieśion do Pogánow (á
22:
miánowićie do Rzymu)
Zydowie nákoniec vwierzą w Chriſtuſá.
y ták ſię widomie roznioſł y roſkrzewił ni=
23:
gdy nie vſtáiąc/ ále záwżdy roſnąc/ ták długo áż wnidzie zupeł=
24:
ność Pogánow/ zá czym też y wſzytek narod Izráelſki zbáwion
25:
będzie: á potym przyidzie dokończenie świátá. Dla ktorego na=
26:
rodow náwrocenia y zupełnośći Pogánow/ tenże kośćioł powſze=
27:
chny Rzymſki/ pámiętáiąc ná ſwoy vrząd/ iáko świádek Chriſtu=
28:
ſow/ áż do oſtátnich gránic ziemie/ iáko záwżdy przed tym/ ták
29:
y teraz poſyła káznodzieie ná wſzytek świát: kędy hæretyko=
30:
wie z drugiey ſtrony nie czynią nic inſzego/ iedno
31:
odwracáią tych ktorzy pierwey Chrze=
32:
śćijány byli.
Kośćioł Rzymski ſtára ſię o świátá náwrocenie.
Dźieie
księga: Acto


strona: 394

Rozd: 1. Dzieie Apoſtolſkie.394.
1:
DZIEIE ABO
2:
SPRAWY APO=
3:
STOLSKIE *.
* świętego Lukaſsá Ewángeliſty.G.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
3 Pan Chriſtus dniá czterdzieſtego po ſwym zmartwychwſtá=
6:
niu. 5 y 8 Obiecawſzy ſwym dáć Duchá S. 9 Przed ich oczy=
7:
má wſtąpił do niebá. 11 A vczniowie nápomnieni od ániołow.
8:
12 Wroćili ſię do Ieruzálem. 15 Rzecz Piotrowá do vczniow o
9:
obrániu inſzego ná mieyſce Iudaſzowo. 24 Modlitwá Apoſto=
10:
łow. 29 Máćiey loſem obran.
PIERWSZA CZESC, oczekawánie Duchá S. miedzy wniebowſtąpieniem Páná Chriſtuſowym, y początkiem kośćiołá iego.
Lekcya w dzień Bożego wſtąpienia.
werset: 1
11:
P
Ierwſzem " piſánie wypráwił/ o
Záczá: 1.
" ábo kśięgi nápiſał, rozumiey hiſtorya Ewángeliey S.

12:
Theophile/ o wſzytkim co począł Ieſus
13:
czynić y vczyć:

werset: 2áż do dniá ktorego
14:
dawſzy roſkazánie Apoſtołom przez Du=
15:
chá ſwiętego/ ktore był obrał/ wźięt ieſt do niebá:

werset: 3kto=
16:
rym też ſiebie ſámego po ſwey męce ſtáwił żywym w
17:
rozmáitych dowodźiech/ przez czterdźieśći dni ſię im
18:
vkázuiąc/ y rozmawiáiąc o kroleſtwie Bożym.

werset: 4" A
19:
z nimi iedząc' roſkazał im/ áby nie odchadzáli z Ie=
" A ſpolney ſoli y ſtołu z nimi vżywáiąc G. Chryſoſt: y Oecumen: ábo iáko drudzy zGræckieowykłádáią, zgromádziwſsy ie.

20:
ruzálem; ále czekáli obietnice Oycowſkiey: ktorą=
21:
śćie (práwi) ſłyſzeli " z vſt moich:

" odemnieG.
werset: 5ábowiemći Ian
22:
krzćił wodą/ á wy będźiećie krzczeni Duchem ſwię=
23:
tym po nie wielu tych dni.

werset: 6A ták ktorzy ſię byli ze=
24:
ſzli/ pytáli go/ mowiąc: Pánie/ zali w tym czáśie przy=
25:
wroćiſz kroleſtwo Izráelowi?

Krzeſt Ianow nie dawał Duchá S.
werset: 7Y rzekł do nich:
26:
Nie wáſzáć rzecz ieſt znáć czáſy y chwile/ ktore Oćiec
27:
w ſwey władzey położył:

Krztem zowie obfite wylanie Duchá S.
werset: 8ále weźmiećie moc Du=
28:
chá świętego/ ktory przyidźie ná was: y będźiećie
Ddd 2mi świád=


strona: 395

Dzieie Rozd: 1.395.
1:
mi świádkámi w Ieruzálem/ y we wſzytkiey Iud=
2:
ſkiey źiemi/ y w Sámáriey/ y áż ná kray źiemie.

werset: 9A
3:
to rzekſzy/ gdy oni pátrzáli podnieśion ieſt/ á obłok
4:
odiął go od oczu ich.

werset: 10A gdy pilnie pátrzáli zá nim
5:
do niebá idącym; áliśći dwá mężowi ſtánęli przy
6:
nich w białym odźieniu:

werset: 11ktorzy też rzekli: Mężo=
7:
wie Gálileyſcy/ przecz ſtoićie pátrząc w niebo? ten
8:
Ieſus ktory wźięt ieſt od was do niebá/ tákći przyi=
9:
dźie iákośćie go widźieli idącego do niebá. *

Záczá: 2.
werset: 12
10:
Tedy ſię wroćili do Ieruzálem od gory ktorą
11:
zowią Oliwną: ktora ieſt blizko Ieruzálem/ máiąc
12:
" drogę ſzábátu.

" To ieſt, pułmile dobre. Origenes y Oecume. Bo ſię Zydom w ſzábát dáley iść nie godziło.
werset: 13A gdy weſzli/ wſtąpili ná ſalę/ gdźie
13:
mieſzkáli Piotr y Ian/ Iákub y Andrzey/ Philip y
14:
Thomaſz/ Bártłomiey y Máttheuſz/ Iákub Alpheu=
15:
ſzow y Symon Zelotes/ y Iudás Iákobow.

Imioná 11. Apoſtołow.
werset: 14Cić
16:
wſzyścy trwáli iednomyślnie ná modlitwie * z nie=
* y w prośbáchG.

17:
wiáſtámi y z Márią mátką Ieſuſową/ y z bráćią iego.

Lekcia w dzień Máćieiá S.
werset: 15
18:
W oneż dni powſtawſzy Piotr w pośrzod " brá=
" vczniowG.

19:
ćiey' rzekł: (á był poczet oſob weſpołek iákoby ſto
20:
dwádźieśćiá.)

werset: 16Mężowie bráćia/ muśiáłoć ſię wy=
21:
pełnić piſmo ono ktore opowiedźiał Duch święty
22:
przez vſtá Dawidowe/ o Iudaſzu (ktory był wodzem
23:
tych co poimáli Ieſuſá:

werset: 17ktory był policzony z námi/
24:
y doſtáłá mu ſię też byłá cząſtká tego vſługowánia.

werset: 18
25:
A on iednák otrzymał rolą z zapłáty " nieſpráwie=
" nieſpráwiedliwey. Hebr.

26:
dliwośći': á obieśiwſzy ſię roſpukł ſię ná poły/ y wy=
27:
płynęły wſzytkie wnętrznośći iego.

werset: 19Y było to iáw=
28:
no wſzytkim mieſzkáiącym w Ieruzálem: ták iż ná=
29:
zwano onę rolą * ich ięzykiem/ Háceldemá/ to ieſt/ ro=
* właſnym. G.

30:
la krwie.

werset: 20Abowiem nápiſano w kſięgách Pſálmow:
31:
Niechay będźie " ich' mieſzkánie puſte/ á niech nie
" iego4 L. K. G. S.

32:
będźie ktoby w nim mieſzkał. A " biſkupſtwo' iego
" przełożenſtwo. Apoſtolſtwo.

33:
niech weźmie drugi.

werset: 21Potrzebá tedy z tych mężow
34:
ktorzy ſię z námi ſchodźili przez wſzytek czás ktorego
Pan Ie=


strona: 396

Rozd: 1. Apoſtolſkie.396.
1:
Pan Ieſus " wchodźił y wychodźił' miedzy námi:
" przebywał Hebráiſm.

werset: 22
2:
począwſzy ode krztu Ianowego áż do tego dniá w
3:
ktory ieſt wźięt od nas; áby ieden z nich był z námi
4:
świádkiem zmartwychwſtánia iego.

werset: 23Y poſtáno=
5:
wili dwu; Iozephá/ ktorego zwano Bárſábaſem/
6:
ktorego tez názywano Iuſtem; y Máćieiá.

werset: 24A mo=
7:
dląc ſię mowili: Ty Pánie ktory znaſz ſercá wſzyt=
8:
kich/ okaż z tych dwu iednego ktoregoś obrał/

werset: 25á=
9:
by " wźiął mieyſce' vſługowánia tego y Apoſtolſtwá/
" los.G.cząſtkę.

10:
z ktorego wypadł Iudaſz/ áby odſzedł ná mieyſce ſwe.

werset: 26
11:
Y podáli " im loſy' y padł los ná Máćieiá/ y policzon
" loſy ich.G.

12:
ieſt miedzy iedennaśćie Apoſtołow. *


13:
NAVKI Y PRZESTROGI.
14:
Pierwſse piſánie.) Dwoie kśięgi nápiſał Lukaſz S. Iedne
15:
Ewángeliey/ o ſpráwách y náukách Páná Chriſtuſowych: á te
16:
drugie o ſpráwách Apoſtolſkich/ y o pierwſzych początkách kośćio=
17:
łá Páná Chriſtuſowego.
Kśięgi Lukaſsowe.
Iednák wielka ieſt śmiáłość Budne=
18:
go/ ktory porządek czterech Ewángeliy pomieſzał/ kłádąc pier=
19:
wey Ewángelią Ianá S. á po niey Ewángelią Lukaſzá S.
20:
Więc dzieie Apoſtolſkie.
Budny piſmo S. mieſsa.
Do czego mu powod y przyczynę dáli
21:
tłumácze Brzeſcy tą glozą: Okázuie tu/ iż ty kśięgi máią być złą=
22:
czone z onemi pierwſzemi. Lecz y bez tego złączánia wſzyścy do=
23:
brze wiedzą/ iż oboie ty kśięgi Lukaſz S. piſał. Y dáleko ieſt lep=
24:
ſzy y przyſtoynieyſzy ſtáry porządek Ewángeliy/ od czáſow Apo=
25:
ſtolſkich w kośćiele záchowány/ y w onych czterech zwięrzętách fi=
26:
gurowány. Bo iáko Ian S. po wſzytkich nápiſał Ewángelią
27:
ſwoię: ták też ſłuſznie ma mieć ná oſtátku mieyſce.
28:
Ktory wzięty ieſt od was do niebá.) Z tego widomego wſtąpie=
29:
nia do niebá Chriſtá Páná/ á iż tákże záſię ma przyść ná ſąd: chćie=
30:
li dowieść Kálwiniſtowie/ że go nie máſz w S. Sákrámenćie.
31:
Ale wierni ráczey máią ſłucháć S. Chryſoſtomá ták mowiącego:
32:
O iákież to cudo! o iáko wielka ieſt dobroć miłego Bogá! że ten
33:
ktory z Oycem wzgorę śiedzi ná niebie/ tegoż práwie czáſu ręká=
34:
mi ludzkimi bywa piáſtowány ná ziemi! Y ná drugim mieyſcu:
35:
Chriſtus/ práwi/ wſtępuiąc do niebá/ Ciáło ſwe y nam zoſtáwił/ y
36:
toż Ciało z [ſ]obą zánioſł. Y ieſzcze indziey mowi: Heliaſz owcza
37:
ſuknią zoſtáwił vczniowi: ále Syn Boży wſtępuiąc/ właſne ćiá=
38:
ło ſwe nam zoſtáwić raczył.
Ciáło Pánskie w S. Sákrámenćie záras y w niebie.
Ddd 3Ci wſzy=


strona: 397

Dzieie Rozd: 1.397.
1:
Ci wſsyścy.) Oto prawdziwy kośćioł Chriſtuſow/ ktory on po
2:
ſobie zoſtáwił/ było ono widziálne zgromádzenie/ ktoremu roſka=
3:
zał poſpołu mieſzkáiąc czekáć zeſłánia Duchá S. áby przezeń tym
4:
lepiey náuczeni y wpráwieni/ potym wſzytkie narody y kráie świá
5:
tá do tegoż towárzyſtwá przywiedli.
Kośćioł widziálny.

6:
Z niewiáſtámi.) To mieyſce tłumácze Brzeſcy y Budny zá nie=
7:
mi zfáłſzowáli: przełożywſzy/ z żonámi/ miáſto z niewiáſtámi. Iá=
8:
koby wſzyścy Apoſtołowie żony mieli/ ábo mieſzkáli z nimi/ ktore
9:
iuż dawno byli opuśćili. Lecz Ewángeliſtá mowi o Máriách y
10:
innych nabożnych niewiáſtách/ ktore zá Pánem Chriſtuſem cho=
11:
dziły y ſłużyły mu z máiętnośći ſwych. O ktorych Luk: 8 2. y 24. 10.
Hæretycy fáłſsuią text piſmá S.

12:
Y z Márią mátką Ieſuſową.) Táć ieſt oſtátnia zmiánká Pánny
13:
naświętſzey w piśmiech nowego teſtámentu. Lecz o iey śmierći
14:
y w niebowzięćiu wedle ćiáłá/ mamy piſmá doſyć v S. Dionizyu=
15:
ſzá Areopágity/v Dámáſcená/ Athánázyuſá/ Nicephorá/ Bernár=
16:
dá y innych. Ná co wſzytko nic nie dbáiąc Nowowiernicy dzi=
17:
śieyſzy/ wymázáli z kálendarzow ſwoich naprzednieyſze święto
18:
W niebo wzięćia Pánny błogoſłáwioney.
Pánny Máriey wniebowzięćie.
Ktorzy záiſte przyna=
19:
mniey mieli święćić dzień zeſzćia iey z tego świátá/ iáko święcą dni
20:
zeſzćia inſzych świętych. Bo ácz nie wierzą żeby ćiáło iey naſwięt
21:
ſze było do niebá wzięte: wſzákże iáko mniemam/ nie będą ták nie
22:
wſtydliwemi/ áby nie wierzyli że oná vmárłá/ y duſzá iey naświęt=
23:
ſza ieſt z Chriſtuſem w niebie. Ani ták ſzaleni będą/ żeby ſię o tym
24:
wyráznego piſmá domágáć v nas mieli/ krorego ſię o śmierći
25:
Piotrá/ Páwłá/ Ianá/ y innych domágáć nie mogą. O ktorych ze=
26:
ſzćiu ácz w nowym Teſtámenćie nic nie nápiſano; wſzákże dni
27:
śmierći ich ſámiſz hæretykowie święcą y obchodzą. Nie wſpomi=
28:
nam świętá Národzenia y Poczęćia P. Máriey/ o ktorych Ewán=
29:
gelikowie zgołá wiedzieć niechcą. Skąd łácno ieſt poznáć ſrogą
30:
nienawiść ſzátáńſką przećiwko tey Pánnie/ ktora przez naśienie
31:
ſwe błogoſłáwione ſtárłá głowę iego. Iáko ią z drugiey ſtrony
32:
błogoſłáwią y wyſławiáią wſzytkie narody wiernych Chrześćijá=
33:
now/ y ſtárych oycow świętych.
Przećiwnicy Pánny Máriey.
Irenęus zowie ią ſprawcą á rze=
34:
czniczką Ewy. Swięty Ephrem zowie ią iedyną nádzieią roſpa=
35:
czáiących/ pomocą opuſzczonych/ portem vtrapionych/ poćiechą
36:
świátá/ wybáwićielką y odkupićielką więzniow y wſzytkich po
37:
Bodze zbáwienim. Zowie ią oſobną nádzieią y vfnośćią ſwoią:
38:
pokoiem/ weſelem y zbáwienim świátá: vćieczką y obroną/ po=
39:
śrzedniczką y iednaczką świátá/ pánią/ krolową y vliczką niebie=
40:
ſką/ y nádzieią Chrześćijánow v Páná Bogá.
Chwalcy Pánny Máriey.
Y wzywa iey iáw=
nie/ y


strona: 398

Rozd: 1. Apoſtolſkie.398.
1:
nie/ y vćieka ſię pod iey opiekę y obronę. Swięty Grzegorz Ná=
2:
zyánzeńſki/ zowie ią krolową świátá/ pátronką żywotá ſwego/ y
3:
rzeczniczką ábo orędowniczką do Syná/ y z inſzemi pánnámi ſwię=
4:
tymi. Y prośi iey/ áby go wybáwiłá od ogniá y od ćięmnośći
5:
wiecznych: áby zá iey łáſką zbáwienia mogł doſtáć. Tenże wy=
6:
znawa/ że od niey wziął wiele dobrego/ y od wiela złego przez nię
7:
wybáwion był/ y obronion od nieprzyiaćioł widomych y niewi=
8:
domych. Auguſtyn iey prośi/ áby wſpomogłá nędzniki vtrapio=
9:
ne: áby ſię zá wſzytkimi przyczyniłá. Bernárd ś. zowie ią Pánią
10:
náſzą/ pośrzedniczką náſzą/ rzeczniczką náſzą/ mátką miłośierdzia.
11:
y częſto iey á nabożnie wzywa.
12:
Powſtawſsy Piotr.) Oto Piotr iáko práwy páſterz y goſpodarz
I.
Piotrowe przodkowánie.

13:
domu Páńſkiego/ zbiera w kupę y zgromadza wſzytkie wierne Páń
14:
ſkie: y vczy ich/ że potrzebá ieſt obráć inſzego ná mieyſce Iudaſzo=
15:
wo. O czym Chryſoſtom S. ták piſze: Pátrzay gorącośći (Pio=
16:
trowey) iákoć w tey gromádzie przednieyſzym ieſt/ y wſzędy na=
17:
pierwſzy ze wſzytkich mowić poczyna. Y niżey ták piſze: Napier=
18:
wſzy ze wſzytkich vżywa zwierzchnośći w tey ſpráwie: iáko ten kto=
19:
ry miał wſzech w ręku. Bo do niego Pan Chriſtus ták mowił:
20:
A ty náwroćiwſzy ſię/ potwierdzay twą bráćią. A Oecumenius:
21:
Wſtáie/ práwi/ Piotr nie Iákub: iáko ten ktoremu zwierzchność
22:
y przełożeńſtwo nád vczniámi ieſt poruczone. Y żaden ſię Piotro=
23:
wi nie ſprzećiwił/ ále wnet ná iego roſkazánie dwu postáwili.
24:
Podáli im loſy.) Ten przywiley Apoſtolſki nie ma być bran ná
25:
przykład innych páſterzow obieránia.
Loſy.
Bo to Apoſtołowie vczy=
26:
nili z oſobnego nátchnienia Bożego: żeby tákże Máćiey ś. obran
27:
był od ſámego Chriſtuſá/ iáko inni Apoſtołowie/ áby ſię nie zdał
28:
nád inſze podleyſzym. Abo iż Máćiey y Bárſábás ták rowni by=
29:
li w świątobliwośći y w náuce/ że ludzkim rozſądkiem roſtrzy=
30:
gniono być nie mogło/ ktoryby z nich był godnieyſzy. Bo w tá=
31:
kiey przygodzie dozwolone ieſt vżywánie loſow: iż Bog nie bywa
32:
kuſzon/ gdy tego od niego żądamy/ czego ludzkim rozſądkiem dość
33:
nie możemy. A iż wſzytko zá iedno/ na kogo los pádnie: Choćby
34:
padł y z przygody/ kiedy rowni ſą ći ktore obieráią. Czym iednák
35:
odeymuie ſię przyczyná vſkarżánia drugim/ y nikomu ſię krzywdá
36:
nie dzieie. Przetoż w tákich przypadkách wolno ieſt loſow vżywáć/
37:
iáko Auguſtyn ś. vczy. Iáko y v Zydow loſem obierano iedne=
38:
go/ ktoryby pewnego czáſu w kośćiele kádził. Ná ktory zwyczay
39:
podobno wzgląd mieli Apoſtołowie w obierániu ś. Máćieiá:
40:
iáko świádczy Ambroży ś. y Wielebny Bedá.
Rozdźiał


strona: 399

Dzieie Rozd: 2.399.
rozdział: 2
1:
ROZDZIAL II.
2:
1 Zeſłánie Duchá S. ná vcznie Páńſkie w dzień Swiąteczny.
3:
6 Dziwuią ſię Zydzi/ iż mowią wſzytkimi ięzykámi. 13 Mniemá=
4:
iąc że ſię popili. 14 Ná co im Piotr odpowieda. 16 Pokázuiąc
5:
że Pan Ieſus ktorego oni zámordowáli/ 27 Powſtawſzy od v=
6:
márłych/ 34 Y vśiádſzy ná práwicy Bożey/ 33 Spusćił Duchá ś.
7:
37 Co vſłyſzawſzy Zydowie/ ſkruſzeni ná ſercu/ náwroćili ſię do
8:
Chriſtuſá. 41 Około trzech tyśięcy. 42 Y trwáli w náuce Apo=
9:
ſtolſkiey/ w vżywániu świętego Sákrámentu/ y w modlitwách.
10:
44 Y mieli wſzytko ſpolne.
WTORA CZESC, zesłánie Duchá S. y początek kośćiołá w Ieruzalem.
Lekcya w Niedzielę Swiąteczną.
Záczá: 3.
werset: 1
11:
A
Gdy ſię " ſpełniáły dni' " Pięćdźieśiątnice/ byli
" ſpełniał dzienG.
" To ieſt, dzien pięćdzieśiąty po Páſce, iáko v nas Swiąteczny.

12:
wſzyścy " weſpołek' ná tymże mieścu.
" iednomyſlnie.G.zgodnie.

werset: 2Y ſtał
13:
ſię z prędká z niebá ſzum/ iákoby przypadáią=
14:
cego wiátru gwałtownego: y nápełnił wſzytek dom
15:
gdźie śiedźieli.

werset: 3Y vkazáły ſię im rozdźielne ięzyki
16:
" iákoby ogniá'/ y vśiadł ná káżdym z nich z oſobná:
" iáko ogniſte.

werset: 4
17:
y nápełnieni byli wſzyścy Duchá świętego: y po=
18:
częli mowić " rozmáitymi' ięzykámi/ iáko im Duch
" inſzymi.N L. G.

19:
- święty' wymawiáć dawał.
-G.

werset: 5A byli w Ieruzálem
20:
mieſzkáiący Zydowie/ mężowie nabożni/ ze wſzeo na=
21:
rodu ktory ieſt pod niebiem.

werset: 6A gdy ſię ſtał ten głos/
22:
zbieżáło ſię mnoſtwo ludzi, y ſtrwożyło ſię/ że káżdy z
23:
nich ſłyſzał ie właſnym ſwym ięzykiem mowiące.

werset: 7A
24:
zdumiewáli ſię wſzyścy/ y dźiwowáli/ mowiąc *: Iza=
* iedni do drugich.N L. G. S.

25:
li/ oto/ ći wſzyścy ktorzy mowią/ nie ſą Gálileyczycy?

werset: 8
26:
á iákoż káżdy z nas " ſłyſzał' v nich ſwoy ięzyk/ w ktory=
" słyſsy.1 L. G. S.

27:
mechmy ſię vrodźili?

werset: 9Párthowie/ y Medowie/ y E=
28:
lámitowie/ y mieſzkáiący w Mezopotámiey/ w Iud=
29:
ſkiey źiemi/ iteż w Káppádociey/ w Ponćie y w Azy=
30:
ey/

werset: 10w Frigiey/ y w Pámphiliey/ w Egipćie y w ſtro
31:
nách Libiey/ ktora ieſt podle Cyreny/ y przychodnio=
32:
wie Rzymſcy:

werset: 11Zydowie też y nowonáwroceni/
33:
Kretenczycy y Arábczycy: " ſłyſzeliſmy' ie mowiące
" słyſsemy.1 L. G. S.

34:
ięzyki náſzemi wielmożne ſpráwy Boże. *

Y zdumie=


strona: 400

Rozd: 2. Apoſtolſkie.400.
werset: 12
1:
Y zdumiewáli ſię wſzyścy/ y dźiwowáli/ mowiąc
2:
ieden do drugiego: Coż to wżdy ma być?

werset: 13A dru=
3:
dzy náśmiewáiąc ſię mowili: Ze ſię - ći' winá " mło=
-G.
" ábo słodkiego.

4:
dego opili.

Lekcya we Srzodę po Swiątkách.
werset: 14
5:
A ſtánąwſzy Piotr z iedennaśćią/ podnioſł głos
6:
ſwoy/ y odpowiedźiał im: Mężowie Zydowſcy/ y w=
7:
ſzyścy ktorzy mieſzkáćie w Ieruzálem/ niech to wam
8:
iáwno będźie/ á przyimićie do vſzu ſłowá moie.

Záczá: 4.
werset: 15Abo=
9:
wiem nie ſąć piiáni ći/ iáko wy mniemaćie: gdyż ieſt
10:
trzećia godźiná ná dźień:

II.
Piotr iáko głowá wſsyſtkich Apoſtołow, po zesłániu Duchá S. pierwſse czyni kazánie.
werset: 16áleć to ieſt co powiedźia=
11:
no przez Proroká Ioelá:

werset: 17Y będźie/ w oſtáteczne
12:
dni (mowi " Pan') wyleię z Duchá mego ná wſzelkie
" Bog.G.

13:
ćiáło: á prorokowáć będą ſynowie wáſzy y corki wá=
14:
ſze: á młodźieńcy wáſzy widzenia będą miewáć: á
15:
ſtárcom wáſzym " ſny ſię ſnić będą.

" To ieſt przez ſny pokażę im wolą moię.
werset: 18A k temu w o=
16:
neż dni/ ná ſługi me/ y ná ſłużebnice moie wyleię z
17:
Duchá mego/ y będą prorokowáć:

werset: 19y dam cudá ná
18:
niebie wzgorę/ y známioná ná źiemi niſko/ krew/ y o=
19:
gień/ y kurzáwę dymu.

werset: 20Słońce ſię obroći w ćięm=
20:
ność/ á kſiężyc w krew/ przedtym niż przyidźie on dźień
21:
Páńſki wielki y znáczny.

werset: 21Y sſtánie ſię/ iz wſzelki/
22:
ktorybykolwiek wzywał imieniá Páńſkiego/ zbáwion
23:
będźie. *

Záczá: 5.
werset: 22
24:
Mężowie Izráelſcy/ ſłuchayćieſz ſłow tych. Ie=
25:
ſuſá Názáreńſkiego/ mężá od Bogá pochwalonego
26:
v was mocámi y cudámi y známiony/ ktore czynił
27:
Bog przezeń miedzy wámi/ iáko * ſámi wiećie:
* y.5 L. G. S.

werset: 23tego
28:
náznáczoną rádą y przeyźrzenim Bożym wydánego/
29:
* przez ręce niezbożnikow przybiwſzy do krzyżá zátráći=
30:
liśćie.

* poimawſsy.G.
werset: 24ktorego Bog wzbudźił rozwiązawſzy
31:
boleleśći " piekłá': iákoż byłá rzecz niepodobna/ áby od nie=
" śmierćiG.

32:
go miał być on zátrzyman.

werset: 25Abowiem Dawid o nim
33:
mowi: Vpátrowałem záwżdy Páná przed ſobą;
34:
bo mi ieſt po práwicy/ ábych nie był wzruſzon.

werset: 26Dla
Eeetegoż ſię


strona: 401

Dzieie Rozd: 2.401.
1:
tegoż ſie rozweſeliło ſerce moie/ á rozrádował ſię ię=
2:
zyk moy: nád to y ćiáło moie odpoczynie w nádźiei.

werset: 27
3:
Abowiem nie zoſtáwiſz duſze moiey w piekle: áni
4:
daſz świętemu twemu " oglądáć ſkáżenia'.

" skázić ſię. Heb.
werset: 28" Oznay=
5:
miłeś drogi żywotá': nápełniſz mię rádośćią " z obli=
" przywroćiłeś mi żywot. Heb.

6:
czem twoim'.

" z oblicznośći twoiey. Hebr.
werset: 29Mężowie bráćia/ niech mogę beſpie=
7:
cznie mowić ku wam o Pátryárſze Dawidźie/ że * v=
* y.4 L. G. S.

8:
márł/ y pogrzebion ieſt: y grob iego ieſt v nas/ áż do
9:
dniá dźiśieyſzego.

werset: 30Będąc tedy Prorokiem/ y wie=
10:
dząc że mu Bog obiecał pod przyśięgą/ iż z owocu
11:
biodr iego* miał poſádźić ná ſtolicy iego:
* ile wedle ćiáłá Chriſtuſá miał wzbudzić.G.

werset: 31przeglą=
12:
dáiąc powiedźiał o zmartwychwſtániu Chriſtuſo=
13:
wym: iż " áni zoſtáwion ieſt' w piekle; áni ćiáło
" nie miáłá zoſtáć duſsá iego.G.

14:
iego " vyźrzáło zepſowánia'.

" nie skáziło ſię. Hebr.
werset: 32Tegoć Ieſuſá wzbu=
15:
dźił Bog: czego my wſzyścy ieſteſmy świádkowie.

werset: 33
16:
Práwicą tedy Bożą będąc podwyżſzony/ á obietnicę
17:
Duchá ſwiętego wźiąwſzy od Oycá/ wylał " tego/ kto=
18:
rego' wy * widźićie y ſłyſzyćie.
" ten dar ktory.N L. S.to co.G.
* teras.G.

werset: 34Abowiem Dawid
19:
nie wſtąpił do niebá: lecz ſam powieda/ Rzekł
20:
Pan Pánu memu/ śiądź ná práwicy moiey:

werset: 35áż po=
21:
łożę nieprzyiaćioły twe podnożkiem nog twoich.

werset: 36
22:
Niechayżeć tedy wie zá pewne wſzytek dom Izrá=
23:
elſki/ iż go y Pánem/ y " Chriſtuſem' vczynił Bog/ te=
" krolem Hebr.

24:
go to Ieſuſá/ ktoregośćie wy vkrzyżowáli.

werset: 37A vſły=
25:
ſzawſzy to/ ſkruſzeni ſą ná ſercu: y rzekli do Piotrá y
26:
do innych Apoſtołow: Coż mamy czynić mężowie
27:
bráćia?

Záczá: 6.
werset: 38
28:
A Piotr do nich: Pokutuyćie (práwi) á okrzći
29:
ſię káżdy z was w imię Ieſuſá Chriſtuſá/ ná odpuſz=
30:
czenie grzechow - wáſzych': á weźmiećie dar Duchá
-G.

31:
świętego.

werset: 39Abowiem wam obietnicá tá ieſt vczyniona,
32:
y dźiatkom wáſzym/ y wſzytkim ktorzy ſą dáleko;
33:
ktorekolwiek przyzowie Pan Bog náſz.

werset: 40Y wielą
34:
innych ſłow świádczył/ y nápominał - ich' mowiąc:
-G.
Wyzwolćie


strona: 402

Rozd: 2. Apoſtolſkie.402.
1:
" Wyzwolćie ſię od teo narodu przewrotnego.

" odłączćie ſię od tych ktorzy nie wierzą w Chriſtuſá.
werset: 41Kto=
2:
rzy tedy przyięli mowę iego/ okrzczeni ſą: y
3:
przyſtáło dniá onego iákoby trzy tyśiące "duſz'.

" ludzi. Hebr.
werset: 42Y
4:
trwáli w náuce Apoſtolſkiey/ y " w vczeſtnictwie " ła=
" ábo w communiey.

5:
mánia' chlebá/ y w modlitwách.
" y w łámániu.G.

werset: 43Y przychodźił ná
6:
káżdą duſzę ſtrách: á wiele ſię też dźiwow y známion
7:
przez Apoſtoły dźiało - w Ieruzálem: y byłá wielka
8:
boiazń we wſzytkich'.

-G.
werset: 44A wſzyścy ktorzy byli vwie=
9:
rzyli/ byli ſpołem: y wſzytko mieli ſpolne.

werset: 45Ośiádło=
10:
śći y máiętnośći przedawáli/ y vdźieláli ich wſzyt=
11:
kim/ iáko ktoremu było potrzebá.

werset: 46Zgodnie też co
12:
dźień trwáiąc w kośćiele/ á łamiąc chleb po domiech/
13:
pożywáli pokármu z rádośćią y w proſtoćie ſerdecz=
14:
ney:

werset: 47chwaląc Bogá/ y máiąc łáſkę v wſzego ludu. A
15:
Pan co dźień przymnażał tych/ ktorzy mieli być zbá=
16:
wieni " do kupy'.

" kośćiołowi.G.

17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Dni pięćdzieśiątnice.) Abo dzień pięćdzieśiąty/ Πεντηκοδτὴ po
19:
Græcku / názwány ieſt pięćdzieśiąty dzień po dniu Wielkonocnym:
20:
ktory v nas zową dzień świąteczny. Bo iáko Pan Chriſtus bá=
21:
ránek náſz Wielkonocny ofiárowan był w naſławnieyſze święto
22:
Zydowſkie wielkonocne/ áby ſię figurá wypełniłá prawdą: Ták
23:
dniá pięćdzieśiątego/ ktorego Zydom ná gorze Synai zakon był
24:
podány/ zeſłał Pan Chriſtus Duchá ſwego świętego/ przez ktore=
25:
go nowy zakon nápiſał ná ſercách wiernych ſwoich.
Swiątki y Wielkanoc.
A te obádwá
26:
dni kośćioł S. kożdego roku nabożnie obchodzi/ ná pámiątkę
27:
zmartwychwſtánia Páná náſzego y zeſłánia Duchá Swiętego.
28:
Iáko Zydowie święćili ie ná pámiątkę wybáwienia z Egiptu
29:
y podánia zakonu.
30:
Y nápełnieni byli.) Wzięlić byli y pierwey Apoſtołowie Du=
31:
chá S. y ná krzćie/ ku odpuſzczeniu grzechow/ vſpráwiedliwieniu
32:
y poświąceniu: y po zmartwychwſtániu Páńſkim przez nátchnie=
33:
nie Páná Chriſtuſowo/ ná odpuſzczenie grzechow innych ludzi.
34:
Ale teraz biorą zupełność Duchá S. y one wſzytkie dáry/ ktore
35:
wylicza Páweł S. á oſobliwie rozmáitość ięzykow/ ktorą tu miá=
36:
nowićie wſpomina.
Duch S. rozmáićie dány.
Eee 2Stánąwſzy


strona: 403

Dzieie Rozd: 2.403.
1:
Stánąwſsy Piotr.) Oto y po zeſłániu Duchá S. Piotr napier=
2:
wſzy ze wſzytkich Ewángelią opowiáda/ y kośćioł ſámą rzeczą zá=
3:
czyna/ y pierwſzym ſwym kazániem náwraca ludzi trzy tyśiące.
4:
Iáko práwy fundáment kośćiołá Páná Chriſtuſowego. Ambroſ:
5:
y Euthym: in Matth. Chryſost: in Acta Apost: homil: 4.
II.
Piotr wſsędy przodkuie.

6:
Náznáczoną rádą.) Bog Oćiec wydał Chriſtuſá/ á Chriſtus
7:
ſam śiebie/ z miłośći ku świátu y dla zbáwienia iego. Y przetoż
8:
to wydánie było święte/ y właſna ſpráwá Boża.
Bog nie był przyczyną wydánia Iudaſsowego.
Ale Iudaſz y
9:
Zydzi wydáli go y vkrzyżowáli ze złośći á z nienawiśći/ á nie z rá=
10:
dy áni z zrządzenia Bożego. Y przetoż ich ſpráwá byłá złośliwa y
11:
potępienia godna. A przećię Pan ćierpliwie ich złość y nieprá=
12:
wość znośił: przeto iż y mogł y chćiał ich zły vczynek odmienić w
13:
dobre/ ná zbáwienie náſze. A ták niech ſię káżdy brzydzi nowe=
14:
mi Mánicheuſzámi czáſow náſzych/ Lutrámi y Kálwiniſtámi/
15:
ktorzy Bogá czynią ſprawcą y przyczyną wydánia Iudaſzowego/
16:
nie mniey iáko y náwrocenia Páwłá świętego. Strzeż ſię y prze=
17:
kłádu Bezinego/ Brzeſkiego y Czechowicowego/ ktorzy miáſto
18:
Przeyzrzenia Bożego położyli/ Opátrznośćią Bożą: gdyż w Græ=
19:
ckim ieſt πςδγνώδει, co znáczy przeyzrzenie/ á nie πςὸνοια, co o=
20:
pátrzność znáczy.
21:
Rozwiązawſsy boleśći piekielne.) To mieyſce ták rozumie Au=
22:
guſtyn święty/ że Chriſtus sſtąpiwſzy do piekłá wybáwił
23:
mnogich od boleśći piekielnych. Co iż ſię o potępionych rozumieć
24:
nie może/ muśi ſię rozumieć o tych ktorzy byli w czyścu.
Czyśćiec.
Bo y E=
25:
piphanius piſze: iż Pan Chriſtus gdy sſtąpił do piekłá/ wybá=
26:
wił te ktorzy ácz z niewiádomośći grzeſzyli/ wſzákże od wiáry Bo=
27:
żey nie odſtąpili. Ale mimo te świádectwá/ dowieść tego możem
28:
y z ſámego textu. Abowiem te ſłowá/ Rozwiązawſzy boleśći pie=
29:
kielne/ nie mogą ſię rozumieć o boleśćiách ſámego Chryſtuſá: bo
30:
iego boleśći ná krzyżu koniec wzięły. Co ſię z onych ſłow okázu=
31:
ie: Dziśia będzieſz zemną w ráiu. Ani ſię mogą rozumieć o bole=
32:
śćiách ludzi potępionych: bo ty boleśći w ogniu onym wiecznym
33:
nigdy ſię nie ſkończą. Ani o boleśćiách oycow świętych: Bo ći
34:
żadnych boleśći nie ćierpieli: iáko Auguſtin S. vczy ná mieścách
35:
náznáczonych/ y Grzegorz święty. A ták koniecznie rozumieć ſię
36:
muſzą o boleśćiách onych ktorzy byli w czyścu. A choć w niekto=
37:
rych Græckich kśięgách ſtoi/ Boleśći śmierći/ á nie Boleśći pie=
38:
kłá: wſzákże Láćińſkie ſtáre/ y Græckie niektore/ y Syryiſkie zgo=
39:
dnie máią Piekłá: y naſtárſzy Oycowie Greccy y Láćińſcy ták
40:
czytáli. Swięty Polykárpus/ S. Cyprian/ Epiphánius/ y Augu=
ſtin świę=


strona: 404

Rozd: 2. Apoſtolſkie.404.
1:
ſtin święty. Co ſię y z ſłow poślednich Piotrá świętego doſyć o=
2:
kázuie/ kędy tego co rzekł/ dowodzi temi ſłowy z Pſálmu: Nie zo=
3:
ſtáwiſz duſze moiey w piekle.
4:
Duſse moiey w piekle.) To mieyſce heretykowie ſzkárádzie zfáł=
5:
ſzowáli. Bezá ták pierwey przełożył: Nie zoſtáwiſz trupá mego
6:
w grobie. Potym ták popráwił: Nie zoſtáwiſz ćiáłá mego w gro=
7:
bie: iáko y Brzeſcy tłumácze z niego przełożyli.
Hæretycy fáłſsuią text piſmá S.
Acz trochę niżey
8:
tego trupá przećię nie zániecháli/ ták przekłádáiąc: Iż niezoſtał
9:
w grobie trup iego. Wſtydliwſzy trochę byli Nowokrzczeńcy
10:
Budny y Czechowic/ ktorzy duſze w trupá ábo w ćiáło przemienić
11:
nie śmieiąc/ przełożyli: Nie zoſtáwiſz duſze moiey w grobie.
Ewángelikowie duſsę w trupá, á piekło w grob przemieniáią.
Bo
12:
ψκλκ, Greckie ſłowo/ iáko y Láćińſkie Anima, y Polſkie Duſzá/
13:
nigdy nie znáczy trupá áni ćiáłá/ ále właſnie duſzę. Y przetoż fá=
14:
leſzna ieſt tá Budnego glozá: Duſze/ to ieſt ćiáłá. A ták Kálwi=
15:
niſtowie duſzę w trupá ábo w ćiáło przemienili: á Nowokrzczeń=
16:
cy z nimi piekło w grob przetworzyli/ y duſzę Páńſką w grobie
17:
zágrzebli: choćiá po Grecku nie ieſt τάφος, co grob znáczy; ále
18:
άδης, ktore ſłowo iáko Láćińſkie Infernus, nigdy nie znáczy gro=
19:
bu/ ále záwſze piekło. Przetoż y Káſtálion/ choć też nie Kátholik
20:
przełożył/ in orco, to ieſt w piekle. A to iáwne fáłſzowánie piſmá
21:
nie prze co inſzego vczynili Ewángelikowie (iáko Bezá ſam ná ſię
22:
wyznawa) iedno áby nie muśieli przyzuáć mieyſcá trzećieo oprocz
23:
niebá á piekłá potępionych.
Ewángelikowie skázićiele Ewángeliey.
Dla czego też áni Doktorom wſzyt=
24:
kim/ áni Skłádowi Apoſtolſkiemu/ áni piſmu iáſnemu nie wierzą/
25:
żeby Chriſtus z ſtrony duſze prawdziwie sſtąpił do piekłá/ áby
26:
wybáwił Oycow świętych duſze: ále bluznią/ żeby Chriſtus ná
27:
krzyżu miał ćierpieć męki piekielne. Lecz chwałá Bogu/ iż y ſámi
28:
odſzczepieńcy wyznawáią/ że áni Limbuſá/ áni czyścá záprzeć y
29:
zgłádzić nie mogli/ áż wymázawſzy y odmieniwſzy text piſmá S.
30:
y właſne ſłowá Ewángeliſty świętego/ y záprzawſzy ſię ártykułu
31:
wiáry/ że Pan Chriſtus ſtąpił do piekłá.
Y bluznierze iáwni.
Bo dla tego te dwie ſło
32:
wie Lukaſzowe z textu wymázuią: ψυλω, μου duſzę moię/ y εις
33:
αδου, w piekle; á ná ich mieyſce trupá ábo ćiáło zá duſzę/ á grob
34:
zá piekło podrzucáią. A ieſzczeſz będzie kto śmiał mowić/ żeby hæ=
35:
retykowie żadnego mieyſcá w piſmie świętym chcąc y wiedząc
36:
nie zfáłſzowáli?
Boſtwo Chriſtuſowo.

37:
Ile wedle ćiáłá) Ták w Græckim czytáią. Skąd ſię okázuie/ iż w
38:
Chriſtuśie było coś zacnieyſzeo niżli ſámo ćiáło/ to ieſt boſtwo ieo.
Chriſtus iáko Pánem ieſt vczyniony.

39:
Pánem y Chriſtuſem vczynił Bog.) Chriſtus vczynion ieſt Pánem
40:
od Oycá (iáko Cyrillus dobrze wykłáda) z ſtrony człowieczeń=
Eee 3ſtwá:


strona: 405

Dzieie Rozd: 2.405.
1:
ſtwá: ktorym ſpoſobem możemy rzec/ że ieſt vczynion y Bogiem.
2:
Abowiem ſię to przez wćielenie ſtáło/ że on człowiek Ieſus ieſt
3:
Bogiem y Pánem: nie przez vczeſtnictwo y łáſkę/ ále przez vnią
4:
Słowá z ćiáłem. Acz ſię y ták rozumieć może (iáko tenże Cyrillus
5:
przypomina) vczynił go Pánem y Bogiem: to ieſt oznaymił go
6:
y pokazał być Pánem y Bogiem. Iáko Páweł mowi. Dał mu
7:
imię ktore ieſt nád wſzelkie imię.
8:
W vczeſtnictwie łamánia chlebá.) To ieſt w vżywániu naſwiętſze=
9:
go Sákrámentu: o ktorym ták Páweł S. mowi: Chleb ktory
10:
łamiemy izali nie ieſt vczeſtnictwo Ciáłá Chriſtuſowego? ktory
11:
Sákráment Apoſtołowie Chrześćijánom znáć iż tu podawáli
12:
pod oſobą chlebá. Ponieważ tu áni kielichá áni winá żadney
13:
wzmiánki niemáſz. Pátrz y niżey cap: 20 ꝟ. 7.
Sákráment pod iedną oſobą.

14:
Wſsytko mieli ſpolne.) To żyćie ſpołeczne nie obowięzuieć wſzyt=
15:
kich Chrześćijánow/ żeby ták ſpolnie żyć mieli: iáko to zle Nowo=
16:
krzczeńcy rozumieli. Bo o tym nie máſz żadnego Páńſkiego ro=
17:
ſkazánia/ ále tylko rádá daná tym/ ktorzy chcą być doſkonáli: kto=
18:
rey náśláduią zakonnicy w świętym kośćiele powſzechnym. O
19:
czym ſzerzey Auguſtin S. in Pſal: 132.in principio, et Ep: 109.
Społeczne żyćie rádzą nie roskázuią.

20:
Co dzień przymnażał.) To ieſt/ tym ich więcey przyſtawáło do
21:
kośćiołá: iáko w Græckim iáśniey dołożono. Gdzie iuż widzieć
22:
możem nie máłe kośćiołá rozmnożenie y rozſzerzenie. Od ktorego
23:
czáſu kto ſię pilnie przypátrzy/ á kto zbáwienie ſwe y prawdę mi=
24:
łuie/ ten będzie mogł ſnádnie poznáć kośćioł Chriſtuſow práwy/
Kośćioł widomy.

25:
to ieſt widziálne zgromádzenie ábo zebránie ludzi w Chriſtuśie
26:
złączonych/ y prowádzić gi przez te wſzytkie kśięgi/ y potym przez
27:
hiſtoryą kośćielną áż do náſzych czáſow. A to przećiw niewidziá=
28:
nemu kośćiołowi/ ktory Sektarze ſobie wymyśláią.
rozdział: 3

29:
ROZDZIAL III.
30:
6 Piotr z Ianem przez imię Páná Iezuſowo chromego vzdra=
31:
wiáią. 12 Rzecz Piotrowá do ludu/ że to vczynił przez wiárę w
32:
imię Chriſtuſowe. 18 Dowodząc tego/ że P. Iezus ieſt on Meſ=
33:
ſyaſz obiecány od Moyzeſzá y od Prorokow. 25 Y ſámemu A
34:
bráhámowi.
Lekcya w wigilią S. Piotrá y Páwłá.
Záczá: 7.
werset: 1
35:
A
Piotr y Ian wſtępowáli do kośćiołá/ ná go=
36:
dźinę modlitwy dźiewiątą.

werset: 2A mąż niekto=
37:
ry chromy - będąc' z żywotá mátki ſwey był no=
-G.

38:
ſzon: ktorego ná káżdy dźień kłádźiono v drzwi koś=
ćielnych/


strona: 406

Rozd: 3. Apoſtolſkie.406.
1:
ćielnych/ ktore zwano Nadobne/ áby prośił iáłmu=
2:
żny v tych ktorzy do kośćiołá wchodźili.

werset: 3Ten vy=
3:
źrzawſzy Piotrá y Ianá gdy mieli wniść do kośćio=
4:
łá/ prośił ich o iáłmużnę.

werset: 4A Piotr z Ianem pilnie
5:
nań pátrząc/ rzekł mu: Weyźrzy ná nas.

werset: 5A on pá=
6:
trzył ná nie/ ſpodźiewáiąc ſię co wźiąć od nich.

werset: 6Y
7:
rzekł Piotr: Srebráć áni złotá nie mam: lecz co
8:
mam/ to tobie dawam: W imię Ieſuſá Chriſtuſá
9:
Názáreńſkiego wſtań/ á chodź.

III.
Piotr pierwſse cudo vczynił ná potwierdzenie Chrześćiánskiey wiáry.
werset: 7A viąwſzy go zá
10:
práwą rękę iego/ podnioſł - go': y wnet były vtwier=
-G.

11:
dzone goleni iego y ſtopy.

werset: 8A wyſkoczywſzy ſtánął/
12:
y chodźił: y wſzedł z nimi do kośćiołá/ chodząc y ſka=
13:
cząc/ y chwaląc Bogá.

werset: 9Y widźiał go wſzytek lud
14:
chodzącego/ y Bogá chwalącego.

werset: 10Y poznawáli go/
15:
iż on był ktory dla iáłmużny śiadał v drzwi Nado=
16:
bnych kośćielnych: y nápełnieni byli zdumienia y zá=
17:
pámiętánia/ z tego co ſię przydáło. *

Záczá: 8.
werset: 11
18:
" Gdy ſię tedy trzymał on chromy vzdrowiony Piotrá'
" Gdy tedy trzymáli Piotrá.N L.

19:
y Ianá/ zbieżał ſię wſzytek lud ku nim do krużganku
20:
ktory zwano Sálomonowym/ zdumiawſzy ſię.

werset: 12A
21:
vyźrzawſzy Piotr/ odpowiedźiał do ludu: Mężowie
22:
Izráelſcy/ co ſię temu dźiwuiećie? ábo przecz ſię nam
Piotr ſam do ludzi mowi

23:
przypátruiećie/ iákobychmy właſną mocą ábo " pobo=
" zwierzchnośćią ábo władzą.N L. S.

24:
żnośćią' to ſpráwić mieli żeby ten to chodźił?

Lekcya we Srzodę po Wielkieynocy.
werset: 13Bog Abráámow/ y - Bog' Izáákow/ y - Bog' Iá=
-G.
-G.

25:
kobow/ Bog oycow náſzych vwielbił Ieſuſá Syná
26:
ſwego/ ktoregośćie wy wydáli/ y záprzeliśćie ſię go
27:
przed Piłatem/ gdyż było zdánie iego áby był wypu=
28:
ſzczon.

werset: 14A wyśćie ſię záprzeli świętego y ſpráwie=
29:
dliwego/ y prośiliśćie áby wam dárował mężoboycę:

werset: 15
30:
á zámordowáliśćie ſprawcę żywotá: ktorego Bog
31:
wzbudźił od vmárłych/ czego my ſwiádkámi ieſteſmy.

werset: 16
32:
A w wierze imieniá iego/ vmocniło tego ktorego
33:
- wy' widźićie y znaćie/ imię iego: y wiárá ktora prze
-G.
zeń ieſt/


strona: 407

Dzieie Rozd: 3.407.
1:
zeń ieſt/ dáłá temu to zupełne zdrowie przed wámi w=
2:
ſzytkimi.

werset: 17A teraz bráćia wiem żeśćie to z niewiádo=
3:
mośći vczynili/ iáko y przełożeni wáſzy.

werset: 18A Bog
4:
" ktory' przez vſtá wſzech Prorokow *pierwey opowie=
" co.5 L. G.iáko, S.
* ſwych.G.

5:
dźiał/ iż Chriſtus - iego' ćierpieć miał/ ták ziśćił.
-G.

Záczá: 9.
werset: 19
6:
A przetoż pokutuyćie/ y náwroććie ſię/ áby były
7:
zgłádzone grzechy wáſze. *

werset: 20
8:
Aby gdy przyidą czáſy ochłody od oblicznośći
9:
Páńſkiey/ á poſłałby wam opowiedánego Ieſuſá
10:
Chriſtuſá *:

* bylibyśćie zbáwieni.
werset: 21ktory potrzebá áby był w niebie áż do
11:
czáſu nápráwienia wſzech rzeczy: ktore nápráwienie
12:
opowiedźiał Bog od wieku przez vſtá * ſwych świę=
* wſsech.G.

13:
tych prorokow.

werset: 22Abowiemći Moyzeſz mowił *: Iż
* do Oycow.G.

14:
Proroká wzbudźi wam Pan Bog wáſz z bráćiey wá=
15:
ſzey iáko mnie: onego ſłucháć będźiećie we wſzytkim
16:
co do was mowić będźie.

werset: 23Y sſtánie ſię to: iz " Wſzel=
17:
ka duſzá' ktoraby nie ſłucháłá Proroká onego/ będźie
" wſselki człowiek Hebr.

18:
wykorzeniona z ludu.

werset: 24Aleć y wſzyścy prorocy od
19:
Sámuelá/ y inni po nich/ ile ich kolwiek mowiło/ o=
20:
powiedáli tez ty dni.

werset: 25" Wyśćie ſą ſyny prorockimi/ y
" To ieſt, wam naprzod należą proroctwá, y obietnice o Chriſtuśie Oycom podáne. Hebr.

21:
teſtámentu ktory poſtánowił Bog z oycy náſzymi/
22:
mowiąc do Abráámá: Y w naśieniu twoim błogo=
23:
ſłáwione będą wſzytkie narody źiemie.

werset: 26Wamći na=
24:
przod Bog/ wzbudźiwſzy z martwych Syná ſwego */
* Ieſuſá.G.

25:
poſłał go wam błogoſłáwiącego: áby ſię náwroćił
26:
káżdy od złośći ſwey.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Ná godzinę modlitwy dziewiątą.) Oto maſz/ ieſzcze zá Apoſtołow/
29:
pewne godziny ná modlitwę náznáczone/ iáko y teraz ieſt w koś=
30:
ćiele Nona, Sexta, Tertia, y inne godziny. Pátrz y niżey cap: 10. 9.
Godziny modlitwy.

31:
Co mam to tobie dáwam.) Oto widziſz/ że moc cudow czynienia
32:
w Pietrze byłá/ y Piotrowá byłá/ y Piotr właſnie tego człowieká
33:
vzdrowił: áczkolwiek on tę moc miał od Bogá.
Swięći cudá czynią mocą im od Bogá dáną.
Przetoż dármo
34:
Brzeſcy tłumácze Swiętym vwłaczáią/ odeymuiąc im to co im
35:
Bog dał/ y powiádáiąc; że Chriſtus był ſprawcą vzdrawiánia/
á Piotr


strona: 408

Rozd: 3. Apoſtolſkie.408.
1:
á Piotr ſługą.
III.
Piotrowe przodkowánie.
Kędy y to obácz/ iż pierwſze cudo ná świádectwo
2:
y podpárćie wiáry Piotr święty vczynił. Bo ácz Piotr y Ian po=
3:
ſpołu byli: wſzákże ſam Piotr rzekł do chromego: Srebráć áni
4:
złotá nie mam/ lecz co mam/ to tobie dawam. A ſłuſznie (iáko
5:
Ambrozy S. wſpomina) Piotr pirwſze cudo vczynił ná nog vle=
6:
czeniu y vtwierdzeniu: áby okazał iż on był fundámentem kośćio=
7:
łá wſzytkiego.
8:
Iákobyſmy właſną mocą.) Swięći kiedy grzechy odpuſzczáią/ ábo
9:
ktorekolwiek cudo czynią; tedy nie czynią tego iáką ludzką/ wła=
10:
ſną/ ábo przyrodzoną mocą ſwą; ále mocą nád przyrodzoną o=
11:
nym dáną z niebá/ ná potwierdzenie prawdy wiáry Chrześćijáń=
12:
ſkiey/ y tego/ że Chriſtus ieſt Bogiem/ ktorego Zydzi vkrzyżowá=
13:
li/ w ktorego imię y ktorego wiárą to czynią.
Czyią mocą święći cudá czynią.

14:
A w wierze imieniá iego.) Tá wiárá/ nie byłáć wiárá tego czło=
15:
wieká/ (bo on iáłmużny prośił) áni wiárá ſámych Apoſtołow:
16:
ále wiárá powſzechna Kośćiołá wſzytkiego.
Wiárá Kátolicka cudá czyni.

17:
Ktory potrzebá áby był w niebie.) To mieyſce Kálwiniſtowie
18:
zle rozumieią: ták do niebá przywięzuiąc Chriſtá Páná/ żeby iuż
19:
nie mogł być w Sákrámenćie. Iákoby iego bytność w Sá=
20:
krámenćie co wádziła/ żeby záraz nie był y w niebie. Y przetoż
21:
Brzeſczánie tę glozę tu przydáli: To dla tego mowi/ iż go in=
22:
dziey ſzukáć nie mamy iedno w niebie.
Chriſtus ieſt y w niebie y w S. Sákrámenćie.
Lecz Kátholicy ácz wie=
23:
rzą y wyznawáią/ że Pan Chriſtus ile wedle ćiáłá wſtąpił ná nie=
24:
bioſá/ y tám teraz ieſt/ y będzie áż do dniá ſądnego: áni tám ſtąd
25:
przyidzie áż ná ſąd: Wſzákże y z tym wierzą y wyznawáią/ że też
26:
ieſt prawdziwie w Sákrámenćie. Bo do tego áby był w Sá=
27:
krámenćie/ nie potrzebá mu niebá opuſzczáć/ y sſtępowáć ná
28:
doł ruſzánim ćieleſnym. Iáko y ná on czás gdy ſię vkazał Pá=
29:
włowi/ y innym Swiętym częſto; nie opuśćił był niebá/ ále ſię
30:
tylko ſtáwił kędy chćiał/ y iáko chćiał/ iáko wſzechmogący.
rozdział: 4

31:
ROZDZIAL IIII.
32:
1 Piotr y Ian wſádzeni do więzienia. 10 Wyznawáią iż przez
33:
imię Páná Ieſuſowe chromego vzdrowili. 11 Chriſtus ieſt on
34:
kámień węgłowy/ 12 Przez ktorego wſzyścy máią być zbáwieni.
35:
18 Zydzi zákázuią Apoſtołom rozſłáwiáć Páná Ieſuſá. 19 Ale
36:
oni wolą Bogá ſłucháć/ niżli ludzi. 24 Modlitwá Apoſtołow.
37:
31 Y ſkutek iey. 32 Pierwſzych Chrześćijánow zgodá/ y dobro=
38:
wolne vboſtwo. 34 Przedawſzy imioná ſwe/ kłádli pieniądze
39:
przed nogi Apoſtolſkie.
FffA gdy


strona: 409

Dzieie Rozd: 4.409.
Záczá: 10.
werset: 1
1:
A
Gdy oni mowili do ludu/ nádeſzli kápłani y v=
2:
rząd kośćielny y Sáduceuſzowie:

werset: 2fráſuiąc
3:
ſię iż * vczyli lud/ á opowiádáli " w Ieſuſá' po=
* oni.G.
" w Ieſuśie.7 L.

4:
wſtánie od vmárłych:

werset: 3Y poimáli ie/ y podáli do w=
5:
ięźienia do iutrá: bo iuż był wieczor.

werset: 4A wiele tych
6:
ktorzy ſłowá ony ſłyſzeli/ vwierzyło: y byłá liczbá mę=
7:
żow iákmiarz pięć tyśięcy.

werset: 5Y sſtáło ſię názáiutrz/
8:
zebráli ſię przełożeni ich/ y ſtárſzy y Doktorowie w Ie
9:
ruzálem:

werset: 6y Annaſz Arcykápłan/ y Káiphaſz/ y Ian/
10:
y Alexánder/ y ile ich iedno było z rodu " kápłáńſkiego'.

"Arcykápłánskiego.G.Rod Arcykápłánski: iż ich wiele było: choć ieden tylko był nawyżſsy miedzy nimi. pátrz Ian.11. 51. L. K. G. S.
werset: 7
11:
A ſtáwiwſzy ie w pośrzodku/ pytáli: ktorą mocą
12:
ábo ktorym imieniem wyśćie to vczynili?

IIII.
Piotr v ſądu zá wſsytkich odpowieda.
werset: 8Tedy
13:
Piotr nápełniony Duchá świętego/ rzekł do nich:
14:
Kſiążętá ludu y ſtárſzy Izráelſcy *:

* słuchayćie.N L. S.
werset: 9Ieſli nas dźiś " ſądźi=
" ábo ſądownie pytáćie.

15:
ćie o dobrodźieyſtwo niemocnemu człowiekowi vczy=
16:
nione/ przez kogoby ten był vzdrowiony:

werset: 10niechżeć
17:
wam wſzem iáwno będźie/ y wſzytkiemu ludowi I=
18:
zráelſkiemu; żeć przez imię Ieſuſá Chriſtuſá Názá=
19:
reńſkiego/ ktoregośćie wy vkrzyżowáli/ ktorego Bog
20:
wzbudźił od vmárłych/ przez tegoć ten ſtoi tu zdrowy
21:
przed wámi.

werset: 11Tenći ieſt kámień on wzgárdzony
22:
od was buduiących/ ktory ſię przydał ná głowę wę=
23:
gielną.

werset: 12Y nie máſz w żadnym innym zbáwienia.
24:
Abowiem " nie ieſt pod niebem inne imię dáne lu=
25:
dźiom/ w ktorymbyſmy mieli być zbáwieni'.
" nie máſs nikogoinneodánego ludziom, przez ktoregoby mogli być zbáwieni. Hebr.

Záczá: 11.
werset: 13
26:
Widząc tedy beſpieczność Piotrowę y Ianowę/
27:
y porozumiawſzy iż byli ludźie prośći y bez náuki/ dźi=
28:
wowáli ſię/ y poználi ie iż byli z Ieſuſem:

werset: 14lecz wi=
29:
dząc człowieká z nimi ſtoiącego ktory był vzdrowion/
30:
nie mieli co przećiw temu mowić.

werset: 15Y kazawſzy im
31:
precz vſtąpić z Rády/ námawiáli ſię/

werset: 16mowiąc: Coż
32:
vczynimy tym ludźiom? gdyż iednák znáczne známię
33:
przez nie vczynione/ ieſt wiádome wſzytkim mieſzká=
34:
iącym w Ieruzálem: á záprzeć nie możemy.

werset: 17Ale
iżby ſię


strona: 410

Rozd: 4. Apoſtolſkie.410.
1:
iżby ſię więcey nie rozſławiáło miedzy ludźi/ zágroź=
2:
my im ſrodze/ áby więcey w imię to żadnemu czło=
3:
wiekowi nie mowili.

werset: 18A wezwawſzy ich/ zákazáli im,
4:
áby koniecznie nie mowili áni vczyli w imię Ieſuſo=
5:
we.

werset: 19Lecz Piotr y Ian odpowiedźiawſzy/ rzekli do
6:
nich: Ieſliż ieſt ſpráwiedliwa przed Bogiem/ was
7:
rádſzey niżli Bogá ſłucháć/ ſámi rozſądzćie.

werset: 20Bo my
8:
nie możemy tego coſmy widźieli y ſłyſzeli nie mowić.

werset: 21
9:
A oni zágroźiwſzy im, wypuśćili ie/ nie náyduiąc iá=
10:
koby ie ſkáráć/ dla ludu: ponieważ wſzyścy chwalili
11:
* to co ſię było sſtáło.
* Bogá zá.G.

werset: 22Bo było więcey niż czter=
12:
dźieśći lat człowiekowi/ ná ktorym ſię sſtáło to cudo
13:
ozdrowienia.

Záczá: 12.
werset: 23
14:
Lecz gdy ich wypuſzczono/ przyſzli do ſwych: y
15:
oznaymili - im' cokolwiek do nich Arcykápłani y ſtár=
-G.

16:
ſzy mowili.

werset: 24Ktorzy vſłyſzawſzy/ zgodnie podnieśli
17:
głos ſwoy ku Bogu/ y mowili: Pánie/ " ty ktoryś'
" tyś Bog ktoryś.2 L. K.G. S.

18:
ſtworzył niebo y źiemię/ morze y wſzytko co w nich
19:
ieſt:

werset: 25ktoryś - Duchem świętym' przez vſtá - Oycá
-G.
-G.

20:
náſzego' Dawidá ſługi twego powiedźiał: Przecz=
21:
że ſię narody zburzyły/ á ludźie prozne rzeczy prze=
22:
myśláli?

werset: 26Powſtáli krolowie źiemie/ y kśiążętá zgro=
23:
mádźiły ſię weſpołek przećiwko Pánu y przećiw Chri
24:
ſtuſowi iego?

werset: 27Abowiem ſię zgromádźili prawdźi=
25:
wie - w mieśćie tym' przećiw świętemu Synowi twe=
-G.

26:
mu Ieſuſowi/ ktoregoś pomázał/ Herod/ y Pontſki
27:
Piłat/ z pogány y z ludźmi Izráelſkimi:

werset: 28áby vczy=
28:
nili cokolwiek " ręká' twa y rádá twa " przeznáczyłá'
" moc. Hebr.
" poſtánowiłáG.

29:
áby ſię sſtáło.

werset: 29A przetoż teraz Pánie weyźrzy ná
30:
pogrożki ich: á day ſługom twym ze wſzytką beſpie=
31:
cznośćią opowiedáć ſłowo twoie:

werset: 30á to/ śćiągáiąc
32:
" rękę' twoię ná vzdrawiánia/ á żeby ſię znáki y cudá
" moc ábo wſpomożenie.

33:
dźiały przez imię świętego Syná twego Ieſuſá.

werset: 31A
34:
gdy ſię oni modlili/ zátrząſnęło ſię mieyſce ná ktorym
Fff 2byli zgro=


strona: 411

Dzieie Rozd: 4.411.
1:
byli zgromádzeni: y nápełnieni ſą Duchá S. y mo=
2:
wili śmiele ſłowo Boże.

werset: 32Lecz mnoſtwá wierzą=
3:
cych było ſerce - iedno' y duſzá iedná: á żaden z máię=
-5 L. G.

4:
tnośći ſwych nie zwał nic ſwym właſnym: ále było
5:
v nich wſzytko ſpolne.

werset: 33A wielką mocą Apoſtołowie
6:
dawáli świádectwo zmartwychwſtánia Ieſuſá Chri=
7:
ſtuſá Páná - náſzego': y byłá wielka łáſká nád nimi
-6 L. G. S.

8:
wſzytkimi.

werset: 34Bo żadnego miedzy nimi nie było nie=
9:
doſtátecznego. Gdyż ktorzykolwiek mieli role ábo
10:
domy/ przedawſzy przynośili zapłátę zá ono co prze=
11:
dáli.

werset: 35y kłádli przed nogi Apoſtolſkie. Y rozdawano
12:
káżdemu ile komu było potrzebá.

werset: 36A " Ioſeph' kto=
" Iozes.G.

13:
ry názwány był Bárnábaſzem od Apoſtołow (co wy=
14:
łożywſzy ieſt/ ſyn poćieſzenia) Lewit/ rodem z Cypru/

werset: 37
15:
máiąc rolą/ przedał ią y przynioſł pieniądze/ y po=
16:
łożył v nog Apoſtolſkich.


17:
NAVKI Y PRZESTROGI
18:
Widząc tedy beſpieczność Piotrowę.) Pátrz iákie beſpieczeńſtwo/
19:
mądrość y náuká byłá S. Apoſtołow po przyięćiu Duchá S.
20:
Ktorzy pierwey byli nieukámi/ proſtaczkámi y boiázliwemi. Nie
21:
mielić náuki od świátá: ále mieli zupełną od Duchá S.
Odmiáná Apoſtołow.

22:
Nie ieſt inne imię.) To ieſt: Zaden nie może być zbáwion/ kto
23:
nie wierzy w imię Páná Ieſuſowo/ przez ktorego ſámę łáſkę y za=
24:
ſługę zbáwieni być mamy.
Imię Ieſuſowo.

25:
Was ráczey niżli Bogá słucháć.) Táż odpowiedz ma być vrzędo=
26:
wi/ kiedy co ſtánowi przećiw Bogu y powſzechney wierze: kiedy
27:
kápłanom Kátholickim zákázuią vczyć/ y ſłużyć Pánu Bogu: choć
28:
by ie też biczowano ábo zábijano. Pátrz Rozd: 5. 29.
29:
Było v nich wſsytko ſpolne.) Apoſtołowie y oni pierwſzy wier=
30:
ni/ byli właśnie pierwſzy mniſzy ábo zakonnicy Chrześćijáńſcy.
31:
Bo poſpołu mieſzkáli/ y ſpolne wſzytko mieli.
Zywot zakonniczy zá czáſow Apoſtolskich.
Iákie żyćie nie by=
32:
ło poſpolite wſzytkich Chrześćijánow: ále tylko tych/ ktorzy chćie=
33:
li żyć doſkonáley. Co ſię z tych ſłow Piotrowych pokázuie: Izali
34:
to nie twoie/ y nie w twoiey mocy było? A iż ſię Apoſtołowie ná
35:
tę doſkonáłość ſlubem obwięzowáli/ Auguſtyn S. świádczy.
36:
Nákoniec z tego przykłádu Apoſtolſkiego początek wziął ſpolny
37:
żywot mnichow y zakonnikow. Iáko Euſebius w kośćielney hi=
ſtoriey


strona: 412

Rozd: 4. Apoſtolſkie.412.
1:
ſtoriey/ Hieronym S. Auguſtyn ś. Iſidorus y Cáſsianus świád=
2:
czą. Poſſidonius piſze o S. Auguſtynie/ iż on kápłanem zoſta=
3:
wſzy/ wnet klaſztor w kośćiele poſtánowił/ y z ſługámi Bożymi po=
4:
czął żyć według obyczáiu y reguły pod świętymi Apoſtoły vſtá=
5:
wioney: á zwłaſzczá áby żaden nic właſnego w onym towárzy=
6:
ſtwie nie miał: ále áby im ſpolne były wſzytkie rzeczy: á żeby v=
7:
dzielano káżdemu od ſtárſzych/ iákoby komu było potrzebá. Poſ=
8:
ſidon: in vita Auguſt: cap: 5. August: de communi vita Cle=
9:
ricorum tractatu 1.
10:
V nog Apoſtolskich.) Ci/ iáko y drudzy/ pieniądze zá przedáne
11:
máiętnośći ſwe dawáli nie do rąk Apoſtolſkich/ ále z wielką po=
12:
korą y vczćiwośćią (iáko rzeczy Bogu poświęcone y poślubione)
13:
kłádli przed nogi Apoſtolſkie. Ták też Sunámitká oná przed He=
14:
lizeuſzem vpádłá y obłápiłá nogi iego. Ták y wiele innych/ kto=
15:
rzy iákiego dobrodzieyſtwá prośili v Chriſtuſá (iáko niewiáſtá
16:
krwią płynąca) vpadáli v nog iego.
Pokorá pierwſsych Chrześćiánow.
A Mária Mágdálená cá=
17:
łowáłá nogi iego. Teć ſą znáki powinney vczćiwośći/ wyrządzá=
18:
ney ták Pánu Chriſtuſowi/ iáko y innym świętym oſobam/ Pro=
19:
rokom/ Apoſtołom y naſtępcom ich Papieżom/ ktorzy ná ziemi
20:
noſzą oſobę y vrząd Chriſtá Páná y Apoſtołow iego. Iáko Hie=
21:
ronym S. piſze o ś. Epiphániuſzu biſkupie Cyprſkim/ iż w Ie=
22:
ruzálem wſzelákich ſtanow ludzie ſchodzili ſię do niego/ ofiáruiąc
23:
mu dziatki ſwe (áby im dał przeżegnánie) cáłuiąc nogi iego.
Nog cáłowánie
rozdział: 5

24:
ROZDZIAL V.
25:
5 y 10 Anániaſz y z Sáphirą żoną ſwą śmierćią pokaráni/ dla
26:
świętokradzſtwá y kłamſtwá. 12 Cudá rozmáite. 15 Piotrow ćień
27:
vzdrawia niemocne. 17 Apoſtoły znowu dáią do więzienia. 20
28:
Ale ie ánioł wypuſzcza. 22 Y znowu vczą w kośćiele. 27 Záſię
29:
poimáni y przywiedzieni przed Rádę. 29 Y tám Chriſtuſá wy=
30:
znawáią. 34 Rádá Gámálielowá. 40 Ráduią ſię Apoſtołowie/
31:
że ich vbiczowano dla imieniá Páná Ieſuſowego. 42 Ktorego
32:
opowiedáć nie przeſtáią.
Záczá: 13.
werset: 1
33:
L
Ecz niektory mąż imieniem Anániaſz/ z Sá=
34:
phirą żoną ſwą przedał ośiádłość:

werset: 2y viął
35:
nieco z ſummy wźiętey zá onę máiętność/ z
36:
wiádomośćią żony ſwey: á przyniozſzy część niekto=
37:
rą/ położył przed nogi Apoſtolſkie.

werset: 3Y rzekł Piotr *:
* do niego.L. N G. S.
Fff 3Anániaſzu/


strona: 413

Dzieie Rozd: 5.413.
1:
Anániaſzu/ przeczże ſzátan " ſkuśił' ſerce twe/ iżbyś
" nápełnił.G.

2:
ſkłámał Duchowi świętemu/ y viął z zapłáty roley?

werset: 4
3:
Azaż " nie przedáiąc nie twoie było' á przedawſzy/ nie
" nie twoie v ćiebie będąc było.

4:
w mocy twey zoſtawáło? Przeczżeś tę rzecz do ſer=
5:
cá twego przypuśćił? Nie ſkłámałeś ludźiom/ ále
6:
Bogu.

V.
Piąty znák przodkowánia Piotrowego.
werset: 5A ſłyſząc ſłowá te Anániaſz/ vpadſzy vmárł.
7:
Y przyſzedł ſtrách wielki ná wſzytkie ktorzy tego ſłu=
8:
cháli.

werset: 6A wſtawſzy młodźieńcy/ porwáli go; á wy=
9:
niozſzy pogrzebli.

werset: 7Y sſtáło ſię pochwili/ iákoby po
10:
trzech godźinách/ żoná też iego/ nie wiedząc co ſię
11:
sſtáło/ weſzłá.

werset: 8Y " odpowiedźiał iey' Piotr: Powiedz
" rzekł do niey. Hebr.

12:
mi - niewiáſto' tylkoliśćie zá to przedáli tę rolą? A o=
-6 L. G. S.

13:
ná rzekłá: Iśćie/ zá to tylko.

werset: 9A Piotr do niey: Coż
14:
to żeśćie ſię zmowili ábyśćie kuśili Duchá Páńſkie=
15:
go? Oto nogi tych ktorzy pogrzebli mężá twego/ v
16:
drzwi ſą, y ćiebieć wynioſą.

werset: 10y pádłá nátychmiaſt v
17:
nog iego/ y ſkonáłá. A wſzedſzy młodźieńcy náleźli ią
18:
vmárłą: á wyniozſzy pogrzebli podle mężá iey.

werset: 11Y
19:
padł wielki ſtrách ná wſzytek kośćioł/ y ná wſzytkie
20:
ktorzy to ſłyſzeli.

Lekcya we Srzodę Swiąteczną.
Zácz: 14.
werset: 12
21:
Lecz " przez ręce Apoſtolſkie' dźiało ſię wiele zná=
" przez Apoſtoły. Hebr.

22:
kow y cudow miedzy ludem. A byli wſzyścy iednomy=
23:
ślnie w krużganku Sálomonowym.

werset: 13A z innych ża=
24:
den nieśmiał ſię do nich przyłączyć: ále ie lud wielce
25:
wyſławiał.

werset: 14Y więcey przybywáło wielkośći wie=
26:
rzących w Pánu/ mężow y niewiaſt:

Rozmnożenie kośćiołá Chriſtuſowego.
VI.
Piotr nawiętſse cudá czynił.
werset: 15ták iż tez ná v=
27:
lice wynaſzáli niemocne/ y kłádli ie ná pośćielách y
28:
łożkách: áby przynamniey ćień Piotrá idącego záć=
29:
mił ktorego z nich: - á wſzyścy byli vzdrowieni od nie=
30:
mocy ſwoich'.

-5 L. G. S.
werset: 16Schodźiło ſię też mnoſtwo z okoli=
31:
cznych miaſt do Ieruzálem/ noſząc niemocne y ná=
32:
gábáne od duchow nieczyſtych: ktorzy wſzyścy byli
33:
vzdrowieni. *

werset: 17
34:
A powſtawſzy Arcykápłan y wſzyścy ktorzy z nim
byli/


strona: 414

Rozd: 5. Apoſtolſkie.414.
1:
byli/ (to ieſt ſektá Sáduceuſzow) nápełnieni ſą za=
2:
zdrośćią:

werset: 18y poimáli Apoſtoły/ y podáli ie do więźie=
3:
nia poſpolitego.

werset: 19Lecz ánioł Páńſki w nocy otwo=
4:
rzył drzwi ćięmnice/ á wywiodſzy ie rzekł:

werset: 20Idźćieſz;
5:
á ſtánąwſzy powiádayćie ludowi w kośćiele wſzytkie
6:
ſłowá żywotá tego.

Záczá: 15.
werset: 21
7:
Ktorzy to vſłyſzawſzy/ weſzli ná świtániu do ko=
8:
śćiołá/ y vczyli. A przyſzedſzy Arcykápłan y ktorzy z
9:
nim byli/ zwołáli Rádę y wſzytki ſtárſze ſynow Izrá=
10:
elſkich: y poſłáli do ćięmnice áby ie przywiedźiono.

werset: 22
11:
A opráwce przyſzedſzy/ - y ćięmnicę otworzywſzy'/
-G.

12:
nie náleźli ich *: á wroćiwſzy ſię oznaymili/
* w ćięmnicy.G.

werset: 23mowiąc:
13:
Zećieſmy ćięmnicę náleźli zámknioną ze wſzytką pil=
14:
nośćią/ y ſtroże ſtoiące przede drzwiámi: lecz otwo=
15:
rzywſzy żadnegoſmy w niey nie náleźli.

werset: 24A gdy ty
16:
ſłowá vſłyſzeli */ " vrząd' kośćielny y Arcykápłani/
* Arcykápłan y.G.
" Rotmiſtrz.G.

17:
wątpili o nich coby to wzdy było.

werset: 25A przyſzedſzy ktoś
18:
powiedźiał im: Iż oto mężowie/ ktoreśćie podáli
19:
do więźienia/ ſą w kośćiele ſtoiąc y vcząc lud.

werset: 26Tedy
20:
poſzedſzy vrząd z ſłużebnikámi przywiodł ie bez gwał
21:
tu: bo ſię ludu bali by ich nie vkámionował.

werset: 27A przy=
22:
wiodſzy ie poſtáwili przed Rádą. Y pytał ich Arcy=
23:
kápłan/

werset: 28mowiąc: " Srodzeſmy wam zákazáli' áby=
" Zaliſmy wam ſrodze nie zákazáli?G.

24:
śćie w imię to nie vczyli: á oto nápełniliśćie Ieru=
25:
zálem náuką wáſzą/ y chcećie ná nas wlać krew czło=
26:
wieká tego.

VII.
Piotr iáko głowá, zá wſsytkich odpowieda.
werset: 29A odpowiádáiąc Piotr y Apoſtołowie/
27:
rzekli: Więcey trzebá ſłucháć Bogá á niż ludźi.

werset: 30
28:
Bog oycow náſzych wzbudźił Ieſuſá/ ktoregośćie
29:
wy zámordowáli/ záwieśiwſzy ná drzewie.

werset: 31Tego
30:
Kſiążęćiá y zbáwićielá wywyżſzył Bog práwicą ſwo=
31:
ią/ " áby dał pokutę Izráelowi y odpuſzczenie grze=
32:
chow'.

" áby náwroconym y pokutuiącym Izráelczykom dał grzechow odpuſsczenie. Hebr.
werset: 32A myſmy ſą świádkowie " tych rzeczy': takze
"wł: tych ſłow. Hebr.

33:
y Duch S. ktorego dał Bog - tym wſzytkim' ktorzy
-G.

34:
mu ſą poſłuſzni.

werset: 33* To vſłyſzawſzy/ pukáli ſię " y myśli=
* A oni.G.
" y rádzili.G.
li iákoby


strona: 415

Dzieie Rozd: 5.415.
1:
li 'iákoby ie pomordowáć.

werset: 34Lecz wſtawſzy w rádźie
2:
niektory Pháryzeuſz imieniem Gámáliel Doktor za=
3:
konny/ zacny v wſzego ludu/ roſkazał ná máły czás
4:
" ludźiom' wyſtąpić:
" Apoſtołom precz.5 L. G. S.

werset: 35y rzekł do nich: Mężowie I=
5:
zráelſcy/ mieyćie ſię ná baczeniu z ſtrony tych ludźi/
6:
cobyśćie mieli czynić.

werset: 36Abowiem przed tymi czáſy
7:
powſtał był " Theodás'/ powiádáiąc ſię być kim wielkim,
" Theudas.G.

8:
do ktorego przyſtáło mężow w liczbie iákoby
9:
cztery ſtá: ktory zábit ieſt: á wſzyścy " ktorzy' mu wie=
" ktorzykolwiek.5 L. G.

10:
rzyli/ rozwinęli ſię/ y w niwecz ſię " obroćili'.

" obroćił.10 L.
werset: 37Po nim
11:
powſtał Iudás Gálileyczyk czáſu " popiſu/ y vwiodł
" o ktorym Luk: 2. 1.

12:
" lud zá ſobą': ále y on zginął/ y wſzyścy ktorzy z nim
" zá ſobą wiele ludu.G.

13:
przeſtawáli/ ſą roſproſzeni.

werset: 38- Przetoż' y teraz po=
-1 L. G. S.

14:
wiádam wam; nie wdáyćie ſię z tymi ludźmi/ y zánie=
15:
chayćie ich: ábowiem ieſlić ieſt z ludźi tá rádá ábo tá
16:
ſpráwá/ obroćić ſię w niwecz:

werset: 39lecz ieſli ieſt z Bogá/
17:
nie możećie " ich' zepſowáć: byśćie ſię nie zdáli z Bo=
" iey.1 L. G. S.

18:
giem wálczyć. Y vſłucháli go.

werset: 40Wezwawſzy tedy
19:
Apoſtołow/ vbiwſzy ie zákazáli/ áby nie mowili w i=
20:
mię Ieſuſowe: y puśćili ie.

werset: 41A tákżeć oni ſzli od o=
21:
blicznośći oney rády/ ráduiąc ſię iż ſię sſtáli godny=
22:
mi dla imieniá Ieſuſowego zelżywość odnieść.

werset: 42Y
23:
nie przeſtawáli káżdy dźień w kośćiele y po domiech
24:
náuczáć y opowiádáć Ieſuſá Chriſtuſá.


25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
Y viął nieco.) Grzegorz S. to mieyſce ták wykłáda: Anáni=
27:
aſz Bogu był pieniądze poślubił: z ktorych potym/ námową dy=
28:
abelſką zwyćiężony/ viął iákąś cząſtkę: y dla tegoż był śmierćią
29:
pokaran.
Anániaſsow grzech złamánie ślubu y świętokradzſtwo.
Nie ináczey też Auguſtyn S. Anániaſz/ práwi/ z tego
30:
co Bogu obiecał/ cząſtkę viąwſzy/ sſtał ſię winien záraz święto=
31:
kradzſtwá y zdrády. Swiętokradzſtwá/ iż rzecz Bogu poświęconą
32:
ſobie przywłaſzczył: á zdrády/ iż wiáry nie záchował. A Hiero=
33:
nym S. ták piſze: Anániaſz y Sáphirá dla tego byli potępieni/ iż
34:
cząſtkę iuż nie ſwey ále cudzey máiętnośći ſobie zoſtáwili. A ták
35:
niechay nie plotą hæretycy/ mowiąc żeby Anániaſz y Sáphirá tyl=
ko dla


strona: 416

Rozd: 5. Apoſtolſkie.416.
1:
ko dla kłamſtwá/ łákomſtwá/ ábo pokrytośći/ á nie dla zgwałce=
2:
nia ślubu y świętokradzſtwá pokaráni byli. Ci to mowią/ ktorzy
3:
świętokradzſtwá nie tylko zá grzech nie máią: ále owſzem vczą
4:
ludzi/ nie ieno cząſtki tego co Bogu oddáli/ ále y wſzytko to co mu
5:
byli dobrowolnie ofiárowáli (iáko ćiáłá przez ślub czyſtośći/ duſze
6:
przez poſłuſzeńſtwo/ máiętnośći przez ślub vboſtwá) záſię bráć/ y
7:
komu inſzemu oddáwáć/ ábo ſobie záś znowu przywłaſzczáć/ kto=
8:
rzy potępienie máią/ iż nie ſtrzymáli wiáry Pánu Bogu.
V.
Piotr iáko zwierzchny páſterz wydał klątwę ná Anániaſsá.

9:
Y rzekł Piotr.) Oto Piotr myśli y ſerce y pokrytość Anánia=
10:
ſzowę Duchem S. poznał: á iáko nawyżſzy ſędzia y głowá Apo=
11:
ſtołow y kośćiołá wſzytkiego (przećiw ktoremu tá zdrádá byłá v=
12:
czynioná) ſrogą ſentencyą klątwy wydał y exequował/ ták ná A=
13:
nániaſzu iáko y ná żenie iego; ktorá mu ná świętokradzſtwo byłá
14:
przyzwoliłá. Bo to byłá klątwá/ iáko Auguſtyn S. świádczy:
15:
zá ktorą człowiek ták ná duſzy vmiera/ iáko ći vmárli wedle ćiáłá.
16:
Iáko y klatwą Páwłową pokaráni/ od dyabłá bywáli opętáni.
17:
Nie w twey mocy było.) Toż mowi Auguſtyn S. może być rze=
18:
czono mniſzce zá mąż idącey/ co Piotr o pieniądzách mowił: Pá=
19:
nieńſtwo twe izali nie w twey mocy było/ pokiś go byłá Bogu nie
20:
ślubiłá?
Mniſski ślubu nie trzymáiące potępienie máią.
Lecz teraz ślubiwſzy/ á ślubu nie ſtrzymawſzy/ nie ćiele=
21:
ſną śmierćią pokarána/ ále w ogniu wiecznym będzieſz potępio=
22:
ná. Bo ieſli ſię Bog obráził vięćiem pieniędzy/ ktore mu był A=
23:
nániaſz y z żoną ſwą poſlubił: iákoż ſię wiecey nie ma gniewáć/
24:
kiedy kto czyſtość ślubi á nie záchowa iey?
25:
Nie skłámałeś ludziom.) Bráć z kośćiołá ábo od przełożonych
26:
kośćielnych/ rzeczy Bogu y onym oddáne y ná ſłużbę Bożą po=
27:
święcone/ ábo kłámáć ſługom Bożym/ ták wiele waży przed Bo=
28:
giem iákoby to kłamſtwo y zdrádá sſtáłá ſię ſámemu Duchowi ś.
29:
ktory ieſt ſprawcą y rządzcą kośćiołá.
Krzywdá przełożonych duchownych ieſt krzywdá Boża.
Nád to obácz z tego miey=
30:
ſcá iáſny dowod boſtwá Duchá S. Bo naprzod powiedział
31:
Piotr święty: Anániaſzu/ czemu ſkuśił ſzátan ſerce twoie/ ábyś
32:
ſkłámał Duchowi świętemu? Potym wykłádáiąc to/ rzekł:
Boſtwo Duchá S.
Nie
33:
ſkłámałeś ludziom/ ále Bogu. A przeto Duch S. ktory rządzi y
34:
ſpráwuie kośćioł Páná Chryſtuſow/ y ktoremu ſkłámał Anáni=
35:
aſz/ ieſt prawdziwym Bogiem.
36:
Cień Piotrá.) Aczkolwiek y inni Apoſtołowie wielkie cudá czy=
37:
nili; wſzákże ſam Piotr/ iáko głowá y kśiążę miedzy nimi/ czynił
38:
więtſze cudá/ ſámym tylko ćieniem chore vzdrawiáiąc.
VI.
Piotrowe przodkowánie.
Obrázy.
A iż ćień
39:
Piotrow nic inſzego nie był iedno obraz wyráżony ćiáłá iego (bo
40:
nie ſkąd inąd iedno z tákich obrázow ćieniem wyráżonych málár=
Gggſtwo po=


strona: 417

Dzieie Rozd: 5.417.
1:
ſtwo początek wzięło) ſtąd obaczyć możeſz/ iáko Pan Bog vczći=
2:
wość tę/ ktora ſię dzieie w kośćiele obrázom ludzi świętych/ ſkoro
3:
ná początku/ ták wielkiemi y znácznemi cudámi wſławić raczył.
Piotrowi namiáſtkowie iáko ćień Piotrow.

4:
Trzećie/ gdy tu Pan Bog tęż moc dał ćięniowi Piotrowemu kto=
5:
rą y ćiáłu iego: tedy też tym znáć dał/ iż tákie wielkie łáſki y przy=
6:
wileie dał Piotrowi S. tym ſpoſobem/ że ie też ná potomki Pio=
7:
trowe iáko ná ćień przenioſł: iż choćia nie wſzyścy ſą ták święći
8:
iáko Piotr/ ále że ſą ćieniem Piotrowym/ y oſobę iego wyrażáią/
9:
przetoż máią moc y władzą Piotrowi od Bogá dáną: áby wi=
10:
dzieli wſzyścy/ iż dla Piotrá máią być czczeni y ważeni/ ći ktorzy
11:
przynamniey ſą ćieniem Piotrowym.
12:
A odpowiedáiąc Piotr y Apoſtołowie.) Poznay y z tego mieyſcá
13:
Piotrowe przodkowánie. A nie mogłże Lukaſz S. powiedzieć o=
14:
gołem: Odpowiedáiąc Apoſtołowie: miedzy ktoremiby ſię był
15:
y Piotr S. zámknął.
VII.
Piotrowe przełożenſtwo.
Ale chćiał Duch S. oſobno y naprzod Pio=
16:
trá położyć/ iáko przednieyſzego/ á potym inne Apoſtoły. Bo y
17:
Piotr bez wątpienia to mowił imieniem wſzytkich Apoſtołow. y
18:
przetoż rzekł Ewángeliſtá ś. Odpowiedáiąc Piotr y Apoſtołowie.
19:
Ieſli ieſt z Bogá.) Tymći ſpoſobem trwáłość/ rozſzerzenie y ro=
20:
zmnożenie kośćiołá powſzechnego/ iáśnie pokázuie iż on ieſt od
21:
Bogá. Bo żadne ſprzećiwieńſtwá Zydow/ żadne prześládowá=
22:
nie Ceſárzow y pánow pogáńſkich/ żadne chytrośći y zdrády do=
23:
mowych przećiwnikow/ hæretykow/ odſzczepieńcow y innych złych
24:
Chrześćijánow/ przećiw iemu nigdy nie przemogły.
Kośćioł powſsechny niezwyćiężony.
A z drugiey
25:
ſtrony kácerſtwá y odſzczepieńſtwá/ iáko o nich Piotr y Páweł S.
26:
prorokował/ długo ſię oſtáć nie mogły. Przetoż żaden Kátholik
27:
niechay ſię nie gorſzy/ gdy kácerſtwá płużą áż do czáſu. Boć Ari=
28:
anowie y niektorzy inni hæretycy/ dáleko dłużey kwitnęli/ y wiele
29:
krolow y Ceſárzow y vczonych ludzi w ſwoiey ſekćie mieli: á prze=
30:
ćię mizernie poginęli: y tym ktorzy teraz ſą prędko zginąć. Bo
31:
nie ſą zrzodłámi/ ktoreby vſtáwicznym naſtępkiem płynęły od Pá
32:
ná Chriſtuſá y Apoſtołow iego: ále káłużámi/ ktore w ſobie dłu=
33:
go wody/ choćia błotney zádzierżeć nie mogą.
rozdział: 6

34:
ROZDZIAL VI.
35:
1 Dla ſzemránia Grækow przećiw Zydom. 3 Obrano śiedmi
36:
Diákonow. 8 Z ktorych ieden Stephan czyniący cudá/ 9 Dyſpu=
37:
tował z Zydy/ 10 Ktorzy nie mogąc ſię mu ſprzećiwić/ 12 Porwáli
38:
go/ y przed rádę przywiedli. 13 Y fáłſzywe świádki ſtáwili prze=
39:
ćiw iemu.
A we


strona: 418

Rozd: 6. Apoſtolſkie.418.
Zácz: 16.
werset: 1
1:
A
We dni one gdy ſię przymnażáło " vczniow/ w=
" ktore potym názwano Chrześćiány.

2:
ſzczęło ſię ſzemránie " Grækow przećiw Zydom/
" ábo Graeczynow, ktorzy też byli Zydzi, ále nie w Zydowskiey ziemi národzeni, y po Græcku mowili: y w Chriſtuſá iuż byli vwierzyli.

3:
iż w poſługowániu powſzednim bywáły po=
4:
gárdzone wdowy ich.

werset: 2A ták oni dwánaśćie zezwa=
5:
wſzy gromádę vczniow/ rzekli im: Nie ieſt ſłuſzna
6:
żebyſmy my opuśćili ſłowo Boże/ á ſtołom ſłużyli.

werset: 3
7:
Vpátrzćieſz tedy/ Bráćia/ miedzy ſobą śiedmi mę=
8:
żow dobre świádectwo máiących/ pełnych Duchá ś.
9:
y mądrośći/ ktorebyſmy przełożyli nád tą " ſpráwą'.

" ál: potrzebą.
werset: 4
10:
A my modlitwy y " vſługowánia ſłowá' pilnowáć
" przepowiedánia słowá Bożego.

11:
będźiemy.

werset: 5Y podobáłá ſię tá rzecz oney wſzytkiey
12:
gromádźie. A ták obráli Szczepaná mężá pełnego
13:
wiáry y Duchá S. y Philippá/ y Prochorá/ y Niká=
14:
norá/ y Tymoná/ y Pármená/ y Mikołáiá nowo náw=
15:
roconego Antyocheńczyká.

werset: 6Te poſtáwili przed A=
16:
poſtoły/ á modliwſzy ſię kłádli ná nie ręce.

werset: 7A ſłowo
17:
" Boże' roſło/ y mnożył ſię poczet vczniow bárzo w
" Pánskie.N L.

18:
Ieruzálem: wielkie też mnoſtwo kápłanow poſłu=
19:
ſzne było wierze.

Lekcia w dzień S. Szczepaná/ áż do wierſzá 11. á záſię od ꝟ. 54. Rozdziału 7. áż do końcá Rozdziału.
Zácz: 17.
werset: 8
20:
A Szczepan będąc pełen " łáſki' y mocy czynił cu=
" wiáry.G.

21:
dá y známioná wielkie miedzy ludem.

werset: 9Y powſtáli
22:
niektorzy z bożnice ktorą zowią Libertynow y Cyre=
23:
neyczykow/ y Alexándryánow/ y tych ktorzy byli z Ci=
24:
liciey y z Azyey/ gadáiąc ſię z Szczepanem.

werset: 10Lecz
25:
nie mogli ſię ſprzećiwić mądrośći y Duchowi " kto=
26:
ry' mowił.

" ktorymG.
werset: 11
27:
Tedy nápráwili męże powiádáiące/ iżeſmy go
28:
ſłyſzeli mowiącego ſłowá bluźnierſkie przećiw Moy=
29:
zeſzowi y Bogu.

werset: 12A ták wzruſzyli lud y ſtárſze y Do=
30:
ktory: á zbieżawſzy ſię porwáli go/ y przywiedli do
31:
rády:

werset: 13y poſtáwili fáłſzywe świádki ktorzy mowili:
32:
Ten człowiek nie przeſtawa mowić ſłow bluznierskich
33:
przećiw temu mieyſcu świętemu/ y zakonowi.

Tákieć ieſt męſtwo y ſtałość práwych Męczennikow, náprzećiwko przeſládowcom y też ſędziom ſwoim.
werset: 14Abo=
34:
wiemeſmy go ſłyſzeli mowiącego; Iż Ieſus Názá=
Ggg 2reńſki ten


strona: 419

Dzieie Rozd: 6.419.
1:
reńſki ten zburzy to mieyſce/ y odmieni obyczáie ktore
2:
nam podał Moyzeſz.

werset: 15A pátrząc nań pilnie oni w=
3:
ſzyścy ktorzy śiedźieli w rádźie/ widźieli oblicze iego
4:
iáko oblicze ánielſkie.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Wſsczęło ſię ſsemránie.) To ſzemránie wſzczęło ſię z krewkośći
7:
ludzkiey/ á z chytrośći ſzátáńſkiey/ ktory onę dziwną zgodę y ied=
8:
ność kośćielną chćiał potárgáć: ále złośći iego Apoſtołowie wnet
9:
nową konſtytucyą zábieżeli.
Vrząd Papiezki kośćioł w iednośći záchowáć.
Ktorych przykłádem y zwierzchno=
10:
śćią/ dáleko więcey teraz/ po ták wielkim kośćiołá powſzechnego
11:
rozſzerzeniu/ namieſtnicy Apoſtolſcy ſtáráć ſię máią/ áby iedność
12:
kośćielną od wſzelákieo rozerwánia y odſzczepieńſtwá záchowáli.
13:
Siedmi mężow.) Ci Diákonowie ná to obráni byli/ áby oboim
14:
ſtołom ſłużyli/ ták świętym ołtarzom/ iáko y ſtołom poſpolitym.
Diákonow vrząd.

15:
Bo iáko Pan Chriſtus ná oſtátniey wieczerzy ſtoł poſpolity z ſto=
16:
łem świętym złączył; y ná pierwſzym báránká/ á ná wtorym ćiá=
17:
ło y krew ſwą rozdawał: ták zá czáſow Apoſtolſkich/ tenże oby=
18:
czay w kośćiele był záchowány: iáko Páweł S. y Lukaſz S.
19:
świádczą. Zgodnie/ práwi/ co dzień trwáiąc w kośćiele/ á łamiąc
20:
po domiech chleb/ przyimowáli pokarm z rádośćią. Co ſię y z in=
21:
ſzych okolicznośći iáśnie pokázuie.
Diákonowie słudzy Sákrámentow y słowá Bożego.
Abowiem Diákony obierano/
22:
pełne Duchá S. y mądrośći/ y po modlitwie poſpolitey poświą=
23:
cano ie przez kłádzienie rąk Apoſtolſkich/ tymże obyczáiem/ kto=
24:
rym y Biſkupy y kápłany potym poświącano. Nád to Páweł ś.
25:
chce mieć Diákony máło nie tákże święte y doſkonáłe/ iáko y Bi=
26:
ſkupy. Czegoby wſzytkiego nie potrzebá/ gdyby Diákonowie
27:
mieli byli tylko ſtołom poſpolitym ſłużyć/ iáłmużny rozdáwáć/ y
28:
vdzieláć káżdemu żywnośći y odzienia według potrzeby iego.
29:
Przetoż y záraz po ſwym poświęceniu (bez pochyby z Apoſtol=
30:
ſkiego poruczenia/ krorego przed tym nie mieli) poczęli Diákono=
31:
wie krzćić/ kázáć/ náuczáć/ dyſputowáć: á oſobliwie Stephan
32:
miedzy nimi pierwſzy. O ich vrzędzie ták nápiſał S. Ignácyus
33:
vczeń Apoſtolſki: Y Diákonowie ſłudzy táięmnic (to ieſt Sákrá=
34:
mentow Páná Chriſtuſowych) máią ſię ná wſzytkim podobáć. Bo
35:
nie ſą iadłá y pićia ſługámi/ ále ſłudzy y ſprawcy kośćiołá Bożeo.
rozdział: 7

36:
ROZDZIAL VII.
37:
2 Stephan przed Arcykápłanem/ ná fałeſzne oſkárżenie długo
38:
odpowieda. 3 Przypomináiąc przymierze Bozkie z Abráhámem
y z potomki


strona: 420

Rozd: 7. Apoſtolſkie.420.
1:
y z potomki iego. 9 Y hiſtoryą o Iozephie/ 20 Y o Moyzeſzu/
2:
36 Y o wyſzćiu z Egiptu ſynow Izráelſkich. 37 Y proroctwo
3:
Moyzeſzowe o Chriſtuśie. 47 Y o kośćiele Sálomonowym. 51
4:
A gdy oſtrze Zydy ſtrofował/ że ſię y oni y oycowie ich ſprzećiwiá=
5:
li záwſze Duchowi świętemu. 56 Powiádáiąc iáko widział Páná
6:
Ieſuſá ná práwicy Bożey. 58 Wywiedzion ieſt y vkámionowan.
7:
A Száweł ſtrzegł ſukien kámionuiących. 59 Stephan wzywa
8:
Páná Ieſuſá/ y modli ſię zá kámionowniki ſwoie.
werset: 1
9:
Y
Rzekł Arcykápłan: Ieſli ſię to ták ma?

werset: 2A
10:
on rzekł: Mężowie bráćia y oycowie/ ſłu=
11:
chayćie. " Bog chwały' vkazał ſię oycu náſze=
" Bog chwálebny. Hebr.

12:
mu Abráámowi/ gdy był w Mezopotámiey/ przedtym
13:
niż mieſzkał w Cháránie:

werset: 3Y rzekł do niego: Wy=
14:
nidź z źiemie twey/ y z twoiey rodźiny/ á idź do źiemie
15:
ktorąć vkażę.

werset: 4Tedy wyſzedſzy z źiemie Cháldeyſkiey/
16:
mieſzkał w Cháránie: á ſtámtąd/ gdy vmárł oćiec ie=
17:
go/ przenioſł go do tey źiemie w ktorey wy teraz mie=
18:
ſzkaćie.

werset: 5Y nie dał mu w niey dźiedźictwá y ná ſto=
19:
pę nogi: á obiecał mu ią był dáć w dźierżáwę/ y na=
20:
śieniu iego po nim/ gdy ieſscze nie miał ſyná.

werset: 6Y mo=
21:
wił " mu' Bog: Ze naśienie iego przychodniem bę=
" ták.6 L. G.

22:
dźie w cudzey źiemi: y zniewolą ie/ y vtrapią ie przez
23:
czteryſtá lat:

werset: 7á narod ktoremu ſłużyć będą/ " ia
24:
ſądźić będę'/ " mowił Bog': á potym wynidą/ y " będą
" ia pokarzę. Hebr.
" mowi Pan.N L.
" będą mię chwalić.G.
mi ſłużyć' ná tym mieyſcu.

werset: 8Y dał mu " teſtáment'
" ábo przymierze.

25:
obrzezánia: y tákże zrodźił Izááká/ y obrzezał go dniá
26:
oſmego: á Izáák Iákobá/ á Iákob dwánaśćie
27:
Pátryárchow.

werset: 9A Pátryárchowie nienawidząc/
28:
Iozephá przedáli do Egiptu: Lecz Bog był z nim:

werset: 10
29:
y wyrwał go ze wſzytkich iego vćiſkow: á dał mu
30:
łáſkę y mądrość przed Pháráonem krolem Egipt=
31:
ſkim: y poſtánowił go ſtároſtą nád Egiptem/ y nád
32:
wſzytkim domem ſwoim.

werset: 11Y przyſzedł głod ná wſzyt=
33:
kę źiemię Egiptſką y Chánáneyſką/ y wielki śćiſk: y
34:
nie náydowáli żywnośći Oycowie náſzy.

werset: 12A vſły=
Ggg 3ſzawſzy


strona: 421

Dzieie Rozd: 7.421.
1:
ſzawſzy Iákob iż były zboża w Egipćie/ poſłał oyce
2:
náſze pierwſzy raz:

werset: 13á zá wtorym rázem poználi Io=
3:
zephá bráćia iego/ y oznaymiony był Pháráonowi
4:
narod " iego'.

" Iozephow.G.
werset: 14A Iozeph poſławſzy/ przyzwał oycá
5:
ſwego Iákobá/ y wſzytkiey rodźiny ſwey w śiedmidźie=
6:
śiąt y piąći " duſzách.

" ludziách.N L. K. G. S.
werset: 15Y sſtąpił Iákob do Egiptu:
7:
y vmárł on y oycowie náſzy.

werset: 16Y przenieśieni ſą
8:
do Sychemá/ y położeni ſą w grobie ktory kupił A=
9:
bráhám zá ſummę pieniędzy v ſynow Hemorá ſyná
10:
Sychemowego.

werset: 17A gdy ſię przybliżył czás obietni=
11:
ce ktorą był przyśiągł Bog Abráámowi; rozrodźił
12:
ſię lud y rozmnożył w Egipćie:

werset: 18áż náſtał inny krol
13:
- w Egiptćie'/ ktory nie znał Iozephá.
-G.

werset: 19Ten pod=
14:
chodząc náſz narod/ vtrapił oyce náſze: ták iż muśieli
15:
dźiatki ſwe wymiátáć " áby nie żyły.

" áby ſię nie mnożyli.
werset: 20Tegoż czáſu
16:
národźił ſię Moyzeſz/ y był przyięmny Bogu: ktory
17:
wychowány był trzy mieśiące w domu oycá ſwego.

werset: 21
18:
A gdy był wyrzucony/ wźięłá go corká Pháráono=
19:
wá/ y wychowáłá go ſobie zá ſyná.

werset: 22Y wyćwiczon
20:
był Moyzeſz we wſzelkiey mądrośći Egiptſkiey: y był
21:
możnȳ w mowách y w vczynkách ſwoich.

werset: 23A gdy mu
22:
ſię wypełnił czás czterdźieſcia lat/ przyſzło mu ná myſl
23:
áby náwiedźił bráćią ſwą ſyny Izráelſkie.

werset: 24A wi=
24:
dząc niektorego vkrzywdzonego/ obronił go y pom=
25:
śćił ſię krzywdy onego vtrapionego/ zábiwſzy Egipt=
26:
czyká.

werset: 25A mniemał żeby rozumieli bráćia iego, że
27:
Bog dáie im wybáwienie przez rękę iego: lecz oni tego
28:
nierozumieli.

werset: 26A názáiutrz vkazał ſię im gdy ſię wá
29:
dźili/ y wiodł ie ku pokoiowi/ mowiąc: Mężowie/
30:
bráćiaśćie ſobie: przeczże ſię ſpołu krzywdźićie?

werset: 27Lecz
31:
ten co krzywdźił bliźniego/ odegnał go mowiąc:
32:
Ktoż ćię poſtáwił kśiążęćiem y ſędźią nád námi?

werset: 28
33:
zali mię ty chceſz zábić/ iákoś wczorá zábił Egipt=
34:
czyká?

werset: 29Y vćiekł Moyzeſz zá tą mową: y był przy=
chodniem


strona: 422

Rozd: 7. Apoſtolſkie.422.
1:
chodniem w źiemi Mádyáńſkiey/ gdźie zrodźił dwu
2:
ſynu.

werset: 30A gdy wyſzło lat czterdźieśći/ vkazał ſię mu
3:
ná puſzczy gory Syná ánioł Pánski we krzu ogniá pło=
4:
mieniſtego.

werset: 31Lecz Moyzeſz vyźrzawſzy/ dźiwował
5:
ſię onemu widzeniu. A gdy przyſtępował/ áby ſię przy=
6:
pátrzył/ sſtał ſię do niego głos Páńſki *:

* mowiąc.N L.
werset: 32Iam ieſt
7:
Bog oycow twoich/ Bog Abráámow/ Bog Izáá=
8:
kow/ y Bog Iákobow. A zádrżawſzy Moyzeſz/ nie
9:
śmiał ſię przypátrowáć.

werset: 33Y rzekł mu Pan: Zzuy
10:
boty nog twoich: bo mieyſce ná ktorym ſtoiſz/ ieſt
11:
źiemiá święta.

werset: 34" Widźiałem widząc vtrapienie
" Dobrzem widział. Hebr.

12:
ludu mego ktory ieſt w Egiptćie/ y ſłyſzałem wzdy=
13:
chánie ich/ y sſtąpiłem żebych ie wyrwał. A teraz
14:
chodź/ - á' poślę ćię do Egiptu.
-5 L. G. S.

werset: 35Tegoć Moyzeſzá
15:
ktorego ſię záprzeli/ mowiąc: Ktoż ćię poſtánowił
16:
kśiążęćiem y ſędźią? tegoć Bog kśiążęćiem y odku=
17:
pićielem poſłał " przez rękę ániołá' ktory mu ſię vka=
" przez ániołá. Hebráiſm.

18:
zał we krzu.

Moyzeſz odkupićiel.
werset: 36Tenći ie wywiodł vczyniwſzy cudá y
19:
znáki " w Egiptćie' y w morzu czerwonym/ y ná pu=
" w ziemi Egiptskiey.G.

20:
ſzczy przez czterdźieśći lat.

werset: 37Tenći ieſt Moyzeſz/ kto=
21:
ry powiedźiał ſynom Izráelſkim: Proroká wam
22:
wzbudźi Pan Bog wáſs z bráćiey wáſzey iáko mnie:
23:
- iego ſłucháć będźiećie'.

-G.
werset: 38Tenći ieſt ktory był w
24:
zgromádzeniu ná puſzczy/ z ániołem ktory z nim roz=
25:
mawiał ná gorze Syná/ y z oycy náſzymi: ktory przy=
26:
iął ſłowá żywe áby ie nam dał.

werset: 39Ktoremu niechćieli
27:
być poſłuſzni oycowie náſzy: ále odrzucáli/ y odwra=
28:
cáli ſię ſercem ſwym do Egiptu:

werset: 40mowiąc do Aa=
29:
roná: Vczyń nam bogi ktorzyby ſzli przed námi: á=
30:
bowiem " Moyzeſz on' ktory nas wywiodł z źiemie E=
" Moyzeſsowi onemuN L.

31:
giptſkiey/ niewiemy co mu ſię sſtáło.

werset: 41Y vczynili w
32:
one dni ćielcá/ á ſpráwowáli ofiárę báłwanowi/ y ko=
33:
cháli ſię w dźiełách rąk ſwoich.

werset: 42Y odwroćił ſię Bog
34:
y podał ie ná to áby ſłużyli " zaſtępom niebieſkim': iáko
" to ieſt, gwiazdam niebieskim.
nápiſano


strona: 423

Dzieie Rozd: 7.423.
1:
nápiſano ieſt w kśięgách Prorockich: Zażeśćie mi
2:
zábite y inne ofiáry ofiárowáli ná puſzczy przez czter
3:
dźieśći lat/ domie Izráelſki?

werset: 43Owſzemeśćie przy=
4:
ięli namiot Molochow/ y gwiazdę bogá wáſzeo Rem=
5:
famá/ obrázy ktoreśćie czynili/ ábyśćie im pokłon
6:
czynili. Y záprowádzę was zá Bábilon.

werset: 44Przyby=
7:
tek świádectwá był v oycow náſzych ná puſzczy/ iáko
8:
był rozrządźił - Bog' mowiący do Moyzeſzá; áby gi
-4 L. G. S.

9:
vczynił wedle kſztałtu ktory widźiał.

werset: 45Ktory też
10:
wźiąwſzy wprowádźili oycowie náſzy " z Ieſuſem w
" To ieſt z Ioſuem wodzem po Moyzeſsu ludu Zydowskiego.

11:
ośiádłość Pogánow/ ktore Bog wygnał przed oycy
12:
náſzymi/ áż do dni Dawidowych:

werset: 46ktory nálazł łá=
13:
ſkę v Bogá/ y prośił áby ználazł przybytek Bogu
14:
Iákobowemu.

werset: 47A Sálomon zbudował iemu dom.

werset: 48
15:
Aleć Nawyżſzy nie mieſzka w kośćielech ręką v=
16:
czynionych/ iáko Prorok powiáda:

werset: 49Niebo ieſtći
17:
ſtolicá moiá/ á źiemiá podnożek nog moich. Coż mi
18:
zá dom zbuduiećie mowi Pan? ábo ktore ieſt mieyſce
19:
odpoczynienia mego?

werset: 50Zali ręká moiá tego wſzyt=
20:
kiego nie vczyniłá?

werset: 51
21:
Ludzie twárdego kárku y nie obrzezánych ſerc y v=
22:
ſzu/ wy ſię záwżdy ſprzećiwiaćie Duchowi świętemu:
23:
iáko oycowie wáſzy/ tákże y wy.

werset: 52Ktoregoż z Pro=
24:
rokow nie prześládowáli oycowie wáſzy? y nie pomor=
25:
dowáli tych/ ktorzy przedtym powiedáli o przyſzćiu
26:
tego ſpráwiedliwego? ktoregośćie wy teraz byli zdray
27:
cámi y morderzmi:

werset: 53ktorzyśćie wźięli zakon przez
28:
rozrządzenie ánielſkie/ á nie ſtrzegliśćie go.

werset: 54
29:
A ſłucháiąc tego/ pukáli ſię w ſercách ſwych/ y
30:
zgrzytáli nań zębámi.

werset: 55A będąc pełen Duchá S.
31:
pátrząc pilnie w niebo/ vyźrzał chwałę Bożą/ y Ie=
32:
ſuſá ſtoiącego po práwicy Bożey.

Poćiechá Męczennikow.
werset: 56Y rzekł: Oto
33:
widzę niebioſá otworzone/ á Syná człowieczego ſto=
34:
iącego po práwicy Bożey.

werset: 57A oni krzyknąwſzy głoſem
wielkim/


strona: 424

Rozd: 7. Apoſtolſkie.424.
1:
wielkim/ zátuleli ſobie vſzy/ y rzućili ſię nań iedno=
2:
myślnie.

werset: 58A wyrzućiwſzy - go' z miáſtá/ kámiono=
-G.

3:
wáli: á świádkowie ſkłádli płaſzcze ſwe v nog mło=
4:
dźieńcá ktorego zwano Száwłem.

werset: 59Y kámionowá=
5:
li Szczepaná wzywáiącego á mowiącego: Pánie
6:
Iezu/ przyimi duchá moiego.

werset: 60A klęknąwſzy ná ko=
7:
láná/ záwołał głoſem wielkim/ - mowiąc': Pánie/ nie
-3 L. G.

8:
przyczytay im tego grzechu. Ato rzekſzy/ záſnął *. *
* w Pánu. N L.

9:
A Száweł " zezwalał' ná zámordowánie iego.

" wł: był zezwaláiący Græciſm.

10:
NAVKI Y PRZESTROGI.
11:
Y przenieśieni ſą do Sichemá.) Przenieśienie ćiał ludzi świętych/
Przenieśienie ćiał świętych.

12:
y żądza pogrzebu więcey ná iednym niżli ná drugim mieyſcu/ kto=
13:
rą też y Pátryárchowie święći mieli/ czáſem ma wielkie y ważne
14:
przyczyny. Aug: de cura pro mort: cap: 1. et vltimo.
15:
Ieſt ziemiá świętá.) Ieſli ono okazánie ániołá w oſobie Bożey
Ziemiá święta.

16:
mogło vczynić ono mieyſce y ziemię świętą: do ktorey Moyzeſzo=
17:
wi przyſtąpić ſię nie godziło/ iedno z wielkiemi znáki boiázni y
18:
vczćiwośći: Iákoż dáleko więcey Národzenie Páná Chriſtuſowe
19:
według ćiáłá/ obcowánie y cudá ktore czynił w Zydowſkiey ziemi/
20:
y obecność iego w S. Sákrámenćie/ onę ziemię y wſzytkie ko=
21:
śćioły y ołtarze Chrześćijáńſkie poświęćiłá?
Mieyſcá święte.
Wielka tedy ślepo=
22:
tá ieſt/ gánić to/ y báłwochwálſtwem názywáć/ gdy cześć wyrzą=
23:
dzamy rzeczom ábo mieyſcom pewnym/ względem obecnośći
24:
Bozkiey/ y cudow ná nich/ ábo przez nie vczynionych. O ziemi
25:
świętey czytay Hieronymá: epist: 17. 18. et 27.
26:
Y odwroćił ſię Bog, y podał ie.) Ná ſpráwiedliwe ſkaránie pier=
27:
wſzych grzechow podał ie Bog w vmyſł bezrozumny/ áby czynili
28:
niepráwość/ iáko Páweł o Pogánách mowi.
29:
Nie mieſska w kośćielech.) To mieyſce hæretykowie przywodzą
30:
przećiw ćieleſney bytnośći ćiáłá Chriſtuſowego w naświętſzym
31:
Sákrámenćie y w kośćielech. Aleć tym ſpoſobem mieliby go byli
32:
ze wſzytkich domow y kośćiołow y mieśc wygnáć y wyrzućić/ po=
33:
ki ieſzcze widomie ná ziemi obcował.
Iáko Bog mieſska ábo nie w kośćielech.
Lecz te ſłowá rozumieią ſię
34:
o ſámym Boſtwie: ná przeſtrogę ćieleſnym onym Zydom/ ktorzy
35:
mniemieli/ żeby Pan Bog ták mieſzkał y ták był zámknion y ogár=
36:
nion w ich kośćiele/ iżby gdzie indzie być nie mogł: ábo przyna=
37:
mniey/ żeby żadnych modlitew wyſłucháć/ áni ofiar przyimowáć/
Hhhoprocz


strona: 425

Dzieie Rozd: 7.425.
1:
oprocz ich kośćiołá/ nigdzie indzie nie miał.
Kośćioły potrzebne.
Iáko tedy to miey=
2:
ſce Sákrámentarzom nic nie pomaga: ták áni Nowokrzczeńcom/
3:
ktorzy kośćioły y mieyſcá ná iáwne modlitwy náznáczone ták le=
4:
kce poważáią/ iáko y inne ktore mieyſcá ábo domy poſpolite.
5:
Bo áczći Pan Bog y moc iego żadnym mieyſcem nie ieſt ogár=
6:
nioná: wſzákże dla potrzeby y pożytku náſzego/ chce być od nas
7:
czczon y chwalon ráczey ná świętych mieyſcách/ ná ktorych y wolą
8:
ſwą oznáymuie/ y rozmáite dáry y dobrodzieyſtwá dáie: á niżli ná
9:
inſzych poſpolitych mieyſcách. Bog tedy nie ták mieſzka w ko=
10:
śćielech/ żeby ich potrzebował/ ábo żeby w nich miał być ogár=
11:
niony: áni ták mieſzkał w ſámym kośćiele Sálomonowym/ żeby
12:
kędy indzie wyſłucháć y wſpomágáć nie miał. Wſzákże iáko ieſt
13:
wſzędy/ ták oſobliwie w kośćielech mieſzka: y w nich rychley wy=
14:
ſłuchywa.
15:
Kámionowáli.) Auguſtyn S. piſze o iednym kámieniu/ ktory
16:
odſkoczywſzy od łokćiá S. Szczepaná/ podnieśion był od czło=
17:
wieká wiernego/ y z nápomnienia Bozkiego zoſtáwion w Anko=
18:
nie mieśćie Włoſkim: kędy ná pámiątkę S. Szczepaná kośćioł
19:
zbudowano/ y wiele ſię tám cudow pokazáło.
Kámień Szczepaná S. cudowny.

20:
Pánie, nie przyczytay im.) By ſię był Stephan ták nie modlił/
21:
kośćiołby był nigdy Páwłá nie miał. Lecz dla tego podnieśion
22:
ieſt Páweł/ iż Stephan ku ziemi nákloniony/ był wyſłuchan.
23:
August: ſerm: 1. de S. Stephano.
Modlitwá Sczepanowá Páwłowi pomogłá.
rozdział: 8

24:
ROZDZIAL VIII.
25:
1 W prześládowániu roſproſzeni wſzyścy oprocz Apoſtołow
26:
5 Philip náwroćił wielu w Sámáriey. 9 Y Symoná czárno=
27:
kśiężniká okrzćił. 14 Co vſłyſzawſzy Apoſtołowie/ poſłáli do nich
28:
Piotrá y Ianá. 15 Ná ktorych modlitwę y włożenie rąk bráli Du=
29:
chá świętego. 18 A Symon chcąc pieniądzmi vkupić dawánie
30:
Duchá świętego. 20 Srodze zfukan ieſt od Piotrá. 26 Philip
31:
záś poſłan od ániołá do Eunuchá. 38 Ktorego okrzćiwſzy: 39
32:
od Duchá S. zánieśion do Azotu.
TRZECIA CZESC, o rozſserzeniu kośćiołá po wſsytkiey ziemi Zydowskiey, y Sámáriey.
werset: 1
33:
A
Onegoż dniá wſzczęło ſię wielkie prześládo=
34:
wánie przećiw kosćiołowi ktory był w Ieru=
35:
zalem/ y roſproſzyli ſię wſzyścy po kráinách Iu=
36:
dſkich y Sámáriyſkich/ oprocz Apoſtołow.

werset: 2Y " po=
" wynieśli.G.

37:
grzebli' Szczepaná ludźie bogoboyni/ y vczynili nád
38:
nim " wielkie płákánie.

" To ieſt, zacny obchod pogrzebowy. Hieron. epiſt: 25. et 53. N L S.
werset: 3A Száweł burzył kośćioł:
wchádzá=


strona: 426

Rozd: 8. Apoſtolſkie.426.
1:
wchadzáiąc w domy/ y wywłocząc męże y niewiáſty/
2:
podawał do więźienia.

werset: 4Oni tedy ktorzy byli ro=
3:
ſproſzeni/ chodźili opowiedáiąc ſłowo Boze.

Lekcia we czwartek po Swiątkách.
Zácz: 18.
werset: 5
4:
Lecz " Philip záſzedſzy do miáſtá Samáryiſkiego
5:
opowiadał im Chriſtuſá.

" Ten Philip był ieden z onych śiedmi Diákonow, o ktorych wyż: cap: 6. 5.
werset: 6A rzeſze pilnowáły tego
6:
co Philip powiedał/ iednomyślnie ſłucháiąc/ y wi=
7:
dząc známiona ktore czynił.

werset: 7Abowiem duchowie
8:
nieczyśći/ od wiela tych ktorzy ie mieli/ wychadzáli/
9:
wołaiąc głoſem wielkim.

werset: 7Wiele też powietrzem ru=
10:
ſzonych y chromych byli vzdrowieni.

werset: 8Y było wiel=
11:
kie weſele w onym mieśćie. *

werset: 9
12:
A niektory mąż imieniem Symon/ - ktory' przed
-G.

13:
tym był w onym mieśćie " Czárnokśiężnik'/ zwodząc
" báwiąc ſię náuką czárnokſięską.G.

14:
lud w Sámáriey/powiedaiąc ſię być kim wielkim:

werset: 10
15:
ktorego ſłucháli wſzyścy/ od namnieyſzego/ áż do
16:
nawiętſzego/ mowiąc: Tenći ieſt oná moc Boża
17:
" ktorą zowią wielka'.

" oná wielka.G.
werset: 11A oglądáli ſię nań przeto/ iż
18:
od dawnego czáſu poſzalił ie był " Czárnokśięſtwy
19:
ſwemi'.

" náukámi czárnokśięskimi.9 L. G.
werset: 12A gdy vwierzyli Philippowi opowiedá=
20:
iącemu o kroleſtwie Bożym/ y o imieniu Ieſuſá Ch=
21:
riſtuſá; krzćili ſię mężowie y niewiáſty.

werset: 13Tedy y ſam
22:
też Symon vwierzył: á okrzćiwſzy ſię trwał przy Phi=
23:
lippie. A widząc známioná y mocy wielkie ktore ſię
24:
dźiały/ zdumiewał ſię dźiwuiąc.

Lekcya we Wtorek Swiąteczny.
werset: 14
25:
A vſłyſzawſzy Apoſtołowie ktorzy byli w Ieru=
26:
zálem/ iż Sámária przyięłá ſłowo Boże; poſłáli do
27:
nich Piotrá y Ianá.

Piotr częſto bierze zá towárzyſsá Ianá, iż pánienſtwo ieſt miłe kośćiołowi.Arator apud Bedam in Act. Apoſt.
werset: 15Ktorzy gdy przyſzli/ modlili
28:
ſię zá nimi/ áby wźięli Duchá świętego.

werset: 16Abowiem
29:
ieſzcze nie przyſzedł był ná żadnego z nich: ále tylko
30:
okrzczeni byli w imię Páná Ieſuſowe.

werset: 17Tedy ná nie
31:
wkłádáli ręce/ y bráli Duchá świętego. *

VIII.
Piotr potwierdza Sámárytany.
Zácz: 19.
werset: 18
32:
A vyźrzawſzy Symon/ że przez wkłádánie rąk
33:
Apoſtolſkich był dawan Duch święty; przynioſł im
34:
pięniądze/

werset: 19mowiąc: Dayćie mi też tę moc; áby ten
Hhh 2ná ktore=


strona: 427

Dzieie Rozd: 8.427.
1:
ná ktoregobychkolwiek ręce włożył/ wźiął Duchá S.

werset: 20
2:
Lecz Piotr rzekł do niego: Pieniądze twe niech z
3:
tobą będą ná zginienie: żeś mniemiał iżby dar Boży
4:
miał być zá pięniądze nábywány.

werset: 21Nie maſz " w rze=
5:
czy tey' cząſtki áni dźiału: bowiem ſerce twe nie ieſt
" wł: w tym słowie Hebr.

6:
proſte przed Bogiem.

werset: 22Pokutuyże tedy zá tę złość
7:
twoię: á proś Bogá/ áwabyć było odpuſzczone to v=
8:
myślenie ſercá twego.

Oto grzech vmysłem tylko popełniony.
werset: 23Abowiem ćię widzę być w
9:
gorzkośći żołći/ y związániu niepráwośći.

IX.
Piotr pierwſzego hæretyká potępia.
werset: 24A od=
10:
powiedźiawſzy Symon rzekł: Modlćie ſię wy zá mną
11:
do Páná/ áby ná mię tákiego nic nie przyſzło cośćie
12:
powiedźieli.

werset: 25A ták oni świádectwo wydawſzy y o=
13:
powiedźiawſzy ſłowo Páńſkie/ wroćili ſię do Ieruzá=
14:
lem: y w wielu " kráinách' Sámárytáńſkich Ewán=
" miáſteczkáchG.

15:
gelią opowiedáli.

Lekcya we czwartek po Wielkieynocy.
werset: 26
16:
Lecz ánioł Páńſki mowił do Philippá/ rzekąc:
17:
Wſtań á idź ku południowi/ ná drogę ktora od Ieru=
18:
zálem bieży ku Gáźie/ ktora ieſt ſpuſtoſzáła.

Zácz: 20.
werset: 27Y w=
19:
ſtawſzy ſzedł. A oto mąż Aethyopiánin Rzezániec mo
20:
żny Kándaki krolowey Aethyopſkiey/ ktory był przelozonym
21:
nád wſzytkimi ſkárby iey/ przyiechał był modlić
22:
ſię do Ieruzálem:

werset: 28y wracał ſię śiedząc ná woźie
23:
ſwym/ á czytáiąc Izáiaſzá Proroká.

werset: 29Y rzekł duch
24:
Philippowi: Przyſtąp/ á przyłącz ſię do wozu tego.

werset: 30
25:
A przybiegſzy Philip/ vſłyſzał go czytáiącego Izái=
26:
aſzá Proroká/ y rzekł: Rozumieſzże co czytaſz?

werset: 31A on
27:
rzekł: A iákoż rozumieć mogę/ " ieſli mi kto nie po=
28:
każe'? Y prośił Philippá/ áby wſtąpiwſzy wśiadł do
29:
niego.

" ieśli mi kto do rozumienia przewodnikiem nie będzie.G.
Piſmo S. bez wykłádu trudne. Czytay Hieronymá S. in epi: ad Paulinum, ktorą kládą ná początku Bibliey.
werset: 32A mieyſce piſmá ktore czytał/ to było: Iá=
30:
ko owcá ná zábićie wiedźion ieſt: á iáko báránek bez
31:
głoſu przed tym ktory go ſtrzyże; ták " nie otworzył'
32:
vſt ſwoich.

" nie otwarzaG.
werset: 33W vniżeniu iego ſąd * podnieśion ieſt:
* iego.G.

33:
A rodzay iego kto wypowie? ábowiem z źiemie zgłá=
34:
dzony będźie żywot iego.

werset: 34A odpowiedźiawſzy Rze=
zániec


strona: 428

Rozd: 8. Apoſtolſkie.428.
1:
zániec Philippowi rzekł: Proſzę ćię o kimże to Pro=
2:
rok mowi? ſamli o ſobie/ czyli o kim innym?

werset: 35A Phi=
3:
lip otworzywſzy vſtá ſwe/ począwſzy od tego piſmá/
4:
opowiedał mu Ieſuſá.

werset: 36A gdy dáley iecháli w drogę/
5:
przyſzli nád iednę wodę: tedy rzekł Rzezániec: Oto
6:
wodá. Coż mi ieſt ná przeſzkodźie ábych nie był okrz=
7:
czon?

werset: 37Y rzekł Philip: Ieſli wierzyſz ze wſzytkiego
8:
ſercá/ wolnoć. A odpowiedźiawſzy rzekł: Wierzę/ iż
9:
Ieſus Chriſtus ieſt Syn Boży.

werset: 38Y kazał ſtánąć wo=
10:
zowi: y wſtąpili obádwá w wodę/ Philip y Rzezá=
11:
niec: y okrzćił go.

werset: 39A gdy wyſzli z wody/ Duch Bo=
12:
ży porwał Philippá/ y nie widźiał go więcey Rzezá=
13:
niec: ále iechał ſwą drogą/ weſeląc ſię.

werset: 40A Philip áz
14:
w Azoćie ieſt ználeźion: á przechodząc po wſzytkich
15:
mieyſcách opowiedał Ewángelią/ áż przyſzedł do
16:
Cezáriey. *


17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Ludzie bogoboyni.) Iáko tu Szczepan S. z wielkim nabożeń=
19:
ſtwem był pogrzebiony: ták nie mnieyſze nabożeńſtwo ludzi Chrze=
20:
śćijáńſkich pokazáło ſię w nálezieniu y przenieśieniu tegoż ćiáłá
21:
iego: y działy ſię cudá niezliczone we wſzytkich kośćiołách iemu
22:
poświęconych: iáko świádczy August: lib: 22. de ciuit: Dei
23:
cap: 8. Et in ſermonib: de S. Stephano.
Cudá przez reliquiæ Szczepaná S.

24:
Posłáli do nich Piotrá.)
VIII.
Piotrowe przodkowánie.
Dármo ſtąd chcą dowieść odſzczepień=
25:
cy/ że Piotr nie był głową y kśiążęćiem Apoſtołow/ przeto iż był z
26:
Ianem poſłan od inſzych Apoſtołow. Bo to Ariáńſki dowod:
27:
ktorym oni Syná Bożego y Duchá S. czynili mnieyſzym niżli
28:
Oćiec: iż Syn y Duch ś. bywa poſłan od Oycá. Ktory dowod/
29:
kiedyby co ważył/ tedyby Piotr S. muśiał być mnieyſzym ze wſzy=
30:
tkich Apoſtołow. Lecz nie záwſze więtſzy mnieyſzego poſyłá: ále
31:
częſtokroć y rowny rownego/ y mnieyſzy więtſzego. Herod po=
32:
ſłał Mędrce do Bethleem/ nád ktorymi żadney zwierzchnośći nie
33:
miał. Lud Zydowſki poſłał Phineeſá kápłaná nawyżſzego do
34:
Rubenitow y Gádytow/ choćia nawyżſzy kápłan práwem Bożym
35:
miał zwierzchność y przełożeńſtwo náde wſzytkim ludem. Chrze=
36:
śćijánie ktorzy byli w Antyochiey/ poſłáli Páwłá y Bárnábaſzá
37:
do Hieruzálem/ rádzić ſię Apoſtołow. Ták tu Apoſtołowie po=
Hhh 3ſłáli Pio=


strona: 429

Dzieie Rozd: 8.429.
1:
ſłáli Piotrá y Ianá do Sámárytanow/ rádząc im/ y proſząc ich/
2:
áby to vczynili: iż bárzo wielka rzecz byłá/ on lud odſzczepieńſki
3:
w wierze vgruntowáć. A iż to właſny vrząd był Piotrá ś. iáko pá=
4:
ſterzá nawyżſzeo/ áby on napierwey ták Pogánom iáko y Sámá=
5:
rytanom nie tylko kośćielne drzwi otworzył/ ále też kluczmi ſobie
6:
poruczonemi niebo im odemknął/ ſkądby Duch ś. ná nie sſtąpił.
7:
Tedy ná nie wkładáli ręce.) Oto rąk wkłádánie/ ktorym po
8:
krzćie dan bywa Duch święty/ ſámym Apoſtołom/ iáko dziś Bi=
9:
ſkupom/ było dozwolone. O czym Cyprian Biſkup y męczennik
10:
S. ták piſze:
Bierzmowánie.
Iż Sámárytanowie od Philippá Diákoná praw=
11:
dziwy krzeſt byli wzięli/ przetoż ich znowu krzćić było nie potrzebá.
12:
Ale tylko czego im nie doſtawáło/ tego Piotr y z Ianem dołożył/
13:
áby modlitwę zá nie vczyniwſzy/ y rękę włożywſzy/ Duch S. był
14:
im vżyczony. Co ſię y teraz v nas dzieie: że ty ktore krzczą w ko=
15:
śćiele/ do Biſkupow przywodzą/ á przez ich modlitwę y ręki wkłá=
16:
dánie Duchá S. doſtáią y znákiem Páńſkim bywáią doſkonáli.
Krzyzmo S.

17:
To Cyprian ś. A choć tu piſmo ś. krzyżmá nie wſpomina: wſzák=
18:
że to ieſt pewna/ iż od ſámych czáſow Apoſtolſkich/ wierni iuż o=
19:
krzczeni/ przy potwierdzániu ábo bierzmowániu krzyżmem świę=
20:
tym ná czele bywáli pomázáni. O czym tenże Cyprian ś. świád=
21:
czy temi ſłowy: Trzebá też pomázáć tego ktory ieſt okrzczony:
22:
áby przyiąwſzy krzyżmo/ to ieſt pomázánie/ mogł być pomázáńcem
23:
Bozym/ y mieć w ſobie łáſkę Chriſtuſową. Lecz Sákráment
24:
Ciáłá Páńſkiego y oley ktorym okrzczone pomázuią/ ná ołtarzu
25:
bywa poświącány. A Tertullian ſtárodawny Doktor/ wſzytkie
26:
ceremonie bierzmowánia wyráził temi ſłowy: Ciáło námázuią/
27:
áby duſzá byłá poświęconá: Ciáło żegnáią (znákiem krzyżá S.)
28:
áby duſzá byłá vmocnioná: Ciáło rąk wkłádániem nákrywáią/
29:
áby duſzá duchem oświeconá byłá. Nákoniec ten Sákráment
30:
bierzmowánia/ iáko Auguſtyn S. mowi: Nie mniey święty ieſt/
31:
iedno iáko y ſam krzeſt: ktorego kośćioł S. Kátholicki záwſze v=
32:
żywał. ſámi tylko hæretykowie Nowácyanowie im gárdzili. A
33:
Donátyſtowie/ iáko Optatus piſze/ Krzyżmo ś. w ámpułce śklá=
34:
ney wyrzućili: ktora cudem Bożym zoſtáłá nie ſtłuczona.
35:
Y bráli Duchá S.) Wzięlić byli pierwey Duchá S. ná krzćie/
36:
ná grzechow odpuſzczenie y poświęcenie: ále teraz ná potwier=
37:
dzeniu ábo bierzmowániu wzięli znowu Duchá S. ná vmocnie=
38:
nie. O czym ták Melchiádes S. Papież nápiſał máło nie przed
39:
trzynaśćie ſet lat:
Duch S. ná bierzmowaniu.
Ná krzćie bywamy odrodzeni/ ku żywotowi:
40:
á po krzćie przez ten Sákráment bywamy pośileni ná woynę.
41:
Ná krzćie bywamy omywáni/ á tym po krzćie bywamy vtwierdze=
ni: áby


strona: 430

Rozd: 8. Apoſtolſkie.430.
1:
ni: áby przy odrodzonych był Duch Swięty ſtrożem/ opiekunem
2:
y poćieſzyćielem.
Symonowe kacerſtwo.

3:
Przyniosł im pieniądze.) Ten Symon czárnokśiężnik/ iáko Ire=
4:
næus S. y inni ſtárzy Doktorowie świádczą/ był napierwſzy hæ=
5:
retyk/ y oćiec wſzytkich innych po ſobie hæretykow: ktory vczył/ iż
6:
ſámá wiárá/ bez dobrych vczynkow y żyćia pobożnego/ doſyć ieſt
7:
ku zbáwieniu. Ten też napierwſzy chćiał ſię Biſkupſtwá pienię=
8:
dzmi dokupić. Abowiem chćiał mieć moc dawánia Duchá S.
9:
przez wkłádánie rąk/ ktora ieſt moc Biſkupom właſna. Y od nie=
10:
go świętokupſtwo (ktory ieſt wielki á ſtráſzny grzech iáko tu wi=
11:
dziemy) Symonia ieſt názwáne.
Symonia.

12:
Pokutuyże tedy.) Oto widziſz iáko okrzczonym pokutá po ćię=
13:
ſzkich grzechách ieſt potrzebna. A tu obácz dziwną rádę Bozką/
14:
że przeto chćiał/ áby Piotr S. kśiążę Apoſtolſkie do Sámáriey
15:
był poſłány;
Pokutá.
áby napierwſzego hæretyká/ záraz ná początku zgro=
16:
mił y potępił: Czym pokazał/ iż to ieſt vrząd Piotrá (iáko przed=
17:
nieyſzego ſtrożá prawdy) hæretyki náprzećiw Kátholickiey wierze
18:
powſtawáiące/ y błędy ich/ zwierzchnośćią Apoſtolſką potępiáć.
IX.
Piotrowe przodkowanie.

19:
Awabyć było odpuſsczone.) Nie rzekł iáko dziś Ewángelikowie:
20:
Tylko wierz/ á vfay mocno że tobie ſą grzechy odpuſczone/ tedyć
21:
pewnie będą odpuſzczone: ále pod wątpieniem mowi:
Pewność Hæretycka o grzechow odpuſsczeniu.
Abyś
22:
wiedział/ że nie ládá pokuty potrzebá po zgrzeſzeniu ná odpuſzcze=
23:
nie grzechow: á iż trzebá człowiekowi ſtać w boiázni/ y obáwiáć
24:
ſię áby ſnadz nie był godzien wyſłuchánia/ y otrzymánia Bozkie=
25:
go miłosierdzia. A ſtąd też znáć iáko ćięſzki grzech ieſt święto=
26:
kupſtwo: to ieſt przedawánie ábo kupowánie vrzędow/ docho=
27:
dow/ y innych rzeczy duchownych.
Swiętokupſtwo.

28:
Modlćie ſię wy zá mną.) Ten Arcyhæretyk więtſzą znáiomość
29:
miał prawdziwey religiey/ niżli dziś máią Ewángelikowie. Bo
30:
znał iż Apoſtołowie przez wkłádánie rąk (to ieſt przez Sákráment
31:
bierzmowánia) y ſámi dawáli Duchá S. y ná inne tęż moc wle=
32:
wáć mogli. Wierzył nád to/ że przez ich modlitwę y rozgrzeſzenie
33:
mogł otrzymáć Duchá S. Náwet choć oſtrze od Apoſtołow był
34:
zfukány/ iednák nie bluznił przećiwko im/ iáko dziś Ewángeliko=
35:
wie/ ále pokornie prośił odpuſzczenia.
Hæretycy nád Symoná czárnokśiężniká gorſsy.

36:
Przyiechał modlić ſię do Ieruzálem.) Obácz/ iż ten zacny mąż
37:
nie dármo przyiáchał był ná odpuſt do kośćiołá Ierozolimſkiego.
38:
Skąd widzimy/ iż rzecz ieſt dobra y Bogu przyięmna/ z domow
39:
ſwych ná mieyſcá święte y nabożne chodzić.
Odpuſty.

40:
A rodzay iego.) To ieſt/ iáko Hieronym S. Leo wielki y Do=
Národzenie. przedwieczne Chriſtuſowo.
ktorowie.


strona: 431

Dzieie. Rozd: 9.431.
1:
ktorowie poſpolićie wſzyścy wykłádáią/ národzenie iego/ ták ono
2:
przedwieczne z Oycá/ iáko y to docześne z mátki/ ieſt niewyſłowio=
3:
ne. Fáłſzuiąć te ſłowá Brzeſzczánie/ Budny y Czechowic/ chcąc
4:
wyniſzczyć ten wykład powſzechny o niedośćigłym národzeniu
5:
Páná Chriſtuſowym/ ktorym ſię z Oycá przed wieki rodzi. Aleć
6:
ſłuſzniey wierzyć Hieronymowi (iáko ſtárſzemu y w piśmiech S.
7:
y w ięzykách dobrze biegleyſzemu) iż nie rzekę wſzytkiemu kośćioło=
8:
wi; niż Budnemu ábo Czechowicowi nieſzczęſnemu.
9:
Y okrzćił go.)
Ceremonie krztu S.
Mylą ſię hæretycy/ odrzucáiąc ceremonie krztu
10:
S. prze to/ iż tu Lukaſz S. nic o nich nie wſpomina: iáko y krzy=
11:
żmo S. odrzucáiąc/ iż tylko rąk wkłádánie wſpomina. Ale niech
12:
ſłucháią co o tym Auguſtyn S. piſze: Mowiąc Lukaſz S. iż go
13:
Philip okrzćił/ chćiał ábyſmy rozumieli/ iż y te wſzytkie ceremonie
14:
wypełnił/ ktorych choćia piſmo dla krotkośći zámilczáło/ wſzákże
15:
z porządku trádyciey wiemy że máią być wypełnione. Iáko y w
16:
tym co nápiſano/ iż Philip Rzezáńcowi Ewángelią opowiádał:
17:
nic wątpić nie mamy że go náuczył y tego co należy do żyćia y o=
18:
byczáiow tego ktory w Páná Ieſuſá wierzy. Boć to ieſt Ewán=
19:
gelią Chriſtuſowę opowiedáć: nie tylko vczyć co trzebá wierzyć
20:
o Chriſtuśie ále też co ma záchowáć ten ktory przyſtáie do ſpołe=
21:
cznośći kośćiołá Chriſtuſowego.
Ewángelia vczy y wierzyć y czynić.
rozdział: 9

22:
ROZDZIAL IX.
23:
1 Száwłá prześládowce dziwne náwrocenie. 9 Poſt iego przez
24:
trzy dni. 10 Anániaſz poſłány od Bogá do niego. 18 Okrzczo=
25:
ny Páweł. 20 Począł w Dámáſzku mocno dowodzić/ iż Ieſus ieſt
26:
Chriſtus. 24 A gdy go prze to Zydowie zábić chćieli: 25 Spuſzczon
27:
był od vczniow przez mur w koſzu. 27 Ktorego Bárnábás w Ie=
28:
ruzálem przywiodł do Apoſtołow. 29 Skąd potym/ dla tych kto=
29:
rzy go chćieli zábić/ poſłan był do Tárſu. 33 Piotr w Lidzie vzdra
30:
wia Eneaſzá páráliżowátego. 38 Y w Ioppie Tábithę wſkrzeſza.
Lekcia w dzień náwrocenia Páwlá S.
Záczá: 21.
werset: 1
31:
A
Száweł dycháiąc ieſzcze groźbámi y morder=
32:
ſtwem przećiw vczniom Páńſkim; przyſzedſzy
33:
do Arcykápłaná/

werset: 2prośił v niego liſtow do
34:
Dámáſzku do bożnic: iż ieſliby ktore ználazł " tey dro=
" tey wiáry. Hebráiſm.

35:
gi, męże y niewiáſty/ áby ie związáne przywiodł do Ie=
36:
ruzálem.

werset: 3A gdy iechał: sſtáło ſię gdy był bliſko
37:
Dámáſzku/ że ſprędká oświećiłá go świátłość z nie=
bá. A


strona: 432

Rozd: 9. Apoſtolſkie.432.
bá.

werset: 4A padſzy ná źiemię/ vſłyſzał głos mowiący do
1:
śiebie: Száwle/ Sáwle/ przecz mię prześláduieſz?

werset: 5
2:
Y rzekł: Ktoś ty ieſt Pánie? " A on'/ Iam ieſt Ie=
" A Pan rzekłG.

3:
ſus/ ktorego ty prześláduieſz: Trudno tobie przećiw
4:
ośćieniowi wierzgáć.

werset: 6A drżąc y zdumiewáiąc ſię
5:
rzekł/ Pánie co chceſz ábych czynił? A Pan do nie=
6:
go/ Wſtań á idź do miáſtá/ á tám ći powiedzą co bę=
7:
dźieſz miał czynić.

werset: 7A mężowie ktorzy z nim byli w
8:
drodze/ ſtánęli zdumiawſzy ſię: " głos w prawdźie ſły=
9:
ſząc/ lecz żadnego nie widząc.

" Rozumiey głos Páwłow, nie Chriſtuſow. Dzie: 22. 9.
werset: 8Y wſtał Száweł z
10:
źiemie/ á otworzywſzy oczy nic nie widźiał. A prowá=
11:
dząc go zá ręce/ wwiedli do Dámáſzku.

werset: 9Y był trzy
12:
dni nie widząc; y nie iadł áni pił.

werset: 10A vczeń niekto=
13:
ry był w Dámáſzku imieniem Anániaſz/ y rzekł Pan
14:
do niego w widzeniu: Anániaſzu. A on rzekł: Otom
15:
ia Pánie.

werset: 11A Pan ku niemu: Wſtań/ á idź ná vlicę
16:
ktorą zowią Proſtą: á ſzukay w domu Iudowym
17:
Száwłá imieniem Tárſenczyká: ábowiemći ſię oto
18:
modli.

werset: 12(A widźiał * mężá Anániaſzá imieniem wchodząceo
* w widzeniu.G.

19:
y " ręce nań wkładáiącego/ áby przeyźrzał.)
" rękęG.

werset: 13
20:
Y odpowiedźiał Anániaſz: Pánie/ ſłyſzałem od wie=
21:
la ich o tym mężu/ iáko wiele złego czynił świętym
22:
twym w Ieruzálem:

werset: 14y tuć ma moc od Arcykápła=
23:
now wiązáć wſzytkie " ktorzy wzywáią imieniá twe=
24:
go.

" ktorzy ćię chwalą. Hebr.
werset: 15A Pan rzekł do niego: Idźże/ ábowiem ten
25:
mi ieſt naczyniem wybránym: áby nośił imię moie
26:
przed narody y krolmi y ſyny Izráelſkimi.

werset: 16Bo mu
27:
ia vkażę/ iáko wiele potrzebá mu ćierpieć dla imie=
28:
niá mego.

werset: 17Y poſzedł Anániaſz/ y wſzedł w dom: á
29:
włożywſzy nań ręce rzekł: Száwle bráćie/ Pan mię
30:
poſłał Ieſus/ on ktoryć ſię vkazał w drodze ktorąś
31:
ſzedł: ábyś przeyźrzał/ á był nápełnion Duchem ſwię=
32:
tym.

werset: 18A nátychmiaſt ſpádły z oczu iego iáko łuſki/
33:
y przeyźrzał *: á wſtawſzy okrzczon ieſt.
* zárázemG.

IiiA wźiąwſzy


strona: 433

Dzieie Rozd: 9.433.
Zácz: 22.
werset: 19
1:
A wźiąwſzy pokarm pośilił ſię. Y był * z vczniá=
* Száweł.G.

2:
mi ktorzy byli w Dámáſzku przez kilká dni.

werset: 20A ná=
3:
tychmiast " wſzedſzy do bożnic/ opowiedał' " Ieſuſá' że
" w bożnicách opowiedał.8 L. G. S.
" ChriſtuſáG.

4:
ten ieſt Synem Bożym.

werset: 21Y zdumiewáli ſię wſzyścy
5:
ktorzy go ſłucháli/ y mowili: Izali nie ten ieſt ktory
6:
burzył w Ieruzálem te/ ktorzy wzywáli tego imieniá:
7:
y tu był ná to przyſzedł/ áby ie powiązawſzy wiodł do
8:
Arcykápłanow?

werset: 22A Száweł zmacniał ſię tym wię=
9:
cey/ y záwſtydzał Zydy/ ktorzy mieſzkáli w Dámáſzku/
10:
dowodząc iż ten ieſt Chriſtus. *

werset: 23
11:
A gdy ſię wypełniło dni niemáło/ vrádźili ſpo=
12:
lnie Zydowie/ áby go zábili.

werset: 24Lecz oznaymiono Szá=
13:
włowi zdrády ich. A ſtrzegli v bran we dnie y w
14:
nocy áby go zábili.

werset: 25Ale vczniowie * wźiąwſzy go w
* iego.N L.

15:
nocy/ przez mur wypuśćili - go'/ ſpuśćiwſzy w koſzu.
-G.

werset: 26
16:
A gdy przyſzedł * do Ieruzálem/ kuśił ſię przyłączyć
* SzáwełG.

17:
do vczniow: ále ſię go wſzyścy bali/ nie wierząc żeby
18:
był vczniem.

werset: 27Lecz Bárnábaſz wźiąwſzy go przy=
19:
wiodł do Apoſtołow: y oznaymił im iáko w drodze
20:
widźiał Páná; á iż mowił do niego: Y iáko w Dá=
21:
máſzku beſpiecznie mowił w imię Ieſuſowe.

werset: 28Y był
22:
w Ieruzálem " towárzyſząc z nimi'/ á beſpiecznie ſo=
wł:wchodząc y wychodząc. Hebr.

23:
bie poczynáiąc w imię Páná Ieſuſowe.

werset: 29Y mowił - z
- G.

24:
Pogány'/ y gadał ſię z " Greki": á oni ſię ſtáráli iákoby
" z Zydy Græczynámi wyż: 6.

25:
go zábić.

werset: 30Czego dowiedźiawſzy ſię bráćia/ odpro=
26:
wádźili go do Cezáriey/ y odeſłáli do Tárſu.

werset: 31Ták
27:
tedy " kośćioł' po wſzytkiey Iudſkiey źiemi y Gálileiey
" kośćioły miáły pokoy y budowáły ſięG.

28:
y Sámáriey miał pokoy/ y budował ſię chodząc w
29:
boiáźni Páńſkiey/ á poćiechą Duchá świętego był
30:
nápełniony.

Záczá: 23.
werset: 32
31:
Y sſtáło ſię iż Piotr gdy obchodźił wſzytkie/ przy=
32:
ſzedł tez do ſwiętych ktorzy mieſzkáli w Liddźie.

X.
Piotr iáko zwierzchni páſterz, obchodzi wſsytki.
werset: 33Y ná
33:
lazł tám człowieká niektorego imieniem Eneaſzá od
34:
ośmi lat ná łożu leżącego/ ktory był ruſzony powie=
trzem.


strona: 434

Rozd: 9. Apoſtolſkie.434.
1:
trzem.

werset: 34Y rzekł mu Piotr: Eneaſzu/ " niech ćię v=
" vzdrawia ćię5 L. G. S.

2:
zdrowi' - Pan' Ieſus Chriſtus: wſtańże a posćiel ſo=
-G.

3:
bie. Y nátychmiaſt wſtał.

werset: 35Y patrzyli nań wſzyścy
4:
ktorzy mieſzkali w Liddzie y w Saronie: ktorzy ſię
5:
tez náwroćili do Páná.

werset: 36
6:
A byłá w Ioppie niektora vczenniczká imieniem
7:
Tábithá/ ktora wyłożywſzy zowie ſię Dorká. Tá byłá
8:
pełna dobrych vczynkow y iáłmużn ktore czyniłá.

Dorká, po Polsku Sárná.
werset: 37
9:
Y sſtáło ſię w one dni/ że zániemogſzy vmárłá.
10:
Ktorą omyſzy położyli ná ſali.

werset: 38A iż Liddá byłá
11:
blizko Ioppy/ vczniowie vſłyſzawſzy że był Piotr w
12:
niey; poſłáli do niego dwu mężow/ proſząc áby ſię nie
13:
lenił przyść do nich.

Omywánie ćiał vmárłych.
werset: 39A wſtawſzy Piotr ſzedł z nimi:
14:
ktorego gdy przyſzedł wwiedli ná ſalę. Y obſtąpiły
15:
go wſzytki wdowy płaczące/ y vkázuiące - mu' ſuknie
-G.

16:
y płaſzcze/ ktore im robiłá * Dorká.
* z nimi będąc.G.

werset: 40A wygnawſzy
17:
wſzytkie Piotr/ poklęknąwſzy ná koláná modlił ſię: á
18:
obroćiwſzy ſię do ćiáłá rzekł: Tábitho wſtań. A oná
19:
otworzyłá oczy ſwoie/ y vyźrzawſzy Piotrá/ vśiádłá.

werset: 41
20:
A podawſzy iey rękę/ podnioſł ią. A wezwawſzy ſwię=
21:
tych y wdow/ oddał ią żywą.

werset: 42Y rozſławiło ſię to po
22:
wſzytkiey Ioppie: y wiele ich vwierzyło w Páná.

werset: 43
23:
Y sſtáło ſię że on wiele dni mieſzkał w Ioppie/ v
24:
niektorego Symoná gárbárzá.


25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
Száwle Száwle.) A gdzież ſą ći/ mowi Auguſtyn S. ktorzy zwy=
27:
kli wołáć/ iż wolno ieſt wierzyc ábo nie wierzyć? komu kiedy Chri=
28:
ſtus gwałt vczynił? kogo przymuśił?
Hæretycy máią być przymuſzáni.
Oto máią Páwłá Apoſto=
29:
łá: niechay vznáią w nim Chriſtuſá pierwey przymuſzáiącego/ á
30:
potym vczącego: pierwey bijącego/ á potym ćieſzącego. Dziw=
31:
na rzecz/ iáko ten ktory karániem ćieleſnym do Ewángeliey przy=
32:
ſzedł z przymuſzenia/ więcey niżli oni wſzyścy ktorzy ſámym ſło=
33:
wem powołáni byli/ w Ewángeliey prácował. Przeczżeby tedy
34:
kośćioł przymuſzáć nie miał ſtráconych ſynow áby ſię náwroćili;
35:
ponieważ ſynowie ſtráceni przymuśili drugich áby záginęli? Iza=
Iii 2li pilnośći


strona: 435

Dzieie Rozd: 9.435.
1:
li pilnośći páſterſkiey nie należy/ błędne owce/ ieſli ſię ſprzećiwiá=
2:
ią/ ſtráchem biczow ábo też y bićiem y boleśćią przywieść do ow=
3:
czárnie Páńſkiey? To poty Auguſtyn.
4:
Száwle Száwle.) Hæretykowie/ ktorzy ták Chriſtuſá w niebie
5:
záwieráią/ żeby nigdzie indzie być nie mogł áż do dniá ſądnego/
6:
co tu odpowiedzą/ gdy ich zopytamy; kędy był Pan Chriſtus/ kie=
7:
dy ſię tu Páwłowi ná drodze vkazał y mowił z nim?
Chriſtus ná niebie záras y ná ziemi.

8:
Száwle bráćie.) Oto y ſam Páweł/ choć z niebá od Bogá po=
9:
wołány y náuczony/ wſzákże poſłan ieſt do człowieká/ dla przyięćia
10:
S. Sákrámentow/ y do przyłączenia do kośćiołá. August: de
11:
doctr: Christ: lib: 1.in Proem.
Vrząd kośćielny.

12:
Ták tedy kośćioł.) Pátrz iáko ſię iuż kośćioł widomie rozmna=
13:
ża y rozſzerza po świećie/ máiąc/ y w pośrzod ćięſzkiego prześlá=
14:
dowánia/ poćiechę Duchá S.
Kośćioł widomy y ſseroki.

15:
Gdy Piotr obchodził wſsytkie.) Ná to mieyſce S. Chryſoſtom
16:
ták piſze: Iáko hetman w woyſzce/ obchodząc opátrował ktora
17:
część byłá vſzykowána/ ktora ozdobiona/ ktoraby potrzebowáłá
18:
przyſzćia iego. Pátrz iákoć wſzędy obchodzi y wſzędy pierwſzym
19:
ieſt. Kiedy miano obráć Apoſtołá/ ten był pierwſzym: kiedy Zy=
20:
dom mowić/ iż Apoſtołowie nie pijáni byli: kiedy vzdrowić chro=
21:
mego: kiedy kázáć/ ten przed inſzemi ieſt: kiedy czynić przećiw
22:
kśiążętom: kiedy przećiw Anániaſzowi: kiedy od ćieniá były v=
23:
zdrawiánia/ tedy ten był. rć.
X.
Piotrowe przodkowánie.

24:
Przyſsedł też do świętych.)
Chrześćiánie święći.
To ieſt do Chrześćijánow/ ktore pi=
25:
ſmo świętymi názywa/ iż ſą poświęceni ná krzćie/ áby świątobli=
26:
wie y ſpráwiedliwie żyli.
27:
Pełná dobrych vczynkow.) Pátrz iáko ſą pomocne iáłmużny y
28:
vczynki dobre: y iáko ſię rośćiągáią y do przyſzłego żywotá.
Iáłmużny y po śmierći pomocne.

29:
Y obſtąpiły go wſsytkie wdowy.) Modlitwy tych ktorym iáł=
30:
mużny dawamy/ wiele nam pomoc mogą/ y po śmierći náſzey.
31:
Bo ieſli tu żywot ten docześny otrzymáły: dáleko nam więcey
32:
mogą pomoc do otrzymánia Bozkiego miłośierdzia/ y odpuſzcze=
33:
nia mąk czyścowych.
rozdział: 10

34:
ROZDZIAL X.
35:
1 Korneliuſz Setnik z roſkazánia ánielſkiego poſyła po Pio=
36:
trá. 11 Ktory widzeniem prześćierádłá z niebá ſpuſzczonego ná=
37:
pomniony/ że y Pogáni do łáſki Ewángeliey mieli być przypu=
38:
ſzczeni. 25 Przyſzedł do niego. 27 A gdy ná wſzytki ktorzy ſłuchá=
39:
li ſłowá iego: 44 Sſtąpił Duch S. 47 Kazał ie pokrzćić.
CZWARTA CZESCma w ſobie rozſserzenie kośćiołá do Pogánow.
A w Cezá=


strona: 436

Rozd: 10. Apoſtolſkie.436.
Zácz: 24.
werset: 1
1:
A
W Cezáriey był mąż niektory imieniem Kor=
2:
neliuſz/ Rotmiſtrz roty ktorą zwano Włoſką:

werset: 2
3:
pobożny y boiący ſię Bogá ze wſzytkim do=
4:
mem ſwym/ czyniący iáłmużny wielkie ludźiom: á
5:
Bogu ſię záwżdy modlący.

werset: 3Ten widźiał iáwnie w
6:
widzeniu/ około dźiewiątey godźiny ná dźień/ ániołá
7:
Bożego wchodzącego do śiebie/ y mowiącego iemu;
8:
Korneliuſzu.

werset: 4A on nań pilnie pátrząc/ á przeſtrá=
9:
ſzony będąc/ rzekł: " Ktoś ieſt' Pánie? Y rzekł mu:
" Co ieſt.G.

10:
" Modlitwy y iáłmużny twoie wſtąpiły ná pámięć
11:
przed Bogiem.

" To ieſt, wſpomniał Pan Bog ná modlitwy y iáłmużny twoie. Hebráiſm.
werset: 5A teraz pośli męże do Ioppy/ á przy
12:
zow Symoná nieiákiego co go zową Piotrem.

werset: 6Ten
13:
ma goſpodę v nieiákiego Symoná gárbárzá/ ktory
14:
ma dom nád morzem; tenći powie co będźieſz miał
15:
czynić.

werset: 7A gdy odſzedł ánioł ktory mowił " do niego'/
" z KorneliuſsemG.

16:
wezwawſzy dwu domownikow ſwoich/ y żołnierzá
17:
pobożnego z tych ktorzy przy nim vſtáwicznie byli/

werset: 8
18:
á roſpowiedźiawſzy im wſzytko/ poſłał ie do Ioppy.

werset: 9
19:
Lecz názáiutrz gdy oni byli w drodze y przybliżáli
20:
ſię do miáſtá/ wſzedł Piotr " ná gorę domu modlić ſię " o
" ná zwierzchnie piętro domu.
" to ieſt, o południu.

21:
godźinie ſzoſtey.

werset: 10A będąc głodny chćiał " ieść'. Lecz
" obiedwáć.

22:
gdy mu oni gotowáli/ przyſzło nań záchwycenie:

XI.
Przywiley Piotrow.
werset: 11y
23:
vyźrzał niebo otworzone/ á sſtępuiące k niemu naczy=
24:
nie iákieś/ iákoby prześćierádło wielkie zá cztery koń=
25:
ce * ſpuſzczone - z niebá' ku źiemi:
* vwiązáne. y.G.
-G.

werset: 12w ktorym były w=
26:
ſzytkie czworonogie zwierzętá " y gádźiny źiemſkie'/ y
" ziemskie, y beſtye, y gádziny.

27:
ptáſtwá powietrzne.

werset: 13Y sſtał ſię głos do niego:
28:
Wſtań Pietrze: rzeż á iedz.

werset: 14A Piotr rzekł: Nie
29:
day tego Pánie: gdyżem nigdy nie iadł nic poſpoli=
30:
tego " y' nieczyſtego.

" ábo.G.
werset: 15A głos záſię powtore do nie=
31:
go: Co Bog oczyśćił/ tego ty nie zow poſpolitym.

werset: 16A
32:
to ſię po trzykroć ſtáło: " y wnet' naczynie ono wźięto
" y záſięG.

33:
ieſt do niebá.

werset: 17A gdy Piotr ſam w ſobie wątpił co=
34:
by to zá widzenie było ktore widźiał: álić mężowie/
Iii 3ktorzy


strona: 437

Dzieie Rozd: 10.437.
1:
ktorzy od Korneliuſzá byli poſłáni/ pytáiący ſię * o
* y wywiáduiący.G.

2:
domu Symonowym/ ſtánęli v wrot.

werset: 18A záwoław=
3:
ſzy/ pytáli ieſliby tám Symon ktoreo zowią Piotrem/
4:
goſpodę miał.

Záczá: 25.
werset: 19
5:
A gdy Piotr rozmyślał o widzeniu/ rzekł mu
6:
Duch: Oto ćię ſzukáią trzey mężowie.

werset: 20Przetoż
7:
wſtawſzy zeydź/ á idź z nimi/ nic nie wątpiąc: gdyżem
8:
ie ia poſłał.

werset: 21A Piotr zſzedſzy do onych mężow */
* ktorzy byli posłani od Korneliuſsá.G.

9:
rzekł: Otom ia ieſt ktorego ſzukaćie: coż ieſt zá przy=
10:
czyná dla ktoreyśćie przyſzli?

werset: 22A oni rzekli: Kor=
11:
neliuſz Rotmiſtrz/ mąż ſpráwiedliwy y boiący ſię Bo
12:
gá/ y máiący świádectwo od wſzego narodu Zydow=
13:
ſkiego/ nápomnion ieſt od ániołá świętego/ áby ćię
14:
wezwał w dom ſwoy/ " á ſłuchał ſłow od ćiebie'.

" á był náuczon od ćiebie. Hebr.
werset: 23Te=
15:
dy wprowádźiwſzy ie/ przyiął do goſpody. A názáiutrz
16:
wſtawſzy */ wyſzedł z nimi: y niektorzy z bráćiey z Iop=
* Piotr.G.

17:
py ſzli z nim.

werset: 24A drugiego dniá " wſzedł' do Cezáriey.
" weſzli.G.

18:
Lecz Korneliuſz czekał ich/ wezwawſzy krewnych
19:
ſwych y powinnych przyiaćioł.

werset: 25Y sſtáło ſię gdy w=
20:
chodźił Piotr/ zábieżawſzy mu Korneliuſz/ przypad=
21:
ſzy do nog iego pokłonił ſię.

werset: 26A Piotr go podnioſł/
22:
mowiąc: Wſtań/ y iaćiem też ieſt człowiek.

werset: 27A ro=
23:
zmawiáiąc z nim wſzedł/ y nálazł wiele tych co ſię
24:
byli zeſzli:

werset: 28Y rzekł do nich: Wy wiećie że ſię nie
25:
godźi Zydowinowi złączáć ábo ſchadzáć ſię z cudzo=
26:
źiemcem: ále mnie Bog vkazał żebym żadnego czło=
27:
wieká nie názywał poſpolitym ábo nieczyſtym.

werset: 29A
28:
przetożem * oprocz wątpienia przyſzedł wezwány.
* też.G.

29:
Pytam tedy/ dla czegośćie mię wezwáli?

werset: 30A Kor=
30:
neliuſz rzekł: Od czwartego dniá áż do tey godźiny
31:
* modliłem ſię o dźiewiątey godźinie w domu moim:
* pośćiłem, y.G.

32:
á oto mąż ſtánął przedemną w odźieniu iáſnym/

werset: 31y
33:
rzekł: Korneliuſzu/ wyſłuchána ieſt modlitwá two=
34:
iá/ y iáłmużny twoie wſpomnione ſą przed Bogiem.

Czáſu modlitwy Pan Bog nawięcey ſpuſscza poćiechy y náwiedzánia ſwoie.
A przetoż


strona: 438

Rozd: 10. Apoſtolſkie.438.
werset: 32
1:
A przetoż pośli do Ioppy/ á przyzow Symoná kto=
2:
rego názywáią Piotrem: ten ma goſpodę w domu
3:
Symoná gárbárzá nád morzem *.

* ktory przyſzedſzy powie tobie.G.
werset: 33A tákżem záraz
4:
poſłał do ćiebie: á tyś dobrze vczynił żeś przyſzedł.
5:
Teraz tedy my wſzyścy ieſteſmy tu " przed tobą'/ áby=
" przed BogiemG.

6:
ſmy ſłucháli wſzytkiego tego co tobie ieſt roſkazano
7:
" od Páná'.

" od BogáG.
Zácz: 26.
werset: 34
8:
A Piotr otworzywſzy vſtá - ſwe' rzekł: Prawdźi=
-G.

9:
wiem doznał tego, iż ſię Bog ná oſoby nie ogląda:

werset: 35
10:
ále w káżdym narodźie kto ſię go boi á czyni ſprá=
11:
wiedliwość/ ieſt v niego przyięmnym.

werset: 36Słowo * po=
* ktore.G.

12:
ſłał - Bog' ſynom Izráelſkim/ opowiedáiąc pokoy
-G.

13:
przez Ieſuſá Chriſtuſá (tenći ieſt Pánem wſzytkich.)

XII.
Piotr napierwſsy Pogánom Ewángelią opowieda.
werset: 37
14:
Wy wiećie ktore ſię sſtáło ſlowo po wſzytkim
15:
Zydowſtwie: - Bo' począwſzy od Gálileiey po krzćie
-G.

16:
ktory Ian opowiedał:

Lekcya w Poniedziáłek Wielkonocny.
werset: 38Ieſuſá onego z Názárethu
17:
iáko pomázał Bog Duchem świętym y mocą: ktory
18:
chodźił czyniąc dobrze/ y vzdrawiáiąc wſzytkie opá=
19:
nowáne od dyabłá: ábowiem z nim był Bog.

werset: 39A
20:
my ieſteſmy świádkámi wſzytkiego co czynił w krái=
21:
nie Zydowſkiey/ y w Ieruzálem: ktorego * zábili zá=
* tez.G.

22:
wieśiwſzy ná drzewie.

werset: 40Tegoć Bog wzbudźił dniá
23:
trzećiego/ y dał go żeby był obiáwiony

werset: 41nie wſzytkie=
24:
mu ludowi/ ále ſwiádkom przedtym zgotowánym od
25:
Bogá; nam ktorzyſmy poſpołu z nim iedli y pili po=
26:
tym gdy wſtał od vmárłych.

Lekcya w Poniedziáłek Swiąteczny.
werset: 42
27:
Y roſkazał nam opowiedáć ludowi y świádczyć/
28:
iż on ieſt ktorego Bog náznáczył ſędźią żywych y v=
29:
márłych.

werset: 43Temuć wſzyścy Prorocy świádectwo
30:
wydáią; iż káżdy weźmie grzechow odpuſzcżenie
31:
przez imię iego/ ktożkolwiek weń wierzy. *

Zácz: 27.
werset: 44
32:
Ty ſłowá gdy ieſzcze Piotr mowił/ przypadł Duch
33:
święty ná wſzytki ſłucháiące ſłowá.

werset: 45Y zdumieli ſię
34:
" oni ktorzy byli z obrzezánia' wierni co z Piotrem
" Zydowie.
przyſzli;


strona: 439

Dzieie Rozd: 10.439.
1:
przyſzli; iż też ná Pogány dar Duchá S. był wylan.

werset: 46
2:
Abowiem ſłyſzeli ie mowiące ięzykámi y wielbiące
3:
Bogá. Tedy Piotr odpowiedźiał:

werset: 47Izali kto mo=
4:
że bronić wody/ żeby ći nie byli okrzczeni ktorzy w=
5:
źięli Duchá S. iáko y my?

werset: 48Y roſkazał ie krzćić w
6:
imię Páná Ieſuſá - Chriſtuſá'. *
-G.

7:
Tedy go prośili áby zmieſzkał v nich ná kilká dni.


8:
NAVKI Y PRZESTROGI.
9:
Czyniąc iálmużny wielkie ludziom.) O tym Korneliuſzu Augu=
Vczynki dobre przede krztem ácz nie ſą doſtáteczne ále przećię dobre.

10:
ſtyn ś. piſze: Iż cokolwiek w modlitwách y w iáłmużnách miał do=
11:
brego/ toby mu było nic nie pomogło/ by ſię był przez zwiąſkę
12:
Chrześćijáńſkieo towárzyſtwá y pokoiu nie wćielił w kośćioł. Y prze=
13:
toż mu kazano poſłáć po Piotrá: od ktorego ſię náuczył Chriſtu=
14:
ſá/ od ktorego y okrzczony przyłączon ieſt ſpołecznośći Chrześciáń
15:
ſkiego ludu: ktoremu ſámym podobieńſtwem vczynkow dobrych
16:
był przyłączony. To Auguſtyn S. Skąd widzimy/ iż te vczynki
17:
dobre ktore czyni kto przed vſpráwiedliwieniem/ ácz nie ſą doſtá=
18:
teczne ku zbáwieniu: wſzákże ſą dobre/ y przygotuiące do łáſki v=
19:
ſpráwiedliwienia/ y ſkłániáiące Bogá ku miłośierdziu: iáko wi=
20:
dziemy w podobney opátrznośći Bozkiey ku Rzezáńcowi onemu.
21:
Acz y tákowe wſzytkie vczynki przygotuiące/ z łáſki też pochodzą:
22:
bez ktorey nicby v Páná Bogá záſłużyć nie mogły.
23:
Modlitwy y iáłmużny.) Nie mamy/ mowi Auguſtyn S. gánić
24:
ſpráwiedliwośći człowieká/ ktora pierwey ſię poczęłá niżli do ko=
25:
śćiołá był przyłączony: iáko poczęłá być ſpráwiedliwość Korne=
26:
liuſzowá pierwey niżli ſię sſtał Chrześćijáninem. Ktora gdyby
27:
zła byłá/ nie rzekłby mu był ánioł: Przyięte ſą iáłmużny twoie/ y
28:
ſą twe modlitwy wyſłucháne. Lecz gdyby oná ſpráwiedliwość
29:
byłá doſtáteczna ku doſtąpieniu kroleſtwá niebieſkiego/ nie kaza=
30:
noby mu było po Piotrá poſłáć.
Vczynki dobre przede krztem nie ſą złe.

31:
O godzinie ſsoſtey.) Iáko w ſtárym zakonie były pewne czáſy
32:
modlitwom náznáczone/ ták y w kośćiele Chrześćijáńſkim od czá=
33:
ſow Apoſtolſkich áż do nas chowáią śiedm czáſow ábo godzin:
34:
Iutrznią/ Prymę/ Tercyę/ Sextę/ Nonę/ Nieſzpor y Kompletę.
35:
Wſtawał Dawid ná modlitwę o pułnocy: modlił ſię wieczor/ rá=
36:
no y w południe: y owſzem śiedm kroć przez dzień chwalił Páná
37:
Bogá. Dániel trzy kroć przez dzień klękał ná modlitwę. W no=
38:
wym záś teſtámenćie Páweł y Sylás o pułnocy chwalą Páná
Godziny modlitew kośćielne.
Bogá.


strona: 440

Rozd: 10. Apoſtolſkie.440.
1:
Bogá. O trzećiey godzinie ná modlące ſię Apoſtoły Duch S.
2:
sſtępuie. Piotr o ſzoſtey godzinie pierwey niż iadł/ wſtąpił ná go=
3:
rę áby ſię modlił. A o dziewiątey godzinie Piotr y z Ianem ſzli
4:
do kośćiołá tákież ná modlitwę. Hieronym S. ták o tym piſze.
5:
Godziny trzećiey/ ſzoſtey/ dziewiątey/ poránney y nieſzporney ża=
6:
den nieieſt ktoryby nie znáł. Y ná drugim mieyſcu/ o klaſztorách
7:
pánieńſkich ktore Paulá S. była fundowáłá piſząc: Poránu prá=
8:
wi/ godziny trzećiey/ ſzoſtey/ dziewiątey/ wieczor y o pułnocy po=
9:
rządnie Pſáłterz śpiewáły. O czym ſzerzey Cyprian S. de Orati=
10:
one Domonica. Athanaſius lib: de Virginitate. Baſilius ſerm: 1. de
11:
inſtit: monach: Et in Reg fuſius diſp. interrog: 37.
12:
Y vyzrzał niebo otworzone.) Przywiley Piotrow/ iáko głowy/
13:
iż mu Pan Bog miedzy innemi Apoſtoły/ dziwnym widzeniem
14:
zwierząt rozmáitych/ czyſtych y nieczyſtych ná prześćierádle z nie=
15:
bá ſpuſzczonych/ y roſkazániem áby ich pożywał/ obiáwił przyięćie
16:
Pogánow do łáſki: á iż im Ewángelia opowiedána być miáłá/
17:
choćia z przyrodzenia nieczyſtym: ktore Pan Bog iuż chćiał oczy=
18:
śćić y poświęcić. Tákże też/ iż iuż rożność pokármow zakonna
19:
miáłá być znieśioná.
XI.
Przywiley Piotrow nád inſse Apoſtoły.

20:
Wſtań.) Mniemiał Korneliuſz/ żeby w Pietrze coś Bozkiego
21:
było: y przetoż ſłuſznie od pokłonu był pohámowan. Ták Hie=
22:
ronym S. A Chryſoſtom ś. trzyma/ iż Korneliuſz chćiał Piotro=
23:
wi część iemu przyſtoyną wyrządzić: lecz Piotr z pokory/ tey czći
24:
ktora mu byłá powinna/ przyiąć nie chćiał.
Pokłon Bozki y ludzki.

25:
A oto mąż ſtánął.) Obácz te widzenia y vkázowánia S. Pio=
26:
trowi/ Korneliuſzowi y innym świętym w piśmie częſtokroć vczy=
27:
nione: przećiw niedowiárſtwu hæretykow/ ktorzy widzeniom y
28:
obiáwieniom Bozkim/ y cudom o ktorych w piśmie wyráznie nic
29:
nie máſz/ wiáry nie dawáią: gdyż tym wierzyli Chrześćijánie/
30:
pierwey niżli ie było nápiſano.
Widzenia ániołow y innych świętych.

31:
Kto ſię go boi.) Nie ktorzy tylo wierzą/ ále ktorzy ſię Bogá bo=
32:
ią/ á czynią ſpráwiedliwość/ ſą przyięmni Bogu.
33:
Słowo posłał Bog.)
XII.
Przodkowánie Piotrowe.
Rozumiey/ ábo Słowo ono wieczne ktore
34:
nam poſłał Bog Oćiec w człowieczeńſkim ćiele: o ktorym v Ia=
35:
ná 1. ꝟ. 1. ábo ſłowo Ewángeliey S. á nie obietnicę/ iáko Cze=
36:
chowic bredzi. K temu obácz/ iż Piotr pierwſzy ze wſzytkich po=
37:
czyna Ewángelią Pogánom opowiedáć/ iáko y pierwey Zydom.
38:
Nie wſsytkiemu ludowi.) Chriſtus zmartwychwſtánia ſwego/
39:
y innych táięmnic wiáry/ nie záraz oznaymił człowiekowi poſpoli=
40:
temu; ále tylko niektorym przebránym vczniom ſwym/ ktorzy
Od kogo ſię vczyć táięmnic wiáry.
Kkkmieli


strona: 441

Dzieie Rozd: 11.441.
1:
mieli być páſterzmi y náuczyćielmi drugich. Tym nas vcząc/ á=
2:
byſmy wiáry/ y táięmnic wiáry/ y rzeczy potrzebnych do zbáwienia
3:
pytali ſię y vczyli od duchownych przełożonych náſzych.
4:
Zeby ći nie byli okrzczeni.)
Sákrámentow wſsyſcy vżywáć máią.
Może być czáſem ták wielka łáſká
5:
Boża ludziom daná/ y ták wielka miłość y ſkruchá ich/ że mogą
6:
mieć grzechow odpuſzczenie/ vſpráwiedliwienie y poświęcenie/
7:
przed przyięćiem zwierzchnich Sákrámentow; krztu/ bierzmo=
8:
wánia y ſpowiedzi. Iáko w tym przykłádzie widziemy: kędy ná
9:
kazánie Piotrowe przyięli wſzyścy Duchá S. przede krztem. Ale
10:
ſię tu iednák y tego vczymy/ że przećię tácy kiedy mogą/ ſą powin=
11:
ni przyiąć Sákrament od Chriſtá Páná wſtáwiony: ktorym kto
12:
gárdzi/ ten nie może być vſpráwiedliwiony.
rozdział: 11

13:
ROZDZIAL XI.
14:
1. Piotr od bráćiey będąc ſtrofowány iż wſzedł do Pogánow.
15:
4 Oznaymił im porządek wſzytek ſwoiey ſpráwy. 18 Ná czym
16:
też wſzyścy przeſtáli/ chwaląc Páná Bogá. 21 A gdy ſię w Anty=
17:
ochiey wiele ludzi náwroćiło. 22 Poſłan był do nich Bárnábaſz
18:
od kośćiołá Ierozolimſkiego. 24 Ktory y innych wiele náwroći=
19:
wſzy. 26 Przywiodł y Száwłá z Tárſu. Y tám naprzod vcznio=
20:
wie názwáni Chrześćijány. 29 Bárnábaſz z Száwłem poſłáni do
21:
Ieruzálem/ áby ná głod od Agábá Proroká przepowiedziány/ zá=
22:
nieśli iáłmużnę bráćiey.
werset: 1
23:
Y
Vſłyſzeli Apoſtołowie y bráćia ktorzy byli w
24:
Iudſkiey źiemi/ że y Pogáni przyięli ſłowo
25:
Boże.

werset: 2A gdy Piotr przyſzedł do Ieruzálem/
26:
ſpieráli ſię z nim " ći ktorzy byli z obrzezania' mowiąc:
" Zydzi wierni.

werset: 3
27:
" Czemuś wſzedł' do ludźi nie obrzezánych/ y iadłeś z
" iżeś wſsedłG.

28:
nimi?

werset: 4A począwſzy Piotr/ wykłádał im porząd=
29:
kiem mowiąc:

werset: 5Iam był w mieśćie Ioppie modląc
30:
ſię/ y widźiałem w záchwyceniu widzenie/ sſtępuią=
31:
ce nieiákie naczynie/ iákoby prześćierádło wielkie/ za
32:
cztery końce ſpuſzczone z niebá/ y przyſzło áż do mnie.

werset: 6
33:
w ktore pilnie pátrząc obaczyłem y vyrzałem czwo
34:
ronogie źiemſkie zwierzętá, y beſtye/ y gádźiny/ y ptá=
35:
ſtwá powietrzne.

werset: 7Y vſłyſzałem głos mowiący ku
mnie:


strona: 442

Rozd: 11. Apoſtolſkie.442.
1:
mnie: Wſtań Pietrze/ rzeż/ á iedz.

werset: 8Y rzekłem: Za=
2:
dnym ſpoſobem Pánie: ábowiem nigdy nic poſpoli=
3:
tego ábo nieczyſtego nie weſzło w vſtá moie.

werset: 9Y od=
4:
powiedźiał * powtore głos z niebá: Co Bog oczyśćił/
* mi.K. G. S.

5:
tego ty nie zow poſpolitym.

werset: 10A to ſię sſtáło po trzy
6:
kroć: y záſię wſzytko wćiágniono do niebá.

werset: 11Aliśći
7:
nátychmiaſt trzey mężowie przyſtąpili ku domowi w
8:
ktorymem był/ z Cezáreiey do mnie poſłáni.

werset: 12Y rzekł
9:
mi Duch; ábych z nimi ſzedł nic nie wątpiąc. Szli
10:
też zemną y ći ſześć bráćia: y weſzliſmy w dom onego
11:
mężá.

werset: 13Y opowiedźiał nam iáko widźiał ániołá w
12:
domu ſwym ſtoiącego y mowiącego mu: Pośli * do
* męże.G.

13:
Ioppy/ á przyzow Symoná/ ktorego názywáią Pio=
14:
trem:

werset: 14ktoryć powie " ſłowá' przez ktore zbáwion
" rzeczy. Hebr. ábo, to, przez co zbáwion będzieſs.

15:
będźieſz ty y wſzytek dom twoy.

werset: 15A gdym ia począł
16:
mowić/ Duch S. przypadł ná nie/ iáko y ná nas z po=
17:
czątku.

werset: 16Y wſpomniałem ná ſłowo Páńſkie/ iáko
18:
powiedał: Ianći krzćił wodą; ále wy będźiećie
19:
krzczeni Duchem świętym.

werset: 17Ieſliż im tedy " rowną
" rowny dar.G.

20:
łáſkę' dał Bog/ iáko y nam ktorzyſmy vwierzyli w Ie=
21:
ſuſá Chriſtuſá: á cożem ia zacz był/ żebych mogł zá=
22:
bronić Bogu?

werset: 18A to vſłyſzawſzy vmilkli/ y chwalili
23:
Bogá/ mowiąc: Toć tedy y Pogánom dał Bog po=
24:
kutę ku żywotowi.

Zácz: 28.
werset: 19Lecz oni ktorzy byli roſproſzeni przed vtrapie=
25:
niem ktore ſię sſtáło zá Szczepaná/ záchodźili áż do
26:
Pheniciey/ y Cypru/ y Antyochiey: żadnemu nie po=
27:
wiedáiąc ſłowá/ iedno ſámym Zydom.

werset: 20A byli nie=
28:
ktorzy z nich mężowie Cypryiczycy/ y Cyreneyczycy/
29:
ktorzy wſzedſzy do Antyochiey/ mowili do " Grækow/
" do Zydow Græczynow, wyż: cap: 6. 1.ále ći ieſscze byli nie vwierzyli.

30:
opowiedáiąc Páná Ieſuſá.

werset: 21Y " byłá z nimi ręká
" Bog moc ſwoię przez nie w cudách pokázował. Hebráiſm.

31:
Páńſká *: Y wielki poczet vwierzywſzy náwroćił ſię
* ku vzdrowieniu ich.G.

32:
do Páná.

werset: 22Y przyſzłá o nich tá wieść do vſzu kośćio=
33:
łá onego ktory był w Ieruzálem: y poſłáli Bárnábaſzá
Kkk 2áż do


strona: 443

Dzieie Rozd: 11.443.
1:
* áż do Antyochiey.

* áby ſsedł.G.
werset: 23Ktory przyſzedſzy/ y łáſkę Bożą
2:
oglądawſzy/ vrádował ſię; y prośił wſzytkich/ áby " w
" ſtałym ſercem.

3:
przedſięwźięćiu ſerdecznym' trwáli przy Pánu.

werset: 24A=
4:
bowiem był mąż dobry/ y pełen Duchá S. y wiáry.
5:
Y przyſtáłá rzeſza obfita ku Pánu.

werset: 25Y ſzedł Bárnábaſs
6:
do Tárſu/ áby ſzukał Száwłá: á nálazſzy go przypro=
7:
wádźił do Antyochiey.

werset: 26Y cáły rok báwili ſię tám " w
" w zebrániu wiernych.

8:
kośćiele: y náuczáli rzeſzę obfitą/ ták iż napierwey
9:
názwano w Antyochiey vcznie Chrześćijány.

werset: 27Lecz
10:
w oneż dni przyſzli prorocy z Ieruzálem do Antyo=
11:
chiey.

werset: 28A powſtawſzy ieden z nich imieniem Agá=
12:
bus/ oznáymował przez Duchá/ iż miał być głod wiel=
13:
ki po wſzytkim świećie: ktory tez był zá Klaudiuſá
14:
Ceſárzá.

werset: 29A vczniowie iáko kto miał/ poſtánowili ká=
15:
żdy poſłáć ná wſpomożenie bráćiey ktorzy mieſzkáli
16:
w Iudſkiey źiemi.

werset: 30Co y vczynili/ poſławſzy do ſtár=
17:
ſzych przez ręce Bárnáby y Száwłá.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
To vsłyſzswſsy, vmilkli.) Dobrzy Chrześćijánie ſą poſłuſzni pra=
Posłuſsenſtwo wiernych.

20:
wdzie/ im od Bogá oznaymioney przez ſwoie páſterze/ przez wi=
21:
dzenia/ obiáwienia/ ábo iákie inne ſpoſoby.
22:
Y przyſtáłá rzeſsa obfita ku Pánu.)
Kośćioł był záwſse znáiomy y widziány.
Iáko pierwey kilká Pogáń=
23:
ſkich ludzi/ ták teraz wielka moc Pogánow ieſt do widziálnego
24:
kośćiołá przyłączona; ktory pierwey miał w ſobie ſáme Zydy.
25:
A ten kośćioł po Wniebowſtąpieniu Páńſkim/ iáśnie był widziá=
26:
ny y znáiomy. Bo w nim iáwne było przepowiedánie ſłowá Bo=
27:
żego/ Sákrámenty widome/ kárność/ prześládowánie y roſproſze=
28:
nie widome: hæretycy ktorzy z tego kośćiołá wychodzili widomi:
29:
przyſtánie y przyłączenie k niemu ludzi/ Pogánow y narodow wi=
30:
dome: pokoy iego po rozlicznym prześládowániu/ widomy: Bi=
31:
ſkupi y páſterze iego ták ná káthedrách/ iáko y w ćięmnicách wi=
32:
domi: kośćielne modlitwy zá ſwemi widome: dáry y láſki ich
33:
widome: imię ich (Chrześćijánie) iáwne y wſzemu świátu zná=
34:
iome. Lecz o Ewángelickim kośćiele niewidomym ni ſłowká
35:
nie ſłyſzemy.
36:
Chrześćijány.) Chrześćijánie imię od Chriſtuſá máią/ á Chri=
Chrześćijánin od Chriſtuſá, ábo od Krzyzmá, iáko Cyrillus piſse.
ſtus od


strona: 444

Rozd: 11. Apoſtolſkie.444.
1:
ſtus od Chrzyzmá (to ieſt od pomázánia) názwány ieſt pomázá=
2:
niec: iż y ſam Duchem S. był pomázány/ y łáſkę pomázánia ro=
3:
zlewa ná członki ſwe Chrześćijány. Tym nazwiſkiem wierni ro=
4:
zeznáni ſą nie tylko od Zydow y od Pogánow/ ktorzy w Chriſtuſá
5:
nie wierzą: ále y od hæretykow/ ktorzy nie od Chriſtuſá/ ále od
6:
kácermiſtrzow ſwych przezwiſká miewáią. Przeco Hieronym S.
7:
ták mowi: Ieſli gdzie vſłyſzyſz/ te ktore zową Chrześćijány/ że nie
8:
od Páná náſzego Ieſu Chriſtá/ ále od kogokolwiek innego prze=
9:
zwiſko máią: iáko Márcyonitowie/ Wálentynianowie (á dziś
10:
Lutrowie/ Kálwiniſtowie/ Sámoſátenowie) wiedz iż tácy nie ſą
11:
kośćiołem Chriſtuſowym/ lecz bożnicą Antychriſtową. Bo iáko
12:
Láktántius powiedział: ktore Márcyonitámi ábo Ariany (Lu=
13:
trámi ábo Kálwiniſtámi) zową/ ći iuż przeſtáli być Chrześćijány:
14:
że ſtráćiwſzy imię Chriſtuſowe/ ludzkie y obce nazwiſká przyięli.
Kátholik.

15:
Lecz iż hæretykowie chlubili ſię też imieniem Chrześćijánow/ áby
16:
práwowierni od fáłſzywych Chrześćijánow rozeznáni byli/ názwá
17:
ni ſą Kátholikámi/ podobno od ſámych Apoſtołow/ ktorzy y ko=
18:
śćioł Chriſtuſow w ſkłádzie ſwym názwáli kośćiołem Kátholi=
19:
ckim. Ktory tytuł ták właśnie práwowiernym Chrześćijánom ſłu=
20:
ży: iż choćby ſię káżda ſektá rádá zwáłá kośćiołem Kátholickim/
21:
wſzákże iáko Auguſtyn S. y Cyrillus mowią/ gdy ludzie pytáią
22:
gdzie ſię do kośćiołá Kátholickiego ſchodzą: żaden z hæretykow
23:
nie śmie nigdy áni domu/ áni zboru ſwego im vkázáć. Przetoż
24:
Pácianus ſtárodawny Doktor ták w perſonie Kátholiká mowi:
25:
Imię mi ieſt Chrześćijánin/ á Kátholik przezwiſko. Ono mię
26:
miánuie/ á to mię pokázuie.
Papieżnik:
Lecz y przezwiſko Papieżniká/ ácz
27:
od hæretykow nie dawno zmyſlone/ wſzákże nie zdrożne ieſt. Bo
28:
nie ieſt imię wzięte od iákiego miſtrzá nowego (iákie ſą nazwiſká
29:
hæretykow) ále od namiáſtká Chriſtuſowego/ potomká Piotro=
30:
wego/ y páſterzá kośćiołá Kátholickiego. Ták iż iedno ieſt być
31:
Papieżnikiem/ á być Chrześćijáninem ábo Kátholikiem.
Ewángelik.
Iáko
32:
być Ewángelikiem/ nie ieſt nic inſzego/ ieno być hæretykiem/ Lu=
33:
trem ábo Kálwiniſtą. Bo nie od Ewángeliey Chriſtuſowey/
34:
ktora od Apoſtołow rozgłoſzoná/ przyięta y vwierzona ieſt po
35:
wſzytkim świećie: ále od náuki Lutrowey y Kálwinowey/ wzięli
36:
imię nowe dziśieyſzy Ewángelikowie: iż ſię nie mogli zwáć áni
37:
Kátholikámi áni Chrześćijány.
Zaden hæretyk nie ieſt Chrześćijánin.
Lecz iáko Cyprian S. y Augu=
38:
ſtyn po nim prawdziwie powiedział: Ktożkolwiek ieſt/ y iáki=
39:
kolwiek ieſt; Chrześćijánin nie ieſt/ ktory nie ieſt w Kátholickim
40:
kośćiele Páná Chriſtuſowym.
Kkk 3Chrześćiiá=


strona: 445

Dzieie Rozd: 12.445.
Chrześćiánin mowić mamy; á nie Chriſtyánin.
1:
Chrześćijány.) Chriſtianus po Láćinie/ po Polſku Chrześćijá=
2:
nin/ (iáko Chriſtophorus, Krzyſztoph/ ábo Chrzyſtoph) od Páná
3:
Chriſtuſá ieſt názwány: á zárázem y od krzyżá ktorym ſię że=
4:
gna/ y od krztu ktorym ſię sſtawa Krześćijáninem/ y od krzyżmá
5:
ktorym ieſt pomázan; od ktorego y ſam Pan Chriſtus był ná=
6:
zwány. Przetoż to nazwiſko mocnie trzymáć mamy: á Nowo=
7:
krzczeńſkiego nowo zmyſlonego nie przyimowáć.
rozdział: 12

8:
ROZDZIAL XII.
9:
1 Herod zábiwſzy Iákubá. 3 Piotrá dał do więzienia. 5 Ale
10:
gdy ſię modlitwá nie przeſtáyna działá zań. 7 Wywiodł go án=
11:
ioł z ćięmnice. 12 A przyſzedſzy do bráćiey. 17 Oznaymił im w=
12:
ſzytko co ſię sſtáło. 18 Skąd ná draby y ná Herodá przyſzłá wiel=
13:
ka trwogá. 21 A Herod w Cezáreiey Bozką cześć ſobie przywła=
14:
ſzczáiąc/ od ániołá vderzony/ y od robakow roſtoczony zdechnął.
Lekcia w dzień S. Piotrá y Páwłá.
Zácz: 29.
werset: 1
15:
A
Pod onymże czáſem " oborzył ſię mocą krol He=
" wł: wrzućił Herod krol ręce.

16:
rod'/ áby vtrapił niektore z kośćiołá.

werset: 2Y dał
17:
ſćiąć Iákubá brátá Ianowego.

werset: 3A widząc że
18:
ſię to ſpodobáło Zydom/ przydał ktemu że poimał y Pio=
19:
trá. A były dni Przaſnikow.

XIII.
Piotrow przywiley.
werset: 4Ktorego poimawſzy/
20:
podał do ćięmnice/ poruczywſzy go pod czworę ſtraż/
21:
gdźie było w káżdey po czterech żołnierzách/ áby go
22:
ſtrzegli: chcąc go po Páſzce wywieść ludowi.

werset: 5A ták
23:
tedy Piotrá chowano w ćięmnicy. Lecz modlitwá
24:
bez przeſtánku działá ſię od kośćiołá ku Bogu zá nim.

werset: 6
25:
A gdy go miał wywieść Herod; oneyże nocy ſpał
26:
Piotr miedzy dwiemá żołnierzmi/ związány dwiemá
27:
łáncuchy: á ſtroże przed drzwiámi ſtrzegli ćięmnice.

XIIII.
Przywiley Piotrow.
werset: 7
28:
A oto ánioł Páńſki przyſtąpił/ á iáſność ſię oświe=
29:
ćiłá w gmáchu: á trąćiwſzy w bok Piotrow/ obudźił
30:
go/ mowiąc: Wſtań rychło. Y opádły łáncuchy z rąk
31:
iego.

werset: 8Y rzekł do niego ánioł: Opaſz ſię/ " y obuy v=
" á podwiąſs boty twoie.G.

32:
bránie twoie'. Y vczynił ták. Y rzekł mu: Weźm
33:
ná ſię płaſzcz twoy/ á idź zá mną.

werset: 9A wyſzedſzy ſzedł
34:
zá nim: á nie wiedźiał żeby to było prawdá co ſię dźia=
ło przez


strona: 446

Rozd: 12. Apoſtolſkie.446.
1:
ło przez ániołá: lecz mniemiał żeby widzenie widźiał.

werset: 10
2:
A gdy minęli pierwſzą y wtorą ſtraż; przyſzli do
3:
brany żelázney ktora wiedźie do miáſtá/ ktora ſię im
4:
dobrowolnie otworzyłá. A wyſzedſzy/ przeſzli iednę
5:
vlicę: y nátychmiaſt odſzedł ánioł od niego.

werset: 11A Piotr
6:
przyſzedſzy k ſobie rzekł: Teraz znam prawdźiwie/ iż
7:
Pan poſłał ániołá ſwego/ y wyrwał mię z ręki Hero=
8:
dowey/ y " ze wſzytkiego oczekawánia ludu Zydow=
" od śmierći, ktorey czekał lud Zydowski.

9:
ſkiego. *


Zácz: 30.
werset: 12
10:
A obaczywſzy ſię, przyſzedł do domu Máriey mát=
11:
ki Ianá/ ktorego názywano Márkiem: gdźie było
12:
wiele zgromádzonych * y modlących ſię.
* bráćiey.G.

werset: 13A gdy " on'
" Piotr3 L. G.

13:
kołátał we drzwi v wrot/ wyſzłá dźiewká " widźieć' i=
" posłucháć.G.

14:
mieniem " Rodá.

" Roża, po náſsemu.
werset: 14A poznawſzy Piotrow głos/ od
15:
rádośći nie otworzyłá wrot: lecz wbieżawſzy oznay=
16:
miłá iż Piotr ſtał przed wroty.

werset: 15A oni rzekli do niey:
17:
Száleieſz. Ale oná twierdźiłá/ iż ſię ták rzecz ma. A
18:
oni mowili: Anioł to iego ieſt.

werset: 16A Piotr przedſię ko=
19:
łátał. A gdy otworzyli/ vyźrzeli go y zdumieli ſię.

werset: 17A
20:
kinąwſzy ná nie ręką/ áby vmilknęli; roſpowiedźiał
21:
im iáko Pan wywiodł go z ćięmnice/ y rzekł: Oznay=
22:
mićie to Iákubowi y bráćiey. A wyſzedſzy ſzedł ná in=
23:
ne mieyſce.

werset: 18A gdy dźień náſtał/ był rozruch niemá=
24:
ły miedzy żołnierzmi/ coby ſię z Piotrem sſtáło.

werset: 19A
25:
Herod pytawſzy ſię o nim y nie nálazſzy/ " vczyniwſzy
" ábo zmęczywſsy ſtroże.

26:
wywiádowánie o ſtrożách'/ kazał ie " wieść: A wyie=
" rozumiey, ná ſtrácenie.

27:
chawſzy z Iudſkiey źiemie do Cezáreiey/ támże mieſz=
28:
kał.

werset: 20A był * rozgniewány ná Tyryiczyki y Sydoń=
* Herod.G.

29:
czyki. Lecz oni zgodnie przyiácháli do niego/ á ná=
30:
mowiwſzy Bláſtá podkomorzego krolewſkiego/ pro=
31:
śili o pokoy: dla tego iż kráiná ich miáłá żywność " od
32:
niego'.

" z krolewskiey.G.
werset: 21A dniá pewnego Herod oblokwſzy ſię w ſzá=
33:
tę krolewſką/ śiadł ná ſtolicy/ y vczynił rzecz do nich.

werset: 22
34:
A poſpolſtwo wołáło: " Głoſy Boże á nie człowiecze'.

" Głos Boży, á nie człowieczyG.
A nátychmiaſt


strona: 447

Dzieie Rozd: 12.447.
werset: 23
1:
A nátychmiaſt vderzył go ánioł Páńſki: przeto iż
2:
nie dał chwały Bogu: á roſtoczony od robáctwá/
3:
ſkonał.

werset: 24Lecz ſłowo Páńſkie rozraſtáło ſię y roz=
4:
mnażáło.

Záczá: 31.
werset: 25
5:
A Bárnábaſz y Száweł wroćili ſię z Ieruzálem
6:
* wykonawſzy poſługę/ wźiąwſzy z ſobą Ianá ktore=
* do Antyochiey.G.

7:
go názywano Márkiem.


8:
NAVKI Y PRZESTROGI.
9:
Poimał y Piotrá.) Iáko Piotr S. będąc głową innych/ był
10:
ſławnieyſzy nád inne/ y więtſzą ſtrażą opátrzon niżli inni/ áby iá=
11:
ko nie vſzedł: ták z drugiey ſtrony opátrzność Bozka w iego wy=
12:
báwieniu tym dziwnieyſza byłá/ áby dłużey rządził kośćioł iego
XIII.
Przywiley Piotrow.
XIIII.
Zá Piotrá wſzytek kośćioł bez przeſtánku prośi, iáko zá páſterzá ſwego.

13:
Lecz modlitwá bez przeſtánku.) Wſzytek kośćioł modlił ſię v=
14:
ſtáwicznie zá przednieyſzym wodzem y páſtyrzem ſwoim/ y był wy
15:
ſłuchány.
Okowy Piotrowe cudámi słáwne.
Byłći przed tym y Stephan y Iákub S. w więzieniu:
16:
á wżdy nie czytamy żeby ſię ták zá nie kośćioł bez przeſtánkn mo=
17:
dlił/ iáko teraz zá Piotrá. Czemu? iż oni byli członkámi/ á ten
18:
głową. Przetoż ná to mieyſce ták Chryſoſtom piſze: Wielkiey
19:
miłośći znákiem tá modlitwá byłá: Oycá wſzyścy ſzukáli. rć.
20:
Związány dwiema łáncuchy.) Te łáncuchy były cudámi wſła=
21:
wione. Bo gdy ieden z nich był z Ieruzálem do Rzymu do Eu=
22:
doxyey żony Wálentynianá Ceſárzá przynieśiony/ y do drugiego
23:
łáncuchá (ktorym tenże Apoſtoł związan był od Neroná) przyło=
24:
żony: cudownie ſię wnet obá ſpoiły. Przetoż y kośćioł ieſt w
25:
Rzymie zbudowány/ y od Piotrá w okowách názwány: W kto=
26:
rym te łáncuchy vczćiwie chowáią y święto Piotrá w okowách
27:
obchodzą pierwſzego dniá Sierpniá.
28:
Anioł to iego.) Ieſli ludziom (ſłowá ſą Chryſoſtomowe) ży=
29:
wot tylko ſwoy opátruiącym/ á nic poſpolitego pożytku nie czy=
30:
niącym/ ániołowie od Páná wſzytkich ſą náznáczeni: iáko ieden
31:
ſpráwiedliwy mowi: Anioł ktory mię wyrwał ze wſzego złe=
32:
go: Dáleko więcey tym/ ktorych opiece wſzytek świát ieſt poru=
33:
czony/ y ktorzy noſzą brzemioná wielkich dárow Bożych/ ánioło=
34:
wie z niebá ſą przydáni. Chryſost: homil: 7.de laud: Paul.
Aniołowie ſtroże.

35:
Oznaymićie to Iákubowi.) Każe to opowiedzieć S. Iákubowi
36:
Ierozolimſkiemu Biſkupowi y Chrześćijánom: áby y ſkutek mo=
37:
dlitew ſwych poználi/ y Pánu Bogu zá to dziękowáli.
Iákub S. Biskup Hierozolimski.
Abowiem
38:
S. Iákub bez pochyby przykazał był wſzytkiemu kośćiołowi tę
39:
poſpolitą modlitwę zá Piotrá.
Szedł ná


strona: 448

Rozd: 13. Apoſtolſkie.448.
1:
Szedł ná inne mieyſce.) Acz P. Bog cudownie Piotrá wybáwił;
2:
wſzákoż niechćiał Piotr Bogá kuśić/ mieſzkáiąc z prześládowniki
3:
ſwemi: ále według roſkazánia Chriſtuſowego/ vſtąpił do czáſu.
Pyſsnego skaránie.

4:
Vderzył go ánioł.) Krolowie y kśiążętá ktorzy ſię w pochleb=
5:
ſtwách y w chwałách ludzkich ták kocháią/ że ſię ludzmi być zápo=
6:
mináią y nie dáią chwały Pánu Bogu/ mogą ſię iśćie káráć tym
7:
przykłádem.
rozdział: 13

8:
ROZDZIAL XIII.
9:
1 Száweł y Bárnábaſz z roſkazánia Duchá S. przy ofierze
10:
świętey wyłączeni ná przepowiádánie Ewángeliey miedzy Pogá=
11:
ny. 3 Z poſty/ z modlitwámi y z rąk wkłádániem. 8 A gdy ſię
12:
im ſprzećiwił Elymás czárnokśiężnik: 11 Ná ſłowo Páwłowe o=
13:
ſlnął.
PIATA CZESCprzenieśienie Ewángeliey od Zydow do Pogánow, przez posługę Páwłá y Bárnábaſsa.
12 Zá czym ſtároſtá Sergius vwierzył. 14 Páweł w An=
14:
tyochiey Pizidyiſkiey w bożnicy Chriſtuſá opowieda. 45 Ale
15:
gdy Zydzi bluznili/ 56 Y prześládowánie wzbudzili przećiwko
16:
im: 46 y 51 Obroćili ſię do Pogánow/ 47 Według Proro=
17:
ctwá Izáiaſzowego.
werset: 1
18:
A
Byli w kośćiele ktory był w Antyochiey pro=
19:
rocy y náuczyćiele/ - miedzy ktoremi był Bár=
-G.

20:
nábaſz y " Symon'/ ktorego zwano Nigrem/ y
" Symeon.G.

21:
Lucius Cyreneyczyk/ y Mánáhen ktory był ſpołu
22:
wychowan z Herodem Tetrárchą/ y Száweł.

werset: 2A gdy
23:
oni " ofiárę czynili' Pánu/ y pośćili/ rzekł Duch świę=
" służyli, liturgią ábo ofiárę ábo służbę Bożą odpráwowáli, ktorą Mſsą zowiemy: λουτωγ αυτωυ.

24:
ty: Odłączćie mi Száwłá y Bárnábaſzá ku tey ſprá=
25:
wie do ktoreyiem ich wezwał.

werset: 3Tedy poſzcząc y mo=
26:
dląc ſię/ y włożywſzy ná nie ręce/ odpráwili ie. *

werset: 4
27:
A ták oni wyſłáni od Duchá S. odeſzli do Seleu=
28:
ciey: á ſtámtąd wodą ſię puśćili do Cypru.

werset: 5A gdy
29:
przyſzli do Sáláminy/ opowiedáli ſłowo Boże w bo=
30:
żnicách Zydowſkich. A mieli y Ianá " ná poſłudze'.

" służebniká.G.
werset: 6
31:
Lecz przeſzedſzy - wſzytkę' wyſpę áż do Páphu/ nále=
-G.

32:
źli niektorego - mężá' czárnokśiężniká fałeſznego pro=
-G.

33:
roká/ Zydá/ ktoremu było imię " Bárieſu':

" BárieſusG. N L.Hieron. y Bedá, Bárieu: ábo Báriehu.
werset: 7ktory był
34:
przy ſtárośćie Sergiuſzu Páwle człowieku mądrym.
35:
Ten przyzwawſzy Bárnábaſzá y Száwłá/ żądał ſłu=
Lllcháć ſło=


strona: 449

Dzieie Rozd: 13.449.
1:
cháć ſłowá Bożego.

werset: 8Ale ſię im ſprzećiwiał Ely=
2:
más Czárnokśiężnik (ábowiem ſię ták wykłáda imię
3:
iego) ſtáráiąc ſię iákoby odwroćił ſtároſtę od wiáry.
Elymás Græckie słowo, czárowniká ábo kuglarzá znáczy.

werset: 9
4:
Tedy Száweł/ ktory y Páweł/ nápełniony Duchá
5:
świętego */ weyźrzawſzy mu w oczy/
* á.G.

werset: 10rzekł: O peł=
6:
ny wſzelkiey zdrády y wſzelkiey przewrotnośći/ ſynu
7:
dyabelſki/ nieprzyiaćielu wſzelkiey ſpráwiedliwośći/
8:
" nie przeſtawaſz' wywrácáć proſtych drog Páńſkich.

" nie przeſtánieſs że. G.
werset: 11
9:
A oto teraz " ręká' Páńſka nád tobą: y będźieſz śle=
" pomſtá ábo plagá. Hebr.

10:
pym/ nie widząc ſłońcá áż do czáſu. A nátychmiaſt
11:
pádłá nań chmurá y ćięmność: á tułáiąc ſię ſzukał
12:
ktoby go wodźił zá rękę.

werset: 12Tedy ſtároſtá widząc co
13:
ſię sſtáło/ vwierzył: zdumiewáiąc ſię nád náuką
14:
Páńſką.

Zácz: 32.Tu iuż S. Lukaſs poczyná zwáć Páwłem, ktorego pirwey zwał Száwłem: iż to imię wziął od ſtároſty Páwłá.
werset: 13
15:
A puśćiwſzy ſię z Páphu Páweł/ y ći co z nim by=
16:
li; przyſzli do Pergi Pámphileyſkiey. A Ian odſzed=
17:
ſzy od nich/ wroćił ſię do Ieruzálem.

werset: 14Ale oni prze=
18:
ſzedſzy Pergę/ przyſzli do Antyochiey Pizideyſkiey: á
19:
wſzedſzy do bożnice w dźień Sobotni/ vśiedli.

werset: 15A po
20:
przeczytániu zakonu y prorokow/ poſłáli Arcybożni=
21:
czy do nich/ mowiąc: Mężowie bráćia/ ieſli maćie v
22:
śiebie ſłowo nápominánia do ludu/ powiedzćie.

werset: 16
23:
A powſtawſzy Páweł/ y ręką milczenie vczyni=
24:
wſzy/ rzekł: Mężowie Izráelſcy/ y ktorzy ſię boićie
25:
Bogá/ ſłuchayćie:

werset: 17Bog ludu * Izráelſkiego obrał
* tego.G.

26:
oyce náſze/ y wywyżſzył lud - gdy mieſzkáli' w źiemi
-G.

27:
Egiptſkiey/ y wywiodł ie z niey " wynioſłym rámie=
28:
niem':
" wielką mocą. Hebrá.

werset: 18y przez czás czterdźieśći lat znośił obyczá=
29:
ie ich ná puſzczy.

werset: 19A wygłádźiwſzy śiedm narodow
30:
w źiemi Chánáneyſkiey/ loſem im podźielił źiemię
31:
ich/

werset: 20" iákoby po czterech ſet y piąćidźieſiąt lat: á po=
32:
tym dał im Sędźie' áż do Sámuelá Proroká.
" A potym iákoby po 450 lat dał SędzieG.

werset: 21Lecz
33:
od onego czáſu prośili o krolá: y dał im * Saulá ſyná
* Bog.G.

34:
Cyſowego/ mężá z pokolenia Beniáminowego/ lat
czterdzieśći.


strona: 450

Rozd: 13. Apoſtolſkie.450.
1:
czterdźieśći.

werset: 22Y odiąwſzy go/ wzbudźił im Dawi=
2:
dá * krolá: ktoremu tez świádectwo wydawáiąc/ po=
* zá.G.

3:
wiedźiał: Nálazłem Dawidá ſyná Ieſſego/ mężá
4:
wedle ſercá mego/ ktory czynić będźie wſzytkie woli
5:
moie.

werset: 23Z tegożći naśienia Bog według obietnice
6:
" wywiodł' Izráelowi zbáwićielá Iezuſá:
" wzbudził.G.

werset: 24gdyż
7:
" przed weſzćiem iego' Ian * opowiedał krzeſt poku=
" wł: przed oblicznośćią weſzćia iego. Hebrá.
* pirweyG.

8:
ty wſzytkiemu ludowi Izráelſkiemu.

Záczá: 33.
werset: 25
9:
A gdy Ian wypełnił bieg - ſwoy'/ powiedźiał:
-G.

10:
Kim mię być mnimaćie? nie ieſtem ia: ále oto i=
11:
dźie zá mną/ ktorego botow ná nogách nie ieſtem
12:
godźien rozwięzáć.

Lekcia we Wtorek Wielkonocny.
werset: 26
13:
Mężowie bráćia/ ſynowie narodu Abráámowe=
14:
go/ y ktorzy miedzy wámi boią ſię Bogá/ wamći ieſt
15:
poſłáne ſłowo zbáwienia tego.

werset: 27Abowiem mieſzká=
16:
iący w Ieruzálem y kśiążętá " iego' nie znáiąc tego
" ich.G.

17:
Ieſuſá, y głoſow prorockich ktore przez káżdy ſzábát
18:
czytáne bywáią; oſądźiwſzy go wypełnili ie:

werset: 28á nie
19:
ználazſzy - w nim' przyczyny żadney śmierći/ vpro=
-G.

20:
śili v Piłatá áby go zábili.

werset: 29A gdy wykonáli wſzyt=
21:
ko co o nim nápiſano było/ ziąwſzy go z drzewá/ wło=
22:
żyli do grobu.

werset: 30Lecz Bog wzbudźił go od vmár=
23:
łych - dniá trzećiego'.
-G.

werset: 31Ktory ſię vkázował przez
24:
wiele dni tym/ ktorzy z nim ſpołu przyſzli byli z Gáli=
25:
leiey do Ieruzálem/ - ktorzy áż dotąd' ſą świádkámi
-G.

26:
iego do ludu.

werset: 32Y my opowiedamy wam tę obietni=
27:
cę ktora ſię oycom sſtáłá:

werset: 33że ią Bog wypełnił " dźia=
" nam dziatkam ich.G.dziatkam wáſsym.N L.

28:
tkam náſzym' wzbudźiwſzy Ieſuſá. *
29:
Iáko też ieſt nápiſano w Pſálmie " wtorym': Syn
" pierwſsymN L.

30:
moy ieſteś ty/ iam ćię dźiś porodźił.

werset: 34A iż go wzbu=
31:
dźił od vmárłych/ że ſię iuż nie ma wroćić do ſkáże=
32:
nia/ ták powiedźiał: Zeć wam " dam święte Dawi=
33:
dowe wierne.

" To ieſt; obietnice o Chriſtuśie Dawidowi vczynione wypełnię.
werset: 35Przeto y indźiey powieda: Nie
34:
daſz ſwiętemu twemu oglądáć ſkáżenia.

werset: 36Abowiem=
ći DawidLll 2


strona: 451

Dzieie Rozd: 13.451.
1:
ći Dawid wieku ſwoiego vſłużywſzy/ Bożą rádą zá=
2:
ſnął: y " przyłączon ieſt do oycow ſwoich'/ y vznał ſká=
" to ieſt, ſchowan był do grobu Oycow ſwoich. Hebráiſm.

3:
żenie.

werset: 37Lecz ten ktorego Bog wzbudził/ nie vznał ſká=
4:
żenia.

werset: 38Niechżeć wam tedy będźie iáwno/ mężowie
5:
bráćia/ iż przez tego opowieda ſię wam odpuſzczenie
6:
grzechow/ * od wſzytkiego w czymeśćie nie mogli
* y.1 L. K. G. S.

7:
być przez zakon Moyzeſzow vſpráwiedliwieni.

werset: 39Przez
8:
tego káżdy wierzący vſpráwiedliwion bywa.

werset: 40A prze
9:
toż pátrzćie áby ná was nie przyſzło to co powiedźia=
10:
no " w prorocech':

" viedneoz prorokow. Hebrá.
werset: 41Obáczćie wzgárdźićiele/ y dźi=
11:
wuyćie ſię */ á zniſzczeyćie. Bo ia ſpráwuię ſpráwę
* y przypátruyćie ſię.G.

12:
zá dni wáſzych/ - ſpráwę' ktorey nie vwierzyćie/ gdyby
-G.

13:
wam kto opowiedał.

werset: 42A gdy oni wyſzli/ * prośili Pogáni
* z bożnice Zydowskiey.G.

14:
áby w drugi ſzábát mowili do nich tyż ſłowá.

werset: 43A
15:
gdy ſię rozeſzło zgromádzenie/ poſzło wiele z Zydow y
16:
z nabożnych nowonáwroconych zá Páwłem y Bár=
17:
nábaſzem: ktorzy mowiąc do nich rádźili im áby trwá=
18:
li w łáſce Bożey.

werset: 44A w przyſzły ſzábát máło nie w=
19:
ſzytko miáſto zebráło ſię ku ſłuchániu ſłowá Bożego.

werset: 45
20:
Lecz Zydowie widząc one rzeſze/ nápełnieni ſą za=
21:
zdrośći/ y ſprzećiwiáli ſię temu co Páweł powiedał */
* ſprzećiwiáiąc ſię, y.G.

22:
bluźniąc.

werset: 46Tedy Páweł y Bárnábaſz beſpiecznie
23:
rzekli: Wamći było naprzod trzebá opowiedáć ſło=
24:
wo Boże: ále ponieważ ie odrzucaćie/ á oſądzaćie
25:
ſię niegodnymi być wiecznego żywotá; otoż obra=
26:
camy ſię do Pogánow.

werset: 47Abowiem nam ták roſka=
27:
zał Pan/ mowiąc: Poſtánowiłem ćię zá świátło Po=
28:
gánom/ ábyś był ná zbáwienie áż do kráiu źiemie.

werset: 48A
29:
Pogánie ſłyſząc to vrádowáli ſię/ y wielbili ſłowo
30:
Páńſkie: y vwierzyli/ ile ich iedno było zrządzonych
31:
ku żywotowi wiecznemu.

werset: 49Y roznaſzáło ſię ſłowo
32:
Páńſkie po wſzyſtkiey oney kráinie.

werset: 50Lecz Zydo=
33:
wie poduſzczyli niewiáſty nabożne y vczćiwe/ y przed=
34:
nieyſze mieſzczány: y wzbudźili prześládowánie ná
Páwłá


strona: 452

Rozd: 13. Apoſtolſkie.452.
1:
Páwłá y Bárnábaſzá/ y wyrzućili ie z gránic ſwych.

werset: 51
2:
A oni otrząſnąwſzy proch z nog ſwoich ná nie/
3:
przyſzli do Ikoniey.

werset: 52A vczniowie byli nápełnieni
4:
weſela y Duchá świętego.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
Apoſtołowie Mſsą miewáli.

6:
A gdy ofiárę czynili Pánu.) Po Láćinie/Miniſtrantibus: Gdy
7:
ſłużyli/ ábo gdy ſłużbę czynili Pánu: Po Græcku/ λειτουρχοοντων:
8:
gdy Liturgią odpráwowáli/ ábo gdy ofiárę czynili Pánu:
9:
iáko y Eráſmus przełożył/ Sacrificantibus, to ieſt po náſzemu/ Gdy
10:
Mſzą mieli. Bo Grækowie ofiárę Mſzey S. Litourgeią zową.
11:
Przetoż y Eráſmus Liturgią S. Chryſoſtomá przekłáda po Lá=
12:
ćinie Mſzą Chryſoſtomową. Skąd to mamy/ że y Apoſtołowie
13:
w onym pierwſzym kośćiele Mſzą wiewali/ ktorą y po dźiś dzień
14:
Ruś y Słowiánie Służbą názywáią. Brzeſzczánie to mieyſce ták
15:
wywroćić chćieli/ iż Apoſtołowie ſłużyli w opowiedániu ſłowá
16:
Bożego. Ale ten wykład oſtać ſię nie może. Bo ſłowem Bożym
17:
iáko y ſzáfowániem świętych Sákrámentow/ przełożeni kośćielni
18:
ſłużą ludziom á nie Pánu Bogu. A tu Lukaſz mowi/ że ſłużyli
19:
Bogu/ ktoremu też pośćili.
20:
Odłączćie mi.) Acz S. Páweł od Bogá był náuczony/ y oſo=
21:
bliwie od Paná Chriſtuſá ná Apoſtolſtwo náznáczony/ y tu od
22:
Duchá Swiętego z Bárnábaſzem obrány: wſzákże oto przez lu=
Powołánie ná vrząd káznodzieyski.

23:
dzie był odłączony/ y przez wkłádánie rąk poświęcony. A dziś
24:
Miniſtrowie kácerſcy biorą ſobie vrząd kazánia y ſzáfowánia
25:
Sákrámenty/ oprocz dozwolenia y potwierdzenia przełożonych
26:
kośćiołá powſzechnego.
27:
Tedy poſscząc.)
Suchedni.
Stądći kośćioł Boży wziął y vſtáwił káżdey
28:
ćwierći roku poſty poſpolite/ ktore ſuchedni zowiemy/ kiedy kápła=
29:
ny święcą: máiąc to zá potrzebne przygotowánie ná ták wielki
30:
vrząd. Iáko z tego mieyſcá dowodzi S. Leo wielki: zowąc ten
31:
poſt podániem Apoſtolſkim/ ktory to poſt nie byłći wſtrzymánie
32:
ſię od grzechow/ áni mierne vżywánie iákichkolwiek potraw (iá=
33:
ko odſzczepieńcy zwykli poſt wykłádáć) Bo táki poſt winni wſzy=
34:
ścy vſtáwicznie chowáć. Ale było wſtrzymánie ſię do pewnego
35:
czáſu ábo od wſzytkich potraw/ ábo od niektorych roſkoſzniey=
36:
ſzych: ktory poſt był złączony z modlitwą y z ofiárą Mſzey świę=
37:
tey/ y ktory tegoż czáſu wſzyścy z roſkazánia kośćielnego záchowá=
38:
li (iáko teraz czterdzieśći dni przed Wielkąnocą/ Suchedni/ Pią=
39:
tki y Soboty wſzyścy Kátholicy iednoſtáynie poſzczą) á nie kie=
Lll 3dy ſię


strona: 453

Dzieie Rozd: 13.453.
1:
dy ſię komu podobáło. Bo to poſt Aeriáńſki/ á nie Chrześćijáńſki.
Rąk wkłádánie Sákráment kápłánſtwá.

2:
Y włożywſsy ná nie ręce.) Iż wſzytkie żegnánia y poświącá=
3:
nia bywáły/ zá czáſow Apoſtolſkich/ przez zwierzchnią ceremonią
4:
rąk wkłádánia: Przetoż nie tylko bierzmowánie iákoſmy wyżſzey
5:
przypomnieli/ ále y kápłáńſtwo ábo poświęcenie Biſkupow/ ká=
6:
płanow/ diákonow y poddiákonow/ y tu y ná wielu innych miey=
7:
ſcách/ rąk wkłádániem ieſt názwáne. W ktorym to rąk wkłádá=
8:
niu ácz było wiele ſłow/ ceremoniy y ſpraw świętych; wſzákże w=
9:
ſzytko co ſię działo w tym Sákrámenćie/ zową iednym ſłowem
10:
Rąk wkłádánie. Iáko y ono wſzytko co ſię dzieie przy ofierze
11:
Mſzey S. zową Lamániem chlebá. Abowiem Apoſtołowie (iá=
12:
ko Dionizyus vczeń Páwłow świádczy) ſłowá y ſpráwy táięmne
13:
świętych Sákrámentow vmyſlnie zákrywáli w mowách y w pi=
14:
ſmách ſwych/ ktore do rąk ábo do vſzu niewiernych przyść mogły.
15:
O tym Sákrámenćie S. Ambroży ták piſze. Rąk wkłádánie/
16:
ſłowa ſą táięmne/ ktorymi bywa potwierdzon/ ná vrząd kápłáń=
17:
ſki obrány: biorąc moc pod świádectwem ſumnienia ſwego/ áby
18:
śmiał miáſto Páná ofiárę Bogu ofiárowáć. A Hieronym S.
19:
Swięcenie/ práwi/ kápłanow bywa nie tylko modlitwą głoſu/ ále
20:
y rąk wkłádániem wykonáne. Acz Páweł S. y Bárnábaſz ná
21:
wyżſzy vrząd niż kápłáńſki byli poświęceni; to ieſt áby byli Bi=
22:
ſkupámi miedzy wſzemi ludzmi y narody świátá.
23:
Wysłáni od Duchá S.) Ktokolwiek poſłan ieſt od kośćiołá/ ten
24:
bywa poſłan od Duchá S.
Porządne posłánie.
Acz to w Páwle S. oſobliwſzym o=
25:
byczáiem było. Skąd y to widziemy/ iáko dálece przełożeni du=
26:
chowni przewyżſzáią przełożone świeckie: ktorzy ácz też od Bogá
27:
ſą poſtánowieni: wſzákże nie táko/ iáko duchowni/ od Duchá S.
28:
oſobliwie wyſłáni bywáią.
rozdział: 14

29:
ROZDZIAL XIIII.
30:
1 Gdy w Ikoniey wiele Zydow y Pogánow ná kazánie Pá=
31:
włowe vwierzyło. 2 Zydowie wzruſzyli poſpolſtwo przećiw Apo=
32:
ſtołom. 6 Ktorzy do Liſtry vćiekli. 8 Kędy Páweł vzdrowił
33:
chromego. 11 Páwłá z Bárnábaſzem zá Bogi miano. 12 Y ch=
34:
ćiano im ofiárowáć. 13 Z czego ich Apoſtołowie ſtrofuią/ y do
35:
Bogá im vkázuią. 18 Potym zá pobudką Zydow Páwłá kámio=
36:
nuią / y zá vmárłego zoſtáwuią. 19 Ktory wſtawſzy/ ſzedł z Bár=
37:
nábaſzem/ vtwierdzáiąc wierne ná rozmáitych mieyſcách. 22 Y
38:
święcąc kápłany. 25 Y wroćił ſię do Antyochiey. 26 Opowie=
39:
dáiąc co Bog z nimi czynił.
Y sſtáło


strona: 454

Rozd: 14. Apoſtolſkie.454.
werset: 1
1:
Y
Stáło ſię w Ikoniey/ że poſpołu weſzli do
2:
bożnice Zydowſkiey; y mowili ták/ że wielkie
3:
mnoſtwo Zydow y Grækow vwierzyło.

werset: 2Lecz
4:
Zydowie ktorzy niewierni byli/ pobudźili " y ku gnie=
5:
wowi wzruſzyli' ſercá Pogáńſkie przećiw bráćiey.
" y poiątrzyli.G.

werset: 3
6:
Przetoż niemáły czás ſtrawili beśpiecznie ſobie po=
7:
czynáiąc w Pánu: ktory dawał świádectwo ſłowu
8:
łáſki ſwoiey/ y czynił známioná y cudá przez ręce ich.

werset: 4
9:
Y rozdwoiło ſię poſpolſtwo mieyſckie: y byli iedni
10:
z Zydy/ á drudzy z Apoſtoły.

werset: 5A gdy ſię sſtáło náſzćie
11:
Pogánow y Zydow z kſiążęty ich/ áby ie ſpotwarzyli/
12:
y vkámionowáli:

werset: 6dowiedźiawſzy ſię/ vdáli ſię do
13:
miaſt Likáońſkich/ do Liſtry y Derbená/ y do okoli=
14:
czney kráiny: y támże opowiedáli Ewángelią *.

* y wzruſsyłá ſię wſsytká wielkość ludzi ná ich náukę. A Páweł y Bárnábaſs mieſskáli w Liſtrze.N L. K. N G.
werset: 7
15:
A mąż niektory w Liſtrze niemocny ná nogi ſie=
16:
dźiał/ będąc chrom z żywotá mátki ſwoiey: ktory ni=
17:
gdy nie chodźił.

Záczá: 34.
werset: 8Ten ſłuchał Páwłá mowiącego.
18:
ktory nań pátrząc/ y widząc że miał wiárę áby był
19:
vzdrowion:

werset: 9rzekł głoſem wielkim *:
* Mowię tobie w imię Páná Ieſuſá Chriſtuſá.N L. G. S.
Wſtań ná no=
20:
gi twoie proſto. Y wyſkoczył/ y chodźił.

werset: 10A rzeſze
21:
widząc co vczynił Páweł/ podnioſły głos ſwoy mo=
22:
wiąc po Likáońſku: Bogowie/ sſtawſzy ſię ludźiom
23:
podobni/ sſtąpili do nas.

werset: 11Y názywáli Bárnábaſzá
24:
Iowiſzem/ á Páwłá Merkuryuſzem: ponieważ on
25:
" przodkował w mowie'.

" kázywał do ludu iż był wymownieyſsy.
werset: 12A kápłan " Iowiſzow kto=
" Iowiſsá będącego.G.

26:
ry był' przed miáſtem ich, woły y wieńce do wrot przy=
27:
niozſzy/ chćiał ofiáry z ludem ſpráwowáć.

werset: 13Co vſły=
28:
ſzawſzy Apoſtołowie Bárnábaſz y Páweł/ rozdárſzy o=
29:
dźienia ſwoie wſkoczyli miedzy rzeſze wołáiąc/

werset: 14y
30:
mowiąc; Mężowie co to czynićie? y myć " śmiertelni
" tymże też co y wy niedoſtátkom ieſteſmy poddáni.G.

31:
ieſteſmy wam podobni' ludźie: opowiedáiąc wam
32:
ábyśćie ſię od tych proznych rzeczy náwroćili do Bogá
33:
żywego/ ktory vczynił niebo y źiemię y morze/ y w=
34:
ſzytko co w nich ieſt:

werset: 15ktory zá przeſzłych wiekow
dopuſzczał


strona: 455

Dzieie Rozd: 14.455.
1:
dopuſzczał wſzytkich Pogánom " chodźić ichże dro=
2:
gámi'.

" żyć po ſwemu. Hebr.
werset: 16Aczkolwiek nie zániechał ſámeo śiebie procz
3:
świádectwá; czyniąc dobrze z niebá/ dawáiąc * dżdże
* nam.G.

4:
y czáſy vrodzáyne/ nápełniáiąc pokármem y weſelim
5:
ſercá " náſze'.

" wáſse.17 L. N G.
werset: 17A to mowiąc záledwie záwśćiągnęli
6:
rzeſze/ że im nie ofiárowáli *.

* A gdy tám mieſskáli y náuczáli, nádeſsli.G.
werset: 18
7:
Y nádeſzli niektorzy z Antyochiey y z Ikoniey Zy=
8:
dowie: á námowiwſzy rzeſze/ y " kámionuiąc' Páwłá/
" vkámionowawſsy.N L. G. S.

9:
wywlekli go z miáſtá/ mniemáiąc żeby vmárł.

Záczá: 35.
werset: 19Lecz
10:
gdy go vczniowie obſtąpili/ wſtawſzy wſzedł do miá=
11:
ſtá: á názáiutrz wyſzedł do Derbená z Bárnábaſzem.

werset: 20
12:
A gdy opowiedźieli Ewángelią miáſtu onemu/ y
13:
náuczyli wielu; wroćili ſię do Liſtry/ y do Ikoniey/ y
14:
do Antyochiey:

werset: 21vtwierdzáiąc ſercá vczniow: y ná=
15:
pomináiąc áby trwáli w wierze/ á iż przez wiele vći=
16:
ſkow trzebá nam wniść do kroleſtwá Bożego.

werset: 22A
17:
poſtánowiwſzy im kápłany w káżdym kośćiele/ mo=
18:
dląc ſię z poſtámi/ polećili ie Pánu w ktorego vwie=
19:
rzyli.

Apoſtołowie święćili y ſtánowili kápłany po kośćielech.
werset: 23A przeſzedſzy Pizidyą/ przyſzli do Pámphiliey:

werset: 24
20:
y opowiedźiawſzy w Pergiey ſłowo - Páńſkie'/ poſzli
-G.

21:
do Attáliey:

werset: 25á ſtámtąd płynęli do Antyochiey:
22:
ſkąd byli oddáni łáſce Bożey ku tey ſpráwie ktorą wy=
23:
konáli.

werset: 26A przyſzedſzy/ y kośćioł zgromádźiwſzy/ o=
24:
znaymili cokolwiek Bog vczynił z nimi: á iż Pogá=
25:
nom otworzył drzwi wiáry.

werset: 27Y przemieſzkáli tám
26:
czás niemáły z vczniámi.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Chćiał ofiáry ſpráwowáć.) Iż Pogánie Páwłá z Bárnábaſzem
29:
zá Bogi mieli: przetoż im iáko Bogom ofiárowáć chćieli. Bo o=
30:
fiárá ieſt cześć y chwałá ſámemu Bogu właſna.
Ofiárá ieſt właſna służbá Boża.
Iáko nápiſano:
31:
Kto ofiáruie Bogom/ zátrácon będzie: iedno ſámemu Pánu.
32:
Słuſznie tedy Apoſtołowie tey czći ſámemu Bogu właſney przyi=
33:
mowáć niechćieli. Słuſznie y kośćioł Chrześćijáńſki/ ofiárę onę
34:
zwierzchnią/ ktorą Mſzą zowiemy/ nie ániołowi áni żadnemu ſwię=
temu/


strona: 456

Rozd: 14. Apoſtolſkie.456.
1:
temu/ ále ſámemu tylko Bogu ofiáruie. Iáko Auguſtyn mowi:
2:
Lud Chrześćijáńſki pámiątki męczennikow nabożnemi święty ob=
3:
chodzi: áby ſię wzbudził ku ich náśládowániu/ á żeby ſię sſtał
4:
vczeſtnikiem zaſług ich/ y żeby modlitwámi ich był wſpomożony.
Swiętych pámiątki przecz kośćioł obchodzi.

5:
Wſzakże przedſię żadnemu z męczennikow/ ále ſámemu Bogu mę=
6:
czennikow/ ácz na pámiątki męczennikow/ ołtarze ſtáwia=
7:
my. Bo ktoryż kiedy z Biſkupow ábo kápłanow/ ná mieyſcách
8:
ćiał świętych ſtoiąc v ołtarzá/ mowił: Ofiáruiemy tobie Pietrze/
9:
ábo Páwle/ ábo Cyprianie? Ale co ofiáruią/ ofiáruią Bogu kto=
10:
ry męczenniki vkoronował/ przy pámiątkách tych ktore vkorono=
11:
wał. Przetoż nieſłuſznie hæretycy Kátholikom báłwochwálſtwo
12:
przypiſuią/ mieniąc żeby też chwałę obrázom świętych wyrządzá=
13:
li/ ktorą tu Pogánie Apoſtołom wyrządzáć chćieli. Bo Kátholi=
14:
cy nie tylko obrázom świętych/ ále áni ſámym świętym nigdy nie
15:
ofiárowáli: áni im czći Bogu właſney nie wyrządzáli: ále tylko
16:
tę cześć/ ktora y ſtworzeniu wyrządzána bywa: czapki zeymowá=
17:
niem/ kłániániem/ klękániem y padániem. Czego y w piśmie S.
18:
iáſne przykłády mamy. Bo Abráhám iednákiem pokłonem y pa=
19:
dániem áż ná ziemię/ czćił y Bogá/ y ánioły/ y ludzie.
Brzeſsczánie.

20:
A poſtánowiwſsy im kápłany.)
Swięcenie kápłanow.
Po Græcku ieſt: χειρουκσαντες:
21:
to ieſt/ Gdy przez rąk wkłádánie ordynowáli/ poświęćili y
22:
poſtánowili kápłany. Prze co/ y ſámo ſtánowienie ábo święce=
23:
nie kápłanow/ názwáne ieſt po Græcku κειροτονία, to ieſt rąk
24:
wkłádánie. Skąd to mamy naprzod/ iż Páweł y Bárnábaſz by=
1.

25:
li Biſkupámi: y mieli zwierzchność ſtánowienia y święcenia ká=
26:
płanow: y ſtánowili ie po wſzytkich kośćielech. Drugie/ że y ná
2.

27:
on czás byłá rożność miedzy Biſkupámi á miedzy kápłany: ácz
28:
w pierwſzym kośćiele y tych y owych iednym imieniem Presbyte=
29:
row/ to ieſt kápłanow ábo ſtárſzych zwano. Trzećie/ iż záwſze po=
3.

30:
ſty y modlitwy były przygotowániem ná święcenie kápłanow.
31:
Kápłany.)
Kápłani właśnie byli presbyteri.
Po Græcku πρεσβυέρους (iákoby rzekł ſtárſze)
32:
ktorym imieniem ták piſmo święte iáko y ſtárſzy Doktorowie ná=
33:
zywáią kápłany ábo ofiárniki nowego teſtámentu. Bo ná począ=
34:
tku kośćiołá Chrześćijáńſkiego/ ſtrzegli ſię Apoſtołowie/ imion v=
35:
rzędow zakonu ſtárego/ chcąc pokázáć rożność oboiego zakonu:
36:
przetoż woleli przełożone duchowne zwáć páſterzmi ábo Biſku=
37:
pámi (to ieſt dożorcámi) ábo presbyterámi (to ieſt ſtárſzemi) á
38:
niżli kápłany áby ofiárniki: by kto nie rozumiáł / żeby ieſzcze Aa=
39:
ronowe ofiáry ſpráwowáć mieli.
MmmRozdźiał


strona: 457

Dzieie Rozd: 15.457.
rozdział: 15
1:
ROZDZIAL XV.
2:
1 W Antyochiey gdy był niemáły ſpor/ dla Zydow ktorzy chćie=
3:
li/ áby Pogáni do Chriſtuſá náwroceni/ obrzezáni byli: 2 Pá=
4:
weł z Bárnábaſzem tę rzecz odnieśli do Apoſtołow. 7 Kędy na=
5:
pierwey Piotr/ 13 A po nim Iákub wotował. 23 Ná ktorych
6:
wyroku wſzyſcy przeſtawſzy/ nápiſáli dekret/ 28 Ze Pogáni ná=
7:
wroceni wolni ſą od zakonu Moyzeſzowego. 36 A Páweł chcąc
8:
z Antyochiey náwiedzić mieyſcá ná ktorych pierwey przepowiedał/
9:
38 Roſtał ſię z Bárnábaſzem/ przeto iż niechćiał z ſobą wziąć Ianá.
werset: 1
10:
A
Niektorzy przyſzedſzy z Iudſkiey źiemie náu=
11:
czáli bráćia; Iż ieſli ſię nie obrzeżećie wedle
12:
zwyczáiu Moyzeſzowego/ nie możećie być zbá=
13:
wieni.

werset: 2Gdy ſię tedy wſzczął rozruch * niemáły Páw=
* y ſpor.G.

14:
łá y Bárnábaſzá przećiwko nim; poſtánowili áby ſzli
15:
Páweł y Bárnábaſz y niektorzy inni " z drugich' do
" z nichK. G. S.

16:
Apoſtołow y " do ſtárſzych do Ieruzálem/ z ſtrony ſpo=
" do Biskupow y kápłanow.

17:
ru tego.

werset: 3Oni tedy prowádzeni " od kośćiołá/ przeſzli
" to ieſt, od przełożonych kośćielnych.

18:
Phenicyą y Sámáryą/ oznáymuiąc náwrocenie Po=
19:
gánow: y czynili wielką rádość wſzytkiey bráćiey.

werset: 4
20:
A gdy przyſzli do Ieruzálem/ przyięći byli od kośćio=
21:
łá/ y od Apoſtołow/ y ſtárſzych: y opowiedźieli cokol=
22:
wiek Bog z nimi czynił.

Zácz: 36.
werset: 5
23:
Lecz powſtáli niektorzy z ſekty Pháryzeuſzow
24:
ktorzy byli vwierzyli/ mowiąc: Iż ie potrzebá obrze=
25:
záć/ y roſkázáć im żeby záchowywáli zakon Moyze=
26:
ſzow.

werset: 6Zebráli ſię tedy Apoſtołowie y ſtárſzy/ " áby
27:
weyźrzeli w tę ſpráwę'.

" wł: widzieć o tym słowie. Hebráiſm.
werset: 7A gdy było wielkie ſprze=
28:
czánie/ wſtawſzy Piotr rzekł do nich: Mężowie
29:
bráćia/ wy wiećie że od dawnego czáſu Bog mię o=
30:
brał miedzy námi/ áby przez vſtá moie Pogánie ſłu=
31:
cháli ſłowá Ewángeliey y wierzyli.

XV.
Piotr wſsędy przoduie: y ná tym pierwſsym Synodzie.
XVI.
Piotr obran od Bogá áby on naprzod opowiedał Ewángelią nie tylko Zydom, ále y Pogánom.
werset: 8A Bog ktory
32:
zna ſercá/ dał im świádectwo/ dawſzy im Duchá S.
33:
iáko y nam:

werset: 9y nie vczynił żadney rożnice miedzy ná=
34:
mi y nimi/ wiárą oczyśćiwſzy ſercá ich.

werset: 10Teraz tedy
przecz


strona: 458

Rozd: 15. Apoſtolſkie.458.
1:
przecz kuśićie Bogá/ kłádąc iárzmo ná ſzyię vczniow/
2:
ktorego áni oycowie náſzy/ áni my/ znośićieſmy nie
3:
mogli?

werset: 11Ale przez łáſkę Páná Ieſuſá Chriſtuſá wie=
4:
rzymy iż będźiem zbáwieni/ ták iáko y oni.

werset: 12Y vmil=
5:
knęło wſzytko zgromádzenie; á ſłucháli Bárnábaſzá
6:
y Páwłá/ opowiedáiących iáko wielkie známioná y
7:
cudá czynił Bog miedzy Pogány przez nie.

Wiárá oczyśćia ſercá: ále oná ktora przez miłość ſpráwuie vczynki dobre. Bo wiárá martwa nikogo nie oczyśćia. Pátrz cap: 16. 31.
werset: 13A gdy
8:
* vmilknęli/ odpowiedźiał Iákub mowiąc: Mężo=
* oni.G.

9:
wie bráćia ſłuchayćie mię.

werset: 14Symon powiedźiał iá=
10:
ko pierwey " náwiedźił' był Bog/ áby z Pogánow w=
" weyzrzał.G.

11:
źiął lud ná imię ſwoie.

werset: 15A z tym ſię zgadzáią ſłowá
12:
prorockie/ iáko ieſt nápiſano:

Iákub po Pietrze wotuie: choćia był Biskupem Hierozolimskim.
werset: 16Potym ſię wrocę/ y
13:
znowu zbuduię przybytek Dawidow vpádły/ á roz=
14:
wáliny iego znowu pobuduię/ y nápráwię gi:

werset: 17áby
15:
ći co pozoſtáli z ludźi ſzukáli Páná: y wſzyścy narodo=
16:
wie nád ktoremi wzywano imieniá moiego */ mowi
* nád nimi.G.

17:
Pan czyniący to *.

* wſsytko.G.
werset: 18" Znáiomać ieſt od wieku Bo=
18:
gu ſpráwá iego'.

" co mu od wieku ieſt znáiomoG.
werset: 19Przetoż ia rádzę/ " nie fráſowáć
19:
tych' ktorzy ſię z Pogánow náwracáią do Bogá:
" nie przykrzyć ſię tym.

werset: 20
20:
ále piſáć do nich/ áby ſię wſtrzymawáli " od ſplu=
21:
gáwienia báłwanow'/ y od porubſtwá y od rzeczy da=
" od plugaſtw báłwánskich.

22:
wionych/ y od krwie.

werset: 21ábowiem Moyzeſz od daw=
23:
nych wiekow ma w káżdym mieśćie te/ ktorzy go o=
24:
powiedáią w bożnicách/ gdźie ná káżdy ſzábát czytá=
25:
ią.

werset: 22Tedy ſię podobáło Apoſtołom y ſtárſzym/ ze w=
26:
ſzytkim kośćiołem " przebráć męże' z pośrzod śiebie y
" przebráne męże posłáć.G.

27:
poſłáć' do Antyochiey z Páwłem y Bárnábaſzem/ Iu=
28:
dę ktorego zwano Bárſábaſzem/ y Sylę/ męże przed=
29:
nieyſze miedzy bráćią:

werset: 23nápiſawſzy * to " przez ręce ich'.
* liſt máiący to4 L G.tym ſpoſobemS.
" przez nie Heb.

30:
Apoſtołowie y ſtárſzy * bráćia/ tym ktorzy ſą w Antyo=
* y.G.

31:
chiey y w Syriey y w Cyliciey/ bráćiey ktorzy ſą z Po=
32:
gánow zdrowia.

werset: 24Gdyżeſmy ſłyſzeli/ iż niektorzy
33:
- z nas' wyſzedſzy zátrwożyli was ſłowy/ przewracá=
-G.

34:
iąc duſze wáſze */ ktorymeſmy tego nie roſkázowáli:
* roskázuiąc ábyśćie ſię obrzezáli, y zakon záchowywáli.G

Mmm 2zdáło


strona: 459

Dzieie Rozd: 15.459.
werset: 25
1:
zdáło ſię nam weſpołek zebránym/ " przebráć męże y
" posłáć męże przebráneG.

2:
poſłáć' do was z namileyſzymi náſzymi Bárnábaſzem
3:
y Páwłem/

werset: 26ludźmi ktorzy wydáli duſze ſwe dla imie=
4:
niá Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 27A przetożeſmy
5:
poſłáli Iudáſá y Sylę/ ktorzy wam też vſtnie toż
6:
powiedzą.

Duch S. Seymy duchowne ſpráwuie.
werset: 28Abowiem zdáło ſię Duchowi świętemu
7:
y nam/ ábyſmy więcey nie kłádli ná was ćiężaru/ o=
8:
procz tych potrzebnych:

werset: 29ábyśćie ſię wſtrzyma=
9:
wáli od rzeczy báłwanom ofiárowánych/ y od krwie/ y
10:
od rzeczy dawionych/ y od porubſtwá *: od ktorych rzeczy
* á czegokolwiek nie chcećie áby wam czyniono, tego drugim nieczynćie.G.

11:
ieſli ſię záchowywáć będźiećie/ dobrze vczynićie.
12:
Mieyćie ſię dobrze.

werset: 30A ták oni odpráwieni przyſzli
13:
do Antyochiey: á zebrawſzy " mnoſtwo/ oddáli liſt.
" wſsytek lud.

werset: 31
14:
ktory przeczytawſzy/ vrádowáli ſię z poćieſzenia.

werset: 32
15:
Iudás też y Sylás/ będąc y ſámi proroki/ długą
16:
mową nápomináli bráćią/ y vtwierdzáli.

werset: 33A po=
17:
mieſzkawſzy tám czás nieiáki/ odpráwieni ſą z poko=
18:
iem od braćiey " do tych ktorzy ie byli poſłáli.

" do Apoſtołow.G.
werset: 34Lecz
19:
Syli zdáło ſię tám zoſtáć/ - á Iudás ſam poſzedł'*.
-7 L. G. S.
* do Hieruzálem.N L.

werset: 35
20:
A Páweł y Bárnábaſz mieſzkáli w Antyochiey/
21:
náuczáiąc y przepowiedáiąc z wielem innych ſłowo
22:
Páńſkie.

Záczá: 37.
werset: 36A po kilku dni rzekł do Bárnábaſzá Pá=
23:
weł: Wroćiwſzy ſię náwiedzmy brácią po wſzytkich
24:
mieśćiech/ w ktorycheſmy opowiedáli ſłowo Páń=
25:
ſkie/ iákoli ſię máią.

werset: 37A Bárnábaſz " chćiał' wźiąć z
" rádził.G.

26:
ſobą y Ianá/ ktorego zwano Márkiem.

werset: 38Ale " Pá=
" Páwłowi ſię zdáło zá rzecz słuſsnąG.

27:
weł prośił go' nie bráć tego z ſobą/ ktory odſtał od
28:
nich z Pámphiliey/ á nie chodźił z nimi ná tę robotę *.

* dokąd byli posłáni.N. L.
werset: 39
29:
Stáłá ſię tedy miedzy nimi rożnicá/ ták iż odſzedł ieden
30:
od drugiego: á Bárnábaſz wźiąwſzy z ſobą Márká/
31:
wiozł ſię do Cypru:

werset: 40Lecz Páweł obrawſzy ſobie Sylę
32:
poſzedł/ będąc poruczony łáſce Bożey od bráćiey. Y
33:
zbiegał Syrią y Cylicią/ vtwierdzáiąc kośćioły: - ro=
34:
ſkázuiąc chowáć przykazania Apoſtołow y ſtárſzych'.

-4 L. N G. S.
Náuki y


strona: 460

Rozd: 15. Apoſtolſkie.460.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Poſtánowili áby ſsli.) Vczymy ſię tym przykłádem/ co czynić po=
3:
trzebá/ gdy ſię iáki ſpor około wiáry miedzy náuczyćielmi/ ábo
4:
miedzy ludem Chrześćijáńſkim wſzczyna. Y widzimy iż nie do=
5:
ſyć ieſt dyſputowáć y piſmá przywodzić zá ſwą ſtroną.
Konćylia máią ſpory o wierze ſądzić.
Boby ták
6:
nigdy nie był koniec ſwarow/ dyſputáciy y piſánia (gdy káżdy
7:
ſwe mniemánie chce wywodzić y zdobić piſmem y ſłowem Bo=
8:
żym) áleby záwſze było więcey ſekt y rozerwánia. Iáko ieſt iáw=
9:
na rzecz miedzy hæretyki: ktorych herſtowie nie vfáiąc prawdzie/
10:
niechcą ſię dáć ná rozſądek áni Papieżá potomká Piotrowego/
11:
áni Koncyliow/ ábo Seymow duchownych: ále káżdy náśláduie
12:
duchá ſwego/ phántázyey ſwoiey/ ſwego rozumienia piſmá/ y v=
13:
myślnie á vpornie ſię ſprzećiwia kośćiołowi y przełożonym iego.
14:
Lecz nie tákiego duchá mieli Páweł y Bárnábaſz S. ktorzy ácz
15:
byli Apoſtołmi y pełni Ducha S. iednák ſię nie ſpuſzczáli ná ro=
16:
zumy ſwoie/ ále wſzytek ſpor odnieśli do Apoſtołow y ſtárſzych
17:
Ierozolimſkich: y dáli ſię ná rozſądek Piotrá S. y tego pierwſze=
18:
go Synodu kośćielnego. Táć ieſt święta y mądra opátrzność
19:
Bozka/ ná záchowánie ludu Chrześćijáńſkiego w prawdzie y w
20:
iednośći: y ná oſądzenie y potępienie Sektarzow/ y fáłſzywych
21:
Doktorow/ y turbatorow kośćielnych.
Zwierzchni ſędzia w wątpliwośćiách wiáry.
Ktorym ſędziom kto nie
22:
chce ábo nie śmie wſzytkiey ſwey náuki y ſpraw ſwoich poddáć;
23:
ten doſyć pokázuie/ iż prawdzie nie vfa/ y vćieka przed ſwiátłośćią/
24:
y przed Trybunałem Bozkim. Bo gdyby tego porządku w ko=
25:
śćiele nie było/ ná vſpokoienie y ſkończenie wſzytkich ſporow w
26:
wierze: byłby kośćioł Chriſtuſow nędznieyſzy/ y nierządnieyſzy/
27:
niżli ktora rzecz poſpolita ábo zgromádzenie ludzi ná świećie:
28:
gdyż káżde z nich ma pewne y doſtáteczne ſpoſoby ná roſtrzygnie=
29:
nie y vſpokoienie wſzytkich niezgod y ſporow/ ktore ſię wſzczynáią
30:
miedzy poddánemi ábo mieſzczány ich.
31:
Zebráli ſię tedy Apoſtołowie.) Tym przykłádem zbijáią ſię dwá
32:
przećiwne błędy dziśieyſzych odſzczepieńcow.
Ná Koncyliách ktorzy bywáć máią.
Ieden tych/ ktorzy
33:
chcą áby ſię ná zborzech duchownych/ ná koncyliách y ná Syno=
1.

34:
dziech wálnych/ ziezdżáli nie tylko Biſkupi/ ále zgołá Chrześćijá=
35:
nie wſzyścy/ ták duchowni iáko y świeccy: áby tam káżdy dawał
36:
wotá ſwoie. A drugi błąd onych/ ktorzy żadnych innych/ oprocz
2.

37:
świętych á wybránych/ ná Seymy duchowne przypuſzczáć nie=
38:
chcą. Bo tu widzimy/ iż ná ten pierwſzy Synod nikogo inſzego
39:
nie wezwano oprocz Apoſtołow/ kápłanow y ſtárſzych/ iáko ſę=
40:
dziow: choćia bez pochyby wiele innych ludzi dobrych y vczonych
Mmm 3było w


strona: 461

Dzieie Rozd: 15.461.
1:
było w onym mieśćie tego czáſu. Iákoż y potym ná wſzytkich y
2:
naſtárſzych Synodziech/ ſámi Biſkupi wotowáli/ ſądzili/ y dekre=
3:
ty czynili.
Sędziowie wiáry.
Acz nie ſámi Biſkupi/ ále y inni rozmáići ludzie/ dla in=
4:
ſzych przyczyn bywáli ná Synodziech. Bo przełożeni świeccy/ Ce=
5:
ſárze y krolowie nie mogą być ſędziámi w rzeczách około wiáry:
6:
iedno ſámi Biſkupi y przełożeni duchowni. O czym piſmá peł=
7:
no. Do tych tedy wſzytkie wątpliwośći w wierze odnośić potrze=
8:
bá: ktorych Duch S. w kośćiele poſtánowił Biſkupy/ áby rządzi=
9:
li kośćioł Boży: ktorych kto ſłucha ten Chriſtuſá ſłucha/ á kto ie=
10:
mi gárdzi/ ten Chriſtuſem gárdzi.
Koncylium nośi oſobę kośćiołá wſsytkiego.
K temu y to obácz/ iż Biſkupi
11:
ná Koncylium wálnym zgromádzeni/ noſzą oſobę kośćiołá po=
12:
wſzechnego (iáko Auguſtyn S. nápiſał: Iż dekret zupełnego á
13:
powſzechnego Koncylium ieſt zezwolenie kośćiołá wſzytkiego) y
14:
przetoż máią y moc kośćiołá wſzytkiego y przytomność Duchá ś.
15:
ktory im zbłądzić nie dopuſzcza. Co koniecznie muśi być w kośćie=
16:
le: iáko y vrząd świecki/ Senat/ y inni przełożeni we wſzytkich rze=
17:
czách poſpolitych noſzą oſobę wſzytkiego poſpolſtwá. A inákſzy
18:
rząd w kośćiele ſtánowić ábo wynáydowáć/ iáko czynią dziśieyſzy
19:
odſzczepieńcy/ ieſt wſzytek rząd y iedność iego tárgáć/ przećiw wſze=
20:
mu piſmu/ zwyczáiowi y rozumowi.
21:
Zebráli ſię tedy.)
Pierwſse powſsechne Koncylium.
Tenći był pierwſzy zbor ábo Synod wálny á
22:
powſzechny/ z przednieyſzych Apoſtołow y Biſkupow zebrány:
23:
ktory ſię tym rychley ná on czás zgromádził/ im ieſzcze było mniey
24:
Biſkupow y narodow Chrześcijáńſkich/ niżli potym/ gdy ſię ko=
25:
sćioł rozſzerzył po wſzytkiemu świátu.
26:
Wſtawſsy Piotr.) Piotr/ iáko głowá kośćiołá/ ná powſzechnym
27:
Synodzie napierwſzy mowi/ y dekret feruie/ ktorego Iákub y in=
28:
ni wſzyścy náśláduią: iáko Hieronym S. pokázuie.
XV.
Piotr ná Koncylium przoduie.
Toż czynili
29:
záwſze potomkowie iego Rzymſcy Biſkupi/ ná Koncyliách wál=
30:
nych: nie tylko ſámi przez ſię/ ále y w niebytnośći ſwey przez lega=
31:
ty ſwoie. Bo ná wſzytkich wálnych koncyliách pierwſze mieyſce y
32:
pierwſzy głos mieli: y żadne Koncylium w Kośćiele bez ich po=
33:
twierdzenia żadney wagi áni wiáry nigdy nie miáło. Y przetoż
34:
one ſynody Arianow y innych hæretykow/ choćia wielkie były:
35:
wſzákże iż áni przyzwolenia áni potwierdzenia Papiezkiego nie
36:
miáły/ przeto nie dziw iże pobłądziły. Iáko Arymineńſkie Aria=
37:
now/ Epheſkie wtore Neſtorianow/ Conſtántynopolſkie Obrá=
38:
zokázcow y inne podobne zbory potępione.
XVI.
Piotr napierwſsy náwracał Zydy y Pogány.

39:
Przez vſtá moie.) Acz Páweł był wezwány y oſobliwie obrány
40:
Apoſtoł Pogánow: wſzákże to był przywiley Piotrá S. z woley
y z obrá=


strona: 462

Rozd: 15. Apoſtolſkie.462.
1:
y z obránia Bogá ſámego/ áby pierwiaſtki nie tylko Zydow ále y
2:
Pogánow przez vſtá iego ná wiárę były powołáne:
Dekret Synodu Apostolskiego.
ponieważ
3:
był przednieyſzym páſterzem wſzytkich owiec Páńſkich/ ták z Zy=
4:
dow iáko y z Pogánow náwroconych.
5:
Odpowiedział Iákub.) S. Iákub Apoſtoł y Biſkup Ierozo=
6:
limſki po Pietrze wotuie/ y ſentencyą iego przyimuie/ ktora byłá:
7:
że ći/ ktorzy ſię z Pogáńſtwá ná wiárę Chriſtuſową náwracáią
8:
nie máią ſię áni obrzezowáć/ áni inſzych ceremoniy zakonu Moy=
9:
zeſzowego záchowáć.
Dekrety Koncyliow nie wſsytkie iednákie.

10:
Od porubſtwá.) Acz porubſtwo y báłwochwálſtwo z przyro=
11:
dzenia ſwego ſą rzeczy złe/ y grzechy śmiertelne/ y przetoż nigdy
12:
nie były dozwolone: Wſzákże iż Pogánie/ z záſtárzáłego nałogu
13:
złego byli do oboygá ſkłonni/ y zá nic ſobie porubſtwá nie mieli;
14:
zdáło ſię Duchowi S. oboygá tu znowu zákázáć. Lecz wſtrzy=
15:
mawánie ode krwie y od dawionych rzeczy nie było nie ſłuſzne áni
16:
złe ſámo z śiebie: w ktorym Zydom do czáſu folgowáć ſię godzi=
17:
ło/ á Pogány też nieco poćwiczyć w poſłuſzeńſtwie. Skąd widzi=
18:
my wielką władzą kośćiołá Bożego y Seymow duchownych/ kto
19:
re mogą roſkazáć y ſtánowić dekrety ták wieczne/ iáko y docześne/
20:
wedle czáſu y potrzeby/ y rożnośći narodow/ bez żadnego wyrá=
21:
żnego piſmá: y przykazániem ſwym vczynić áby ſię to więcey nie
22:
godziło/ co przed tym wolno było.
23:
Niektorzy z nas wyſsedſsy.) Tu maſz właſne y oſobne opiſánie
24:
ábo znáki hæretyckich y odſzczepieńſkich miſtrzow ábo vczyćielow.
Właſnośći hæretykow.
1.

25:
Pierwſzy/ z kośćiołá wychodzić/ y od duchowney zwierzchnośći y
26:
páſterzow odſtępowáć.
2.
Drugi vczyć bez ich roſkazánia/ poru=
27:
czenia y poſłánia.
3.
Trzeći/ trwożyć Kátholiki wielomowſtwem y
28:
wdzięcznymi ſłowy.
4.
Czwarty/ przewrácáć y zátrácáć duſze.
29:
Zdáło ſię Duchowi S.)
1.
Bog iáko może być złączon z ſtworzenim.
Z tych ſłow vczymy ſię naprzod/ iż nic
30:
nie grzeſzą Kátholicy/ złączáiąc poſpołu Bogá y ſtworzenie iego/
31:
iáko pierwſzą y poślednią przyczynę: y ieden ſkutek obiemá przy=
32:
piſuiąc: ktory ácz nie iednáko/ ále przedſię y od Bogá y od ſtwo=
33:
rzenia pochodzi. Iáko tu Apoſtołowie (podáiąc formę dekretu
34:
wſzytkim Koncyliom) mowią: Zdáło ſię Duchowi S. y nam:
35:
Iáko y ono: Bog y ánioł niechay błogoſłáwi tym dziećiom. Pá=
36:
nu y Gedeonowi. Miecz Páńſki y Gedeonow. Vwierzyli Pánu
37:
y Moyzeſzowi ſłudze iego. Swiádczę przed Bogiem/ y Chriſtu=
38:
ſem Ieſuſem/ y wybránemi ánioły iego. Miłość y wiárę ktorą
39:
maſz ku Pánu Ieſuſowi/ y ku wſzytkim świętym. Sſtáliśćie ſię
40:
náśládowcámi náſzymi y Páńſkimi. Przetoż tákże dobrze y we=
dług piſmá


strona: 463

Dzieie Rozd: 15.463.
1:
dług piſmá Kátholicy mowią: Spowiádam ſię Bogu y wſzy=
2:
tkim świętym.
2.
Ná Koncyliách Duch S. preſiduie.
Ták mi Pan Bog pomoż y wſzyścy święći. rć.
3:
Powtore vczymy ſię/ iż święte Koncylia dla rozwiązánia wąt=
4:
pliwośći/ y potępienia błędow y dla vſpokoienia rozruchow/ y
5:
odſzczepieńſtw/ ábo dla nápráwienia ſkáżonych obyczáiow porzą=
6:
dnie zgromádzone) máią záwſze przytomność Duchá S. y przetoż
7:
w dekrećiech ſwych błądzić nie mogą: ponieważ Duch ś. nie błą=
8:
dzi. Ktory (iáko tu widzimy) poſpołu z koncyliámi dekrety feru=
9:
ie. Potrzećie vczymy ſię/ iż oſobliwie ná Koncyliách pełni ſię oná
10:
obietnicá Páná Chriſtuſowá:
3.
Ná Koncyliách Duch S. vczy wſselkiey prawdy.
Iż ie Duch S. ſpráwuie/ y vczy
11:
ich wſzelkiey prawdy: á nie tylko zá czáſow Apoſtolſkich/ ále áż
12:
do ſkończenia świátá: pokąd Koncylia/ kośćioł y iego páſterze
13:
będą mieli ten przywiley Bozkiey przytomnośći. Przetoć Grze=
14:
gorz S. cztery one pierwſze zbory ábo koncylia (Niceńſkie/ Kon=
15:
ſtántynopolſkie/ Epheſkie y Chálcedoneńſkie) ták przyimuie/ iáko
16:
cztery Ewángelie: y toż o piątym Koncylium mowi/ że ie ma w
17:
teyże wadze. Coby był rzekł y o inſzych wſzytkich Koncyliách/ by
18:
ich więcey zá iego czáſu było.
19:
Ode krwie, y od dawionych.) To przykazánie tylko do czáſu
20:
trwáć miáło/ dla więtſzego ziednoczenia Zydow y Pogánow: Y
21:
przetoż potym znieśione było mocą y zezwoleniem tegoż kośćiołá
22:
Bożego/ ktory z nátchnienia Duchá S. dobrze rozumie/ kiedy/ kę=
23:
dy/ iáko y poki co ma być chowano. Y o tákichći dekretách Au=
24:
guſtyn S. mowi.
Przykazánie docześne Apoſt.
Iż pierwſze choć powſzechne y zupełne koncy=
25:
lia poślednimi mogą być popráwione.
26:
Vrádowáli ſię z poćieſsenia.) Wierni Kátholicy przyimuią z rá=
27:
dośćią dekrety Koncyliow iáko dekrety Duchá S.
Kátholicy Dekretá Koncyliow przyimuią.
Lecz vporni
28:
hæretycy ktorych błędy ná Koncyliách bywáią potępione/ nie
29:
dziw że ie rozmáićie potwarzáią/ iáko ná on czás Cherintyanowie
30:
y fáłſzywi Apoſtołowie nie przyięli tego Ierozolimſkiego/ Aria=
31:
nowie Niceńſkiego/ á Trydentſkiego dziśieyſzy hæretykowie.
Viſitácye Biskupie.

32:
Wroćiwſsy ſię náwiedzmy bráćią.) Stądći Biſkupi wzięli on o=
33:
byczay potrzebny náwiedzánia częſtego trzod ſwoich: dla vtwier=
34:
dzánia y záchowánia ich w wierze/ y dla poſtępku w cnotách/ y
35:
dla napráwy obyczáiow ták duchownych iáko y świeckich.
36:
Rożnicá.) W tey rożnicy/ żadnego ſwaru o wierze/ áni gnie=
37:
wu/ áni roſterku áni grzechu nie było (czego dziś miedzy hæretyká=
38:
mi pełno) ále obádwá przy tym ſtali/ co ſię im nalepiey zdáło:
Niezgody iákie miedzy Apoſt.
á
39:
ſnać to iuż zrządzenie Bozkie było/ że ſię rozeſzli: áby ſię tym więcey
40:
ſzerzyło przez ich poſługę przepowiádánie Ewángeliey świętey.
Rozdźiał


strona: 464

Rozd: 16. Apoſtolſkie.464.
rozdział: 16
1:
ROZDZIAL XVI.
2:
1 Páweł w Liſtrze wziąwſzy z ſobą Tymotheuſzá/ obrzezał go
3:
dla Zydow. 4 Wſzędy nápomina wiernych/ áby chowáli vſtáwy
4:
Apoſtolſkie. 6 Nie dopuſzcza mu Duch S. mowić ſłowá Boże=
5:
go w Azyey y w Bithyniey. 9 Ale vpomniony przez widzenie/
6:
idzie do Mácedoniey 12 Gdzie napierwey w mieśćie Philippo=
7:
wie przepowiedáiąc ſłowo Boże/ 14 Przyięći byli w dom od Li=
8:
diey. 16 Lecz gdy Páweł z iedney dziewki wygnał duchá wieſzcze=
9:
go/ 22 Vbiczowano ich y dano do więzienia. 26 Gdzie ná trzę=
10:
śienie ziemie náwroćił ſię ſtroż ćięmnice. 35 A názáiutrz ie wol=
11:
no wypuſzczono.
werset: 1
12:
Y
Przyſzedł do Derbená y do Liſtry. A oto był
13:
- tám' vczeń niektory imieniem Tymotheuſz/
-G.

14:
ſyn * niewiáſty wdowy wierney/ z oycá " Pogá=
15:
niná.
* iedney Zydowskiey3 L. K. G. S.
" Græká.G.

werset: 2Ktory miał dobre świádectwo od bráćiey/
16:
ktorzy byli w Liſtrze y w Ikoniey.

werset: 3Tego chćiał
17:
Páweł áby z nim wyſzedł: y wźiąwſzy obrzezał go dla
18:
Zydow/ ktorzy ná onych mieścách byli. Bo wſzyścy
19:
wiedźieli że oćiec iego był Pogáninem.

Vſtáwy ábo Trádicie Apoſtolskie, máią być chowáne.
werset: 4A gdy cho=
20:
dźili po mieśćiech/ podawáli im ku chowániu vſtá=
21:
wy/ ktore były poſtánowione od Apoſtołow y ſtár=
22:
ſzych ktorzy byli w Ieruzálem.

werset: 5Vtwierdzáły ſię te=
23:
dy kośćioły w wierze/ y co dźień ich w liczbę przyby=
24:
wáło.

werset: 6A przeſzedſzy Phrygią y kráinę Gálácką/ po=
25:
hámowáni ſą od Duchá świętego/ áby nie mowili
26:
ſłowá * w Azyey.
* Bożego.N L. S.

werset: 7A przyſzedſzy do Miſyey/ kuśili ſię
27:
iść do Bithyniey: ále im nie dopuśćił Duch - Ieſu=
28:
ſow'.

-G.
werset: 8A przeſzedſzy Miſyą/ wſtąpili do Troády.

werset: 9
29:
Y vkazáło ſię Páwłowi w nocy widzenie: Mąż nie=
30:
ktory Mácedończyk ſtánął/ proſząc go y mowiąc:
31:
Przyſzedſzy do Mácedoniey rátuy nas.

werset: 10A gdy vy=
32:
źrzał to widzenie/ nátychmiaſt ſtáráliſmy ſię iść do
33:
Mácedoniey: rozumieiąc iż nas " Bog' wezwał ku
" PanG.

34:
powiádániu im Ewángeliey.

Nie zgołáć było odięto słowo Boże Azyanom: ále do czáſu tylko. Iż iáko piſse Bedá, przeyrzał to był Pan Bog że ná on czás vwierzyć nie mieli: áby ćiężey nie byli potępieni.
werset: 11A puśćiwſzy ſię z Tro=
35:
ády/ proſtoſmy bieżeli do Sámotráciey/ á názáiutrz
Nnndo Neápolu:


strona: 465

Dzieie Rozd: 16.465.
1:
do Neápolu:

werset: 12á ſtámtąd do Philippowá: ktore ieſt
2:
pierwſze miáſto w ſtronie Mácedońſkiey " nowa oſá=
" Kolonia.L. G.cudzoziemcy oſádzone.

3:
dá.' Y mieſzkáliſmy w tymże mieśćie kilká dni.

werset: 13A w
4:
dźień Sobotni wyſzliſmy przed miáſto nád rzekę/
5:
gdźie bywáły modlitwy: y vśiadſzy mowiliſmy do
6:
niewiaſt ktore ſię były zeſzły.

werset: 14A niektora niewiáſtá
7:
imieniem Lydia/ z miáſtá Tyátyrſkiego/ ktora ſzárłat
8:
przedawáłá/ chwaląca Bogá ſłucháłá: ktorey Pan
9:
otworzył ſerce/ áby vwierzyłá temu co powiedał
10:
Páweł.

werset: 15A gdy byłá okrzczona y dom iey/ prośiłá
11:
mowiąc: Ieſliśćie mię oſądźili być wierną Pánu/
12:
wſzedſzy do domu meo mieſzkayćie. Y przymuśiłá nas.

Zácz: 38.
werset: 16
13:
Y przydáło ſię gdyſmy ſzli ná modlitwę/ iż dźiew=
14:
ká niektora co miáłá Duchá wieſzczego/ zábieżáłá
15:
nam: ktora zyſk wielki pánom ſwym czyniłá wrożąc.

werset: 17
16:
Tá chodząc zá Páwłem y zá námi/ wołáłá mowiąc:
17:
Ci ludźie ſą ſłudzy Bogá nawyżſzego/ ktorzy " wam' o=
" namG.

18:
znáymuią drogę zbáwienia.

werset: 18A to czyniłá przez wie=
19:
le dni. Lecz Páweł boleiąc/ obroćiwſzy ſię rzekł du=
20:
chowi: Roſkázuięć w imię Ieſuſá Chriſtuſá/ ábyś
21:
od niey wyſzedł. Y wyſzedł oneyże godźiny.

werset: 19A wi=
22:
dząc pánowie iey/ iż zginęłá nádźieiá zyſku ich; poi=
23:
mawſzy Páwłá y Sylę/ wlekli ie ná rynek do vrzędu:

werset: 20
24:
á przywiodſzy ie przed przełożone/ rzekli: Ci ludźie
25:
niepokoy czynią w mieśćie náſzym/ gdyż ſą Zydowie:

werset: 21
26:
Y opowiedáią " zwyczay ktorego' ſię nam przyimo=
" zwyczáie ktorych.G.

27:
wáć nie godźi áni czynić; gdyżeſmy ſą Rzymiánie.

werset: 22
28:
Y " zbieżał ſię' człowiek poſpolity przećiw nim: á
" powſtał.G.

29:
vrząd rozdárſzy " ſzáty ich' kazał ie śiec rozgámi.
" ſsáty ſweN L

werset: 23A
30:
gdy im wiele ran zádáli/ wrzućili ie do więźienia:
31:
roſkázuiąc ſtrożowi * áby ich pilnie ſtrzegł.
* ćięmnice.G.

werset: 24Ktory
32:
wźiąwſzy tákowe roſkazánie/ wſádźił ie do wnętrz=
33:
nego táráſu/ á nogi ich zámknął w kłodę.

Modlitwá o pułnocy, choć w więzieniu.
werset: 25Lecz o
34:
pułnocy/ Páweł y Sylás modląc ſię wychwaláli Bo=
gá. A


strona: 466

Rozd: 16. Apoſtolſkie.466.
1:
gá. A więźniowie ich ſłucháli.

werset: 26W czym ſprętká
2:
powſtáło wielkie źiemie trzęśienie/ ták iż ſię poru=
3:
ſzyły fundámenty ćięmnice. Y wnet ſię otworzyły
4:
wſzytkie drzwi/ y rozwiązáły ſię pętá wſzytkich.

werset: 27A
5:
ocućiwſzy ſię ſtroż ćięmnice/ y vyrzawſzy drzwi otwo=
6:
rzone v ćięmnice; dobywſzy mieczá/ chćiał ſię ſam
7:
zábić: mniemáiąc iż więźniowie poućiekáli.

werset: 28Lecz
8:
Páweł záwołał głoſem wielkim/ mowiąc: Nie czyń
9:
ſobie nic złego: boćieſmy ſám wſzyſcy.

werset: 29A kazawſzy
10:
záświećić/ wbieżał tám, y drżąc przypadł do nog Pá=
11:
włowi y Syli.

werset: 30á wywiodſzy ie rzekł: Pánowie/ coż
12:
mam czynić ábych był zbáwion?

werset: 31A oni rzekli: Wierz
13:
w Páná Ieſuſá * będźieſz zbáwion ty y dom twoy.
* Chriſtuſá.G.

werset: 32Y
14:
opowiedáli mu ſłowo Páńſkie/ y wſzytkim ktorzy byli
15:
w domu iego.

werset: 33A wźiąwſzy ie oneyże godźiny w no=
16:
cy/ omył rány ich: y był okrzczony ſam/ y wſzyſcy do=
17:
mownicy iego nátychmiaſt.

Szczęśliwi ktorzy czynią vczynki miłośierne ludziom świętym: przez ktore biorą wzaiem duchowne dobrodzieyſtwá
werset: 34A wprowádźiwſzy ie
18:
do domu ſwego/ nágotował - im' ſtoł/ y rádował ſię ze
-G.

19:
wſzytkim domem ſwym/ vwierzywſzy Bogu.

werset: 35A gdy
20:
był dźień/ poſłał vrząd Ceklarze/ mowiąc: Wypuść
21:
one ludźie.

werset: 36Y opowiedźiał te ſłowá ſtroż ćięmnice
22:
Páwłowi: Iż vrząd poſłał ábyśćie byli wypuſzczeni:
23:
teraz tedy wyſzedſzy idźćie w pokoiu.

werset: 37A Páweł rzekł
24:
ku nim: Vbiwſzy nas iáwnie nie przekonánych/ gdy=
25:
żeſmy ſą ludźie Rzymſcy/ wrzućili do ćięmnice: á te=
26:
raz nas potáiemnie wypycháią? Nie ták: ále ſámi
27:
przyſzedſzy niech nas wyprowádzą.

werset: 38Y oznaymili v=
28:
rzędowi ceklarze te ſłowá. Y bali ſię/ vſłyſzawſzy że
29:
Rzymiánie byli.

werset: 39A przyſzedſzy przepraſzáli ie: y wy=
30:
wiodſzy prośili áby wyſzli z miáſtá.

werset: 40A wyſzedſzy z ćię=
31:
mnice/ weſzli do Lidiey: y vyźrzawſzy bráćią poćie=
32:
ſzyli ie y wyſzli.


33:
NAVKI Y PRZESTROGI.
34:
Podawáli im.) Pátrz iż tu Apoſtołowie podawáli wiernym de
Dekrety Koncyliow nie máią być w wątpliwość przywodzone.
Nnn 2krety y


strona: 467

Dzieie Rozd: 17.467.
1:
krety y ártykuły wiáry/ ná Koncylium Ierozolimſkim vſtáwio=
2:
ne nie ku rozbierániu áni doświádczeniu (iáko dziśia mieć chcą
3:
odſzczepieńcy) ále ku záchowániu. Skąd baczymy nie tylko oſo=
4:
bną poważność Koncyliow/ ále y potrzebę záchowánia wſzelá=
5:
kich dekretow ná nich vchwalonych. Bo nie tylko to/ co Pan
6:
Chriſtus kazał wyráźnemi ſłowy/ ábo co w piśmie wyraźnie ma=
7:
my (iáko odſzczepieńcy vczą) chowáć y ważyć ſobie mamy: ále
8:
cokolwiek Apoſtołowie y przełożeni kośćielni roſkázuią.
9:
Ci ludzie ſą słudzy.)
Przecz dyabeł czáſem mowi prawdę.
Aboć dyabeł przymuſzon był mocą obe=
10:
cnośći Páwłowey/ áby wyznał prawdę: ábo też (iáko zwykł czę=
11:
ſto czynić teraz wyznał prawdę/ áby mu ná potym więcey wierzy=
12:
li/ áby ich tym ſpoſobem łátwiey zdrádził.
13:
Wierz, á będzieſs zbáwion.)
Wiárá ktora zbawia.
Nie inſzać ieſt wiárá ktora zbáwia/
14:
iedno tá/ ktora przez miłość ſpráwuie vczynki dobre. August: in
15:
Enchrid: cap: 67.
rozdział: 17

16:
ROZDZIAL XVII.
17:
1 Gdy Páweł náuczáiąc w Teſſálonice wielki pożytek czynił.
18:
5 Zydowie wzruſzyli miáſto przećiw iemu. 13 Tákże y w Berrey.
19:
17 Páweł w Atheniech z Zydy y z Philozophy gada. 22 y Bogá
20:
prawdziwego im opowieda. 34 Zá czym Dionyzyus Areopági=
21:
tá y z inſzemi vwierzył.
Zácz: 39.
werset: 1
22:
A
Przeſzedſzy Amphipol y Apollonią/ przyſzli do
23:
Teſſáloniki/ gdźie byłá bożnicá Zydowſka.

werset: 2
24:
A Páweł wedle zwyczáiu ſwego wſzedł do
25:
nich/ y przez trzy Szábáty rozmawiał z nimi z pi=
26:
ſmá:

werset: 3wywodząc y wykłádáiąc/ że byłá potrzebá
27:
áby Chriſtus ćierpiał y zmartwychwſtał: á iż ten Ie=
28:
ſus ieſt Chriſtuſem ktorego ia wam opowiedam.

werset: 4
29:
Niektorzy tedy z nich vwierzyli/ y przyłączyli ſię do
30:
Páwłá y Syle: ktemu wielkie mnoſtwo nabożnych
31:
Pogánow/ y niewiaſt przednieyſzych niemáło.

werset: 5Ale
32:
Zydowie * - wzruſzeni zazdrośćią'/ nábrawſzy z ſobą z
* ktorych námowić nie mogli.G.
-G.

33:
poſpolſtwá złych niektorych ludźi/ y rozruch vczyni=
34:
wſzy wzburzyli miáſto: á náſzedſzy ná dom Iázonow/
35:
ſzukáli ich áby ie wywiedli przed poſpolſtwo.

werset: 6A nie
36:
nálazſzy ich/ wywlekli Iázoná y niektorą bráćią do
przełożo=


strona: 468

Rozd: 17. Apoſtolſkie.468.
1:
przełożonych mieyſckich/ wołáiąc: Iż oto ći ktorzy
2:
świátem mieſzáią/ y tu tez przyſzli;

werset: 7ktore przyiął Iá=
3:
zon: á ćić wſzyścy czynią przećiw dekretom Ceſár=
4:
ſkim; powiedáiąc iż ieſt krol inſzy Ieſus.

werset: 8Y ſtrwo=
5:
żyli poſpolſtwo/ y przełożone miáſtá ktorzy tego
6:
ſłucháli.

werset: 9A wźiąwſzy ſłuſzną ſpráwę od Iázoná y
7:
od innych/ puśćili ie.

werset: 10A bráćia wnet w nocy wy=
8:
práwili Páwłá y Sylę do Bereie. Ktorzy przyſzedſzy
9:
weſzli do bożnice Zydowſkiey.

werset: 11(A ći byli " przedniey=
10:
ſzy z Teſſáloniki'; ktorzy przyięli ſłowo Boze ze wſzytką
" zacnieyſsy nád inne ktorzy ſą w Theſſálonice.G.

11:
ochotą: ná káżdy dźień wywiáduiąc ſię piſmá/ ieſli=
12:
by ſię to ták miáło.

werset: 12A przetoż wiele ich vwierzyło
13:
z nich/ y niewiaſt Pogáńſkich vczćiwych/ y mężow
14:
niemáło.)

werset: 13A gdy ſię dowiedźieli Teſſáloniceńſcy
15:
Zydowie/ iż y w Bereiey opowiedáne ieſt od Páwłá
16:
ſłowo Boże; przyſzli też tám podburzáiąc - y wzruſzá=
17:
iąc' poſpolſtwo.
-G.

werset: 14A tedy wnet Páwłá wyſłáli brá=
18:
ćia/ áby ſzedł áż do morzá: wſzákoż Sylás y Tymo=
19:
theuſz pozoſtáli tám.

werset: 15A ći co odprowadzáli Páw=
20:
łá/ záwiedli go áż do Athen: á wźiąwſzy roſkazánie
21:
- od niego' do Syle y Tymotheuſzá/ żeby conarychley
-G.

22:
przyſzli do niego/ odeſzli.

werset: 16
23:
A gdy ich Páweł w Atheniech czekał; wzruſzał
24:
ſię w nim duch iego/ widząc miáſto poddáne báłwo=
25:
chwálſtwu.

Zácz: 40.
werset: 17A przetoż rozmawiał w bożnicy z Zy=
26:
dy/ y z nabożnemi ludzmi, tákze y ná rynku ná káżdy dźień
27:
" z tymi co tám byli'.

" z kim ſię mu tráfiłoG.
werset: 18A niektorzy z Epikurow y Stoi
28:
kow Philozophow gadáli ſię z nim: y iedni mowili:
29:
Coż wżdy ten " ſłowośiewcá' mowić chce? A drudzy:
" świegot, ábo plotká.

30:
Zda ſię być opowiedáczem " nowych' bogow: iż im Ie=
" obcych ábo cudzych.G.

31:
ſuſá y zmartwychwſtánie opowiedał.

werset: 19Y porwaw=
32:
ſzy go/ wiedli do " Areopagu/ mowiąc: Możemyli w=
" Areopagus, wykłáda ſię Márteſow págorek ábo zamek. Mieyſce było w Athenie sławne, gdzie ſądzono zwłaſsczá o morderſtwá

33:
iedźieć co to ieſt zá nowa náuká/ ktorą ty powiádaſz?

werset: 20
34:
Bo iákieś nowe rzeczy przynośiſz do vſzu náſzych.
Nnn 3A przetoż


strona: 469

Dzieie Rozd: 17.469.
1:
A przetoż chcemy wiedźieć co wżdy z tego ma być.

werset: 21
2:
(A wſzyścy Atheniczánie/ y ći co tám mieſzkáli go=
3:
śćie/ żadną ſię inſzą rzeczą nie báwili/ iedno powie=
4:
dánim ábo ſłuchánim nowin)

werset: 22A ſtoiąc Páweł w po
5:
śrzod Areopagu/ rzekł: Mężowie Atheńſcy/ we w=
6:
ſzytkim was widzę iákoby zabobonnemi.

werset: 23Abowiem
7:
chodząc y przypátruiąc ſię bogom wáſzym/ nálazłem
8:
też ołtarz ná ktorym nápiſano/ NIE ZNAIOMEMV BOGV. " Ktorego' tedy nie znáiąc go chwalićie/ " te=
" co tedyL
" to.L.

9:
goć' ia wam opowiedam.

werset: 24Bog ktory vczynił ś=
10:
wiát/ y wſzytko co ná nim/ ten będąc Pánem niebá y
11:
źiemie/ nie mieſzkać w kośćielech ręką vczynionych:

werset: 25
12:
áni rękomá ludzkimi bywa chwalon/ iákoby czego
13:
potrzebuiąc: gdyż ſam dawa wſzytkim żywot y od=
14:
dech " y wſzytko':

" we wſsytkim.G.Iáko Bog mieſska, ábo nie mieſska w kośćielech pátrz wyż. 7. 48. Nie bywa w nich zámkniony: áni ich potrzebuie.
werset: 26y vczynił z iednego * wſzytek rodzay
* krwie.G.

15:
ludzki/ áby mieſzkáli po wſzytkiey źiemi: zámierzywſzy
16:
poſtánowione czáſy/ y gránice mieſzkánia ich:

werset: 27áby
17:
ſzukáli " Bogá'/ owaby go ſnać námácáli " ábo' nále=
" Páná.G.
" y.K. G. S.

18:
źli: choćiać od káżdego z nas nie ieſt dáleko.

werset: 28Abo=
19:
wiem " w nim żywiemy y ruſzamy ſię/ y ieſteſmy: iáko
" przezeń.

20:
y niektorzy z wáſzych Poetow powiedáli: " Gdyże=
21:
chmy też ſą narodem iego.
" słowá to Arata, Græckiego Poety.
Boſtwo żadnym obrázem nie może być wyráżone.

werset: 29Będąc tedy narodem
22:
Bożym; nie mamy rozumieć/ áby złotu ábo śrebru
23:
ábo kámieniowi miſternie rytemu/ ábo wymyſłowi
24:
człowieczemu boſtwo miáło być podobne.

werset: 30Aczkol=
25:
wiek tedy przeglądał Bog czáſy onych niewiádomo=
26:
śći/ lecz teraz oznáymuie ludźiom áby wſzyścy wſzędy
27:
pokutowáli:

werset: 31dla tego iż poſtánowił dźień w kto=
28:
ry ma ſądźić świát w ſpráwiedliwośći/ przez mężá
29:
ktorego náznaczył/ " wiárę podáiąc wſzytkim/ wſkrze
" wypełniwſzy obietnicę ſwoię o Meſſyaſzu.

30:
śiwſzy go od vmárłych.

werset: 32A vſłyſzawſzy o zmartwych=
31:
wſtániu; iedni ſię śmiali/ á drudzy mowili: Będźiem
32:
ćię drugi raz o tym ſłucháć.

werset: 33A tákże Páweł wyſzedł
33:
z pośrzodku ich.

werset: 34A mężowie niektorzy przyſtawſzy
do niego/


strona: 470

Rozd: 17. Apoſtolſkie.470.
1:
do niego/ vwierzyli: miedzy ktorymi też Dyonyzyus
2:
" Areopágitá/ y niewiáſtá imieniem Dámáridá/ y
" ieden z onych zacnych ſędziow w Areopagu. o ktorym wyż.ꝟ. 19.

3:
drudzy z nimi. *


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Ale Zydowie.) Tákać ieſt zápálczywość hæretykow: y ten ieſt
6:
żywy przykład ich złośći y chytrośći/ ktorey y po dziś vżywáią
7:
náprzećiw kápłanom y káznodzieiom Kátholickim/ y dobrym Iá=
8:
zonom/ ktorzy ie przyimuią: á zwłaſzczá w Angliey.
9:
Wywiáduiąc ſię piſmá.) Stąd dowieść chcą hæretykowie/ iż im
10:
tákież wolno dekrety Papieżow y Koncyliow exáminowáć y pro=
11:
bowáć/ ieſli ſię z piſmem zgadzáią ábo nie.
Dekrety Koncyliow iáko mogą być probowáne.
Aleć inſza byłá onym/
12:
á inſza tym. Bo ácz Páweł był Apoſtołem/ y nie mogł náuki
13:
fáłſzywey podáwáć: wſzákże o tym pierwey Berreiánie nie wie=
14:
dzieli pewnie/ y nie powinni byli wierzyć Páwłowi/ áżby pierwey
15:
ábo cudá widzieli/ ábo inne ſłuſzne dowody wierzenia mieli. Prze=
16:
toż gdy im Páweł dowodził z piſmá Prorockiego/ ſłuſznie ſię też
17:
dokłádáli piſmá/ chcąc wiedzieć ieſli to ták było. Lecz Chrześći=
18:
ánie ktorzy pewnie wiedzą/ iż kośćioł w náuce wiáry zbłądzić nie
19:
może: winni ią przyimowáć bez tego rozſądku/ á nic nie wątpić
20:
ieſli to ieſt prawdá. Kędy y to obácz/ iż ácz haeretyk grzeſzy wąt=
21:
piąc o prawdzie kośćiołá powſzechnego/ do ktorego przez krzeſt
22:
odrodzony ieſt (y inſza ieſt ſpráwá hæretyká ktory raz wiárę wy=
23:
znał/ á inſza Zydá y Pogániná/ ktory nigdy Chrześćijáninem nie
24:
był) wſzákże y hæretyk nie zle czyni bádáiąc ſię y doświádczáiąc/
25:
ieſli mieyſcá piſmá S. y Doktorow od Koncylium Trydentſkie=
26:
go przywiedzione/ ták ſię máią: gdy to ieno czyni tym vmyſłem/
27:
áby nálazł prawdę: á nie żeby ſię prawdzie ſprzećiwiał. Bo ácz=
28:
by on miał y bez tego doświadczánia kośćielną náukę przyimo=
29:
wáć: wſzákoż lepiey ieſt áby ták doświadczáiąc gotował ſię ku po=
30:
znániu prawdy: á niżliby niedbáiąc w ſwych ćięmnośćiách zoſtał.
31:
Zabobonnemi.) Zabobony (ſuperſtitio) te ſą/ gdy kto cześć
32:
Bozką wyrządza ſtworzeniu: ábo tym ſpoſobem wyrządza ią Bo=
33:
gu ktorym ſię nie godzi. Co troiáko bywa. Naprzod gdy cześć
34:
Bozką báłwanowi dawa: co ieſt báłwochwálſtwo.
Wydworne nabożenſtwo ábo zabobony.
Drugie/
35:
kiedy miáſto Bogá rádzi ſię czártá/ ábo ſług iego czárownikow
36:
ábo práktykarzow. Trzećie/ gdy ſtworzenia Bożego ábo rzeczy
37:
święconych ná co inſzego vżywa niżli od Bogá y od kośćiołá ſą
38:
poſtánowione. O czym ſzeroko Auguſtyn S. Y tymći ſpoſo=
39:
bem Páweł zowie Pogány/ zabobonnymi/ ábo wydwornie nabo=
żnymi/


strona: 471

Dzieie Rozd: 17.471.
1:
żnymi/ iż dla boiázni czártow/ ládá ſtworzenie zá Bogá chwalili/
2:
kámienie/ drzewá/ beſtye y duchy.
3:
Boſtwo miáło być podobne.)
Ieśli Bog może być málowány.
Spieráią ſię Kálwiniſtowie/ iż ſię
4:
nie godzi nie widziánego Bogá zgołá niiáko málowáć/ przeto
5:
iż Boſtwo nie widziáne nie może być żadnym widziánym obrá=
6:
zem wyráżone: y nas Kátholiki potwarzáią/ iákobyſmy obrázá=
7:
mi Troyce S. Boſtwo wyrázić chćieli. Lecz iáko ániołowie cho=
8:
ćia tákże ſą nie ćieleśni y nie widziáni/ y żadnym obrázem wyráże=
9:
ni być nie mogą/ á wżdy przećię w ſtárym zakonie byli málowáni
10:
y rzezáni/ y w kośćiele ſtáwiáni: ták też Bog Oćiec y Duch S.
11:
przeczby nie miał być málowány/ zwłaſzczá w tych figurách w kto
12:
rych ſię ſam pokázowáć raczył? Iáko Adámowi w Ráiu w oſo=
13:
bie człowieczey: Iákobowi/ wſpárſzy ſię ná wierzchu drábiny:
14:
Izáiaſzowi y Micheaſzowi/ śiedzący ná ſtolicy.
Figury w ktorych ſię Bog okázowáć raczył
Dániel go málu=
15:
ie/ iáko go widział ná ſtolicy śiedzącego/ y opiſuie głowę iego y
16:
włoſy iego śiwe y ſzáty białe. Duch S. vkazał ſię w oſobie gołę=
17:
bice y w ogniſtych ięzykách: czemużby w tychże figurách nie miał
18:
być málowány? A zwłaſzczá iż w Kátholickim kośćiele/ obrázy
19:
Troyce S. nie przeto máluią/ żeby imi podobieńſtwo Boſtwá
20:
y niedośćigłey nátury iego wyrázić chćieli: ábo żeby rozumieli
21:
być Bogá tym obrázom podobnego.
Obrázy Troyce S. dla czego máluią.
Bo to ieſt kácerſtwo An=
22:
tropomorfitow/ mniemáć żeby Bog miał tákże ręce/ oczy/ nogi/ iá=
23:
ko człowiek. Ale przeto te obrázy ſtáwiáią/ áby ludzie temi znáki
24:
pobudzeni/ ná Páná Bogá żywego y niewidziánego wſpomináli:
25:
y rożność trzech oſob Troyce przenaświętſzey/ przez te widome fi=
26:
gury/ nieiáko zrozumieli. Przetoż te obrázy Troyce S. nie ſąć
27:
kſztałty y figury ſámego Bogá żywego/ ktorego żaden rozum o=
28:
gárnąć/ nierzkąc málarz wyrázić nie może: ále ſą figury wido=
29:
mych y ćieleſnych rzeczy/ w ktorych ſię Bog ludziom ziáwić y po=
30:
kázáć raczył.
31:
Dionyzyus Areopágitá.) Tenći to ieſt on ſławny Dionyzyus/
Dionyzyuſsowe piſmá dáią świádectwo Kátholickiey wiáry.

32:
ktory napierwſzy náwroćił Fráncyą/ y ktory nápiſał práwie Bo=
33:
zkie y záwołáne kśięgi/ de Eccleſiaſtica et Coeleſti Hierarchia. Et de
34:
Diuinis nominibus: w ktorych wſpomina y chwali máło nie wſzy=
35:
tkie obrzędy y ceremonie/ ktore y po dziś dzień kośćioł Kátholicki
36:
ma we zwyczáiu: y dáie świádectwo kośćiołowi y wierze Kátho=
37:
lickiey przećiw haeretykom ták iáśnie y iáwnie/ iż przeciwnicy vćie=
38:
czki inſzey nie máią/ iedno mowić/ że nie ten Dionyzyus one kśięgi
39:
piſał/ ále ktoś inſzy pośledni. Lecz te kśięgi iáko właſne tego Di=
40:
onyzyuſzá Areopágity/ przyiął y wyświádczył trzeći zbor powſze=
chny Kon=


strona: 472

Rozd: 18. Apoſtolſkie.472.
1:
chny Konſtántynopolſki/ przed dziewiąćią ſet lat: y pokázuią to
2:
iáśnie/Anaſtaſius Bibliothecarius, Hilduinus, Michael Syngellus,
3:
Suidas, Mattaeus Calaenus. y inni: zbijáiąc wſzytkie wykręty
4:
przećiwnikow.
księga: Acto
rozdział: 18

5:
ROZDZIAL XVIII.
6:
1 Páweł w Korynćie v Aquile robi ſwe rzemięſło. 6 A choć
7:
ſię mu Zydowie ſprzećiwiáli. 9 Wſzákże przez widzenie vſłyſzał od
8:
Páná/ iż ſię tám náwroćić miáło wiele ludzi. 11 Ale po pułtoru
9:
lat oſkárżon był od Zydow v Gállioná ſtároſty. 19 Potym przy=
10:
ſzedł do Ephezu/ 22 Y ná rozliczne mieyſcá/ vtwierdzáiąc wierne.
11:
24 Apollo mąż wymowny przekonawał Zydy/ pokázuiąc z piſmá/
12:
iż Ieſus ieſt Chriſtuſem. 27 Y był wielce pożyteczny wiernym.
werset: 1
13:
A
Potym * odſzedſzy z Athen/ przyſzedł do Koryn=
* Páweł.G.

14:
thu:

werset: 2á nálazſzy niektorego Zydá imieniem
15:
Aquilę rodem z Pontu/ ktory był dopiero z
16:
Włoch przyſzedł/ y Pryſcyllę żonę iego (dla tego iż
17:
był przykazał Klaudyuſz áby Zydowie wſzyścy poſzli
18:
precz z Rzymu) przyſzedł do nich.

werset: 3A iż był tegoż rze=
19:
mięſłá/ mieſzkał v nich y robił (á było rzemięſło ich
20:
robić namioty.)

werset: 4Y rozmawiał w bożnicy ná káżdy
21:
ſzábát/ - wtrącáiąc imię Páná Ieſuſowo'/ y náma=
-N L. G. S.

22:
wiał Zydy y Græki.

werset: 5A gdy przyſzli z Mácedoniey
23:
Sylás y Tymotheuſz/ " nálegał ſłowy' Páweł/ oſwiad
" śćiskány był duchemG.

24:
czáiąc Zydom że Ieſus ieſt Chriſtuſem.

werset: 6Lecz gdy
25:
ſię oni záſtáwiáli y bluźnili/ wytrząſnąwſzy ſzáty ſwe
26:
rzekł do nich: " Kreẃ wáſzá ná głowę wáſzę'; iaćiem
" to ieſt; ſámiśćie ſobie przyczyną zginienia á nie ia. Hebr.

27:
czyſt: odtychmiaſt poydę do Pogánow.

werset: 7Y odſzed=
28:
ſzy ſtámtąd/ wſzedł w dom niektorego imieniem - Ty=
-G.

29:
tá Iuſtá/ ktory ſłużył Bogu: ktorego dom był podle
30:
bożnice.

werset: 8A Kriſpus Arcybożniczy vwierzył Pánu
31:
ze wſzytkim ſwym domem: y wiele Korynthyan ſłu=
32:
cháiąc vwierzyło/ y krzeſt przyimowáło.

werset: 9Y rzekł
33:
Pan Páwłowi przez widzenie: Nie boy ſię; ále mow/
34:
á nie milcz:

werset: 10bomći ia ieſt z tobą: " á żaden ſię ná
" á żadenći nie będzie mogł ſskodzić.3 L. S.
Oooćię nie


strona: 473

Dzieie Rozd: 18.473.
1:
ćię nie tárgnie/ ábyć miał co złego vczynić': ábo=
2:
wiem ia wielki lud mam w tym mieśćie.

werset: 11Y zmieſz=
3:
kał " tám' rok y ſześć mieśięcy/ náuczáiąc v nich ſłowá
" w Korynćie.NL. NG. S.

4:
Bożego.

werset: 12A gdy Gállion był ſtároſtą w Acháiey/
5:
powſtáli iednomyślnie Zydowie przećiw Páwłowi/
6:
y przywiedli go do ſądu:

werset: 13mowiąc/ Iż ten przećiw
7:
zakonowi námawia ludźi chwalić Bogá.

werset: 14A gdy
8:
miał Páweł vſtá otworzyć/ rzekł Gállion do Zydow:
9:
" O mężowie Zydowſcy'/ gdyćby co nieſpráwiedliwe=
" O Zydowie.G.

10:
go było/ ábo złoczyńſtwo iákie; ſłuſzniebych was wy=
11:
ćierpiał.

werset: 15Lecz ieſli " ſą gadki' o ſłowiech y imio=
" ieſt gadkáG.

12:
nách/ y o zakonie wáſzym/ ſámi tego pátrzćie: * ia nie
* ábowiem.G.

13:
chcę być tego ſędźią.

werset: 16Y odegnał ie " od ſtolice'.

" od tribunału, od ſądu.
werset: 17A
14:
porwawſzy wſzyścy * Soſthená Arcybożniczego/ bi=
* Grækowie.G.

15:
li go przed ſtolicą: lecz Gállion nic ná to niedbał.

werset: 18
16:
A Páweł gdy tám ieſzcze przez niemáły czás zmieſz=
17:
kał; pożegnawſzy ſię z bráćią/ wiozł ſię do Syriey/
18:
(á z nim Pryſcillá y Aquilás/) " ogoliwſzy ſobie gło=
19:
wę w Kenchrze: bo miał ślub.

" Vdawał ſię zá Názáreyczyká, áby nie obráził Zydow, ktorzy mu zá złe mieli, że zakonu zá nic ſobie nie miał. Niż: 21. 23. K. G.
werset: 19Y przyſzedł do Ephe=
20:
zu/ y tám ie zoſtáwił. A ſam wſzedſzy do bożnice/ ro=
21:
zmawiał z Zydy.

werset: 20A gdy go oni prośili/ żeby v nich
22:
dłużſzy czás zmieſzkał; nie zezwolił;

werset: 21ále ie pożegnał/
23:
mowiąc: * Wrocę ſię záś do was zá wolą Bożą: y
* Koniecznie muſsę obchodzić święto nádchodzące w Hieruzálem: leczG.

24:
puśćił ſię z Ephezu.

Záczá: 41.
werset: 22
25:
A gdy przyſzedł do Cezáreiey; wſtąpiwſzy/ á " ko=
26:
ſćioł pozdrowiwſzy/ puśćił ſię do Antyochiey.
" zgromádzenie wiernych.

werset: 23Y zmie=
27:
ſzkawſzy tám nieco/ wyſzedł/ idąc porządnie przez krái
28:
nę Gálácką/ y przez Phrygią/ vtwierdzáiąc wſzytkie
29:
vcznie.

werset: 24A Zyd niektory imieniem Apollo/ rodem z
30:
Alexándryey/ mąż wymowny/ przyſzedł do Ephezu/
31:
" będąc możnym w piśmiech'.

" bárzo biegły w piſmie. Hebr.
werset: 24Ten był wpráwiony
32:
w drodze Páńſkiey: á pałáiąc w duchu/ mowił y náu=
33:
czał pilnie o Pánu Ieſuśie: wiedząc tylko o krzćie Ia=
34:
nowym.

werset: 26Ten tedy począł beſpiecznie poczynáć w
bożnicy.


strona: 474

Rozd: 18. Apoſtolſkie.474.
1:
bożnicy. ktorego vſłyſzawſzy Pryſcillá y Aquilá/ przy=
2:
ięli go/ y doſtáteczniey mu wyłożyli drogę " Páńſką'.

" Bożą.5 L. K. G.
werset: 27
3:
A gdy chćiał iść do Acháiey/ nápomináiąc bráćią
4:
piſáli do vczniow áby go przyięli. ktory gdy przyſzedł/
5:
wiele pomagał tym ktorzy vwierzyli *.

* przez łáskę.G.
werset: 28Abowiem
6:
potężnie przekonywał Zydy iáwnie/ okázuiąc z pi=
7:
ſmá/ iż Ieſus ieſt Chriſtuſem.


8:
NAVKI Y PRZESTROGI.
9:
Aby Zydowie wſsyścy.) Stąd ſię znáczy/ iż nie tylko Zydzi/ ále y
10:
wſzyścy Chrześćijánie z Zydow náwroceni/ byli wygnáni z Rzy=
11:
mu. Roku Páńſkiego 51. pánowánia Klaudyuſzowego roku 9.
12:
á Piotrowego Biſkupſtwá w Rzymie roku 7. Przyczyná tego wy
13:
gnánia byłá/ iż niewierni Zydzi przećiw wiernym vſtáwiczne bur=
14:
dy y rozruchy wſzczynáli/ iáko Suetonius świádczy. Tegoż czá=
15:
ſu y Piotr S. weſpoł y z innymi Zydy był wygnány: ktory tegoż
16:
roku był ná Ierozolimſkim Koncilium. Vide Annal: Baron.
Piotr S. z Zydy był wygnány z Rzymu.

17:
Ogoliwſsy ſobie głowę.) Hieronym S. y Auguſtyn twierdzą/ iż
18:
Páweł á nie Aquilás głowę ſobie ogolił. Lecz Chryſoſtom S.
19:
nie o Páwle/ ále o Aquili y Pryſcylli to rozumie: Ieſzcze ich był
20:
práwi/ od obyczáiu Zydowſkiego nie odwiodł. Skąd znáć że
21:
Chryſoſtom ták czytał: Ktorzy ſobie byli głowę ogolili: bo mieli
22:
ślub. Iáko ſię też náyduie nápiſano w iednym ſtárym Græckim e=
23:
xemplarzu. O czym świádczy Baroniꝰ Tom: 1. Annal: anno Chriſti, 53.
Ieśli Páweł czyli Aquilas był ogolony.
księga: Acto
rozdział: 19

24:
ROZDZIAL XIX.
25:
1 Páweł w Ephezie niektore vcznie krztem Ianowym okrzczo=
26:
ne/ każe krzćić w imię Páná Ieſuſowe. 6 Y przez rąk włożenie
27:
biorą Duchá S. 10 Támże náuczáiąc Páweł przez dwie lećie:
28:
11 Cudá wielkie czyni. 12 Chuſtkámi iego chorzy vzdrawiáni.
29:
13 Zydy záklinácze Szátan drapie. 18 Spowiedz przed Apoſto=
30:
ły: y palenie kśiąg zákazánych. 24 Demetrius złotnik wzruſzył
31:
poſpolſtwo przećiw Páwłowi/ 36 Ktore záledwie piſarz vſkromił.
Lekcya w wigilią Swiąteczną.
werset: 1
32:
Y
Stáło ſię gdy Apollo był w Korynćie/ iż Pá=
33:
weł ſchodźiwſzy gorne ſtrony przyſzedł do E=
34:
phezu: á nálazſzy niektore vcznie/

Zácz: 42.
werset: 2rzekł do
35:
nich: Zaliśćie wźięli Duchá świętego gdyśćie vwie=
Ooo 2rzyli?


strona: 475

Dzieie Rozd: 19.475.
1:
rzyli? A oni rzekli do niego: Owſzemeſmy áni ſły=
2:
cháli ieſli ieſt Duch święty.

werset: 3Y rzekł *: W czymże=
* do nich.G.

3:
śćie tedy ſą pokrzczeni? A oni powiedźieli: We krzćie
4:
Ianowym.

Rożność krztuIanoweood Chriſtuſowego.
werset: 4Y rzekł Páweł: Ianći krzćił krztem
5:
pokuty " lud'/ mowiąc; Aby w onego ktory miał przyść
" ludowiG.

6:
po nim vwierzyli/ to ieſt/ w Ieſuſá *.

* Chriſtuſá.G.
werset: 5To vſłyſzaw=
7:
ſzy/ okrzczeni ſą w imię Páná Ieſuſowe.

werset: 6A gdy ná
8:
nie " włożył ręce Páweł/ przyſzedł ná nie Duch świę=
" Páweł dáie Sákráment Bierzmowánia ábo potwierdzenia. wyż: ca: 8. ꝟ 17.

9:
ty/ y mowili obcymi ięzyki/ y prorokowáli.

werset: 7A tych
10:
wſzytkich mężow było około dwunaśćie.

werset: 8A wſzed=
11:
ſzy do bożnice/ mowił beſpiecznie przez trzy mieſiące/
12:
rozmawiáiąc y námawiáiąc do tego co należáło kro=
13:
leſtwu Bożemu. *

werset: 9
14:
A gdy ſię niektorzy zátwardzáli/ y nie wierzyli/
15:
złorzecząc drogę - Bożą' przed poſpolſtwem; odſą=
-G.

16:
piwſzy od nich/ odłączył vcznie; co dźień " rozmawiá=
17:
iąc' w ſzkole niektorego Tyránná.
" diſputuiąc.

werset: 10A to ſię dźiało
18:
przez dwie lećie: ták iż wſzyśćy ktorzy mieſzkáli w A=
19:
zyey/ ſłucháli ſłowá Páńſkiego/ ták Zydowie iáko y Po=
20:
gánie.

werset: 11Y nie ledá cudá czynił Bog przez ręce Pá=
21:
włowe: ták iż też ná chore przynoſzono chuſtki ábo
22:
przepaſki od ćiáłá ieo/ y odchodźiły od nich choroby/
23:
y duchowie źli wychodźili *.

* od nich.G.
werset: 13A niektorzy Zydowie
24:
z tych co ſię włoczyli czárty záklináiąc/ ważyli ſię w=
25:
zywáć/ nád tymi ktorzy mieli duchy złe/ imieniá Pá=
26:
ná Ieſuſowego/ mowiąc: " Poprzyśięgam' was przez
" PoprzyśięgamyG.

27:
Ieſuſá ktorego Páweł opowieda.

werset: 14A było śiedm
28:
niektorych ſynow Scewy Zydá Arcykápłaná/ ktorzy
29:
to czynili.

werset: 15A odpowiedźiawſzy duch zły rzekł im;
30:
Znam Ieſuſá y wiem Páwłá: ále wy cośćie zacz?

werset: 16
31:
Y wſkoczywſzy ná nie on człowiek w ktorym był
32:
duch zły/ á opánowawſzy " obudwu'/ zmocnił ſię prze=
" ie.G.

33:
ćiwko im: ták iż nágo y zránieni zućiekáli z domu o=
34:
nego.

werset: 17Y było to wiádomo wſzytkim Zydom y Po=
gánom/


strona: 476

Rozd: 19. Apoſtolſkie.476.
1:
gánom/ ktorzy mieſzkáli w Epheźie: y padł ná one
2:
wſzytkie ſtrách/ y wielbili imię Páná Ieſuſowo.

werset: 18A
3:
wiele wierzących przychodźiło/ wyznawáiąc y opo=
4:
wiedáiąc vczynki ſwoie.

werset: 19Y wiele z tych ktorzy ſię
5:
náukámi " niepotrzebnymi paráli/ przyniozſzy kśięgi
" czárnokſięskimi.

6:
popalili przed wſzytkimi: á obráchowawſzy " cenę ich'/
" koſst ich, co koſstowáły.

7:
ználeźli " pięćdźieśiąt tyśięcy śrebrnikow.

" ktora ſummá, wedle Budeuſzá czyni 5000. koron, to ieſt 7500 złotych. A tu widziſz, iż to nie nowiná, iáwnie palić kśięgi zákazáne.
werset: 20Ták po=
8:
tężnie roſło ſłowo Boże/ y zmacniáło ſię.

SZOSTA CZESCo przenieśieniu kośćiołá z Hieruzálem głownego miáſtá Zydowskiego, do Rzymu głownego miáſtáPogánskieo.
werset: 21
9:
A gdy ſię to ſpełniło/ vmyślił Páweł w Duchu/
10:
przeſzedſzy Mácedonią y Acháią/ iść do Ieruzálem/
11:
mowiąc; Iż potym gdy tám będę/ potrzebá mi y
12:
Rzym widźieć.

werset: 22Y poſławſzy do Mácedoniey dwu
13:
z tych ktorzy mu ſłużyli/ Tymotheuſzá y Eráſtá; ſam
14:
ná czás pozoſtał w Azyey.

werset: 23A pod onym czáſem sſtał
15:
ſię rozruch niemáły około " drogi - Páńſkiey'.

" Drogą Pánską zewie náukę Ewángeliey, ábo wiárę Chrześćiánską.
-5 L. G.
werset: 24Abo=
16:
wiem niektory imieniem Demetrius złotnik/ ktory
17:
robił kośćioły śrebre Dyánie: czynił niemáły poży=
18:
tek robotnikom.

werset: 25ktore zebrawſzy/ y inne ktorzy ſię
19:
tym paráli robotniki/ rzekł; Mężowie/ wiećie iż z te=
20:
go rzemięſłá ieſt náſzá máiętność:

werset: 26á widźićie y ſły=
21:
ſzyćie/ że nie tylko w Epheźie/ ále máło nie po wſzyt=
22:
kiey Azyey/ ten Páweł námawiáiąc odwroćił wielką
23:
rzeſzą/ mowiąc: Ze nie ſą bogowie/ ktore rękomá
24:
dźiáłáią.

werset: 27A nie tylko trzebá ſię bać/ áby nam przezen
25:
tá cząſtká nie przyſzłá w nágánienie: ále áby y kośćioł
26:
wielkiey * Dyány nie był nizacz poczytan: y do tego nie przyſzło
* Boginiey.G.

27:
iżby wſzytek máieſtat tey ktorą chwali wſzyt=
28:
ká Azya v wſzytek świát nie był zniſzczon.

werset: 28Co gdy
29:
vſłyſzeli/ nápełnieni gniewu/ krzyknęli mowiąc:
30:
Wielka Dyáná Ephezka.

werset: 29Y nápełniło ſię wſzytko
31:
miáſto zámieſzánia; y wtárgnęli iednoſtáynie " ná ry=
32:
nek/ porwawſzy Gáiá y Aryſtárchá Mácedończyki/
" ná plác, gdzie komedye y gonitwy ſpráwowano.

33:
podrożne towárzyſze Páwłowe.

werset: 30A gdy Páweł ch=
34:
ćiał wyniść do poſpolſtwá/ nie dopuśćili mu vcznio=
Ooo 3wie.


strona: 477

Dzieie Rozd: 19.477.
1:
wie.

werset: 31A niektorzy też z przednieyſzych Azyanow/ bę=
2:
dąc mu przyiaćielmi/ poſławſzy do niego prośili go
3:
áby nie wychodźił ná rynek.

werset: 32A drudzy coś innego
4:
wołáli. Abowiem było zgromádzenie zámieſzáne; á
5:
więcey ich nie wiedźiáło dla czego ſię zeſzli.

werset: 33A z oney
6:
rzeſzey wywiedli Alexándrá/ ktorego popycháli Zydo=
7:
wie. Tedy Alexánder ſkinąwſzy ręką o milczenie/ ch=
8:
ćiał vczynić obmowę poſpolſtwu.

werset: 34Lecz gdy po=
9:
ználi iż był Zydem; wſzczął ſię ieden głos od wſzytkich
10:
iákoby przez dwie godźinie wołáiących: Wielka Dyá=
11:
ná Ephezka.

werset: 35A " piſarz vśmierzywſzy rzeſze/ rzekł:
" Tu ieſt też słowo Græckieγραμματευςktore indzie wykłádamy Doktorem, ábo Doktorem zakonnym. A oboie po Láćinie, Scribá, pátrz Matt: 2. 4.

12:
Mężowie Ephezcy/ y ktoryż ieſt człowiek coby nie
13:
wiedźiał iż miáſto Ephezkie ieſt "chwalcą' wielkiey
" świątnikiem ábo kośćielnym.G.

14:
boginiey Dyány/ y corki Iowiſzowey?

werset: 36Gdyż ſię te=
15:
dy żaden temu ſprzećiwić nie może: trzebá ábyśćie
16:
ſię pohámowáli/ á nic ſkwápliwie nie czynili.

werset: 37Abo=
17:
wiemeśćie przywiedli te ludźie/ áni świętokradźce/
18:
áni bluźniące boginią wáſzę.

werset: 38A ieſliż Demetrius/
19:
y ći co z nim ſą rzemieśnicy/ máią co przećiw komu;
20:
wſzák práwo bywa? ſą też " ſtároſtowie'/ niechże iedni
" ſędziowie

21:
drugich pozywáią.

werset: 39Ieſli ſię też o czym innym bá=
22:
daćie; to ſię ná porządnym zeſzćiu odpráwi.

werset: 40Abo=
23:
wiem trzebá ſię bać/ ábyſmy nie byli oſkárżeni o roz=
24:
ruch dniá dźiśieyſzego: gdyż nie máſz " żadnego win=
25:
nego/ o ktorymbyſmy' mogli dáć ſpráwę tego zbieże=
" żadney przyczyny, z ktoreybyſmyG.

26:
nia. A gdy to rzekł/ roſpuśćił ono zgromádzenie.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
To vsłyſsawſsy, okrzczeni ſą.)
Krzeſt Ianow.
Stąd znáć/ iż krzeſt Ianow nie
29:
był doſtáteczny/ y nie oczyśćiał grzechow/ áni dawał Duchá S.
30:
Boby ſię ći byli znowu nie krzćili.
31:
Chuſtki.)
Reliquiæ S. cudá czynią bez vbliżenia czći y chwały Bozkiey
Oto chuſtki y fácelety/ ktore ſię Páwłowego ćiáłá
32:
dotykáły/ cudá czyniły: y nie było żadne báłwochwálſtwo/ áni
33:
zabobony przypiſowáć im tę moc/ ktorą im Bog prawdziwie da=
34:
wał: y ſtáráć ſię ich dotknąć dla vzdrowienia nie tylko nie byłá
35:
żadna krzywdá ábo zelżywość Bogu/ ále owſzem to był wielki do=
wod/ iż


strona: 478

Rozd: 19. Apoſtolſkie.478.
1:
wod/ iż wiárá Chriſtuſowá ieſt prawdziwa: á iż ten ieſt práwym
2:
Bogiem/ ktorego ſług ćienie/ chuſtki y podwiązki cudá czyniły:
3:
iáko S. Chryſoſtom ſzeroko pokázuie. Przetoż ſię nie dziwuy/
4:
kiedy czytaſz w żywoćiech ſwiętych/ że ich reliquiæ/ ſuknie/ chuſtki/
5:
laſki/ y inne rzeczy podobne tákież cudá czyniły. Czemu iż Wigi=
6:
lánćius wierzyć nie chćiał; przeto od Hieronymá S. zgromiony/
7:
y od kośćiołá powſzechnego zá hæretyká był oſądzony.
8:
Wiem Páwłá.) Pátrz iż nie tylko chuſtki Páwłowe/ ále y imię
Na imię Páwłowe y innych świętych dyabli vćiekáią.

9:
iego było dyabłom ſtráſzne: ktore ie z opętánych wyganiáło.
10:
Skąd widzimy/ iż nie tylko imię Páná Chriſtuſowe/ ktore ieſt nád
11:
wſzelki imię: ále też imioná ſług iego/ nád opętánemi wzywáne/
12:
máią moc nád czárty. Co nie tylko nie vymuie chwały Chriſtu=
13:
ſowey; ále ią owſzem mnoży y wyſławia: iż nie tylko on ſam/
14:
ále y ſłudzy iego tákie cudá czynić mogą/ y mocnieyſzy ſą niżli kto=
15:
ry czárt w piekle. Ták czytamy v S. Hieronymá: iż ná wzywá=
16:
nie imieniá S. Hiláryoná nád opętánymi/ czárći nátychmiaſt v=
17:
ćiekáli. Ták dyabeł poczuł moc Bábile świętego y innych świę=
18:
tych/ też y po ich śmierći/ gdy mowić nie mogł przy obecnośći
19:
kośći ich: y gdy od nich był męczon y dręczon/ y vćiekáć muśiał.
20:
Czego pełno w Hiſtoryách Zywotow świętych. Z drugiey ſtrony
21:
nigdy Luter/ áni żaden z tych Ewángelikow/ czártá wygnáć nie
22:
mogł: choć ſię o to niektorzy kuśili: y choć ſię to chlubią wielką
23:
wiárą ſwoią.
24:
Wyznawáiąc y opowiedáiąc ſprawy ſwoie.)
Spowiedz przed Apoſtoły.
Inſza to byłá ſpo=
25:
wiedź przed Apoſtoły/ á inſza przed Ianem. Bo oná przede krztem
26:
ſię działá/ á tá byłá po krzćie od tych/ ktorzy iuż wierzyli y Chrześći=
27:
ány byli.
Z wyliczániem grzechow.
A obácz iáką ći ſpowiedz czynili: iż nie onę powſzednią/
28:
ktorą ſię wſzyſcy ludzie wyznawáią być grzeſznymi (iáką ſámę
29:
ſpowiedź hæretycy znáią) ále káżdy zoſobná nie tylko ſię ſpowie=
30:
dał właſnych ſpraw/ vczynkow y grzechow ſwych/ ále ie też opo=
31:
wiedał z wyliczánim káżdego zoſobná. Co znáć dáie ſłowo Græ=
32:
ckie ευαγγελλω, y Láćińſkie Annuncio.
33:
Przyniozſsy kśięgi.) To o kśięgách czárnokśięſkich wſzyſcy rozumie
34:
ią: á ná imię Chryſoſtom/ Bedá y Oekumenius. Bo to był daw=
35:
ny zwyczay/ kśięgi czárnokśięſkie iáko y hæretyckie palić.
Kśięgi czárnokśięskie, hæretyckie y práktykárskie máią być palone.
O czym
36:
ſą chwálebne ſtátuty y dekrety Ceſárzow Chrześćijáńſkich/ Kon=
37:
ſtántyná wielkiego/ Wálentynianá/ Theodozyuſá y Iuſtynianá.
38:
Iáko y dziś kośćioł pod ſrogą klątwą zákázuie/ nie tylko czytáć/
39:
ále áni mieć v śiebie kśiąg hæretyckich. Nie mniey ſię też Chrze=
40:
śćijánie brzydzili náuką Práktykárſką/ ktora z áſpektow gwiazd
opowieda


strona: 479

Dzieie Rozd: 20.479.
1:
opowieda ludziom ich przypadki. Dla ktorey Aquila Ponticus,
2:
wielkiey náuki człowiek/z kośćiołá był wyrzucony: iż ſię (iáko
3:
Epiphánius świádczy) tą náuką báwił. Lecz nie tylko Chrze=
4:
śćijánie/ ále y Pogánie ćierpieć iey niechćieli. Bo (iáko Dio piſze)
5:
zá czáſu Auguſtá Ceſárzá/ ták Máthemátykowie/ Aſtrologowie/
6:
práktykarze/ iáko y kuglarze/ poſpołu z Rzymu byli wywołáni.
7:
Robił kośćioły śrebrne.) To ieſt kſztałty onego kośćiołá zacneo
Kośćioł Diány w Ephezie.

8:
Dyány: ábo ráczey obrázy z kápliczkámi z śrebrá odlewá=
9:
ne/ ktore tym co ie do kośćiołá ślubowáli/ drogo przedawał y
10:
wielkie ſtąd pieniądze zbieral. Był ten kośćioł Dyány w Ephe=
11:
zie z śiedmi dziwow świátá/ iáko Plinius piſze/ przez 400. lat od
12:
wſzytkiey Azyey budowány: 220. łokiet ná dłużą/ á ná ſzerzą 112. w
13:
ktorym było 127 filarow/ káżdy z nich od iednego krolá wywiedzio
14:
ny; 34. łokiet ná zwyſz: á z nich 60. litych ábo z miedzi vlanych.
15:
Ktorą chwali wſsytka Azya.) Iáko ná on czás przed przyśćiem
16:
Pána Chriſtuſowym/ máło nie wſzytek świát cudze bogi y báł=
17:
wany chwalił; ták po rozgłoſzeniu/ y roznieśieniu Ewángeliey
18:
po świećie vſtáło báłwochwálſtwo/ y wſzytek świát Chriſtuſá
19:
Bogá chwali. O czym y Proroctwá były.
Kośćioł powſsechny po wſsytkim świećie rozſserzony.
księga: Acto
rozdział: 20

20:
ROZDZIAL XX.
21:
1 Páweł zbiegawſzy rozmáite mieyſcá w Mácedoniey y Græ=
22:
cyey/ 7 Kazánie ma w Troádzie w Niedzielę przy łamániu chle=
23:
bá przez cáłą noc. 9 Kędy Eutychus ſpadſzy z trzećiego piętrá/
24:
vmárł. 10 Ktorego Páweł ożywił. 17 W Milećie nápomina
25:
biſkupy y przełożone kośćielne. 28 Aby byli czuyni w rządzeniu
26:
kośćiołá Bożego. 36 Y modli ſię ze wſzytkimi. 37 Płácz wſzyt=
27:
kich dla odeſzćia Páwłowego.
werset: 1
28:
A
Gdy ſię vćiſzył ten rozruch/ wezwawſzy Pá=
29:
weł vczniow/ y nápomináiąc ich/ pożegnał ſię
30:
z nimi/ y poiáchał áby ſzedł do Mácedoniey.

werset: 2
31:
A przeſzedſzy one ſtrony/ y nápomniawſzy ie długą
32:
mową/ przyſzedł do Græcyey.

werset: 3Gdźie zmieſzkawſzy
33:
trzy mieśiące/ Zydowie nań zaſadkę vczynili/ gdy ſię
34:
názad wieść miał do Syriey: y vmyślił wroćić ſię
35:
przez Mácedonią.

werset: 4A puśćił ſię z nim * " Soſipater'
* áż do Azyey.5 L. G. S.
" Sopater.5 L. G. S.

36:
- Pirrhow' Beroeńſki: z Teſſáloniczan też Aryſtár=
-G.
chus/ y


strona: 480

Rozd: 20. Apoſtolſkie.480.
1:
chus/ y Sekundus/ y Gáius Derbeyczyk/ y Tymothe=
2:
uſz: á z Azyanow/ Tychikus y Trophimus.

werset: 5Ci w
3:
przod przyſzedſzy/ czekáli nas w Troádźie.

werset: 6A my po
4:
dniách Przaſnikow odpłynęliſmy od " Philippowá:
" Philippowo, ieſt imię miáſtá, do ktorego mieſsczan ieſt liſt Páwłá S.

5:
y przyſzliſmy do nich do Troády zá pięć dni: gdźieſmy
6:
zmieſzkáli śiedm dni.

Zácz: 43.
werset: 7
7:
A w pierwſzy dzien po ſzábáćie/ " gdyſmy ſię zeſzli'
" gdy ſię zeſsli vczniowie.G.

8:
ná łamánie chlebá/ Páweł " przepowiedał im' máiąc
" diſputował z nimi.L.

9:
wyiecháć názáiutrz: y przedłużył mowę áż do pułno=
10:
cy.

werset: 8A było wiele lamp ná oney ſáli/ gdźieſmy byli
11:
zgromádzeni.

werset: 9A śiedząc niektory młodźieniec i=
12:
mieniem Eutychus w oknie/ będąc zięt ćięſzkim
13:
ſnem/ gdy Páweł długo przepowiedał/ zmorzony ode
14:
ſnu/ ſpadł ná doł z trzećiego piętrá/ y podnieśion ieſt
15:
vmárły.

werset: 10Do ktorego sſtąpiwſzy Páweł/ przypadł
16:
nań/ á obłápiwſzy go rzekł: Nie trwożćie ſię: boć w
17:
nim ieſt duſzá ieo.

werset: 11A gdy záſię wſtąpil/ y łamał chleb
18:
y koſztował/ y doſyć długo áż do świtánia przepowie=
19:
dał; tákże wyſzedł.

werset: 12Przywiedli też młodźieńcá one=
20:
go żywego/ y byli nie pomáłu poćieſzeni.

werset: 13A my po=
21:
ſzedſzy do okrętu/ wieźliſmy ſię do Aſſonu/ ábyſmy ſtám
22:
tąd wźięli Páwłá: ábowiem ták był poſtánowił/ má=
23:
iąc ſam pieſzo iść.

werset: 14A " gdy nas ználazł' w Aſſonie/
" gdy ſię z námi zſsedł.1 L. G.

24:
wźiąwſzy go przyiácháliſmy do Mityleny.

werset: 15A ſtám=
25:
tąd odwiozſzy ſię/ názáiutrz przybiegliſmy przećiw
26:
Chiiu: á drugiego dniá przypłynęliſmy ku Samu: á
27:
* názáiutrz przyſzliſmy do Miletu.
* pomieſskawſsy w Trogiliu.

Zácz: 44.
werset: 15
28:
Abowiem Páweł poſtánowił był minąć Ephez:
29:
áby mu nie przyſzło trawić czáſu w Azyey. Bo ſię kwá
30:
pił/ ieſli można rzecz/ áby ná " dźień Pięćdźieſiątnice'
" dzien Swiąteczny.

31:
był w Ieruzálem.

werset: 17
32:
A z Miletu poſławſzy do Ephezu/ przyzwał " ſtár=
33:
ſzych kośćielnych.

" Biskupow kápłanow y przełożonych kośćielnych, iáko maſs niż: ꝟ. 28.
werset: 18Ktorzy gdy przyſzli do niego - y
34:
byli weſpołek'/ rzekł im: Wy wiećie od pierwſzego
-G.
Pppdniá


strona: 481

Dzieie Rozd: 20.481.
1:
dniá ktoregom wſzedł do Azyey/ iákom z wámi był
2:
przez wſzytek czás:

werset: 19ſłużąc Pánu z wſzeláką pokorą/
3:
" y ze łzámi' y pokuſámi/ ktore ná mię przychadzáły z
" y z wielą łez.G.

4:
zaſadek Zydowſkich:

werset: 20iákom nie opuśćił nic pożyte=
5:
cznego/ żebych wam oznaymić nie miał/ y náuczyć
6:
was iáwnie y po domiech:

werset: 21oświadczáiąc Zydom
7:
y Pogánom pokutę ku Bogu/ y wiárę w Páná ná=
8:
ſzego Ieſuſá Chriſtuſá. *

Kazánie Apoſtolskie nie ſámą wiárę ludziom záleca, ále y pokutę.
werset: 22
9:
A teraz oto ia związány duchem/ idę do Ieruzá=
10:
lem: niewiedząc co ſię tám zemną dźiać będźie:

werset: 23ie=
11:
dno że Duch święty po wſzytkich mieśćiech świád=
12:
czy mi/ powiedáiąc: że mię więźienia y vtrapienia
13:
czekáią w Ieruzálem.

werset: 24Ale " zá nic ſobie tego nie wa=
14:
żę/ y zdrowia mego drożey ſobie nie ſzácuię niżli mnie
" ninacz niedbam, áni duſse ſwey v śiebie zá drogą poczytam.G.

15:
ſámego': bym tylko dokończył biegu mego */ y poſługi
* z weſelem.G.

16:
ktoram wźiął od Páná Ieſuſá/ ku oświádczeniu E=
17:
wángeliey łáſki Bożey.

werset: 25A teraz oto ia wiem/ że nie
18:
oglądaćie więcey oblicza mego wy wſzyścy/ przez kto
19:
rem przeſzedł przepowiedáiąc kroleſtwo Boże.

werset: 26Prze
20:
toż oświadczam ſię wam dniá dźiśieyſzego/ " żećiem
21:
ia ieſt czyſt ode krwie wſzytkich'.

" żem żadnemu nie ieſt przyczyną zátrácenia. Hebráiſm.G.
werset: 27Abowiemem ſię
22:
nie chronił/ żebych wam nie miał oznáymiáć wſzel=
23:
kiey rády Bożey.

werset: 28Przetoż pilnuyćie ſámi śiebie/ y w=
24:
ſzytkiey trzody/ nád ktorą was Duch S. poſtánowił
25:
Biſkupámi; ábyśćie rządźili kośćioł Boży/ ktorego
26:
nábył krwią ſwoią.

Oto maſs krew Bożą, iż Pan Chriſtus ieſt w iedney perſonie Bog y człowiek.
werset: 29" Iać wiem' że po odeſzćiu mo=
" Boć ia to wiem.G.

27:
im wnidą miedzy was wilcy " drapieżni' nie folguiąc
" ſrodzy ábo ćiężcy.1 L. G.

28:
trzodźie.

werset: 30Y z was ſámych powſtáną mężowie mo=
29:
wiący przewrotnośći/ áby odwiedli vcznie zá ſobą.

werset: 31
30:
Dla tegoż czuyćie: pomniąc/ żećiem przez trzy lá=
31:
tá wnocy y we dnie nie przeſtawał nápominać - z was'
-G.

32:
káżdeo ze łzámi.

werset: 32A teraz * poruczam was Bogu y ſło=
* bráćia.G.

33:
wu łáſki iego/ ktory może przybudowáć/ y dáć * dźie=
* wam.G.

34:
dźictwo miedzy wſzytkimi poświęconymi.

werset: 33Nie
pożądałćiem


strona: 482

Rozd: 20. Apoſtolſkie.482.
1:
pożądałćiem żadnego z was śrebrá " áni' złotá/ áni
" áboNL. G. S.

2:
ſzáty.

werset: 34Sámi wiećie iż moim potrzebom y tych kto=
3:
rzy ſą zemną/ ſłużyły te ręce.

werset: 35Wſzytkoćiem wam
4:
vkazał/ iż ták prácuiąc potrzebá podeymowáć ſłábe:
5:
á pámiętáć ná " ſłowo' Páná Ieſuſowe/ że on mowił;
" słowá.G.

6:
Szczęśliwſza ieſt rzecz dáwáć/ niżeli bráć.

werset: 36A gdy to
7:
rzekł/ klęknąwſzy ná koláná ſwe/ modlił ſię z nimi w=
8:
ſzytkimi.

werset: 37Y sſtał ſię płácz wielki wſzytkich/ á vpa=
9:
dáiąc ná ſzyi Páwłowey/ cáłowáli go.

werset: 38będąc nabár=
10:
źiey żáłoſni z tego ſłowá/ ktore powiedźiał; że wię=
11:
cey nie mieli oglądáć oblicza iego. Y odprowádźili
12:
go do okrętu.


13:
NAVKI Y PRZESTROGI.
14:
Gdyſmy ſię zeſsli ná łamánie chlebá.)
Rozdawánie S. Sákrámentu.
Tu Páweł S. w Niedzielę
15:
chleb łamał/ ták iáko gi łamią w naświętſzym Sákrámenćie ćiá=
16:
łá Chriſtuſowego: y miał kazánie do ludu/ przed ſpráwowánim
17:
y rozdawánim świętego Sákrámentu/ y potym. Aug: epiſt: 66.
18:
ad Caſulanum. Y Bedá ná to mieyſce.
19:
Ná dzień pięćdzieśiątnice.) To ieſt/ ná dzień Swiąteczny. Co E=
20:
piphánius zacny Doktor Græcki wykłáda o Swiątkách Chrze=
21:
śćijáńſkich.
Swiątki Chrześćiánskie.
Acz Chryſoſtom S. rozumie/ że ſię Páweł śpieſzył do
22:
Hieruzálem/ nie ták dla ſámego świętá/ ktore y gdzie indzie ob=
23:
chodzić mogł/ iáko dla wielkiego zgromádzenia ludzi ná to świę=
24:
to: áby nieprzyiaćioły ſwoie mogł pozyſkáć. Lecz to pewna/ że
25:
iuż ná on czás Apoſtołowie/ iáko Niedzielę miáſto Soboty świę=
26:
ćili; ták też y Wielkąnoc y Swiątki Chrześćijáńſkie obchodzili.
27:
Biskupámi.) Oto Biſkupi ábo kápłani (bo ſię to o oboich ro=
28:
zumieć może/ iáko y presbyteri) ſą ſprawcy y rządcy kośćiołá
Biskupi y kápłani.
Bo=
29:
żego y ſą namieſtnicy Duchá S. y vrzędnicy iego.
30:
Krwią ſwoią.) Oto Chriſtus ieſt Bog/ ktory sſtawſzy ſię czło=
31:
wiekiem/ kupił ſobie kośćioł właſną krwią ſwoią.
Boſtwo y człowieczenſtwo Chriſtuſowe.
Lecz to miey=
32:
ſce Czechowic fáłſzuie. Naprzod przydawáiąc ſłowo (ſyná) ktore
33:
go w texćie áni w Græckim áni w Láćińſkim zgołá żadnym nie
34:
máſz. Więc to co nápiſano/ właſną krwią/ ábo przez krew wła=
35:
ſną/ odmieniáiąc w ono/ przez krew właſnego:
Fałſserſtwo Czechowicowo.
czego nie tylko
36:
Láćińſki/ ále áni Græcki text nie dopuſzcza: Bo pod iednym árty
37:
kułem et in eodem caſu (δια του ιδιουαιματος, przez właſną
Ppp 2krew)


strona: 483

Dzieie Rozd: 21.483.
1:
krew) nie o dwu rożnych rzeczách (o krwi y o Synie) ále o iedney
2:
rzeczy (o właſney krwi) mowi. To też Czechowicowi namniey nie
3:
pomaga/ iż nie ſtoi τωιδιωαμαγ. Bo Grækowie nie máiąc
4:
Ablatiuum, miáſto niego vżywáią nie tylko Datiuum, ále y Geni=
5:
tiuum cum præpoſitioneδιὰ, iáko ná tym mieyſcu: Ták iż toż ieſt
6:
nábyć kośćiołá krwią właſną/ co y przez krew właſną. Wilcy drapieżni.)
Właſnośći hæretykow.
Y tu maſz kilká właſnośći hæretykow. Ie=
1.

7:
dná/ iż ſą iáko wilcy tárgáiący y roſpraſzáiący trzodę Páná Chri=
8:
ſtuſowę. Druga/ iż powſtáią y wychodzą z kośćiołá/ iáko y Ian
2.

9:
S. mowi: Wyſzli z nas/ ále nie byli z nas. Trzećia/ iż mowią
3.

10:
przewrotnośći: Ze wſzytko ich ſtáránie ná tym ieſt/ áby to wy=
11:
wroćili co dobrze w kośćiele Duch S. poſtánowił. Czwarta/ iż
4.

12:
to wſzytko czynią/ áby vwiedli vcznie zá ſobą: to ieſt/ áby nową
13:
ſektę záłożyli/ á tym ſobie ſławę vczynili: áby od Lutrá zwano
14:
Luterany/ od Kálwiná Kálwiniſty/ od Serwetá Serwetany.
15:
Szczęſliwſsa ieſt dáwáć.)
Trádicie.
Tego ſłowá Páńſkiego w Ewángeliey
16:
nie czytany. Bo nie wſzytko ieſt nápiſano co Pan mowił y czy=
17:
nił. Ale to Páweł S. ábo ſłyſzał od ktorego z Apoſtołow/ ábo
18:
miał z Duchá S. Raban.
księga: Acto
rozdział: 21

19:
ROZDZIAL XXI.
20:
1 Páwłowi do Ieruzálem ćiągnącemu/ y bráćią w drodze ná=
21:
wiedzáiącemu/ 10 Prorok Agáb więzienie/ ktore go miáło w Ie=
22:
ruzálem potkáć/ opowieda. Ale Páweł gotow będąc vmrzeć
23:
dla Chriſtuſá/ 17 Przedſię poſzedł do Ieruzálem. 20 Rádzą mu
24:
áby ſię z drugimi oczyśćił/ żeby vſzedł Zydow złego domniemá
25:
nia. 27 Co gdy vczynił/ poimano go w kośćiele. 31 A gdy go
26:
Zydowie zábić chćieli/ 33 Rotmiſtrz go im wydárł: y związáneo zá=
27:
wieść do obozu roſkazał. 40 Wſzákże mu do ludu mowić dozwolił.
werset: 1
28:
Y
Stáło ſię gdyſmy odiecháli rozſtawſzy ſię z ni=
29:
mi; przypłynęliſmy proſtym pędem do Kou/
30:
á názáiutrz do Rhodu/ á ſtámtąd do Pátáry.

werset: 2
31:
A ználazſzy okręt ktory miał płynąć do Feniki/ w=
32:
śiadſzy wen iácháliſmy.

werset: 3A gdy ſię nam vkazał Cypr/
33:
zoſtáwiwſzy go po lewey ſtronie/ płynęliſmy do Syri=
34:
ey/ y przypłáwiliſmy ſię do Tyru: ábowiem tám z o=
35:
krętu ſkłádáć miano towar.

werset: 4A ználazſzy vcznie/
zmieſzkáli=


strona: 484

Rozd: 21. Apoſtolſkie.484.
1:
zmieſzkáliſmy tám śiedm dni: ktorzy Páwłowi mo=
2:
wili przez Duchá/ áby nie chodźił do Ieruzálem.

werset: 5A
3:
gdyſmy wymieſzkáli one dni/ wyſzedſzy poſzliſmy á wſzy=
4:
ścy nas prowádźili z żonámi y z dźiatkámi áż zá miá=
5:
ſto: á klęknąwſzy ná koláná nád brzegiem/ modlili=
6:
ſmy ſię.

werset: 6A pożegnawſzy ſię ſpołecznie/ weſzliſmy w
7:
okręt: oni też wroćili ſię do domow ſwoich.

werset: 7A my
8:
" przepráwiwſzy ſię' od Tyru przypłynęliſmy do Pto=
" odpráwiwſsy płynienie12 L. G.

9:
lemáidy: á przywitawſzy ſię z bráćią/ mieſzkáliſmy v
10:
nich ieden dźień.

Zácz: 45.
werset: 8
11:
Lecz názáiutrz wyſzedſzy/ przyſzliſmy do Cezáre=
12:
iey. A wſzedſzy w dom Philippá Ewángeliſty/ kto=
13:
ry był - ieden' z onych " śiedmi/ zoſtáliſmy v niego.
-2 L. G.
" Rozumiey dyákonow.

werset: 9A
14:
ten miał cztery corki pánny/ ktore prorokowáły.

Iáko Piotr miał żonę, ále z nią nie obcował po ſwym powołániu, iáko maſs Matt: 19. ták ſię też rzecz może o tym Philippie Diákonie.
werset: 10A
15:
gdyſmy tám przez niemáło dni mieſzkáli/ nádſzedł z Iu=
16:
dſkiey źiemie prorok niektory imieniem Agáb.

werset: 11Ten
17:
przyſzedſzy do nas/ wźiąwſzy pás Páwłow/ y związa=
18:
wſzy ſwoie nogi y ręce/ rzekł: To mowi Duch święty:
19:
Mężá ktorego ieſt ten pás/ ták zwiążą w Ieruzálem
20:
Zydowie/ y podádzą w ręce Pogánow.

werset: 12Co gdyſmy
21:
vſłyſzeli/ prośiliſmy y my/ y ći ktorzy ná onym mieyſcu
22:
byli/ áby nie chodźił do Ieruzálem.

werset: 13Tedy odpowie=
23:
dźiał Páweł/ - y rzekł': Co czynićie/ płácząc/ á tra=
-G.

24:
piąc ſerce moie? Abowiem ia gotowem nie tylko być
25:
związan/ ále y vmrzeć w Ieruzálem/ dla imieniá Pá=
26:
ná Ieſuſowego.

werset: 14A gdyſmy go námowić nie mo=
27:
gli/ przeſtáliſmy/ mowiąc: Niechayżeć ſię dźieie wo=
28:
la Pánſka.

werset: 15A po onych dniách nágotowawſzy ſię/
29:
przyſzliſmy do Ieruzálem.

werset: 16A ſzli też ſpołu z námi
30:
vczniowie z Cezáreiey/ prowádząc z ſobą (v ktorego=
31:
ſmy goſpodą ſtáć mieli) " Iázoná' niektorego Cypryi=
" Mnázoná.NL. G. S.

32:
czyká/ ſtárego vczniá.

werset: 17A gdyſmy przyſzli do Ieru=
33:
zalem/ wdźięcznie nas przyięli bráćia.

werset: 18Lecz názá=
34:
iutrz wſzedł Páweł z námi do Iákubá/ y zebráli ſię w=
Ppp 3ſzyścy


strona: 485

Dzieie Rozd: 21.485.
1:
ſzyśćy ſtárſzy.

werset: 19ktore pozdrowiwſzy/ opowiedźiał im
2:
wſzytko z oſobná co Bog czynił miedzy Pogány przez
3:
ſłużbę iego.

werset: 20A oni wyſłuchawſzy/ chwalili Bogá/
4:
y rzekli mu: Widźiſz bráćie/ iáko ieſt wiele tyśięcy Zy=
5:
dow ktorzy vwierzyli: á wſzyścy gorąco przy zakonie
6:
ſtoią.

werset: 21A ſłyſzeli o tobie z powieśći/ iż vczyſz odſtá=
7:
nia od Moyzeſzá/ tych * Zydow ktorzy ſą miedzy Po=
* wſsytkich.G.

8:
gány: powiedáiąc że nie máią obrzezywáć ſynow ſwo
9:
ich/ áni chodźić wedle " zwyczáiu'.

" zwyczáiow.G.
werset: 22Coż tedy ieſt?
10:
koniecznie ſię lud zeyść muśi: bo vſłyſzą żeś przyſzedł.

werset: 23
11:
A przetoż vczyń to coć powiedamy. Są v nas czte=
12:
rey mężowie/ " ktorzy ná ſobie ślub máią.

" to ieſt, Názáreyczykowie.
werset: 24Te przy=
13:
iąwſzy/ oczyśćże ſię z nimi: y " złoż ſię z nimi/ áby ogo=
" ná ofiáry ktore oddáć máią.

14:
lili głowy: á poznáią wſzyścy/ że to co o tobie ſłyſzeli/
15:
fałſz ieſt: ále iz y ſam chodźiſz przeſtrzegáiąc zakonu.

werset: 25
16:
Lecz o tych ktorzy vwierzyli z Pogánow/ myſmy
17:
piſáli/ ſtánowiąc/ áby * ſię wyſtrzegáli tego co ieſt
* nic tákowego nie záchowáli: tylkoż áby.G.

18:
ofiárowano báłwanom/ y krwie/ y rzeczy dawionych/
19:
y porubſtwá.

Zácz: 46.
werset: 26
20:
Tedy Páweł wźiąwſzy one męże/ názáiutrz o=
21:
czyśćiony będąc z nimi wſzedł do kośćiołá/ " opowie=
22:
dáiąc wypełnienie dniow oczyśćienia/ áż zá káżdego
" vdáiąc ſię záteo, ktory zdrugimi wypełnił czás Názáreyſtwá.

23:
z nich byłá oddána ofiárá.

werset: 27A gdy ſię wykonáć miá=
24:
ło śiedm dni/ Zydowie z Azyey vyźrzawſzy go w koś=
25:
ćiele/ wzburzyli wſzytek lud/ y pochwyćili go/

werset: 28wołá=
26:
iąc: Mężowie Izráelſcy/ rátuyćie: Tenći to ieſt
27:
człowiek ktory przećiw ludowi y zakonowi/ y mieścu
28:
temu/ wſzędy wſzytkich vczy: á nádto y Pogány wpro
29:
wádźił do kośćiołá/ y zgwałćił to mieyſce święte.

werset: 29
30:
(Abowiem przedtym widźieli z nim w mieśćie Trofi=
31:
má Ephezkiego/ ktorego mniemáli żeby Páweł w=
32:
wiodł do kośćiołá)

werset: 30Y wzruſzyło ſię wſzytko miáſto/
33:
y zbieżał ſię lud. A poimawſzy Páwłá/ wywlekli go
34:
z kośćiołá/ y nátychmiaſt drzwi zámkniono.

werset: 31A gdy
ſię ſtáráli


strona: 486

Rozd: 21. Apoſtolſkie.486.
1:
ſię ſtáráli iákoby go zábić/ przyſzłá wieść do " Hetmá=
2:
ná roty/ Iż ſię wzruſzyło wſzytko Ieruzálem.
" wł: Tyśiączniká.

werset: 32Ktory
3:
nátychmiaſt wźiąwſzy ſłużebne y " Rotmiſtrze/ przy=
" Setniki.

4:
bieżał do nich. A oni vyźrzawſzy Hetmáná y ſłuże=
5:
bne/ przeſtáli bić Páwłá.

werset: 33Tedy Hetman przybliży=
6:
wſzy ſię poimał go/ y kazał go dwiemá łáncuchy zwię=
7:
záć: y pytał ſię ktoby był/ y coby vczynił.

werset: 34A " drudzy
" iedni ták drudzy owák.

8:
co innego' wołáli miedzy rzeſzą.

werset: 34Lecz gdy ſię nic pe=
9:
wnego dowiedźieć nie mogł dla zgiełku/ kazał go w=
10:
ieść do obozu.

werset: 35A gdy był v wſchodu/ przydáło ſię iż
11:
go práwie nieśli żołnierze dla gwałtu onego ludu.

werset: 36
12:
Abowiem mnoſtwo ludźi ſzło zá nim/ wołáiąc:
13:
Strać go.

werset: 37A gdy miał być wprowádzony Páweł
14:
do obozu/ rzekł Hetmánowi: Godźili mi ſię co mowić
15:
do ćiebie? A on rzekł: Vmieſz po Græcku?

werset: 38A nie
16:
tyżeś ieſt on Egiptcyánin/ ktoryś przed tymi dni v=
17:
czynił rozruch/ y wywiodłeś ná puſzczą cztery tyśią=
18:
ce mężow zboycow.

werset: 39Y rzekł - do niego' Páweł: Ia=
-G.

19:
ćiem ieſt człowiek Zyd Tárſeńczyk/ mieſzczánin nie z
20:
podleyſzego miáſtá Cylicyey. Lecz proſzę ćię dopuść
21:
mi mowić do ludu.

werset: 40A gdy on dopuśćił/ Páweł ſto=
22:
iąc ná wſchodźie/ ſkinął ręką ná lud/ á gdy było wiel=
23:
kie milczenie/ vczynił rzecz do nich Zydowſkim ięzy=
24:
kiem/ mowiąc.


25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
Pánny ktore prorokowáły.) W tych czterech corkách Philippo=
27:
wych (według Hieronymá) po krzyżu Páńſkim pánieńſtwá pier=
28:
wiaſtki były poświęcone. A iáko Oekumenius piſze/ przydał to
29:
Lukaſz S. ná zálecenie dziewictwá/
Pánny Bogu oddáne.
ktore ony z nabożeńſtwá ku
30:
Bogu záchowáły: y przetoż dar proroctwá otrzymáły. Lecz
31:
Philippá oycá ich/ nie prze to Ewángeliſtą názywano/ żeby kiedy
32:
piſał Ewángelią: ále iż ią pilnie opowiedał.
Ewángeliſtá.
Iáko y Páweł Ty=
33:
motheuſzá nápomina/ áby vrząd Ewángeliſty wykonał/ nie w
34:
piſániu/ ále w opowiádániu Ewángeliey.
35:
Przeſtrzegáiąc zakonu.) Acz ceremoniæ zakonne iuż ná on czás
Ceremoniae zakonne do czáſu mogły być od wiernych zátrzymáne.
były vmo=


strona: 487

Dzieie Rozd: 22.487.
1:
były vmorzone y niepożyteczne: wſzákże ieſzcze nie były śmiertelne
2:
áni ſzkodliwe/ tym ktorzy ie záchowáli/ poki ieſzcze Ewángelia do=
3:
ſtátecznie nie byłá ogłoſzoná: y mogły być choć od Chrześćijá=
4:
now do czáſu chowáne/ tym vmyſłem/ áby mdłym Zydom dopie=
5:
ro náwroconym/ ábo myſlącym o náwroceniu/ nie dáli zgorſzenia.
6:
Iáko tu Apoſtołowie z nátchnienia Duchá S. poſtánowili/ fol=
7:
guiąc do czáſu krewkośći nowych Chrześćijánow z Zydow náwro=
8:
conych.
Dekrety Koncyliow iáko ważne.
A obácz iáka ieſt ważność dekretow ſtárſzych ábo Kon=
9:
cyliow: że y Páweł S. ktory nie od człowieká/ ále od ſámego
10:
Chriſtuſá wziął był Ewángelią: y ktory ſię był dla tego w Anty=
11:
ochiey Piotrowi ſprzećiwił/ y w liśćiech ſwych iuż był wiele piſał
12:
o odrzuceniu ceremoniy zakonnych: á wżdy ták ſobie ważył ten
13:
dekret ſtárſzych/ iż nań wnet zezwolił: y vczynił to co tylko nabo=
14:
żnieyſzy z Zydow zwykli byli czynić.
księga: Acto
rozdział: 22

15:
ROZDZIAL XXII.
16:
1 Rzecz Páwłowá do Zydow/ ktora dáie ſpráwę wiáry y náwro=
17:
cenia ſwego. 22 Zydowie wołáią áby był zábit. 24 Rotmiſtrz
18:
go wieść każe do obozu/ áby go biczmi ſprobował. 25 Ale vſły=
19:
ſzawſzy iż Páweł ieſt Rzymiánin. 29 Dał mu pokoy.
werset: 1
20:
M
Eżowie bráćia y oycowie/ " ſłuchayćie tey
21:
ktorą teraz do was czynię obmowy'.

" słuchayćie moiey do was teraz obmowyG.
werset: 2(A gdy
22:
vſłyſzeli iż do nich mowił po Zydowſku/ tym
23:
więtſze milczenie vczynili.

werset: 3Y rzekł) Iaćiem ieſt
24:
mąż Zydowin/ vrodzony w Tárśie Cylicyiſkim; lecz
25:
wychowan w tym mieśćie v nog Gámálielowych/
26:
wyćwiczony " według prawdy zakonu oyczyſtego': go=
" doſtátecznie w zakonie oyczyſtym.G.

27:
rącym będąc miłownikiem " zakonu' iáko wy wſzyścy
" BogáG.

28:
dźiś ieſteśćie:

werset: 4ktorym prześládował " tę drogę' áż
" tę wiárę Chrześćiánską.

29:
ná śmierć/ wiążąc y podawáiąc do więźienia y mę=
30:
że y niewiáſty:

werset: 5iáko mi tego y Arcykápłan ieſt świád=
31:
kiem/ y wſzyſcy ſtárſzy: od ktorych też liſty wźiąwſzy
32:
do bráćiey/ iechałem do Dámáſzku/ ábych przywiodł
33:
ty co tám byli/ powiązawſzy do Ieruzálem/ áby byli
34:
ſkaráni.

werset: 6Y przydáło ſię gdym iáchał/ y przybliża=
35:
łem ſię do Dámáſzku o południu/ iż nagle oświećiłá
ſię około


strona: 488

Rozd: 22. Apoſtolſkie.488.
1:
ſię około mnie wielka świátłość z niebá:

werset: 7Y vpadſzy
2:
ná źiemię/ vſłyſzałem głos mowiący mi: Száwle/
3:
Száwle/ przecz mię prześláduieſz?

werset: 8A iam odpowie=
4:
dźiał: Ktoś ieſt Pánie? Y rzekł ku mnie: Iam ieſt Ie=
5:
ſus Názáreńſki/ ktorego ty prześláduieſz.

werset: 9A ći kto=
6:
rzy byli zemną/ ácz widźieli świátłość *; ále głoſu
* y polękáli ſię.G.

7:
nie ſłyſzeli onego ktory zemną mowił.

werset: 10Y rzekłem:
8:
Coż vczynię Pánie? A Pan rzekł do mnie: Wſtaw=
9:
ſzy idź do Dámáſzku: á támći powiedzą o wſzytkim co
10:
maſz czynić.

werset: 11A gdym niewidźiał przed iáſnośćią
11:
świátłośći oney/ prowádzony zá rękę od towárzy=
12:
ſzow przyſzedłem do Dámáſzku.

werset: 12A Anániaſz niekto=
13:
ry mąż * wedle zakonu/ máiąc świádectwo od wſzyt=
* pobożny.1L. K. G.

14:
kich Zydow mieſzkáiących */

* w Dámáſsku.K. G.
werset: 13przyſzedſzy do mnie y
15:
ſtánąwſzy rzekł mi: Száwle bráćie/ przeyźrzy. A ia
16:
teyże godźiny weyrzałem nań.

werset: 14A on rzekł: Bog oy=
17:
cow náſzych obrał ćiebie ábyś poznał wolę iego/ á iż=
18:
byś oglądał " ſpráwiedliwego/ y ſłuchał głoſu z vſt ie=
" to ieſt, Chriſtá Páná.

19:
go.

werset: 15Abowiem będźieſz iego świádkiem do wſzytkich
20:
ludźi/ tego coś widźiał y ſłyſzał.

werset: 16A teraz co odwła=
21:
czaſz? Wſtań á okrzći ſię/ á " omyi grzechy twe' wzy=
" á omyi ſię z grzechow twych3 L. G. S.

22:
wáiąc imieniá " iego'.

" Pánskiego.G.
werset: 17Y przydáło mi ſię gdym ſię
23:
wroćił do Ieruzálem/ á modliłem ſię w kośćiele " żem
24:
był od ſiebie odſzedł.

" żem był w záchwyceniu. Páweł widział Páná Ieſuſá.
werset: 18Y widźiałem go mowiącego
25:
ku mnie: Spieſz ſię/ á wynidź rychło z Ieruzálem: á=
26:
bowiem świádectwá twego nie przyimą o mnie.

werset: 19A
27:
iam rzekł: Pánie/ onić wiedzą/ żećiem ia ſadzał do
28:
więźienia/ y bijałem po bożnicách wierzące w ćię.

werset: 20
29:
Y gdy wylewano kreẃ Szczepaná " męczenniká
" pierwſsego męczenniká ábo świádká twego.G.

30:
twego' iam też tudźieſz ſtał/ y zezwalałem * y ſtrze=
* ná zámordowánie iego.G.

31:
głem ſzat tych ktorzy go mordowáli.

werset: 21Y rzekł ku
32:
mnie: Idźże/ bo ia do Pogánow dáleko poślę ćię.

werset: 22
33:
Słucháli go tedy áż do tego ſłowá: á tu podnieśli
34:
głos ſwoy mowiąc: Zgładź z źiemie tákiego człeká: bo
Qqqnie ſłuſza


strona: 489

Dzieie Rozd: 22.489.
1:
nie ſłuſza áby miał żyć.

werset: 23A gdy oni wołáli y miotáli
2:
ſzáty - ſwe/ y ćiſkáli proch ná powietrze;
-G.

werset: 24roſkazał go
3:
Hetman wieść do obozu/ " y biczowáć y męczyć go':
" y biczmi go ſprobowáćG.

4:
żeby ſię dowiedźiał przyczyny/ dla czegoby ták nań
5:
wołano.

werset: 25A gdy go rzemieńmi związano/ rzekł Pá=
6:
weł do Rotmiſtrzá támże ſtoiącego: Izali ſię wam
7:
godźi człowieká Rzymiániná y nie oſądzonego biczo=
8:
wáć?

werset: 26Co vſłyſzawſzy Rotmiſtrz/ przyſtąpiwſzy o=
9:
powiedźiał Hetmánowi mowiąc: * Co maſz czynić?
* Obácz.G.

10:
bo ten człowiek ieſt Rzymſki mieſzczánin.

werset: 27A przy=
11:
ſtąpiwſzy Hetman/ rzekł mu: Powiedz mi ieſliś ty
12:
ieſt Rzymiánin? A on rzekł: Ták ieſt.

werset: 28Y odpowie=
13:
dźiał Hetman: Iam zá wielką ſummę tego " miáſtá'
" mieyſckiego.NL. K. G.

14:
doſtał. A Páweł rzekł: A iam ſię y vrodźił.

werset: 29Ná=
15:
tychmiaſt tedy odſtąpili od niego ći co męczyć
16:
mieli. K temu ſię y Hetman zlękł/ dowiedźiawſzy ſię
17:
że był Rzymiáninem/ á iż go był związał.

werset: 30A názá=
18:
iutrz chcąc pewnie wiedźieć o ktorąby rzecz był od
19:
Zydow obwinion/ rozwiązał go*: á roſkazał ſię zeyść
* z onych związek.G.

20:
" kápłanom'/ y wſzytkiey ich śiedzącey rádźie: á wy=
" Arcykápłanom.G.

21:
wiodſzy Páwłá poſtáwił przed nimi.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Omyi grzechy twe.) Krzeſt S. omywa grzechy/ iáko tu iáśnie
24:
widziſz/ á nie znáczy tylko (iáko hæretycy mowią) żeby grzechy
25:
przed tym były odpuſzczone: ábo żeby przez ſámę wiárę były od=
26:
puſzczone.
Moc krztu S.
A ták náuká kośćielna ieſt z świętym piſmem zgodna/
27:
ktora trzyma/ iż Sákrámenty dáią łáſkę/ przez moc ſámego Sá=
28:
krámentu/ ktory ieſt złożon z ſłowá y z elementu.
29:
Y zezwalałem.) Nie tylko przełożeni/ ále y wſzyścy inni ktorzy
Zezwaláiący ná złe.

30:
zezwaláią ná śmierć ábo vćiśnienie ludzi Chrześćijáńſkich dla po=
31:
wſzechney wiáry/ ćięſzko Páná Bogá obrażáią. Iáko tu zeznawa
32:
Páweł ś. wyſławiáiąc wielkie miłośierdzie Bozkie przećiw ſobie.
księga: Acto
rozdział: 23

33:
ROZDZIAL XXIII.
34:
1 Páweł przed kápłany y wſzytką rádą chcąc mowić/ 2 Aná=
35:
niaſzá ktory go policzkowáć kazał/ śćiáną pobieláną názwał.
5 Z czego


strona: 490

Rozd: 23. Apoſtolſkie.490.
1:
5 Z czego ſię záś wymowił. 6 A záwoławſzy że był Pháryzeu=
2:
ſzem/ rozruch miedzy Zydy vczynił. Potym do obozu wiedzio=
3:
ny/ 11 W nocy od Páná był vmocniony. 12 A gdy ſię nań ſprzy=
4:
śięgli Zydowie/ że go zábić chćieli/ 16 Sieſtrzeniec Páwłow od=
5:
krył Rotmiſtrzowi ich ſprzyśiężenie. 22 Przetoż go Rotmiſtrz
6:
odeſłał nocą do Cezáreiey/ do Felixá ſtároſty. 26 Kopija liſtu
7:
Rotmiſtrzowego.
Zácz: 47.
werset: 1
8:
A
Páweł pátrząc pilnie ná onę rádę śiedzącą/
9:
rzekł: Mężowie bráćia/ ia ze wſzytkiego ſum=
10:
nienia dobrego záchowałem ſię przed Bogiem
11:
áż do dniá tego.

werset: 2A Anániaſz Arcykápłan kazał go
12:
tym ktorzy przy nim ſtali bić w gębę.

werset: 3Tedy rzekł
13:
Páweł k niemu: Skarze ćię Bog śćiáno pobielona.
14:
A ty " śiedząc ſądźiſz' mię wedle zákonu; á roſkázuieſz
" śiedziſs ſadzącK. G. S.

15:
mię bić przećiw zakonowi?

werset: 4A ći ktorzy tám ſtali/
16:
rzekli: Arcykápłanowi Bożemu " złorzeczyſz'?

" łáieſs.
werset: 5A Pá=
17:
weł rzekł: Nie wiedźiałem bráćia/ żeby był Arcyká=
18:
płanem. Bo nápiſano ieſt: Przełożonemu ludu
19:
twego złorzeczyć nie będźieſz.

werset: 6A wiedząc Páweł że
20:
iedná część byłá Sádduceuſzow/ á druga Pháryzeu=
21:
ſzow; záwołał w oney rádźie: Mężowie bráćia/ iam
22:
ieſt Pháryzeuſz/ ſyn Pháryzeuſzow: o nádźieię y o po=
23:
wſtánie vmárłych mnie tu dziś ſądzą.

werset: 7A gdy to wy=
24:
mowił/ wſzczął ſię rozruch miedzy Pháryzeuſzámi y
25:
Sádduceuſzámi: y rozerwáło ſię ono zgromádzenie.

werset: 8
26:
Abowiem Sádduceuſzowie powiedáią; iż nie máſz
27:
zmartwychwſtánia/ áni ániołá/ áni duchá: á Pháry=
28:
zeuſzowie to oboie przyznawáią.

werset: 9Y sſtáło ſię wołá=
29:
nie wielkie. A powſtawſzy niektorzy * z Pháryzeu=
* Doktorowie z ſtrony Pháryz.G.

30:
ſzow/ ſpieráli ſię mowiąc: Nic złego nie náyduiemy
31:
w tym człowieku: á ieſliż z nim mowił duch ábo án
32:
ioł *?

* nie walczmyſs przećiw Bogu.G.
werset: 10A gdy był wielki rozruch; boiąc się " Hetman'
" ábo Rotmiſtrz tákże y niżey L. Tribunus, G.χιλιαζχος, to ieſt, tyśiącnik, przełożony nád tyśiącem żołnierzow.

33:
áby Páwłá nie rozſzárpáli miedzy ſobą; roſkazał iść
34:
ſłużebnym/ á wydrzeć go z pośrzodku ich; y odwieść
35:
go do obozu.

werset: 11A przyſzłey nocy ſtánąwſzy przy nim
Qqq 2Pan/


strona: 491

Dzieie Rozd: 23.491.
1:
Pan/ rzekł: " Bądź ſtały': abowiem iákoś o mnie ś=
" Vfay PáwleG.

2:
wiádczył w Ieruzálem; tákżeć y w Rzymie trzebá
3:
świádczyć.

werset: 12A gdy był dźień/ ſzczedſzy ſię niektorzy z
4:
Zydow/ " ślubem ſię záwiązáli' mowiąc; że nie mieli
" ábo, ſprzyśięgli ſię.

5:
áni ieść áni pić/ áżby zábili Páwłá.

werset: 13A było ich więcey
6:
niż czterdźieśći - mężow'/ ktorzy to ſprzyśiężenie v=
-5 L.yG.LeczK.yS.máią to słowo.

7:
czynili.

werset: 14ktorzy przyſzedſzy do Arcykápłanow y ſtár=
8:
ſzych/ rzekli: Slubemeſmy ſię záwiązáli że nic vkuśić
9:
nie mamy/ áżbyſmy zábili Páwłá.

werset: 15A przetoż wy te=
10:
raz oznaymićie Hetmánowi y rádźie/ áby go * do was
* iutro.G.

11:
wywiodł: iákobyśćie ſię mieli doſtáteczniey wywie=
12:
dźieć o ſpráwách iego. A my/ pierwey niżli doydźie/
13:
gotowiſmy go zábić.

werset: 16Co gdy vſłyſzał śieſtrzeniec
14:
Páwłow tę náſadkę/ przybieżawſzy y wſzedſzy do obo=
15:
zu opowiedźiał Páwłowi.

werset: 17A Páweł przyzwawſzy
16:
k ſobie iednego z Rotmiſtrzow/ rzekł: Doprowadz
17:
młodźieńcá tego do Hetmáná: bo mu coś ma opo=
18:
wiedźieć.

werset: 18Przetoż tedy on wźiąwſzy go przywiodł
19:
do Hetmáná/ y rzekł; Páweł więźień * prośił mię/ á=
* przyzwawſsy.6 L. K. G. S.

20:
bych tego młodźieńcá doprowádźił do ćiebie: ktoryć
21:
ma coś powiedźieć.

Pátrzy iáka pilność y ludzkość byłá vrzędnikow pogánskich około więźniow ſwych, áby ich od wſselkiey krzywdy obronili.
werset: 19A Hetman wźiąwſzy go zá rę=
22:
kę/ y odwiodſzy ná ſtronę/ pytał go: Coż ieſt co mi o=
23:
znaymić maſz?

werset: 20A on rzekł: Vmyślili Zydowie prośić
24:
ćię/ ábyś iutro wywiodł Páwłá przed śiedzącą rádę:
25:
iákoby ſię mieli co doſtátecznieyſzego o nim dowie=
26:
dźieć.

werset: 21Ale ty nie wierz im: Boć ſię nań náſádźiło
27:
z nich więcey niż czterdźieśći mężow/ ktorzy ſię ślu=
28:
bem záwiązáli/ iz nie máią áni ieść/ áni pić/ áżby go zá=
29:
mordowáli: y teraz iuz ſą po gotowiu/ czekáiąc od
30:
ćiebie przyobiecánia.

werset: 22Hetman tedy odpráwił one=
31:
go młodźieńcá; roſkázuiąc áby tego przed żadnym
32:
nie powiedał/ że mu to oznaymił.

werset: 23Y wezwawſzy
33:
dwu Rotmiſtrzow/ rzekł - im': Nágotuyćie dwieśćie
-G.

34:
ſłużebnych/ áby ſzli áż do Cezáreiey: k temu śiedm=
dźieśiąt


strona: 492

Rozd: 23. Apoſtolſkie.492.
1:
dźieśiąt iezdnych y dwieśćie pieſzych z oſzczepámi/ od
2:
trzećiey godźiny w noc:

werset: 24Y nágotuyćie konie/ áby
3:
Páwłá wſádźiwſzy/ zdrowo odprowádźili do Felixá
4:
ſtároſty. - (ábowiem ſię bał by go ſnać nie porwáli
5:
Zydowie/ y nie zábili; á onby potȳ odnośił potwarz/
6:
iákoby wźiąć miał pieniądze')

-9 L. G. S.
werset: 26nápiſawſzy liſt/ ktory
7:
to w ſobie zámykał: Klaudius Lizyás wielmożnemu
8:
ſtárośćie Felixowi zdrowia:

werset: 27Tego mężá poimáne=
9:
go od Zydow/ gdy iuż od nich miał być zábit/ przyſze=
10:
dſzy z rotą odiąłem go: dowiedźiawſzy ſię iż ieſt Rzy=
11:
miánin.

werset: 28A chcąc wiedźieć przyczynę dla ktoreyby
12:
nań ſkárżyli/ wywiodłem go przed ich rádę.

werset: 29ktore=
13:
gom nálazł oſkárżonego o gadki zakonu ich: lecz nie
14:
máiącego żadney winy godney śmierći ábo więźie=
15:
nia.

werset: 30A gdy mi oznaymiono o zdrádźie ktorą * nágo=
* Zydowie.G.

16:
towáli byli przećiw iemu; * poſłałem go do ćiebie/
* nátychmiaſt.G.

17:
opowiedźiawſzy też tym co nań ſkárżyli/ áby przed to=
18:
bą mowili *. Miey ſię dobrze.
* to coby przećiw iemu mieli.G.

werset: 31Służebni tedy/ ták
19:
iáko im było roſkazano/ wźiąwſzy Páwłá/ prowádźili
20:
nocą do Antipátridy.

werset: 32A názáiutrz wypráwiwſzy
21:
iezdne áby z nim iácháli/ wroćili ſię do obozu.

werset: 33Kto=
22:
rzy wiechawſzy do Cezáreiey/ á oddawſzy liſt ſtáro=
23:
śćie/ poſtáwili przed nim y Páwłá.

werset: 34A przeczyta=
24:
wſzy liſt *, y zopytawſzy z ktoregoby był powiátu: y zro=
* ſtároſtá.G.

25:
zumiawſzy że był z Cylicyey/

werset: 35rzekł: Będę ćię ſłu=
26:
chał/ gdy tez " przyidą' ći ktorzy ná ćię ſkárżyć máią.
" przybędą4 L. G.

27:
Y roſkazał go ſtrzedz " ná páłacu' Herodowym.
" ná ratuſsu.


28:
NAVKI Y PRZESTROGI.
29:
Skarze ćię Bog.) Nie rzekł/ Boday ćię Bog vbił ábo ſkarał:
Páweł nie łáie Biskupowi.

30:
ále ſkarze ćię Bog. Bo to ieſt proroctwo/ á nie przeklęctwo/ áni
31:
złorzeczeńſtwo: y nie z gniewu áni z popędliwośći názwał Biſku=
32:
pá śćiáną pobieloną/ ále prorokuiąc tákże/ iż ono kápłáńſtwo Zy=
33:
dowſkie obłudne y śćienie pobieloney podobne/ miáło iuż być o=
34:
bálone y zepſowáne/ gdy ná iego mieyſce náſtąpiło/ kápłáńſtwo
Qqq 3Páná


strona: 493

Dzieie Rozd: 23.493.
1:
Páná Chriſtuſowe/ náuką Apoſtolſką obiáwione. Auguſtinus
2:
vbi ſup et Beda.
Páweł czći Biskupá choćia nie práwego.

3:
Nie wiedziałem braćia.) Nie mowić tego iákoby ſzydząc (iáko
4:
Brzezcy tłumácze nápiſáli) ále iż go ábo prawdziwie nie znał/ nie
5:
będąc przez kilkánaśćie lat w Ieruzálem: ábo iáko Bedá rozu=
6:
mie/ że nie wiedział áby on był przednieyſzym kápłanem: iż ká=
7:
płáńſtwo Zydowſkie iuż vſtáło było. A choć dobrze wiedział/ że
8:
ten prawdziwie nie był przednieyſzym kápłanem w nowym teſtá=
9:
menćie: wſzákże vcząc inſzych/ áby czćili iákie tákie przełożone;
10:
vczćiwie odpowiáda/ y ſpráwuie ſię drugim dla zgorſzenia.
11:
A wiedząc Páweł.) Tákie mądre obrony y vſzćia z niebeśpie=
12:
czeńſtwá ſą dozwolone: Ktore S. Chryſoſtom (zwłaſzczá w S.
13:
Páwle) zowie wężową roſtropnośćią: iáko záś w náuce/ w kazá=
14:
niu/ w ćierpliwośći záchował proſtotę gołębiową.
Ewángelikowie Sádduceuſsom podobni.

15:
Sádduceuſsowie powiedáią.) Táć byłá nagorſza ſektá Zydowſka:
16:
ktorey podobna ieſt Luterſka w tym/ iż ſię tákże nie modli áni o=
17:
fiar czyni zá vmárłe. A Nowokrzczeńſka w tym/ iż tákież nie wie=
18:
rzy o duſzy/ áni o zmartwychwſtániu.
Przeyrzáni proznowáć nie máią.

19:
Tákżeć y w Rzymie.) Acz Bog ktory kłámáć nie może/ obiecał
20:
był Páwłowi/ że miał przyść do Rzymu: wſzákże przedſię Páweł
21:
wſzytkich ſpoſobow ludzkich vżywał do teo/ áby ſam śiebie od nie
22:
przyiaćioł y od niebeśpieczeńſtwá obronił. Y nie mowił/ iáko dzi=
23:
śieyſzy hæretycy mowią: Niechay czynią co chcą/ mnie ſzkodzić
24:
nie mogą/ bom ia przeyzrzány od Bogá/ ábym ſzedł do Rzymu.
Przyśięgi złe nie ważne.

25:
Slubem ſię záwiązáli.) Tákie przyśięgi y ſluby iáko nikogo nie
26:
obwięzuią przed Pánem Bogiem/ ták też od nikogo wypełnione
27:
być nie máią. Abowiem grzech ieſt ſlubowáć co przećiw woley
28:
Bożey/ iáko przyśiąc kogo zábić/ ábo ſię nád nim pomśćić. A ie=
29:
ſzcze więtſzy/ y nowy grzech ieſt/ táką przyśięgę ábo ślub wypeł=
30:
nić. Iáko vczynił Herod/ zle przyśiągſzy/ á ieſzcze gorzey wypeł=
31:
niwſzy ono co był przyśiągł.
księga: Acto
rozdział: 24

32:
ROZDZIAL XXIIII.
33:
1 Páweł przed Stároſtą od Tertullá prokuratorá Zydowſkie=
34:
go oſkárżony/ 10 Mężnie y porządnie zá ſię odpowieda. 22 A
35:
Stároſtá ten ſąd odkłáda ná inſzy czás. 24 Potym ſłucha Páwłá
36:
o wierze Chrześćijáńſkiey/ y z żoną ſwą Zydowką. 26 Ale iż od
37:
Páwłá nie wziął pieniędzy ktorych ſię ſpodziewał/ 27 Spuſzczá=
38:
iąc Stároſtwo zoſtáwił go w więzieniu/ gwoli Zydom.
A po pią=


strona: 494

Rozd: 24. Apoſtolſkie.494.
werset: 1
1:
A
Po piąći dniách ziáchał Arcykápłan Anániaſz
2:
z - niektorymi' ſtárſzymi/ y z nieiákim Tertullem
-G.

3:
prokuratorem/ ktorzy ſtánęli przed ſtároſtą
4:
przećiw Páwłowi.

werset: 2A pozwawſzy Páwłá/ począł nan
5:
ſkárżyć Tertullus/ mowiąc:

werset: 3Gdyżeſmy pokoiu w=
6:
ielkiego przez ćię wielmożny Felixie doſtáli/ y wiele
7:
ſię przez twoię opátrzność * " popráwiło': zawżdy y
* w narodzie tym.G.
" porządnie poſtánowiło.

8:
wſzędy to z wſzelákim dźiękowánim przyimuiemy.

werset: 4A
9:
iżbych ćię długo nie báwił; proſzę ábyś nas máluczko
10:
z łáſki ſwey poſłuchał.

werset: 5* Náleźliſmy tego człowie=
11:
ká záráźliwego/ y wſzczynáiącego rozruch miedzy w=
12:
ſzytkimi Zydy po wſzytkim świećie/ y herſtá ſekty Ná=
13:
záreńczykow:

* Abowiem.G.
werset: 6ktory ſię też ważył zgwałćić kośćioł:
14:
ktoregoſmy też " poimawſzy' - chćieli oſądźić wedle
" poimáli.NL. G. S.
-N L.

15:
zakonu náſzego.

werset: 7Lecz przyſzedſzy Hetman Lizyaſz
16:
z wielkim gwałtem/ wydárł go z rąk náſzych *:

* y posłał do ćiebie.G.
werset: 8ro=
17:
ſkazawſzy tym ktorzy nań ſkárżą iść do ćiebie: od kto=
18:
rego możeſz ſam " rozſądźiwſzy o wſzytkim tym roze=
19:
znáć/ ocz my nań ſkárżymy.
" pytánie vczyniwſsy.

werset: 9A Zydowie też poſwia=
20:
dczáli/ powiedáiąc; że ſię ták rzecz ma.

werset: 10Lecz Pá=
21:
weł odpowiedźiał/ (gdy mu ſtároſtá mowić dozwo=
22:
lił.) Wiedząc że od wiela lat ieſteś ſędźią narodu
23:
tego/ tym beſpieczniey dam ſpráwę o ſobie.

werset: 11Gdyż
24:
ſam báczyć możeſz/ iż nie máſz więcey dni iedno dwá=
25:
naśćie/ iákom ia przyſzedł do Ieruzálem ábym ſię mo=
26:
dlił.

werset: 12Y nie náleźli mię áni w kośćiele ni z kim ga=
27:
dáiącego/ ábo rozruch miedzy rzeſzą czyniącego/ áni w
28:
bożnicách/ áni w mieśćie:

werset: 13y nie mogą - tobie' tego
-G.

29:
dowieść/ ocz tu teraz ná mię ſkárżą.

werset: 14Lecz to przed
30:
tobą wyznawam; że według " ſekty' ktorą zową ká=
" drogiG.

31:
cerſtwem/ ták ſłużę " Oycu' Bogu - memu/ wierząc
" oyczyſtemu.2 L. G. S.
-7 L. G.

32:
wſzytkiemu cokolwiek w zakonie y w Prorocech ieſt
33:
nápiſano:

werset: 15máiąc nádźieię w Bogu/ iż będźie zmar=
34:
twychwſtánie ſpráwiedliwych y nieſpráwiedliwych/
ktorego


strona: 495

Dzieie Rozd: 24.495.
1:
ktorego y ći ſámi czekáią.

werset: 16Oto ſię też ſam pilnie
2:
ſtáram/ " ábych záwżdy miáł' ſumnienie bez obráże=
" máiąc záwżdyG.

3:
nia przed Bogiem y przed ludźmi.

werset: 17A po wielu lat/
4:
przyſzedłem ábym vczynił iáłmużny narodowi moie=
5:
mu/ y ofiáry/ - y śluby'.

-G.
werset: 18W ktorych ſpráwách nále=
6:
źli mię oczyśćionego w kośćiele/ nie z rzeſzą/ áni z ro=
7:
zruchem *.

* y poimáli mię, wołáiąc y mowiąc, zgładz nieprzyiáćielá náſsego.N L.
werset: 19A niektorzy Zydowie z Azyey/ ktorzy tu
8:
mieli ſtanąć przed tobą/ y ſkárżyć/ ieſliby co mieli prze
9:
ćiwko mnie:

werset: 20ábo ćiż ſámi niechay powiedzą ieſliż
10:
we mnie ználeźli iáką niepráwość; " gdyż ſtoię przed
11:
rádą':

" gdym ſtał przed rádą śiedzącą.G.
werset: 21oprocz tego iednego głoſu/ ktorymem záwo=
12:
łał ſtoiąc miedzy nimi: Iż o powſtániu vmárłych
13:
wy mnie dźiś ſądźićie.

werset: 22A * Felix/ odłożył im: gdyż
* vsłyſsawſsy to.G.

14:
doſtátecznie wiedźiał około tey " drogi'/ mowiąc:
" wiáry.

15:
Kiedy Hetman Lizyaſz przyiedźie/ wyſłucham was.

werset: 23
16:
Y roſkazał Rotmiſtrzowi ſtrzedz " go/ á iżby miał
" PáwłáG.

17:
folgę; y áby nie bronił żadnemu z powinowátych ieo
18:
ſłużyć mu *.

* ábo chodzić do niego.G.
werset: 24A po kilku dni przyiáchawſzy Felix z
19:
Druſyllą żoną ſwą/ ktora byłá Zydowká/ wezwał
20:
Páwłá/ y ſłuchał od niego wiáry w Chriſtuſá Ieſuſá.

werset: 25
21:
A gdy rzecz czynił o ſpráwiedliwośći y czyſtośći/ y
22:
o ſądźie przyſzłym; vlękwſzy ſię Felix odpowiedźiał;
23:
Iuż teraz odeydź; á gdy czás mieć będę/ wzowę ćię:

werset: 26
24:
k temu ſię też ſpodźiewał/ żeby mu Páweł miał dáć
25:
pieniędzy *: y dla tegoż tym częśćiey go wzywáiąc/
* áby go rozwiązał, ábo wypuśćił.G.

26:
rozmawiał z nim.

werset: 27A gdy ſię ſpełniły dwie lećie/ w=
27:
źiął Felix namieſtniká Porciuſá Feſtá. A chcąc Fe=
28:
lix rzecz wdźięczną Zydom vczynić/ Páwłá w wię=
29:
źieniu zoſtáwił.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Według ſekty.)
Wiárá Chrześćiánska nie ieſt ſektá áni hæreſia.
Iż Tertullus rzecznik Zydowſki/ wiárę Chrze=
32:
śćijáńſką názwał ſektą/ ábo iáko w Græckim ſtoi hæreſią Názá=
33:
reyczykow/ przeto S. Páweł odpowieda/ iż nie ieſt żadną ſektą/
34:
áni hæretyctwem/ áni odſzczepieńſtwem. W Græckim to miey=
ſce ták


strona: 496

Rozd: 25. Apoſtolſkie.496.
1:
ſce ták czytamy: Według drogi ktorą powiádáią być hæreſią ábo
2:
odſzczepieńſtwem. Iáko y w Dzie: 9. ꝟ. 2 y w tym Rozdziale
3:
niżey. ꝟ. 22. Pátrz niżey Rozd: 28. ꝟ. 22.
4:
O ſpráwiedliwośći.) Náuká Apoſtolſka nie byłáć tylko áni na=
5:
więcey o wierze/ ále o ſpráwiedliwośći/ pokućie/ y ſądzie: to ieſt/
6:
o boiázni piekłá y innych ſądow Bożych ná onym świećie/ we=
7:
dług zaſług náſzych w tym żywoćie. Ktorymi ſłuchácze naprzod
8:
przeſtráſzeni/ á ták do pokuty byli przywodzeni. Czemuż tedy hæ=
9:
retycy plotą/ że tákowe rzeczy ludzie obłudnemi czynią?
Apoſtołowie vczyli nie ſámey wiáry.
księga: Acto
rozdział: 25

10:
ROZDZIAL XXV.
11:
1 Nowego Stároſty proſzą Zydzi áby im Páwłá wydał/ 4 Cze=
12:
go on niechćiał vczynić; 7 Ale ſam w Cezáreiey ſłuchał ich ſkár=
13:
gi nań. Gdzie też Páweł bronił niewinnośći ſwoiey. Lecz
14:
gdy Feſtus kwoli Zydom chćiał go poſłáć do Ieruzálem/ 10 Páweł
15:
do Ceſárzá áppellował. 14 Feſtus krolowi Agrippie Páwłá y
16:
ſpráwę iego oznáymuie. 22 A krol go chce ſłucháć. 23 Y názá=
17:
iutrz Páweł przedeń ſtáwion.
werset: 1
18:
F
Eſtus tedy wſzedſzy ná vrząd/ po trzech
19:
dniách wſtąpił do Ieruzálem z Cezáreiey.

werset: 2
20:
Y " ſzli do niego' " Arcykápłani' y przednieyſzy
" opowiedzieli ſię mu, ábo oznaymili.G.
" ArcykápłanG.

21:
z Zydow przećiw Páwłowi: y prośili go/

werset: 3żądáiąc łá=
22:
ſki przećiw iemu/ áby go kazał przywieść do Ieruzá=
23:
lem/ vczyniwſzy záſadkę/ áby go zábili ná drodze.

werset: 4
24:
Ale Feſtus powiedźiał; iż ſtrzegą Páwłá w Cezá=
25:
reiey/ gdźie też ſam miał w rychle poiácháć.

werset: 5Ieſli
26:
tedy ktorzy miedzy wámi ſą możni/ niech (práwi) z
27:
námi poſpołu iáchawſzy/ ieſli ieſt " iáka winá' w tym
" co.G.

28:
człowieku/ nań ſkárżą.

werset: 6A zmieſzkawſzy v nich nic
29:
więcey iedno ośm - ábo dźieśięć' dni/ ſtąpiwſzy do
-G.

30:
Cezáreiey názáiutrz záśiadł ná ſądźie/ y kazał Páwłá
31:
przywieść.

werset: 7Ktory gdy był przywiedźion; obſtąpili
32:
go Zydowie oni ktorzy byli przyſzli z Ieruzálem/ wie=
33:
le y ćięſzkich ſkarg kłádąc * ktorych dowieść nie mo=
* ná PáwłáG.

34:
gli.

werset: 8A Páweł odpierał; żem áni przećiw zakonowi
35:
Zydowſkiemu/ áni przećiw kośćiołowi/ áni przećiw
RrrCeſárzowi


strona: 497

Dzieie Rozd: 25.497.
1:
Ceſárzowi - nic' nie wyſtąpił.
-G.

werset: 9Lecz Feſtus chcąc
2:
Zydom rzecz wdźięczną vczynić/ odpowiedźiawſzy
3:
Páwłowi/ rzekł: Chceſz iácháć do Ieruzálem/ y tám
4:
o tych rzeczách ſądzony być przedemną?

werset: 10A Páweł
5:
rzekł: Przed " ſtolicą Ceſárſką' ſtoię/ gdźie mam być
" ſądem Ceſárskim.

6:
ſądzon: Zydomem nic nie záwinił/ iáko ty ſam lepiey
7:
wieſz.

werset: 11Bo ieſlim im w czym winien/ ábom co godneo
8:
śmierći vczynił/ nie zbraniam ſię ábym vmrzeć
9:
nie miał. Lecz ieſli ſię nic nie náyduie z tych rzeczy
10:
w ktorych mię ći winuią; żaden mię im dárowáć
11:
nie może: Appelluię do Ceſárzá.

werset: 12Tedy Feſtus ro=
12:
zmowiwſzy ſię z rádą/ odpowiedźiał; Appellowałeś
13:
do Ceſárzá? do Ceſárzá poydźieſz.

Zácz: 48.
werset: 13
14:
A gdy wyſzło kilká dni/ Agrippá krol y Bernicá
15:
przyiecháli do Cezáreiey witáć Feſtá.

werset: 14A gdy nie
16:
máło dni tám zmieſzkáli/ Feſtus krolowi oznaymił
17:
o Páwle/ mowiąc: Mąż niektory zoſtáwion ieſt od
18:
Felixá w więźieniu:

werset: 15o ktorym/ gdym był w Ieru=
19:
zálem/ " przyſzli do mnie' Arcykápłani y ſtárſzy Zydow=
" oznaymili mi.G.

20:
ſcy/ proſząc ſkaźniey przećiw iemu.

werset: 16Ktorymem od=
21:
powiedźiał; że Rzymiánie tego zwyczáiu nie máią/
22:
áby ktorego człeká wydáć mieli * áżby pierwey ten
* ná ſtrácenie.G.

23:
ná ktorego winę kłádą/ miał te ktorzyby nań w oczy
24:
ſkárżyli/ y mieyſce ku odpowiedźi ná to co go winu=
25:
ią.

werset: 17Gdy ſię tedy tu zeſzli/ bez żadney odwłoki ná=
26:
záiutrz záśiadſzy ná ſądźie/ kazałem przywieść tego
27:
mężá.

werset: 18Przećiw ktoremu ſtánąwſzy ći co nań ſkár=
28:
żyli/ żadney winy - złey' nie przynieśli z tych ktorychem
-G.

29:
ſię ia domniemawał.

werset: 19Lecz iákieś gadki o ſwym
30:
nabożeńſtwie mieli przećiw niemu/ y o nieiákim Ie=
31:
ſuśie vmárłym/ o ktorym twierdźił Páweł iż żywie.

werset: 20
32:
A ia wątpiąc o tey to gadce/ mowiłem/ ieſliby
33:
chćiał iść do Ieruzálem/ á tám o tym być rozſądzon.

werset: 21
34:
Lecz Páweł iż áppellował áby záchowan był " do
" Auguſtowemu rozeznániuNL.
Auguſtowe=


strona: 498

Rozd: 25. Apoſtolſkie.498.
1:
Auguſtowego rozeznánia/ roſkazałem go chowáć/ áż
2:
go odeślę do Ceſárzá.

werset: 22A Agrippá rzekł do Feſtá:
3:
Y ſamem chćiał ſłucháć człowieká tego. A on rzekł:
4:
Iutro go vſłyſzyſz.

werset: 23Názáiutrz tedy gdy przyſzedł
5:
Agrippá y Bernicá z wielką okazáłośćią; y weſzli
6:
ná mieyſce ku ſłuchániu zgotowáne/ z " hetmáná=
" tyśiącnikámi.G.

7:
mi' y mężámi przednieyſzymi miáſtá onego: * ná
* á.G.

8:
roſkazánie Feſtowe przywiedźiono Páwłá.

werset: 24Y rzekł
9:
Feſtus: Agrippo krolu/ y wſzyſcy mężowie ktorzyśćie
10:
tu z námi/ widźićie tego/ o ktorego wſzytek lud Zy=
11:
dowſki nálegał ná mię w Ieruzálem */ proſząc y wo=
* y tu.4 L. G. S.

12:
łáiąc/ żeby go więcey nie żywić.

werset: 25A iam doznał że
13:
nie vczynił nic śmierći godnego. Ale iż on ſam áp=
14:
pellował do Auguſtá/ poſtánowiłem go poſłáć.

werset: 26O
15:
ktorym cobych pánu pewnego piſáć miał/ nie mam.
16:
Przetoż wywiodłem go do was/ á nawięcey do ćie=
17:
bie krolu Agrippo/ ábych wypytánie vczyniwſzy miał
18:
co piſáć.

werset: 27Bo mi ſię nie ſłuſzna widźi/ poſłáć wię=
19:
źniá/ á nie oznaymić obwinienia przećiw iemu.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Apelluie do Ceſárzá.) Ieſliż Páweł ś. áby biczowánia y śmierći
22:
vſzedł/ nic nie wątpił áppellowáć do Ceſárzá/ y pomocy v Rzym=
23:
ſkich praw ſzukáć: kiedy ieſzcze áni Ceſarz áni Rzym nie przyiął
24:
był wiáry Chriſtuſowey: iákoż my teraz ſłuſzniey możemy żądáć
25:
pomocy kśiążąt Chrześćijáńſkich ná ſkaránie hæretykow/ y ná o=
26:
bronę kośćiołá przećiwko im. August: epist: 50.
Kośćioł może żądáć pomocy krolow Chrześćiánskich.

27:
Y o nieiákim Ieſuſie.) Ten ktorego tu ze wzgárdy zowie nieiá=
28:
kim Ieſuſem/ vczynił to/ iż go wſzyścy Rzymſcy Ceſárze y krolo=
29:
wie świátá poználi: á ich ſtolicę ſługom ſwym vbogim/ Piotro=
30:
wi y potomkom iego podał.
Pan Ieſus Ceſárze ſobie zhołdował.
księga: Acto
rozdział: 26

31:
ROZDZIAL XXVI.
32:
Páweł przed krolem Agrippą dáie o ſobie ſpráwę/ ták pierw=
33:
ſzego obcowánia/ iáko y náwrocenia ſwego ná wiárę Chrześćiáń=
34:
ſką. 24 Y Feſtuſowi ſzaleńſtwo mu przyczytáiącemu odpowieda/
35:
żądáiąc áby wſzyścy byli Chrześćijány. 31 Y wſzyścy dáią świá=
36:
dectwo niewinnośći iego.
Rrr 2A Agrippá


strona: 499

Dzieie Rozd: 26.499.
Zácz: 49.
werset: 1
1:
A
Agrippá rzekł do Páwłá: Maſz wolność ſam
2:
o ſię mowić. Tedy Páweł wyćiągnąwſzy rękę/
3:
począł obmowę czynić.

werset: 2We wſzytkim w czym
4:
mię winuią Zydowie/ krolu Agrippo/ zá ſzczęśliwe=
5:
go ſię poczytam/ iż dźiś mam przed tobą odpowiá=
6:
dáć:

werset: 3zwłaſzczá żeś ty świádom " wſzytkiego co ieſt'
" wſsytkich rzeczy ktore ſą.K. G. S.

7:
miedzy Zydy/ y zwyczáiow y gadek: Przetoż ćię pro=
8:
ſzę żebyś mię ćierpliwie ſłuchał:

werset: 4Abowiem co ſię
9:
tknie żywotá mego/ ktorym wiodł z młodośći od po=
10:
czątku/ miedzy narodem moim w Ieruzálem/ wie=
11:
dzą wſzyścy Zydowie/

werset: 5będąc mię świádomi z daw=
12:
ná (gdyby świádczyć chćieli) iż według napewniey=
13:
ſzey ſekty nabożeńſtwá náſzego żyłem Pháryzeuſzem.

werset: 6
14:
A teraz w nádźiei oney obietnice oycom - náſzym
-G.

15:
od Bogá vczynioney/ ſtoię ſądowi poddány:

werset: 7do
16:
ktorey dwoienaśćie náſze pokolenie we dnie y wno=
17:
cy * ſłużąc Bogu ſpodźiewá ſię przyść. O ktorą nádźie=
* vſtáwicznie.G.

18:
ię/ od Zydow oſkárżonem ieſt/ krolu *.

* Agrippo.K. G.
werset: 8Coż zá niego-
19:
dną wiáry rzecz v śiebie maćie/ żeby Bog vmárłe
20:
wſkrzeſzał?

werset: 9Iaćiem koniecznie zá rzecz ſobie ſłu=
21:
ſzną rozumiał/ żem powinien był wiele czynić prze=
22:
ćiw imieniowi Ieſuſá Názáreńſkiego:

werset: 10com y czy=
23:
nił w Ieruzálem/ y wielem świętych w więźieniu zá=
24:
mykał/ wźiąwſzy moc od Arcykápłanow: á gdy ie zá=
25:
biiáno/ teżem ná to wotował.

werset: 11Y częſtokroć męcząc ie
26:
po wſzytkich bożnicách przymuſzałem bluźnić: á ná=
27:
zbyt ſzalenie z nimi poſtępuiąc/ prześládowałem áż y
28:
do poſtronnych miaſt.

werset: 12W ktorych rzeczách gdym
29:
* do Dámáſzku iáchał/ z władzą y poruczeńſtwem od
* też.G.

30:
Arcykápłanow:

werset: 13w południe będąc w drodze/ wi=
31:
dźiałem/ krolu/ iáſność z niebá nád iáſność ſłonecz-
32:
ną/ ktora oświećiłá mię/ y iádące zemną.

werset: 14A gdyſmy
33:
wſzyścy vpádli ná źiemię/ vſłyſzałem głos mowiący
34:
do mnie Zydowſkim ięzykiem: Száwle/ Száwle przecz
mię prze=


strona: 500

Rozd: 26. Apoſtolſkie.500.
1:
mię prześláduieſz? trudnoć tobie przećiw ośćienio=
2:
wi wierzgáć.

werset: 15A iam rzekł: Ktoś ieſt Pánie? A " Pan'
" on.G.

3:
rzekł: Iam ieſt Ieſus ktorego ty prześláduieſz.

werset: 16Ale
4:
powſtań/ á ſtań ná nogi twe: ábowiem dla tegomći
5:
ſię vkazał/ ábych ćię poſtánowił ſługą y świádkiem y
6:
tego coś widźiał/ y tego w czymći ſię okażę:

werset: 17wyry=
7:
wáiąc ćię od ludźi y od Pogánow/ do ktorych ćię ia
8:
teraz poſyłam:

werset: 18ku otworzeniu oczu ich y náwro=
9:
ceniu z ćięmnośći do ſwiátłośći/ á z mocy ſzátáńſkiey
10:
do Bogá: áby wźięli odpuſzczenie grzechow/ y dźiał
11:
miedzy ſwiętymi/ przez wiárę ktora ieſt w mię.

werset: 19Prze
12:
toż/ krolu Agrippo/ nie byłem " niewiernym' niebie=
" ábo nieposłuſsnymG.

13:
ſkiemu widzeniu:

Pokutę Chriſtus y Apoſtołowie wſsędy zálecáią, y vczynki pokućie przyſtoyne: á dziśieyſsy Ewángelikowie wſsytko opák.
werset: 20ále naprzod tym ktorzy ſą w
14:
Dámáſzku y w Ieruzálem/ y po wſzytkiey kráinie Iu=
15:
dſkiey/ y Pogánom opowiedałem áby pokutowáli/ y
16:
náwroćili ſię do Bogá/ czyniąc vczynki godne po=
17:
kuty.

werset: 21Dla tegoć Zydowie poimawſzy mię w kośćie=
18:
le/ kuśili ſię - chcąc mię' zábić.
-4 L. G. S.

werset: 22Lecz doſtawſzy rá=
19:
tunku od Bogá/ zoſtałem áż do dniá tego/ ſwiádcząc
20:
y máłemu y wielkiemu: nic nie powiedáiąc procz te=
21:
go co opowiedźieli/ że przyść miáło/ Moyzeſz y proro=
22:
cy:

werset: 23" Iż Chriſtus' miał ćierpieć/ " iż' pierwſzy pow=
" wł: Ieſliż Chriſtus.
" ieśliż.

23:
ſtawſzy z vmárłych świátłość miał opowiedáć ludo=
24:
wi temu y Pogánom.

werset: 24To gdy on - opowiedał/ y' ob=
-G.

25:
mowę czynił/ rzekł Feſtus głoſem wielkim: Száleieſz
26:
Páwle/ wielka ćię náuká przywodźi ku ſzaleńſtwu.

werset: 25
27:
A Páweł; Nie ſzáleięć/ práwi/ wielmożny Feſte/
28:
ále prawdźiwe á ſpełnego rozumu ſłowá powiedam.

werset: 26
29:
Boć o tym wie krol/ przed ktorym beſpiecznie mo=
30:
wię: gdyż nie tuſzę áby co z tych rzeczy v niego było
31:
táyno. Boć ſię " nic z tych rzeczy' nie dźiało w kąćie.
" to.G.

werset: 27
32:
Wierzyſz krolu Agrippo Prorokom? Wiem iż wie=
33:
rzyſz.

werset: 28A Agrippá * do Páwłá: Máło mię nie námo=
* rzekł.G.

34:
wiſz ábych był Chrześćiiáninem.

werset: 29A Páweł - rzekł'/
-G.
Rrr 3Ządam


strona: 501

Dzieie Rozd: 27.501.
1:
Ządam od Bogá/ áby y w mále y w wielu/ nie tylko
2:
ty/ ále y ći wſzyścy ktorzy mię dźiś ſłucháią/ tákimi ſię
3:
sſtáli iákim ia też ieſt/ " okrom tych okow.
" wyiąwſsy te okowy.

werset: 30Y * wſtał
* gdy on to rzekłG.

4:
krol y ſtároſtá y Bernicá/ y ći ktorzy śiedźieli z nimi.

werset: 31
5:
A odſtąpiwſzy ſię rozmawiáli z ſobą mowiąc: Iż
6:
nic " nie vczynił' ten człowiek godnego śmierći/ ábo
" nie czyni.2 L. G.

7:
więźienia.

werset: 32A Agrippá rzekł Feſtowi: Ten czło=
8:
wiek mogł był wolnym być vczynion/ by był do Ceſá=
9:
rzá nie áppellował.

księga: Acto
rozdział: 27

10:
ROZDZIAL XXVII.
11:
1 Páweł oddan Iuliuſzowi Setnikowi/ áby go odwiozł do
12:
Rzymu. 10. Niebeſpieczeńſtwá im morſkie przepowieda. 18 Kto=
13:
rych potym rychło doświádczyli. Páweł znędzonych y potrwo=
14:
żonych ćieſzy/ obiecuiąc im iż żaden zginąć nie miał/ procz okrętu.
15:
41 Okręt ſię im rozbił. 44 wſzákoż wſzyścy zdrowo ná brzeg wy=
16:
płynęli.
Zácz: 50.
werset: 1
17:
A
Gdy poſtánowiono " że miał Páweł wodą iá=
18:
cháć do Włoch/ y być oddan z innymi więźniá=
19:
mi Rotmiſtrzowi'/ imieniem Iuliuſzowi roty
" żebyſmy ſię wiezli do Włoch, oddano y Páwłá, y niektore inne więznie Rotmiſtrzowi.G.

20:
Auguſtowey:

werset: 2wśiadſzy w okręt Adrumetyńſki/
21:
" máiąc ſię wieść' podle kráiow Azyiſkich/ puśćiliſmy
" ktory miał płynąć.NL. G. S.

22:
ſię: á był z námi Aryſtárchus Mácedończyk Teſſálo=
23:
niczánin.

Y przypłynęliſmy dniá drugiego do Sy=
24:
donu. A Iuliuſz ludzkie ſię obchodząc z Páwłem/ do=
25:
puśćił mu iść do przyiaćioł/ " y doſtáć opátrzenia'.
" y ſtáráć ſię o ſię.
werset: 4A
26:
ſtámtąd ſię puśćiwſzy/ przypłynęliſmy pod Cypr: dla
27:
tego że były wiátry przećiwne.

werset: 5A przepráwiwſzy
28:
ſię przez ono morze przećiw Cylicyey y Pámphiliey/
29:
przybyliſmy " do Liſtry' miáſtá Licyiſkiego:
" do Mirey.G.

werset: 6á tám
30:
Rotmiſtrz ználazſzy okręt Alexándryiſki/ ktory pły=
31:
nął do Włoch/ przeſádźił nas do niego.

werset: 7A przez w=
32:
iele dni leniwo płynąc/ y záledwie przećiw Gnidowi
33:
doiezdżáiąc/ iż nam nie dopuſzczał wiátr; podpłynę=
34:
liſmy pod Kretę podle Sálmonu.

Kretá, ieſt wyſep ábo oſtrow ná morzu, ktory dziś Kándią zową.
werset: 8A ledwie ią prze=
minąwſzy/


strona: 502

Rozd: 27. Apoſtolſkie.502.
1:
minąwſzy/ przyſzliſmy ná mieśce nieiákie/ ktore zową
2:
Dobre porty/ ktorego blizko było miáſto "Tháláſſá.'

" LáſsaeaG.
werset: 9
3:
A gdy czás niemáły wyſzedł/ á iuż było niebeſpieczne
4:
żeglowánie/ ponieważ y poſt iuż był minął; " ćieſzył ie'
" nápominałNL. S.

5:
Páweł/

werset: 10mowiąc im: Mężowie/ widzę iż z ſzkodą/ y
6:
z wielką vtratą nie tylko towáru y okrętu/ ále też duſz
7:
náſzych będźie to iáchánie.

werset: 11Lecz Rotmiſtrz wię=
8:
cey vfał ſtyrnikowi y ſzyprowi/ niż temu co Páweł
9:
powiedał.

werset: 12A gdyż nie było portu ſpoſobnego ku źi=
10:
mowániu/ wiele ich rády dodawáło puśćić ſię ſtám=
11:
tąd: owaby iákożkolwiek mogli przepráwiwſzy ſię do
12:
Pheniki/ źimowáć/ v portu Kretſkiego ktory leży ku
13:
południowi y zachodu.

werset: 13A gdy powionął wiátr ſpo=
14:
łudniowy/ mniemáiąc áby ſię im przedſięwźięćie z=
15:
dárzyło/ puśćiwſzy ſię z Aſſonu/ płynęli przy Krećie.

werset: 14
16:
Lecz nie długo potym przypadł nań wiátr gwałto=
17:
wny/ ktory zowią " Euroaquilo'.
" Euroklidon.G.wſchodopułnocny.

werset: 15A gdy był okręt
18:
porwan/ á nie mogł wiátru przemoc/ puśćiwſzy ſię
19:
po wiátru/ płynęliſmy.

werset: 16A gdyſmy pod niektorą wy=
20:
ſpę przybiegli/ ktorą zowią " Cauda'/ ledwoſmy bar=
" Klaudá.G.

21:
ki doſtáć mogli.

werset: 17ktorą wźiąwſzy/ vżywáli pomocy/
22:
podpáſuiąc okręt/ * boiąc ſię áby do wiru nie wpádli/
* y.3 L. G. S.

23:
ſpuśćiwſzy naczynie ták płynęli.

werset: 18A iż nam nawáł=
24:
nośći ſrodze dokuczáły/ názáiutrz rzeczy z okrętu wy=
25:
rzućili.

werset: 19A trzećiego dniá właſnemi rękomá ſprzęt
26:
okrętowy " wyrzućili'.

" wyrzućiliſmyG.
werset: 20Lecz gdy ſię áni ſłońce/ áni
27:
gwiazdy przez wiele dni nie vkázowáły/ á niepogodá
28:
niemáła nádlegáłá/ iuż odięta byłá wſzytká nádzieiá
29:
záchowánia żywotá náſzego.

werset: 21A gdy było wielkie po=
30:
ſzczenie/ tedy Páweł ſtánąwſzy w pośrzodku ich/ mo=
31:
wił: O mężowie/ " potrzebáć iśćie było' ábyśćie mnie
" lepieyći było.

32:
vſłuchawſzy od Krety ſię byli nie puſzczáli/ á tym ſpo=
33:
ſobem vſzli tego vtrapienia y ſzkody.

werset: 22Lecz y teraz
34:
nápominam was ábyśćie byli dobrey myśli: boć nie
będźie


strona: 503

Dzieie Rozd: 27.503.
1:
będźie zgubá żadney duſze z was/ oprocz okrętu.

werset: 23A=
2:
bowiem ſtánął przy mnie tey nocy ánioł Bogá ktore=
3:
gom - ia' ieſt/ y ktoremu ſłużę/
-G.

werset: 24mowiąc: Nie boy ſię
4:
Páwle/ trzebá ábyś ſtánął przed Ceſárzem: á oto da=
5:
rowałći Bog wſzytki/ ktorzy ſię wiozą z tobą.

werset: 25Prze=
6:
toż bądźćie dobrey myśli mężowie: ábowiemći wie=
7:
rzę Bogu/ że ták będźie/ iáko mi powiedźiano.

werset: 26Lecz
8:
muśimy być wyrzuceni ná nieiáki wyſep.

werset: 27A gdy
9:
byłá noc czternaſta/ gdyſmy ſię tułáli po morzu Adryá=
10:
tyckim/ około pułnocy/ zdáło ſię żeglarzom iż byłá
11:
blizko nich iákaś kráiná.

werset: 28A ſpuśćiwſzy ſznur z oło=
12:
wem/ náleźli głębiey ná dwádźieśćiá ſążon: á málucz=
13:
ko poſtąpiwſzy/ * náleźli ná piąćinaśćie ſążon.
* y záſię ſpuśćiwſsy ołow.G.

werset: 29Lecz
14:
boiąc ſię ábyſmy ná mieyſcá " oſtre nie nápádli/ rzući=
" miáłkie.

15:
wſzy cztery kotwice z ſtyru/ żądáli áby dźień był.

werset: 30A
16:
gdy ſię żeglarze ſtáráli iákoby vćiec z okrętu/ y wypu=
17:
ſzczáli barkę ná morze/ rzkomo chcąc od przodku zá=
18:
rzucáć kotwicę:

werset: 31rzekł Páweł Rotmiſtrzowi y ſłu=
19:
żebnym: Ieſli ći nie zoſtáną w okręćie/ wy nie mo=
20:
żećie być záchowáni.

werset: 32Tedy ſłużebni obćięli pow=
21:
rozy v barki/ y dopuśćili iey odpáść.

werset: 33A gdy poczy=
22:
náło dnieć/ nápominał Páweł wſzytki/ áby iedli/ mo=
23:
wiąc: Dźiśia czternaſty dźień ieſt, iáko czekáiąc trwa=
24:
ćie poſzczący/ nic nie iedząc.

werset: 34Przeto was proſzę á=
25:
byśćie iedli/ * ku zdrowiu wáſzemu: boć żadnego z
* Abowiemći to będzie.G.

26:
was y włos z głowy nie ſpádnie.

werset: 35A to rzekſzy y chleb
27:
wźiąwſzy/ dźiękował Bogu przed wſzytkimi/ y poła=
28:
mawſzy począł ieść.

werset: 36Tedy wſzyścy przyſzedſzy ku le=
29:
pſzey myśli/ y ſámi pokármu vżywáli.

werset: 37A było nas
30:
wſzytkich " duſz' w okręćie/ dwieśćie śiedmdźieśiąt y
" oſob ábo ludzi.

31:
ſześć.

werset: 38Náſyceni tedy pokármem/ vlżywáli okrętu/
32:
wyrzucáiąc zboże w morze.

werset: 39A gdy był dźień/ nie po=
33:
znawáli źiemie: wſzákoż vyźrzeli niektorą odnogę
34:
máiącą brzeg/ do ktorey myślili/ ieſliby mogli przybić
okręt.


strona: 504

Rozd: 27. Apoſtolſkie.504.
1:
okręt.

werset: 40Tedy wyćiągnąwſzy kotwicę/ puśćili ſię ná
2:
morze/ weſpołek roſpuśćiwſzy " przeguby ſtyrowe/ y
" ſtáwy ſtyrow, ábo panwie od ſtyrow.

3:
podniozſzy ná przodku máły żagiel po wiátru/ zmie=
4:
rzáli do brzegu.

werset: 41A tráfiwſzy ná mieyſce ktore miá=
5:
ło z obu ſtron morze/ otrąćili okręt: ták iż przodek
6:
vwięznąwſzy zoſtał nie ruſzáiąc ſię; lecz zad rozbijał
7:
ſię od gwałtownych wáłow.

werset: 42Y byłá rádá ſłużeb=
8:
nych/ áby więźnie pozábijáli; żeby ktory wypłynąw=
9:
ſzy nie vćiekł.

werset: 43Lecz Rotmiſtrz chcąc záchowáć Pá=
10:
włá/ nie dopuśćił im tego czynić: y roſkazał áby ći kto=
11:
rzy mogli pływáć/ naprzod wyſkákowáli/ y ná brzeg
12:
wychodźili:

werset: 44á oſtátek iedne ná deſkách/ á drugie ná
13:
czymkolwiek z okrętu - wynośili'. Y ták ſię sſtáło/ że
-G.

14:
wſzyścy zdrowo wyſzli ná źiemię.


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Y poſt iuż był minął.) Ten poſt/ wedle niektorych/ był poſt
17:
Chrześćijáńſki przed Národzeniem Páńſkim: lecz według Chry=
18:
ſoſtomá y Rábaná/ był to poſt Zydowſki. Bo były v Zydow ro=
19:
zmáite poſty/ o ktorych ták piſze Zácháryaſz Prorok.
Poſt Zydowski w Grudniu.
To mowi
20:
Pan zaſtępow: Poſt czwartego (mieśiącá) y poſt piątego/ y poſt
21:
śiodmego/ y poſt dzieśiątego będzie domowi Iudſkiemu ná we=
22:
ſele y ná rádość/ y ná zacne świętá.
Fáłſserſtwo Czechowicowe.
Lecz Lukaſz S. nie o pośćie
23:
śiodmego mieśiącá/ to ieſt Sierpniá mowi/ ále o pośćie dzieśią=
24:
tego mieśiącá/ to ieſt Grudniá. O ktorym czáśie zimá ſię poczy=
25:
na/ y vſtáie ná morzu żeglowánie. Ale y to mieyſce Czechowic z
26:
Káſtálionem fáłſzuie/ odmieniáiąc poſt w pogodę/ á w Græckim
27:
υηστείαυ w υηυεμίαυ (ktorey odmiány przyczyny Bezá náleść nie
28:
mogł) y twierdząc zá pewne (bez gruntu żadnego) że ſię tu omyłką
29:
ten poſt wprowádził/ przez nieumieiętnego ięzyká Græckiego.
30:
Leczby tym ſpoſobem mogł zfáłſzowáć wſzytko piſmo S. Bo y
31:
to nic k rzeczy/ co on miáſto dowodu przywodzi: Iż żeglarze y żoł=
32:
nierze Ceſárſcy ná poſt Zydowſki nic nie dbáli. Abowiem tu E=
33:
wángeliſtá nie przeto poſt wſpomina/ żeby gi żołnierze Ceſárſcy
34:
pośćić mieli: ále czás opiſuie/ ktorego ſię iuż ná morzu żeglowáć
35:
nie godziło/ że iuż poſt Zydowſki był przeminął: iáko my mowie=
36:
my/ że iuż było po S. Marćinie.
37:
Anioł Boży.) Iáko pierwey ſam Pan Chriſtus/ ták tu ánioł ie=
Kośćioł Rzymski oſobliwie od Bogá opátrzony.
Sssgo Páwło=


strona: 505

Dzieie Rozd: 27.505.
1:
go Páwłowi ſię vkazał/
2:
pośiláiąc go y vpewniáiąc że miał przyść
3:
do Rzymu/ y ſtánąć przed Ceſárzem. Skąd iáśnie widzimy/ oſo=
4:
bliwą pieczą y opátrzność Páńſką o Rzymſkim kośćiele: do kto=
5:
rego poſłał przednieyſzych dwu Apoſtołow ſwoich/ ná kazánie y
6:
ná ſzczepienie wiáry: áby tám y żyli y vmárli y pochowáni byli/
7:
y v wiernych w wieczney czći zoſtáli.
8:
Dárowałći Bog wſsytki.) Páweł 276. ludzi modlitwą ſwą w
9:
okręćie pozyſkał:
Swięći w niebie modlą ſię zá námi.
á po śmierći będąc z Pánem Chriſtuſem záwrze
10:
vſtá ſwoie/ y nie będzie ich mogł otworzyć zá tymi/ ktorzy po wſzy=
11:
tkim świećie vwierzyli Ewángeliey iego? Hieron: aduerſus Vigi =
12:
lant. Ktorymi ſłowy dowodzi/ iż Bog więcey czyni ná przyczyny
13:
świętych/ po śmierći ich/ niżli poki tu żyli ná świećie.
14:
Ieſli ći nie zoſtáną.) Gdy nam co Bog obiawia/ ábo nas o
15:
tym co ſię z námi dziać ma vpewnia/ niechce iednák ábyſmy ſię
16:
też pracą náſzą do tego przykłádáć nie mieli/ áby to co poſtáno
17:
wił ſkutek ſwoy wzięło:
Przeyrzenie Pánskie nie wádzi wolnośći y vśiłowániu ludzkiemu.
Bo choćia on rzecz do ſkutku przywodzi:
18:
ále nie ináczey/ iedno przez wolą/ pilność y ſtáránie ludzkie. Prze
19:
toż nie rzekł tu S. Páweł: Choćia żeglarze zoſtáną/ choćia precz
20:
odeydą/ myſmy pewni że zginąć nie możemy. bo mi to Bog obiá=
21:
wił/ ktory kłámáć nie może: przetoż ináczey nie będzie. Ale o=
22:
wſzem Páweł mowi; Ieſli ći nie zoſtáną/ wy nie możećie być zá=
23:
chowáni. Tákći mowią wſzyścy Kátholicy káznodzieie Chrze=
24:
śćijáńſkim ludziom: Acz was Pan Bog przeyzrzał y náznáczył
25:
ábyśćie byli zbáwieni: wſzákże was żadną miárą ná to nie przy
26:
muſza: maćie wolność y ſwobodę ſwoię. Lecz nie możećie być
27:
zbáwieni (choćiaśćie przeyrzeni) ieſli nie vwierzyćie/ ieſli nie zácho
28:
waćie Páńſkiego przykazánia: ieſli zá grzechy wáſze pokutowáć/
29:
ieſli dobrze żyć nie będziećie: y ieſli pobożnie z tego świátá nie zey=
30:
dziećie. A by też dobrze komu obiáwiono było/ że ieſt z liczby wy=
31:
bránych/ á iż nákoniec ma vmrzeć w łáſce Bożey y ma być zbáwio=
32:
ny: iednákby on był powinien/ iáko Piotr S. vczy/ przez dobre
33:
vczynki czynić pewne wezwánie y wybránie ſwoie/ y z boiáznią y
34:
ze drżenim zbáwienie ſwe ſpráwowáć/ iáko Páweł S. y czynił y
35:
vczył/ áby nie był od Bogá odrzucony. Przetoż y tu Páweł y to=
36:
wárzyſze iego/ choćia mieli od Bogá obietnicę/ że nie mieli zginąć:
37:
wſzákże powinni byli prácowáć/ y wſzelką pilnośćią zábiegáć te=
38:
mu/ áby nie potonęli.
rozdział: 28

39:
ROZDZIAL XXVIII.
40:
1 Ná wyſpie Melićie Páweł od zmije zákąſzony/ nic nie był
obráżon.


strona: 506

Rozd: 28 Apoſtolſkie.506.
1:
obráżon. 4 Prze co pierwey zá mężoboycę/ 6 A wnet potym zá
2:
Bogá miány. 8 Oycá przełożonego oney wyſpy vzdrowił. 9 Y
3:
wiele inych chorych. 14. 16 Páweł przyiáchawſzy do Rzymu/ dáie
4:
o ſobie ſpráwę Zydom/ przecz do Ceſárzá áppellował. 23 Y Ieſu=
5:
ſá im opowieda. 24 Gdzie iedni vwierzyli/ á drudzy nie. 25 Kto=
6:
rych Páweł piſmem Prorockim ſtrofuie. 30 Y przez dwie lećie
7:
mieſzkáiąc w Rzymie náucza wſzytkich wiáry Chriſtuſowey.
Záczá: 51.
werset: 1
8:
A
Gdyſmy wyſzli zdrowo/ tedyſmy poználi/ iż o=
9:
nę wyſpę " Mityleną' názywáią. A oni " obcy lu=
" Melita.K. G. S.teraz Málta.L. G.

10:
dźie' okázowáli nam nie ledá ludzkość.
" bárbárowie.L. G.ták zwáli Grækowie wſsyſtki inne narody, ktorzy nie ſą Grækowie. okázowáli nam nie ledá ludzkość.

werset: 2Abo=
11:
wiem zápaliwſzy kupę drew ogrzewáli nas wſzytkich/
12:
dla dżdżá idącego/ y dla źimná.

werset: 3A gdy Páweł ná=
13:
zbierał nie máło chroſtu ſuchego/ y kładł ná ogień/
14:
wyrwawſzy ſię " iáſzczorká z ćiepłá/ vchwyciłá ſię ręki
15:
iego.
" ábo zmiiá.

werset: 4A gdy vyrzeli oni obcy ludzie beſtyą wiſzącą
16:
v ręki iego/ mowili ieden do drugiego; Koniecznie
17:
ten człowiek ieſt mężoboycá/ ktoremu z morzá wy=
18:
báwionemu/ pomſtá żywym być nie dopuśćiłá.

werset: 5A
19:
wſzákoż on ſtrząſnąwſzy beſtyą w ogień/ nic złego
20:
nie vćierpiał.

werset: 6Lecz oni mnimáli żeby miał opuch=
21:
nąć/ " y' nagle vpadſzy vmrzeć. A gdy długo " czekáli'/
" ábo.K. G.
" ſię ſpodziewáliNL.

22:
y widźieli że go nic złego nie potkáło/ odmieniwſzy
23:
ſię/ mowili iż ieſt Bogiem.

werset: 7A támże przy onym miey=
24:
ſcu były folwárki Kśiążęćiá oney wyſpy/ imieniem
25:
Publiuſzá: ktory nas przyiąwſzy/ trzy dni przyiaćiel=
26:
ſkie podeymował.

werset: 8Y tráfiło ſię że oćiec Publiuſzow
27:
leżał w gorączce y w biegunce. Do ktoreo gdy wſzedł
28:
Páweł/ y modlitwę vczynił/ włożywſzy nań ręce/ v=
29:
zdrowił go.

werset: 9Co gdy ſię sſtáło/ tedy y wſzyścy ktorzy
30:
mieli niemocy ná wyſpie/ przychodźili/ y byli vzdro=
31:
wieni:

werset: 10ktorzy nam też wielkie czći wyrządzáli: á
32:
gdyſmy odiezdżáli/ nákłádli czego było potrzebá.

werset: 11A
33:
po trzech mieśiącách/ iácháliſmy w okręćie Alexán=
34:
dryiſkim/ ktory źimował ná wyſpie/ ná ktorym był
35:
herb " Káſtorow'.

" DioskurowG.to ieſt, ſynow Iowiſsowych, Káſtorá y Polluxa.
werset: 12A przypłynąwſzy do Syrakuzy/
Sss 2zmieſzkáli=


strona: 507

Dzieie Rozd: 28.507.
1:
zmieſzkáliſmy tám trzy dni.

werset: 13Skąd obiáchawſzy przy=
2:
byliſmy do Rhegiu: á po iednym dniu gdy powiewał
3:
wiátr południowy/ wtorego dniá przypłynęliſmy do
4:
Puteolow:

werset: 14gdźie ználazſzy bráćią/ vprośili nas że=
5:
ſmy v nich przez śiedm dni zmieſzkáli: á tákżeſmy ſzli
6:
do Rzymu.

werset: 15A ſtámtąd bráćia vſłyſzawſzy */ wyſzli
* o nas.G.

7:
przećiwko nam áż do rynku Appiuſzowego/ y trzech
8:
kárczem. ktore vyźrzawſzy Páweł/ dźięki vczyniwſzy
9:
Bogu/ wźiął śmiáłość.

werset: 16A gdyſmy przyſzli do Rzy=
10:
mu */ Páwłowi dopuſzczono mieſzkáć oſobno/ z żoł=
* Rotmiſtrz oddał więznie Hetmánowi woyská: ále.G.

11:
nierzem ktory go ſtrzegł.

werset: 17" A' po trzech dniách/ ze=
" Y sſtáło ſięG.

12:
zwał Páweł przednieyſzych z Zydow. Ktorzy gdy ſię ze=
13:
ſzli/ mowił do nich: Mężowie bráćia ia nie vczyniw=
14:
ſzy nic przećiw ludowi/ ábo " zwyczáiowi oyczyſtemu'/
" zwyczáiom oyczyſtym.G.

15:
związány z Ieruzálem podanen ieſt w ręce Rzymiá=
16:
nom.

werset: 18Ktorzy wypytawſzy ſię o mnie/ chćieli mię
17:
wypuśćić: dla tego że we mnie żadney przyczyny
18:
śmierći nie było.

werset: 19Lecz gdy przećiw temu byli Zy=
19:
dowie/ muśiałem áppellowáć do Ceſárzá: nie żebych
20:
miał w czym narod moy oſkárżyć.

werset: 20Dla tey tedy przy=
21:
czyny prośiłem was/ ábych ſię z wámi vyźrzał y roz=
22:
mowił. Abowiem dla nádźieie Izráelſkiey tym łán=
23:
cuchem ieſtem obłożony.

werset: 21A oni rzekli do niego:
24:
My ániſmy wźięli liſtow o tobie z Iudſkiey źiemie:
25:
áni nam żaden z bráćiey przyſzedſzy oznaymił/ áni mo=
26:
wił o tobie co złego.

werset: 22Alebyſmy rádźi od ćiebie ſły=
27:
ſzeli co rozumieſz. Abowiem o tey ſekćie iáwno nam
28:
ieſt iż ſię iey wſzędy ſprzećiwiáią.

werset: 23A poſtánowiwſzy
29:
mu dźień/ przyſzło ich wiele do niego ná goſpodę: kto=
30:
rym świádectwo wydawáiąc przepowiedał krole=
31:
ſtwo Boże: námawiáiąc ich k temu co ſię tknie Ie=
32:
ſuſá/ z zakonu Moyzeſzowego y z Prorokow/ od po=
33:
ránku áż do wieczorá.

werset: 24Tedy iedni zezwaláli ná to
34:
co powiedał/ á drudzy nie wierzyli.

werset: 25A będąc niezgo=
dni mie=


strona: 508

Rozd: 28. Apoſtolſkie.508.
1:
dni miedzy ſobą/ odchodźili: gdźie Páweł mowił ie=
2:
dno ſłowo: Iż dobrze Duch święty powiedał przez
3:
Izaiaſzá Proroká do oycow náſzych/

werset: 26mowiąc: Idź
4:
do ludu tego/ á mow - do nich': Vchem vſłyſzyćie/ á
-G.

5:
nie zrozumiećie: á widząc vyźrzyćie/ á nie vpátrzy=
6:
ćie.

Stąd też znáć, iáko y Mat: 13. 13. iż oni ſámi widzieć nie chćieli. á iż ich záſlepienie onym ſámym, á nie Bogu ma być przypiſáne. pátrz Ian 12. 40.
werset: 27Abowiem zátyło ſerce ludu tego/ á ćięſzko vſzy=
7:
má ſłucháli; y zámrużáli oczy ſwe: " áby ſnać' oczymá
" áby kiedy.G.

8:
nie widźieli/ á vſzymá nie ſłyſzeli/ y ſercem nie zrozu=
9:
mieli/ y náwroćili ſię/ á vzdrowiłbym ie.

werset: 28Niechżeć
10:
wam tedy iáwno będźie; iżeć Pogánom poſłáne ieſt
11:
to zbáwienie Boże/ á oni ſłucháć będą.

werset: 29A gdy to
12:
on mowił; odeſzli Zydowie/ máiąc miedzy ſobą wiel=
13:
kie ſpieránie.

werset: 30Y mieſzkał Páweł przez cáłe dwie le=
14:
ćie w ſwym naymie: á przyimował wſzytki ktorzy
15:
przychodźili do niego:

werset: 31opowiedáiąc kroleſtwo Bo=
16:
że y vcząc rzeczy tych ktore ſą o Pánu Ieſuśie Chri=
17:
ſtuśie/ ze wſzelkim beſpieczeńſtwem/ bez zákazánia *.

* Koniec dzieiow świętych Apoſtołow.G.

18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Mitilena názywáią.) W Græckim ieſt Melitą/ á lepiey: dziśia
20:
zową Máltą: ktorey obywátele oſobliwe nabożeńſtwo máią ku
21:
Páwłowi S. ná ktorego pámiątkę nie tylko przednieyſzy kośćioł
22:
poświęćili/ ále y wſzytkę wyſpę oddáli pod obronę iego.
Máltá wyſpá.

23:
Nic złego nie vćierpiał) Ták pilnie tę ſpráwę z woley Bożey o=
24:
piſał Lukaſz S. áby tym znácznieyſza byłá moc Boża przez Pá=
25:
włá S. tey wyſpie vżyczoná.
W Málćie gádziny bez iádu.
Bo w oney wſzytkiey ziemi/ wſzy=
26:
tkie zmije y węże iádu żadnego nie maią: A choćia kogo vkąſzą
27:
nic mu nie záſzkodzą. Y owſzem y ſámá ziemiá ábo kámyczki z o=
28:
oney wyſpy przez zaſługę Páwłá S. ſą pewnym lekárſtwem ná iá=
29:
dowitych gádzin vkąſzenie.
30:
Tym łáncuchem.) Radbym teraz był ná onych mieyſcách (mo=
31:
wi Chryſoſtom S.) kędy ſą te łáncuchy/ ktorych ſię lękáią y ktory=
32:
mi ſię brzydzą dyabli/ á we czći ie máią ániołowie.
Okowy Páwłá S.
Y Grzegorz ś.
33:
wſpomina cudá tymi łáncuchámi vczynione. ktory też poſłał był
34:
do Konſtántyny Ceſárzowey trochę prochu z tego łáncuchá vpi=
35:
łowánego/ zá wielkie reliquiæ y zá dar oſobny.
Reliquiæ.
Sss 3O tey ſe=


strona: 509

Dzieie Apoſtolſkie. Rozd: 28.509.
1:
O tey ſekćie.) Bárzo ſię tym ćieſzą odſzczepieńcy/ gdy tu y gdzie
2:
indzie náyduią/ iż wiárá Chrześćijáńſka od Zydow y niewierni=
3:
kow názwána ieſt hæreſią ábo ſektą Názáreyczykow/ ná wzgárdę
4:
Chriſtá Páná náſzeo.
Sekty dziśieyſse dármo ſię tym ćieſsą, iż wiárę Chrześćiánską Zydzi ſektą názywáli.
Iákoby kośćioł Boży ták miał błądzić/ po=
5:
tępiáiąc y názywáiąc hæreſią y ſektámi/ ich náuki kácerſkie/ iáko Zy=
6:
dowie mogli błądzić y błądzili w potępiániu wiáry Chrześćijáń=
7:
ſkiey iáko obłędliwey. Abo iákoby náuká Luterſka byłá ták do=
8:
świádczona y zálecona w piśmie przez Proroki/ przez Chriſtuſá y
9:
Apoſtoły/ przez cudá/ przez dawność/ powſzechność/ iedność y zgo=
10:
dę wſzech narodow y wiekow: iáko święta náuká Páná Chriſtu=
11:
ſowá w kośćiele Kátholickim. Lecz prawdziwie náuká Lu=
12:
terſka/ Kálwińſka y Nowokrzczeńſka/ tymiż dowodá=
13:
mi pokázuie ſię być hæretycką/ ktorymi wiárá Ká=
14:
tholicka bywa pokazána/ iż ieſt wiárą praw=
15:
dziwą á nie hæretycką.
16:
Koniec Dźieiow Apoſtolſkich.
17:
A
Poniewáż Dzieie Apoſtolſkie/ dwu przednieyſzych Apoſto
18:
łow Piotrá y Páwłá S. ſpráwy opiſuią/ zdáło mi ſię zá po=
19:
trzebną/ Summę ſpraw obudwu/ ná dwu tabliczkách oſobnych tu
20:
ná końcu przydáć/ náznáczywſzy ktorego roku po Národzeniu/ y
21:
po W niebo wſtąpieniu Páńſkim/ y zá ktorego Ceſárzá pánowá
22:
nia co ſię działo: przydawſzy też niektore inne ſpráwy/ ktorych
23:
Lukaſz S. w Dzieiách nie wſpomina. W czymem náśládował
24:
nawięcey Baronium, tomo 1. Annalium.
25:
grafika
Summá


strona: 510

510.
1:
SVMMA DZIEIOW
2:
PIOTRA S. APOSTOLA.
3:
P
Iotr vcznie nápomina/ áby ſię ná obránie innego Apoſto=
4:
łá ná mieyſce Iudaſzowo zgotowáli. w Dziei: 1.
5:
Po zeſłániu Duchá S. w dzień Swiąteczny/ pierwſze kazánie
6:
czyni do ludu Zydowſkiego/ ktorym náwroćił ludzi 3000. Dziei: 2.
7:
Vzdrawia chromego/ Chriſtuſá opowieda/ á Zydy przywodzi
8:
do pokuty: z táką gorącośćią/ że ná to kazánie 5000. ludzi w
9:
Chriſtuſá vwierzyło. Dziei: 3. y 4.
10:
Wſádzon do ćiemnice záś był wypuſzczony: gdzie zgromiw=
11:
ſzy go Zydzi/ roſkazáli áby więcey Chriſtuſá nie opowiedał: ále
12:
on z Ianem śmiele odpowiedział; iż potrzebá więcey Bogá ni=
13:
żli ludzi ſłucháć. w Dzie: 4.
14:
Anániaſzá y Sáphirę/ dla ich świętokradzſtwá/ nagłą śmier=
15:
ćią karze. Dzie: 5.
16:
Cieniem ćiáłá ſwego choroby wſzelákie vzdrawia. Támże.
17:
Tegoż roku Piotr S. Iákubá mnieyſzego Biſkupem Ierozo=
18:
limſkim poſtánowił.
19:
Piotr z Ianem poſłan do Sámáryey ná potwierdzenie wier=
20:
nych Chrześćijánow od Philippá Diákoná náwroconych/ kędy
21:
Symoná czárnokśiężniká zgromił. Dziei: 8.
22:
Ná rozmáitych mieyſcách w ziemi Zydowſkiey y w przyległych
23:
kráinách Ewángelią opowieda. Dzie: 9.
24:
Náucza w Syryey y w kráinách Azyey mnieyſzey/ w Bithyni=
25:
ey/ w Ponćie/ w Gálácyey/ w Kápádocyey ſtánowiąc Biſkupy
26:
y kápłany ná rozlicznych mieyſcách.
27:
Piotr w Antyochiey kośćioł funduie/ y ſtolicę ſwą (ná ktorey
28:
śiedział przez śiedm lat) támże zákłáda. Wſzák=
29:
że tám nieuſtáwicznie mieſzka; ále dla więtſzego pożytku ko=
30:
śćiołá Bożego/ czáſem w Ieruzálem/ czáſem ná inſzych mieyſcách
31:
przebywa.
32:
Piotr náwiedzáiąc kośćioły/ vzdrawia Aeneaſzá w Liddzie: á
33:
Tábitę w Ioppie vmárłą ożywia. Dzie: 9.
34:
Od Bogá przez widzenie nápomniony/ pierwſzy ze wſzytkich
35:
pierwſzego Pogániná Korneliuſzá Rotmiſtrzá okrzćiwſzy/ Po=
36:
gánom wrotá do kośćiołá otwarza. Dzie: 10.
37:
Wroćiwſzy ſię do Ieruzálem broni ſwego przyięćia Pogá=
now.


strona: 511

Summá Dzieiow Piotrá S.511.
1:
now. Dzie: 11. pokázuiąc/ iż Bog naprzod przez poſługę iego
2:
Pogány powołał. Dzie: 15.
3:
Tegoż roku Mátthæuſz S. napierwſzy ze wſzytkich Ewánge=
4:
lią nápiſał ięzykiem Zydowſkim.
5:
Piotr w Ieruzálem po zábićiu Iákubá wſádzon do ćiemnice
6:
z roſkazánia Herodowego/ zá modlitwą kośćielną przez ániołá
7:
z ćiemnice wywiedzion był. Dzie: 12.
8:
Vſtępuiąc furiey Herodowey/ wraca ſię do Antyochiey/ y E=
9:
wodiuſzá pierwſzego po ſobie Biſkupá ſtánowi.
10:
Tegoż roku Apoſtołowie z miáſtá Ieruzálem rozeſzli ſię po
11:
świećie/ piętnaſtego dniá Lipcá.
12:
A Piotr S. ná pokonánie Symoná czárnokśiężniká przyſzedł
13:
do Rzymu: kędy przez dwádzieśćiá y pięć lat ſtolicę Biſkupią
14:
áż do śmierći trzymał.
15:
Tego też roku był on wielki głod po wſzytkim świećie/ o kto=
16:
rym prorokował Agábus Prorok. Dziei: 11.
17:
W tym roku 18. dniá Styczniá Rzymſki kośćioł od Piotrá
18:
kśiążęćiá Apoſtolſkiego ieſt fundowány/ y ſtolicą Biſkupią o=
19:
zdobiony.
20:
Tegoż roku Piotr S. z Rzymu ſwoy liſt pierwſzy piſał. 1.
21:
Petr: 5. Euſeb: hiſt: lib: 2. cap: 14. Hieron: in catal: in Marco
22:
Márek S. Ewángelią w Rzymie po Láćinie nápiſawſzy/ Da=
23:
maſ: tom 1. Concil: in Petro; do Alexándryey był od Piotrá po=
24:
ſłan.
25:
Piotr z Rzymu vcznie ſwe ná ſzczepienie wiáry rozſyła po ro=
26:
zmáitych ſtronách y kráinách świátá.
27:
Pánná Mária Bogárodzicá wzięta ieſt do niebá: ſześćdzie=
28:
śiątego y trzećiego roku żywotá ſwoiego.
29:
Piotr ze wſzytkimi Zydy z Rzymu wygnány/ kośćioły náwie=
30:
dza; y wraca ſię do Ieruzálem/ gdzie ná pierwſzym Zborze ábo
31:
Synodzie Ierozolimſkim præſyduie. Dziei: 15. y 18.
32:
Potym w Antyochiey był ſtrofowan od Páwłá. Gal: 1.
33:
Iákub S. mnieyſzy/ brát Páńſki/ Biſkup Ierozolimſki od
34:
Zydow był zábit: ná ktorego mieyſce Symeon náſtąpił.
35:
Márek S. pierwſzy Biſkup Alexándryiſki koronę męczeńſką
36:
otrzymał.
Piotr


strona: 512

Summá Dzieiow Páwłá S.512.
1:
Piotr wroćiwſzy ſię do Rzymu ſtámtąd piſze ſwoy liſt wtory/
2:
tudzież przed ſwą śmierćią ktorą mu Pan był obiáwić raczył.
3:
Obiera y náznácza ſwego ſucceſſorá.
4:
Nákoniec po więzieniu przez dziewięć mieśięcy/ w Rzymie v=
5:
krzyżowány/ koronę męczeńſką otrzymał.
6:
Ambroſius contra Auxentium.
7:
Piotr ná prośbę Chrześćijánow/ iuż był począł Neronowey
8:
furyey w nocy vſtępowáć/ y wychodzić z miáſtá. Lecz vyzrza=
9:
wſzy Chriſtuſá w branie mu zábiegáiącego y do miáſtá wchodzą=
10:
cego/ zopytał go; Pánie/ dokąd idzieſz? Odpowiedział Chri=
11:
ſtus: Idę do Rzymu/ ábych powtore był vkrzyżowan. Tedy
12:
Piotr wyrozumiawſzy/ iż to nań przymowká/ á iż Pan Chriſtus
13:
nie w ſwoiey oſobie/ ále w ſłudze ſwym Pietrze miał być w Rzy=
14:
mie znowu vkrzyżowan/ rad ſię názad wroćił: y wnet vchwyco=
15:
ny/ Páná Ieſuſá przez ſwoy krzyż vwielbił.
16:
Summá Dzieiow Páwłá S.
17:
Apoſtołá.
18:
S
Iedmi Diákonow obieráią/ y wkłádániem rąk poświą=
19:
cáią. Dziei: 6.
20:
Stephan z nich naprzednieyſzy známienite czyni do ludzi kazá=
21:
nie/ dla ktorego był vkámionowány: á Száweł (ktory potym
22:
Páwłem ieſt názwány) ná iego śmierć przyzwala. Dzie: 7.
23:
Száweł prześláduie kośćioł Boży/ podawáiąc do więzienia
24:
męże y niewiáſty. Dzie: 8.
25:
Ná drodze do Dámáſzku od Chriſtuſá ieſt náwrocony. Dzie: 9.
26:
Roku trzydzieſtego piątego żywotá ſwego. Baron.
27:
Idzie do Arábiey ná przepowiedánie Ewángeliey y wracą ſię
28:
záſię do Dámáſzku.
29:
W Dámáſzku będąc w niebeśpieczeńſtwie/ w koſzu był z muru
30:
ſpuſzczony. Dzie: 9.
31:
Idzie do Ieruzálem áby oglądał Piotrá. Gdzie
32:
też niebeśpieczen będąc/ od bráćiey był z miáſtá wyprowádzon/
33:
y poſzedł do Cezáreiey á potym do Tárſu. Dzie: 9.
34:
Náucza w Syryey y Cilicyey. y w Antyochiey/ kę=
35:
dy naprzod wierne poczęto zwáć Chrześćijány. Dzie: 11.
36:
Z Bárnábaſzem od innych vczniow/ z woli Duchá oddzie=
Tttlony/ y


strona: 513

Summá Dzieiow Páwłá S.513.
1:
lony/ y po modlitwách y pośćiech/ przez wkłádánie rąk Biſku=
2:
pem y Apoſtołem vczyniony y poświęcony Dzie: 13. y do trzećie=
3:
go niebá był záchwycony
4:
Páweł w Selewcyey/ w Cyprze/ y w Sáláminie Ewángelią
5:
opowieda: á w Páphie ſtároſtę Sergiuſzá Páwłá náwraca.
6:
Dziei: 13.
7:
W Antyochiey Pizideyſkiey w bożnicy náucza: á dla nie=
8:
wdzięcznośći Zydowſkiey/ do Pogánow ſię obraca. Támże.
9:
W Ikoniey wiele Zydow y Pogánow/ á miánowicie S. Te=
10:
klę pánnę náwraca/ y długo tám mieſzka. Dziei: 14.
11:

12:
W Liſtrze vzdrawia chromego gdzie go kámionuią máło nie
13:
do śmierći. Dziei: 14.
14:
We wſzytkich kośćielech kápłany y Biſkupy ſtánowi: á przez.
15:
Pizidyą y Pámphilią wraca ſię do Antyochiey/ y tám przez czás
16:
nie máły mieſzka. Dziei: 14.
17:
Z Bárnábaſzem z Antyochiey poſłan do Ieruzálem do Apo=
18:
ſtołow/ rádzić ſię o potrzebie obrzezánia/ y dekret pierwſzego Sy=
19:
nodu odniozł do Antyochiey. Dziei: 15. Gal: 2.
20:
Náwiedzáiąc wierne w Syryey y w Cilicyey/ roſkázuie im/
21:
áby dekrety y przykazánia Apoſtołow y ſtárſzych záchowáli.
22:
Dzie: 15 y 16.
23:
W Troádzie przez widzenie nápomniony/ áby ſię vdał do
24:
Mácedoniey/ przepráwił ſię przez morze do Philippowá/ pier=
25:
wſzego miáſtá Mácedońſkiego/ kędy Lukaſz do niego przyſtał.
26:
Dzie. 16.
27:
Z Mácedoniey przez Teſſálonikę idzie do miáſtá Atheny/ kędy
28:
náwroćił wielu/ á oſobliwie Dyonyzyuſzá Areopágitę. Dzie: 17.
29:
Z Atheny przyſzedł do Koryntu/ kędy mieſzkał przez pułtorá lá=
30:
tá. Dzie: 18. y ſtámtąd liſt pierwſzy do Theſſáloniczan piſał.
31:
Wtory liſt do Theſſáloniczan piſze.
32:
Wyſzedſzy z Koryntu do Ephezu przyſzedł: á potym do Cezá=
33:
reiey y Antyochiey/Gálácyey y Phrygiey: ſkąd ſię záſię do Ephe=
34:
zu wroćił. Dzie: 18. y 19.
35:
Mieſzká w Ephezie przez trzy látá. Dzie: 20.
36:
Z Ephezu pierwſzy liſt do Korynthian piſze/ y ſtámtąd idzie
37:
do Mácedoniey. Dzie: 20. Skąd pierwſzy liſt do Tymotheuſzá
38:
piſał.
39:
Wraca ſię do Græcyey. Dzie: 20. Skąd nápiſał liſt do Tytá/
40:
y po nim liſt do Korynthyan wtory.
Lukaſz


strona: 514

Summá Dzieiow Páwłá S.514.
1:
Lukaſz S. Ewángelią w Acháijey piſze.
2:
Páweł S. liſt do Rzymian piſze z Korynthu.
3:
Z Korynthu do Troády w Azyey ſię vdał kędy Eutychá mło=
4:
dzieńcá vmárłego wſkrześił. Dziei: 20.
5:
Z Troády przez morze do Miletu przybył/ kędy przyzwawſzy
6:
Biſkupy y ſtárſze z Ephezu nápominał. Dzie: 20.
7:
Przyſzedſzy do Ieruzálem był poiman. Dzie: 21. y od hetmá=
8:
ná Lizyaſzá Szczęſnemu ſtárośćie podan. Dzie: 23. A od tego
9:
Feſtowi zoſtáwion. Dzie: 24.
10:
Appelluie do Ceſárzá. Dzie: 25. Odeſłan do Rzymu. Dzie: 27.
11:
W Rzymie zezwawſzy przednieyſzych Zydow ktorzy tám mie=
12:
ſzkáli/ dáie im ſpráwę przyiáchánia y więzienia ſwego/ y náma=
13:
wia ich z zakonu Moyzeſzowego áby przyięli wiárę Páná Chri=
14:
ſtuſowę. Dzie: 28.
15:
Mieſzka w Rzymie w wolnym więzieniu przez dwie lećie.
16:
Dzie: 28. y liſt do Tymotheuſzá wtory/ y do Ephezyan piſze.
17:
Liſt do Philipowian y do Koloſſan y do Philemoná/ y do Zy=
18:
dow piſze.
19:
Tego roku Lukaſz S. dokonał dzieiow Apoſtolſkich. A Pá=
20:
weł z więzienia wypuſzczon. 2. Tim: 4. Wolnym będąc Ewán=
21:
gelią opowieda/ po rozmáitych kráinách y kroleſtwách ná za=
22:
chod ſłońcá/ á miánowićie w Hiſzpániey.
23:
iáko to ſamże vczynić obiecował. Do Rzymian 15.
24:
Páweł y Piotr S. znowu ſię do Rzymu wroćiwſzy/ do więzie=
25:
nia od Ceſárzá Neroná poſádzeni/ przez dziewięć mieśięcy w nim
26:
zátrzymáni byli.
27:
Nákoniec był śćięty tegoż dniá y roku ktorego y Piotr vkrzy=
28:
żowan.
29:
Roku żywo=
30:
tá ſwego ſześćdzieśiątego y oſmego/ iáko Chryſoſtom świádczy.
31:

32:
Tertullian: de præſcript.
33:
Szczęśliwy kośćioł Rzymſki/ ktoremu Apoſtołowie náukę ſwą
34:
wſzytkę y ze krwią wylali: kędy Piotr podobną mękę/ iáko y Pan/
35:
podiął: kędy Páweł śćiętą śmierćią/ iáko y Ian Krzćićiel/ ieſt
36:
vkoronowan.
37:
Chryſoſtom: in epiſt: ad Rom: hom: 32.
38:
Nie ták ſię iáśni niebo/ kiedy ſłońce promienie ſwe roſpuſzcza;
39:
iáko Rzymſkie miáſto/ dwie one iáſne pochodnie (Piotrá y Pá=
40:
włá S.) po wſzytkiey ziemi rozlewáiąc. rc.
Ttt 2O drugich


strona: 515

O drugich Apoſtołách.515.
1:
O
Spráwách ábo dzieiách inſzych Apoſtołow rzadka bárzo
2:
ieſt wzmiánká w piśmie świętym: ále iáko świádczą ko=
3:
śćielni piſárze/ Ewángelią opowiedáli w rożnych kráiách świá=
4:
tá. S. Iędrzey w Acháijey/ Ian w Azyey/ Philip w Phrygiey/
5:
Iákub mnieyſzy w Iudſkiey ziemi/ Bárthłomiey w Scythiey/
6:
Thomaſz w Indyey/ Mátthæuſz w Aethyopiey/ Symon w Per=
7:
ſyey/ Tádæuſz w Mezopotámiey/ Iákub więtſzy w Hiſzpániey/
8:
Máćiey w Páleſtynie. Y ták ſię po wſzytkim świećie rozdzielili/
9:
ná zebránie y zgromádzenie iedney wiáry/ y iednego kośćiołá Ká=
10:
tholickiego ze wſzytkich narodow y ięzykow ludzi/ iáko im był
11:
Pan Chriſtus roſkazał/ y iáko dawno przedtym było proroko=
12:
wano:
Skład Apoſtolski.
Po wſzytkiey ziemi roſzczedł ſię głos ich/ y ná kráie świá=
13:
tá ſłowá ich. Wſzákże pierwey niżli ſię rozeſzli/ zebrawſzy ſię ſpo=
14:
łem/ á będąc pełni Duchá S. dwánaśćie członkow wiáry Chrze=
15:
śćijáńſkiey/ ktore zowią; Skład Apoſtolſki / złożyli: y one zá ſummę
16:
y zá práwidło wiáry wſzytkim wiernym/ nie ná kárćie nápiſáno
17:
iáko inne piſmá/ ále żywym głoſem podáli.
18:
Ktory ſkład wiáry/ iáko y záwſze przed tym/
19:
ták y po dziś dzień wſzyścy wierni ná krzćie wyznawáią/ ábo ſámi
20:
przez ſię/ ábo przez kogo innego: y wſzyścy dorośli powinni gi v=
21:
mieć y wierzyć y wyznáwáć: ktory ieſt oto ten.
22:
Skład Apoſtolſki.
I.

23:
Wierzę w Bogá Oycá wſzechmogącego/ ſtworzyćielá niebá
24:
y ziemie.
II.

25:
Y w Ieſu Chriſtá Syná iego iedynego Páná náſzego.
III.

26:
Ktory ſię począł z Duchá świętego/ národził ſię z Máriey dzie=
27:
wice.
IIII.

28:
Vmęczon pod Pontſkim Piłatem/ vkrzyżowan/ vmárł y po=
29:
grzebion.
V.

30:
Sſtąpił do piekłow/ trzećiego dniá z martwych wſtał.
VI.

31:
Wſtąpił ná niebioſá/ śiedzi ná práwicy Bogá Oycá wſzech=
32:
mogącego.
VII.

33:
Stámtąd przyidzie ſędzić żywe y vmárłe.
VIII.

34:
Wierzę w Duchá Swiętego.
IX.

35:
Swięty kośćioł powſzechny/ Swiętych obcowánie.
X.

36:
Grzechow odpuſzczenie.
XI.

37:
Ciáłá zmartwychwſtánie.
XII.

38:
Y żywot wieczny. Amen.
Spráwá


strona: 516

Spráwá o liśćiech Apoſt.516.
1:
SPRAWA O LISCIECH
2:
APOSTOLSKICH W OBEC.
3:
P
O Ewángeliách/ krore ſą hiſtorią o ſámym Chriſtu Pánie
4:
náſzym Zbáwićielu: y po Dzieiách Apoſtolſkich/ ktore ſą hi=
5:
ſtorią o początkách kośćiołá Páná Chriſtuſowego ná ziemi/ náſtę=
6:
puią liſty Apoſtolſkie: ktore oni piſáli o tych rzeczách/ o ktorych
7:
ná on czás przyczynę y potrzebę piſánia mieli. Bo iż byli Doktor=
8:
mi y fundatormi kośćiołá/ tedy toż zá ſwego czáſu czynili/ co po=
9:
tym drudzy po nich Biſkupi y Doktorowie:
Hiſtoria o Pánu Chriſtuśie. Hiſtoria o kośćiele Páná Chriſtuſowym.
ktorzy od początku
10:
áż do tego dniá liſty y kśięgi piſáli przećiw hæretykom/ y przećiw
11:
odſzczepieńſtwom/ ſkoro kędy powſtáły;
Piſmá Apoſtolskie przećiw hæretykom ná obronę Kátholickiey wiáry.
y o innych wſzytkich rze=
12:
czách do wiáry y do rządu kośćielnego należących: kiedy iáką przy=
13:
czynę y potrzebę piſánia widzieli. Ná co im tu Apoſtołowie przy=
14:
kład zoſtáwili: iáko też S. Lukaſz w Dzieiách Apoſtolſkich po=
15:
kazał kſztałt y máterią hiſtoriey kośćielney wſzytkim ktorzy ią po
16:
nim piſáć mieli.
17:
Z liſtow lepák Apoſtolſkich/ wietſza część ieſt liſtow Páwłá S.
18:
á inne drugich Apoſtołow zowią ſię liſty powſzechnemi.
Rozdzielenie liſtow Apoſtolskich.
Bo ſwię=
19:
ty Páweł żadnego liſtu do wſzytkich w obec nie piſał (áczkolwiek
20:
káżdy liſt iego wſzytkiemu kośćiołowi ſłuży) ále niektore piſał do
21:
oſobnych kośćiołow Pogáńſkich/ iáko do Rzymian/ do Koryn=
22:
thyan/ do Gálátow/ do Ephezyan/ do Philipowian/ do Koloſſan/
23:
y do Theſſáloniczan. A niektore do oſobnych perſon: iáko do
24:
Tymotheuſzá/ y do Tytuſá (ktorzy byli Biſkupy miedzy Pogány/
25:
ieden w Ephezie/ á drugi w Krećie) y do Philemoná: á tylo ie=
26:
den liſt do Hebræow/ ktorzy byli Zydzi w Ieruzálem y w Iudſkiey
27:
ziemi.
Hebræowie.
Lecz liſty inſzych Apoſtołow/ S. Iákubá/ S. Piotrá/
28:
S Ianá/ S. Iudy/ nie ták ſą piſáne do iednego ktorego kośćiołá/
29:
ábo do iedney oſoby (wyiąwſzy dwá oſtátnie liſty S. Ianá kro=
30:
ćiuchne: ktore przeto nie mogą być od pierwſzego liſtu iego odłą=
31:
czone/ iż wſzytkie ſą od niego piſáne:) ále do wſzytkich wiernych: y
32:
dla tegoż ie zowią Kátholickimi/ to ieſt powſzechnymi/ ábo do
33:
wſzech w obec. Bo ták Iákub S. ſwoy liſt záczyna:
Liſty powſsechne.
Dwiemá=
34:
naśćie pokoleniam/ ktore ſą w roſproſzeniu/ pozdrowienie. A Piotr
35:
święty w pierwſzym liśćie piſze: Wybránym przychodniom ro=
36:
ſproſzonym po Ponćie/ Gáláciey/ Káppádociey/ Azyey/ y Bithy=
37:
niey. A w liśćie wtorym: Tym ktorzy rowną z námi wiárę otrzy=
38:
máli. Tákże S. Iudás: Tym ktorzy ſą w Bogu Oycu vmiło=
39:
wáni/ á w Ieſuśie Chriſtuśie záchowáni y wezwáni. Sam tylko
40:
liſt pierwſzy Ianá świętego nie ma tytułu.
Ttt 3Przyczyny


strona: 517

Spráwá o liśćiech517.
1:
Przyczyny záś/ dla ktorych Apoſtołowie te liſty piſáli/ iáſnie
2:
pokázuią o czym ie piſáli.
Przyczyny piſánia liſtow Apoſtolskich.
Kośćioł z Zydow y z Pogánow zebrány.
Zydow obráżenie.
Gdzie naprzod pámiętáć potrzebá (iá=
3:
ko hiſtoria Dzieiow Apoſtolſkich źrzetelnie opiſuie) że kośćioł Ch=
4:
riſtuſow ná on czás poczynáiący/ wſzczepiony był od Apoſtołow
5:
nie tylko miedzy Zydy/ ále y miedzy Pogány: y owſzem nawięcey
6:
miedzy Pogány. Co też nie pomáłu Zydy obrażáło. Bo oni śćier=
7:
pieć nie mogli áby narodu ich ludzie/ przyiąć mieli zá Chriſtuſá á=
8:
bo Meſſyaſzá tego/ ktorego ſamiſz wzgárdzili y vkrzyżowáli: á dá=
9:
leko mniey ſłyſzeć y widzieć mogli/ żeby tegoż Chriſtuſá Zydzi Po=
10:
gánom opowiedáli.
Zydowie práwowierni.
Co też y tych ktorzy z Zydow w Chriſtuſá
11:
byli vwierzyli/ nie pomáłu było obruſzyło: Acz niektorzy (co w=
12:
iernymi Chrześćijány/ á przetoż nie vpornymi byli) wnet ſię od
13:
tey żarliwośći pohámowáli/ vſłyſzawſzy od Apoſtołow że to ieſt
14:
wola Boża.
Zydowie kácerze.
Ale drudzy z Zydow náwroconych vpádli byli w ká=
15:
cerſtwo/ náuczáiąc Chrześćijány z Pogánow náwrocone/ że im
16:
koniecznie potrzebá przyiąć pierwey obrzezánie y zakon Moyze=
17:
ſzow/ ieſliby chćieli być zbáwieni:
Zydowie niewierni.
Inni záś Zydowie nieprzyia=
18:
ćiele Chrześćijáńſkiey wiáry/ nie tylko ſámi prześládowáli Chrze=
19:
śćijány/ ále też Pogány báłwochwálce poduſzczáli/ áby wſzędy
20:
Chrześćijánom ſzkodzili: tákim vporem ſwym/ y opáczną gorli=
21:
wośćią Bogá pobudzáiąc/ áby ich narod odrzućił: co oni zá nie=
22:
podobną rzecz mieli/ przeto iż byli plemieniem Abráámowym/ y
23:
obrzezánie y zakon Moyzeſzá przyięli.
Zydowie vfáli w vczynkách ſwych zakonnych.
Y dla tákich ćieleſnych
24:
względow/ vfali ſámi w ſobie/ iákoby Bog y Chriſtus do nich
25:
nierozdzielnie był przywiązány: przypiſuiąc názbyt wiele ſwym
26:
vczynkom/ ktore według zakonu czynili: á niechcąc tego vznáć/ że
27:
śmierć Chriſtá Páná byłá ták im iáko y Pogánom ku zbáwieniu
28:
potrzebna: ále tákiego Chriſtuſá czekáiąc/ ktoryby był podobny
29:
inſzym krolom świeckim/ y ktoryby ie wielkimi y możnymi vczy=
30:
nił ná tym świećie.
Summá náuki liſtow Páwłá S.

31:
Y przetoż Páweł S. ſwoie liſty piſał/ Naprzod áby okazał wo=
32:
lą Bożą ták o powołániu Pogánow/ iáko y o Zydow odrzuceniu.
33:
K temu áby przeſtrzegł Chrześćijány z Pogáńſtwá náwrocone/
34:
żeby żadnym obyczáiem nie przyimowáli obrzezánia/ áni innych
35:
ceremoniy zakonu Moyzeſzowego: á Zydow/ áby w nich nie vfá=
36:
li/ ále ráczey rozumieli/ że te ceremonie iuż vſtáły.
Zaden bez Chriſtuſá zbáwion być nie może.
Nád to/ áby o=
37:
kazał potrzebę wćielenia y śmierći Páná Chriſtuſowey: bez kto=
38:
rey áni Pogáni zbáwieni być mogli: áni Zydowie żadnymi vczyn
39:
kámi ſwymi/ by też nabárziey z zakonu rátunku ſzukáli. Bo iż w=
40:
ſzyścy ludzie ſą grzeſznymi/ przetoż też ſą wſzyścy krewkimi y nieu=
dolnymi.


strona: 518

Apoſtolſkich.518.
1:
dolnymi. Lecz zakon choć grzech pokázuie/ ále grzechu zgłádzić
2:
nie może/ áni krewkośći odiąć/ áni śiły dodáć ku wypełnieniu te=
3:
go co zna być dobrego: Ale to ſam Pan Bog mogł vczynić/ y dla
4:
Chriſtuſá tylo chćiał vczynić: przetoż potrzebá ieſt wſzytkim wie=
5:
rzyć w Chriſtuſá/ y sſtáć ſię członkámi iego/ przyłączywſzy ſię do
6:
ćiáłá iego/ ktory ieſt kośćioł powſzechny. Bo ták (choćiaby nic
7:
dobrego przedtym nie czynili) mieli doſtáć grzechow odpuſzcze=
8:
nia/ y nowey mocy á śiły/ áby mogli wypełnić zakon Boży: y ow=
9:
ſzem ich vczynki ták iuż będą wdzięczne Pánu Bogu/ że im dla nich
10:
ma dáć żywot wieczny. Táć ieſt potrzebá/ ten owoc/ y pożytek w=
11:
iáry Chrześćijáńſkiey. Y przetoż nápomina wſzytkich/ ták Zydow
12:
iáko y Pogánow; áby ią z pokorą przyimowáli/ á żeby w niey ſtá=
13:
tecznie áż do końcá trwáli: nie dbáiąc nic ná przećiwne namowy
14:
hæretyckie/ y ná wſzytkie prześládowánia świeckie y ſzátáńſkie. A
15:
żeby przez wſzytkie dni żywotá ſwego/ ćwiczyli ſię pilnie w vczyn=
16:
kách dobrych: gdyż ie Bog tákimi vczynił/ żeby ie czynić mogli.
Náuká Kátholicka o vſpráwiedliwieniu z wiáry y z vczynkow.

17:
Tegożći właſnie y zupełnie y po dziś dzień vczy ś. kośćioł pow=
18:
ſzechny Rzymſki: to ieſt: Iż żadne vczynki niewiernych/ ták Zy=
19:
dow iáko y Pogánow/ nie mogą vſpráwiedliwić áni zbáwić: y
20:
owſzem áni vczynki żadnego hæretyká ábo odſzczepieńcá/ choćia
21:
ieſt okrzczony; przeto że nie ieſt członkiem Chriſtuſowym. Y ow=
22:
ſzem/ co ieſzcze więtſza/ kto nie ieſt żywym członkiem Chriſtuſo=
23:
wym/ choćiaż ieſt okrzczony/ y ieſt w powſzechnym kośćiele: wſzák=
24:
że ieſli nie ieſt w łáſce Bożey/ ále w grzechu śmiertelnym/ tedy ża=
25:
den vczynek iego dobry nie ieſt iemu ku zaſłudze y ku zbáwie=
26:
niu płatny.
27:
Táżći ieſt náuká Páwłá świętego.
Ktorym vczynkom Páweł S. odeymuie moc vſpráwiedliwienia y zbáwienia.
Abowiem y on vczynkom
28:
tych ludzi ktorzy nie máią Duchá Chriſtuſowego/ odeymuie moc
29:
do vſpráwiedliwienia y do zbáwienia: y nie wyćiąga tego/ áby
30:
człowiek miał vmieiętność zakonu/ ábo żeby zakon pierwey cho=
31:
wał: iákoby ináczey nie mogł być przez Chriſtuſá zbáwion. Ale
32:
po tych ktorzy przyięli wiárę Chrześćijáńſką/ tego chce koniecznie/
33:
áby przykazánie Bozkie záchowáli/ ſtrzegąc ſię złych á náśláduiąc
34:
dobrych vczynkow: y tákowym vczynkom wiernych ludzi/ ták w=
35:
ielką moc y ważność Páweł przypiſuie/ iáko y Kátholikowie
36:
dziśieyſzy.
37:
Lecz iż byli niektorzy ná on czás (iáko y hæretykowie wſzyścy
38:
náſzych czáſow) ktore Piotr S. nieuczonymi y nieſtátecznymi zo=
39:
wie:
Summá náuki liſtow innych Apoſtołow.
ktorzy czytáiąc liſty Páwłá S. pſowáli rozumienie iego/ iá=
40:
koby dobrych vczynkow nie wyćiągał áni od okrzczonych/ áni od
nieokrzczo=


strona: 519

Argument liſtu519.
1:
nieokrzczonych: áleby twierdzić miał/ iż ſámá wiárá vſpráwiedli=
2:
wić y zbáwić człowieká może. Przetoż o tey rzeczy inni Apoſtoło=
3:
wie liſty ſwe piſáli/ iáko y Auguſtyn S. przypomina tymi ſłowy:
Inni Apoſtołowie zálecáią vczynki dobre, przećiw ſámey wierze.

4:
Ale iż to mniemánie (żeby do zbáwienia ſámá wiárá doſtáteczna
5:
byłá) ná on czás powſtáło: przetoż inne liſty Apoſtolſkie S. Pio=
6:
trá/ Ianá/ Iákubá/ y Iudy przećiw temu nawięcey śćiągáią ſwe
7:
piſánie/ áby pokazáli/ że wiárá bez vczynkow nic nie ieſt pożyte=
8:
czna. Iáko y ſam Páweł doſyć iáſnie mowi: Iż choćbych miał
9:
wſzytkę wiárę/ ták/ żebych gory przenośił/ á miłośćibych nie miał:
10:
tedy mi to nic nie pomoże.
Przeſtrogá.

11:
Kto tedy niechce w tey rzeczy/ ábo y w ktoreykolwiek inney zbłą=
12:
dzić/ czytáiąc liſty Páwłá S. ábo inne piſmá ś. ten niech mocnie
13:
ſtoi przy náuce kośćiołá ś. powſzechnego/ ktory tenże Páweł zowie
14:
filarem y vmocnieniem prawdy/ to zá pewne máiąc/ iż ieſli mu ſię
15:
zda co być w piſmie ś. tey náuce przećiwnego/ tedy ſię ſam ná tym
16:
bárzo myli. A niech záwżdy pámięta ná ono vpominánie Pio=
17:
trá świętego. Iż w liśćiech Páwłá S. ſą niektore rzeczy trudne
18:
ku wyrozumieniu/ ktore nieumieiętni y nieſtáteczni wykręcáią/ iá=
19:
ko y inne piſmá (choć łácnieyſze) ná ſwą właſną zgubę.
20:
Argument ábo Summá liſtu
21:
do Rzymian.
22:
A
Czkolwiek liſt do Rzymiánow nie był pierwſzy z tych ktore
23:
Páweł piſał: wſzákże ieſt y był záwſze ná pierwſzym miey=
24:
ſcu położony: Naprzod dla zwierzchnośći y przodkowánia ko=
25:
śćiołá Rzymſkiego. Ktemu iż/ iáko Auguſtyn ś. piſze/ záleca onę
26:
łáſkę ktora ieſt początkiem y fundámentem wſzytkich innych łaſk y
27:
dárow Bożych/ od wiáry poczynáiąc.
Czemu liſt do Rzymian ma pierwſse mieyſce.
Nád to/ iż o tych rzeczách
28:
mowi/ ktore nie tylko Rzymiánom/ ále wſzytkiemu kośćiołowi ſłu=
29:
żą/ á zwłaſzczá z Pogánow Chrześćijánom: to ieſt o ziednoczeniu
30:
kośćiołá Chriſtuſowego.
Wſsyścy potrzebuią łáski Bożey.
Abowiem (iáko tenże Auguſtyn ś. mo=
31:
wi/ wykłádáiąc nam árgument y ſummę tego liſtu) iákoby miá=
32:
ſto ſámego Páná/ kámieniá onego węgielnego/ poſelſtwo ſprá=
33:
wuiąc/ obcy lud ták z Zydow iáko y z Pogánow węzłem łáſki zwię
34:
zuie y ziednacza w Chriſtuśie. A ták pokázuie naprzod/ iż ták Zy=
35:
dzi iáko y Pogáni nie máią żadnych vczynkow/ z ktorychby ſię
36:
chlubić/ ábo ktorymiby ſię z grzechow oczyśćić mogli: ábo dla
37:
ktorychby mieli ſobie vſpráwiedliwienie y zbáwienie przypiſo=
38:
wáć: ále y ći y owi wiele grzechow máią/ ktore opłákáć y obżáło=
wáć powin=


strona: 520

do Rzymian.520.
1:
wáć powinni: y z tą pokorą przyſtąpić do wiáry P. Chriſtuſowey/
2:
áby ták otrzymáli grzechow odpuſzczenie/ y śiłę do ſpráwowánia
3:
vczynkow v Páná Bogá płatnych.
Pogáni przecz w łáskę przyięći.
Ktorym obyczáiem iż ſię Po=
4:
gáni vkorzyli/ przeto miłośierdzia doſtąpili: áczkolwiek nigdy
5:
nic nie wiedzieli o zakonie Moyzeſzowym.
Zydzi czemu odrzuceni.
Ale Zydzi/ iż ſię wſpie=
6:
ráli ná ſwoich vczynkách/ ktore właſnymi śiłámi według zakonu
7:
ſpráwowáli (przez co ie też zową vczynki zakonne) y nie chćieli ſię
8:
vkorzyć/ áby w Chriſtuſá vkrzyżowánego wierzyli/ przetoż też mi=
9:
łośierdzia nie doſtąpili/ ále ſpráwiedliwie ſą od Bogá odrzuce=
10:
ni: wyiąwſzy trochę tych ktore Bog z niewymowney łáſki y do=
11:
broći ſwey ſobie záchował.
Vczynki zakonne.
Aczkolwiek ná końcu/ kiedy zupełność
12:
Pogánow do kośćiołá wnidzie/ tedy też wſzytek oſtátek Zydow
13:
pocznie oczy otwárzáć/ błąd ſwoy poznáwáć/ á nákoniec ſię
14:
poddáwáć Chriſtuſowi y kośćiołowi iego. Potym onych ktorzy
15:
ták wielkiey łáſki doſtąpili/ że ſię Chrześćijány ſtali/ nápomina ku
16:
ſtátecznośći y trwáłośći (ktora nawięcey potrzebná byłá w onych
17:
czáśiech prześládowánia) á żeby wſzytek żywot ſwoy po krzćie S.
18:
w dobrych vczynkách trawili: iedność pilnie záchowuiąc/ y zno=
19:
ſząc ieden drugiego ile mogą/ Zyd Pogániná/ á Pogánin Zydá:
20:
nie dawáiąc mdleyſzym y niedoſkonálſzym żadnego pogorſzenia.
Dwie częśći liſtu do Rzymian.

21:
Y ná tym vpominániu oſtátek liſtu trawi. Ták iż dwie ſą przed=
22:
nieyſze częśći liſtu tego. Pierwſzy áż do rozdziału dwunaſteo/ ma
23:
w ſobie dyſputácyą/ ábo náukę o łáſce wiáry Páná Chriſtuſowey.
24:
A drugi áż do końcá/ ma nápominánie ku dobrym vczynkom.
25:
W tych tedy wiáry punktách/ y we wſzytkich innych (iáko y w po=
26:
bożnośći y w vczynkách dobrych) zálecenie y chwałá ktorą Páweł
27:
S. dáie Rzymſkiemu kośćiołowi/ ieſt vważenia godna. Wiárá
28:
wáſzá/ mowi/ ieſt opowiedána po wſzytkiemu świátu. Y/ Wá=
29:
ſze poſłuſzeńſtwo rozſławione ieſt po wſzytkich mieyſcách. Y prze=
30:
toż ſię weſelę z was.
Iáko Páweł S. záleca Kośćioł Rzymski.
Y záſię: Sſtáliśćie ſię poſłuſzni z ſercá te=
31:
mu kſztałtowi náuki/ w ktorąśćie ſię podáli. Y ieſzcze: A proſzę
32:
was bráćia/ ábyśćie vpátrowáli tych/ ktorzy roſtyrki y zgorſzenia
33:
czynią mimo náukę/ ktoreyeśćie ſię wy náuczyli/ y odſtępuyćie od
34:
nich. Abowiemći tácy nie Chriſtuſowi Pánu náſzemu ále ſwe=
35:
mu brzuchowi ſłużą: á przez łágodne mowy y błogoſłáwieńſtwá
36:
zwodzą ſercá niewinnych ludzi. Máiąc tedy od Apoſtołá tę prze=
37:
ſtrogę/ ſłuſznie ſię káżdy ma ſtrzedz Lutrá/ Kálwiná/ y innych od=
38:
ſzczepieńcow: ponieważ oni czynią roſtyrki przećiwko náuce ko=
39:
śćiołá Rzymſkiego: áby ſię nikt zdrádliwemi ich namowámi ni=
40:
gdy nie dał zwodzić.
VvvDrugi


strona: 521

521.
1:
Drugi Argument liſtu do Rzymian
2:
z S. Auguſtyná.
3:
L
Iſt ktory Páweł Apoſtoł do Rzymiánow piſał/ ile ſię z textu
4:
iego wyrozumieć może/ rozbiera tę quæſtią:
Máteria liſtu tego.
Ieſliż ſámym
5:
Zydom przyſzłá Ewángelia Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá dla
6:
zaſług ich vczynkow; czyli ráczey/ bez żadnych zaſług vczynkow
7:
vprzedzáiących/ wſzytkim narodom przyſzło vſpráwiedliwienie
8:
wiáry ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie? żeby nie przeto ludzie wie=
9:
rzyli iż ſpráwiedliwi byli: ále áby z wiáry będąc vſpráwiedli=
10:
wieni/ nápotym ſpráwiedliwie żyć poczęli.
Przyczyná piſánia tego liſtu.
To tedy Apoſtoł po=
11:
kázáć vśiłuie; iż wſzytkim ták Zydom iáko y Pogánom/ przyſzłá
12:
łáſká Páná náſzego Ieſu Chriſtá: ktora też przeto łáſką ieſt ná=
13:
zwána; iż nie iáko dług z ſpráwiedliwośći ieſt oddány/ ále dár=
14:
mo dány. Bo niektorzy Zydzi náwroceni poczęli ſię byli burzyć
15:
náprzećiw Pogánom/ á nawięcey przećiw Páwłowi Apoſtołowi/
16:
iż nieobrzezáne y od związek ſtárego zakonu wolne przypuſzczał
17:
do łáſki Ewángeliey: każąc im/ áby w Chriſtuſá vwierzyli/ nie
18:
włożywſzy ná nie pierwey żadnego iárzmá obrzezánia ćieleſnego.
19:
Przetoż Páweł ták oboy narod vgadza y miárkuie; że áni ſię Zy=
20:
dom wynośić dopuſzcza/ iákoby z zaſług vczynkow zakon=
21:
nych: áni Pogánom nádymáć ſię przećiw Zydom/ z za=
22:
ſługi wiáry: że ći Chriſtuſá przyięli/ ktorego oni
23:
vkrzyżowáli. To Auguſtyn S.
24:
grafika
Liſt Páwłá
księga: Rom


strona: 522

Rozd: 1.522.
1:
LIST PAWLA
2:
APOSTOLA S.
3:
DO RZYMIAN.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Zálećiwſzy vrząd ſwoy Apoſtolſki. 8 Wyſławia wiárę Rzy=
6:
miánow/ y ſwoię chęć ku nim pokázuie. 11 Prágnąc ie oglądáć
7:
13 Y przyiácháć do nich. 16 Potym okazawſzy moc Ewángeliey ś.
8:
17 Zákłáda fundáment náuki Chrześćijáńſkiey. Iż bez wiáry w
9:
Páná Chriſtuſá żaden áni vſpráwiedliwion áni zbáwion być nie
10:
może. 18 Bo naprzod Pogáni przez Philozophią ſwą/ przez kto=
11:
rą Bogá poználi/ nie mogli być zbáwieni. 21 Iż poznawſzy Bo=
12:
gá/ nie ſłużyli mu/ ále ſwym báłwanom. 24 Prze co ie też P. Bog
13:
ſpráwiedliwie opuśćił. 26 Y dopuśćił im wpáść w ſproſne y há=
14:
niebne grzechy/ ktore tu wylicza.
Zácz: 79.
Lekcya w wigilią Bożego národzenia.
werset: 1
15:
P
Aweł ſługá Ieſuſá Chriſtuſá/
16:
powołány Apoſtoł'/ odłączony ku
wezwány ná vrząd Apoſtolski.

17:
opowiedániu Ewángeliey Bożey/

werset: 2ktorą był
18:
przed tym obiecał przez Proroki ſwoie
19:
w piſmiech świętych/

werset: 3o Synu ſwoim/ (" ktory ſię
20:
sſtał' - iemu z naśienia Dawidowego wedle ćiáłá/
" ábo ktory ſię národził.G.
-2 L. G. S.

werset: 4ktory " ieſt przenáznáczony Synem Bożym w mocy/
" Abo, ktory ſię pokazał być ſynem Bożym, przez cudá, ktore czynił: y przez Duchá S.ktoreodawał: y przez to, że właſną mocą ſwą powſtał zmartwych. Ták Grækowie.

21:
wedle duchá poświęcenia/ z powſtánia z martwych
22:
Ieſuſá Chriſtuſá Páná náſzego/

werset: 5przez ktorego w=
23:
źięliſmy łáſkę y Apoſtolſtwo " ku poſłuſzeńſtwu wiáry
24:
miedzy wſzytkimi narody dla imieniá iego/

" To ieſt; Aby wſsyścy byli posłuſsni wierze.
werset: 6miedzy
25:
ktorymi y wy ieſteſcie powołáni Ieſu Chriſtowi:) *

werset: 7
26:
Wſzytkim będącym w Rzymie/ Bogu miłym/
27:
powołánym świętym. Láſká wam y pokoy od Bo=
28:
gá Oycá náſzego/ y Páná Ieſuſá Chriſtuſá.

Vvv 2A naprzod
werset: 8
29:
A naprzod dźiękuię Bogu moiemu przez Ieſuſá
30:
Chriſtuſá/ zá was wſzytkich; iż wiárá wáſzá bywa o=
31:
powiedána po wſzytkim świećie.

werset: 9Abowiem świá=
32:
dek mi ieſt Bog/ ktoremu ſłużę " w duchu moim w
" z duſse. Hebr.

33:
opowiedániu Ewángeliey Syná iego/ żeć bez przeſtánku
34:
ná was pámiętam/

werset: 10záwſze w modlitwách moich
35:
proſząc/ ázaby wżdy iáko zdárzyło mi ſię kiedy/ zá wo=
36:
lą Bożą/ przybyć do was.

werset: 11Abowiem prágnę was
37:
widźieć/ ábych wam vżyczył iákiego dáru duchowne=
38:
go/ ku vtwierdzeniu wáſzemu:

werset: 12to ieſt/ ábyſmy ſię
39:
w was ſpolnie vćieſzyli przez zobopolną wiárę wáſzę
40:
y moię.

werset: 13A niechcę ábyśćie wiedźieć nie mieli brá=
41:
ćia/ iżem częſto przed ſię brał przybyć do was/ (álem
42:
ieſt do tąd záwśćiągnion) ábych miał iáki pożytek
43:
* miedzy wámi/ iáko y miedzy inſzemi narody.
* y.4 L. N. G. S.

werset: 14Græ=
44:
kom y innym narodom/ mądrym y niemądrym ieſtem
45:
powinien:

werset: 15" ták iż' ile ze mnie być moze/ gotowem ieſt
" A ták.9 L. S.

46:
Ewángelią opowiedáć y wam ktorzyśćie w Rzymie.

werset: 16
47:
Abowiem nie wſtydam ſię Ewángeliey. *
* Chriſtuſowey.G.
Ponie=
48:
waż ieſt mocą Bożą/ ná zbáwienie káżdemu wierzą=
49:
cemu/ Zydowi naprzod/ y potym" Græczynowi.

" Pogáninowi.
werset: 17Abo=
50:
wiem ſpráwiedliwość Boża przez nię bywa obiá=
51:
wiona z wiáry w wiárę: iáko ieſt nápiſano: Iż ſprá
52:
wiedliwy z wiáry " żywie'.

" żyć będzie.2 L. K. G. S.
Zácz: 80.
werset: 18
53:
Bo gniew Boży obiawia ſię z niebá/ przećiwko
54:
wſzelákiey niepobożnośći y nieſpráwiedliwośći ludźi
55:
tych/ ktorzy w nieſpráwiedliwośći zátrzymawáią
56:
prawdę - Bożą':

-1 L. G. S.
werset: 19ponieważ to co może być wiedźia=
57:
no o Bogu/ ieſt im wiádomo. Gdyż im Bog ob=
58:
iáwił.

werset: 20Abowiem rzeczy iego niewidźiálne/ od ſtwo=
59:
rzenia świátá przez te rzeczy vczynione zrozumiáne/
60:
bywáią poznáne: wieczna też moc iego y boſtwo:
61:
- ták' iż nie mogą być wymowieni.
-2 L. G. S.

werset: 21Gdyż poznawſzy
62:
Bogá: nie chwalili go iáko Bogá/ áni mu dźiękowáli:
ále znikcze=


strona: 524

Rozd: 1. Rzymian.524.
1:
ále znikczemnieli w myślách ſwoich/ y záćmione ieſt
2:
bezrozumne ſerce ich.

werset: 22Abowiem powiedáiąc ſię
3:
być mądrymi/ głupiemi ſię sſtáli.

werset: 23Y odmienili ch=
4:
wałę nieśmiertelnego Bogá/ w podobieńſtwo obrá=
5:
zu człowieká śmiertelnego/ y ptakow/ y czworono=
6:
gich zwierząt/ y gádźin.

werset: 24(A przetoż podał ie Bog po=
7:
żądliwośćiom ſercá ich/ ku nieczyſtośći: áby miedzy
8:
ſobą ćiáłá ſwe ſromoćili.)

werset: 25Ktorzy prawdę Bożą
9:
odmienili " w kłamſtwo: y modlili ſię/ y " ſłużyli ſtwo=
" w báłwany, ktore piſmo S. zowiekłamſtwē.
" iáko Bogu.G.

10:
rzeniu " ráczey niż ſtworzyćielowi'/ ktory ieſt błogo=
" mimo ſtworzyćielá, ábo opuśćiwſsy ſtworzyćielá.G.

11:
ſłáwiony ná wieki. Amen.

werset: 26Dla tegoż podał ie Bog
12:
w namiętnośći ſromotne. Bo niewiáſty ich od=
13:
mieniły vżywánie przyrodzone/ w ono - vżywá=
14:
nie' ktore ieſt przećiw przyrodzeniu.
-G.

werset: 27Tákże y
15:
mężczyzná/ opuśćiwſzy przyrodzone vżywánie nie=
16:
wiáſty/ zápalili ſię w ſwey pożądliwośći ieden ku
17:
drugiemu/ mężczyzná z mężczyzną ſromotę płodząc/
18:
á zapłátę (ſłuſzną) błędu ſwego ná ſobie odnoſząc.

Zácz: 81.
werset: 28
19:
A " iáko ſię im nie podobáło mieć znáiomość Bo=
" Abo, iáko nie chćieli znáć Páná Bogá.

20:
zką': tákze Bog podał ie w vmyſł bezrozumny: áby
21:
czynili to co nie przyſtoi:

werset: 29nápełnieni wſzelákiey nie=
22:
ſpráwiedliwośći/ złośći/ porubſtwá/ łákomſtwá/ zło=
23:
czyńſtwá/ pełni zazdrośći/ morderſtwá/ ſwaru/ zdrá=
24:
dy/ ſproſnych obyczáiow/ zauſznicy/

werset: 30obmowce/ Bo=
25:
gu przemierzli/ potwarce/ pyſzni/ chlubni/ wynálaźcy
26:
złośći/ rodźicom niepoſłuſzni/

werset: 31bezrozumni/ nie vkłá=
27:
dni/ bez miłośći przyrodzoney/ nie przeiednáni/ nie
28:
miłośierni.

werset: 32Ktorzy znáiąc " práwo Boże' - nie wy=
" ſpráwiedliwość Bożą.L.
-G. S.

29:
rozumieli' iż ći co tákowe rzeczy czynią/ godni ſą ś=
30:
mierći: nie tylko - ktorzy' ie czynią/ ále też - ktorzy'
-1 L. G. S.
-1 L. G. S.

31:
czyniącym zezwaláią.

Wſzákże lepiey ieſt iáko w texćie ſtoi.

32:
NAVKI Y PRZESTROGI.
33:
Ku posłuſseńſtwu wiáry.)
Posłuſzenſtwo wiáry.
Wiárá nie ma być zmyſłom áni rozu=
Vvv 3mowi


strona: 525

Liſt do Rozd: 1.525.
1:
mowi poddána: ále oná ma roſkázowáć/ á my iey być poſłuſzni
2:
w pokorze á w proſtośći.
3:
Miedzy wſsytkimi narody.) Wiárá Kátholicka nie tu y owdzie
4:
po kąćiech/ iáko hæretycka: ále wſzędy po świećie/ po wſzytkich
5:
kráiách y narodziech ieſt rozſzerzona.
Wiárá Kátholicka.

6:
Wiárá wáſsá bywa opowiedána po wſsytkim świećie.) O ſzeroko=
7:
śći/ ſtátecznośći/ y trwáłośći wiáry kośćiołá Rzymſkiego/ známie=
8:
nite ſą świádectwá Doktorow świętych ſtárych z tego mieścá.
Rzymska wiárá wielce pochwalona.

9:
Cypryan S. kośćioł Rzymſki zowie ſtolicą Piotrową/ kośćiołem
10:
princypálnym/ to ieſt przednieyſzym ábo przoduiącym/ od ktore=
11:
go ſię iedność Biſkupia y kápłáńſka poczęłá. Wiárá/ práwi/
12:
Rzymian/ vſty Apoſtolſkimi ieſt pochwaloná: do ktorych kácer=
13:
ſtwo ábo fáłſzywa wiárá przyſtępu mieć nie może. Hieronym ś.
14:
tákże: Páweł (mowi) chwali wiárę ludu Rzymſkiego: nie iżby
15:
Rzymiánie mieli inſzą wiárę/ niżli wſzytkie kośćioły Chriſtuſowe:
16:
ále iż w nich więtſze ieſt nabożeńſtwo/ y więtſza proſtotá ku wie=
17:
rzeniu. Y ná drugim mieyſcu: Wiedz/ iż wiárá Rzymſka Apo=
18:
ſtolſkimi vſty pochwalona/ tákowych wymyſłow nie przyimuie.
19:
By też ánioł ináczey powiedał/ niżli raz ieſt opowiedziano/ Pá=
20:
włowym świádectwem wiárá vtwirdzona nie może być nigdy
21:
odmieniona. Y ná inſzym mieyſcu tenże Hieronym mowi: Ktoś=
22:
kolwiek ieſt rozśiewcá nowych náuk/ proſzę ćię/ ábyś vſzu Rzymian
23:
nie obrażał/ á nie náruſzał wiáry Apoſtolſkimi vſty pochwaloney.
24:
Czemu po czterech ſet lat (á teraz iuż po piąćinaśćie ſet lat) chceſz
25:
nas vczyć tego/ czegoſmy pierwey nie wiedzieli? Czemu wnośiſz
26:
miedzy nas to/ czego Piotr y Páweł podáć niechćieli? Aż do tego
27:
dniá bez tey náuki świát był Chrześcijáńſkim. Tę wiárę w ſtáro=
28:
śći trzymáć będę/ w ktoreyem ſię dziećięćiem vrodził.
Rzymska wiárá ieſt Kátholicka wiárá.
Tenże Do=
29:
ktor vczy/ iż wiárá Rzymſka táż ieſt co y Kátholicka. Ktorąż/
30:
práwi/ wiárę ſwoią zowie? Tęli/ ktorą kośćioł Rzymſki trzyma?
31:
czyli onę/ ktora ſię náyduie w kſięgách Orygeneſowych? Ieſli
32:
Rzymſką powie/ tedyſmy Kátholikámi. Y Cyprian S. zá iedno
33:
ma/ z Korneliuſzem Rzymſkim Papieżem/ y z kośćiołem Kátholi=
34:
ckim ſpołeczność mieć. Ták y Ambroży ś. piſze/ iż brát iego Sá=
35:
tyrus pytał Biſkupá iednego/ ieſliby ſię z Biſkupy Kátholickimi/
36:
to ieſt z kośćiołem Rzymſkim zgadzał? Skąd znáć/ że iáko ieden
37:
y tenże ieſt kośćioł Rzymſki co y Kátholicki: ták też iedná y táż
38:
wiárá ieſt Rzymſka ktora Kátholicka.
39:
Bez przeſtánku.)
Modlić ſię bez przeſtánku.
Ten ſię bez przeſtánku modli/ ktory pewnego
40:
czáſu modlitwom náznáczonego nigdy nie opuſzcza. A tu Apo=
ſtoł zná=


strona: 526

Rozd: 1. Rzymian.526.
1:
ſtoł znáczny przykład miłośći wſzytkim/ ále oſobliwie páſterzom y
2:
przełożonym duchownym pozoſtáwił: áby nie tylko opowiedáli
3:
ſłowo Boże/ ále ſię też vſtáwicznie modlili zá náwrocenie ludzi
4:
ná wiárę Páná Chriſtuſową.
Modlić ſię o duſs náwrocenie.
Iáko tu Apoſtoł czynił zá tymi
5:
ktorych nie znał/ tylko dla więtſzey chwały Bożey y chęći pozy=
6:
ſkánia duſz.
7:
Ku vtwierdzeniu wáſsemu.) Rzymiánie iuż przed tym od Piotrá
8:
S. náwroceni y náuczeni byli: y przetoż ich Páweł w wierze raz
9:
przyiętey chćiał vtwierdzić.
10:
Piotr S. náwroćił Rzymiány.

11:
Spráwiedliwość Boża.) Nie tá ktorą ſam P. Bog ábo Pan Ch=
12:
riſtus ſpráwiedliwy ieſt: ále oná ktorą człowieká obdarza y ſprá=
13:
wiedliwym czyni/ gdy go vſpráwiedliwia.
Ktorą ſpráwiedliwośćią bywamy vſpráwiedliwiáni.

14:
Błądzą przeto Nowángelikowie/ wymyſláiąc ſobie nową
15:
iákąś ſpráwiedliwość/ ktora nie w nich ieſt/ ále w Pánu Chriſtu=
16:
śie/ á przećię zá ich właſną ma być poczytána: gdy ſię iey ſámą
17:
wiárą chwytáią.
18:
Spráwiedliwy z wiáry żywie.) Nie iżby ſámá wiárá bez wſzelá=
19:
kich vczynkow ożywiáć/ vſpráwiedliwiać y zbáwiáć miáłá: gdyż
20:
wiárá bez vczynkow ieſt vmárła.
Z wiáry iáko żywie ſpráwiedliwy.
Ale iż człowiek ſpráwiedliwy/
21:
z wiáry ktorą ma y przez ktorą vczynki dobre ſpráwuie/ pewnie y
22:
ſtátecznie czeka tego co mu Bog obiecał: y nie vſtáie w wierze/
23:
choćia ſię Páńſkie obietnice nie záraz wypełnią.
24:

25:
W podobienſtwo obrázu.) Báłwany y obrázy Pogáńſkie cudzych
26:
bogow w piśmie ś. ſą wſzędzie potępione: lecz obrázy święte
27:
Páná Chriſtuſowe y świętych iego/ nigdzie.
Obrázy.

28:
Podał ie Bog pożądliwośćiom.) To ieſt dopuśćił im iść zá pożą=
29:
dliwośćiámi ſwemi/ iáko w Pſálmie mowi: Puśćił ich według
30:
pożądliwośći ſercá ich/ poydą w wynálazkách ſwoich.
Bog nie ieſt przyczyną grzechow.

31:
Podał ie Bog w namięt.) Iáko tu powieda/ że ie Bog podał;
32:
ták do Ephezow mowi: iż oni vdáli ſię/ ábo podáli ſámi śiebie
33:
ná niepowśćiągliwość/ ku popełniániu wſzelákiey nieczyſtośći.
Bluznierſtwo Kálwinowo.

34:
Abyś nie mnimał/ że Bog ieſt ſprawcą y przyczyną grzechow/
35:
nie tylko dopuſzczáiąc grzechow/ ále chcąc/ poduſzczáiąc/ ſpráwu=
36:
iąc/ roſkázuiąc/ y wolą złych ludzi ná złe pobudzáiąc/ y vśiłowá=
37:
nie ich vtwierdzáiąc/ iáko niezbożnie Kálwin/ Luter y Melán=
38:
chton bluznią. Ale iż ſpráwiedliwym ſadem ſwym złemu człowie=
39:
kowi dla grzechow iego/ á zwłaſzczá dla báłwochwálſtwá y od=
40:
ſzczepieńſtwá/ oſobliwą onę łáſkę odeymuie/ zá ktorąby ſię mogł
grzechow


strona: 527

Liſt do Rozd: 2.527.
1:
grzechow y błędow vwiárowáć: y dopuſzcza mu w grzechy vpá=
2:
dáć. Ták czytamy/ iż Bog zátwardza złe ludzi/ gdy ie złośći y
3:
wolnośći ich zoſtáwuie.
4:
Godni ſą śmierći.)
Grzechy nie iednákie, śmiertelne y powſsednie.
Przetoć dobrze kośćioł iedne grzechy śmier=
5:
telnymi zowie/ y ma ie zá tákie: iż wſzyścy ktorzy ſię ich dopu=
6:
ſzczáią/ godni ſą wieczneo potępienia: á drugie powſzednie/ ktore
7:
łácniey mogą być odpuſzczone/ y nie záſługuią potępienia.
rozdział: 2

8:
ROZDZIAL II.
9:
1 Tu záś pokázuie/ iż áni Zydowie mogli być zbáwieni przez za=
10:
kon ktorym ſię chlubili/ poſądzáiąc y potępiáiąc Pogány: choćiaż
11:
tákże iáko y Pogáni grzeſzyli. 4 Bozka ćierpliwość y dobroć wie=
12:
dzie nas do pokuty. 6 Bog odda káżdemu według vczynkow ie=
13:
go. Ták Pogáninowi bez zákonu grzeſzącemu: iáko y Zydo=
14:
wi zakon przeſtępuiącemu. 13 y 27 Gdyż nie ſłuchánie zakonu/
15:
ále wypełniánie/ vſpráwiedliwia. 14 Y pobożny Pogánin Zydá
16:
niepobożnego przewyżſza. 17 Bo Zydowſtwo y obrzezánie
17:
zwierzchowne/ bez wnętrznego nic nie pomaga.
werset: 1
18:
P
Rzetoż nie możeſz mieć wymowki o człowie=
19:
cze ktorykolwiek ſądźiſz. Abowiem w czym
20:
drugiego ſądźiſz/ w tym ſámego śiebie potę=
21:
piaſz: Bo toż czyniſz " co' poſądzaſz.
" ktory1 L. G.

werset: 2" Wiemy bo=
" A wiemyG.

22:
wiem' iż ſąd Boży ieſt wedle prawdy przećiwko tym
23:
ktorzy tákowe rzeczy dźiáłáią.

werset: 3Y toż mniemaſz o
24:
człowiecze ktory ſądźiſz te co tákowe rzeczy czynią/ á
25:
czyniſz ie tez/ żebyś ty miał vyść ſądu Bożego?

werset: 4Czy=
26:
li bogáctwy dobrotliwośći iego/ y ćierpliwośći/ y nie
27:
ſkwápliwośći " gárdźiſz/ niewiedząc' iż dobrotliwość
" gárdziſs? nie wieſsNL. S.

28:
Boża ćiebie ku pokućie przywodźi?

werset: 5Lecz podług
29:
zátwárdźiáłośći twey/ y ſercá niepokutuiącego/ ſkár
30:
biſz ſobie gniew/ " w dźień' gniewu y obiáwienia ſpra=
" ná dzien2 L. S.

31:
wiedliwego ſądu Bożego/

Bárzo to iáſne piſmo, iż żywot wieczny oddan bywa zá vczynki dobre.
werset: 6ktory odda káżdemu
32:
podług vczynkow iego.

werset: 7to ieſt/ tym ktorzy " w ćier=
33:
pliwośći vczynku dobrego/ ſzukáią ſławy y czći y nie=
" to ieſt, trwáiąc w vczynkách dobrych. Hebr.

34:
śmiertelnośći/ odda żywot wieczny:

werset: 8lecz przecznym/
35:
y nie wierzącym prawdźie/ ále wierzącym nieſprá=
wiedliwo=


strona: 528

Rozd: 2. Rzymian.528.
1:
wiedliwośći/ odda popędliwość y gniew.

werset: 9Vtrapie=
2:
nie y vćiſk przećiwko káżdey duſzy człowieká ktory
3:
złość popełnia/ Zydá naprzod przytym y Græczyná:

werset: 10
4:
á chwałá y cześć y pokoy wſzelkiemu czyniącemu
5:
dobrze/ naprzod Zydowi przytym y Gręczynowi.

werset: 11Abo=
6:
wiem nie máſz względu ná oſoby v Bogá.

Dobrzy wedle zasług dobrey woli ſwoiey wezmą zapłátę.
werset: 12Bo kto=
7:
rzykolwiek bez zakonu zgrzeſzyli/ bez zakonu tez pogi=
8:
ną: á ktorzykolwiek w zakonie zgrzeſzyli/ przez zakon
9:
będą ſądzeni.

werset: 13Abowiem nie ſłuchácze zakonu ſprá
10:
wiedliwemi ſą v Bogá; ále ktorzy zakon czynią ći
11:
będą vſpráwiedliwieni.

Záczá: 82.
werset: 14
12:
Bo gdyż Pogáni nie máiący zakonu/ z przyro=
13:
dzenia czynią co zakon roſkázuie: tedy ći zakonu nie
14:
máiący/ ſámi ſobie ſą zakonem:

werset: 15ktorzy okázuią dźieło
15:
zakonu nápiſáne ná ſercách ſwoich/ gdy im weſpołek
16:
ſumnienie ich poſwiadcza/ y myśli miedzy ſobą rożne
17:
ábo ie oſkarżáiące/ ábo też wymawiáiące/

werset: 16w dźień
18:
gdy Bog ſądźić będźie táiemnice ludzkie/ według
19:
Ewángeliey moiey przez Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 17" A ieſliż ſię ty'
" Oto ſię tyG.

20:
ſię ty' názywaſz Zydem/ y przeſtawaſz ná zakonie/ y
21:
chlubiſz ſię w Bogu/

werset: 18y znaſz wolą - iego'/ y rozezna=
-1 L. G.

22:
waſz co ieſt lepſzego/ náuczony z zakonu/

werset: 19y tuſzyſz ſo=
23:
bie żeś ieſt wodzem ślepych/ świátłośćią tych ktorzy
24:
ſą w ćięmnośćiách/

werset: 20miſtrzem bezrozumnych/ náuczy
25:
ćielem dźiatek/ máiącym kſztałt znáiomośći prawdy
26:
w zakonie.

werset: 21Ktory tedy vczyſz drugiego/ śiebie ſá=
27:
mego nie vczyſz: ktory opowiedaſz żeby nie krádźio=
28:
no/ krádnieſz:

werset: 22ktory mowiſz żeby nie cudzołożono/
29:
cudzołożyſz: ktory ſię brzydźiſz báłwany/ świętokradź=
30:
ſtwo pełniſz:

werset: 23ktory ſię z zakonu chlubiſz/ przez prze=
31:
ſtępowánie zakonu Bogá lżyſz.

werset: 24(Abowiem imię
32:
Boże dla was bluźnione bywa miedzy Pogány/ iáko
33:
nápiſano.)

werset: 25Obrzezánieć w prawdźie ieſt pożyte=
34:
czne/ ieſlibyś záchował zakon: ále ieſlibyś był prze=
Xxxſtępcą za=


strona: 529

Liſt do Rozd: 2.529.
1:
ſtępcą zakonu; " twoie obrzezánie sſtáło ſię nieobrze=
2:
zániem.

" to ieſt, twoie Zydowſtwo ſtáło ſię pogánſtwem.
werset: 26Ieſliż tedy nie obrzezány chowa práwá
3:
zakonne: ázaż iego nieobrzezka nie będźie poczytána
4:
zá obrzezánie?

werset: 27y oſądźi ten ktory ieſt z przyrodze=
5:
nia nieobrzezány/ zakon pełniący/ ćiebie/ ktory przez
6:
piſmo y obrzezánie ieſteś przeſtępcą zakonu?

werset: 28Abo=
7:
wiem nie ten ieſt Zydem / ktory ieſt ná iáwiu; áni to
8:
ieſt obrzezánie/ ktore ieſt ná iáwiu ná ćiele:

werset: 29ále ten
9:
ktory ieſt w ſkrytośći Zydem; y obrzezánie ſercá/ w
10:
duchu/ nie " w literze: ktorego chwałá nie z ludźi/ ále
" w piſmie.

11:
z Bogá ieſt.


12:
NAVKI Y PRZESTROGI.
13:
Ktorykolwiek ſądziſs.) Ktorzy ſą w ćięſzkich grzechách/ nie przy=
14:
ſtoi áby tych ſądzili/ ktorzy też grzechy ábo mnieyſze máią.
Sądzący drugiego.

15:
Niech ten ſądzi błąd y wyſtęp drugiego/ ktory ſam w
16:
ſobie nie ma coby ſądził: żeby ſądząc drugiego/ ſam ſię nie oſą=
17:
dził.
18:
Czyli gárdziſs.) Stąd znáć/ iż Bog łáſkę y miłośierdzie ſwe lu=
19:
dziom ofiáruie/ y z wielką ćierpliwośćią długo czeka ich pokuty:
Dobrotliwość Bozka.

20:
vmyślnie odwłocząc ich karánie áby ſię vználi. Czym okázuie iż
21:
ſię złośćią brzydzi/ á nie kocha w ich zátráceniu/ y nie ieſt przyczy=
22:
ną ich grzeſzenia/ ále oni ſámi/ ktorzy zátwardzáią ſerce ſwe/ y
23:
dobrowolnie odrzucáią łáſkę iego/ y gárdzą dobrotliwośćią iego.
24:
Podług vczynkow iego.) Acz tu przedśięwzięcie Páwlá S. ieſt
25:
nawięcey zálecáć wiárę w Chriſtá Páná: wſzákże áby kto nie
26:
mnimał (z ſłow iego zle wyrozumiánych) żeby dobre vczynki Ch=
27:
rześćijáńſkie nic nie záſługowáły/ y nie były przyczyną zbáwienia:
Vczynki płatne y zbáwienne.

28:
oto iáſnie piſze iż Pan Bog ták rownie dáie żywot wieczny y nie=
29:
śmiertelną chwałę ludziom zá ich vczynki dobre; iáko ie potępia
30:
zá złe ich vczynki. Odda/ práwi/ żywot dobrze czyniącym/ według
31:
vczynkow: to ieſt/ odda dobrze czyniącym zapłátę żywotá wie=
32:
cznego/ względem vczynkow ich/ ábo podług ważnośći y zaſługi
33:
vczynkow. Co ieſt przećiw dziśieyſzym odſzczepieńcom/ ktorzy za=
34:
ſługę y zapłátę żywotá wiecznego vczynkom dobrym wiernych
35:
odeymuią.
36:
Nie słuchácze zakonu.) Tożći rzekł P. Chriſtus: Nie káżdy kto=
37:
ry mi mowi/ Pánie Pánie/ wnidzie do kroleſtwá niebieſkiego/ ále
38:
ktory czyni wolą Oycá mego. Toż y Iákub S. ſzeroce pokázuie/
Pierwſse vſpráwiedliwienie, o ktorym Páweł nawięcey z wiáry; á wtore o ktorym Iákub, z vczynkow pochodzi.
iż nie ſá=


strona: 530

Rozd: 3. Rzymian.530.
1:
iż nie ſámá wiárá ále dobre vczynki vſpráwiedliwiáią człowieká.
2:
W czym ſię pięknie zgadza z Páwłem S. Bo ácz pierwſze vſprá=
3:
wiedliwienie (gdy ſię człowiek z niewiernego sſtáie wiernym) z
4:
wiáry ſię poczyna y z wiáry nawięcey pochodzi/ bez żadnego wz=
5:
ględu y zaſługi vczynkow/ iáko Páweł ná innych mieyſcách vczy:
6:
wſzákże wtore vſpráwiedliwienie/ ábo ſpráwiedliwośći pomno
7:
żenie y dopełnienie/ pochodzi z vczynkow á nie z ſámey wiáry: O
8:
ktorym tu Páweł; ále ſzerzey Iákub S. w liśćie ſwoim mowi:
9:
Widziſz iż wiárá Abráhámowá ſpoł robiłá z vczynkámi iego/ y z
10:
vczynkow wiárá byłá dopełniona? Widzićie iż z vczynkow czło=
11:
vwiek bywa vſpráwiedliwiony/ á nie z ſámey wiáry?
12:
Będą vſpráwiedliwieni.) Być vſpráwiedliwionym/ ieſt nie tyl=
13:
ko być poczytánym zá ſpráwiedliwego (iáko nowowiernicy zle ro=
14:
zumieią) ále też być vczynionym z nieſpráwiedliwego iſtotnie ſprá
15:
wiedliwym/ ábo z ſpráwiedliwego ieſzcze ſpráwiedliwſzym.
Przećiw ſpráwiedliwośći poczytáney.
Co
16:
ſię y z tego mieyſcá pokázuie: Nie ſłuchácze ſą ſpráwiedliwi/ ále
17:
czyniący będą vſpráwiedliwieni. Y z onego iáśniey: Iáko przez
18:
niepoſłuſzeńſtwo iedneo człowieká wiele ludzi sſtáło ſię (prawdzi=
19:
wie) grzeſznymi (á nie poczytánim tylko) ták przez iednego poſłu=
20:
ſzeńſtwo wiele ludzi sſtáną ſię (tákże prawdziwie) ſpráwiedliwe=
21:
mi/ á nie poczytánim tylko.
22:
Ieſliż tedy nieobrzezány.) Y tu pokázuie/ iż ſpráwiedliwość pra=
23:
wdziwa nie ieſt ſámá wiárá/ áni ceremonia/ áni vmieiętność za=
24:
konu/ áni názwiſko Zydá ábo Chrześćijániná: ále czynienie do=
25:
brych vczynkow/ y pełnienie zakonu z łáſki Bożey.
Spráwiedliwość ták w Zydzie iáko y w Pogáninie ieſt pełnienie zakonu.
rozdział: 3

26:
ROZDZIAL III.
27:
1 Co zá rozność Zydá od Pogániná. 3 Bozkie obietnice nie
28:
mienią ſię dla grzechow ludzkich. 9 y 24 Wſzyścy ták Zydowie
29:
iáko y Pogáni ſą pod grzechem. 20 Od ktorego zakon nie wy=
30:
bawia. 24 Ale łáſká Boża przez krew Chriſtuſowę. 28 Człowiek
31:
vſpráwiedliwion bywa przez wiárę/ bez vczynkow zakonu.
Zácz: 83.
werset: 1
32:
C
Oż tedy ma nádzwyſz Zydowin? ábo co zá po=
33:
żytek obrzezánia?

werset: 2Wielki/ wſzelákim obyczá=
34:
iem. Naprzod iż im zwierzone ſą ſłowá Boże.

werset: 3
35:
Bo coż ná tym ieſli niektorzy nie vwierzyli? Azaż
36:
niedowiárſtwo ich " wniwecz obroćiło' wiárę Bożą?
" w niwecz obroći5 L. K. G.

werset: 4
37:
Nie day tego Boże. Y owſzem " ieſt' Bog praw=
" niech będzie.G.
Xxx 2dźiwy;


strona: 531

Liſt do Rozd: 3.531.
1:
dźiwy; á wſzelki człowiek kłamliwy/ iáko nápiſano:
2:
Abyś był vſpráwiedliwiony w powieſciách twoich/
3:
á żebyś zwyćiężył gdy bywaſz ſądzon.

werset: 5Lecz ieſliż
4:
nieſpráwiedliwość náſzá Bożą ſpráwiedliwość zá=
5:
leca/ coż rzeczemy? Azaż nieſpráwiedliwy ieſt Bog
6:
ktory " gniew' przywodźi? (mowię wedle człowieká.)
" pomſtę. Hebr. ábo skaránie przepuſscza.

werset: 6
7:
Nie day tego Boże. bo ináczey iákoż Bog ſądźić
8:
będźie - ten' świát?
-4 L. S.

werset: 7Abowiem ieſli prawdá Boża
9:
przez moie kłamſtwo obfitowáłá/ ku chwale iego: cze=
10:
muż ia dáley bywam oſądzon iáko grzeſzny?

werset: 8A nie
11:
idzie ſtąd (iáko źle o nas mowią/ y iáko niektorzy po=
12:
wiedáią żebyſmy mowili) żebyſmy złe rzeczy czynić
13:
mieli/ áby przyſzły dobre? ktorych potępienie ieſt ſprá=
14:
wiedliwe.

werset: 10Coż tedy? mamyli co nád nie? Zadnym
15:
ſpoſobem. Gdyżeſmy przedtym przyczyny pokazáli iż y
16:
Zydowie y Grækowie/ wſzyścy ſą " pod grzechem':

" grzeſsnymi, niewolnikámi grzechu. Hebr.
werset: 10iá=
17:
ko nápiſano: Iż nie máſz y iednego ſpráwiedliwe=
18:
go:

werset: 11nie máſz rozumieiącego/ nie máſz ſzukáiącego Bogá.

werset: 12Wſzyścy ſię odchylili/ ſpołu sſtáli ſię niepo=
19:
żytecznymi: nie máſz ktoby czynił dobrze/ nie máſz áż
20:
do iednego.

werset: 13Gárdło ich ieſt grobem otwártym/
21:
ięzykow ſwych ná zdrádę vżywáli/ iad " Aſpidow' pod
" zmijowy ábo wrzećiennice.

22:
wárgámi ich.

werset: 14Ktorych vſtá nápełnione ſą prze=
23:
klinánia y gorzkośći:

werset: 15Nogi ich prędkie ku roźle=
24:
wániu krwie.

werset: 16Skruſzenie y znędzenie ná drogách
25:
ich:

werset: 17á drogi pokoiu nie poználi.

Zácz: 84.
werset: 18
26:
Nie máſz boiáźni Bożey przed ich oczymá.

werset: 19A wiemy iż cokolwiek zakon mowi/ tym ktorzy w
27:
zakonie ſą mowi: áby wſzelkie vſtá były zátulone/ á
28:
iżby poddan był wſzytek świát Bogu:

werset: 20Ponieważ
29:
z vczynkow zakonu żadne ćiáło nie będźie przed nim
30:
vſpráwiedliwione: Bo przez zakon poznánie grze=
31:
chu.

Zakon vkázuie grzechy, ále ich odiąć nie może.
werset: 21Lecz teraz ſpráwiedliwość Boża ieſt obiá=
32:
wiona bez zakonu: oświádczona od zakonu y Proro=
kow.


strona: 532

Rozd: 3. Rzymian.532.
1:
kow.

werset: 22A ſpráwiedliwość Boża przez wiárę Ieſuſá Ch=
2:
riſtuſá/ ná wſzytkie y nád wſzytkimi weń wierzącymi.
3:
bo rożnośći nie máſz.

werset: 23Abowiem wſzyścy zgrzeſzyli:
4:
y " nie doſtawa im' chwały Bożey.
" potrzebuią.L.

werset: 24Vſpráwiedli=
5:
wieni dármo z łáſki iego/ przez okup ktory ſię sſtał
6:
przez Ieſuſá Chriſtuſá:

werset: 25ktorego Bog wyſtáwił áby
7:
był " vbłagánim' przez wiárę we krwi iego/ ku okazá=
" vbłagáczem.N. L. S.y może też ták z Græckiego przełożyć.

8:
niu ſpráwiedliwośći ſwoiey/ dla odpuſzczenia grze=
9:
chow przedtym popełnionych/

werset: 26w ćierpliwośći Bo=
10:
żey/ ku okazániu ſpráwiedliwośći iego w tym czáśie:
11:
áby on był ſpráwiedliwy/ y vſpráwiedliwiáiący tego
12:
ktory ieſt z wiáry Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 27Gdźież tedy
13:
chlubá - twoiá'? odrzucona ieſt. Przez ktoryż zakon?
-1 L. G. S.

14:
izali vczynkowy? Nie/ ále przez zakon wiáry.

Zácz. 85.
werset: 28
15:
Abowiem zá to mamy iż człowiek bywa vſprá=
16:
wiedliwion przez wiárę/ bez vczynkow zakonu.

werset: 29Iza=
17:
li Bog ieſt tylko Zydow? áza też nie Pogánow? Ow=
18:
ſzem y Pogánow.

werset: 30ponieważ ieden ieſt Bog/ ktory
19:
" vſpráwiedliwia' obrzezánego z wiáry/ y nie obrzezá=
" vſpráwiedliwi.3 L. G.

20:
nego przez wiárę.

werset: 31Zakon tedy niſzczymy przez wiá=
21:
rę? Vchoway Boże: owſzem zakon ſtánowimy.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Y owſsem ieſt Bog prawdziwy.) Bog z przyrodzenia iáko ſam
24:
dobry/ ták ſam ieſt prawdziwy: á ludzie z przyrodzenia ſwego zli
25:
y kłamliwi/ zdrádzáć y zdrádzeni być mogą. Wſzákże Pan Bog
26:
y ludzie duchem prawdy obdárzone/ Apoſtoły/ Ewángeliſty y
27:
Proroki y inne/ czyni też dobremi y prawdziwemi; iáko y ko=
28:
śćioł ſwoy/ ktory ieſt filarem y vtwierdzeniem prawdy.
29:
Powiádáią żebyſmy mowili.)
Słowá Páwłá S. zli zle rozumieią.
Nie dziw/ iż tych czáſow odſzcze=
30:
pieńcy/ Páwłowe ſłowa zle rozumieią/ ku záleceniu ſámey wiáry/ y
31:
poczytáney ſpráwiedliwośći ſwoiey/ y ku wyniſzczeniu wſzech v=
32:
czynkow dobrych: gdyż y ná on czás (iáko tu ſam Páweł/ á Piotr
33:
indzie o tym świádczy) przewrotni ludzie ſłowá y piſmá iego pſo=
34:
wáli/ y ku wolnośći grzeſzenia ich náćiągáli. Bo gdyby grzech
35:
ſam z śiebie y z przyrodzenia ſwego śćiągał ſię ku chwale Bożey:
36:
tedybyſmy grzeſzyć byli powinni: y nie byłby Bog ſpráwiedliwy/
Xxx 3ktory


strona: 533

Liſt do Rozd: 3.533.
1:
ktory grzechy karze. Ale teraz nie idzieć to z przyrodzenia grzechu
2:
(że ſię on obraca ku chwale Bożey) ále z mocy á z mądrośći Bo=
3:
żey/ ktora vmie y złego ná dobre vżywáć. Dla czego też grzechy
4:
dopuſzcza y ćierpi.
5:
Nie máſs y iednego ſpráwiedliwego.) Te mieyſcá y tym podobne
6:
nie ták rozumieć maſz/ żeby zgołá żaden z Zydow y z Pogánow nie
7:
był dobry áni ſpráwiedliwy:
Iáko żaden nie ieſt ſpráwiedliwy.
gdyż iáſne piſmá ſą o Iobie/ o Zá=
8:
cháryaſzu y Elżbiećie y o wielu innych/ iż byli ſpráwiedliwemi
9:
przed Pánem Bogiem: y byłoby bluznierſtwo te ſłowá o Pán=
10:
nie mátce Bożey/ o S. Ianie Krzćićielu/ y o Apoſtolech rozu=
11:
mieć. Ale iż áni przez zakon przyrodzony/ áni przez zakon Moyze=
12:
ſzow żaden nie może być ſpráwiedliwy: áni ſię tákich grzechow
13:
vwiárowáć/ iákie tu wſpomina: iedno przez wiárę á łáſkę Bożą:
14:
przez ktorą káżdeo wieku (zwłaſzczá miedzy Zydy) było wiele świę=
15:
tych y ſpráwiedliwych ludzi/ ktorych te ſłowá namniey nie tykáią:
16:
gdyż one właśnie ſą rzeczone o gromádzie złych á niezbożnych lu=
17:
dzi/ miedzy ktorymi żaden nie ieſt ſpráwiedliwy coby ſię Bogá bał.
18:
Z vczynkow zakonu.) Hieronym y Chryſoſtom S. wykłádáią
19:
to mieyſce o vczynkách ceremoniálnych tylko zakonu ſtárego/ o
20:
ktorych toż Páweł miánowićie twierdzi w liśćie do Gálátow.
Vczynki bez wiáry y łáski nie ważne.

21:
Wſzákże ſię to rozumieć może y o innych wſzytkich vczynkách do=
22:
brych/ ktore z wiáry á z łáſki Bożey nie pochodzą. Bo tákie áni ſię
23:
Bogu podobáć/ áni człowieká vſpráwiedliwić/ áni co v Bogá zá=
24:
ſłużyć nie mogą. Y ták to mieyſce Auguſtyn wykłáda/
25:

26:
A ſpráwiedliwość Boża.) Nie ktore będąc w Chriſtuśie/ przez
27:
wiárę bywa vłápiona ábo vchwycona/ y zá náſzę właſną poczy=
28:
tána (iáką odſzczepieńcy wymyſláią) ále tá ktorą Bog obdarza y
29:
obłoczy człowieká/ gdy vſpráwiedliwia grzeſznego w pierwſzym
30:
náwroceniu iego. Ktora przeto ieſt y ſpráwiedliwośćią człowie=
31:
czą/ iż prawdziwie ieſt w człowiecze: y ſpráwiedliwośćią Bożą/
32:
iż od Bogá ieſt. Pátrz wyż: 2. 13.
Spráwiedliwość prawdziwie w nas będąca, przećiw hæretickiey ſpráwiedliwośći poczytáney.

33:
Vſpráwiedliwieni dármo.) Iż żadna z tych rzeczy/ ktore vprze=
34:
dzáią vſpráwiedliwienie/ áni wiárá/ áni vczynki nie záſługuią łá=
35:
ſki vſpráwiedliwienia. Bo ieſlić ieſt łáſká/ tedyć nie z vczynkow.
36:
Bo ináczey/ łáſkáby iuż łáſką nie byłá. Wſzákże wiárá y vczynki
37:
dobre z łáſki pochodzące/ ſą przygotowániem do vſpráwiedliwie=
38:
nia. Pátrz niżey. ꝟ. 28.
39:
Przez wiárę bez vczynkow.) Bez vczynkow zakonu: to ieſt/
40:
choćby ſię nie obrzezał y ceremoniy zakonu Moyzeſzowego nie zá=
Iákie vczynki Páweł wyłącza od vſpráwiedliwienia.
chował.


strona: 534

Rozd: 4. Rzymian.534.
1:
chował. K temu bez vczynkow dobrych/ ktoreby czynił pierwey
2:
niżli vwierzył/ y przed vſpráwiedliwieniem. A náwet bez zaſługi
3:
vczynkow. Wſzákże nie bez vczynkow z wiárą złączonych y z wiá=
4:
ry pochodzących: nie bez pokuty/ nádzieie y miłośći y świętych
5:
Sákrámentow: to ieſt nie ſámą wiárą/ y nie przez ſámę wiárę.
6:
Przetoż dármo gruntuią ná tym mieyſcu odſzczepieńcy ſámę
7:
wiárę ſwoię.
rozdział: 4

8:
ROZDZIAL IIII.
9:
1 Iż nie przez zakon áni obrzezánie ále przez wiárę w Chriſtá
10:
Páná człowiek vſpráwiedliwion bywá: przykłádem Abráhámá
11:
pokázuie. 10 Ktory/ pierwey niżli przyiął obrzezánie/ był vſpráwie
12:
dliwion. 11 y 16 Y wziął obietnicę/ że miał być Oycem nie tylko
13:
Zydow/ ále wſzytkich narodow/ ktorzy náśláduią wiáry iego. 18
14:
Wiárá Abráhámowá/ ktorą był vſpráwiedliwiony.
werset: 1
15:
C
Oż tedy (rzeczemy) nálazł Abráhám oćiec náſz
16:
wedle ćiáłá?

werset: 2Abowiem ieſli Abráhám z vczyn=
17:
kow * ieſt vſpráwiedliwion; mać chlubę/ ále nie
* zákonu.L.

18:
v Bogá.

werset: 3Bo coż piſmo mowi? Vwierzył Abrá=
19:
hám Bogu: y poczytano mu ieſt ku ſpráwiedliwośći.

Zácz: 86.
werset: 4
20:
Lecz robiącemu/ zapłátá nie bywa poczytána
21:
podług łáſki/ ále podług powinnośći.

werset: 5Nie robią=
22:
cemu lepák/ ále wierzącemu w tego ktory vſpráwie=
23:
dliwia niepobożnego/ poczytána bywa wiárá iego
24:
ku ſpráwiedliwośći - wedle poſtánowienia łáſki Bo=
25:
żey'.

-2 L. G. S.
werset: 6Iákoż też Dawid opowieda błogoſłáwień=
26:
ſtwo człowieká/ ktoremu Bog poczyta ſpráwiedli=
27:
wość bez vczynkow/ mowiąc:

werset: 7Błogoſłáwieni kto=
28:
rych niepráwośći ſą odpuſzczone/ á ktorych pokryte
29:
ſą grzechy.

werset: 8Błogoſłáwiony mąż ktoremu Pan
30:
grzechu " nie poczytał'

" nie poczyta.6 L. K. G.
werset: 9To tedy błogoſłáwieńſtwo
31:
w obrzezániuli * - ſię náyduie'/ czyli też w nieobrzezá=
* tylko.N. L.
-3 L. G. S.

32:
niu? Gdyż powiedamy iż poczytána ieſt wiárá A=
33:
bráhámowi ku ſpráwiedliwośći.

werset: 10Iákoż tedy ieſt po=
34:
czytána? * w obrzezániu? czyli w nieobrzezce? Nie
* gdy był.G.

35:
w obrzezániu/ ále w nieobrzezce.

werset: 11Y wźiął znák o=
brzezánia/


strona: 535

Liſt do Rozd: 4.535.
1:
brzezánia/ pieczęć ſpráwiedliwośći wiáry ktora ieſt
2:
w nieobrzezce: áby był Oycem wſzytkich wierzących
3:
w nieobrzezce/ áby y onym poczytano było ku ſpráwie=
4:
dliwośći:

werset: 12á żeby był oycem obrzezánia nie tylko
5:
tym ktorzy ſą z obrzezánia/ ále też chodzącym ſtopá=
6:
mi wiáry oycá náſzego Abráhámá ktora byłá w nie=
7:
obrzezce.

Zácz: 87.
werset: 13
8:
Abowiem nie przez zakon obietnicá ſię sſtáłá A=
9:
bráhámowi/ ábo naśieniu iego áby był dźiedźicem ś=
10:
wiátá: ále przez ſpráwiedliwość wiáry.

werset: 14Bo ieſli ći
11:
ktorzy ſą z zakonu/ dźiedźicmi ſą: tedyć prozna zoſtáłá
12:
wiárá/ y wniwecz ſię obroćiłá obietnicá.

werset: 15Gdyż za=
13:
kon gniew ſpráwuie. Abowiem gdźie zakonu nie
14:
máſz; tám áni przeſtępſtwá.

werset: 16A przeto z wiáry/ ieſt
15:
dziedzictwo, - áby' wedle łáſki * byłá gruntowna obie=
-Amb.S.
* áby.1 L. G. S.

16:
tnicá wſzytkiemu plemieniowi/ nie tylko temu ktore
17:
ieſt z zakonu; ále y temu ktore ieſt z wiáry Abráhámo=
18:
wey/ ktory ieſt oćiec nas wſzytkich/

werset: 17(iáko ieſt nápi=
19:
ſano: Zem ćię oycem wiela narodow poſtánowił)
20:
przed Bogiem/ " ktoremuś' vwierzył/ ktory ożywia
" ktoremu2 L.

21:
vmárłe: y ktory wzywa tych co ich nie máſz/ iáko tych
22:
co ſą.

werset: 18ktory Abráhám przećiw nádźiei w nádźieię v=
23:
wierzył; że on miał zoſtáć oycem wiela narodow po=
24:
dług tego co - mu' było rzeczono: Ták będźie plemię
-1 L. G. S.

25:
twoie - iáko gwiazdy niebieſkie/ y piaſek morſki'.

-7 L. G. S.
werset: 19Y nie
26:
oſłábiał w wierze: áni ſię oglądał ná ćiáło ſwe * zmar
* iuż.2 L. G.

27:
twiáłe/ gdy iuż miał około ſtá lat/ áni ná obumárły
28:
żywot Sary.

werset: 20W obietnicy też Bożey z niewiáry
29:
nie wątpił: ále ſię vmocnił wiárą/ oddawſzy chwałę
30:
Bogu:

werset: 21będąc tego pewien iż cokolwiek obiecał/
31:
mocen ieſt y vczynić.

werset: 22Przeto mu też poczytano ku
32:
ſpráwiedliwośći.

werset: 23A nie tylko dla niego nápiſano
33:
ieſt iż mu przyczytano ieſt - ku ſpráwiedliwośći':

-3 L. G.
werset: 24ále
34:
też dla nas/ ktorym ma być poczytano wierzącym
w tego/


strona: 536

Rozd: 4. Rzymian.536.
1:
w tego/ ktory wzbudźił Ieſuſá - Chriſtuſá'
-1 L. G.
Páná ná=
2:
ſzego z martwych:

werset: 25ktory ieſt wydan dla wyſtępkow
3:
náſzych/ á wſtał z martwych dla vſpráwiedliwienia
4:
náſzego.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Abráhám.) Iż Apoſtoł w tym rozdziale/ iáko y wyżſzey/ przećiw
7:
Zydom mowi/ ktorzy mniemieli że mogli być vſpráwiedliwieni
8:
przez vczynki ſwe zakonne/ bez łáſki Chriſtuſowey vczynione/ y bez
9:
wiáry weń:
Vczynki Abráhámowe vprzedzáiące wiárę.
przetoż wyſtáwuie ná przykład Abráhámá/ y dowo=
10:
dzi/ że on był vſpráwiedliwiony przed Bogiem/ nie przez żadne v=
11:
czynki pierwey vczynione niżli vwierzył: ábo ktore nie pocho=
12:
dziły z wiáry y z łáſki Bożey.
13:
Ieſli Abráhám z vczynkow.)
Spráwiedliwość przed Bogiem y przed ludzmi.
Ieſli Abráhám vczynki iákie godne
14:
chwały czynił pierwey niżli vwierzył: iáko mnodzy Philozophowie
15:
czynili: tedy ácz go ludzie mogli mieć zá ſpráwiedliwego: ále przed
16:
Bogiem (ktory nic nie przyimuie co nie pochodzi z wiáry ábo z
17:
łáſki iego) nigdy nie mogł być mian zá ſpráwiedliweo. A ták Abrá
18:
hám nie był vſpráwiedliwiony z vczynkow zakonu/ to ieſt nie dla
19:
záchowánia zakonu/ áni z vczynkow nie z wiáry pochodzących/
20:
ktoreby on czynił właſnemi śiłámi bez pomocy łáſki BOżey.
21:
Wſzákże był vſpráwiedliwiony z vczynkow z wiáry pochodzą=
22:
cych. Páweł mowi o vczynkách bez wiáry/ ſámemi śiłámi ludzki=
23:
mi vczynionych. A Iákub/ o vczynkách z wiáry vczynionych od
24:
iuż vſpráwiedliwionego. Nie ſłuſznie te=
25:
dy odſzczepieńcy dla tych ſłow Páwłowych/ wſzytkę ſpráwiedli=
26:
wość vczynkow odrzucáią.
27:
A robiącemu.)
Nie vczynki ále ſsczyra łáská ſpráwuie pierwſse vſpráwiedliwienie.
Iákoby rzekł: Temu ktory vfa vczynkom
28:
ſwym/ iáko od śiebie ſámego pochodzącym/ bez wiáry/ bez łáſki
29:
y pomocy Bożey: y ktory mowi że mu dána ieſt łáſká y vſprá=
30:
wiedliwienie dla vczynkow iego: Bo táki człowiek przywłaſzcza
31:
ſobie vſpráwiedliwienie iákoby z powinnośći/ á nie iákoby z łá=
32:
ſki y ſzczodrobliwośći.
33:
Nie robiącemu.)
Nie robiący ábo nieczyniący, kto?
Nie robiący ná tym mieyſcu rozumie ſię ten/
34:
ktory ábo nie ma żadnych vczynkow dobrych: ábo vczynkow
35:
ſwych dobrych/ ktore czynił poki nie vwierzył/ nie kłádzie zá przyczy
36:
nę vſpráwiedliwienia: ále wiárę w Chriſtuſá/ y tę z ſzczerzey łáſki
37:
pochodzącą. Przetoż Auguſtyn S. mowi: Wiedz iż wiárá grze=
38:
ſznym ćię nálázłá/ á choć ćię wiárá dána vczyniłá ſpráwiedliwym;
39:
wſzákże ćię niezbożnym nálázłá/ pierwey niż ćię ſpráwiedliwym v=
Yyyczyniłá.


strona: 537

Liſt do Rozd: 4.537.
1:
czyniłá.
Vſpráwiedliwiony sſtáie ſię ſpráwiedliwym.
Ieſli bywa grzeſzny vſpráwiedliwiony: tedy z grzeſzne=
2:
go sſtáie ſię ſpráwiedliwy. A ieſli z grzeſznego sſtáie ſię ſpráwie=
3:
dliwy/ á ktoreż ſą vczynki grzeſznych/ iedno złe/ á nikczemne/ ktore
4:
nie záſługuią iedno potępienie? To Auguſtyn S.
5:
Ktorych niepráwośći odpu:) Z tego mieyſcá odſzczepieńcy do=
6:
wodzić chcą/ iż vſpráwiedliwienie nie ieſt nic inſzego iedno grze=
7:
chow odpuſzczenie/ á nie żádna łáſká ábo ſpráwiedliwość w czło=
8:
wiecze będąca/ od Bogá iemu dána.
Vſpráwiedliwienie co ieſt.
Lecz tu Apoſtoł to tylko
9:
znáć dáie/ iż Bog w pierwſzym vſpráwiedliwieniu żadnych zaſług
10:
zapłáty godnych nie náyduie/ ále tylko grzechy/ ktore odpuſzcza
11:
tym ktorzy weń wierzą.
12:
Ktorych pokryte ſą grzechy.) Nie rozumiey (iáko hæretycy z
13:
tych ſłow rozumieią) żeby grzechy nigdy ludziom nie były praw=
14:
dziwie od Bogá odpuſzczáne/ ále tylko pokrywáne y niepoczytá=
15:
ne.
Iáko Bog grzechy zákrywa y nie poczyta ich.
Abowiem to wierzyć ábo mowić/ ieſt Páná Bogá bluznić/
16:
y vwłáczáć mocy łáſki Bożey y krwi Chriſtuſowey/ ktorą grzechy
17:
náſze bywáią prawdziwie zgłádzone y odpuſzczone: gdyż on ieſt
18:
báránek ktory głádzi grzechy świátá/ y ktory omywa grzechy ná=
19:
ſze we krwi ſwoiey. Przetoż to zákrywánie y niepoczytánie o kto=
20:
rym mowi Apoſtoł/ nie ieſt nic inſzego/ iedno zgłádzenie y odda=
21:
lenie grzechow przez ich odpuſzczenie/ y niekáránie zá nie. Bo iná=
22:
czey nie byłoby prawdziwe/ ále tylko zmyſlone odpuſzczenie. Ták
23:
Auguſtyn S. to mieyſce wykłáda: Ktorych práwi/ pokryte ſą
24:
grzechy: to ieſt/ ktorych grzechow Bog więcey nie pámięta: po=
25:
kryte ſą/ zgłádzone ſą. Nie ták rozumiey co powiedział/ grzechy
26:
pokryte ſą: iákoby tám ieſzcze były y żyły: ále iż ich Bog więcey
27:
nie widzi/ áni kárze/ áni pomni. Dotąd Auguſtyn S.
28:
Pieczęć ſpráwiedliwośći.)
Sákrámenty nie ſąć tylko znáki, ále y przyczyny ſpráwiedliwośći.
Z tądby chćieli dowieść odſzczepień=
29:
cy/ żeby Sákrámenty nie dawáły łáſki ábo vſpráwiedliwienia:
30:
ále żeby tylko były znáki y pieczęćiámi grzechow odpuſzczenia/
31:
pierwey przez wiárę otrzymánego: iż Abram pierwey był ſpráwie
32:
dliwy/ á potym przyiął ten Sákráment obrzezánia/ iákoby známię
33:
y pieczęć ſweo vſpráwiedliwienia. Ale to zły dowod/ żeby ták miá
34:
ło być we wſzytkich/ iż ták było w iednym Abráhámie. Bo ácz on
35:
ſam był pierwey vſpráwiedliwiony/ á niżli obrzezány: (iż to był
36:
właſny przywiley iego/ że on był oycem wſzytkich wiernych/ ták
37:
Zydow iáko y Pogánow: y iákoby przodkiem y oycem obrzezánia)
38:
ále potym wſzytko potomſtwo iego/ one máłe dziatki/ nie drze=
39:
wiey były vſpráwiedliwione/ áż były obrzezáne: iáko y dziś dzia=
40:
tki Chrześćijáńſkie/ gdy będą okrzczone.
Ktorym


strona: 538

Rozd: 5. Rzymian.538.
1:
Ktorym ma być poczytano.) Tu iáśnie widzimy przećiw odſzcze=
2:
pieńcom/ iż iáko wiárá ktora Abráhámowi byłá poczytána ku
3:
ſpráwiedliwośći/ nie byłáć wiárá tá oſobna Luterſka/ ktorąby on
4:
wierzył że mu grzechy pewnie dla Chriſtuſá były odpuſzczone: ále
Ktorą wiárą bywamy vſpráwiedliwiáni.

5:
wiárá powſzechna/ ktorą Abráhám wierzył wſzytkiemu cokolwiek
6:
Bog mowił: Ták też wiárá ktorą my bywamy vſpráwiedliwie=
7:
ni/ ieſt nieoſobna iáka/ ále Kátholicka á powſzechna wiárá: ktorą
8:
wierzymy wſzytkie ártykuły wiáry/ á zwłaſzczá iż Chriſtus vmárł
9:
dla grzechow náſzych/ y zmartwychwſtał dla vſpráwiedliwienia
10:
náſzego. Táć ieſt vſpráwiedliwiáiąca wiárá: ktorą odſzczepień=
11:
cy/ iákoby ná deſpekt/ hiſtoryálną zową. Lecz nie inákſza byłá wiá=
12:
rá Abráhámowá/ y Máriey Pánny/ o ktorey rzeczono: Błogo=
13:
ſłáwiona ktoraś vwierzyłá. Nie znáią tedy odſzczepieńcy vſprá=
14:
wiedliwienia/ áni przez wiárę/ áni przez dobre vczynki.
rozdział: 5

15:
ROZDZIAL V.
16:
1 Opiſuie ſkutki vſpráwiedliwienia/ pokoy y weſele w nádziei/
17:
y w ſámych vćiſkách. 6 y 8 Bo ieſli Chriſtus vmárł zá nas ieſzcze
18:
niezbożne: dáleko więcey zbáwi iuż vſpráwiedliwione przez krew
19:
ſwoię. 12 y 19 A iáko przez iedno Adámowe niepoſłuſzeńſtwo w=
20:
ſzyścyſmy zgrzeſzyli/ y pomárli: ták przez poſłuſzeńſtwo iednego
21:
Chriſtuſá/ z wielą grzechow bywamy vſpráwiedliwieni ku ży=
22:
wotowi.
Zácz: 88.
Lekcia w Sobotę po Swiątkách/ y S. Męczennikách.
werset: 1
23:
B
Edąc tedy z wiáry vſpráwiedliwieni/ pokoy
24:
v Bogá " mieymy' przez Páná náſzego Ieſuſá
" mamy.G.

25:
Chriſtuſá:

werset: 2przez ktorego też " przez wiárę'
" wiárą1 L. G.

26:
mamy przyſtęp ku tey łáſce w ktorey ſtoimy/ y chlu=
27:
bimy ſię/ w nádźiei " chwały ſynow Bożych'.

" chwały Bożey.G. S.
werset: 3A nie
28:
tylko to, ále ſię też y w vćiſkách chlubimy: wiedząc
29:
iż vćiſk ſpráwuie ćierpliwość:

werset: 4á ćierpliwość/ do=
30:
świádczenie; á doświádczenie/ nádźieię.

werset: 5á nádźieiá
31:
niepoháńbia: iż miłość Boża roźlaná ieſt w ſercách
32:
náſzych/ przez Duchá S. ktory nam ieſt dan. *

werset: 6
33:
" Bo przeczże Chriſtus'/ gdyſmy ieſzcze byli mdły=
" Bo y Chriſtus.G.

34:
mi/ wedle czáſu vmárł zá niepobożne?

werset: 7Gdyż ledwie
35:
by kto vmárł zá ſpráwiedliwego: wſzákoż " zá dobre=
36:
go ſnaćby ſię kto y vmrzeć ważył.

" ábo, dla dobrá iákiego wielkiego: G.
werset: 8Lecz Bog zále=
Yyy 2ca miłość


strona: 539

Liſt do Rozd: 5.539.
1:
ca miłość ſwoię ku nam: że * gdyſmy my ieſzcze byli
* ieſli.NL.

2:
grzeſznymi */ Chriſtus zá nas vmárł.
* według czáſu.NL.

werset: 9Dáleko tedy
3:
więcey teraz vſpráwiedliwieni będąc we krwi iego/
4:
záchowáni będźiemy przezeń od gniewu.

werset: 10Bo ieſliże
5:
będąc nieprzyiáćielmi/ ieſteſmy ziednáni z Bogiem
6:
przez śmierć Syná iego: dáleko więcey będąc zied=
7:
náni/ będźiemy zbáwieni " w żywoćie' iego.
" przez żywot.

Zácz: 89.
werset: 11
8:
A nie tylko to; ále ſię też y chlubimy w Bogu przez
9:
Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá/ przez ktoregoſmy te=
10:
raz to ziednánie otrzymáli.

werset: 12Dla tego iáko przez ie=
11:
dnego człowieká grzech ná świát wſzedł/ á przez
12:
grzech śmierć: y tákże ná wſzytki ludźie śmierć przy=
13:
ſzłá/ " w ktorym' wſzyścy zgrzeſzyli.
" ábo, ponieważ.G.

werset: 13Abowiem áż
14:
do zakonu grzech był ná świećie: á grzech " nie
15:
był przyczytány/ gdy zakonu nie było'

" nie bywa przyczytan, gdy zakonu nie máſs.5 L. G.
werset: 14Ale śmierć
16:
krolowáłá od Adámá áż do Moyzeſzá: też y nád tymi
17:
ktorzy nie zgrzeſzyli ná podobieńſtwo przeſtępſtwá
18:
Adámowego/ ktory ieſt kſztałtem onego przyſzłego.

werset: 15Ale nie iáko przeſtępſtwo/ ták y dar. ábowiem ieſli
19:
przeſtępſtwem iednego wiele ich pomárło: dáleko
20:
więcey ná wiele ich opłynęłá łáſká Boża y dar/ z łáſki
21:
oney iednego człowieká Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 16A nie iáko
22:
przez iednego " grzech'/ ták y dárowánie. ábowiem
" grzeſsącego.5 L. G.

23:
ſąd w prawdźie z iednego vpadku, ku potępieniu: ále
24:
dar z wiela wyſtępkow/ ku vſpráwiedliwieniu.

Zácz: 90.
werset: 17
25:
Abowiem ieſli iednego przeſtępſtwem śmierć
26:
krolowáłá przez iednego: dáleko więcey ći ktorzy ob=
27:
fitość łáſki y dárowánia - y' ſpráwiedliwośći biorą/ w
-G.

28:
żywoćie krolowáć będą przez iednego Ieſuſá Chri=
29:
ſtuſá.

werset: 18Przeto tedy iáko przez iednego przeſtępſtwo
30:
ná wſzytkie ludźi przyſzedł grzech ku potępieniu: tákże
31:
też przez iednego ſpráwiedliwość/ ná wſzytkie ludźi
32:
przyſsło zbáwienie, ku vſpráwiedliwieniu żywotá.

werset: 19Bo
33:
iáko przez niepoſłuſzeńſtwo iednego człowieká/ wiele
ich sſtáło


strona: 540

Rozd: 5. Rzymian.540.
1:
ich sſtáło ſię grzeſznymi: tákże przez poſłuſzeńſtwo
2:
iednego/ wiele ich sſtánie ſię ſpráwiedliwemi.

werset: 20A
3:
zakon przyſzedł áby obfitowáło przeſtępſtwo. Lecz
4:
gdźie obfitowáło przeſtępſtwo/ tám łáſká tym więcey
5:
obfitowáłá.

werset: 21áby iáko grzech krolował " ná śmierć':
" w śmierći.1 L. G. S.

6:
ták też áby łáſká krolowáłá przez ſpráwiedliwość ku
7:
żywotowi wiecznemu/ przez Ieſuſá Chriſtuſá Pá=
8:
ná náſzego.


9:
NAVKI Y PRZESTROGI.
10:
Pokoy mieymy.) Ieſli czytamy/ Pokoy mieymy: tedy to chce
11:
rzec Páweł ś. według Chryſoſtomá y Theophiláktá: Będąc raz
12:
przez wiárę vſpráwiedliwieni/ iuż więcey nie grzeſzmy: ále po=
13:
koy z Bogiem záchowaymy/ trwáiąc w ſpráwiedliwośći raz przy=
14:
iętey.
Przećiw zuchwáłey hæretyckiey wierze y beſpieczenſtwu.
A ieſli czytamy/ Pokoy mamy: tedy ták rozumiey wedle
15:
wykłádu Ambrożego S. Będąc vſpráwiedliwieni z wiáry/ ma=
16:
my Bogá przeiednánego y ná ſię łáſkáwego/ ktoregoſmy przed
17:
tym mieli dla grzechow rozgniewánego. A ták to mieyſce nie
18:
ſłuży onemu beſpieczeńſtwu y nieomylney pewnośći/ ktorą we=
19:
dług náuki Luterſkiey káżdy mieć ma o vſpráwiedliwieniu ſwym
20:
przez wiárę: że pewnie ieſt w łáſce Bożey y ieſt pewien zbáwienia.
21:
Przez wiárę mamy przyſtęp.) Vſpráwiedliwienie ácz zámyka w
22:
ſobie wſzelką łáſkę y cnotę nábytą przez zaſługi Páná Chriſtuſo=
23:
we;
Vſpráwiedliwienie wierze bywa przypiſáne, iż oná ieſt iego fundámentem.
wſzákże przyſtęp ku tey łáſce bywa przez wiárę: iż wiárá ieſt
24:
iáko fundáment ná ktorym buduią/ y iáko drzwi przez ktore do łá=
25:
ſki wchodzą. Y przetoż vſpráwiedliwienie náſze bywa wierze przy=
26:
czytano/ nawięcey w tym liśćie/ ácz y ſámá wiárá też z łáſki ieſt.
27:
A doświádczenie/ nádzieię.) Y to mieyſce ſtrofuie błąd odſzcze=
28:
pieńcow/ ktorzy mowią/ że nádzieiá náſzá wſpiera ſię tylko ná obie
29:
tnicách Bożych/ á bynamniey ná vczynkách náſzych.
Nádzieiá mocni ſię dobremi vczynkámi.
Ale tu ſłyſze=
30:
my/ iż nádzieiá pochodzi z doświádczenia/ z ćierpliwośći y ſtało=
31:
śći w vtrapieniu: á iż ták fundowána ná obietnicách Bozkich/ y
32:
ná vczynkách náſzych/ nigdy nas nie omyli.
33:
Miłość Boża rozlana.) Tá miłość Boża (przez ktorą prawdzi=
34:
wie bywamy vſpráwiedliwieni) bywa nam daná w vſpráwiedli=
35:
wieniu náſzym:
Miłość ieſt rzecz w nas iſtotnie będąca.
á nie bywa nam tylko poczytána/ ále iſtotnie
36:
vżyczána y rozlana w ſercách náſzych przez Duchá ś. ktory ią nam
37:
dáie y z inſzymi cnotámi y dárámi ſwemi. Bo tá miłość Boża
Yyy 3nie ieſt


strona: 541

Liſt do Rozd: 6.541.
1:
nie ieſt oná/ ktorą ſam Pan Bog ieſt: ále oná/ ktorą nam Bog
2:
dáie: iáko Auguſtyn S. pokázuie.
3:
Przez iednego człowieká.)
Wſsyścy ſię rodzą w grzechu pierworodnym.
Z tego mieyſcá dowodzą kośćielni
4:
Doktorowie/ przećiw Pelágianom hæretykom (ktorzy vczyli iż
5:
dziatki nie máią grzechu pierworodnego/ áni máią być krzczone
6:
dla odpuſzczenia iego) że w Iádámie y przez Iádámá wſzyścy lu=
7:
dzie poczynáią ſię/ y rodzą/ y sſtawáią grzeſznymi. Ktore miey=
8:
ſce nie mniey ſłuży przećiw Kálwiniſtom vczącym/ iż wſzytkie dzia
9:
tki Chrześćijáńſkie ieſzcze w żywoćiech máćierzyńſkich świętymi
10:
ſą/ y łáſkę Bożą máią: ták iż beze krztu mogą być zbáwione.
Błąd Kálwiniſtow.

11:
Aby obfitowáło.) Nie iżby zakon był przyczyną rozmnoże=
12:
nia grzechow: ále iż zá podánim zakonu/ dla zákazánia/ ná=
13:
mnożyło ſię przeſtępſtwá zakonu/ ktory grzech ieſt: Dla czego
14:
moc łáſki Páná Chriſtuſowey więcey y obfićiey bywa dána w
15:
nowym teſtámenćie.
Zakon iáko był pochopem do grzechow.
rozdział: 6

16:
ROZDZIAL VI.
17:
2 Vmárwſzy raz grzechowi przez krzeſt (ktory ieſt náśládowá=
18:
nie śmierći Chriſtuſowey) mamy nápotym w nowośći żywotá
19:
poſtępowáć. 9 Iáko P. Chriſtus raz vmárwſzy y pogrzebiony/ po=
20:
wſtał ku nowemu żywotowi/ y więcey nie vmiera. 12 Przetoż nie
21:
bądzmy iuż poſłuſzni grzechowi y złym pożądliwośćiam. 18 Ale
22:
będąc wyzwoleni od grzechu przez łáſkę Páná Chriſtuſową/ á sſta=
23:
wſzy ſię niewolnikámi ſpráwiedliwośći. 19 Wydawaymy członki
24:
ſwe ná poſługę ſpráwiedliwośći ku żywotowi: ktoreſmy pierwey
25:
wydawáli nieczyſtośći ná śmierć.
werset: 1
26:
C
Oż tedy rzeczemy? Będźiemże w grzechu
27:
trwáć áby łáſká obfitowáłá?

werset: 2Nie day tego
28:
Boże. Abowiem ktorzyſmy vmárli grzechowi/
29:
iákoż dáley w nim żyć będźiemy?

Záczá: 91.
Lekcya w Szoſtą Niedz: po Swiątkách.
werset: 3
30:
Azaż nie wiećie * iż ilekolwiek nas w Chri=
* bráćia.NLyG.

31:
ſtuśie Ieſuśie ieſt okrzczonych/ ieſteſmy okrzczeni w
32:
śmierći iego?

werset: 4Abowiem ieſteſmy z nim poſpołu
33:
pogrzebieni w śmierć przez krzeſt: áby iáko Chriſtus
34:
wſtał z martwych przez chwałę oycowſką/ ták żeby=
35:
ſmy też my w nowośći żywotá chodźili.

werset: 5Bo ieſliżeſmy
36:
ſię przyſzczepionemi ſtáli w podobieńſtwo ſmier=
ći iego:


strona: 542

Rozd: 6. Rzymian.542.
1:
ći iego: tedyć też w zmartwychwſtánie przyſsczepieni
2:
będźiemy.

werset: 6Wiedząc to/ że ſtáry on náſz człowiek po=
3:
ſpołu ieſt z nim vkrzyżowan/ áby ćiáło grzechu było
4:
zniſzczone/ żebyſmy iuż dáley nie ſłużyli grzechowi.

werset: 7
5:
Bo ktoć vmárł/ " wolnym ſię sſtał' od grzechu.
" vſpráwiedliwion ieſt.L. G.

werset: 8A
6:
ieſliżeſmy z Chriſtuſem vmárli: wierzymy iż też z Ch=
7:
riſtuſem żyć będźiemy.

werset: 9Wiedząc że Chriſtus pow=
8:
ſtawſzy z martwych więcey nie vmiera/ śmierć mu
9:
więcey " panowáć nie będźie'.

" nie pánuie.G.
werset: 10Bo iż vmárł/ grzecho=
10:
wić raz vmárł: á iż żywie/ żywie Bogu.

werset: 11Tákże y wy
11:
rozumieyćie/ iżeśćie ſą vmárłymi grzechowi: á ży=
12:
wymi Bogu w Chriſtuśie Ieſuśie Pánu náſzym. *

Zácz: 92.
werset: 12
13:
Niechże tedy nie kroluie grzech w wáſzym śmier=
14:
telnym ćiele " żebyśćie poſłuſzni mieli być pożądliwo=
15:
śćiam iego'.

" żebyśćie mu posłuſsni mieli być w pożądliwośćiách iego.G.
werset: 13- Ale' áni wydawayćie członkow wá=
-G.

16:
ſzych orężem nieſpráwiedliwośći grzechowi: ále wy=
17:
dawayćie ſámych śiebie Bogu/ iáko z martwych ży=
18:
wemi: á członki wáſze zbroią ſpráwiedliwośći Bogu.

werset: 14
19:
Abowiem grzech nád wámi pánowáć nie będźie:
20:
Bośćie nie pod zakonem/ ále pod łáſką.

werset: 15Coż tedy?
21:
będźiemże grzeſzyć/ żeſmy nie pod zakonem ále pod
22:
łáſką? Nie day tego Boże.

werset: 16Zaz nie wiećie że komu
23:
ſię ſtáwićie ſługámi ku poſłuſzeńſtwu/ ſługámi ieſte=
24:
śćie tego komu poſłuſzeńſtwo oddawaćie/ ábo grze=
25:
chowi ná śmierć/ ábo poſłuſzeńſtwu ku ſpráwiedli=
26:
wośći?

werset: 17A chwałá Bogu że bywſzy niewolnikámi
27:
grzechu/ iednákeśćie vſłucháli z ſercá tego ſpoſobu
28:
náuki " pod ktoryśćie ſię podáli'.

" do ktoregośćie podáni.G. S.
werset: 18A będąc wyſwo=
29:
bodzeni od grzechu/ zniewoleni ieſteśćie ſpráwie=
30:
dliwośći.

Záczá: 93.
Lekcya w Siodmą Niedzielę po Swiątkách
werset: 19
31:
Ludzkimći obyczáiem mowię/ dla nieudolnośći
32:
ćiáłá wáſzego. Abowiem iákośćie wydawáli członki
33:
wáſze ná ſłużbę nieczyſtośći y niepráwośći/ ku rozmáitey
34:
niepráwośći: tákże teraz wydawayćie członki wá=
ſze " ná


strona: 543

Liſt do Rozd: 6.543.
1:
ſze " ná ſłużbę' ſpráwiedliwośći/ ku świątobliwośći.
" sługámi.G.

werset: 20
2:
Bo gdyśćie byli niewolnicy grzechu/ byliśćie wol=
3:
nymi ſpráwiedliwośći.

werset: 21Ktoryżeśćie tedy ná on czás
4:
pożytek mieli - z onych rzeczy'/ zá ktore ſię teraz wſty=
-5 L. G.

5:
dźićie? Gdyż onych koniec ieſt śmierć.

werset: 22A teraz bę=
6:
dąc wyzwoleni od grzechu/ á zniewoleni Bogu; ma=
7:
ćie owoc wáſz ku świątobliwośći/ á koniec żywot
8:
wieczny.

werset: 23Abowiem " zapłáty' grzechowe/ śmierć:
" wysługi.

9:
A dar Boży/ żywot wieczny w Chriſtuśie Ieſuśie
10:
Pánu náſzym. *


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Ieſt okrzczony.) Co pierwey przypiſował nie zakonowi Moy=
13:
zeſzowemu ále wierze/ to teraz przypiſuie krztowi: ktory ieſt pier=
14:
wſzym Sákrámentem wiáry náſzey/ y pierwſzym wſtępem do reli=
15:
giey Chrześćijáńſkiey.
Nie ſámá wiárá ále y krzeſt vſpráwiedliwia.
Skąd znáć/ iż Apoſtoł nie trzyma/ żeby ſá=
16:
má wiárá vſpráwiedliwiáć miáłá/ ále y Sákrámenty/ y wſzytká
17:
religia Chrześćijáńſka/ ktorą zowie zakonem duchá/ łáſki y wiáry.
18:
Stáry człowiek. ćiáło grzechu.) To ieſt náſz ſtan ſkáżony/ pod=
19:
dány grzechowi y pożądliwośćiom/ pochodzący ná nas od Iádá=
20:
má.
Stáry y nowy człowiek.
Iáko z drugiey ſtrony człowiek nápráwiony w Chriſtuśie y
21:
przez Chriſtuſá; nowym człowiekiem bywa názwány. A przez
22:
ćiáło grzechow/ rozumiey ábo wſzytkę kupę y gromádę grzechow/
23:
ábo ćiáło grzechom poddáne/ y do grzechow ćiągnące.
24:
Nie kroluie grzech.) Pożądliwość tu zowie grzechem/ iż ieſt
25:
ſkutek/ przyczyná y máteria grzechu/ y iákoby chorobá iákaś y
26:
niemoc w nas/ ſkłániáiąca nas do złego: ktora y po krzćie zoſtá=
27:
ie z ſtrony máteriey.
Pożądliwość czemu zową grzechem.
Lecz nie ieſt właśnie grzechem/ áni ieſt záka=
28:
zána przykazániem: iedno áby nie krolowáłá w nas/ á my żebyſ=
29:
my iey poſłuſzni nie byli/ y chćiwośći iey nie pełnili.
30:
Tego ſpoſobu náuki.) Ná pierwſzym káżdego narodu náwroce=
31:
niu ná wiárę Kátholicką/ pewna formá y ſpoſob náuki ábo regu=
32:
łá wiáry bywa podawána: ktorą ludzie od ſwych Apoſtołow
33:
raz przyiąwſzy/ nigdy iey więcey odmieniáć nie máią:
Pierwſsy ſpoſob náuki ma być záchowány.
á od żadne=
34:
go człowieká áni od ániołá nowey żadney náuki áni reguły á=
35:
bo Análogiey wiáry nie przyimowáć.
Dar Bo=


strona: 544

Rozd: 7. Rzymian.544.
1:
Dar Boży żywot wieczny.) Iáko obrok/ żołd ábo zapłátá grze=
2:
chu/ ieſt śmierć y potępienie: ták zapłátá ſpráwiedliwośći/ z łáſki
3:
Bożey/ ieſt żywot wieczny: áby iáko krolował grzech ná śmierć/
4:
ták też łáſká krolowáłá przez ſpráwiedliwość/ ku żywotowi wie=
5:
cznemu:
Zywot wieczny ieſt y dar, y zapłátá.
iáko wyżſzey mowił. Lecz tu żywot wieczny zowie ráczey
6:
łáſką niż odpłátą: przeto/ iż zaſługi/ ktorymi od żywotá przycho=
7:
dzimy/ ſą z łáſki y z dáru Bożego.
rozdział: 7

8:
ROZDZIAL VII.
9:
1 Podobieńſtwem mężá y żony pokázuie/ iż Zydowie iuż ſą wol=
10:
ni od zakonu. 7 Ktory ácz był ſam w ſobie dobry y duchowny;
11:
wſzákże pokázuiąc grzech/ tym więcey gi vmocnił y rozmnożył. 14
12:
Nákoniec moc y śiłę złey pożądliwośći/ mieſzkáiącey w człowiecze
13:
(ktorą grzechem zowie/ iż z grzechu ieſt/ y do grzechu ćiągnie)
14:
opiſuie.
Zácz: 94.
werset: 1
15:
A
Bo niewiećie bráćia (boć mowię z tymi ktorzy
16:
zakon vmieią) iż zakon pánuie człowiekowi
17:
" poki żywie.

" poki zakon żywie.
werset: 2Abowiem niewiáſtá " ktora ma
18:
mężá/ poki mąż żyw obwiązána ieſt zakonowi': lecz
" mężáta przywiązána ieſt zakonem do mężá żywego.G. S.

19:
ieſliby mąż iey vmárł; wolna ieſt odzakonu mężoweo.

werset: 3
20:
Przeto tedy poki mąż żywie/ będźie zwána cudzo=
21:
łożnicą ieſliby ſzłá zá inſzego mężá. lecz ieſliby mąż iey
22:
vmárł/ wolna ieſt od zakonu - mężowego': áby nie by=
-1 L. G. S.

23:
łá cudzołożnicą gdyby ſzłá zá inſzego mężá.

werset: 4A tákże
24:
bráćia moi y wy ieſteſćie vmartwieni zakonowi przez
25:
ćiáło Chriſtuſowe: ábyśćie ſię sſtáli * inſzego ktory
* mężá.G.

26:
powſtał z martwych/ ábyſmy owoc przynośili Bogu.

werset: 5
27:
Abowiem gdyſmy byli w ćiele/ namiętnośći grze=
28:
chow/ ktore były przez zakon/ płużyły w członkách ná=
29:
ſzych/ áby owoc przynośiły śmierći.

werset: 6Lecz teraz ie=
30:
ſteſmy wyzwoleni od zakonu " śmierći'/ w ktoryme=
" vmárli.G. S.

31:
ſmy byli zátrzymáni: ták ábyſmy ſłużyli w nowośći
32:
duchá/ á nie w ſtárośći " piſmá.

" litery.
werset: 7Coż tedy rzeczemy?
33:
" zakonli ieſt' grzechem? Boże vchoway. Alem grze=
" iż zakon ieſt.G

34:
chu nie poznał/ iedno przez zakon: Bo bych był po=
Zzzżądliwośći


strona: 545

Liſt do Rozd: 7.545.
1:
żądliwośći nie poznał/ gdyby zakon nie mowił: Nie
2:
pożąday.

werset: 8Lecz grzech/ wźiąwſzy " przyczynę' przez
" pochop.

3:
ono zákazánie ſpráwił we mnie wſzeláką pożądliwoſc.
4:
Abowiem bez zakonu był grzech martwy.

werset: 9Y ia ży=
5:
łem niekiedy bez zakonu. Lecz gdy przyſzło roſkazá=
6:
nie; grzech ożył.

werset: 10A iam był vmárł: y roſkazánie o=
7:
no ktore było ku żywotowi/ nálázło mi ſię ku śmier=
8:
ći.

werset: 11Bo grzech wźiąwſzy " przyczynę' przez przykazá=
" pochop.

9:
nie/ zwiodł mię/ y przez nie zábił mię.

werset: 12A ták zakonći
10:
w prawdźie ieſt święty/ y przykazánie święte/ y ſprá=
11:
wiedliwe y dobre.

werset: 13A tedy dobre sſtáło mi ſię śmier=
12:
ćią? Bynamniey. Owſzem grzech/ áby ſię grzechem
13:
pokazał/ ſpráwił mi śmierć przez ono dobre: áby ſię
14:
ſtał nádergrzeſzącym grzechem przez ono przykazánie.

Zácz: 95.
werset: 14
15:
Bo wiemy iż zakon ieſt duchowny: á iam ieſt
16:
ćieleſny/ záprzedány pod grzechem.

werset: 15Abowiem tego
17:
co czynię/ " nie znam': gdyż nie czynię tego * co chcę;
" nie chwalę.
* dobrego.N L.

18:
ále czego nienawidzę */ to czynię.
* zle.N L.

werset: 16A ieſli czego nie=
19:
chcę/ to czynię; przyznawam zakonowi/ że dobry ieſt.

werset: 17A teraz iuż nie ia to czynię/ ále grzech we mnie mie=
20:
ſzkáiący.

werset: 18Bo wiem że nie mieszka we mnie/ to ieſt/
21:
w ćiele moim/ dobre. Abowiemći chcenie przy mnie
22:
ieſt; ále wykonánia dobrego w ſobie nie náyduię.

werset: 19Bo
23:
nie czynię dobrego ktore chcę: ále czynię to złe/ kto=
24:
rego niechcę.

werset: 20A ieſliż ia to czynię czego niechcę: iuż
25:
nie ia to czynię/ ále grzech we mnie mieſzkáiący.

werset: 21
26:
Znáyduię tedy przez zakon/ gdy ia chcę czynić dobrze/
27:
że mi ieſt złość przyległa.

werset: 22Abowiem kocham ſię w
28:
zakonie Bożym według wnętrznego człowieká.

werset: 23
29:
Lecz widzę inſzy zakon w członkách moich/ walczą=
30:
cy przećiw zakonowi vmyſłu moiego/ y ktory mię po=
31:
dawa w niewolą zakonowi grzechu/ ktory ieſt w
32:
członkách moich.

werset: 24" Nieſzczęſny' ia człowiek/ ktoż
" Nędzny.G.

33:
mię wybáwi od tego ćiáłá " śmierći?

" śmierći y grzechowi poddánego.
werset: 25" Láſká Boża'
" Dziękuję Bogu.G.Chwałá Bogu.NG.
przez


strona: 546

Rozd: 7. Rzymian.546.
1:
przez Ieſuſá Chriſtuſá Páná náſzego. Przetoż tedy
2:
ia ſam vmyſłemći ſłużę zakonowi Bożemu/ lecz ćiá=
3:
łem zakonowi grzechu.


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Abyſmy służyli w nowośći duchá.) Oto przez krzeſt nie mamy
Spráwiedliwość w nas będąca.

6:
poczytáney ſpráwiedliwośći P. Chriſtuſowey: ále wewnętrzne
7:
duchá odnowienie/ nam dáne y trwáiące w nas.
8:
Nie pożąday.) Tymi ſłowy y tym przykazániem/ nie onáć pożą=
9:
dliwość (ktora ieſt defekt ábo chorobá ludzkiego przyrodzenia o
10:
ktorey wyżſzey mowił) áni ſkłonność do złego/ pożądáiąca prze=
11:
ćiw Duchowi/ ieſt właśnie zákazána:
Pożądliwość ktora zakazána
Ale przyzwolenie rozumu
12:
náſzego/ ktorym ná onę pożądliwość zezwalamy/ ábyſmy iey po=
13:
duſzczenia y lubośći náśládowáli/ to ieſt grzech/ y tego nam tu
14:
zákázuią.
15:
Co czynię.) To rozumieiąc o S. Páwle ábo o innym ktorym
16:
ſpráwiedliwym/ ták wykłádáć mamy: iż ćiáło y niżſza część czło=
17:
wiecza pobudza w nim rozmáite y przećiwne ſobie chćiwośći/ żą=
18:
dze y namiętnośći przećiw rozumowi:
Pierwſse popędliwośći nie ſą w mocy ludzkiey.
y czáſem ták ſprędká nań
19:
powſtáie/ iż pierwey niżli ſię obaczy/ y niżli ſię rozumu dołoży/
20:
człowiek vwiedzion bywa. Lecz gdy człowiek/ ſkoro ſię obaczy/
21:
tym ſię żądzam ſprzećiwi/ y one potępi: tedy mu nic nie ſzkodzą/
22:
áni go grzeſznym czynią: y owſzem do zaſługi mu pomagáią.
23:
Nie czynię tego co chcę.) Nie rozumiey/ żeby człowiek nie mogł
24:
czynić dobrego ktore chce/ ábo ktorego prágnie: ábo żeby muśiał
25:
zle czynić przećiw woley ſwoiey: ále iż dla naiázdow pożądliwo=
26:
śći od ktorey poki żyw wolen nie ieſt/ wypełnić we wſzytkim nie
27:
może woley duchá ſwego.
Wolność człowiecza y w grzeſseniu.
Iáko to ſam dekláruie mowiąc: Ciá=
28:
ło pożąda przećiw duchowi/ á duch przećiw ćiáłu.
29:
Złe ktorego niechcę.)
Grzech ktory przećiw woley ſwey kto vczyni grzechem nie ieſt.
Czáſem y ſpráwiedliwi ludzie bywáią
30:
przymuſzeni mocą y furią złey pożądliwośći/ wiele y czynić y ćier=
31:
pieć ná niżſzey częśći duſze ſwey/ ábo ná zwierzchnych członkách:
32:
ná co rozumem áni wolą nie zezwaláią/ y owſzem ſię onemi rzeczá=
33:
mi bárzo brzydzą. Czym oni ták dálece nie grzeſzą/ że im zá to (we=
34:
dług S. Auguſtyná) mowić do Bogá nie potrzebá/ Odpuść
35:
nam grzechy náſze. Bo grzech ták dobrowolny ieſt/ iż gdzie wo=
36:
la nie przyſtąpi/ tám też grzechu nie máſz. Bo nie pokuſzenie/ ále
37:
ná pokuſę zezwolenie/ ieſt grzech. Bern.
38:
Ktorego niechce.) Nic to nie vymuie wolnośći ludzkiey/ co A=
39:
poſtoł mowi/ iż dobrzy ludzie podczás ná ćiele ćierpią namiętno=
Wolność ludzka
Zzz 2śći/ kto=


strona: 547

Liſt do Rozd: 8.547.
1:
śći/ ktorym nie przyzwaláią. Y owſzem ſię ſtąd dowodzi liberum
2:
arbitrium, to ieſt wolność y ſwobodá ludzka: ponieważ właſna
3:
iey ſpráwá/ ktora ieſt/ chćieć ábo niechćieć/ przyzwolić ábo nie przy
4:
zwolić/ záwſze ieſt wolna ſámá w ſobie: áczkolwiek może być iáka
5:
moc ábo gwałt wnętrzny ábo zwierzchny/ ktoryby hámował
6:
członki ludzkie/ áby nie wykonáły tego wſzytkiego/ co wola chce
7:
ábo roſkázuie. Y przetoż to nigdy zá grzech człowiekowi nie by=
8:
wa poczytano/ cokolwiek ćierpi ábo czyni/ kiedy wola ná to nie
9:
zezwala. Dla czego niżey mowi: Nie ia to czynię: iż nie człowiek
10:
czyni/ co niechcąc czyni. Czym ieſzcze iáśniey dowodzi liberum
11:
arbitrium, ábo wolnośći ludzkiey.
12:
Vmysłem, á ćiáłem.) Nic vczynionego z pożądliwośći (kto=
13:
rą tu Apoſtoł zowie grzechem) gdy duch/ rozum y wola ludzka nie
14:
zezwala/ nie może człowieká winnym przed Bogiem vczynić.
Pożądliwość nie plugáwi vczynkow ludzi ſpráwiedliwych, iáko Lutrowie vczą.
Ani
15:
pobudki ćieleſne w człowiecze ſpráwiedliwym/ nie mogą namniey
16:
pomázáć y ſplugáwić vczynkow duchá iego (iáko Lutrowie mo=
17:
wią) y owſzem im częſto zaſługi przyczyniáią/ dla vſtáwiczney
18:
woyny/ ktorą z nimi wiodą. Abowiem iáſna rzecz ieſt/ iż ſpráwy
19:
duchá y ćiáłá nie ſchodzą ſię poſpołu do iednego vczynku wykoná=
20:
nia: iáko oni obłędnie mniemáią: gdyż tu Páweł mowi przećiw
21:
temu: iż vmyſłem ſłuży zakonowi Bożemu/ á ćiáłem zakonowi
22:
grzechu/ to ieſt pożądliwośći.
rozdział: 8

23:
ROZDZIAL VIII.
24:
1 Okrzczeni wolni ſą od wſzego potępienia. 3 Iż przez łáſkę
25:
ktorą wzięli/ zakon wypełnić mogą. 5 Ieſli iedno nie żywią we=
26:
dług ćiáłá/ ále według duchá ktorego wźięli. Ktory ie czyni ſyn=
27:
mi Bożymi/ y dziedzicmi oney wieczney chwały. 19 Ktorey obiá=
28:
wienia czeka nie tylko wſzytko ſtworzenie: 23 Ale y ći ktorzy wzię=
29:
li pirwiaſtki Duchá/ pewnie ſię go nádziewáią. 26 Ná co ich duch
30:
pośila/ y vczy o co prośić máią. 28 Potym wyſławia niewymo=
31:
wną miłość Bożą wybránym w Chriſtuśie okazáną. 35 Twier=
32:
dząc że ich żadna rzecz nie może odłączyć od miłośći Bożey.
Zácz: 96.
werset: 1
33:
T
Eraz tedy nie máſz żadnego potępienia tym
34:
ktorzy ſą w Chriſtuśie Ieſuśie: ktorzy nie we=
35:
dle ćiáłá chodzą *.

* ále według duchá.G.
werset: 2Abowiem zakon duchá
36:
" żywotá ktory ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie/ wyzwolił mię
" ożywiáiącego.

37:
od zakonu grzechu y śmierći.

werset: 3Bo co niepodobnego
38:
było zakonowi/ w czȳon ſłáby był " dla ćiáłá': Bog po=
" przez ćiáło.L.
ſławſzy


strona: 548

Rozd: 8. Rzymian.548.
1:
ſławſzy Syná ſweo w podobieńſtwie " grzeſznego ćiáłá'/
" ćiáłá grzechowego.

2:
y " przez grzech' potępił grzech w ćiele.
" To ieſt przez Chriſtuſá ktory ſię nam sſtał ofiárą zá grzech.

werset: 4áby vſpráwie=
3:
dliwienie zakonu wypełniło ſię w nas/ ktorzy nie po=
4:
dług ćiáłá chodźimy/ ále według duchá.

werset: 5Abowiem
5:
ktorzy ſą wedle ćiáłá: ći co ieſt ćieleſnego rozumieią.
6:
lecz ktorzy ſą wedle duchá/ to co ieſt duchowneo- rozu
7:
mieią'.

-G.
werset: 6Bo mądrość ćieleſna/ ieſt ſmierć: á mądrość
8:
duchowna/ żywot y pokoy.

werset: 7Gdyż mądrość ćieleſna/
9:
" ieſt nieprzyiaćiołką Bogu': " bo nie ieſt poddána' za=
" ieſt nieprzyiaćielſtwo przećiw Bogu.1 L. S.
" bo ſię nie poddáie.3 L. G. S.

10:
konowi Bożemu: ábowiem też nie może.

werset: 8A " ktorzyć
11:
ſą w ćiele'/ Bogu ſię podobáć nie mogą.
" ktorzy ćieleſnie żywią.

werset: 9Lecz wy
12:
nie ieſteśćie w ćiele/ ále w duchu: " wſzákże ieſli' Duch
" ábo, ponieważ.G.

13:
Boży w was mieſzka. A ieſlić kto Duchá Bożego
14:
nie ma; tenći nie ieſt ieo.

werset: 10Lecz ieſli Chriſtus w was
15:
ieſt: tedyć ćiáło ieſt vmárłe dla grzechu/ á Duch " ży=
16:
wie dla vſpráwiedliwienia'.

" żywot dla ſpráwiedliwośći.1 L. G. S.
werset: 11A ieſli Duch onego kto
17:
ry Ieſuſá wzbudźił z martwych/ w was mieſzka: kto=
18:
ryć wzbudźił Chriſtuſá Ieſuſá z martwych/ ten oży=
19:
wi y ćiáłá wáſze śmiertelne dla Duchá ſwoiego w
20:
was mieſzkáiącego.

Lekcia w oſmą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 12
21:
A tákże bráćia/ powinni ieſteſmy/ nie ćiáłu/ áby=
22:
ſmy podług ćiáłá żyli.

werset: 13Abowiem ieſli podług ćiáłá
23:
żyć będźiećie/ tedy pomrzećie: ále ieſli Duchem ſprá=
24:
wy ćiáłá vmartwićie/ tedy żyć będźiećie.

Zácz: 97.
werset: 14
25:
Bo ktorekolwiek Duch Boży rządźi/ ći ſą ſynmi
26:
Bożymi.

werset: 15Bośćie nie wźięli duchá niewolſtwá z=
27:
nowu ku boiáźni: áleśćie wźięli duchá ſynowſkiego
28:
przywłaſzczenia/ przez ktorego wołamy/ Abbá (Oy=
29:
cze.)

werset: 16- Abowiem' tenże Duch/ poſwiadcza duchowi
-5 L. G. S.

30:
náſzemu iżeſmy ſą ſynámi Bożymi.

werset: 17A ieſlić ſynámi/
31:
tedyć y dźiedźicmi: dźiedźicmi mowię Bożymi/ á ſpo=
32:
łu dźiedźicmi z Chriſtuſem: *
33:
" wſzákoż ieſli' z nim ćierpimy/ ábyſmy też z nim
" ábo, ponieważ.G.

34:
byli vwielbieni.

Zzz 3Abowiem


strona: 549

Liſt do Rozd: 8.549.
Lekcya w 4. Niedz: po Swiątkách/ y o S. Męczennikách.
werset: 18
1:
Abowiem mam zá to iż vtrapienia tego czáſu
2:
ninieyſzego/ nie ſą godne oney przyſzłey chwały/ ktora
3:
ſię w nas obiáwić ma.

werset: 19Ponieważ y ſámo ſtworze=
4:
nie z wielką chućią oczekawa obiáwienia ſynow Bo=
5:
żych.

werset: 20Gdyż proznośći poddáne ieſt ſtworzenie/
6:
nie dobrowolnie/ ále dla tego ktory - ie' poddał " pod
-5 L. G.

7:
nádźieią':

" w nádzieię.L. S.
werset: 21bo y ſámo ſtworzenie będźie wyſwobo
8:
dzone z niewolſtwá ſkáżenia/ ná wolność chwały ſy=
9:
now Bożych.

Záczá: 98.
werset: 22
10:
Gdyż wiemy iż wſzytko ſtworzenie ſpołu wzdy=
11:
cha/ y ſpołu boleie áż dotąd.

werset: 23A nie tylko inne ſtworzenie,
12:
ále y my ktorzy mamy pierwiaſtki Duchá/ y my
13:
(mowię) ſámi w ſobie wzdychamy/ oczekawáiąc przy=
14:
ſpoſobienia " ſynow - Bożych'/ odkupienia ćiáłá ná=
" zá ſyny.
-5 L. G. S.

15:
ſzego. *

Oto y nádzieią bywamy zbáwieni, á nie ſámą wiárą.
werset: 24
16:
Abowiem nádźieią ieſteſmy zbáwieni. A nádźie=
17:
iá widźiána nie ieſtći nádźieiá. bo co kto widźi/ przecz
18:
ſię tego nádźiewa?

werset: 25Ale ieſli ſię tego nádźiewamy/
19:
czego nie widźimy; przez ćierpliwość oczekawamy.

werset: 26
20:
Tákże też y Duch dopomaga krewkośći náſzey. á
21:
bowiem tego o cobyſmy prośić mieli/ iákoby potrze=
22:
bá niewiemy: ále ſamże Duch prośi zá námi wzdy=
23:
chánim niewymownym.

werset: 27A ten ktory wypátruie
24:
ſercá/ wie czego Duch pożąda: iż według Bogá pro=
25:
śi zá świętymi.

Zácz: 99.
werset: 28
26:
A wiemy że tym ktorzy miłuią Bogá/ wſzytko
27:
dopomaga ku dobremu/ tym ktorzy ſą wezwáni po=
28:
dług poſtánowienia Bozego- święći'.

-5 G. S.
werset: 29Abowiem kto=
29:
re on przeyźrzał/ te też przenáznáczył/ áby byli podobni
30:
obrázowi Syná iego: żeby on był pierworodnym mię=
31:
dzy wielą bráćiey.

werset: 30A ktore przenáznáczył/ ty też we=
32:
zwał: á ktore wezwał/ ty też vſpráwiedliwił: á ktore
33:
vſpráwiedliwił/ ty też vwielbił.

werset: 31Coż tedy rzeczemy
34:
ná to? Ieſli Bog zá námi/ ktoż przećiwko nam?

werset: 32kto=
ry też


strona: 550

Rozd: 8. Rzymian.550.
1:
ry też właſnemu Synowi * nie przepuśćił/ ále go zá
* ſwemu.N L.

2:
nas wſzytkie wydał: iáko też nam wſzytkiego z nim
3:
nie " dárował'?

" dáruie.G. S.
werset: 33Ktoż będźie ſkárżył ná wybráne Bo=
4:
że? Bog ieſt ktory vſpráwiedliwia.

werset: 34Ktoż ieſt coby
5:
potępił? Chriſtus Ieſus ieſt ktory vmárł/ y owſzem
6:
ktory y z martwych wſtał/ ktory tez ieſt ná práwicy Bo=
7:
żey/ ktory ſię też " wſtáwia' zá námi.
" przyczynia.

werset: 35
8:
Ktoż - tedy' nas odłączy od miłośći Chriſtuſo=
9:
wey? vtrapienie? czyli vćiſk? czyli głod? czyli nágość?
-3 L. G. S.

10:
czyli niebeſpieczeńſtwo? czyli prześládowánie? czyli
11:
miecz?

Lekcia w dzień S. Ignácyuſá Biſkupá y Męczenniká.
werset: 36(iáko nápiſano: Iż dla ćiebie cáły dźień
12:
bywamy martwieni: ieſteſmy poczytáni iáko owce
13:
ná rzeź.)

werset: 37Ale w tym wſzytkim przewyćiężamy " dla
14:
tego' ktory nas vmiłował.
" przez tego.G. S.

werset: 38Abowiem " pewienem
15:
tego'/ iż áni śmierć/ áni żywot/ áni ániołowie/ áni
" vfam, mam nádzieię.G.

16:
kśięſtwá/ áni mocárſtwá/ áni teráznieyſze rzeczy, áni
17:
przyſzłe/ - áni moc'/

-1 L. G. S.
werset: 39áni wyſokość/ áni głębokość/ á=
18:
ni * inſze ſtworzenie/ nie będźie nas mogło odłączyć
* ktore.G.

19:
od miłośći Bożey/ ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie
20:
Pánu náſzym. *


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Zadne potępienie.) Nie máſz żadnego grzechu ćięſzkiego/ kto=
23:
ryby był godzien potępienia/ w wiernych/ poki nie żyią wedle ćiá=
24:
łá. Skąd to idzie/ iż pożądliwość w nich pozoſtáła/ nie ieſt wła=
25:
śnie grzechem.
Pożądliwość nie ieſt właſnie grzechem.
Iáko y Ian S. mowi/ Iż wſzelki ktory ſię z Bo=
26:
gá národził/ ábo ktory w Bogu mieſzka/ ten nie grzeſzy.
27:
Aby vſpráwiedliwienie zakonu.)
Przykazánie Páńskie może być záchowáne.
Z tego mieyſcá mamy przećiw
28:
odſzczepieńcom/ iż zakon/ to ieſt przykazánie Boże może y ma być
29:
záchowáne: á iż záchowánie iego ieſt ſpráwiedliwość: á iż ſię to
30:
w człowiecze Chrześcijáńſkim pełni przez łáſkę Chriſtuſową/ co
31:
przez moc ſtárego zakonu nigdy ſię wypełnić nie mogło.
32:
Duch poświadcza.) Swiádectwo Duchá (mowi Ambroży ś.)
Swiádectwo Duchá.

33:
ieſt żywot pobożny/ y żądze święte ku Bogu/ ktore w nas Duch ś.
34:
ſpráwuie. Przetoż nic to mieyſce nie podpiera oney oſobney wiá=
35:
ry Luterſkiey/ ktorą chcą być pewni/ że ſą w łáſce Bożey.
36:
Wſsákoż ieſli z nim ćierpimy.) Choć Pan Chriſtus zá nas ćier=
Cierpieć z Chriſtuſem potrzebá.
piał y


strona: 551

Liſt do Rozd: 8.551.
1:
piał y doſyć vczynił: wſzákże y my nie możemy z nim krolowáć/
2:
ieſli tu z nim ćierpieć nie będziemy.
3:
Nie ſą rowne vtrapienia.) To ieſt nie ſą pomierne ku oney ch=
4:
wale. Bo vtrapienia ſą krotkie y docześne: á chwałá oná wie=
5:
czna y nieſkończona. Przetoż to mieyſce nic nie ieſt przećiwne za=
6:
ſługom dobrych vczynkow ludzi Chrześćijáńſkich.
Krotkie y lekkie vtrapienia zásługuią iednák wieczną chwałę.
Zasługi vczynkow.
Bo ácz vczyn=
7:
ki dobre/ y vtrapienia przy nich/ lekkie y krotkie ſą/ y nigdy nie mo=
8:
gą być z oną chwałą porownáne: wſzákże iednák ſpráwuią y zá=
9:
ſługuią nam onę wielkość y wieczność chwały kroleſtwá niebie=
10:
ſkiego: y wierni sſtáią ſię godni kroleſtwá Bożego/ dla ktorego
11:
też ćierpią. Y oddáie Pan Bog ták wielką chwałę ták máłym y
12:
lekkim vczynkom y vtrapieniu/ á to dla tegoż vtrapienia. A kto=
13:
rzy to mieyſce przywodzą przećiw zaſługom ludzi ſpráwiedliwych/
14:
ći ſię nie czuią/ iż tymże dowodem odeymuią zaſługi Páná Chri=
15:
ſtuſowe: (zwłaſzczá ći ktorzy go nie máią zá Bogá prawdziwe=
16:
go) gdyż męki y vtrapienia/ ktore on w ćiele podiął/ były tákże
17:
krotkie/ á chwałá zá nie oddána/ ieſt wieczna. Iáko tedy złe v=
18:
czynki y roſkoſzy krotkie y docześne nigdy nie ſą rowne ku oney
19:
wieczney męce piekielney/ á przećię piekło záſługuią/ y piekłem zá
20:
nie ſpráwiedliwie płácą: Ták dobre vczynki y vtrapienia ludzi
21:
ſpráwiedliwych/ choćia tákież krotkie/ záſługuią niebo: y oddáie
22:
im zá nie ſędzia ſpráwiedliwy koronę ſpráwiedliwośći.
23:
Nádzieią ieſteſmy zbáwieni.) Co ná innych mieyſcách przypiſu=
24:
ie wierze/ to tu przyczyta nádziei: iż nie ſámá wiárá vſpráwiedli=
25:
wia y zbawia/ ále wiárá z nádzieią y z miłośćią złączona/ ábo wiá
26:
rá ktora przez miłość dobrze czyni.
Nádzieią bywamy zbáwieni, á nie ſámą wiárą.
Przetoż raz czytamy: Wſzel=
27:
ki ktory wierzy/ ten z Bogá ieſt. A drugi raz; Wſzelki ktory mi=
28:
łuie/ z Bogá ſię národził. Indzie nápiſano: Iż wiárá oczyśćia
29:
ſercá. A ná innym mieyſcu: Iż miłość okrywa wielkość grze=
30:
chow. Raz Pan mowi: Wiárá twoiá ćiebie vzdrowiłá. A drugi
31:
raz: Odpuſzczono iey wiele grzechow/ iż wiele vmiłowáłá. Raz
32:
nápiſano: Spráwiedliwy z wiáry żywie. A drugi raz: My wie=
33:
my iżeſmy przenieśieni z śmierći do żywotá/ iż miłuiemy bráćią.
34:
Samże Duch przyczynia ſię.) To mieyſce Arianowie y Máce=
35:
donianowie przywodzili przećiw boſtwu Duchá ś. chcąc go vczy=
36:
nić ſtworzeniem/ á nie Bogiem.
Duch S. iáko ſię przyczynia zá námi.
Lecz Auguſtyn S. y inni Do=
37:
ktorowie kośćielni ták to wykłádáią: Iż ſię Duch S. przyczynia
38:
y prośi zá námi/ gdy ſię w nas przyczynia y prośi/ y vczy nas
39:
prośić wzdychániem niewymownym. Bo ſię ták ſam Apoſtoł
40:
wykłáda: ktory rzekſzy ná iednym mieyſcu: zeſłał Duchá wołá=
iącego/


strona: 552

Rozd: 8. Rzymian.552.
1:
iącego/ Abbá Oycze. ná drugim záś mieyſcu ták to dekláruie:
2:
W ktorym wołamy/ Abbá/ Oycze. A ták nic inſzego nie ieſt/ Wo=
3:
łáiącego/ iedno czyniącego ábyſmy wołáli: y ná ten czás Duch ś.
4:
prośi/ kiedy nas czyni proſzące.
5:
Ktorych przed tym náznáczył.) Wiele ieſt wezwánych/ lecz má=
6:
ło wybránych.
Nikt nie ieſt pewien o ſwym wybrániu
Wiemy iżeſmy wezwáni/ ále niewiemy ieſliſmy
7:
wybráni: gdyż nie wſzyſcy wezwáni/ ſą wybráni. Iż tedy nikt nie
8:
wie o tym pewnie żeby był wybránym: tedyć wſzyścy ſłuſznie ſię
9:
bać máią/ á nie vfáć w żadnych śiłách y vczynkách ſwoich: ále w
10:
ſámym miłośierdziu Bozkim. Lecz to pewnie wiedzmy/ iż Bozkie
11:
przeyrzenie/ ábo przeznáczenie/ nic nie vymuie áni przekaża wol=
12:
nośći ludzkiey. Iáko ſzeroce pokázuią święći Doktorowie/ á
13:
zwłaſzczá Auguſtyn de corrept cap: 17. De ciuit: D. 1. 5.
14:
6. 9. y indzie.
15:
Pewienem tego.) To ieſt vfam Pánu/ ábo mam nádzieię pe=
16:
wną. Iáko ſię toż ſłowo rozumie ná tych mieyſcách. Rzym: 15. 14.
17:
2. Tim: 1. 5. Zyd: 6. 9. Philip: 2. 2. Theſ: 3. Gal. 5. 8. Przetoż nie
18:
máią ſtąd obrony odſzczepieńcy/ ktorzy pewnie wierzą iż ſą w łá=
19:
ſce Bożey/ iż będą zbáwieni/ iż zginąć nie mogą: choćia częſto
20:
miłość Bożą przez grzech vtracáią.
Nikt nie ma pewnie wierzyć że będzie zbáwiony.
Bo tu Apoſtoł nie o wſzyt=
21:
kich zgołá wiernych mowi/ żeby mieli być pewni zbáwienia ſwe=
22:
go: ále ábo tylko ſam o ſobie/ ktory to mogł mieć z Bozkiego
23:
obiáwienia: iáko Auguſtyn y Chryſoſtom S. wykłádáią: ábo
24:
o ſámych Apoſtolech y wybránych Bożych. K temu tę pewność/
25:
nie wierze/ ále ráczey miłośći przypiſuie; dla ktorey powieda iż
26:
bywał martwiony przez wſzytek dzień. Nád to y ſam Páweł nie
27:
záwżdy miał tákowey pewnośći: iáko ná to mieyſce piſze Orige=
28:
nes. Bo ná innych mieyſcách mowi/ Iż przeto karał ćiáło ſwo=
29:
ie/ áby ſię ſnadz nie sſtał od Bogá odrzuconym: Nie iżbym
30:
práwi/ iuż wziął/ ábo iuż doſkonáłym był: ále gonię/ owabym
31:
vchwyćił. Ktore iśćie ſłowá nie ſąć pewnie wierzącego/ żeby od=
32:
páść nie mogł: ále owſzem boiącego ſię o ſwey nietrwáłośći.
rozdział: 9

33:
ROZDZIAL IX.
34:
1 Iż dla vpadku Zydow nie mienią ſię Bozkie obietnice/ kto=
35:
re vczynił ſynom Abráhámowym. 7 Gdyż te nie należą wſzyt=
36:
kim ſynom Abráhámowym wedle ćiáłá; ále tylko onym/ ktorzy
37:
ták z Zydow iáko y z Pogánow sſtáią ſię ſynmi Abráhámowymi
38:
przez wiárę. 18 A Bog nád kim chce nád tym ſię zmiłuie; á ko=
39:
go chce tego zátwardzi. 30 A ták Zydzi/ iż nie z wiáry P. Chriſtu=
Aaaaſowey


strona: 553

Liſt do Rozd: 9.553.
1:
ſowey (ktoreo wzgárdzili) ále z vczynkow zakonnych ſzukáli ſprá=
2:
wiedliwośći/ ſą w niepráwośći ſwey zoſtáwieni; Lecz Pogáni
3:
przez wiárę w Chriſtá Páná ſą vſpráwiedliwieni.
Zácz: 100.
werset: 1
4:
P
Rawdę mowię w Chriſtuśie */ nie kłámam:
* Ieſuśie.N L.

5:
gdyż mi poświadcza ſumnienie moie w Du=
6:
chu świętym:

werset: 2że mam wielki ſmętek/ y v=
7:
ſtáwiczne bolenie ſercá moiego.

werset: 3Abowiem ia ſam
8:
żądałem odrzuconym być od Chriſtuſá zá bráćią mo=
9:
ię/ ktorzy ſą krewni moi według ćiáłá/

werset: 4ktorzy ſą
10:
Izráelczycy/ ktorych ieſt przyſpoſobienie ſynowſkie/
11:
y chwałá/ y " teſtáment'/ y zakonu dánie/ y ſłużbá Boza,
" teſtámenty.3 L. G. S.

12:
y obietnice/

werset: 5ktorych oycowie/ y z ktorych ieſt Chri=
13:
ſtus ile wedle ćiáłá/ ktory ieſt nád wſzytkim Bog bło=
14:
goſłáwiony ná wieki. Amen.

Zácz: 101.
werset: 6
15:
Lecz to być nie może áby miáło ná wſtecz páść
16:
ſłowo Boże. Abowiem nie wſzyścy ktorzy ſą z Izráe=
17:
lá/ ći ſą Izráelczycy:

werset: 7áni " ktorzy ſą plemieniem
" iż ſą.15 L. K. G. S.

18:
Abráhámowym/ wſzyścy ſą ſynámi: ále w Izááku
19:
będźie tobie plemię názwáne:

werset: 8to ieſt/ nie ſynowie
20:
ćiáłá/ ſą ſynmi Bożymi: ále ſynowie obietnice/ by=
21:
wáią w plemię policzeni.

werset: 9Abowiem to ieſt ſłowo
22:
obietnice: Tegoż czáſu przyidę: á będźie Sará ſyná
23:
miáłá.

werset: 10A nie tylko - oná'/ ále y Rebeká " zá iednym
-2 L. G.oni4 Lten.S.
" z iednego Izááká oycá náſsego począwſsy.G.

24:
rázem z Izááká oycá náſzego brzemienną zoſtawſzy'.

werset: 11
25:
Abowiem gdy ſię oni ieſzcze nie národźili byli/ áni
26:
co dobrego ábo złego vczynili (áby ſię zoſtáło poſtá=
27:
nowienie Boże według wybránia)

werset: 12nie z vczynkow/
28:
ále z tego ktory wzywa rzeczono iey: Ze więtſzy bę=
29:
dźie ſłużył mnieyſzemu/

werset: 13iáko ieſt nápiſano: Iáko=
30:
bám vmiłował/ á Ezaegom nienawidźiał.

werset: 14Coż te=
31:
dy rzeczemy? ieſtże nieſpráwiedliwość v Bogá? Bo=
32:
że vchoway.

werset: 15Abowiem Moyzeſzowi mowi: Zmi=
33:
łuię ſię nád tym komum ieſt miłośćiw: á zlituię ſię
34:
nád kim ſię zlituię.

werset: 16A przetoż nie należy ná chcącym/
ani bieżą=


strona: 554

Rozd: 9. Rzymian.554.
1:
áni bieżącym; ále ná Bogu ſię zmiłuiącym.

werset: 17Abo=
2:
wiem mowi piſmo Pháráonowi: Zem ćię ná to w=
3:
zbudźił/ ábych okazał moc moię ná tobie: y żeby było
4:
opowiedáne imię moie po wſzytkiey źiemi.

Zácz: 102.
werset: 18
5:
Nád kim tedy chce/ nád tym ſię zmiłuie: á kogo
6:
chce/ tego zátwárdźi.

werset: 19Rzeczeſz mi tedy: Przeczże
7:
ſię ieſzcze " vſkarża? bo ktoż ſię ſprzećiwi woley iego?
" gniewa Bog?

werset: 20* O człowiecze/ coś ty ieſt/ ktory ſię ſpieraſz z Bo=
* y owſzem.G.

8:
giem? Zali lepionká rzecze lepiarzowi: Przecześ
9:
mię ták vczynił?

werset: 21Zali gárncarz gliny w mocy nie
10:
ma/ áby z teyże bryły vczynił iedno naczynie ku vczći=
11:
wośći/ á drugie ku zelżywośći?

werset: 22A ieſli Bog chcąc
12:
gniew okázáć/ y oznaymić możność ſwoię/ znośił w
13:
wielkiey ćierpliwośći naczynia gniewu ná ſtrácenie
14:
zgotowáne/

werset: 23* iżby oznaymił bogáctwo chwały
* á.G.

15:
ſwey nád naczynim miłośierdźia ktore ku chwale
16:
przygotował.

werset: 24Nas ktorych też wezwał: nie tylko
17:
z Zydow/ ále y z Pogánow/

werset: 25iáko * v Ozeáſzá mowi:
* też.G.

18:
Názowę lud nie moy/ ludem moim: á nie vmiłowá=
19:
ną/ vmiłowáną: - á tę ktora byłá miłośierdźia nie o=
20:
trzymáłá/ do miłośierdźia przyiętą'.

-8 L. G.
werset: 26A będźie; ná
21:
mieyſcu gdźie im powiedano/ Wy nie ieſteśćie ludem
22:
moim: tám názwáni będą ſynámi Bogá żywego.

werset: 27
23:
A Izáiaſz zá Izráelem woła: By liczbá ſynow Izrá=
24:
elſkich byłá iáko piaſek morſki/ oſtátek záchowan bę=
25:
dźie.

werset: 28Abowiem ſłowo " ſkończáiąc y ſkracáiąc' w
" ábo skonczy y skroći Pan.

26:
ſpráwiedliwośći: iż ſłowo ſkrocone vczyni Pan ná
27:
źiemi.

werset: 29y iáko przed tym powiedźiał Izáiaſz; By
28:
był Pan zaſtępow naśienia nam nie oſtáwił: sſtáli=
29:
byſmy ſię byli iáko Sodomá/ y bylibyſmy Gomorze
30:
podobni.

werset: 30Coż tedy rzeczemy? Iż Pogáni ktorzy nie
31:
ſzukáli ſpráwiedliwośći/ doſtąpili ſpráwiedliwośći/ á
32:
ſpráwiedliwośći ktora ieſt z wiáry.

werset: 31A Izráel ſzuká=
33:
iąc zakonu ſpráwiedliwośći/ nie doſzedł zakonu ſprá=
Aaaa 2wiedli=


strona: 555

Liſt do Rozd: 9.555.
1:
wiedliwośći.

werset: 32Dla czegoż? Iż nie z wiáry/ ále iáko z
2:
vczynkow *. ábowiem ſię " otrąćili o kámień obráże=
* zakonu.G.
" Ludzie ſámi ſą przyczyną ſwego potępienia, przez niedowiárſtwo.

3:
nia/

werset: 33iáko nápiſano: Oto * kłádę w Syonie kámień
* ia.G.

4:
obráżenia/ y ſkáłę zgorſzeniá: á wſzelki ktory weń wie=
5:
rzy/ záwſtydzon nie będźie.


6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
Ządałem odrzuconym być od Chriſtuſá.) Abo odłączonym (po
8:
Græcku αναθεμα) nie od miłośći Páná Chriſtuſowey/ ále od v=
9:
czeſtnictwá oney wieczney chwały/ ktorey czekáią wſzyścy ſłudzy
10:
Chriſtuſowi.
Páweł iáko żądał być odrzuconym od Chriſtuſá.
Podobne temu ieſt ono ſłowo Moyzeſzowe: Abo
11:
im/ Pánie/ odpuść ten grzech/ ábo mię wymaż z kśiąg twoich.
12:
Ktory ieſt nád wſsytkim Bog błogosłáwiony.)
Chriſtus Bog nád wſsytkim błogosłáwiony.
Tu iáśnie Páweł
13:
Chriſtá Páná práwym Bogiem zowie/ tymże co y Oćiec/ ábo ie=
14:
dnym z Oycem: gdyż nád wſzytkim żaden inſzy nie ieſt/ iedno
15:
Bog nawyżſzy. A choć ták wſzyścy Doktorowie ſtárzy wykłádá=
16:
ią: y wſzytkie kśięgi ták Græckie iáko y Láćińſkie ták zupełnie
17:
máią: iednák ták wielka ieſt śmiáłość y niezbożność Budnego:
18:
że to ſłowo Bog z textu śmiał wymázáć. A Czechowic ácz go do
19:
końcá nie wymázał wſzákże ie tákież ma zá podeyrzáne/ y od kto=
20:
regoś zakonniká nabożnego dla Arianow przydáne. Lecz ieſli tá=
21:
kim domyſłom (ktorych ſtárzy y nowi hæretycy ná zepſowánie pi=
22:
ſmá S. rádzi vżywáią) mieyſce damy:
Fáłſzerſtwo Nowokrzczeńcow.
tedyć nie będzie żadnego
23:
mieyſcá w piſmie ś. ták pewnego/ o ktorymbyſmy wątpić nie mu=
24:
śieli. K temu/ iáko to rzecz można/ żeby ieden zakonnik wſzytkie
25:
co ich ná świećie kśięgi Græckie/ Láćińſkie y Syryiſkie zfáłſzo=
26:
wáć miał/ przydáiąc to ſłowo? Abo czym wżdy oni tego domyſłu
27:
dowodzą? Iż/ práwi/ Cyprian przywodząc to mieyſce/ nie wſpo=
28:
minał tego ſłowá/ Bog. A iuż to Nowokrzczeńcy od piſmá do
29:
Doktorow áppelluią? y z Doktorow piſmá popráwuią? Lecz y tu
30:
obrony nie naydą. Bo Cyprian ná mieyſcu náznáczonym áni o=
31:
puśćił/ áni mogł opuśćić tego ſłowá/ dowodząc vmyſlnie przećiw
32:
Zydom/ że Chriſtus ieſt Bogiem. Hilarius lepák 4 de S Tri=
33:
nit. wyráznie ie kłádzie: Iáko y Chryſoſtom/ Irenæus/ Tertulli=
34:
an/ Ambroży/ Auguſtyn/ Cyrillus/ Athánázyuſz/ Gregorius/ Wi=
35:
ktorinus/ Idácyus/ Cáſsianus/ y iednym ſłowem Doktorowie
36:
wſzyścy.
37:
Iákobám vmiłował.)
Synowie świętych nie rodzą ſię świętymi.
Iákob y Ezau bylić ſynowie dobrego y
38:
wiernego oycá Izááká: á wżdy oto Bog iednego vmiłował/ á
39:
drugiego miał w nienawiśći/ pierwey niżli oni co dobrego ábo
złego


strona: 556

Rozd: 9. Rzymian.556.
1:
złego vczynili. Skąd znáć/ iż ſynowie świętych nie rodzą ſię świę=
2:
tymi: ále ſię im odrodzić y okrzćić potrzebá. Co ieſt proſto prze=
3:
ćiw Kálwiniſtom.
4:
A przetoż nie ieſt chcącego.) Tymi ſłowy (mowi Auguſtyn
5:
S.) nie odeymuieć Apoſtoł wolnośći y ſwobody ludzkiey woley:
6:
ále mowi/ iż nie doſyć ieſt ná chceniu náſzym/ ieſt Bog nie wſpo=
7:
może.
Wolność ludzka ná dobre potrzebuie łáski y pomocy Bożey.
Bo on ſpráwuie w nas y chcenie y wypełnienie/ według
8:
dobrey woley. Y miłośierdzie iego vprzedza nas/ y náſláduie nas.
9:
Vprzedza niechcącego áby chćiał; á náſláduie chcącego/ áby nie
10:
prożno chćiał. Wſzákże nie doſyć ieſt ná ſámym miłośierdziu Bo=
11:
żym/ ieſli też wola człowiecza nie przyſtąpi.
12:
Temu podobne ſą one mieyſcá:
13:
Nie ia ále łáſká Boża ze mną. Nie wy ieſteśćie ktorzy mowićie/
14:
ále Duch S. ktory w was mowi. Ani ten ktory ſzczepi/ ieſt co/ á=
15:
ni ktory polewa/ ále Bog/ ktory wzroſt dáie. Przetoż Grækowie/
16:
á zwłaſzczá Phocius/ ták to wykłádáią. Nie ieſt chcącego tylko/
17:
áni bieżącego tylko/ ále Bogá ſię zmiłuiącego.
18:
Zem ćię ná to wzbudził.) Abo poſtánowił/ iáko Hieronym S.
19:
przełożył: ábo/ záchował iáko Ambroży S. czyta.
Bog y Pháráoná przy wolnośći zoſtáwił.
Iákoby rzekł:
20:
Acześ był dawno karánie záſłużył/ ták zá inne grzechy/ iáko y zá to/
21:
że nád przychodniámi vżywaſz okrućieńſtwá: wſzákżem ia ćiebie
22:
znośił y záchował áż do tego czáſu. Ták y Oekumenius Græczyn.
23:
A kogo chce zátwárdzi.) Rozumiey ſpráwiedliwie go opuſzczá=
24:
iąc/ to ieſt/ pomoc mu niepowinną odeymuiąc: iáko y niektore
25:
podáie w ſromotne namiętnośći. Ták to y Grækowie wykłádá=
26:
ią: Zátwardza/ mowią/ położono ieſt/ miáſto/ zátwárdzić dopu=
27:
ſzcza.
Bog iáko zátwardza człowieká.
Bo nie ináczey Bog ieſt przyczyną zátwárdzenia złych/ ie=
28:
dno iáko ſtyrnik gdy go w okręćie nie máſz/ ieſt przyczyną vtopie=
29:
nia żegluiących: ábo iáko ſłońce/ dla ſwego oddalenia/ ieſt przy=
30:
czyną zimná: nie zimno przywodząc/ ále ćiepłá nie podawáiąc.
31:
Ták też Pan Bog zátwardza/ nie zátwárdzenie ſpráwuiąc/ ále
32:
nie dawáiąc łáſki ktoraby ſerce zmiękczyłá. Chryſost: hom: 3
33:
in epist: ad Rom.
34:
Zali gárncarz gliny.) To podobieńſtwo ná to tylko Apoſtoł
35:
przywodzi/ áby okazał/ że ſię żaden ná Bogá ſłuſznie ſkárżyć nie
36:
może/ iz z gliny rodzáiu ludzkiego niektore odrzuca/ ktorzy ſą na=
37:
czynie ku zelżywośći.
Wolność ludziom Pan Bog zoſtáwuie.
A nie prze to/ żeby chćiał rzec/ iż zli ludzie nie
38:
máią żadney ſwobody ábo wolnośći/ iáko gliná. Co ſię ſtąd po=
39:
kázuie/ iż wnet przywodząc przyczynę woley Bozkiey niektore
40:
wzgardzáiącey/ przydał: Iż Bog znośił w wielkiey ćierpliwośći
Aaaa 3naczynia


strona: 557

Liſt do Rozd: 10.557.
1:
naczynia gniewu/ ná ſtrácenie przypráwione.
2:
Ktorymi ſłowy iá=
3:
śnie to wyznawa/ iż ćierpliwość Bozka długo czekáłá odrzuconych
4:
áby ſię náwroćili/ á oni ſię náwroćić niechćieli. Iáko y ná końcu
5:
tegoż rozdziału świádczy/ iż tá ieſt przyczyná zginienia Izráelczy=
6:
kow/ iż niechćieli przyiąć ſpráwiedliwośći ktora ieſt z wiáry. Ná=
7:
wet ſámá święta hiſtorya o Pháráonie iáwnie pokázuie/ iż ták
8:
Pan Bog ſądził Pháráoná/ że mu przećię nie odiął ſwobody y
9:
wolnośći iego. Y przetoż mu mowił: Wypuść lud moy. Bo
10:
ieſli nie będzieſz chćiał wypuśćić/ to ćię y owo potka.
11:
Słowo skrocone.) To ſię rozumieć może ábo o ſłowie wćielo=
12:
nym/ ktore ſię wyniſzczywſzy y ſkroćiwſzy do przyięćia nátury czło=
13:
wieczeńſkiey/ oſtátki Izráelſkie zbáwiło. Abo o ſłowie y zakonie
14:
Moyzeſzowym/ ktory ſkroćił Pan Bog/ kiedy miáſto onych wſzy=
15:
tkich ceremoniy zakonnych / dał kroćiuchne przykazánie wiáry y
16:
miłośći.
Słowo skrocone.

17:
Ale iáko z vczynkow.) To ieſt/ iż nie vfáli w Chriſtuśie/ ktory
18:
był końcem zakonu/ ále w zwierzchnych vczynkách y ceremoniách
19:
zakonnych. Bo ták w Græckim texćie wyráznie dołożono.
Vczynki.
rozdział: 10

20:
ROZDZIAL X.
21:
1 Modli ſię Apoſtoł zá Zydy. 2 Wyznáwáiąc że mieli rzew=
22:
niwość y żarliwość o zakon Boży/ ále nie według vmieiętnośći.
23:
3 Iż celu zakonu Chriſtuſá nie znáiąc/ z vczynkow zakonnych ſzu=
24:
káli ſpráwiedliwośći. 5 O roznośći ſpráwiedliwośći z vczynkow
25:
zakonnych/ od tey ktora ieſt z wiáry. 11 Ktora ták Zydowi iáko
26:
y Pogáninowi ieſt poſpolita. 18 A iż po wſzytkim świećie roz=
27:
głoſzona ieſt wiárá Chriſtuſowá. 20 Ktorą wzgárdzili Zydzi/
28:
á Pogáni przyięli.
Zácz: 103.
werset: 1
29:
B
Ráćia/ wolać chętliwa ſercá mego y modli=
30:
twá do Bogá ieſt " zá nimi' ku zbáwieniu ich.
" zá Izráelczykámi.G.

werset: 2
31:
Abowiem świádectwo im dawam iż máią
32:
" chuć ku Bogu'; ále nie według vmieiętnośći.
" żarliwość Bożą, ábo żal Boży máią.

werset: 3Bo
33:
ſpráwiedliwośći Bożey nie znáiąc/ á chcąc właſną
34:
ſpráwiedliwość poſtáwić; ſpráwiedliwośći Bożey
35:
nie byli poddáni.

werset: 4Gdyż Chriſtus ieſt koniec zakonu:
36:
ku ſpráwiedliwośći wſzelkiemu wierzącemu.

werset: 5Abo=
37:
wiem Moyzeſz " nápiſał/ Iż ſpráwiedliwość' ktora
" opiſuie ſpráwiedliwość.G.
ieſt z za=


strona: 558

Rozd: 10. Rzymian.558.
1:
ieſt z zakonu " ktoryby człowiek czynił w niey' będźie
" iż człowiek ktoryby ie czynił, w nich.G.

2:
żył.

werset: 6A ſpráwiedliwość ktora ieſt z wiáry/ ták mo=
3:
wi/ Nie mow w ſercu twoim; ktoż wſtąpi do nie=
4:
bá? Toć/ ieſt Chriſtuſá ſprowádźić z wyſokośći.

werset: 7Abo
5:
kto sſtąpi do przepáśći? toć/ ieſt Chriſtuſá z mar=
6:
twych wywodźić.

werset: 8Ale coż - piſmo' powieda? Bli=
-3 L. G. S.

7:
zko * ieſt ſłowo w vſtách twoich/ y w ſercu twoim.
* ćiebie.G.

8:
toć ieſt ſłowo wiáry ktore przepowiedamy.

werset: 9Ze ie=
9:
ſlibyś wyznał vſty twoimi Páná Ieſuſá/ y vwierzył=
10:
byś w ſercu twoim że go Bog z martwych wzbudźił;
11:
zbáwion będźieſz.

Lekcia wdzień S. Andrzeiá.
Zác: 104.
werset: 10
12:
Abowiem ſercem bywa wierzono ku ſpráwiedli=
13:
wośći: á vſty ſię wyznánie dźieie ku zbáwieniu.

werset: 11
14:
Gdyż piſmo powieda: Wſzelki kto weń wierzy/
15:
poháńbion nie będźie.

werset: 12Abowiem nie máſz rożnośći
16:
Zydá y " Græczyná': bo tenże ieſt Pan wſzytkich/ hoy=
" pogániná.

17:
nie bogáty ná wſzytki ktorzy go wzywáią.

werset: 13Abo=
18:
wiem wſzelki ktorybykolwiek wzywał imieniá Páń=
19:
ſkiego/ zbáwion będźie.

werset: 14Iákoż tedy wzywáć będą
20:
tego w ktorego nie vwierzyli? Abo iáko vwierzą te=
21:
mu o ktorym nie ſłyſzeli? A iáko vſłyſzą oprocz prze=
22:
powiedáiącego?

werset: 15Iákoż też będą przepowiedáć ie=
23:
ſliby nie byli poſłáni? iáko nápiſano ieſt: Iáko śli=
24:
czne ſą nogi opowiedáiących pokoy/ opowiedáiących
25:
dobrá!

werset: 16Aleć nie wſzyścy " ſą' poſłuſzni Ewángeliey.
" byli.1 L. G. S.

26:
Abowiem Izáiaſz mowi: Pánie/ ktoż vwierzył " po=
27:
wieśći náſzey'.

" słuchowi náſsemu. Hebr.
werset: 17Wiárá tedy ieſt z ſłuchánia: á ſłu=
28:
chánie przez ſłowo " Chriſtuſowe'.

" Boże.G.
werset: 18Ale mowię/ Za=
29:
li nie ſłyſzeli? Y owſzem po wſzytkiey źiemi roſzczedł
30:
ſię głos ich: y ná kráie świátá ſłowá ich. *

werset: 19
31:
Ale mowię; Zali Izráel nie poznał? Pierwſzy
32:
Moyzeſz mowi: Ia przez nienarod " ku zazdrośći
33:
was przywiodę'/ przez narod nierozumny zágniewam
" rozdraznię was.

34:
was.

werset: 20A Izáiaſz " śmie/ y mowi': Ieſtem náleźion
" śmiele mowi.
od tych


strona: 559

Liſt do Rozd: 10.559.
1:
od tych ktorzy mię nie ſzukáli: iáwniem ſię okazał
2:
tym ktorzy ſię o mnie nie pytáli.

werset: 21A do Izráelá
3:
mowi: Cáły dźień wyćiągałem ręce moie do ludu
4:
niewiernego y - mnie' ſię ſprzećiwiáiącego.
-6 L. K. G. S.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Spráwiedliwośći Bożey nie znáiąc.) Spráwiedliwość Boża o=
7:
ná ieſt/ ktorą Bog w człowiecze ſpráwuie/ czyniąc go prawdziwie
8:
ſpráwiedliwym:
Spráwiedliwość Bozka y Zydowska.
á ſpráwiedliwość właſna Zydowſka ieſt tá/ kto=
9:
rą oni właſnymi ſwemi śiłámi/ náuką zakonną wſpomożeni/ wy=
10:
konáć vśiłowáli/ bez pomocy wiáry y łáſki Chriſtuſowey.
11:
Chriſtus ieſt koniec zakonu.) To ieſt/ Nie przeto zakon ieſt po=
12:
dány/ áby z niego człowiek przez śiły ſwe miał być vſpráwiedli=
13:
wiony: ále żeby przezeń był przywiedzion do Chriſtuſá/ przez kto=
14:
regoby wiárę był vſpráwiedliwiony.
Chriſtus iáko ieſt koncem zakonu.
A wedle Chryſoſtomá/ Chri
15:
ſtus ieſt końcem/ to ieſt wykonániem y wypelnieniem zakonu: iż
16:
zakon bez wiáry nie może być wypełniony: ále wiárá Chriſtuſo=
17:
wá dáie śiły człowiekowi/ áby mogł zakon wypełnić. Nákoniec/
18:
Chriſtus ieſt końcem zakonu/ iż zakon nie miał trwáć/ iedno do
19:
przyśćia iego.
20:
W niey będzie żył.) Spráwiedliwość zakonna nie odpuſzcza
21:
grzechow/ áni dáie żywotá wiecznego: ále tylko wybawia od ka=
22:
ránia/ ktore przeſtępcom bywa zádawáne.
Spráwiedliwość zakonna.

23:
Iákoż wzywáć będą.) To mieyſce przećiw wzywániu świętych
24:
odſzczepieńcom namniey nie pomaga. Bo tu Apoſtoł mowi nie
25:
o tym wzywániu/ ktorym wzywamy ludzi świętych/ iáko przyczyń=
26:
cow/ y pomocnikow náſzych do Páná Bogá: ále o wzywániu o=
27:
nym/ ktorym ſámego Bogá wzywamy/ iáko zbáwićielá. O kto=
28:
rym wyżſzey powiedział/ Iż wſzelki ktoryby wzywał imieniá Páń=
29:
ſkiego/ zbáwion będzie.
Wzywánie świętych.
Acz y to rzec możemy/ iż iáko Bogá wzy=
30:
wáć nie może/ iáko Bogá/ ten ktory weń nie wierzy: to ieſt ktory
31:
go być Bogiem nie wierzy: y ktory mu nie wierząc nádzieie w
32:
nim nie ma/ áni go miłuie: Ták też świętych ten wzywáć nie mo=
33:
że/ iáko świętych y przyiaćioł Bożych/ ktory ſwym obyczáiem w
34:
nie nie wierzy: to ieſt nie wierzy że ſą świętymi: áni nádzieie w
35:
nich nie ma iáko w pomocnikách: áni ich zá tákie nie miłuie. Ná=
36:
wet imię wzywánia y wiáry/ nie tylko Bogu ále y ludziom piſmo
37:
ś. dáie. Bo ták mowi Pátryárchá Iákob. Niechay wzywáią nád
38:
tymi pácholęty imieniá mego/ y imion oycow moich. Z ktorych
39:
ſłow pokázuie Auguſtyn S. iż wzywánie nie tylko Bogu ále y lu=
dźiom na=


strona: 560

Rozd: 11. Rzymian.560.
1:
dziom należy. Y Páweł w liśćie do Philemoná mowi: Dziękuię
2:
Bogu memu/ ſłyſząc miłość twoię y wiárę/ ktorą maſz w Páná
3:
Ieſuſá/ y we wſzytkie święte. Ná ktore mieyſce Hieronym ſzeroko
4:
pokázuie/ że y wiárę mamy mieć ku świętym / ábo w święte.
5:
Ieſliby nie byli posłáni.) To mieyſce Apoſtolſkie iáwnie potę=
6:
pia hæretyki y ſektarze wſzytkie/ y pokázuie że ſą zwodzićiele y fał=
7:
ſzywi prorocy: ktorzy idą nie będąc poſłáni.
Hæretycy każą nie będąc posłáni.
Co ták iáwna ieſt
8:
rzecz w dziśieyſzych odſzczepieńcách/ iż ſámi Kálwiniſtowie wy=
9:
znawáią/ że nie ſą porządnie poſłáni/ przeto iż wedle ich mnimá=
10:
nia wſzytek kośćioł przed nimi był zbłądził/ á iż porządnych pá=
11:
ſterzow nigdzie nie nálezli.
12:
Od tych ktorzy mnie nie ſsukáli.) Ze Chriſtus był nálezion od
13:
tych ktorzy go nie ſzukáli/ tym znáć dáie/ iż pierwſza łáſká y v=
14:
ſpráwiedliwienie náſze ieſt bez zaſług.
Láská Boża y z wolnośćią ludzką.
A to lepák/ iż P. Bog v=
15:
ſtáwicznie y vśilnie Zydow wzywał przez Proroki y cudá rozmá=
16:
ite/ á oni ná to wzywánie iego nic nie dbáli; pokázuie wolność
17:
y ſwobodę ludzką: á iż Pan Bog chćiałby wſzytkie ludzie zbáwić/
18:
iedno iż oni ſámi ſą przyczyną ſwego potępienia.
rozdział: 11

19:
ROZDZIAL XI.
20:
1 Bog niektore z ludu Zydowſkiego z łáſki ſobie wybrał/ y zbá=
21:
wił przez wiárę w Chriſtuſá. 7 Zoſtáwiwſzy inne w ich ślepoćie/
22:
według proroctwá/ dla ich niewiernośći. 11 Wziąwſzy ná ich
23:
mieyſce Pogány/ z łáſki ſwey dáremney. 17 Ktorych Apoſtoł ná=
24:
pomina/ áby ſię nie wynośili nád Zydy. 25 Bo y ći do czáſu opu=
25:
ſzczeni/ nákoniec ſię náwrocą do Chriſtuſá. 33 Náoſtátek dziwuie
26:
ſię niedośćigłym ſądom miłego Bogá.
werset: 1
27:
M
Owię tedy: Izali odrzućił Bog lud ſwoy?
28:
Boże vchoway. Abowiem y iam ieſt Izrá=
29:
elczyk/ z plemieniá Abráhámowego/ z pokokolenia
30:
Beniáminowego.

Zácz: 105.
werset: 2
31:
Nie odrzućiłći Bog ludu ſwego ktory " przeźrzał.
" w przod poznał.

32:
Azaż niewieśćie co piſmo o Heliaſzu mowi: iáko do
33:
Bogá rzecz czyni przećiwko Izráelowi mowiąc.

werset: 3Pá=
34:
nie/ Proroki twoie pobili/ * ołtarze twoie poobaláli:
* y.G.

35:
á iam ſam zoſtał/ y ſzukáią duſze moiey.

werset: 4Ale coż mu
36:
mowi Bozka odpowiedź? Zoſtáwiłem ſobie śiedm
Bbbbtyśięcy


strona: 561

Liſt do Rozd: 11.651.
1:
tyśięcy mężow/ ktorzy nie vczynili pokłonu Báálo=
2:
wi.

werset: 5Tákże tedy y czáſu tego/ oſtátki według wybrá=
3:
nia łáſki sſtáły ſię - zbáwione'.

-1 L. G. S.
werset: 6A ieſlić z łáſki: iużći
4:
nie z vczynkow: bo ináczey łáſká iużby nie byłá łáſká. *

*A ieſli z vczynkow, iuż nie ieſt więcey łáská: bo ináczey vczynek nie ieſt więcey vczynkiem.G.
werset: 7
5:
Coż tedy? czego Izráel ſzukał/ tego nie doſtał: á
6:
wybránie doſtáło/ lecz drudzy záślepieni ſą.

werset: 8Iáko
7:
ieſt nápiſano: Dał im Bog duchá " zdrętwienia: oczy/
" zádrętwiáłego

8:
áby nie widźiały: y vſzy/ áby nie ſłyſzáły áż do dźiśiey=
9:
ſzego dniá.

werset: 9A Dawid mowi: Niechay będźie ſtoł
10:
ich * śidłem/ y vłowieniem/ y obráżeniem y zapłátą
* przed nimi.L. S.

11:
im.

werset: 10Niech będą záćmione oczy ich áby nie przey=
12:
rzeli: á grzbietu ich záwżdy náchylay.

werset: 11Mowię te=
13:
dy/ Azaż ſię - ták' otrąćili áby pádli? Nie day tego
-G. S.

14:
Boże. Ale przez ich przeſtępſtwo/ sſtáło ſię zbá=
15:
wienie Pogánom/ áby ie wzruſzył ku zazdrośći.

werset: 12A
16:
ieſli ich przeſtępſtwo ieſt bogáctwem świátá/ á v
17:
mnieyſzenie ich bogáctwem Pogánow: iákoż dáleko
18:
więcey będzie ich nápełnienie?

Zácz: 106.
werset: 13
19:
Abowiem powiedam wam Pogánom/ " ilem ieſt'
" ábo, pokim ieſt.

20:
Apoſtołem Pogánow/ iz ia vſługowánie moie " czćić
21:
będę'/

" czczę.1 L. G. S.
werset: 14ázabym iáko pobudźił " ćiáło moie ku zazdro=
" Zydy.

22:
śći/ y zbáwił niektore z nich.

werset: 15Abowiem ieſli ich od=
23:
rzucenie ieſt ziednánim świáta: iákież będzie przyięćie/
24:
iedno żywot z martwych?

werset: 16A ieſli " záczynienie' ieſt
" pierwiaſtki.G.

25:
święte/ tedyć y ćiáſto: á ieſli korzeń święty/ tedyć y gá=
26:
łęźie.

werset: 17A ieſli niektore z gáłęźi vłomione ſą; á ty bę=
27:
dąc płonną oliwą/ ieſteś w nie wſzczepion/ y sſtałeś
28:
ſię vczeſtnikiem korzenia y tłuſtośći oliwney:

werset: 18nie
29:
chlubże ſię przećiw gáłęźiom. Bo ieſli ſię chlubiſz/
30:
nie ty korzeniá nośiſz/ ále korzeń ćiebie.

werset: 19" Mowiſz' te=
" Rzeczeſz.2 L. G. S.

31:
dy: Wyłamáne ieſt gáłęźie/ ábym ia był wſzczepion.

werset: 20
32:
Dobrze: dla niedowiárſtwá wyłamáne ſą. á ty wiá=
33:
rą ſtoiſz: " nie wynośże ſię'/ ále ſię boy.
" Nie wyſokoſs rozumiey.

werset: 21Abowiem ie=
34:
ſli Bog przyrodzonemu gáłęźiu nie przepuśćił: by
ſnać y


strona: 562

Rozd: 11. Rzymian.562.
1:
ſnać y tobie nie przepuśćił.

werset: 22Obáczże tedy dobroć y
2:
ſrogość Bożą: to ieſt/ przećiwko tym ktorzy vpádli/
3:
ſrogość: á przećiwko tobie dobroć - Bożą'/ ieſlibyś
-G.

4:
trwał w dobroći: bo ináczey y ty będźieſz wyćięt

werset: 23
5:
Aleć y oni ieſli nie będą trwáć w niedowiárſtwie/
6:
będą wſzczepieni. gdyż mocen ieſt Bog záſię ie wſzcze
7:
pić.

werset: 24Abowiem ieſlić ty ieſt wyćięty z oliwy z przyro=
8:
dzenia płonney/ á przećiwko przyrodzeniu ieſteś w=
9:
ſzczepion w práwą oliwę: iákoż dáleko więcey ći kto=
10:
rzy ſą według przyrodzenia/ będą w właſną oliwę
11:
wſzczepieni?

Zácz: 107.
werset: 25
12:
Abowiem niechcę braćia ábyśćie nie mieli wie=
13:
dźieć tey táiemnice (żebyśćie nie byli ſámi v śiebie
14:
" rozumnymi) iż záślepienie poczęśći przyſzło ná Izrá=
" ábo nádętymi.G.

15:
elá/ áżby zupełność Pogánow weſzłá:

werset: 26á ták wſzytek
16:
Izráel " byłby' zbáwion/ iáko nápiſano: Przyidźie z
" będzie.G.

17:
Syonu Zbáwićiel/ y oddali niezbożnośći od Iákobá.

werset: 27
18:
A " ten teſtáment będą mieć odemnie: gdy odeymę
" to przymierze.

19:
grzechy ich.

werset: 28Ieſtći ták iż według Ewángeliey/ ſą
20:
nieprzyiáćioły dla was: lecz podług wybránia/ vmi=
21:
łowáni dla oycow.

werset: 29Abowiem Bog dárow y wezwá=
22:
nia ſwego nie żáłuie y ná wſtecz nie wraca.

werset: 30Bo iáko
23:
y wy niekiedy nie vwierzyliśćie Bogu/ á teraz doſtáli=
24:
śćie miłośierdźia dla ich niedowiarſtwá:

werset: 31ták y oni
25:
teraz nie vwierzyli dla miłośierdźia wam okazánego,
26:
áby y oni miłośierdźia doſtáli.

werset: 32Abowiem zámknął
27:
Bog " wſzytko' " w niedowiárſtwo': áby ſię zmiłował
" wſsytkich.G. S.
" w niedowiárſtwie.2 L.

28:
nád wſzytkimi.

Lekcia wdzień Troyce S.
werset: 33
29:
O głębokośći bogáctwá/ * mądrośći y wiádomoſci
* y.S.

30:
Bożey: iáko ſą niedośćignione ſądy ieo/ y niewybá=
31:
dáne drogi iego?

werset: 34Bo ktoż poznał vmyſł Páńſki? á=
32:
bo kto był ráycą iego?

werset: 35Abo kto mu pirwey dał/ á bę=
33:
dźie mu oddano?

werset: 36Gdyż z niego/ y prze zeń/ y w nim
34:
ſą wſzytkie rzeczy: Iemu chwałá ná wieki/ Amen. *

Bbbb 2Náuki


strona: 563

Liſt do Rozd: 11.563.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Zoſtáwiłem ſobie śiedm tyśięcy.) Tego mieyſcá y przykłádu ſe=
3:
ktarze vżywáią/ chcąc pokázáć/ że kośćioł Chriſtuſow ma być tá=
4:
kież táiemny/ nie widziány y nieznáiomy.
Kośćioł Chriſtuſow nigdy nie był áni będzie táiemny áni nie znáiomy.
Ale y ſtąd obrony nie
5:
máią. Bo choć wierni Zydzi w Sámáryey muśieli ſię kryć y tá=
6:
ić czáſu onego ćięſzkiego prześládowánia/ zá niezbożnego krolá
7:
Achábá y Iezábelle żony iego/ ktore nie długo trwáło: wſzákże
8:
tegoż czáſu wierni w Ieruzálem y we wſzytkim kroleſtwie Iud=
9:
ſkim dobrze wierzyli/ y wiárę ſwą zwierzchnemi ofiárámi y cere=
10:
moniámi iáwnie wyznawáli (y byli dobrze znáiomi Eliaſzowi y
11:
innym wſzytkim wiernym) ktorych ták wiele było że ſámych żoł=
12:
nierzow do boiu liczono więcey niż dzieśięć kroć ſto tyśięcy. Nie
13:
wſpominam/ iż wielka rożność ieſt miedzy kośćiołem Chrześćijáń=
14:
ſkim/ á miedzy bożnicą Zydowſką. Ponieważ kośćioł náſz y nie z
15:
iednego narodu/ iáko oná/ ále ze wſzytkich narodow zebrány/ y dá=
16:
leko lepſzymi przywileymi y obietnicámi ieſt opátrzony. Lecz my
17:
nie żądamy od ſektarzow rzeczy im niepodobney/ áby pokazáli że
18:
było śiedm tyśięcy ludzi ſekty ich ná on czás/ gdy ſię nowy ich E=
19:
liaſz ná świát vkazał: ále niech pokażą śiedmi mężow/ ábo ná
20:
on czás/ ábo przed tym/ przez wſzytkie wieki/ ktorzyby ſię z nimi zga=
21:
dzáli we wſzytkich ártykulech wiáry ich. Wiem iż żadnego tákie=
22:
go nigdy nie pokażą. Bo ácz przed nimi byli rozmáići hæretyko=
23:
wie/ ktorzy w niektorych ártykulech z nimi ſię zgadzáli: (ácz y ći
24:
y nie długo trwáli/ y nie iednego czáſu byli) wſzákże żaden nigdy
25:
táki nie był/ ktoryby ſię z nimi we wſzytkich ártykulech zgadzał.
26:
Ieſli z łáski tedy nie z vczynkow.) To ieſt/ Ieſli z łáſki ſą wybrá=
27:
ne y zbáwione oſtanki Zydow/ tedyć nie z vczynkow: Rozumiey/
28:
ſámą śiłą ludzką/ bez wiáry y łáſki Bożey vczynionych.
Láská z iákimi vczynkámi ſtáć nie może.
Przetoż
29:
zdrádliwie á opácznie ćiągną to mieyſce ſektarze przećiw vczyn=
30:
kom dobrym ludzi Chrześćijáńſkich (ktore y z wiáry pochodzą/ y
31:
dzieią ſię w łáſce y przez łáſkę Bożą) iákoby te tákież iáko y one/
32:
nie płatne y nie potrzebne do zbáwienia były.
33:
Dał im Bog duchá zdrętwienia.) Dał im/ nie czyniąc/ ále dopu=
34:
ſzczáiąc/ iáko Chryſoſtom/ Theophilákt y Oekumenius wykłá=
35:
dáią. A Auguſtyn mowi: Iż im dał/ nie wpuſzczáiąc złośći/ ále
36:
odeymuiąc łáſkę y pomoc ſwą.
Bog nie ieſt przyczyną zátwárdzenia.

37:
A ty wiárą ſtoiſs.) Tu widzimy/ iż ten ktory przez wiárę ſtoi/ mo=
38:
że wypáść z wiáry/ y vtrácić wiárę. A przetoż powinien żyć w bo=
39:
iázni/ á nie w prozney dumie/ y beśpieczeńſtwie ſwym hæretyckim.
Wiárá może być vtrácona.

40:
Zámknął Bog wſsytko.) Iż Bog wſzytkie ludzie/ ták Zydy iáko
Wybránie y powołánie ieſt z ſsczerey łáski Bożey.
y Pogány/


strona: 564

Rozd: 12. Rzymian.564.
1:
y Pogány/ nálazſzy ie w grzechách/ z miłośierdzia ſwego wzywa/
2:
y náwraca ku ſobie/ kogokolwiek y z ktoregokolwiek narodu ie=
3:
mu ſię podoba: przeto ſię nikt nie może z zaſług ſwoich chlubić:
4:
ále ták cáłe narody y kroleſtwá/ iáko y káżdy człowiek z oſobná/
5:
wieczne ſwe wybránie/ y pierwſze powołánie y náwrocenie/ ſáme=
6:
mu Chriſtuſowi y miłośierdziu iego máią przypiſowáć: gdyż ża=
7:
dnemi vczynkámi ſwemi/ będąc w niedowiárſtwie/ nigdy nie
8:
mogli záſłużyć nic tákowego. Acz vczynki potym w wierze y w
9:
łáſce vczynione/ záſługuią niebo.
10:
O głębokośći.)
W táiemnicách Bozkich o przeyrzeniu iednych y wzgárdzeniu drugich, żaden ſsperáć nie ma.
Zámyka/ iż żaden tákich głębokich táiemnic Bo=
11:
zkich o powołániu Pogánow á odrzuceniu Zydow/ wywiádo=
12:
wáć ſię nie ma/ nád to co iuż wiemy: Iż wſzyścy/ ktorzy od Bo=
13:
gá ſą odrzuceni/ ſłuſznie y ſpráwiedliwie/ prze grzechy ſwe ſą od=
14:
rzuceni: á wſzytcy ktorzy zbáwieni bywáią/ z ſzczerego miłośier=
15:
dzia Bożego/ á z oſobliwey łáſki Chriſtuſowey zbáwieni bywáią.
16:
Kto ſię nád to więcey wywiáduie/ y ſzpera w táiemnicách Bo=
17:
zkiego máieſtatu/ ten będzie zátłumion od iáſnośći iego. Prze=
18:
toż ieſli chceſz być zbáwion/ tedy wierz/ bądz poſłuſzen kośćiołá
19:
Kátholickiego/ boy ſię Bogá/ odſtąp od złego/ á choway przyka=
20:
zánie. Bo to ieſt twoie dzieło/ y wſzytkich ktorzy máią być zbá=
21:
wieni. Lecz nie twoiá rzecz ieſt/ wywiádowáć ſię/ ieſli ty ábo kto
22:
inny ieſt przeyrzány ábo nie.
rozdział: 12

23:
ROZDZIAL XII.
24:
1 Nápomina Rzymiány/ áby od márnośći świeckich oderwá=
25:
ni cále ſię oddáli Pánu Bogu. 3 Nie wynoſząc ſię z dárow Bo=
26:
żych/ áni ich gránic przeſtępuiąc. 4 Ale ná kſztałt członkow ie=
27:
dnegoż ćiáłá/ wſzytko ná pożytek bliznich obracáiąc. 14 Y nie=
28:
przyiaćiołom ſwym dobrze czyniąc.
Lekcia w niedzielę pierwſzą po trzech Krolách.
Zácz: 108.
werset: 1
29:
P
Roſzę was tedy bráćia przez " miłośierdźie
" litośći.G.

30:
Boże/ ábyśćie wydawáli ćiáłá wáſze ofiárą
31:
żywiącą/ ſwiętą/ przyięmną Bogu/ rozumną
32:
" ſłużbę wáſzę.

"Λατρειαν. G.to ieſt, ofiárę nie ćieleſną Zydowską, ále rozumną á duchowną nowego żywotá w Chriſtuśie.
werset: 2A nie bądźćie podobnemi temu ſwiá=
33:
tu: ále ſię przemieńćie z odnowieniem vmyſłu wáſze=
34:
go/ ábyśćie doświadczáli ktora ieſt wola Boża do=
35:
bra/ y przyięmna/ y doſkonáła.

werset: 3Abowiem z łáſki kto=
36:
ra mi ieſt dána/ powiedam káżdemu miedzy wámi
Bbbb 3będące=


strona: 565

Liſt do Rozd: 12.565.
1:
będącemu/ Zeby nie więcey o ſobie rozumiał/ niżli po=
2:
trzebá rozumieć: ále iżby rozumiał z vmiárkowánim/
3:
iáko káżdemu Bog vdźielił miárę wiáry.

Zácz: 109.
werset: 4
4:
Abowiem iáko w iednym ćiele wiele członkow
5:
mamy/ á wſzytkie członki nie iednęż " ſpráwę máią:
" vrząd.

werset: 5
6:
tákże wiele nas ieſt iednym ćiáłem w Chriſtuśie/ á
7:
wſzyścy z oſobná iedni drugich członkámi. *

Zácz: 110.
Lekcia ná wtorą Niedz: po trzech Krolách
werset: 6
8:
A máiąc rożne dáry/ wedle łáſki ktora nam ieſt
9:
dána: bądź proroctwo wedle ſznuru wiáry/

werset: 7bądź
10:
poſługowánie w vſługowániu/ bądź kto vczy w náu=
11:
ce/

werset: 8kto nápomina w nápominániu/ kto vżycza w
12:
proſtośći/ kto przełożony ieſt w pilnośći/ kto czyni
13:
miłośierdźie z weſelem.

werset: 9Miłość bez obłudnośći.
14:
Brzydząc ſię złym; przyſtawáiąc ku dobremu.

werset: 10Brá
15:
terſką miłośćią iedni drugich chętliwie miłuiąc.
16:
Vczćiwośćią ieden drugiego vprzedzáiąc.

werset: 11W pil=
17:
nośći bądzćie nie leniwemi. Duchem pałáiącemi. " Pá=
18:
nu ſłużącemi'.

" czáſowi służący.N G.
werset: 12W nádźiei ſię weſelącymi. W vtra=
19:
pieniu ćierpliwemi. W modlitwie vſtáwicznemi.

werset: 3" Potrzebam' świętych vdźieláiącemi. Do przyi=
" PámiątkamN L.

20:
mowánia gośći ochotnemi.

werset: 14Błogoſławćie prze=
21:
śláduiącym was: błogoſławćie á nie przeklinayćie.

werset: 15
22:
Weſelćie ſię z weſelącymi: płáczćie z płáczącymi.

werset: 16
23:
Iednákiey myśli ieden przećiw drugiemu będąc.
24:
Wyſoko nie rozumieiąc/ ále ſię z pokornymi zga=
25:
dzáiąc. *
Lekcia w trzećią Niedz: po trzech Krolách.

26:
Nie bądźćieſz rozumnymi ſámi v śiebie.

werset: 17Zadne=
27:
mu złym zá złe nie oddawáiąc. " Przemyślawáiąc to
28:
coby było dobrego - nie tylko przed Bogiem/ ále też y'
" ſtáráiąc ſię o poczćiwe rzeczyG.
-G. S.

29:
przed wſzytkimi ludźmi.

werset: 18Ieſli można rzecz/ ile z
30:
was ieſt ze wſzytkimi ludźmi pokoy máiący.

werset: 19Nie
31:
mſzcząc ſię ſámi/ namileyſzy: ále dayćie mieyſce gnie=
32:
wowi: ábowiem nápiſano ieſt: Mnie " pomſtę': *ia
" pomſtá1 L. K. G.
* á.NL.

33:
oddam/ mowi Pan.

werset: 20" Ale ieſli' łáknie nieprzyiaćiel
" Ieſli tedy.G.
twoy/


strona: 566

Rozd: 12. Rzymian.566.
1:
twoy/ nákarmi go: ieſli prágnie/ nápoy go. Bo to
2:
czyniąc/ węgle ogniſte zgromádźiſz ná głowę iego.


3:
Nie day ſię zwyćiężyć złemu: ále zwyćiężay " złe w do=
4:
brym. *
" złość dobroćią.

5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Ofiárą żywiącą.) Aby ſię kto nie domyślał z przeſzłego diſkur=
7:
ſu Páwłowego/ o obrániu y przeyrzeniu Bozkim/ żeby ludzie nie
8:
mieli mieć żadney zapłáty zá dobre żyćie y zá dobre vczynki: prze=
9:
toż iuż odtąd Apoſtoł pilnie záleca żywot pobożny.
Zalecenie vczynkow dobrych.
A ná ten czás
10:
człowiek ćiáło ſwe dáie Bogu zá ofiárę żywą/ kiedy ie wydáie ná
11:
ćierpienie dla niego: trapiąc ie robotámi/ poſtámi/ czuynośćiámi/
12:
biczowániem y włośiennicámi/ y zábawiáiąc ie ták w miłośier=
13:
nych vczynkách/ iáko y w inſzych cnotách/ ku czći y chwale Bożey.
Kto ćiáło ſwe dáie zá ofiárę żywą.

14:
Skąd znáć/ iáko miłe y wdzięczne ſą Pánu Bogu vczynki dobre
15:
wiernych/ gdyż ie Apoſtoł przyrownawa ofierze/ ktora ieſt na=
16:
więtſza ſłużbá/ ktora może być Bogu wyrządzona.
Vczynki dobre iáko Bogu miłe.

17:
Choć proroctwo wedle ſsnuru wiáry.) To ieſt/ Ieſli kto ma dar
18:
prorokowánia/ lub przepowiádánia przyſzłych rzeczy/ lub wykłá=
19:
dánia piſmá:
Iáko prorokowáć według ſsnuru wiáry.
niechże go vżywa według práwidłá ábo ſznuru
20:
wiáry: to ieſt/ niech nic nie prorokuie náprzećiwko wierze/ iáko
21:
czynili fałſzywi prorocy: y niech piſmá nie wykłáda tym ſpoſo=
22:
bem/ ktoryby Kátholickiey wierze był przećiwny: iáko hæretycy
23:
poſpolićie czynią.
24:
Nie mſscząc ſię ſámi.) Zákázuie ſię mśćić właſney krzywdy ſwo=
25:
iey/ poruczáiąc ią Bogu/ ábo vrzędowi/ ktory ieſt ſługá Boży
26:
ná to wyſádzony/ áby ſię mśćił krzywdy ludzi vkrzywdzonych/
27:
náprzećiw złoczyńcom.
Krzywdę ſwą komu poruczáć.
rozdział: 13

28:
ROZDZIAL XIII.
29:
1 Vpomina/ áby poddáni byli przełożonych poſłuſzni/ 5 Też
30:
y dla ſumnienia. 7 A iżby wſzytkim co winni oddawáli. 8 O
31:
miłośći bliznich/ do ktorey ſię wſzytek zakon śćiąga. 11 Y o czáśie
32:
łáſki: áby po ćięmnośći zakonu/ grzechy opuśćiwſzy/ ćwiczyli ſię w
33:
cnotách Chriſtuſowych.
Zácz: 111.
werset: 1
34:
K
Ażda duſzá niechay będźie poddána wyż=
35:
ſzym zwierzchnośćiam. Abowiem nie máſz
36:
zwierzchnośći iedno od Bogá. A te ktore
37:
ſą zwierzchnośći, od Bogá ſą poſtanowione.

werset: 2Przeto
kto ſię


strona: 567

Liſt do Rozd: 13.567.
1:
kto ſię ſprzećiwia zwierzchnośći/ ſprzećiwia ſię po=
2:
ſtánowieniu Bożemu. A ktorzy ſię ſprzećiwiáią/ po=
3:
tępienie ſobie " odnoſzą'.

" wezmą.G.
werset: 3Abowiem przełożeni nie ſąć ná poſtrách " dobremu vczynkowi ále złemu'.
" dobrym vczynkom, ále złym.G.
A chceſz ſię nie bać vrzędu? czyń co ieſt dobrego: á będźieſz miał chwałę od niego.

werset: 4Abowiem ieſt ſługą Bożym tobie ku dobremu. Lecz ieſli vczyniſz co złego/ boy ſię. boć nie dármo miecz nośi. Abowiem ieſt ſługą Bożym: mśćićielem ku gniewu przećiwko zle czyniącemu.

werset: 5Przetoż " z potrzeby bądźćie poddáni'/
" potrzebie3 L.potrzebá ſię poddáć.G.
nie tylko dla gniewu/ ále też dla ſumnienia.

werset: 6Abowiem też dla tego pobory dawaćie. gdyż ſą ſługámi Bożymi/ teo pilnuiący.

werset: 7Oddawayćież tedy wſzytkim cośćie powinni: pobor komu pobor: cło komu cło: boiaźń komu boiaźn: cześć komu cześć.

Lekcya w czwartą Niedz: po trzech Krolách.
werset: 8Nie bądźćie nikomu nic winni/ iedno to, ábyśćie ſię ſpołecznie miłowáli. bo kto miłuie bliźniego/ ten zakon wypełnił.

werset: 9Gdyż */
* to.G.
Nie cudzołoż/ Nie zábiiay/ nie krádni/ Nie świádcz fałſzywie/ Nie pożąday: y ieſli ktore ieſt inſze przykazánie: w tym ſłowie krotko ſię zámyka/ Miłuy bliźniego twego iáko śiebie ſámego.

werset: 10Miłość bliźniego złośći nie wyrządza. Wypełnienie tedy zakonu ieſt miłość. *

Zácz: 112.
Lekcia w Niedzielę pierwſzą Adwentu.
werset: 11Zwłaſzczá wiedząc o czáśie/ iż przyſzłá godźiná ábyſmy ze ſnu powſtáli. Abowiem teraz bliżſze ieſt náſze zbáwienie/ niż kiedyſmy " vwierzyli'.

" wierzyć poczęli.
werset: 12Noc przeminęłá/ á dźień ſię przybliżył. Odrzućmyſz tedy vczynki ćięmnośći/ á obleczmy ſię w zbroię świátłośći.

werset: 13Chodźmy vczćiwie/ iáko we dnie: nie w bieśiádách y piiańſtwách: nie " w ćieleſnośćiách'
" wł: w łożách, to ieſt, nie w porubſtwie áni w cudzołoſtwie.
y roſpuſtnośćiách: nie w zwádźie áni w zazdrośći:

werset: 14Ale ſię obleczćie w Páná Ieſu Chriſtuſá: * á nie mieyćie ſtáránia o ćiele ku pożądliwośćiom.

Náuki


strona: 568

Rozd: 14. Rzymian.568.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Káżda duſsá.) To ieſt/ wſzelki człowiek/ ktory ieſt pod zwierzch=
3:
nośćią/ niech będzie poddány y poſłuſzen ſwoim przełożonym/
4:
ták duchownym iáko y świeckim: á nietylko dobrym á ſkromnym/
5:
ále też y przykrym: kiedy iedno nic nie roſkázuią przećiw Kátho=
6:
lickiey wierze y ſpráwiedliwośći.
Káżdy ma być poddány przełożonemu ſwemu.

7:
Abowiem nie máſs zwierzchnośći iedno od Bogá.) Acz złe vżywá=
8:
nie zwierzchnośći ieſt od ludzi: ále ſámá zwierzchność ieſt od Pá=
9:
ná Bogá. Przetoż y Pan Chriſtus mowił Piłatowi: Nie miałbyś
10:
nádemną żadney zwierzchnośći/ kiedybyć nie byłá daná z niebá.
Kázda zwierzchność ieſt od Páná Bogá.

11:
Zakon wypełnił.) Stąd mamy/ iż zakon ábo przykazánie Páń=
12:
ſkie/ może y ma być wypełnione: y wypełniáne bywa przez miłość
13:
w tym żywoćie. A ták nie ieſt rzecz niepodobna záchowáć Páń=
14:
ſkie przykazánie/ iáko ſektarze bluznią.
Pánskie przykazánie może być wypełnione.
rozdział: 14

15:
ROZDZIAL XIIII.
16:
1 Mocnieyſzy w wierze máią potwierdzáć mdleyſze. 3 A ni=
17:
kim nie gárdzić: áni ieden drugiego poſądzáć w roznośći dniow
18:
ábo pokármow. 7 Wiedząc że wſzyſcy mamy tegoż Páná. Kto=
19:
remu y żyiemy y vmieramy. 12 Ktoremu też káżdy ma liczbę czy=
20:
nić z śiebie. 14 y 20 A choć iuż żaden pokarm nie ieſt nieczyſty;
21:
wſzákoż żaden nie ma nic ieść z zgorſzenim drugiego/ ábo przećiw
22:
ſumnieniu ſwemu.
werset: 1
23:
A
Tego ktory ieſt ſłáby w wierze/ przyimuyćie: nie
24:
wdawáiąc ſię w ſpory.

werset: 2Bo ieden wierzy iz
25:
moze pożywáć wſzelákich pokármow: á ow záś ſłá=
26:
by iárzyny - niech' iada.
-1 L. G. S.

werset: 3Ten ktory ie/ niechay lekce
27:
nie waży tego ktory nie ie: á ktory nie ie/ niechay te=
28:
go nie poſądza ktory ie. Abowiem go Bog przyiął.

werset: 4
29:
Ty ktoś ieſt/ co ſądźiſz ſługę cudzego? Pánuć ſwe=
30:
mu ſtoi ábo vpada. á oſtoi ſię: ábowiem może go
31:
Bog poſtáwić.

Zácz: 113.
werset: 5
32:
Więc ieden rożność czyni miedzy dniámi: á
33:
drugiemu káżdy dźień iednáki. Zoſtań káżdy przy
34:
mniemániu ſwoim.

werset: 6Ktory dniá pilnuie/ Pánu pil=
35:
nuie *: A kto ie/ Pánu ie: bo dźiękuie Bogu. A kto
* á ktory dniá nie pilnuie, pánu nie pilnuie.G. S.

36:
nie ie/ Pánu nie ie/ á dźiękuie Bogu.

werset: 7Abowiem za=
Ccccden z nas


strona: 569

Liſt do Rozd: 14.569.
1:
den z nas ſobie nie żywie: y żaden ſobie nie vmiera.

werset: 8
2:
Bo choćia żywiemy/ Pánu żywiemy: choćiaż vmie=
3:
ramy/ Pánu vmieramy. Przeto tedy choć żywiemy/
4:
choć też vmieramy/ Pańſcy ieſteſmy.

Zácz: 114.
werset: 9
5:
Gdyż ná to Chriſtus * vmárł/ y zmartwychwſtał/
* y.10 L. G. S.

6:
áby y nád vmárłymi y nád żywiącymi pánował.

werset: 10A
7:
ty przeczże ſądźiſz brátá twego? ábo też ty czemu ſo=
8:
bie lekce ważyſz brátá twego? Abowiem wſzyścy
9:
ſtániemy przed ſtolicą Chriſtuſową.

werset: 11bo ieſt nápiſa=
10:
no; Zywę ia/ mowi Pan/ iż mi ſię wſzelkie koláno
11:
pokłoni: y wſzelki ięzyk da chwałę Bogu.

werset: 12Przeto
12:
tedy káżdy z nas zá ſię liczbę da Bogu.

werset: 13A ták dáley
13:
nie ſądźmy iedni drugich: ále ráczey to poſtánowćie/
14:
żebyśćie nie dawáli obráżenia ábo zgorſzenia brátu.

werset: 14
15:
Wiem y vfánie mam w Pánu Ieſuśie/ iż nie máſz
16:
nic " przez ſię' nieczyſtego: iedno temu ktory mniema
" przezen.L.

17:
co być nieczyſtym/ to temu nieczyſtym ieſt.
Zácz: 115.

werset: 15" Bo' ieſli dla pokármu brát twoy bywa záſmu=
" LeczG.

18:
con/ iuż nie wedle miłośći poſtępuieſz. Nie zátra=
19:
cay pokármem twoim tego/ zá ktorego Chriſtus v=
20:
márł.

werset: 16Niechayże tedy dobro " náſze' bluźnione nie
" wáſse.1 L. K. G.

21:
będźie.

werset: 17Abowiem kroleſtwo Boże nie ieſtći pokarm
22:
áni pićie: ále ſpráwiedliwość/ y pokoy/ y weſele w
23:
Duchu świętym.

werset: 18Bo kto " w tym' ſłuży Chriſtuſo=
" w tych rzeczáchG.

24:
wi/ przyięmny ieſt Bogu/ á ludźiom doświádczony.

werset: 19
25:
Przetoż tedy ſtáraymy ſię o rzeczy ktore pokoiowi
26:
należą/ y tego co ieſt ku zbudowániu ſpołecznie - ſtrze=
27:
żmy'.

-6 L. G. S.
werset: 20Dla pokármu nie pſuy ſpráwy Bożey. Wſzy=
28:
tkoć w prawdźie ieſt czyſte: ále zle ieſt człowiekowi
29:
ktory ie z obráżenim.

werset: 21Dobra ieſt rzecz nie ieść mię=
30:
ſá/ y nie pić winá/ áni zadney rzeczy w ktorey ſię brát
31:
twoy obraża ábo pogarſza/ ábo ſłábieie.

werset: 22Ty maſz wiá
32:
rę? mieyże ią v śiebie ſámego przed Bogiem: Szczę=
33:
śliwy ktory ſámego śiebie nie ſądźi w tym co ma zá
dobre.


strona: 570

Rozd: 14. Rzymian.570.
1:
dobre.

werset: 23Lecz kto wątpi/ ieſliby iadł/ potępion ieſt:
2:
" iż nie ie z wiáry. A cokolwiek nie ieſt z wiáry/
" Bo przećiw ſumnieniu czyni. A káżda rzecz co przećiw ſumnieniu ieſt, grzech ieſt.

3:
grzech ieſt.


4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Bo inſsy wierzy.) Obácz/ iż tu/ y niżey Apoſtoł nie mowi o po=
6:
ſtách/ áni o świętách Chrześćijáńſkich/ ále o ceremoniách Zydo=
7:
wſkich/ ktore ná onych początkách nowonáwroceni iedni chowáli
8:
(wſtrzymawáiąc ſię od potraw w zakonie Moyzeſzowym zákazá=
9:
nych/ y świętá Zydowſkie obchodząc) á drudzy ná nie nic nie dbá=
10:
li. Przetoż głupie á niebácznie czynią/ ktorzy te mieyſcá náprze=
11:
ćiw poſtom y świętom Chrześćijáńſkim przytaczáią.
Ceremonie Zydowskie, á nie Chrześćiánskie, odrzucone.

12:
Zoſtan káżdy.) Nie dáieć tymi ſłowy Apoſtoł ná wolą káżde=
13:
mu/ áby co chce czynił ábo wierzył (iáko to ſektarze rozumieią) ále
14:
tylko w tey máteriey (około Zydowſkiego záchowánia świąt/ y
15:
wſtrzymawánia ſię od potraw w zakonie zákazánych/ y to do czá=
16:
ſu tylko/ áżby ſię byłá Chrześćijáńſka wiárá mocniey vtwierdziłá)
17:
niechćiał áby kto był przymuſzány: ále áby káżdy ſię ſpráwował
18:
według ſumnienia ſwego. Wſzákże przećię áby ieden drugiego
19:
nie poſądzał: y nie mniemiał żeby to záchowánie ceremoniy Zy=
20:
dowſkich w brákowániu potraw/ y w świąt obchodzeniu/ miáło
21:
być ku zbáwieniu potrzebne.
22:
Nie máſs nic pieczyſtego.) Acz chce áby znośili mdleyſze w wie=
23:
rze: wſzákże vczy/ iż wſzytkie pokármy w zakonie iáko nieczyſte zá=
24:
kazáne/ iuż przez Chriſtuſá ſą oczyśćione/ że ich káżdy może bez
25:
grzechu ſwych czáſow pożywáć.
Wſsytkie pokármy iáko czyſte.

26:
Cokolwiek nie ieſt z wiáry.)
Czynić náprzećiw ſumnieniu ieſt grzeſsyć.
To ieſt (iáko Doktorowie święći
27:
zgodnie wykłádáią) cokolwiek kto czyni przećiw właſnemu ſu=
28:
mnieniu/ ábo nie wiedząc pewnie/ ábo wątpiąc/ ieſli ſię to czynić
29:
godzi ábo nie; to mu iuż grzechem ieſt. A ták fałeſznie ſtąd do=
30:
wodzą odſzczepieńcy/ iż wſzytkie vczynki niewiernych grzechámi
31:
ſą. Acz nie dziw że o vczynkách ludzi niewiernych ták trzymáią/
32:
gdyż też śmieią vczyć/ że y człowiek ſpráwiedliwy grzeſzy w ká=
33:
żdym vczynku dobrym; á iż vczynki Chrześćijánow dobre/ grze=
34:
chámi ſą.
rozdział: 15

35:
ROZDZIAL XV.
36:
1 Mocnieyſzy máią znośić mdleyſze. 2 Y przykłádem Páná
37:
Chriſtuſowym nie ſwych ále bliznich pożytkow y pokoiu ſzukáć.
38:
8 Chriſtus według obietnic oycom vczynionych przepowiedał
Cccc 2Zydom.


strona: 571

Liſt do Rozd: 15.571.
1:
Zydom. 9 A Pogánom Apoſtołowie/ z ſzczerey łáſki bez obietnic
2:
żadnych. 15 Wymawia ſię Páweł/ iż im śmiele piſał: pokázuiąc
3:
iáko vrząd ſwoy odpráwował. 19 Rozgłaſzáiąc wſzędy Ewán=
4:
gelią Páná Chriſtuſowę. 23 Y obiecuie ſię też przyść do nich.
5:
25 Odniozſzy pierwey iáłmużnę/ od Mácedończykow złożoną
6:
do Ieruzálem. 30 Y prośi ich áby ſię zá nim modlili.
Zácz: 116.
werset: 1
7:
A
My ktorzyſmy mocnieyſzy/ powinniſmy znośić
8:
krewkośći ſłábych/ á nie ſpodobáć ſię ſámym
9:
ſobie.

werset: 2Káżdy " z was' ma bliźniemu ſwemu
" z nas.4 L. N G. S.

10:
" ſpodobáć ſię' ku dobremu/ dla zbudowánia.
" vgádzáć, folgowáć.

werset: 3Bo y
11:
Chriſtus " nie ſpodobał ſię ſam ſobie'/ ále iáko ieſt ná=
" nie ſwego pożytku ſsukał.

12:
piſano/ Vrągánia vrągáiących tobie/ ná mię przy=
13:
pádły.

Lekcia w Niedzielę Wtorę Adwentu.
werset: 4
14:
Abowiem cokolwiek * nápiſano/ to ku náſzey náu=
* przedtym.G. S.

15:
ce nápiſano: ábyſmy/ przez ćierpliwość y poćiechę
16:
piſmá nádźieię mieli.

werset: 5A Bog ćierpliwośći y poćie=
17:
chy ſprawcá, niech wam da ábyśćie iednoż miedzy ſo=
18:
bą rozumieli wedle Ieſuſá Chriſtuſá:

werset: 6ábyśćie ie=
19:
dnomyślnie/ iednymi vſty ſławili Bogá y Oycá Pá=
20:
ná náſzego Ieſu Chriſtá.

Zácz: 117.
werset: 7
21:
Przeto przyimuyćie iedni drugie/ iáko y Chriſtus
22:
przyiął was " ku chwale' Bożey.
" ábo, do chwały.

werset: 8Abowiem powie=
23:
dam/ iż Ieſus Chriſtus był ſługą " obrzezánia/ dla pra=
" Zydow obrzezánych: że był do nich posłan y onym służył.

24:
wdy Bożey/ áby vtwierdźił obietnice oycow.

werset: 9Lecz
25:
Pogáni żeby zá miłośierdźie chwalili Bogá/ iáko
26:
nápiſano: Dla tego będę ćię chwalił miedzy Pogá=
27:
ny/ Pánie: y będę śpiewał imieniowi twemu.

werset: 10Y zá=
28:
ſię mowi: Weſelćie ſię Pogáni z ludem iego.

werset: 11Y zá=
29:
ſię: Chwalćie Páná wſzyścy Pogani: á wyſławiay=
30:
ćie go wſzyscy ludźie.

werset: 12Y záſię Izáiaſz mowi: Bę=
31:
dźie korzeń Ieſſego/ á ktory powſtánie pánowáć nád
32:
Pogány/ w tym Pogáni nádźieię pokłádáć będą.

werset: 13A
33:
Bog nádźieie niech was nápełni wſzelákiey rádośći
34:
y pokoiu w wierzeniu: ábyśćie obfitowáli w nádźiei/
35:
- y' w mocy Duchá świętego. *
-G.

Lecz


strona: 572

Rozd: 15. Rzymian.572.
werset: 14
1:
Lecz " pewienem tego'/ bráćia moi/ y ia ſam o
" mam tę nádzieię.G.

2:
was; iż y wy ieſteśćie pełni " miłośći' nápełnieni wſze
" dobroći, ábo dobrotliwośći.G.

3:
lákiey vmieiętnośći/ ták iż też możećie iedni drugich
4:
nápomináć.

werset: 15A piſałem wam bráćia poniekąd przy=
5:
śmielſzym/ iákoby wam ná pámięć przywodząc: " w=
6:
zględem łáſki' ktora mi ieſt dána od Bogá/
" dla łáski.L.

werset: 16ábych
7:
był ſługą Chriſtuſá Ieſuſá miedzy Pogány: święto=
8:
bliwie ſzáfuiącym Ewángelią Bożą/ áby byłá ofiárá
9:
Pogánow przyięmna/ - y' poświęcona przez Duchá
-5 L. G.

10:
świętego.

werset: 17Mam tedy " z czego ſię pochwalić' w Chri=
" wł: pochwalę.

11:
ſtuśie Ieſuśie " ku Bogu'.

" w tym co ku Bogu należy.G.
Zácz: 118.
werset: 18
12:
Abowiem nieśmiem nic mowić/ czego Chriſtus
13:
nie " ſpráwuie' przez mię ku poſłuſzeńſtwu Pogánow/
" ſpráwił.1 L. G. S.

14:
ſłowem y vczynki/

werset: 19przez moc známion y cudow/
15:
przez moc Duchá świętego: ták iż od Ieruzálem y
16:
około áż do Iliriku nápełniłem wſsytki mieyſcá Ewán=
17:
gelią Chriſtuſową.

werset: 20A " tákem opowiedał' tę Ewán
" Nie ták dziś odſsczepiency, nie náwracáiąc pogánow, ále Chrześćiány wywracáiąc, czynią.

18:
" gelią/ nie gdźie był miánowan Chriſtus/ ábych ná
" ſtárałem ſię opowiedáć.G. S.

19:
cudzym fundámenćie nie budował.

werset: 21Ale iáko ieſt
20:
nápiſano/ Ktorym nie ieſt oznaymiono o nim/ oglą=
21:
dáią: á ktorzy nieſłycháli/ zrozumieią.

werset: 22Y dla teo ro=
22:
zmáićiem był zátrudnion/ żē do was przyść niemogł.

werset: 23
23:
Lecz teraz nie máiąc więcey mieſcá w tych kráinách
24:
á máiąc chuć przyść do was od wiela - przeſzłych' lat:
-G. S.

werset: 24
25:
* Kiedykolwiek poydę do Hiſzpániey */ ſpodźiewam
* Lecz.2 L.
* przyidę do was. Abowiem.G.

26:
ſię że támtędy idąc vyźrzę was: y támże od was odpráwádzon
27:
będę/ gdy ſię pierwey ſpołecznośći wáſzey
28:
poczęśći náſycę.

werset: 25A teraz " poydę' do Ieruzálem po=
" idę.1 L. G. S.

29:
ſługowáć świętym.

werset: 26Bo ſię ſpodobáło Mácedoniey
30:
z Acháią złożyć ſpolnie nieco ná vbogie ſwięte ktorzy
31:
ſą w Ieruzálem.

werset: 27Abowiem mowię ſpodobáło ſię im/
32:
y ſą im powinni. Bo ieſli duchownych dobr ich Po=
33:
gáni vczeſtnikámi ſię sſtáli/ powinni też ſą w ćiele=
34:
ſnych vſługowáć im.

werset: 28To tedy wykonawſzy/ y odda=
Cccc 3wſzy im


strona: 573

Liſt do Rozd: 15.573.
1:
wſzy im ten owoc/ wſtąpię do was iádąc do Hiſzpá=
2:
niey.

werset: 29A wiem iż przyſzedſzy do was/ z hoynym bło=
3:
goſłáwieńſtwem * Chriſtuſowym' przyidę.
* Ewángeliey Chriſtuſowey.G. S.

Zácz: 119.
werset: 30
4:
Proſzę was tedy braćia/ przez Páná náſzego Ieſu
5:
Chriſtá/ y przez miłość Duchá - świętego'/ ábyśćie
-1 L. G. S.

6:
mię wſpomagáli w modlitwách wáſsych- zá mną' do
-NL.

7:
Bogá:

werset: 31ábych był wyzwolon od tych ktorzy niewier
8:
nymi ſą w Iudſkiey źiemi: á iżby " poſługowánia mo=
9:
iego ofiára przyięmna byłá w Ieruzálem świętym'.

" posługowánie moie w Ieruzálem, przyiemne było świętym.14 L. G.
werset: 32
10:
ábych z weſelim przyſzedł do was zá wolą Bożą/
11:
" ábych' ſpołu z wámi " ſię vćieſzył'.
" y.9 L. G. S.
" odpoczął.1 L. G. S.

werset: 33A Bog pokoiu
12:
- niechay będźie' z wami wſzytkimi. Amen.
-G.


13:
Proſsę was.) Oto Páweł wzywa innych pośrzednikow/ áby ſię
14:
z nim poſpołu do Bogá modlili/ oprocz krzywdy iednego pośrze=
15:
dniká Chriſtá Páná. A ieſliż on żywych prośił o przyczynę: dá=
16:
leko my ſłuſzniey wzywáć mozem świętych/ z Chriſtuſem żywią=
17:
cych y kroluiących w niebie.
Wzywánie świętych.
rozdział: 16

18:
ROZDZIAL XVI.
19:
1 Záleca niektore w Rzymie/ y pozdrawia ie/ wſpomináiąc ich
20:
zaſługi y godnośći. 17 Każe ſię ſtrzedz hæretykow y odſzczepień=
21:
cow. 23 Pozdrawia ie/ y od tych co przy nim byli. 25 A náwet
22:
liſt kończy dziękowánim Bogu.
Zácz: 120.
werset: 1
23:
A
Zálecam wam Phebę śioſtrę náſzę/ ktora ieſt
24:
ſłużebnicą kośćiołá Kenchreńſkieo:

werset: 2Abyśćie
25:
ią przyięli w Pánu iáko przyſtoi świętym: y
26:
ſtali przy niey w ktoreybykolwiek ſpráwie was po=
27:
trzebowáłá. Abowiem y oná wielom byłá ná pomo=
28:
cy/ y mnie ſámemu.

werset: 3Pozdrowćie " Pryſzkę' y Akwi=
" Priſcyllę.G.

29:
lę pomocniki moie w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 4(ktorzy
30:
zá duſzę moię ſzyie ſwoiey naſtáwili: ktorym nie ia
31:
ſam dziękuię/ ále y wſzytkie kośćioły Pogáńſkie)

werset: 5y
32:
zgromádzenie ich domowe. Pozdrowćie Epenethá
33:
mnie miłego: ktory ieſt pirwiaſnkiem Azyey w Chri=
ſtusie *


strona: 574

Rozd: 16. Rzymian.574.
1:
ſtuśie *.

* Ieſuśie.N L.
werset: 6Pozdrowćie Márią/ ktora wiele práco=
2:
wáłá " dla nas'.

" dla was.L. N. G. S.
werset: 7Pozdrowćie Androniká y " Iulią'
" Iunią.1 L. K. G. S.

3:
krewne moie y towárzyſze więźienia moiego: ktorzy
4:
znácznymi ſą miedzy Apoſtoły/ ktorzy też przedemną
5:
byli w Chriſtuśie.

werset: 8Pozdrowćie Ampliatá mnie
6:
namilſzego w Pánu.

werset: 9Pozdrowćie Vrbaná pomo=
7:
cniká naſzeo w Chriſtuśie Ieſuśie/ y Stáchiná mnie
8:
miłego.

werset: 10Pozdrowćie Apellę doświádczonego w
9:
Chriſtuśie. Pozdrowćie ty ktorzy ſą z domu Ariſto=
10:
bolowego.

werset: 11Pozdrowćie Herodioná krewnego mo=
11:
iego. Pozdrowćie ty ktorzy ſą z Nárciſſowego do=
12:
mu/ co ſą w Pánu.

werset: 12Pozdrowćie Tryphenę y Try=
13:
phoſę: ktore prácuią w Pánu. Pozdrowćie Perſy=
14:
dę miłą/ ktora wiele prácowáłá w Pánu.

werset: 13Pozdrow=
15:
ćie Rufá wybránego w Pánu/ y mátkę iego y moię.

werset: 14
16:
Pozdrowćie Aſſynkrytá/ Phlegontá/ Hermaſzá/
17:
Pátrobę/ Hermená/ y bráćią ktorzy ſą z nimi.

werset: 15Po=
18:
zdrowćie Philologá y Iulią/ Nereuſzá y śioſtrę ie=
19:
go/ y " Olimpiádę'/ y wſzytki święte ktorzy z nimi ſą.
" Olimpá.G. S.

werset: 16
20:
Pozdrowćie iedni drugie z pocáłowánim świętym.
21:
Pozdrawiáią was wſzytki kośćioły Chriſtuſowe.

Zácz: 121.
Opiſánie hæretykow.
werset: 17
22:
A proſzę was bráćia/ ábyśćie vpátrowáli ty kto=
23:
rzy czynią rozruchy y pogorſzenia/ mimo náukę kto=
24:
reyeśćie ſię wy náuczyli: y chrońćie ſię ich.

werset: 18Abo=
25:
wiem tákowi Pánu náſzemu Chriſtuſowi nie ſłużą/
26:
ále brzuchowi ſwemu: á przez łágodne mowy y pobła=
27:
żánia zwodzą ſercá niewinnych ludzi.

werset: 19Bo wáſze po=
28:
ſłuſzeńſtwo " rozſławiło ſię po wſzytkich mieyſcách'.
" do wſsyſtkich doſsło.G. S.

29:
Przeto ſię z was weſelę. Ale chcę ábyśćie byli mądry=
30:
mi ná dobre/ á proſtymi ná złe.

werset: 20A Bog pokoiu - nie=
31:
chay' zetrze ſzátáná pod nogámi wáſzymi w rychle.
-4 L. G. S.

32:
Láſká Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá z wámi.

werset: 21
33:
Pozdrawia was Tymotheuſz pomocnik moy/ y
34:
Lucius/ y Iázon/ y Soſipater krewni moi.

werset: 22Pozdra=
wiam


strona: 575.

Liſt do Rozd: 16.575.
1:
wiam was w Pánu ia Tertius/ ktorym ten liſt piſał.

werset: 23
2:
Pozdrawia was Gáius goſpodarz moy/ y " wſzytek
3:
kośćioł'. Pozdrawia was Eráſtus ſzáfarz mieyſcki y
" wſsytkie kośćioły.6 L. G. S.

4:
Quártus brát.

werset: 24Láſká Páná náſzego Ieſuſá Chri=
5:
ſtuſá z wámi wſzytkimi. Amen.

werset: 25A temu ktory mo=
6:
że was vtwierdźić/ według Ewángeliey moiey y prze
7:
powiedánia Ieſu Chriſtuſowego/ według obiáwie=
8:
nia táiemnice od czáſow wiecznych zámilczáney:

werset: 26á
9:
teraz obiáwioney przez piſmá Prorockie według " ro=
10:
ſkazánia' wiecznego Bogá/ ku poſłuſzeńſtwu wiáry/
" poſtánowienia.G.

11:
miedzy wſzemi narody oznaymioney:

werset: 27ſámemu mą=
12:
dremu Bogu/ przez Ieſuſá Chriſtuſá/ - ktoremu cześć
-1 L. K. G. S.

13:
y chwałá ná wieki wiekow. Amen.


14:
Koniec liſtu do Rzymian: ktory ieſt piſány z Korynthu, przez
15:
Phebę sługę kośćiołá Kenchrenskiego.G.
16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
Pozdrowćie iedni drugie.) Iż Páweł S. pozdrawiáiąc wielu in=
18:
nych w Rzymie/ Piotrá ś. nie wſpomina/ ſtąd dowodzą ſektarze/
19:
iż Piotr nigdy nie był w Rzymie.
Piotr S. był w Rzymie.
Alećby tymże ſpoſobem dowieść
20:
mogli/ iż Ian S. nie był w Ephezie biſkupem/ áni Iákub w Ie=
21:
ruzálem/ iż Páweł piſząc do Ephezan/ y do Zydow/ tákże ich nie
22:
wſpomina/ áni ich pozdrawia. Lecz dla tego Páweł w tym liśćie
23:
Piotrá nie wſpomina/ iż gdy ten liſt piſał/ tedy wyſzedł był Piotr
24:
z Rzymu/ y náwiedzał kośćioły w Syriey. A choćby też Piotr był
25:
ná ten czás w Rzymie/ tedy mogł Páweł do niego liſt oſobny pi=
26:
ſáć.
27:
Abyśćie opátrowáli te.) Pilnie nápomina wiernych/ áby vzna=
28:
wáli hæretyki/ y fałſzywe proroki: á to po tym pewnym znáku/
29:
kiedy oni vczą náuk przećiwnych tey náuce/ ktorą kośćioł powſze=
30:
chny od Apoſtołow raz przyiąwſzy/ trzyma y wyznawa.
Znák pewny hæretykow.
A obácz/
31:
iż nie każe przez piſmá doświádczáć ich náuki/ ále przez on pier=
32:
wſzy kſztałt/ y formę wiáry y religiey/ podáney im pierwey niżli á=
33:
bo mieli ábo czytáli ktore kśięgi nowego teſtámentu: y każe się
34:
tákich nowowiernikow/ ták mow iáko y kśiąg wiárowáć/ y od
35:
nich odſtępowáć.
36:
Ale brzuchowi ſwemu.)
Przedśięwzięćie hæretykow.
Acz hæretykowie co inſzego zwierzchu
37:
pokázuią w owczych ſzátách ſwoich: wſzákże przećię niczego inſze=
go nie


strona: 576

Rozd: 16. Rzymian.576.
1:
go nie ſzukáią iedno właſnego wczáſu y pożytku.
2:
Y vpewnia nas
3:
Apoſtoł tym świádectwem/ ábyſmy o nich ináczey nie ſądzili/ ie=
4:
dno iáko o ludziech ktorzy nie máią żadneo ſumnienia/ áni religiey.
5:
Wáſse posłuſsenſtwo.) Przećiw hæretykom y fortelom ich nie
6:
máſz lepſzey drogi/ iáko w proſtoćie świętey do tego áppellowáć
7:
czego z początku vczono: prze co Apoſtoł bárzo chwali wiárę y
8:
poſłuſzeńſtwo kośćiołá Rzymſkiego. Pátrz Rozd: 1. ꝟ. 8.
Obroná przećiw hæretykom.

9:
Sámemu mądremu Bogu.) To nie o ſámym Oycu/ ále o zupeł=
10:
ney Troycy świętey mowi: ktorey przez Chriſtuſá cześć oddawá=
11:
na bywa.
Sam Bog nie ſam Oćiec.
Bo Pan Chriſtus będąc Bogiem y człowiekiem/ iáko
12:
Bog przyimuie cześć y chwałę iednę z Oycem y z Duchem ś. á iá=
13:
ko człowiek/ cześć oddáie Bogu. ktorą ná on czás nawięcey
14:
oddawał/ kiedy ná świećie ſławił Troycę S. y kazał
15:
krzćić wſzytkie ludzie w imię Oycá/ y Syná/
16:
y Duchá świętego.
17:
Summá Liſtu pierwſzego do
18:
Korynthian.
19:
I
Ako Páweł S. fundował kośćioł w Korynćie/ mieſzkáiąc
20:
tám przez pułtorá látá/ to w Dzieiách czytamy. Y iáko po=
21:
tym do Ephezu poſzedł. Ale niż ſię ſkończyły trzy látá przez ktore
22:
tám mieſzkał/ piſał ten pierwſzy liſt do Korynthian.
23:
Rzecz o ktorey w tym liście piſze/ nie iedná ieſt/ (iáko w liśćie
24:
do Rzymian) ále rozmáita y rozliczna. Abowiem częśćią gáni
25:
one błędy/ o ktorych mu byli powiedzieli domownicy Chloey: czę=
26:
śćią im odpiſuie ná to/ co mu byli nápiſáli.
Ośm Artykułow Liſtu pierwſzego do Korynthian.
A ták o ośmi rzeczách
27:
w tym liśćie piſze. Naprzod o niektorych niezgodách y ſwarách/
1.

28:
ktore miedzy nimi były/ z ſtrony pewnych náuczyćielow ábo ká=
29:
znodzieiow: (ktore iáśniey w wtorym liśćie opiſuie/ iáko fáłſzy=
30:
we Proroki) w Rozd: 1. 2. 3. y 4. Powtore/ o wſzeteczeńſtwie
2.

31:
y kázirodztwie: y o tych ktorzy ſię przed Pogány práwowáli: w
32:
Rozd. 5. y 6. Potrzećie/ o małżeńſtwie y bezżeńſtwie. w Rozd: 7.
3.

33:
Poczwarte/ o pokármiech báłwanom ofiárowánych. w Rozd: 8.
4.

34:
9 y 10. Popiąte/ o vſtáwách ſwoich. w Rozd: 11. Poſzoſte o
5.
6.

35:
dárách Duchá S. w Rozd: 12. 13. y 14. Pośiodme/ o zmar=
7.

36:
twychwſtániu. w Rozd: 15. Nákoniec o ſkłádziech y iáłmużnách/
8.

37:
ktore zbierał miedzy Pogány/ áby Chrześćijány z narodu Zydo=
38:
wſkiego wſpomogł w Ieruzálem. w Rozd: 16.
DdddLiſt pierw=


strona: 577

Liſtu pierwſzego Rozd: 1.577.
księga: 1.Cor
1:
LIST PIERWSZY
2:
PAWLA S. DO KO=
3:
RYNTHIAN.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Pozdrowiwſzy Korynthiany. 4 Dziękuie Bogu z dárow kto=
6:
re im dał. 10 Y ku zgodzie ich nápomina. 11 Gániąc ich nie=
7:
zgody. 12 Ze ſię iedni nád drugie wynośili dla krzćićielow ſwo=
8:
ich. 14 Y dziękuiąc Bogu/ że będąc poſłány ná przepowiedánie
9:
Ewángeliey/ nie wielu z nich okrzćił. 18 Pokázuie iż mądrość
10:
świecką odrzućił Bog/ á obrał proſtaczki. 23 Iáko y zbáwienie
11:
pochodzi z śmierći Páná Chriſtuſowey: ktorey opowiedánie
12:
świátu ſię zda głupſtwem; ále wiernym ieſt mocą y mądrośćią
13:
Bożą. 26 Abowiem dla tego Bog wybrał wzgárdzone v świá
14:
tá/ áby ſię nikt w ſobie nie chlubił.
Zácz: 122.Pierwſsa część liſtu, o niezgodách y odſsczepienſtwách dla rożnych káznodzieiow y krzćićielow.
Lekcya w 18. Niedz: po Swiątkách.
werset: 1
15:
P
Aweł powołány Apoſtoł Ieſu
16:
Chriſtuſow/ przez wolą Bożą/ y So=
17:
ſthenes brát/

werset: 2kośćiołowi Bożemu kto=
18:
ry ieſt w Korynćie/ poświęconym w
19:
Chriſtuśie Ieſuśie/ powołánym świętym/ ze wſzyt=
20:
kimi wzywáiącymi imieniá Páná náſzego Ieſu Chri=
21:
ſtá/ ná wſzelkim mieyſcu y ich y náſzym.

werset: 3Láſká wam
22:
y pokoy od Bogá Oycá náſzego y Páná Ieſu Chriſtá.

werset: 4
23:
Dźiękuię Bogu moiemu záwſze zá was z łáſki Bo=
24:
żey ktora ieſt wam daná w Chriſtuśie Ieſuśie/

werset: 5iż
25:
we wſzytkim ieſteśćie vbogáceni w nim/ " w káżdym
26:
ſłowie y w káżdey vmieiętnośći/

" w káżdey rzeczy ábo powieśći.
werset: 6(iáko świádectwo
27:
Chriſtuſowe vtwirdzone ieſt w was)

werset: 7ták iż wam
28:
" ná żadney łáſce' nie ſchodźi/ oczekawáiącym ziáwie=
" ná żadnym dárzeG.

29:
nia Páná náſzego Ieſu Chriſtá.

werset: 8ktory też was v=
30:
mocni áż do końcá nie nágonionych/ w dźień - przy
31:
ſzćia' Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá. *
-G.

Wierny


strona: 578

Rozd: 1. do Korynthian.578.
werset: 9
1:
Wierny ieſt Bog: przez ktorego ieſteśćie wezwáni
2:
do ſpołecznośći Syná iego Ieſu Chriſtá Páná náſzeo.

Zácz: 123.
werset: 10
3:
Lecz proſzę was bráćia/ przez imię Páná náſzego
4:
Ieſu Chriſtá/ ábyśćie toż mowili wſzyścy/ á iżby nie
5:
były miedzy wámi rozerwánia: ále bądźćie " doſkoná=
6:
li w iednákimże rozumieniu y " w iedney náuce'.
" ſpoieni.G.
" w iednym zdániu.G.

werset: 11Abo=
7:
wiem mam tę wiádomość o was bráćia moi/ od do=
8:
mownikow Chloey/ iż poſwarki ſą miedzy wámi.

A
9:
to powiedam/ iż káżdy z was mowi: Iam ieſt Pá=
10:
włow/ á ia Apollow/ á ia Cephin/ á ia Chriſtuſow.
Początek wſsyſtkich odſsczepienſtw ieſt przyſtawanie do oſobnych miſtrzow.
werset: 13
11:
Azaż rozdźielony ieſt Chriſtus? Azaż Páweł ieſt zá
12:
was vkrzyżowan? ábo w imię Páwłowe ieſteśćie o=
13:
krzczeni?

werset: 14Dźiękuię Bogu */ iżem żadnego z was
* memu.L. S.

14:
nie krzćił/ iedno Kryſpá y Gaiuſá:

werset: 15áby kto nie mo=
15:
wił/ " żeśćie w imię moie okrzczeni'.

" żebych krzćił w imię moie.G.
werset: 16Okrzćiłem też
16:
y dom Stephany. Nádto niewiem ieſlim kogo dru=
17:
giego * okrzćił.
* z was.NL.

werset: 17Boć Chriſtus nie poſłał mię krzćić/
18:
ále Ewángelią przepowiedáć: nie w mądrośći mo=
19:
wy/ áby ſię " nie sſtał proznym' krzyż Chriſtuſow.
" nie był wyniſsczon.

Zácz: 124.
werset: 18
20:
Abowiem mowá o krzyżu/ tym ktorzy giną ieſtći
21:
głupſtwem: lecz tym ktorzy zbáwienia doſtępuią/
22:
to ieſt nam/ ieſt mocą Bożą.

werset: 19Bo ieſt nápiſano:
23:
W niwecz obrocę mądrość mądrych: á dowćip ro
24:
zumnych odrzucę.

werset: 20Gdźież mądry? gdźież Doktor?
25:
gdźież " bádácz świátá tego? Izali nie głupią vczy=
" diſputator.

26:
nił Bog mądrość świátá tego?

werset: 21Abowiem gdyż w
27:
mądrośći Bożey świát nie poznał Bogá przez mą=
28:
drość: podobáło ſię Bogu " przez głupie przepowie=
29:
dánie' zbáwić wierzące.
" przez głupſtwo przepowiedánia. Hebrá.

werset: 22Ponieważ y Zydowie cu=
30:
dow ſię domagáią/ y Grækowie mądrośći ſzukáią:

werset: 23á
31:
my przepowiedamy Chriſtuſá vkrzyżowánego/ Zy=
32:
dom w prawdźie zgorſzenim/ á Grækom głupſtwem/

werset: 24
33:
lecz ſámym wezwánym y Zydom y Grækom przepowiedamy
34:
Chriſtuſá mocą Bożą y mądrośćią Bożą.

Dddd 2Ponieważ


strona: 579

Liſtu pierwſzego Rozd: 1.579.
werset: 25
1:
Ponieważ głupſtwo Boże/ ieſt mędrſze nád ludźi:
2:
á mdłość Boża/ ieſt mocnieyſza nád ludźi.

Zácz: 125.
werset: 26
3:
Bo przypátrzćie ſię/ bráćia/ wáſzemu powołá=
4:
niu/ iż nie wiele mądrych wedle ćiáłá/ nie wiele mo=
5:
żnych/ nie wiele zacnego rodu:

werset: 27ále wybrał Bog
6:
głupſtwá świátá teo/ áby záwſtydźił mądre: á mdłe
7:
świátá Bog wybrał/ áby zawſtydźił mocne:

werset: 28y po=
8:
dło vrodzone ná świećie/ y wzgárdzone wybrał Bog/
9:
y te ktorych nie máſz/ áby zniſzczył te ktore ſą:

werset: 29áby
10:
ſię żadne ćiáło " przed nim' nie chlubiło.
" przed Bogiem.G.

werset: 30Ale z niego
11:
wy ieſteśćie w Chriſtuśie Ieſuśie: ktory ſię nam
12:
sſtał mądrośćią od Bogá y ſpráwiedliwośćią y
13:
poświęcenim y odkupienim:

werset: 31áby/ iáko ieſt nápiſa=
14:
no; Kto ſię chlubi/ w Pánu ſię chlubił.


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Iam ieſt Páwłow.) Ci ácz pod imiony ludzi świętych/ wſzákże
17:
niezbożne odſzczepieńſtwá czynili (mowi Auguſtyn S.)
Hæretycy nie od Chriſtuſá, ále od mistrzow ſwych nazwiská miewáią.
Bo iáko
18:
ſię hæretykowie/ Photiniany/ Ariany/ Nowáciany/ (á dziś v nas
19:
Lutrámi/ Kálwiniſtámi y Sámoſátenámi) od miſtrzow ſwoich
20:
názywáią; ták y ći ſię Páwliany/ Petriany y Apolliany miáno=
21:
wáli. Wſzákże nie idzie ſtąd żeby tákież zakonicy w kośćiele powſze
22:
chnym mieli być odſzczepieńcámi/ że też mowią/ Iam ieſt Augu=
23:
ſtynow/ á ia Benedyktow/ á ia Fránćiſzkow/ ábo Dominikow.
24:
Bo wielka ieſt tych od onych rożność. Abowiem Korynthiánie
25:
mniemáli/ żeby moc Sákrámentu krztu S. pochodziłá od do=
26:
broći krzćićielow: y przetoż ſię chlubili/ że byli ſynmi duchowny=
27:
mi zacnych ludzi. Iáko to Auguſtyn S. wykłáda. Co ſię na=
28:
przod z onych ſłow dálſzych pokázuie: Izali Páweł zá was ieſt v=
29:
krzyżowan? ábośćie ſię w imię Páwłowe pokrzćili? Więc y z te=
30:
go/ iż w cáłym onym Rozdziale/ y drugich trzech zá nim położo=
31:
nych/ ná oddalenie tego błędu S. Páweł vczy: Iż Apoſtołowie
32:
tylko ſą ſłudzy Chriſtuſowi: lecz Chriſtus ieſt ktory prawdziwie
33:
y właſną ſwą mocą wſzytko czyni: y przetoż Bog obrał nieuki y
34:
podłe ludzi przez ktoreby świát náwroćił; áby ſię komu nie zdáło
35:
żeby zbáwienie od ludzi pochodziło. Nákoniec y ſtąd baczymy/
36:
że ći prawdziwie rozerwánia y odſzczepieńſtwá czynili/ ktorzy mo=
37:
wili/ Iám ieſt Páwłow/ á ia Apollow. Bo tyle krztow czynili/ ile
było krzći=


strona: 580

Rozd: 2. do Korynthian.580.
1:
było krzćićielow: á zátym też tyle wiar y kośćiołow. Lecz náſzy
2:
zakonnicy nic tákowego nie czynią. Nád to ieſzcze y w tym Ko=
3:
rynthiánie błądzili/ iż lekce á płocho ſądzili o ſwych káznodzieiách/
4:
y iedne nád drugie przekłádáli. Iáko ſię z onych ſłow pokázuie:
5:
Nie ſądzćie przed czáſem rć. V mnie to namnieyſza/ żem od was
6:
ieſt ſądzon. Lecz zakonnicy/ kiedy mowią/ Iam ieſt Auguſty=
7:
now/ á iam Benedyktow: tylko to mowią dla okazánia rożno=
8:
śći zakonow. Wſzákże wſzytcy w iednym poſłuſzeńſtwie pierwſze=
9:
go po Pánu Chriſtuśie Páſterzá/ y w iedney wierze y náuce kośćio
10:
łá S. Rzymſkiego powſzechnego trwáią. Przetoż ſię dármo ſe=
11:
ktarze przykłádem zakonnikow záſłániáią.
12:
Ktory ſię nam sſtał mądrośćią.) Nie ták to rozumiey/ iáko dzi=
13:
śieyſzy odſzczepieńcy/ Zeby wierni nie mieli w ſobie żadney wła=
14:
ſney ſpráwiedliwośći/ mądrośći y świątobliwośći/ oprocz tey kto=
15:
ra ieſt w Chriſtuśie/ y ktoraby zá náſzę byłá poczytána: Ale to
16:
chce rzec Páweł S. iż Pan Chriſtus ieſt dawcą/ ſprawcą/ y przy=
17:
czyną záſługuiącą/ ſpráwiedliwośći y świątobliwośći oney ktora
18:
w nas ieſt/ y ktorą on nam dáie.
Chriſtus iáko ieſt ſpráwiedliwośćią náſsą.
Bo ſię ták ſam Apoſtoł wykłá=
19:
da/ trochę niżey mowiąc: Aleśćie omyći/ áleśćie poświęceni/ ále=
20:
śćie vſpráwiedliwieni/ w imię Páná náſzego Ieſu Chriſtuſá/ y w
21:
Duchu Bogá náſzego.
rozdział: 2

22:
ROZDZIAL II.
23:
1 Páweł przepowiedał Korynthianom Chriſtuſá y tego vkrzy=
24:
żowánego/ z wielką pokorą y proſtymi ſłowy. 5 Acz też doſko=
25:
náłym oznáymował mądrość świátu zákrytą. 10 Ktora ſámym
26:
Duchem Bożym poznána być może. 14 Bo ćieleſny nie poymu=
27:
ie Bozkich rzeczy. 15 Ale duchowny wſzytko rozſądza.
werset: 1
28:
A
Ia przyſzedſzy do was bráćia/ przyſzedłem nie
29:
z wynioſłą mową ábo mądrośćią/ opowiedá=
30:
iąc wam świádectwo " Chriſtuſowe'.

" Boże.G.
werset: 2Abo=
31:
wiem nie miałem ſię zá tego żebym miał co vmieć
32:
miedzy wámi/ iedno Ieſuſá Chriſtuſá/ y tego vkrzy=
33:
żowánego.

werset: 3Y byłem ia ze mdłośćią y z boiáźnią y
34:
ze drżenim wielkim v was:

werset: 4á mowá moiá y przepo=
35:
wiedánie moie nie było w przyłudzáiących mądrośći
36:
ludzkiey ſłowiech/ ále w okazániu duchá y mocy:

Dddd 3áby


strona: 581

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.581.
werset: 5
1:
áby wiárá wáſzá nie byłá w mądrośći ludzkiey/ ále
2:
w mocy Bożey. A powiedamy mądrość miedzy do=
3:
ſkonáłymi:

Zácz: 126.
werset: 6
4:
A mądrość nie wieku tego/ áni " kśiążąt wieku
" zacnych á vczonych ludzi, Philoſophow, y kráſomowcow. Chryſoſt.: y Theophilact.

5:
tego ktorzy niſzczeią:

werset: 7ále powiedamy mądrość Bo=
6:
żą w táiemnicy/ onę zákrytą/ ktorą Bog przenázná=
7:
czył przed wieki ku chwale náſzey.

werset: 8Ktorey żaden z
8:
kśiążąt wieku tego nie poznał: Bo gdyby byli po=
9:
ználi/ nigdyby byli Páná chwały nie vkrzyżowáli.

Zácz: 127.
werset: 9
10:
Ale przepowiedamy iáko ieſt nápiſano/ Czego oko
11:
nie widźiáło/ y vcho nie ſłyſzáło/ y w ſerce człowiecze
12:
nie wſtąpiło/ co nágotował Bog tym ktorzy go mi=
13:
łuią.

werset: 10lecz nam Bog obiáwił przez Duchá ſwoiego.
14:
Abowiem Duch wſzytko wypátruie/ y głębokośći
15:
Boże.

werset: 11Bo ktoż z ludźi wie co ieſt człowieczego/ ie=
16:
dno duch człowieczy ktory w nim ieſt? tákże też co
17:
ieſt Bożego nikt niewie/ iedno Duch Boży.

werset: 12A my
18:
nie wźięliſmy duchá - tego' ſwiátá/ ále duchá ktory ieſt
-3 L. S.

19:
z Bogá: ábyſmy wiedźieli co nam Bog dárował.

werset: 13
20:
Co też opowiedamy nie przez wyuczone powieśći
21:
ludzkiey mądrośći: ále przez náukę Duchá */ ducho=
* świętego.2 L. G. N.

22:
wnym duchowne rzeczy przyſtoſuiąc.

werset: 14A człowiek
23:
ćieleſny nie poymuie tych rzeczy ktore ſą Duchá Boże=
24:
go: ábowiem ſą iemu głupſtwem/ y nie może ich " ro=
25:
zumieć: iż duchownie bywa rozſądzon'.

" rozumieć tych rzeczy, ktore duchownie bywáią rozſądzáne.NL. iż duchownie bywáią rozſądzoneK. G.
werset: 15Lecz du=
26:
chowny rozſądza wſzytko; á ſam od żadnego nie by=
27:
wa rozſądzon.

werset: 16Abowiem ktoż poznał vmyſł " Páń=
28:
ſki ktoryby go náuczył'? lecz my vmyſł Chriſtuſow
" Pánski? ábo kto go náuczył? N L.

29:
mamy.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Iedno duch człowieczy.) Zaden człowiek myśli drugiego czło=
32:
wieká z przyrodzenia wiedzieć nie może. Wſzákże Pan Bog pro=
33:
rokom y innym świętym ieſzcze w tym żywoćie nád przyrodzenie
34:
dáie moc poznánia ſkrytośći ludzkich.
Swięći iáko wiedzą myſli ludzkie.
Iáko dał Piotrowi po=
znáć zdrá=


strona: 582

Rozd: 2. do Korynthian.582.
1:
znáć zdrádę Anániaſzá y Sáphiry/ Elizeuſzowi zdrádę ſługi ſwe=
2:
go/ w niebytnośći ſwey popełnioną: y wiedzieć táiemne rády w
3:
komorze Syryiſkiego krolá zámknione przećiw Izráelczykom: á
4:
náwet/ iáko dáie wſzytkim ániołom y świętym (ile przyſtoi ná=
5:
ſzym potrzebom/ y chwale ich niebieſkiey) rozumieć nie tylko gło=
6:
śne modlitwy náſze/ ále y wnętrzną pokutę/ y żądánie náſze.
7:
Iedno Duch Boży.) Tymi ſłowy nie wyłączáć Syná od pozná=
8:
nia Bozkich rzeczy. Iáko y onymi nie wyłącza Duchá/ kędy mo=
9:
wi: Zaden nie zna Syná iedno Oćiec/ y Oycá nikt nie zna iedno
10:
Syn.
Iedność perſon w boſtwie.
Bo táka ieſt iedność perſon Bozkich/ że gdy miánuią ie=
11:
dnę/ druga ſię w niey rozumie: wyiąwſzy ſáme właſnośći perſon.
12:
Stąd też mamy/ iż Duch S. ieſt práwym Bogiem. Bo naprzod
13:
doſkonále zna Bogá/ ábo rzeczy Bozkie: czemu żaden rozum ſtwo
14:
rzony ſproſtáć nie może. K temu iáko Duch ludzki zna to co ieſt
15:
w człowiecze/ przeto że ieſt wnętrzny/ y ſpołiſtny człowiekowi: ták
16:
też Duch Boży znáiąc Bozkie rzeczy/ muśi być wnętrzny y ſpołi=
17:
ſtny Bogu: co nie może być dano ſtworzeniu.
Duch S. ieſt Bogiem.

18:
Duchowny rozſądza wſsytko.) Iáko ćieleſny człowiek nie poy=
19:
muie rzeczy Bozkich/ ále tylko ſądzić może o ziemſkich: ták ducho=
20:
wny człowiek w kośćiele powſzechnym rozſądza wſzytkie rzeczy
Iáko duchowny rozſądza wsytko.

21:
ták duchowne iáko y świeckie/ ták niebieſkie iáko y ziemſkie/ ták
22:
Bozkie iáko y ludzkie/ wſzákże nie wſzytkie Bozkie. A ſam od ża=
23:
dnego nie bywa rozſądzony. Nie od wiernych/ bo ſię z nimi zga=
24:
dza: áni od niewiernych/ bo ći nie rozumieią rzeczy duchownych.
25:
Wſzákże nie idzie zá tym/ żeby duchowny człowiek/ y z náuką y
26:
z rozumem ſwym/ nie miał być poddány kośćiołowi y przełożo=
27:
nym iego: gdyż y Páweł ś. náukę ſwą/ ktorą był wziął od Bogá
28:
(to ieſt/ od Chriſtuſá/ iáko ſam powieda) nie od ludzi/ poddał
29:
rozſądkowi inſzych Apoſtołow.
Káżdy ſię ma poddáwáć rozſądkowi kośćiołá Bożego.
rozdział: 3

30:
ROZDZIAL III.
31:
1 Korynthianom ieſzcze ćieleſnym nie mogł Páweł opowie=
32:
dáć ſkryrych táiemnic wiáry. 3 Abowiem wádzili ſię o náuczy=
33:
ćiele ſwe/ ktorzy tylko ſługámi byli. 7 Gdyż ſam tylko P. Bog
34:
łáſki y cnot pomnożenie dáie. 11 Y ſam P. Chriſtus ieſt fundá=
35:
mentem. 12 Ná ktorym kto zle ábo dobrze buduie/ okaże to dzień
36:
ſądu Bożego. 16 Nie mamy gwałćić kośćiołá Bożego/ ktorym
37:
my ieſteſmy. 21 Ani ſię chlubić w ſługách Bożych.
Y ia brá=


strona: 583

Liſtu pierwſzego Rozd: 3.583.
Sam kośćioł kátholicki prawdę ma, ták w mleku iáko y w chlebie ſwym: to ieſt ták w náuce doskonáłych, iáko y w niedoskonáłych.
werset: 1
1:
Y
Ia bráćia nie mogłem wam mowić iáko du=
2:
chownym/ ále iáko ćieleſnym. Iáko málu=
3:
tkie w Chriſtuśie/

werset: 2nápawałem was mle=
4:
kiem/ á nie pokármem: bośćie ieſzcze nie mogli znośić:
5:
áleć y teraz ieſzcze nie możećie: bo ieſzcze ćieleſni
6:
ieſteśćie.

werset: 3Abowiem gdyż miedzy wámi ieſt zaz=
7:
drość y ſwar *; ázażeśćie nie ćieleſni/ y nie według
* y nieſnaski.G.

8:
człowieká chodźićie?

werset: 4Abowiem gdy ieden mowi;
9:
Iam ieſt Páwłow; á drugi/ Apollow: ázażeśćie nie
10:
" ludźmi'? Coż tedy ieſt Apollo? á co Páweł?
" ćieleſnemi.3 L. G. S.

werset: 5iedno
11:
" ſłudzy tego ktoremuśćie' vwierzyli/ á iáko káżdemu
" słudzy przez ktoreśćie.G.

12:
Pan dał.

werset: 6Iam ſzczepił/ Apollo polewał: ále Bog
13:
dał pomnożenie.

werset: 7A ták áni ten co ſzczepi ieſt czym/
14:
áni ten co polewa: ále Bog ktory pomnożenie da=
15:
wa.

werset: 8A ten ktory ſzczepi/ y ten co polewa/ iedno ſą. A
16:
káżdy ſwoię zapłátę weźmie według prace ſwoiey.

Zácz: 128.
Wielka zacność duchownych páſterzow y káznodzieiow: że nie tylko ſą słudzy Chriſtuſowi, ále y pomocnicy do zbáwienia ludzkiego.
werset: 9
17:
Abowiem ieſteſmy pomocnikámi Bożymi: rolą
18:
Bożą zoráną ieſteśćie/ budowánim Bożym ieſte=
19:
śćie.

werset: 10Wedle łáſki Bożey ktora mi ieſt daná/ iáko
20:
mądry budowniczy záłożyłem fundáment: á drugi
21:
ná nim buduie. Lecz káżdy niech baczy iáko ná nim
22:
buduie.

werset: 11Abowiem fundámentu innego nikt záło=
23:
żyć nie może/ okrom tego ktory záłożon ieſt/ ktory
24:
ieſt Chriſtus Ieſus.

werset: 12A ieſli kto ná tym fundámen=
25:
ćie wybuduie złoto/ śrebro/ kámienie drogie/ drwá/
26:
śiáno/ ſłomę;

werset: 13káżdego robotá iáwna będźie: Bo
27:
dźień - Páńſki' iáwną ią vczyni: " gdyż ſię w ogniu ob=
-3 L. G. S.
" iż przez ogień obiáwiona będzie.

28:
iáwi': á káżdego roboty iáka ieſt/ ogień ſprobuie.

werset: 14Ieſli ktorego robotá zoſtánie ktorą przybudował/
29:
zapłátę weźmie.

werset: 15Ieſli ktorego robotá zgore/ ſzko=
30:
dę odnieśie: lecz ſam będźie zbáwion; wſzákże ták iá=
31:
ko przez ogień.

werset: 16Niewiećie iżeśćie kośćiołem Bo=
32:
żym/ á Duch Boży mieſzka w was?

werset: 17A ieſli kto ko=
33:
śćioł Boży zgwałći/ tego Bog zátráći. Abowiem
kośćioł


strona: 584

Rozd: 3. do Korynthian.584.
1:
kośćioł Boży święty ieſt/ ktorym wy ieſteſteśćie.

Zácz: 129.
werset: 18
2:
Niech żaden ſámego śiebie nie zwodźi. Ieſli kto
3:
zda ſię ſobie być mądrym między wámi ná tym świe=
4:
ćie/ niech ię sſtánie głupim/ áby był mądrym.

werset: 19Abo=
5:
wiem mądrość świátá tego/ głupſtwem ieſt v Bo=
6:
gá. Bo nápiſano ieſt: " Poimam' mędrce w chytro=
" ktory poimawa.G.

7:
śći ich. Y záſię: Pan zna myśli mędrcow iż ſą pro=
8:
zne.

werset: 20A ták niech ſię nie chełpi żaden w ludźiách.
9:
Abowiem wſzytkoć ieſt wáſze:

werset: 21bądź Páweł/ bądź
10:
Apollo/ bądź Cephás/ bądź świát/ bądź żywot/ bądź
11:
śmierć/ bądź teráznieyſze rzeczy, bądź przyſzłe: - boć'
-G.

12:
wſzytko wáſze ieſt:

werset: 22á wy Chriſtuſowi: á Chriſtus
13:
Boży.


14:
NAVKI Y PRZESTROGI.
15:
A káżdy ſwoię zapłátę wezmie.) Oto maſz iáſny text/ że ludzie
16:
przez prace ſwe rożne/ wezmą też rożną zapłátę w niebie: á iż v=
17:
czynki z łáſki pochodzące záſługuią niebo/ y więtſze ábo mnieyſze
18:
w nim weſele y chwałę. Co ieſt przećiw Ewángelikom dziśieyſzym.
Zasługi vczynkow.

19:
Będzie zbáwion lecz ták iáko przez ogien.) To mieyſce Apoſtol=
20:
ſkie/ ſtárzy á święći Doktorowie o czyścowym ogniu zgodnie ro=
21:
zumieią/ y ták wykłádáią: że wierni ktorzy ná fundámenćie Chri=
22:
ſtuśie/ to ieſt ná wierze Páná Chriſtuſowey/ złoto/ śrebro y dro=
23:
gie kámienie buduią/ to ieſt doſkonáłą náukę y doſkonáłe vczyn=
24:
ki/ bez żadney przyſády (iáko Apoſtołowie/ Męczennicy/ y inni lu=
25:
dzie doſkonáli) mogą ſię nie bać ogniá czyścowego: bo ten złotu
26:
y śrebru nic nie záſzkodzi.
Czyſcowy ogien
Lecz ktorzy ná tymże fundámenćie/
27:
przy złoćie y śrebrze buduią też drzewo/ ſłomę y śiáno: to ieſt/ ná=
28:
uki y vczynki niedoſkonáłe/ w ktorych ſię lekkich grzechow przyſá=
29:
dá náyduie; ći w dzień Páńſki/ to ieſt w dzień ſądny ktory bywa
30:
po śmierći káżdego/ ſzkodę podeymą. Bo to wſzytko zgore/ á oni
31:
ſámi zbáwienić w prawdzie będą/ ále nie ináczey iedno przez ogień.
32:
Słowá Auguſtynowe ſą: Będą zbáwieni ták iáko przez ogień.
33:
Czemu? iedno iż tu budowáli ná fundámenćie drzewo/ śiáno/ y
34:
ſłomę. Bo gdyby byli budowáli złoto/ śrebro/ y drogie kámienie/
35:
byliby wolni od ogniá oboiego/ nie tylko onego wiecznego/ ále y
36:
od tego (docześnego ábo czyścowego) ktory będzie karał te co
37:
przez ogień zbáwieni będą. Bo ták nápiſano: Acz ſam zbáwion
38:
będzie/ ále ták iáko przez ogień.
Dwoiáki ogien ná onym świećie, wieczny y docześny.
W tąż y Ambroży ś. piſząc ná to
Eeeemieyſce/


strona: 585

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.585.
1:
mieyſce: Vczy/ práwi/ Apoſtoł/ iż ácz zbáwion będzie/ ále męki o=
2:
gniowe pierwey ćierpieć muśi: áby przez ogień oczyśćiony/ był
3:
zbáwiony: á nie iáko niewierni/ wiecznym ogniem był záwżdy
4:
męczony. Ták y Theodoretus Græczyn to mieyſce wykłáda:
5:
Ten wierzymy być ogień czyścowy/ w ktorym duſze bywáią czy=
6:
ścone/ iáko złoto w piecu. Tak y Origenes/ y Oekumenius/ y in=
7:
nych bárzo wiele.
rozdział: 4

8:
ROZDZIAL IIII.
9:
1 Nie trzebá lekce poſądzáć ſług Bożych. 7 Strofuie Koryn=
10:
thiany/ że ſię z dárow Bożych wynośili/ iákoby ie ſámi od śiebie
11:
mieli. 8 A ſámi ſię wynoſząc/ lekce poważáli y ſáme Apoſtoły.
12:
14 Choćia ie był Páweł w Chriſtuśie porodził. 18 Obiecuie ſię
13:
w rychle przyść do nich/ áby fałſzywe Apoſtoły ſkarał.
Lekcya w Niedzielę czwartą Adwentu.
werset: 1
14:
T
Ak niechay " człowiek' o nas rozumie iáko o
" káżdy.

15:
ſługách Chriſtuſowych/ y ſzáfárzách táiem
16:
nic Bożych.

werset: 2" Tu iuż' więc ſzukáią miedzy ſzá=
" A zátymG.

17:
fárzmi/ áby ktory náleźion był wiernym.

werset: 3Ale v mnie
18:
to ieſt namnieyſza żebych był od was ſądzony/ ábo od
19:
" dnia ludzkiego. lecz y ſam ſiebie nie ſądzę.

" od ſądu ludzkiego.
werset: 4Abowiem
20:
ſię w ni w czym nie czuię: wſzákoż nie w tym ieſtem
21:
vſpráwiedliwion: ále Pan ieſt ten ktory mię ſądźi.

Zácz: 130.
werset: 5
22:
A tákże nie ſądzćie * przed czáſem/ áżby Pan przy=
* nic.G.

23:
ſzedł/ ktory też oświeći zákryćia ćięmnośći/ y obiáwi
24:
rády ſerc: á tedy chwałá będźie káżdemu od Bogá. *

werset: 6
25:
A tomći bráćia obroćił ná ſię y ná Apollá/ dla was:
26:
ábyśćie ſię náuczyli z nas/ " żeby ſię nád to co ieſt ná=
27:
piſano/ ieden' zá drugim nie nádymał przećiwko dru=
" nád to co ieſt nápiſano nie rozumieć: áby ſię iedenG.

28:
giemu.

werset: 7Abowiem ktoż ćię rozſądza? Coż też maſz
29:
czegobyś nie wźiął? A ieſliżeś * wźiął/ przeczże ſię
* też.G.

30:
chlubiſz iákobyś nie wźiął?

werset: 8Iużeśćie náſyceni/ iu=
31:
żeśćie vbogáceni: oprocz nas " kroluiećie': á bodaie=
" krolowáliśćie.G.

32:
śćie krolowáli/ żebyſmy y my z wámi krolowáli.

Zácz: 131.
Lekcya ná dzień S. Iákubá więtſzego áż do ꝟ. 16.
werset: 9
33:
Bo mniemam iż Bog nas oſtátnie Apoſtoły
34:
náznáczył/ iákoby ná śmierć ſkazáne.
Abowiem


strona: 586

Rozd: 4. do Korynthian.586.
Lekcya o S. Wyznawcy.
1:
Abowiem sſtáliſmy ſię dźiwowiſkiem świátu/ y
2:
ániołom/ y ludźiom.

werset: 10My głupi dla Chriſtuſá; á wy
3:
roſtropni w Chriſtuśie. myſmy ſłábi/ á wy mocni:
4:
wy zacni/ á my beze czći.

werset: 12Aż do tey godźiny y łá=
5:
kniemy/ y prágniemy/ y nádzy ieſteſmy/ y bywamy po=
6:
liczkowáni/ y tułamy ſię/

werset: 12y prácuiemy robiąc wła=
7:
ſnymi rękomá. gdy nas hánbią/ błogoſłáwiemy: gdy
8:
nas prześláduią/ tedy ćierpimy:

werset: 13gdy nam złorze=
9:
czą/ modlimy ſię. Sſtáliſmy ſię iáko plugáſtwá - tego'
-G.

10:
świátá/ iáko śmieći wſzytkich áż dotąd.

werset: 14Nie piſzęć
11:
wam tego żebym was záwſtydźił; ále nápominam
12:
iáko dźiatki moie miłe. *

werset: 15
13:
Abowiem choćbyśćie mieli dźieśięć tyśięcy náu=
14:
czyćielow w Chriſtuśie/ wſzákże nie wiele oycow.
15:
bomći ia was w Chriſtuśie Ieſuśie przez Ewange=
16:
lią vrodźił. *

werset: 16
17:
Proſzę was tedy/ bądźćie náśládowcámi moimi *.

* iákom y ia Chriſtuſow.L. N. G.
werset: 17
18:
Dla tegomći poſłał do was Tymotheuſzá/ ktory
19:
ieſt ſyn moy namilſzy y wierny w Pánu: ktory wam
20:
przypomni drogi moie ktore ſą w Chriſtuśie Ieſuśie/
21:
iáko wſzędy w káżdym kośćiele vczę.

werset: 18Iákobych nie
22:
miał przyść do was/ ták ſię niektorzy nádęli.

werset: 19Aleć
23:
rychło przyidę do was/ ieſli Pan będźie chćiał: y do=
24:
znam nie mowy tych nádętych/ ále mocy.

werset: 20Abowiem
25:
nie w mowieć ieſt kroleſtwo Boże/ ále w mocy.

werset: 21Coż
26:
wolićie? z rozgąli mam przyść do was; czyli z miło=
27:
śćią/ y z duchem ćichośći?


28:
NAVKI Y PRZESTROGI.
29:
Wſsákoż nie w tym ieſtem vſpráwiedliwiony.) Nowowiernicy
30:
nic nie wątpią/ iż ſą w łáſce Bożey y vſpráwiedliwieni: Lecz
31:
Páweł choćia nie czuł ná ſumnieniu grzechu żadnego/ wſzákże nie
32:
śmiał śmiele twierdzić żeby był vſpráwiedliwionym: y niechćiał
33:
tego ſobie przywłaſzczáć/ áby był ſam śiebie/ z ſercá ſwego/ y z
34:
właſnych myśli ſądził/ ále ten ſąd ná on dzień Páńſki odkłádał.
Zaden nie ieſt pewien o ſwym vſpráwiedliwieniu.
Eeee 2Z rozgąli


strona: 587

Liſtu pierwſzego Rozd: 5.587.
1:
Z rozgąli mam przyść do was.) Apoſtołowie y ich namieſtnicy
2:
máią moc karánia wyſtępnych/ y moc odpuſzczenia tym co ſię v=
3:
znawáią: áby oboygá vżywáli według mądrośći y baczenia ſwe=
4:
go/ y według czáſu y potrzeby.
Przełożeni duchowni máią moc karánia.
rozdział: 5

5:
ROZDZIAL V.
6:
1 Korynthiany ſtrofuie/ iż wſzeteczniká/ w kázirodztwie iáwnie
7:
mieſzkáiącego ćierpieli miedzy ſobą. 3 Ktorego podáie ſzátáno=
8:
wi. 6 Nápomináiąc ich/ áby wyczyśćiwſzy kwás grzechow/ w
9:
czyſtośći Wielkąnoc święćili. 9 Y chce áby nie mieli ſpołeczno=
10:
śći z Chrześćijány iáwnie grzeſzącymi.
WTORA CZESCliſtu, o wſseteczniku, y o tych ktorzy ſię v Pogánow práwowáli.
werset: 1
11:
K
Oniecznie ſłycháć miedzy wámi porubſtwo/
12:
á tákie porubſtwo/ iákie ſię y miedzy Pogá=
13:
ny nie náyduie/ ták iż ſnać ktoryś ma oycá
14:
ſwego żonę.

werset: 2A wyśćie ſię nádęli; á nie ráczeyeśćie
15:
tego z żáłośćią vżyli/ áby był wyięt z pośrzodku was
16:
ktory tego vczynku ſię ważył.

werset: 3Ia iśćie ácz nieprzy=
17:
tomny ćiáłem/ ále duchem przytomny iużem iáko
18:
przytomny oſądźił/ áby ten ktory * ták vczynił/
* to.1 L. G. S.

werset: 4gdy
19:
ſię wy w imię Páná náſzego Ieſu Chriſtá zgromá=
20:
dźićie y z duchem moim/ z mocą Páná náſzego Ieſu=
21:
ſá */

* Chriſtuſá.9 L. G. S.
werset: 5áby mowię ten był oddan ſzátánowi ná zátráce=
22:
nie ćiáłá: áby duch był záchowan " w dźień' Páná - ná=
" w dzien ſądny.
-3 L. G.

23:
ſzego' Ieſuſá - Chriſtuſá'.

-2 L. NG.
Zácz: 133.
Lekcya w Niedzielę Wielkonocną.
werset: 6
24:
Nie dobrać to ieſt chlubá wáſzá. Azaż niewie=
25:
ćie iż trochá kwáſu wſzytko záczynienie zákwaſza?

werset: 7
26:
Wyczyśććieſz * ſtáry kwás/ ábyśćie byli nowym
* tedy.4 L. G.

27:
záczynienim/ iáko " bez kwáſu' ieſteśćie. Abowiem Pá=
" przaſni.

28:
ſchá náſzá ieſt * ofiárowána/ Chriſtus.
* zá nas.G. S.

werset: 8A tákże " vży=waymy'
" obchodzmy święto.G.

29:
waymy' nie w ſtárym kwáśie/ áni w kwáśie złośći
30:
áni przewrotnośći: ále w przaſnikách ſzczyrośći y
31:
prawdy. *

werset: 9
32:
Piſałem wam w liśćie/ ábyśćie ſię nie mieſzáli z
33:
wſzetecznymi.

werset: 10á niezgołá z wſzetecznymi ſwiátá te=
34:
go/ ábo z łákomymi/ ábo z drapieżnymi/ ábo z báłwo=
chwálcámi:


strona: 588

Rozd: 5. do Korynthian.588.
1:
chwálcámi: Bo ináczey/ muśielibyśćie z tego świá=
2:
tá wyniść.

Zácz: 134.
werset: 11
3:
Lecz teraz piſałem wam ábyśćie ſię nie mieſzáli:
4:
ieſli ten ktory ſię brátem miánuie/ ieſt wſzeteczni=
5:
kiem/ ábo łákomym/ ábo báłwochwálcą/ ábo złorze=
6:
czącym/ ábo piiánicą/ ábo drapieżcą/ żebyśćie z táko=
7:
wym áni iedli.

werset: 12Bo ázaż moiá rzecz ſądźić obce?
8:
Azaż wy ſwoich nie ſądźićie? " Lecz obce Bog " ſądźić
" Bo.L.
" ſądzi.G.

9:
będźie.' * Wyrzuććie złośniká z pośrzodku śiebie.
* przetoż.G.


10:
NAVKI Y PRZESTROGI.
11:
Ia nie przytomny ćiáłem.) Tu Páweł ś. vżywa ſwey właſney wła=
12:
dzey Apoſtolſkiey/ w zwięzowániu wſzeteczniká teo / záklináiąc go
13:
przez liſt/ y przez mándat ábo roſkazánie/ choćiaż w niebytnośći.
Klątwá kośćielna.

14:
Gdy ſię wy zgromadzićie.) Acz exekucya klątwy byłá przy zgro=
15:
mádzeniu wiernych: wſzákże zwierzchność y władza wydánia
16:
klątwy byłá przy Apoſtole/ á nie przy wſzytkim kośćiele ábo zgro=
17:
mádzeniu wiernych/ iáko teraz chcą mieć odſzczepieńcy. Bo moc
18:
zwięzowánia y rozwięzowánia nie ieſt dána wſzytkiemu kośćio=
19:
łowi/ (áby ią miał káżdy wierny/ ábo iey vżywáć mogł) ále prze=
20:
łożonym kośćielnym/ ku pożytku kośćiołá wſzytkiego.
Moc záklinánia przy kim ieſt.
Iáko y
21:
Chryſoſtom S. piſze/ wykłádáiąc one Páńſkie ſłowá: Powiedz
22:
kośćiołowi/ to ieſt/ mowi przełożonym kośćielnym.
23:
Z mocą Páná náſsego.)
Mocą Pánską páſterze záklináią.
Wſzytká tákowa moc y władza ná wy=
24:
ſtępne/ bywa vżywána y ſpráwowána imieniem y mocą Páná
25:
Ieſu Chriſtá: á ktokolwiek ią gárdzi/ ten gárdzi imieniem y mo=
26:
cą Páná Chriſtuſową.
27:
Aby ten był oddan ſsátánowi.) Aby ludzie o tym vpewnieni by=
28:
li/ iż wſzyścy ktorzy ſą w klątwie/ ſą w mocy y w dzierżáwie ſzá=
29:
táńſkiey/ y od obrony y opieki Páná Chriſtuſowey oddaleni/ ſko=
30:
ro ſentencyą przełożonych kośćielnych/ od ćiáłá iego y Sákrámen=
31:
tow y od obcowánia wiernych Kátholikow bywáią oddzieleni:
32:
dał był Pan Bog tę moc Apoſtołom y przełożonym kośćielnym/
33:
ná onych początkách/ áby ſzátan opętał ćiáło záklętego. Iáko gdy
34:
Pan Chriſtus Iudaſzá wyobcował/ wnet go ſzátan pośiadł.
Záklęći bywáli od czártá opętáni.

35:
Ták ſkoro Páweł Alexándrá y Hymeneuſzá záklął/ wnet od ſzátá=
36:
ná byli opętáni: y Piotr S. (iáko Auguſtyn S. świádczy) pier=
37:
wey záklął Anániaſzá y Sáphirę/ á potym ná znák mocy ſwey/ y
38:
na ſtrách ſentencyey/ nagłą ie śmierćią pokarał. Táż moc y teraz
Eeee 3trwa w


strona: 589

Liſtu pierwſzego Rozd: 6.589.
1:
trwa w kośćiele/ y nád klętymi bywa rośćiągána: ktorych ácz nie
2:
ćiáłá/ ále duſze tákże bywáią od czártá opętáne/ iáko zgodnie
3:
świádczą wſzyścy doktorowie. Abowiem to ieſt kazń naywiętſza
4:
pod ſłońcem/y kſztałt iákiś wiecznego potępienia/ y od tego mie=
5:
czá duchowneo vmieráią wſzyścy/ ktorzy kośćiołá nie ſą poſłuſzni.
Záklętych duſse czárt pośiada.

6:
Abowiem Páſchá náſsá.) Stąd widzimy/ iż báránek Wielkono=
7:
cny Zydowſki (ktorego y tu/ y w Ewángeliey Páſchą zową) był
8:
figurą ofiárowánia Chriſtá Páná: ktory tákże miał być pierwey
9:
ofiárowány/ á potym pożywány.
Ofiárá Mſsey S.
A gdyż Apoſtołowie ná oſtá=
10:
tniey wieczerzy pożywáli ćiáłá Chriſtuſowego/ iáko práwego bá=
11:
ránká Wielkonocnego; tedyć pewnie támże Pan Chriſtus ćiáło
12:
ſwoie pierwey Bogu ofiárował/ á potym ie vczniom ku pożywá=
13:
niu podał.
14:

15:
Zebyśćie z tákowymi áni iedli.) Z Pogány dopuſzcza Apoſtoł
16:
wiernym iádáć: Lecz z Chrześćijány iáwnie grzeſzącymi/ á zwła=
17:
ſzczá z wyklętymi/ y od kośćiołá oſądzonemi/ iáko y z hæretykámi
18:
y z odſzczepieńcámi/ żadney ſpołecznośći wiernym nie dopuſzcza.
19:
Rzym: 16. 17. Tit: 3. 10. 2. Theſſ: 3. 14. 2. Ian 10.
Z záklętymi obcowáć ſię nie godzi.
rozdział: 6

20:
ROZDZIAL VI.
21:
1 Strofuie Korynthiany/ iż ſię práwowáli przed ſędzią Po=
22:
gáńſkim. 9 Wyliczáiąc grzechy/ ktorych winni/ nie mogą być
23:
zbáwieni. 12 Nie wſzytko pożyteczno/ co ieſt dozwolono. 13 Dla
24:
wiela przyczyn każe ſię ſtrzedz porubſtwá ábo wſzeteczeńſtwá.
werset: 1
25:
S
Mieſz ktory z was máiąc ſpráwę przećiw dru=
26:
giemu/ " ſądźić ſię przed nieſpráwiedliwymi/ á
27:
nie przed ſwiętymi'?

" to ieſt, práwowáć ſię przed Pogány, á nie przed Chrześćiány.
werset: 2Azaż niewiećie iż ſwię=
28:
ći będą świát * ſądźić? A ieſliż wy świát ſądźić ma=
* ten.N. L.

29:
ćie: nie godniżeśćie ſądźić " rzeczy namnieyſzych'.

" ſądow namnieyſsych? G.
werset: 3Nie
30:
wiećie iż ánioły ſądźić będźiemy? nierzkąc rzeczy do=
31:
cześne?

werset: 4Przeto tedy maćieli ſądy o rzeczy " docze=
32:
śne'/ wyſadzćieſz te ná ſąd/ ktorzy ſą podleyſzy w ko=
" temu żywotowi służące.G.

33:
śćiele.

werset: 5Mowięć ku záwſtydzeniu wáſzemu. Tákże
34:
nie máſz miedzy wámi mądrego żadnego/ ktoryby
35:
mogł rozſądźić miedzy brátem ſwoim?

werset: 6Ale ſię brát
36:
z brátem práwuie: y to przed niewiernymi?

werset: 7Prze=
to tedy


strona: 590

Rozd: 6. do Korynthian.590.
1:
to tedy iuż koniecznie ieſt w was wyſtępek/ że ſądy
2:
miedzy ſobą miewaćie. Czemuż ráczey krzywdy nie
3:
ćierpićie? czemu ráczey ſzkody nie podeymuiećie?

werset: 8
4:
Ale wy krzywdźićie y ſzkodźićie/ á ieſzcze bráćią.

werset: 9
5:
Aza niewiećie iż nieſpráwiedliwi nie odźiedźiczą
6:
kroleſtwá niebieſkiego? Nie mylćie ſię/ áni wſzete=
7:
cznicy/ áni báłwochwálcy/ áni cudzołożnicy/ áni pſo=
8:
tliwi/ áni Sodomczycy/

werset: 10áni złodźieie/ áni łákomi/
9:
áni piiánice/ áni złorzeczący/ áni drapieżce nie odźier
10:
żą dźiedźictwá kroleſtwá niebieſkiego.

werset: 11Y tymi=
11:
śćie " w prawdźie' byli: áleśćie omyći/ áleśćie poświę=
" niektorzy1 L. K. G. S.

12:
ceni/ áleśćie vſpráwiedliwieni w imię Páná náſzego
13:
Ieſu Chriſtá/ y w Duchu Bogá náſzego.

Zácz: 135.
werset: 12
14:
Wſzytko mi wolno/ ále nie wſzytko pożyteczno.
15:
Wſzytko mi wolno/ ále ſię ia w moc niczemu nie pod=
16:
dam.

werset: 13" Pokarm' słuzy brzuchowi/ á brzuch pokármom:
" pokármy.G.

17:
lecz Bog y ten y one zepſuie: A ćiáło nie ma słuzyć w=
18:
ſzeteczeńſtwu/ ále Pánu/ á Pan ćiáłu.

werset: 14A Bog y Pá=
19:
ná wzbudźił/ y nas wzbudźi przez moc ſwoię.

werset: 15Nie=
20:
wiećie iż ciáłá wáſze ſą członkámi Chriſtuſowymi?
21:
wźiąwſzy tedy członki Chriſtuſowe/ vczynię ie człon=
22:
kámi wſzetecznice? nie day tego Boże.

werset: 16Aza nie=
23:
wiećie/ iż ten co ſię złącza z wſzetecznicą/ " sſtáie ſię'
" ieſt.G.

24:
iednym ćiáłem? Abowiem (mowi) będą dwá " w ie=
25:
dnym ćiele'.

" w iedno ćiáło.G.
werset: 17A kto ſię złącza z Pánem/ iednym du=
26:
chem ieſt.

werset: 18Strzeżćie ſię porubſtwá. Wſzelki * grzech
* bowiem.L. S.

27:
ktoryby człowiek vczynił/ nie ieſt ná ćiele: ále porub=
28:
ſtwo płodzący/ przećiwko właſnemu ćiáłu grzeſzy.

werset: 19Aza niewiećie iż " członki wáſze' ſą kośćiołem Du=
" ćiáłá wáſse.G.

29:
chá świętego ktory w was ieſt/ ktorego maćie od
30:
Bogá/ á nie ieſteśćie ſwoi?

werset: 20Abowiemeśćie kupie=
31:
ni zapłátą - wielką'. Chwalćieſz * - y nośćie' Bogá w
-G.
* tedy.G.
-G.

32:
ćiele wáſzym *.

* y w duchu wáſsym, ktore ſą Boże.G.
Náuki


strona: 591

Liſtu pierwſzego Rozd: 7.591.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Swięći będą świát ſądzić.) Apoſtołowie y inni doſkonáli Chrze=
3:
śćijáni/ ktorzy wſzytko dla Páná Chriſtuſá opuśćili/ będą w dzień
4:
ſądny świát z Chriſtuſem ſądzić.
Swięći będą świát z Chriſtuſem ſądźić.

5:
Ieſt wyſtępek w was.) Acz nie záwſze ieſt grzech práwowáć ſię
6:
y pozywáć kogo: wſzákże rzadko bez grzechu być może: gdy ſię
Práwowánie ieſt niebeſpieczne.

7:
kto práwuie ábo prze łákomſtwo/ ábo z nienawiśćią/ z gniewy y z
8:
ſwary/ ábo przyczyniáiąc fáłſzu y zdrády/ ábo ze zgorſzeniem in=
9:
nych. Przetoż przyſtoyniey ieſt miłośći y doſkonáłośći Chrześći=
10:
áńſkiey/ ráczey krzywdę y ſzkodę ćierpieć/ á niżli ſię práwowáć.
11:
Aleśćie omyći, áleśćie poświęceni.) Stąd znáć/ że vſpráwiedli=
12:
wienie ieſt nie tylko zá ſpráwiedliwego poczytánie/ ále prawdzi=
13:
we omyćie/ poświęcenie/ grzechow zgłádzenie/ á ſpráwiedliwośći
14:
vżyczenie. Pátrz; Rzym: 2. 13.
Vſpráwiedliwienie co ieſt.

15:
Przećiwko właſnemu ćiáłu grzeſsy.) Wſzeteczeńſtwo nie tylko
16:
duſzę (iáko inne grzechy) ále y ćiáło pſuie/ obraża y plugáwi/ wię=
17:
cey niżli inne wſzytkie grzechy.
Porubſtwo ćięſski grzech.
rozdział: 7

18:
ROZDZIAL VII.
19:
1 Vczy o małżeńſtwie y vżywániu iego. 6 Nápomináiąc
20:
wſzytkich do bezżenſtwá/ ile być może. 8 y 27 Tym co nie
21:
ſą w małżeńſtwie rádząc/ áby ták zoſtáli. 10 A małżonkom
22:
roſkázuiąc/ áby ſię nie rozłączáli. 12 Iáko ſię wierny obcho=
23:
dzić ma z małżonkiem niewiernym. 17 y 27 Káżdy ma trwáć
24:
w tym ſtanie/ w ktorym powołan ieſt do Chrześćijáńſkiey wiáry.
25:
25 Dziewictwo przekłáda nád małżeńſtwo. 29 Pozwala y wto=
26:
rego małżeńſtwá/ byle z wiernym.
TRZECIA CZESCo małżenſtwie y bezżenskim ſtanie.
Zácz: 136.
werset: 1
27:
L
Ecz o tym cośćie mi piſáli: Dobrzeć ieſt czło=
28:
wiekowi " nie tykáć ſię niewiáſty.

' to ieſt z żoną nie obcowáć.
werset: 2wſzákże " dla
29:
porubſtwá'/ niech káżdy ma ſwoię żonę/ á ká=
" dla porubſtw.G.

30:
żda niech ma ſwego mężá.

werset: 3Mąż niechay żenie " po=
31:
winność' oddáie: tákże też y żoná mężowi.
" powinną życzliwość.G.

werset: 4Zoná
32:
- niechay' nie ma w mocy ćiáłá ſwego/ ále mąż. Tákże
-K. G.

33:
y mąż nie ma w mocy ſwey ćiáłá ſwego/ ále żoná.

werset: 5
34:
Nie wymawiaycie ſię ieden drugiemu: chybáby z
35:
ſpolnego zezwolenia do czáſu/ ábyśćie wolnieyſzy by=
36:
li ná * moditwę: á záſię wracayćie ſię do tegoż/ áby
* poſt y.K. G. S.
was ſzá=


strona: 592

Rozd: 7. do Korynthian.592.
1:
was ſzátan nie kuśił/ dla wáſzey nieſtrzymawáłośći.

werset: 6A toć mowię według pofolgowánia/ nie według ro=
2:
ſkazánia.

werset: 7Abowiem chćiałbym áby wſzyścy ludźie
3:
byli iákom y ia: ále káżdy ma właſny dar od Bogá:
4:
ieden ták/ á drugi owák.

werset: 8Lecz mowię " nie żonátym'
" ábo nie mężátym.

5:
y wdowam: Dobrze im ieſt ieſliżeby ták trwáły iáko
6:
y ia.

werset: 9Ale ieſli ſię nie wſtrzymawáią: niech w mał=
7:
żeńſtwo wſtąpią. Bo lepiey ieſt w małżeńſtwo wſtą=
8:
pić/ niżeli gorzeć.

werset: 10Lecz w małżeńſtwie będącym
9:
roſkázuię nie ia/ ále Pan; iżby ſię żoná od mężá nie
10:
odłączáłá.

werset: 11A ieſliby ſię odłączyłá/ niechayże trwa
11:
bez małżeńſtwa/ ábo ſię niech z mężem poiedna. A
12:
mąż żony niech nie opuſzcza.

Dotąd mowił o ſtrzymawáłośći małżonkow: á teraz tych vczy, ktorzy ieſscze w małżenſtwo nie wſtąpili.
Zácz: 137.
werset: 12
13:
Bo inſzym/ ia mowię/ nie Pan. Ieſli ktory brát
14:
ma żonę niewierną/ á tá z nim zezwala mieſzkáć: nie=
15:
chay iey nie opuſzcza.

werset: 13Y żoná ieſli ktora ma mężá
16:
niewiernego/ á on zezwala mieſzkáć z nią: " niechay
17:
nie opuſzcza mężá'.

" niech go nie opuſscza.G.
werset: 14Abowiem poſwięcon bywa mąż
18:
niewierny przez żonę wierną: y żoná niewierna by=
19:
wa poświęcona przez mężá wiernego. bo ináczey
20:
dźiatki wáſze byłyby nieczyſtymi: á teraz świętymi
21:
ſą.

werset: 15A ieſi niewierny odchodźi/ niechże odchodźi.
22:
Abowiem nie ieſt zniewolon brát ábo śioſtrá w tá=
23:
kowych rzeczách. áno ku pokoiowi wezwał nas Bog.

werset: 16
24:
Abowiem co wieſz żono/ ieſli mężá zbáwiſz? ábo co
25:
wieſz mężu/ ieſli żonę zbáwiſz?

werset: 17Iednák iáko káżde=
26:
mu vdźielił Bog/ iáko káżdeo wezwał Pan/ ták niech
27:
poſtępuie/ Y " iáko' w káżdym kośćiele vczę.
" tákże.K. G.

werset: 18Obrze=
28:
záńcem kto wezwány ieſt? niechayże nie przywodźi
29:
nieobrzezki. W nieobrzezce kto wezwány ieſt? nie=
30:
chayże ſię nie obrzezuie.

werset: 19Obrzezánie nic nie ieſt/ y
31:
nieobrzezká nic nie ieſt: ále záchowánie Bożego przy=
32:
kazánia.

werset: 20Káżdy w wezwániu ktorym ieſt wezwan/
33:
w tymże niechay trwa.

werset: 21Ieſteś wezwan niewolni=
Ffffkiem?


strona: 593

Liſtu pierwſzego Rozd: 7.593.
1:
kiem? niedbayże. ále ieſli też możeſz być wolnym/ rá=
2:
czey tego vżyway.

werset: 22Abowiem niewolnik wezwány w
3:
Pánie/ ieſtći Pánu oſwobodzonym: tákże też ktory
4:
ieſt wezwan wolnym/ ieſt niewolnikiem Chriſtuſo=
5:
wym.

werset: 23Drogośćie kupieni/ nie bądźćieſz niewolni=
6:
ki ludzkimi.

Zácz: 138.
werset: 24
7:
Káżdy w czym ieſt wezwan " brát' w tym niech
" bráćia.3 L. K. G. S.

8:
trwa przed Bogiem.

werset: 25
9:
A o pánnách ácz nie mam roſkazánia Páńſkie=
10:
go: wſzákoż rádę dáię/ iáko ten ktorym od Páná mi=
11:
łośierdźia doſtąpił ábych był wiernym.

werset: 26Mniemam " tedy' to być rzeczą dobrą/ dla teráznieyſzey potrzeby/ iż
" bowiemN L.A mniemamN L.

12:
dobra ieſt rzecz człowiekowi ták być.

werset: 27Przywiązaneś
13:
do żony? nie ſzukayże rozwiązánia. Rozwiązányś od
14:
żony? nie ſzukayże żony.

werset: 28A ieſlibyś ſię tez ożenił/ nie
15:
zgrzeſzyłeś. Ieſliby też pánná ſzłá zá mąż/ nie zgrze=
16:
ſzyłá. Wſzákże trapienie " ćiáłá' mieć będą tákowi. A
" w ćiele.G.

17:
iać wam folguię.

werset: 29" To tedy' powiedam bráćia/ iz " czás
" A toć.G.
" czás skrocony ieſt nápotym; áby y ći.G.

18:
krotki ieſt: to zoſtáie/ áby ći' co żony máią/ byli iáko=
19:
by ich nie mieli:

werset: 30á ktorzy płáczą/ iákoby nie płaká=
20:
li: á ktorzy ſię weſelą/ iákoby ſię nie weſelili: á ktorzy
21:
kupuią/ iákoby nie dźierżeli:

werset: 31á ktorzy vżywáią ſwiá
22:
tá tego/ iákoby nie vżywáli. boć " przemiia' kſztałt
" ábo zdradza, bo słowo Græckie oboiáko ſię rozumieć może.

23:
świátá tego.

werset: 32A chcę ábyśćie byli bez kłopotu. Nie=
24:
żonáty ſtára ſię o rzeczách Páńſkich/ iákoby ſię podo=
25:
bał Bogu.

werset: 33A ktory ſię ożenił/ ſtára ſię o rzeczách
26:
świeckich/ iákoby ſię podobał żenie: " y rozdźielon ieſt.

" Rozne ſą niewiáſtá y pánná. Niemężáta myſli.G.Ale to czytánie odrzuca HieronymS.
werset: 34
27:
Y białagłowá niemężáta y pánná/ myśli' o rzeczách
28:
Páńſkich: áby byłá święta y ćiáłem y duchem. *
Zácz: 139.

29:
A ktora ſzłá zá mąż/ myśli o rzeczách świeckich:
30:
iákoby ſię podobáłá mężowi.

werset: 35
31:
A toć mowię ku pożytkowi wáſzemu/ " nie ábym
" Nie żebych was przymuśił poniewolnych. Auguſtin: Hieron: Theodor: Theophilact.

32:
ná was śidło wrzućił/ ále ku temu co ieſt poczćiwe=
33:
go/ y coby was ſpoſobiło " do ſłużby Páńſkiey'; bez ro=
" do modlenia ſię Pánu.L. K.
ſtárgnienia.


strona: 594

Rozd: 7. do Korynthian.594.
1:
ſtárgnienia.

werset: 36A ieſli to ſobie kto zá ſromotę ma iż
2:
pánná ieo ieſt doroſła/ á iuz ták muśi być: co chce niech
3:
czyni. nie grzeſzy/ " ieſli poydźie zá mąż'.

" niech idzie zá mąż.1 L. G. S.
werset: 37" Bo kto' po=
" Lecz kto.G.

4:
ſtánowił mocnie w ſercu ſwym/ potrzeby nie máiąc/
5:
á máiąc w mocy ſwą właſną wolą/ y to poſtánowił
6:
w ſercu ſwym/ áby záchował pánnę ſwą; dobrze czy=
7:
ni.

werset: 38A ták y ten ktory dáie zá mąż - pánnę ſwoię'/ do=
-G.

8:
brze czyni: y ktory nie dáie zá mąż/ lepiey czyni.

werset: 39Zo=
9:
ná związána ieſt z zakonem/ poki żywie mąż iey. á ie=
10:
ſliby záſnął mąż iey/ wolna ieſt *: niech idźie zá kogo
* od zakonu.N. L.

11:
chce: tylko áby" w Pánie.

" to ieſt, zá Chrześćiániná. Hieron: Tertul.
werset: 40Ale ſzczęśliwſza będźie/ ie=
12:
ſliby ták zoſtałá/ wedle moiey rády. A mniemam żeć
13:
y ia mam Duchá Bożego.

Stan wdowi lepſsy ieſt y błogosłáwienſsy, á niżli małżenski.

14:
NAVKI Y PRZESTROGI.
15:
Niech káżdy ma ſwoię żonę.) Nie rzekł: Niech káżdy żonę poy=
16:
mie ktory iey nie ma: iáko dziś odſzczepieńcy obłędnie wykłádá=
17:
ią (Boby był ſam przećiwko ſobie/ mowiąc troſzkę niżey: Aby nie
18:
ſzukał żony ten/ ktory iey nie ma) Ale każe/ áby żonáty miał żonę
19:
ſwoię/ áby iey nie opuſzczał/ ále áby mieſzkał y obcował z tą ktorą
20:
poiął pierwey niżli vwierzył. Bo tu Páweł święty ná pierwſze ná pierwſze
21:
pytánie Korynthian odpowieda; ktore nie toć było: Ieſli ſię go=
22:
dzi/ ábo nie/ żonę poiąć? Ale/ Ieſli ći ktorzy żony máią/ náwroći=
23:
wſzy ſię ná wiárę Chriſtuſowę/ máią z nimi iáko y pierwey obco=
24:
wáć/ czyli ie opuśćić/ á mieſzkáć w czyſtośći? Hieron: lib: 1. cont:
25:
Iouin. Chryſost: in hunc locum homil. 19.
Zaden ſię nie powinien ożenić.

26:
Abyśćie ſię vdáli ná modlitwę.) Ieſliż świecki y ktorykolwiek
27:
wierny modlić ſię dobrze nie może/ kiedy ſię nie wſtrzyma od mał=
28:
żeńſkiey ſpráwy: tedyć kápłan/ ktory ſię ma záwſze modlić/ y ofiá=
29:
ry zá lud ofiárowáć/ powinien być záwſze bez małżeńſtwá. Hie=
30:
ron: lib: 1. cap: 19. con: Iouin. Pátrz wyżſzey/ Luk: 1. 23.
Bezżenſtwo kápłánskie.

31:
Iákom y ia.) Stąd znáć/ iż Páweł S. nie miał żony/ ále w czy=
32:
ſtośći żył.
Páweł nie żonáty.

33:
Lecz ieſli ſię nie wſtrzymáią.)
Perſony Bogu poślubione zá mąż iść nie mogą.
To mowi o pánnách/ ktore ieſzcze
34:
czyſtośći nie ślubiły. Bo ktore po ślubie czyſtośći Bogu vczy=
35:
nionym zá mąż idą; te máią potępienie/ y cudzołożnicámi Chri=
36:
ſtuſowemi ſię sſtáwáią.
37:
Lepiey ieſt w małżenſtwo wſtąpić.) Y to ſłowo należy tylko
Ffff 2tylko/ ktore


strona: 595

Liſtu pierwſzego Rozd: 7.595.
1:
tym/ ktore czyſtośći Bogu nie ślubiły. Bo ktora ſię Chriſtuſowi
2:
poświęćiłá/ tá iuż w małżeńſtwo wſtąpiłá/ iuż z nieśmiertelnym
3:
mężem ieſt złączoná. Przetoż ieſliby chćiáłá iść zá inſzego/ prá=
4:
wem poſpolitym cudzołoży/ y śmierć záſługuie.
5:
A gorzeć ná tym mieyſcu/ nie ieſtći pokuſy ćieleſne
6:
ćierpieć (iáko odſzczepieńcy fáłſzywie wykłádáią) ále nierządnie
7:
żyć/ y dać ſię pokuſam ćieleſnym zwyćiężáć. Lecz iáko żoná ktora
8:
ma mężá ábo ſchorzáłego/ ábo ná woynie/ ábo w więzieniu/ ábo
9:
w dálekich ſtronách będącego/ nie może prze to iść zá drugiego
10:
mężá/ iż pokuſy ćierpi:
Co ieſt gorzeć.
ále powinna ieſt modlitew/ poſtow y ćiá=
11:
łá vtrapienia przeciw pokuſom vżywáć: ták też perſony Bogu
12:
oddáne/ nie do małżeńſtwá ziemſkiego ſię vćiekáć/ ále podobnych
13:
lekarſtw przećiw pokuſom ćieleſnym vżywáć ſą powinne.
14:
Niechay trwa bez małżenſtwá.) Iáko żoná mężá opuśćiwſzy/
15:
dekretem Chriſtuſowym y Páwłowym nie może iść zá drugiego
16:
mężá: Ták też mąż opuśćiwſzy żonę (choćia y dla cudzołoſtwá)
17:
nie może inney poiąć poki oná żywá. Mat: 5. Mar: 10 Aug: de
18:
bono coniug: cap 7 Pátrz wyżſzey Mat: 19. 9.
Po rozwodzie przećię trwa związká małżenska.

19:
Ia mowię nie Pan.) Stąd ſię vczymy/ iż Pan Chriſtus wiele rze
20:
czy oprocz tych ktorych ſam vczył/ zoſtáwił poſtánowieniu y ſprá=
21:
wie Apoſtołow y potomkow ich: ktorzy mogą wedle czáſu y
22:
potrzeby y to y owo roſkázáć y rádźić/ y nas ná poſłuſzeńſtwo
23:
obowiązáć.
Vſtáwy Apoſtolskie.

24:
Poświęcon bywa mąż niewierny.) To ieſt/ częſto ſię przygadza/
25:
że ieden przez drugiego bywa ná wiárę náwrocony/ y tym ſpoſo=
26:
bem bywa poświęcony.
27:
A teraz świętymi ſą.) Nie żeby dziatki/ choćia z rodzicow wier=
28:
nych národzone/ miáły być świętymi/ poki nie ſą okrzczone: iáko
29:
Kálwiniſtowie obłędnie trzymáią: ále iż do krztu S. bywáią
30:
przywiedzione/ gdzie dopiero bywáią poświęcone.
Dziatki ſię nie rodzą świętymi.

31:
Ale záchowánie przykazánia Bożego.) Obácz co ſię Bogu na=
32:
więcey podoba/ y co práwym Chrześćijáninem człowieká czyni:
33:
nie ſámá iśćie wiárá/ ále záchowánie Páńſkiego przykazánia/ ábo
34:
wiárá ktora przez miłość dobrze czyni. Gal: 5. 6. y 15.
Nie ſámá wiárá, ále y vczynki Chrześćiáninem czynią

35:
Rádę dáie.) Inſza ieſt rádá/ á inſze przykazánie. Rádę dáią/
36:
ábyſmy pánieńſtwo záchowáli: ábyſmy ſię od mięſá y od winá
37:
wſtrzymáli: ábyſmy wſzytko przedáli/ y vbogim rozdáli.
Inſsa rádá, á inſze przykazánie.
Ale ro=
38:
ſkázuią/ ábyſmy ſpráwiedliwie żyli/ áby káżdy człowiek ſtrzegł ſię
39:
złego/ á náſládował dobrego. Rády kto rad vſłucha y wypełni
40:
ią będzie miał więtſzą chwałę. Lecz kto nie wypełni przykazánia/
ieſli ſię


strona: 596

Rozd: 8. do Korynthian.596.
1:
ieſli ſię pokutą nie wſpomoże/ nie vydzie karánia. Aug: ſerm: 61.
2:
de temp.
3:
Ieſliby pánná ſsłá zá mąż.) Y tu o pánnách wolnych mowi/ kto=
4:
re ślubu czyſtośći nie máią. Bo ktore po ślubie czyſtośći w mał=
5:
żeńſtwo wſtępuią/ te ćiężey niżli cudzołożnice grzeſzą. August:
6:
Ambroſ: Hieron.
7:
Nieżonáty ſtára ſię.) Tu ſię odſzczepieńcy náuczyć mogą. Na=
8:
przod/ iż pánieńſtwo/ y bezżeńſtwo/ nie dla tego tylko nád małżeń=
9:
ſtwo bywa przekłádáne/ iż ieſt ſtan dáleko ſpokoynieyſzy: ále iż też
10:
ieſt do ſłużby Bożey ſpoſobnieyſzy. Druga/ iż pánieńſtwo ma
11:
w ſobie Bogu miłą czyſtość y świątobliwość ták duſze iáko y ćiá=
12:
łá/ iáka w małżeńſtwie być nie może. Trzećia/ iż przeto kośćioł
13:
chce mieć kápłany nie żonáte áby ſię od Bogá nie oddzieláli/ ále
14:
áby ſię iemu ſámemu podobáli/ będąc świętymi y czyſtymi ná du=
15:
ſzy y ná ćiele.
Stan bezżenski lepſsy niż małżenski.
rozdział: 8

16:
ROZDZIAL VIII.
17:
1 Acz rzeczy báłwanom ofiárowánych pożywáć nie ieſt grzech
18:
ſam z śiebie. 4 Gdyż báłwan nic nie ieſt. 7 Wſzákże ſię ich po=
19:
żywáć nie godzi przećiw ſumnieniu/ 9 Abo z zgorſzenim innych.
CZWARTA CZESC, o pokármiech báłwanom ofiárowánych.
werset: 1
20:
L
Ecz o rzeczách báłwanom ofiárowánych/
21:
wiemy iż wſzyścy vmieiętność mamy. V=
22:
mieiętność nádyma/ á miłość buduie.

werset: 2A ie=
23:
ſli kto mniema żeby co vmiał/ ieſzcze niewie/ iáko
24:
mu vmieć potrzebá.

werset: 3Lecz ieſli kto miłuie Bogá/
25:
ten poznan ieſt od niego.

werset: 4O pożywániu tedy rze=
26:
czy báłwanom ofiárowánych/ wiemy iż báłwan nic
27:
nie ieſt ná świećie/ á iż żaden inſzy Bog nie ieſt ie=
28:
dno ieden.

werset: 5Abowiem choć ſą ći ktore bogi zowią/
29:
bądź w niebie/ bądź ná źiemi (iákoż ieſt wiele bo=
30:
gow/ y wiele pánow)

werset: 6ále v nas ieden ieſt Bog/
31:
Oćiec/ z ktorego wſzytko/ á my " ku niemu': y ieden
" w nim.N. L. S.

32:
Pan/ Ieſus Chriſtus/ przez ktorego wſzytko/ á my
33:
przezeń.

werset: 7Ale nie we wſzytkich ieſt * wiádomość.
* tá.G.

34:
Abowiem niektorzy dotychmiaſt ſumnienie máiąc z
35:
ſtrony báłwaná/ przedśię iáko rzecz báłwanom ofiá=
Ffff 3rowáną


strona: 597

Liſtu pierwſzego Rozd: 8.597.
1:
rowáną iadáią: á ſumnienie ich będąc mdłe/ poka=
2:
láne bywa.

Zácz: 140.
werset: 8
3:
Lecz nas pokarm nie záleca Bogu: Bo choćby=
4:
ſmy iedli/ nic nam nie przybywa: á choćbyſmy nie ie=
5:
dli/ nic nam nie vbywa.

werset: 9Iednák pátrzćie áby ſnadź
6:
tá wolność wáſzá nie byłá ku zgorſzeniu mdłym.

werset: 10A=
7:
bowiem ieſliby kto vyźrzał " tego ktory ma' wiádo=
" ćiebie ktory maſs.G.

8:
mość/ á on " w báłwochwálnicy' pożywa: izali ſum=
" w kośćiele báłwánskim

9:
nienie " iego/ będąc mdłe'/ nie weźmie pochopu do
" onego ktory ieſt mdły.G.

10:
iadánia rzeczy báłwanom ofiárowánych?

werset: 11Y zgi=
11:
nie " zá oną twoią wiadomośćią' brát mdły/ dla kto=
" zá twoim ſumnienim.N. L.

12:
rego Chriſtus vmárł?

werset: 12A grzeſząc ták przećiw brá=
13:
ćiey/ y obrażáiąc mdłe ich ſumnienie; przećiw Chri=
14:
ſtuſowi grzeſzyćie.

werset: 13A przeto ieſli pokarm obraża
15:
brátá mego: nie będę iadł mięſá ná wieki/ ábym brá=
16:
tá mego nie zgorſzył.


17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Vmieiętność nádyma.) Náuká ábo vmieiętność bez miłośći
19:
nádyma/ y nic nie pomaga: lecz miłośćią okraſzona/ buduie.
20:
Aug: lib: 9. cap: 20. Ciuit.D.
Náuká ktora pożyteczna.

21:
Báłwan nic nie ieſt.) Nie z ſtrony máteriey/ ktora cożkolwiek
22:
ieſt: ále z ſtrony formy/ iż to znáczy co nic nie ieſt/ ábo czego nie
23:
máſz ná świećie.
Báłwan iáko nic nie ieſt.
rozdział: 9

24:
ROZDZIAL IX.
25:
1 y 12 Páweł nie brał żywnośći od Korynthian/ ktorym ſłu=
26:
żył w náuce y w kazániu; áby odiął wſzelką przyczynę zgorſzenia:
27:
6 Choć mu to było wolno czynić/ iáko rozlicznemi dowody po=
28:
kázuie. 19 Ale będąc wolnym/ sſtał ſię wſzytkim wſzytko/ áby
29:
był wſzytkich pozyſkał. 24 Przykłádem zawodnikow y ſzermie=
30:
rzow nápomina do doſtąpienia korony niebieſkiey/ przez vtra=
31:
pienie ćiáłá/ co też y ſam czynił.
werset: 1
32:
I
Zalim nie ieſt wolnym? Izalim nie ieſt Apo=
33:
ſtołem? Izalim Chriſtuſá Ieſuſá Páná ná=
34:
ſzego nie widźiał? Izali wy nie ieſteśćie ro=
35:
botá moiá w Pánu?

A ieſli


strona: 598

Rozd: 9. do Korynthian.598.
Zácz: 141.
werset: 2
1:
" A ieſli' innym nie ieſtem Apoſtołem: ále wżdy
" ieſli.1 L. G.

2:
wam ieſtem. ábowiem pieczęć Apoſtolſtwá meo wy
3:
ieſteśćie w Pánu.

werset: 3Táć ieſt obroná moiá v tych
4:
ktorzy mię pytáią:

werset: 4Izali nie mamy wolnośći ieść
5:
y pić?

werset: 5Izali nie mamy wolnośći wodźić z ſobą" śio=
" Chrześćiánki.

6:
ſtry niewiáſty/ iáko y drudzy Apoſtołowie y bráćia
7:
Páńſcy/ y Cephás?

werset: 6Czyli ia ſam y Bárnábaſz nie
8:
mamy wolnośći " tego czynić?

" nie robić? G.
werset: 7Ktoż kiedy żołnier=
9:
ſką ſwym koſztem ſłuży? ktoż ſádźi winnicę: á z o=
10:
wocu iey nie pożywa?

werset: 8Ktoż trzodę páśie: á mleká
11:
z trzody nie pożywa?

werset: 9Izali " według człowieká to
" ludzkimi tylko dowody ábo podobienſtwy tego probuię.

12:
mowię? Izali też zakon teo nie mowi?

werset: 9Abowiem
13:
w zakonie Moyzeſzowym nápiſano ieſt; Nie zá=
14:
więzuy gęby wołowi zboze wymłacáiącemu. Izali
15:
Bog o wolech pieczą ma?

werset: 10Czyli to koniecznie dla
16:
nas mowi? Abowiem dla nas ieſt nápiſano: iż w
17:
nádźiei ma oráć ten co orze: á ktory młoći " w nádźie=
18:
ię wźięćia pożytku młoći'.

" vczeſtnikiem ma być nádzieie w nádziei ſwoiey.G.
werset: 11Ieſliſmy wam ducho=
19:
wne dobrá śiali/ co zá wielka rzecz żebyſmy też wáſze
20:
ćieleſne żęli?

werset: 12Ieſli inſzy tey wolnośći nád wámi
21:
vżywáią/ czemuż nie ráczey my? Leczeſmy tey wol=
22:
nośći nie vżywali: ále wſzytko znaſzamy/ ábyſmy
23:
przyczyny iákiego wſtrętu Ewángeliey Chriſtuſo=
24:
wey nie dáli.

Zácz: 142.
werset: 13
25:
Niewiećie iż " ći ktorzy w świątnicy robią/
26:
rzeczy z świątnice pożywáią': - á ktorzy ołtarzowi
" ći co rzeczy święte odpráwuią zświętego pożywáią.G.
-8 L. G.

27:
vſługuią/ vczeſtnikámi ſą ołtarzá?

werset: 14Ták też Pan
28:
poſtánowił tym ktorzy Ewángelią opowiedáią/ áby
29:
z Ewángeliey żyli.

werset: 15A iam żadney z tych rzeczy nie
30:
vżywał. Y nie piſałem tego/ áby ſię ták ze mną sſtá=
31:
ło: bo mnie lepiey vmrzeć/ niżby kto pochwałę mo=
32:
ię miał wyniſzczyć.

werset: 17Bo ieſli Ewángelią opowie=
33:
dam/ nie mam ſię przecz chlubić: gdyż mię potrze=
34:
bá przyćiſka: " ábowiem biedá' mnie ieſlibym Ewán=
" á biedá.G.
geliey nie


strona: 599

Liſtu pierwſzego Rozd: 9.599.
1:
geliey nie przepowiedał.

werset: 17Bo ieſli to dobrowolnie
2:
czynię/ mam zapłatę. lecz ieſli poniewolnie; ſzáfár=
3:
ſtwá mi zwierzono.

werset: 18Ktoraż tedy moiá ieſt zapłá=
4:
tá? Abych náuczáiąc Ewángeliey/ bez nakłádu wy=
5:
ſtáwił Ewángelią */ żebych nie názbyt wolnośći
* Chriſtuſową.G.

6:
moiey vżywał w Ewángeliey.

Zácz: 143.
werset: 19
7:
Abowiem będąc wolnym od wſzytkich/ vczyni=
8:
łem ſię niewolnikiem wſzytkich/ ábych tym więcey
9:
ludzi pozyſkał.

werset: 20Y ſtałem ſię Zydom iáko Zyd/ ábych
10:
Zydy pozyſkał.

werset: 21tym co pod zakonem ſą; iákobych
11:
był pod zakonem (- choćiam ſam nie był pod zako=
-G.

12:
nem') ábym ty co pod zakonem ſą pozyſkał. tym kto=
13:
rzy byli bez zakonu/ iáko bezzakonny (choćiam nie
14:
był bez zakonu Bożego; álem był w zakonie Chri=
15:
ſtuſowym) ábym pozyſkał bezzakonnych.

werset: 22Stałem
16:
ſię mdłym iáko mdły: ábych mdłych pozyſkał. Wſzyt=
17:
kim sſtałem ſię wſzytko: " ábym wſzytkie zbáwił.

werset: 23A
18:
wſzytko czynię' dla Ewángeliey: ábym ſię sſtał iey
" ábych wżdy niektore zbáwił A to czynię.G.

19:
vczeſtnikiem.

Lecyaw Niedzielę ſtárego Zapuſtu.
werset: 24
20:
Azaż niewiećie/ iż ći ktorzy w zawod biegáią/
21:
ácz więc wſzyścy bieżą/ ále przećię ieden zakład bierze?
22:
Tákże biegayćie ábyśćie otrzymáli.

werset: 25Káżdy też kto=
23:
ry ná plácu boiuie od wſzytkiego ſię powśćiąga. A
24:
oni iednák áby wźięli wieniec ſkáźitelny; my lepák
25:
nie ſkáźitelny.

werset: 26Ia tedy ták bieżę/ nie iáko ná niepe=
26:
wną: ták ſzermuię/ nie iáko wiátr biiąc:

werset: 27ále " karzę'
" guzuię ábo guzy zádawam ćiáłu. G.

27:
ćiáło moie/ y zniewalam; bym ſnać inſzym przepowie=
28:
dáiąc/ ſam ſię nie sſtał odrzuconym.


29:
NAVKI Y PRZESTROGI.
30:
Sioſtry niewiáſty.) Nowowiernicy to mieyſce o żonách Apo=
31:
ſtolſkich przewrotnie wykłádáią: choćia nie czytamy iáko Hiero=
32:
nym S. piſze/ áby ktory Apoſtoł żonę miał/ oprocz iednego Pio=
33:
trá/ y to przed náwroceniem. Lecz S. Chryſoſtom/ Theodore=
34:
tus/ y Theodorus Græccy Doktorowie/ á Hieronym Auguſtyn y
Apoſtołowie iedni żon nie mieli, á drudzy ie miawſsy opuśćili.
Tertullian


strona: 600

Rozd: 10. do Korynthian.600.
1:
Tertullian Láćińſcy/ wykłádaią to o nabożnych niewiáſtách/ kto=
2:
re według obyczáiu Zydowſkiego Apoſtołom ſłużyły: iákie też y
3:
zá Pánem Chriſtuſem chodziły/ dodáiąc mu potrzeb. August: de
4:
opere Monach: cap: 4. et 5.
5:
Ktoż kiedy żołnierską służy.)
Owce winne żywić ſwe paſterze.
Dowodzi Páweł S. ták z piſmá
6:
iáko y z przyrodzenia/ że páſterze y káznodzieie máią práwo bráć
7:
y wyćięgáć potrzeby ku żywnośći y przyodzieniu/ od ſwych owiec.
8:
Choćia ſam Páweł tego práwá dla ſłuſznych przyczyn nie vży=
9:
wał/ áni vżywáć chćiał.
10:
Abym ſię sſtał iey vczeſtnikiem.) Oto iáſne mieyſce przećiw od=
11:
ſzczepieńcom/ ktorzy vczą/ iż żaden nie ma nic dobrego czynić dla
12:
odpłáty wieczney.
Dla zapłáty możem dobrze czynić.
Bo tu Apoſtoł świádczy/ iż wſzytko co czynił
13:
lub z powinnośći/ lub z dobrey woley nádzwyſz/ dármo każąc; to
14:
czynił dla otrzymánia zapłáty niebieſkiey/ w Ewángeliey obiecá=
15:
ney. Iáko y Dawid ś. Pſal: 118. 112.
16:
Abym ſię nie sſtał odrzuconym.) Ieſli y ſam Páweł S. nie był
17:
pewien o łáſce Bożey y o ſwym zbáwieniu/ y dla tego trapił ćiáło
18:
ſwoie/ poſty/ pracámi/ czuynośćiámi/ vboſtwem dobrowolnym;
19:
áby nie był od Bogá odrzucony: Iákoż dziśieyſzy odſzczepieńcy/
20:
ták Kálwiniſtowie iáko y Nowokrzczeńcy/ chcą być pewni/ y na=
21:
mniey nie wątpić/ że ſą w łáſce Bożey/ y będą zbáwieni?
Niepewność zbáwienia.
rozdział: 10

22:
ROZDZIAL X.
23:
1 Przykłádem Zydow odwodzi Korynthiany/ od báłwochwál=
24:
ſtwá/ porubſtwá/ y od ſzemránia. 13 O pokuśie ludzkiey/ y o po=
25:
mocy Bożey w pokuſách. 14 Wyſtrzegáć ſię każe nie tylko báłwo=
26:
chwálſtwá; ále y ſtołu tych ktorzy potraw báłwanom ofiárowá=
27:
nych pożywáią. 24 Y nie ſzukáć tylko ſwego/ ále y drugich pożyt=
28:
ku. 31 A wſzytko ku chwale Bożey czynić.
werset: 1
29:
A
Bowiem niechcę bráćia ábyśćie wiedźieć nie
30:
mieli iż oycowie náſzy wſzyścy pod obłokiem
31:
byli/ y wſzyścy przez morze przeſzli/

werset: 2y wſzyścy
32:
byli okrzczeni " w Moyzeſzu/ w obłoku y w morzu:
" w zakonie Moyzeſsowym, ábo przez Moyzeſsá.

werset: 3y
33:
wſzyścy iedli tenże pokarm duchowny/

werset: 4y wſzyścy
34:
pili toż pićie duchowne: (" á' pili z ſkáły duchowney/
" bo.G.

35:
ktora zá nimi ſzłá: á ſkáłá byłá Chriſtus.)

Zácz: 144.
werset: 5
36:
Wſzákże wiele ſię z nich Bogu nie podobáło. *
37:
Abowiem polegli ná puſzczy.

GgggA te rze=


strona: 601

Liſtu pierwſzego Rozd: 10.601.
werset: 6
1:
A te rzeczy były " w figurze naſzey'/ ábyſmy złego
" wzormi náſsymiG.były figurámi ku náuce náſsey.

2:
nie pożądáli/ iáko y oni pożądáli.

werset: 7Ani bądźćie báł=
3:
wochwálcámi/ iáko niektorzy z nich: iáko nápiſano:
4:
Siadł lud ieść y pić/ y wſtáli igráć.

Lekcya w dziewiątą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 8Ani ſię " wſzete=
5:
czeńſtwá dopuſzczaymy/ iáko niektorzy z nich wſze=
" porubſtwá.

6:
teczeńſtwá ſię dopuſzczáli: y zoſtáło ich ná plácu dniá
7:
iednego trzy y dwádźieśćiá tyśięcy.

werset: 9Ani kuśmy
8:
Chriſtuſá/ iáko niektorzy z nich kuśili/ y od wężow
9:
poginęli.

werset: 10Ani ſzemrzyćie: iáko niektorzy z nich
10:
ſzemráli/ y poginęli od zátráćićielá.

werset: 11A to wſzytko
11:
przydáło ſię im " w figurze': á ieſt nápiſano dla nápo=
" ná przykład.

12:
mnienia náſzego/ ná ktore przyſzły końce wiekow.

Zácz: 145.
werset: 12
13:
Przeto kto mniema żeby ſtał/ niech pátrzy áby
14:
nie padł.

werset: 13Pokuſzenie was " niechay nie zeymuie'/ ie=
" nie zięło.K. G. S.

15:
dno ludzkie. lecz wierny ieſt Bog/ ktory nie dopuśći
16:
kuśić was nád śiłę wáſzę: ále z pokuſzenim vczyni też
17:
wyſzćie/ ábyśćie znośić mogli. *

werset: 14
18:
Dla tego * namilſzy moi/ vćiekayćie od báłwo=
* bráćia.G.

19:
chwálſtwá.

werset: 15Mowięć iáko mądrym: wy ſámi roz=
20:
ſądzćie co mowię.

werset: 16Kielich błogoſłáwienia ktoremu
21:
błogoſłáwimy/ izali nie ieſt vczeſtnictwem krwie
22:
Chriſtuſowey? y chleb ktory łamiemy/ izali nie ieſt
23:
vczeſtnictwem ćiáłá " Páńſkiego'?

" Chriſtuſowego.G.
werset: 17Bo iednym chle=
24:
bem/ iednym ćiáłem nas wiele ieſteſmy/ " wſzyścy kto=
25:
rzy' z iednego chlebá * ſpolnie vżywamy.
" bo wſzyścy6 L. G. S.
* y z iednego kielicháN L.

werset: 18Pátrzćie
26:
ná Izráelá według ćiáłá. izaż ći ktorzy pożywáią o=
27:
fiar/ nie ſą vczeſtniki ołtarzá?

werset: 19Coż tedy? mowię
28:
áby rzecz báłwanom ofiárowána/ miáłá czym być?
29:
ábo żeby báłwan miał czym być?

werset: 20Owſzem to mowię,
30:
iz to co Pogáni ofiáruią/ czártom ofiáruią/ á nie Bo=
31:
gu. A niechcę ábyśćie byli vczeſtnikámi czártow.

werset: 21
32:
Nie możećie pić kielichá Páńſkiego/ y kielichá czár
33:
towſkiego: nie możećie być vczeſtnikámi ſtołu Páń=
34:
ſkiego/ y ſtołu czártowſkiego.

werset: 22A więc draźnimy Pá=
ná? izali=


strona: 602

Rozd: 10. do Korynthian.602.
1:
ná? izaliſmy mocnieyſzy niżli on? Wſzytko mi wol=
2:
no/ ále nie wſzytko pożyteczno.

Zácz: 146.
werset: 23
3:
Wſzytko mi wolno/ ále nie wſzytko ieſt ku zbudo=
4:
wániu.

werset: 24Niechay nikt nie ſzuka co ieſt iego: ále * co
* káżdy.G.

5:
ieſt drugiego.

werset: 26Cokolwiek w iátce przedawáią/ iedz=
6:
ćie: nic ſię nie pytáiąc dla ſumnienia.

werset: 26* Páńſkać
* Abowiem1 L. G. S.

7:
ieſt źiemiá y wſzytko czym ieſt nápełniona.

werset: 27* Ieſli
8:
kto z niewiernych was wzywa */ á chcećie iść: wſzy=
* LeczG.
* ná wieczerzą.N. L.

9:
tko co przed was położą iedzćie/ nic nie pytáiąc dla
10:
ſumnienia.

Zácz: 147.
werset: 28
11:
Lecz ieſliby kto * rzekł; Toć ieſt báłwanom ofiá=
* wam.G.

12:
rowano: nie iedzćieſz dla onego ktory oznaymił/ y dla
13:
ſumnienia *:

* Abowiem Pánska ieſt ziemiá, y nápełnienie iey.G.
á powiedam dla ſumnienia nie twe=
14:
go/ ále onego drugiego. Abowiem przecz wolność moiá
15:
ma być ſądzona od ſumnienia " cudzego'?
" innego.3 L. G. S.
werset: 30Ieſli ia z
16:
dźięką pożywam: czemuż mam być bluźnion zá to iż
17:
* dźiękuię?
* ia.G.

werset: 31Choćia tedy iećie/ choć piiećie/ choć
18:
co - innego' czynićie: wſzytko ku chwale Bożey czyń=
-2 L. G. S.

19:
ćie.

werset: 32Bądźćie bez obráżenia y Zydom y Pogánom/ y
20:
kośćiołowi Bożemu:

werset: 33iáko ſię y ia wſzem we wſzyt=
21:
kim podobam: nie ſzukáiąc pożytku mego/ ále wiela
22:
ludzi: áby byli zbáwieni.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Y wſsyścy iedli tenże pokarm.) Nie rozumiey/ iáko odſzczepień=
25:
cy/ żeby oni tegoż duchownego pokármu/ y tychże Sákrámen=
26:
tow vżywáli ktorych y my: ábo żeby Sákráment Ciáłá Páńſkie=
27:
go nie był zacnieyſzy niżli oná mánná. Bo to ieſt błąd y bluznier=
28:
ſtwo. Ale iż oni wſzyścy Zydowie iedli tenże pokarm oney mán=
29:
ny: (ktory zowie duchownym pokármem/ iż cudownie był ſpu=
30:
ſzczony z niebá) á przećię ſię nie wſzyścy Bogu podobáli.
Zydzi nie tegoż Sákrámentu co my, pożywáli.
A skáłá byłá Chriſtus.) Stąd to mamy przećiw Nowokrzczeń=
31:
com/ że Pan Chriſtus pierwey niżli ſię sſtał człowiekiem/ był z Zy=
32:
dy ná puſzczy. Bo Zydzi ná puſzczy pili wodę z ſkáły.
Chriſtus Bog Izráelski.
Lecz oná
33:
ſkáłá nie byłá máteryálna/ ále byłá ſkáłá duchowna/ ktora záwſze
34:
przy nich byłá/ y prowádziłá ie/ y wſzytkich im potrzeb dodawáłá.
35:
A tá ſkáłá byłći ſam Pan Chriſtus. Ták to mieyſce Chryſoſtom/
Gggg 2Theophi=


strona: 603

Liſtu pierwſzego Rozd: 10.603.
1:
Theophilákt/ Theodoret/ Ambroży/ y inni wykłádáią. Nád to
2:
mamy przećiw Kálwiniſtom/ iż nie ſkáłá oná máteriálna znáczy=
3:
łá Chriſtuſá. Bo oná Zydow nie prowádziłá: ále ſam Pan Chri=
4:
ſtus był duchowną á nie widziáną ſkáłą. Vide Bellarum: de Euchar:
5:
lib: 1. cap: 11.
6:
Ani kuśmy Chriſtuſá.) Wſzytkie exemplarze/ Græckie/ Láćiń=
7:
ſkie/ Syryiſkie máią to ſłowo Chriſtuſá. A wżdy Budny z Cze=
8:
chowicem ſą ták niewſtydliwi/ że to ſłowo odrzucáią/ á miáſto
9:
niego/ Páná wtrącáią: więcey ſobie ważąc niewiem iákie świá=
10:
dectwo iednego Doktorá kośćielnego/ á niżli wſzytkie kśięgi pi=
11:
ſmá świętego.
Budnego świętokradzſtwo.
Tákći hæretykowie/ Doktory kośćielne pierwey
12:
wzgárdziwſzy y porzućiwſzy/ záſię ie nád piſmo S. przekłádáią/ y
13:
piſmá S. z nich popráwuią. Ale ázaż nie ſłuſzniey wierzyć/ że ſię
14:
ábo ſam Epiphánius/ ábo ći ktorzy go przepiſowáli/ w tym omy=
15:
lili; á niżli pſowáć y odmieniáć ſłowá Apoſtolſkie/ ktorych ſię
16:
nikt przed nimi nie ważył odmieniáć. Lecz to kole Nowokrzczeń=
17:
ce w oczy/ iż ſtąd dowodzimy/ że Pan Chriſtus był y ná on czás z
18:
Zydy w ſtárym zakonie/ czego ći niezbożnie przą.
Chriſtuſá Zydzi kuśili ná puſsczy.
Ale choćbyſmy
19:
też czytáli Páná/ miáſto Chriſtuſá/ tedy ſię to przećię rozumie o
20:
Chriſtuśie/ iáko máło nie wſzędy w nowym teſtámenćie Chriſtuſá
21:
zową Pánem: y tu trochę niżey/ kędy wowi: Izali nie ieſt vczeſtni
22:
ctwem krwie Chriſtuſowey? Izali nie ieſt vczeſtnictwem ćiáłá Páń
23:
ſkiego? w Græckim texćie/ miáſto Páńſkiego/ ſtoi Chriſtuſoweo.
24:
Kielich błogosłáwienia ktoremu błogosłáwimy.) Nie rzekł z kto=
25:
rego pić ludziom podawamy/ ále ktory błogoſłáwimy/ to ieſt kto=
26:
ry z vſtáwy Páńſkiey ſłowem Bożym poświącamy. Bo kielich
27:
ná ofiárę Pánu Bogu záwſze poświącano: lecz nie záwſze z nie=
28:
go ludziom pić dawano. Czym ſię zbija błąd Luteranow/ ktorzy
29:
nie w poświącániu ále w ſámym vżywániu pokłádáią ćiáło y
30:
krew Páńſką: y ktorzy mowią że wſzyścy wierni z kielichá pić po=
31:
winni: y błąd Kálwiniſtow/ ktorzy nie tylko chlebá y kielichá w
32:
ćiáło Páńſkie nie poświącáią/ ále y poświącánie od Páná Chri=
33:
ſtuſá podáne bluznią/ y czárowániem názywáią.
Vżywánie Sákrámentu pod iedną oſobą.

34:
Chleb ktory łamiemy.) Chryſoſtom ś. ták ná to mieyſce piſze:
35:
Ale czemuż przydáie/ Ktory łamiemy? To w Sákrámenćie ołta=
36:
rznym widzieć możemy/ ále ná krzyżu rzecz práwie przećiwną.
Práwe ćiáło Pánskie w S. Sákrámenćie.
Bo
37:
tám według piſmá/ nie złamano żadney kośći iego. Lecz czego
38:
ná krzyżu nie ćierpiał/ to ná ołtarzney ofierze ćierpi dla ćiebie. Do=
39:
puſzcza ſię łamáć/ áby wſzytkich náſyćił.
40:
A chlebem zowie Ciáło Páńſkie/ nie żeby w Sákrámenćie miáłá
zoſtáć


strona: 604

Rozd: 11. do Korynthian.604.
1:
zoſtáć ſámá iſtność chlebá; ále iż Ciáło Páńſkie ieſt práwym
2:
chlebem/ to ieſt pokármem nádiſtotnym: ábo iż z chlebá ieſt v=
3:
czynione/ iáko Ewá z kośći kośćią ieſt názwána: ábo iż ieſzcze ma
4:
oſobę chlebá/ y ſkutki y właſnośći chlebowe: ábo iż po Zydow=
5:
ſku wſzelki pokarm názywáią chlebem. Iáko y mánnę bárzo czę=
6:
ſto 2. Moy: 16. 15. Mądr: 16. 20. Ian 6. 32.
7:
Izali nie ieſt vczeſtnictwem.) Stąd dowodzi Cyrillus/ iż Pan
8:
Chriſtus iednoczy ſię z námi przez vżywánie tego Sákrámentu/
9:
nie tylko przez miłość/ ále też prawdziwie y ćieleſnie. A Chryſo=
10:
ſtom mowi/ iż nie ſámą wiárą y miłośćią; ále ſámą rzeczą nas
11:
czyni ćiáłem ſwoim: y prawdziwie á rzeczywiśćie ćiáło ſwe z ná=
12:
mi złącza.
Skutek vżywánia Sákrámentu ćiáłá y krwie Pánskiey.

13:
Iż iednym chlebem.) Przez vżywánie tego Sákrámentu choćiaż
14:
pod iedną oſobą chlebá/ sſtawamy ſię nie tylko iedną rzeczą z
15:
Chriſtuſem: ále też wſzyścy iednym ćiáłem Páná Chriſtuſowym.
16:
Ktorzy pożywáią ofiar.)
Ofiárá Mſsey S.
To podobieńſtwo od ofiar Zydow=
17:
ſkich y Pogáńſkich wzięte/ nicby nie ważyło: gdyby chleb y kie=
18:
lich Páńſki przed vżywániem nie był Pánu Bogu ná ołtarzu zá o=
19:
fiárę nowego teſtámentu ofiárowány/ pierwey niżli go pożywá=
20:
ią: ták iáko ofiáry Zydowſkie/ y potráwy báłwáńſkie/ pierwey o=
21:
fiárowano/ niżli ich pożywano.
rozdział: 11

22:
ROZDZIAL XI.
23:
3 Ma się modlić mąż odkrytą/ á niewiáſtá nákrytą głową.
24:
17 Strofuie Korynthiany/ iż ná obchodzie Wieczerzey Páń=
25:
ſkiey/ iedni drugich nie czekáli: ále ſię rozrywáli ná rozne ſekty.
26:
23 Przypomináiąc im iáko P. Chriſtus vſtáwił naświętſzy Sá=
27:
kráment ćiáłá y krwie ſwoiey. 27 Y grzech/ y ſkaránie tych/ kto=
28:
rzy gi niegodnie przyimuią.
PIATA CZESCo vſtáwách ábo trádiciách, y o wieczerzey Pánskiey.
werset: 1
29:
B
Adźćie náśládowniki moimi/ iáko y ia Chri=
30:
ſtuſowym.

werset: 2A chwalę was bráćia/ " iż we w=
31:
ſzytkim ná mię pámiętaćie': á iákom wam po=
" iż pámiętaćie wſsyſtkie moie rzeczy.G.

32:
dał " roſkazánia' moie trzymaćie.
" podániaG.

werset: 3Ale chcę ábyśćie
33:
wiedźieli/ iż káżdego mężá głową ieſt Chriſtus: á
34:
głowá niewiáſty/ mąż: á głowá Chriſtuſowá/ Bog.

werset: 4
35:
Káżdy mąż modlący ſię ábo prorokuiący zákrywſzy
36:
głowę/ ſromoći głowę ſwoię.

werset: 5A káżda niewiáſtá
37:
modląca ſię ábo prorokuiąca nie nákrytą głową;
Gggg 3ſromoći


strona: 605

Liſtu pierwſzego Rozd: 11.605.
1:
ſromoći głowę ſwą: Boć to iedno * ieſt/ iákoby tez o=
* á toż.G.

2:
golona byłá.

werset: 6Abowiem niewiáſtá ieſli ſię nie nákry=
3:
wa/ niechże ſię tez ſtrzyże. Lecz ieſli ſromotá niewie=
4:
śćie ſtrzydz ſię ábo golić: " niechże nákrywa głowę
5:
ſwoię'.

" niechże ſię nákrywa.G.
werset: 7Mąż iednák nie ma zákrywáć głowy - ſwo=
6:
iey': gdyż ieſt wyobráżenim y chwałą Bożą: á nie=
-5 L. G.

7:
wiáſtá ieſt chwałą mężową.

werset: 8Bo mąż nie ieſt z nie=
8:
wiáſty/ ále niewiáſtá z mężá.

Zácz: 148.
werset: 9
9:
Abowiem nie ieſtći ſtworzon mąż dla niewiá=
10:
ſty/ ále niewiáſtá dla mężá.

werset: 10(A przetoż niewiáſtá
11:
ma mieć " zwierzchność' ná głowie * dla ániołow.)
" nákryćie.N. L.
* ſwoiey.N. L. S.

werset: 11
12:
Wſzákoż áni mąż bez niewiáſty; áni niewiáſtá ieſt
13:
bez mężá w Pánu.

werset: 12Abowiem iáko niewiáſtá z mę=
14:
żá ieſt, ták też mąż przez niewiáſtę. á to wſzytko z Bo=
15:
gá.

werset: 13Wy ſámi oſądzćie; przyſtoili niewieśćie nie
16:
przykrywſzy ſię modlić ſię Bogu?

werset: 14Azaż ſámo przyro=
17:
dzenie was nie vczy/ iż mąż gdyby włoſy zápuſzczał/
18:
ieſt mu ku zelżywośći:

werset: 15lecz niewiáſtá ieſli zápuśći
19:
włoſy ieſt iey ku chwale: przeto iż włoſy ſą iey zá przy=
20:
kryćie dáne?

werset: 16A ieſli ſię kto zda być ſwarliwym:
21:
my nie mamy tákiego obyczáiu/ áni " kośćioł Boży'

" kośćioły Boże.2 L. G.
werset: 17
22:
A to " roſkázuię: nie chwaląc' iż ſię nie ku lepſzemu/
" opowiedáiąc nie chwalę.G.

23:
ále ku gorſzemu ſchadzaćie.

werset: 18Abowiem naprzod gdy
24:
ſię ſchodźićie do kośćiołá/ ſłyſzę iz rozerwánia bywáią
25:
miedzy wámi: y po częśći wierzę.

werset: 19Boć muſzą być
26:
y kácerſtwá *: áby y ći ktorzy ſą doświádczeni/ byli iá=
* miedzy wámi.G.

27:
wni miedzy wámi.

Lekcia ná wielki Czwartek.
werset: 20
28:
Gdy ſię tedy weſpoł ſchodźićie/ iuż to nie ieſt vży=
29:
wánie wieczerzey Páńſkiey.

werset: 21Bo káżdy wieczerzą
30:
ſwą w przod ſtáwi " ku iedzeniu'. á więc ieden łáknie/
" w iedzeniu.G.

31:
á drugi ieſt piiány.

werset: 22Zali domow nie maćie do iedze=
32:
nia y pićia? ábo kośćiołem Bożym gárdźićie: y záw=
33:
ſtydzaćie te ktorzy nie máią? Coż wam rzekę? " Chwa=
34:
lę was' w tym? nie chwalę.
" Będę was chwalił.G. S.Chwalę was? w tym nie chwalę.N. LyG.

Abowiem


strona: 606

Rozd: 11. do Korynthian.606.
Zácz: 149.
Lekcya ná Boże Ciáło áż do wierſzá 30.
werset: 23
1:
Abowiem ia wźiąłem od Páná/ com też wam
2:
podał: iż Pan Ieſus/ tey nocy ktorey był wydan/ w=
3:
źiął chleb:

werset: 24á dźięki vczyniwſzy łamał/ y rzekł: Bierz=
4:
ćie á iedzćie: toć ieſt ćiáło moie ktore zá was " będźie
5:
wydáne': to czyńćie ná moię pámiątkę.
" łamią.G. S.ábo, ktore ſię zá was łamie.

werset: 25Tákże y kie=
6:
lich/ po wieczerzy/ mowiąc: Ten kielich/ ieſt nowy
7:
teſtáment we krwi moiey. To czyńćie ilekroć pić bę=
8:
dźiećie/ ná pámiątkę moię.

werset: 26Abowiem ilekroć bę=
9:
dźiećie ten chleb iedli/ y * kielich pili/ śmierć Páńſką
* ten.G.

10:
" będźiećie opowiedáć'/ áż przyidźie.
" opowiedaćie.G.

werset: 27A ták ktoby=
11:
kolwiek iadł ten chleb/ ábo pił kielich Páńſki niego=
12:
dnie; będźie winien ćiáłá y krwie Páńſkiey.

werset: 28Nie=
13:
chayże doświádczy ſámego śiebie człowiek: á ták/
14:
niech ie z chlebá tego/ y z kielichá piie.

werset: 29Abowiem
15:
ktory ie y piie niegodnie/ ſąd ſobie ie y piie/ nie rozſą=
16:
dzáiąc ćiáłá Páńſkiego. *

werset: 30
17:
Dla tegoć miedzy wámi wiele chorych y ſłábych/
18:
y wiele ich záſnęło.

Zácz: 150.
werset: 31
19:
Bo byſmy ſię ſámi ſądźili: nie bylibyſmy ſądzeni.

werset: 32
20:
Lecz gdy bywamy ſądzeni/ od Páná bywamy kará=
21:
ni; ábyſmy nie byli z tym świátem potępieni. *

werset: 33
22:
A ták bráćia moi/ gdy ſię ſchodźićie ku iedzeniu/
23:
oczekawayćie iedni drugich.

werset: 34A ieſli kto łáknie/ niech=
24:
że ie domá: ábyśćie ſię ná ſąd nie ſchodźili. Lecz ine
25:
rzeczy/ gdy przyidę/ poſtánowię.


26:
NAVKI Y PRZESTROGI.
27:
A iákom wam podał.) Oto maſz trádicie/ to ieſt náuki bez pi=
28:
ſmá podáne/ iáko y niżey/ ꝟ 23. y 35.
Trádicie.

29:
My nie mamy tákiego obyczáiu.) Coż tu rzeką owi ktorzy zwy=
30:
czáie kośćiołá powſzechnego od pułtorá tyśiącá lat záchowáne
31:
zwątlić vśiłuią? gdyż oto Apoſtoł rzecz śrzednią/ y o ktorey nic
32:
w piśmie nie roſkazano/ chce áby wſzyścy záchowáli: inſzego do=
33:
wodu náprzećiw vpornym y ſwarliwym nie przywodząc/ iedno
34:
zwyczay kośćielny?
Zwyczáie kośćielne ſą wielkiey wagi.

35:
Muſsą być y kácerſtwá.)
Przyczyny odſsczepienſtwá.
Dla złośći dyabelſkiey/ ktory ie zá=
wżdy rozśie=


strona: 607

Liſtu pierwſzego Rozd: 11.607.
1:
wżdy rozśiewa: y dla ſkáżonego ludzkiego przyrodzenia/ ktore
2:
ieſt ſkłonne do złego: y z dopuſzczenia Bożego (ktory złe rzeczy
3:
ná dobre obraca) muſzą być ná świećie hæretyctwá y odſzczepień=
4:
ſtwá. Iáko gdzie indzie ſam Pan Chriſtus mowi: Ze muſzą być
5:
ná świećie zgorſzenia: wſzákże biádá temu/ przez kogo przycho=
6:
dzą. Lecz iáko Auguſtyn mowi: Błędámi hæretykow/ iákoby
7:
ćierniem iákim/ ſynowie kośćiołá Kátholickieo ze ſnu ſię obudzáią.
8:
Wieczerzey Pánskiey.) Wieczerzą Páńſką Páweł ś. zowie nie ſá=
9:
mo vżywánie Sákrámentu Ciáłá y krwie Páńſkiey: ále one wie=
10:
czerze poſpolite/ ktore ná pámiątkę wieczerzey Páńſkiey á ná znák
11:
miłośći Chrześćijáńſkiey Korynthiánie w kośćiele ſpráwowáli/
12:
po vżywyniu Sákrámentu Ciáłá y krwie Páńſkiey. Przetoż nie=
13:
ſłuſznie odſzczepieńcy/ ſpráwowánie y vżywánie Sákrámentu Ciá=
14:
łá Páńſkiego rádniey wieczerzą Páńſką/ niżli Mſzą/ ábo ofiárą/ z
15:
ſtárymi Doktormi kośćielnymi/ názywáią.
Wieczerza Pánska nie ieſt vżywánie S. Sákrámentu.

16:
Abowiem ia wziąłem od Páná.) Wſzytká tá rzecz o naświętſzym
17:
Sákrámenćie/ ieſt przećiwko tym/ ktorzy go niegodnie vżywáią:
18:
iáko Auguſtyn S. przypomina: Nie żeby tu wſzytek porządek
19:
ſpráwowánia iego miał opiſowáć: iáko ſobie dumáią hæretycy.
Cel náuki o S. Sákrámenćie.

20:
To czynćie ná moię pámiątkę.) Te ſłowá Pan wyrzekł po dániu
21:
Sákrámentu pod oſobą chlebá: iáko v Lukaſzá mamy nápiſano:
22:
á po dániu kielichá v Lukaſzá ich nie powtorzył: ábyſmy rozu=
23:
mieli iż Pan roſkazał/ áby Sákráment pod oſobą chlebá rozda=
24:
wano wſzytkim: á nie pod oſobą winá. Iáko y tu podawſzy Sá=
25:
kráment pod oſobą chlebá/ tedy mowi: To czyńćie ná moię pá=
26:
miątkę:
Vżywánie Sákrámentu pod iedną oſobą.
Lecz po dániu kielichá/ iuż ináczey: To/ práwi/ czyńćie/
27:
ilekroć pić będziećie/ ná pámiątkę moię. Czym nie roſkázuie/ áby
28:
wſzyścy z kielichá pili: ále tylko ſpoſob y obyczay opiſuie/ iż ieſli
29:
pić będą/ ábo gdy pić będą/ żeby to czynili ná pámiątkę męki Páń=
30:
ſkiey. Iáko y niżey kiedy mowi: Niechayże człowiek doświádczy
31:
śiebie ſámego/ á ták niech ie z chlebá tego y z kielichá pije: nie zgo=
32:
łáć roſkázuie/ áby wierni pożywáli z tego chlebá ábo z kielichá pi=
33:
li: ále obyczay opiſuie/ ktorego vżywáć máią/ ieſli chcą ieść ábo
34:
pić pożytecznie.
35:
Będzie winien ćiáłá.) To ieſt według Theodoretá: Iáko go
36:
Iudaſz wydał/ y Zydowie go zelżyli: ták go lżą y ſromocą ći kto=
37:
rzy ſię naświętſzeo ćiáłá iego ábo nieczyſtemi rękomá dotykáią/ á=
38:
bo ie w plugáwe vſtá przyimuią. Skąd to mamy przećiw Kálwi=
39:
niſtom/ że y zli/ iáko y Iudaſz/ ćiáło Páńſkie prawdziwie przyimuią.
Ciáło Pánskie y zli przyimuią.

40:
Niechayże doświádczy.)
Doświádczenie ſámego śiebie.
Niech ſię poráchuie z ſwym ſumnie=
niem:


strona: 608

Rozd: 12. do Korynthian.608.
1:
niem: ieſli dobrze wierzy/ y ieſli w czym Bogá nie obráził. Bo
2:
nie doſyć ieſt rozumieć dobrze o tym Sákrámenćie: ále trzebá
3:
mieć y duſzę y ćiáło przez pokutę od grzechu oczyśćione. Przetoż
4:
iáko Auguſtyn S. nápomina: Kiedy mamy przyiąć Ciáło Páń=
5:
ſkie/ pierwey ſię mamy do ſpowiedzi y pokuty vćiec.
6:
A inne rzeczy gdy przyidę poſtanowię.) Stąd dochodzimy (Au=
7:
guſtyn S. mowi) iż ten porządek/ ktory przy ofierze Mſzey S.
8:
kośćioł po wſzem świećie záchowuie/ od Páwłá Apoſtołá ieſt
9:
poſtánowiony.
Páweł S. podał porządek Mſsey S.
rozdział: 12

10:
ROZDZIAL XII.
11:
5 Roznym bywaią dáne rozne dáry Duchá S. 12 Aby ná
12:
kſztałt członkow tegoż ćiáłá/ vrząd ſwoy káżdy czynił. 15 y 26 A
13:
znáiąc wſzyścy iż ieden drugiego pomocy potrzebuie/ ſpolnie ſię
14:
rátowáli. 28 Y przetoż Pan Chriſtus rozmáitymi vrzędámi ko=
15:
śćioł ſwoy opátrzył. 29 Y nie dał iednemu wſzytkiego.
SZOSTA CZESCo dárách Duchá S.
werset: 1
16:
A
O duchownych dárzech, bráćia/ niechcę ábyśćie
17:
wiedźieć nie mieli.

Lekcya ná dzieśiątą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 2
18:
Wiećie iż gdyśćie Pogány byli/ iáko do nie
19:
mych báłwanow prowádzeni ſzliśćie.

werset: 3Przetoż o=
20:
znáymuię wam/ iż żaden w Duchu Bożym mowiąc/
21:
" nie mowi przeklęctwá Ieſuſowi'. A żaden nie mo=
" nie rzecze Ieſuſá być przeklęctwem.G.

22:
że " rzec Pan Ieſus/ iedno w Duchu świętym.
" dobrze o Pánu Ieſuśie trzymáć.

werset: 4Y ſąć
23:
rożnośći darow: lecz tenże Duch.

werset: 5Y ſą rożnośći
24:
poſług: ále tenże Pan.

werset: 6Y ſą rożnośći ſpraw: ále ten=
25:
że ieſt Bog/ ktory ſpráwuie wſzytko we wſzytkich.

Zácz: 151.
werset: 7
26:
A káżdemu bywa dáne okazánie duchá ku poży=
27:
tkowi.

werset: 8Abowiem iednemu przez Duchá bywa daná
28:
mowá mądrośći: á drugiemu mowá vmieiętnośći/
29:
według tegoż Duchá:

werset: 9á inſzemu wiárá/ w tymże
30:
Duchu: drugiemu " dar' vzdrawiánia/ w tymże Du=
" dáry.G.

31:
chu:

werset: 10á drugiemu czynienie cudow: drugiemu pro=
32:
roctwo/ drugiemu rozeznánie duchow/ inſzemu ro=
33:
zmáitość ięzykow/ á drugiemu tłumáczenie " mow'.

" ięzykow.G. S.
werset: 11
34:
A to wſzytko ſpráwuie ieden á tenże Duch/ vdźie=
35:
láiąc z oſobná káżdemu iáko chce. *

HhhhAbowiem


strona: 609

Liſtu pierwſzego Rozd: 12.609.
Zácz: 152.
werset: 12
1:
Abowiem iáko ćiáło iednoż ieſt/ ále członkow
2:
ma wiele; ále członkow ma wiele; á wſzytkie członki ćiáłá iednego choć ich wie=
3:
le ieſt/ wſzákże ſą iednym ćiáłem: tákżeć y Chriſtus.

werset: 13
4:
Ponieważ w iednym Duchu my wſzyścy w iedno
5:
* ieſteſmy okrzczeni/ bądź Zydowie/ bądź Pogáni;
* ćiáło.K. G.

6:
bądź niewolnicy/ bádź wolni: á wſzyścy " iednymże
7:
Duchem ieſteſmy nápoieni'

" iednegożeſmy Duchá pili.1 L. S.
werset: 14Bo y ćiáło nie ieſt ie=
8:
den członek/ ále wiele.

werset: 15Ieſliby rzekłá nogá/ Iżem
9:
nie ieſt ręką/ nie ieſtem z ćiáłá: izali dla tego z ćiáłá
10:
nie ieſt?

werset: 16A ieſliby rzekło vcho/ Iżem nie ieſt okiem/
11:
nie ieſtem z ćiáłá: izali dla tego nie ieſt z ćiáłá?

werset: 17Ie=
12:
ſliż wſzytko ćiáło okiem: gdźież ſłuch? Ieſli wſzytko
13:
ſłuchem/ gdźież woniánie?

werset: 18A teraz Bog położył
14:
członki/ káżdy z nich z oſobná w ćiele iáko chćiał.

werset: 19A
15:
gdyby wſzytkie były iednym członkiem/ gdźież ćiáło?

werset: 20
16:
Lecz teraz ácz wiele członkow/ ále iedno ćiáło.

werset: 21A
17:
nie może rzec oko ręce: Nie potrzebá mi ćię. ábo zá
18:
ſię głowá nogom; Nie potrzebuię was.

werset: 22Owſzem
19:
dáleko więcey one członki ćiáłá ktore ſię zdádzą być
20:
namdleyſze/ ſą potrzebnieyſze:

werset: 23á członkom ćiáłá kto=
21:
re mniemamy być niepoććiwſze/ tymże więtſzey poć=
22:
ćiwośći przydawamy: á ſromotne członki náſze/ obfit=
23:
ſzą poććiwość máią.

werset: 24A poććiwe członki náſze/ niczego
24:
nie potrzebuią: ále Bog ſpołu vmiárkował ćiáło/ nie=
25:
doſtátecznemu członkowi więtſzą cześć dawſzy:

werset: 25áby
26:
nie było rozerwánie w ćiele/ ále iżby iedne członki o dru
27:
gich toż ſtáránie miáły.

werset: 26A " ieſli' co ćierpi ieden czło=
" choćiaż.G.

28:
nek; ſpołu ćirpią wſzytkie członki. choć bywa vczcon
29:
ieden członek; weſpoł ſię ráduią wſzytkie członki.

Zácz: 153.
werset: 27
30:
Lecz wy ieſteśćie ćiáłem Chriſtuſowym/ y człon
31:
kámi " z członku'.
" poczęśći.G.
Lekcia w dzień S. Bártłomieiá Apoſtołá.

werset: 28A Bogći poſtánowił niektore
32:
w kośćiele/ naprzod Apoſtoły/ powtore Proroki/ trze=
33:
ćie náuczyćiele/ potym mocy/ k temu dáry vzdrawiá=
34:
nia/ podpomagánia/ rządzenia/ rożnośći ięzykow *.

* mow wykłádánia.NL.
Izali


strona: 610

Rozd: 13. do Korynthian.610.
werset: 29
1:
Izali wſzyścy Apoſtołmi? Izali wſzyścy Proroki?
2:
Izali wſzyścy náuczyćielmi?

werset: 30Izali wſzyścy mocá=
3:
mi? Izali wſzyścy dáry máią vzdrawiánia? Izali
4:
wſzyścy ięzyki mowią? Izali wſzyścy tłumáczą?

werset: 31
5:
Prágnićieſz co lepſzych dárow. *
6:
A ia wam ieſzcze przeważnieyſzą drogę vkázuię.


7:
NAVKI Y PRZESTROGI.
8:
Abowiem iáko ćiáło iedno.) Dziwna vnia ábo ziednoczenie
9:
miedzy Chriſtuſem á kośćiołem iego: y wielka poćiecha Kátho=
10:
likom/ tegoż ćiáłá członkom; że kośćioł/ y głowá y ćiáło/ ſą iednym
11:
Chriſtuſem.
Vnia Chriſtuſá z kośćiołem.

12:
Izali wſsyścy máią dáry vzdrawiánia.) Iáko nie wſzyścy święći
13:
máią dáry vzdrawiánia: ták też nie we wſzytkich kośćiołách ábo
14:
mieyſcách świętych cudá Pan Bog chce mieć/ ktory dárow ſwych
15:
vżycza káżdemu iáko chce.
Nie wſzyścy święći rowne cudá czynią.
rozdział: 13

16:
ROZDZIAL XIII.
17:
1 Potrzebę miłośći/ 4 Y vrzędy iey ábo przyrodzenie opiſuie.
18:
8 Ktemu wieczność iey. A iż ieſt nád wſzytkie dáry Boże/ 13 A
19:
náwet y nád wiárę/ y nádzieię/ więtſza y zacnieyſza.
Lekcya ná Niedzielę Zapuſtną.
werset: 1
20:
G
Dybych mowił ięzykámi ludzkimi y ániel=
21:
ſkimi/ á miłośćibych nie miał; sſtałem ſię " iá=
22:
ko miedź brząkáiąca'/ ábo cymbał brzmią=
" miedzią brząkáiącą.G.

23:
cy.

werset: 2Y choćiabych miał proroctwo/ y wiedźiałbych
24:
wſzytkie táiemnice/ y wſzytkie náuki: y miałbym
25:
wſzytkę wiárę/ ták iżbych gory przenośił/ á miłośći=
26:
bych nie miał: nicęm nie ieſt.

werset: 3Y choćbym wſzyt=
27:
kie máiętnośći moie rozdał ná żywność vbogich/ y
28:
choćbym wydał ćiáło moie - ták' iżbych był ſpalon/ á
-3 L. G. S.

29:
miłośćibych nie miał; nic mi nie pomoże.

Zácz: 154.
werset: 4
30:
Miłość ieſt długo ćierpliwa/ łáſkáwa ieſt: Mi=
31:
łość nie zayźrzy/ złośći nie wyrządza/ nie nádyma ſię:

werset: 5
32:
nie ieſt czći prágnąca/ nie ſzuka ſwego/ nie wzruſza
33:
ſię ku gniewu, nie myśli złeo:

werset: 6nie ráduie ſię z nieſprá=
34:
wiedliwośći; ále ſię weſeli z prawdy:

werset: 7wſzytko zno=
Hhhh 2śi/ wſzyt=


strona: 611

Liſtu pierwſzego Rozd: 13.611.
1:
śi/ wſzytkiemu wierzy/ wſzytkiego ſię nádźiewa/
2:
wſzytko wyćierpi.

werset: 8Miłość nigdy nie ginie: choć
3:
y proroctwá zniſzczeią/ choćiaż ięzyki vſtáną/ cho=
4:
ćiaż vmieiętność będźie zepſowána.

werset: 9Abowiem po
5:
częśći znamy/ y po częśći prorokuiemy.

werset: 10Ale gdy
6:
przyidźie co ieſt doſkonáłego/ tedy to co ieſt po częśći
7:
zniſzczeie.

werset: 11Gdym był dźiećięćiem/ mowiłem iáko
8:
dźiećię/ rozumiałem iáko dźiećię/ rozmyślałem iáko
9:
dźiećię. Lecz gdym ſię sſtał mężem; wyniſzczyłem
10:
to co było dźiećinnego.

werset: 12* teraz widźimy przez
* Abowiem.G.

11:
źwierćiádło " pod zaſłoną': lecz w on czás twarzą w
" przez podobienſtwo

12:
twarz. Teraz znam poczęśći: lecz w on czás poznam
13:
iákom ieſt poznány.

A teraz " trwáią' wiárá/ nádźie=
" trwa3 L. G.
werset: 13
14:
iá/ miłość; te trzy rzeczy: lecz z nich więtſza miłość. *


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Y ieſlibych miał wſsytkę wiárę.) Stąd iáſna rzecz/ iż práwa y
17:
wielka wiárá bez miłośći być może: ále do zbáwienia nic nie po=
18:
może. Czego oboygá przą odſzczepieńcy.
Wiárá bez miłośći.

19:
Y ieſlibych wydał ćiáło moie.) Wierz iáko namocniey (mowi
20:
Auguſtyn S.) á namniey o tym nie wątp/ iż káżdy hæretyk ábo
21:
odſzczepieniec okrzczony w imię Oycá y Syná y Duchá ś. ieſli ſię
22:
do kośćiołá Kátholickiego nie przyłączy: choćby nawiętſze iáłmu=
23:
żny czynił/ choćby y krew właſną dla Chriſtuſá przelał/ żadną miá=
24:
rą nie może być zbáwiony iż nie ma miłośći/ nie będąc w ko=
25:
śćielney iednośći. Bo bez práwey Kátholickiey wiáry nie ieſt
26:
rzecz podobna Bogu ſię podobáć.
27:
Po częśći znamy.) Z tego mieyſcá Auguſtyn S. dowodzi/ iż
28:
święći doſkonáley rzeczy náſze w niebie rozumieią niżli ie pier=
29:
wey ná ziemi rozumieli.
Swięći rzeczy náſse wiedzą w niebie.

30:
Lecz z nich więtſsa miłość.) Iákoż tedy ſámá wiárá/ ktora ieſt
31:
mnieyſza y podleyſza niż miłość/ ma vſpráwiedliwiáć y zbáwiáć/
32:
á nie więcey miłość/ ktora w zbáwionych trwa ná wieki?
Miłość ma nád wiárę.
rozdział: 14

33:
ROZDZIAL XIIII.
34:
1 Pokázuie iż dar ięzykow/ ieſt podleyſzy niżli dar proroctwá/
35:
to ieſt wykłádánia piſmá y náuki. 7 Y owſzem nie pożyteczny/ ie=
ſliby go


strona: 612

Rozd: 14. do Korynthian.612.
1:
ſliby go kto nie wyłożył. 26 Przetoż im ſpoſob opiſuie/ iákoby
2:
tych dárow porządnie vżywáli. 34 A białymgłowam w kośćie=
3:
le milczeć káże.
werset: 1
4:
N
Aśláduyćie miłośći/ * żądayćie dárow ducho=
* á.G.

5:
wnych: lecz więcey ábyśćie prorokowáli.

werset: 2
6:
Abowiem kto mowi ięzykiem obcym, nie lu=
7:
dźiom mowi/ ále Bogu: gdyż żaden " nie ſłucha. Lecz
" to ieſt, nie rozumie.

8:
" duchem' mowi táiemnice.
" duch.NL.

werset: 3" Bo kto' prorokuie/ mo=
" Ale kto. G.

9:
wi do ludźi " ku zbudowániu/ y nápominániu/ y poćie=
10:
ſzeniu'.

" zbudowánie y nápominánie y poćieſsenie.3 L. G. S.
werset: 4Kto ięzykiem mowi/ ſámego śiebie buduie:
11:
lecz kto prorokuie/ zgromádzenie wiernych buduie.

werset: 5
12:
Chcęć ia ábyśćie wy wſzyścy mowili obcymi ięzyká=
13:
mi: ále więcey ábyśćie prorokowáli. Abowiem więt=
14:
ſzy ieſt ten co prorokuie/ niż ten co ięzyki mowi: chy=
15:
bá ieſliby wykłádał/ áby kośćioł wźiął zbudowánie.

Zácz: 155.
werset: 6
16:
A teraz bráćia/ gdybych przyſzedł do was ięzyká=
17:
mi mowiąc: coż wam pomogę/ ieſli wam nie będę
18:
mowił ábo przez obiáwienie/ ábo przez vmieiętność/
19:
ábo przez proroctwo/ ábo przez náukę?

Kazánie y nápominánie ma bywáć ięzykiem ktory wſzyścy rozumieią.
werset: 7Wſzák y rzeczy
20:
bezduſzne ktore dźwięk czynią/ choć fletnia/ choć lu=
21:
tnia: ieſliby " dźwiękow rożnych' nie dawáły/ iákoż
" dzwiękiem rożnośći.G.

22:
będźie poznano to co ná fletni ábo ná lutni gráią?

werset: 8
23:
Abowiem ieſliby niepewny głos trąbá dáłá/ ktoż ſię
24:
ná woynę gotowáć będźie?

werset: 9Tákże y wy ieſlibyśćie
25:
ięzykiem nie dáli mowy znáczney; iákoż będźie rozu=
26:
miano co ſię mowi? bo będźiećie ná wiátr mowiące
27:
mi.

werset: 10Iáko ná przykład/ ták wiele ieſt głoſow ná - tym'
-2 L. G. S.

28:
świećie: " á żaden z nich nie ieſt niemy'.

" á nie máſs nic niemego.L.
werset: 11Ieſlibych
29:
tedy niewiedźiał co znáczy głos/ będę " v tego ktore=
30:
mu mowię' obcego ięzyká człowiekiem: á ten co mowi/
" mowiącemu.G.

31:
będzie tez v mnie zá obcego.

werset: 12Tákże y wy/ gdyż " duchow żądaćie:
" to ieſt, duchownych dárow.

32:
żądaćie: ſzukayćieſz ábyśćie w nich ku zbudowániu ko=
33:
śćiołá obfitowáli.

werset: 13A dla tego kto mowi ięzykiem:
34:
niech ſię modli áby wykłádał.

werset: 14Bo ieſlibych ſię mo=
Hhhh 3dlił ięzy=


strona: 613

Liſtu pierwſzego Rozd: 14.613.
1:
dlił ięzykiem/ " duchći ſię moy modli; lecz rozum moy
" to ieſt, głos.

2:
bez pożytku zoſtáie.

werset: 15Coż tedy ieſt? Modlić ſię będę
3:
" duchem/ modlić ſię będę y wyrozumieniem. Będę
" głoſem.

4:
śpiewał duchem/ będę śpiewał y wyrozumieniem.

werset: 16
5:
Bo ieſlibyś błogoſłáwił duchem: ten co ieſt " ná mie=
6:
ścu nieukow/ iákoż rzecze; Amen/ ná twe dźiękowá=
" ábo z pocztu nieukow.

7:
nie? gdyż niewie co mowiſz.

werset: 17ábowiem ácz ty dobrze
8:
dźiękuieſz; ále ſię drugi nie buduie.

werset: 18Dźiękuię Bogu
9:
moiemu/ " iż ięzykiem was wſzytkich mowię'.

" iż więcey niż wy wſsyścy ięzykámi mowięG.
werset: 19Ale w
10:
kośćiele wolę pięć ſłow według wyrozumienia me=
11:
go powiedźieć ábych y drugie náuczył: niżeli dźieśięć
12:
tyśięcy ſłow obcym ięzykiem.

Zácz: 156.
werset: 20
13:
Bráćia/ nie bądźćie dźiećmi wyrozumieniem;
14:
ále bądźćie dźiećmi złośćią: á wyrozumieniem do=
15:
ſkonáłymi bądźćie.

W zakonie * nápiſano; Iż przez
* bowiem.N. L.
werset: 21
16:
obce ięzyki/ y obcymi vſty będę mowił ludowi temu:
17:
á przedſię mię y ták nie wyſłucháią/ mowi Pan.

werset: 22A
18:
przetoż ięzyki ſą ná znák nie tym ktorzy wierzą/ ále
19:
niewiernym: á " proroctwá' nie niewiernym/ ále wie=
" proroctwo1 L. K. G.

20:
rzącym.

Ięzyki o ktorych tu mowi, cudowne były.
werset: 23Ieſliby ſię tedy zeſzło wſzytko zgromádze=
21:
nie wiernych weſpołek/ á wſzyścyby ięzyki mowili/ á
22:
weſzliby nieuczeni ludźie ábo niewierni; izali nie rze=
23:
ką/ " że' ſzáleiećie?
" co.N. L.

werset: 24Lecz ieſliby wſzyścy prorokowá=
24:
li/ á wſzedłby ktory niewierny ábo nieuczony: wſzyścy
25:
go ſtrofuią/ wſzyścy go ſądzą.

werset: 25y * ſkrytośći ſercá ie=
* tákże.G.

26:
go bywáią obiáwione: á ták vpadſzy ná oblicze po=
27:
kłoni ſię Bogu/ opowiedáiąc że Bog w was ieſt
28:
prawdźiwie.

Zácz: 157.
Te dáry ná on czás były poſpolite miedzy Chrześćiány.
werset: 26
29:
Coż tedy ieſt bráćia? gdy ſię ſchodźićie/ káżdy z
30:
was ma Pſalm/ ma náukę/ ma obiáwienie/ ma ięzyk/
31:
ma wykłádánie: wſzytko niech będźie ku zbudowá=
32:
niu.

werset: 27Choćiaż kto ięzykiem mowi: niech to będzie po
33:
dwu/ ábo nawięcey po trzech/ y to ná przemiány/ á
34:
ieden niechay tłumáczy.

werset: 28A ieſliby tłumáczá nie by=
ło/ niechże


strona: 614

Rozd: 14. do Korynthian.614.
1:
ło/ niechże w kośćiele milczy: á niech mowi ſobie á
2:
Bogu.

Oſobne modlitwy mogą być ięzykiem nie znáiomym.
werset: 29Prorocy też niech mowią dwá ábo trzey/ á
3:
inſzy niechay rozſądzáią.

werset: 30A ieſliby inſzemu śiedzą=
4:
cemu było obiáwiono/ pierwſzy niechay milczy.

werset: 31Bo
5:
możećie wſzyścy po iednemu prorokowáć; áby ſię
6:
wſzyścy vczyli/ y wſzyścy " nápomnieni byli'.

" ábo poćieſseni.G.
werset: 32Y " du=
7:
chowieć Prorokow/ poddáni ſą' Prorokom.
" duchći prorokow poddány ieſt.L. S.

werset: 33Abo=
8:
wiem Bog nie ieſt Bogiem roſtyrkow/ ále pokoiu: iáko
9:
też we wſzytkich kośćielech świętych - náuczam'.

-2 L. G. S.
werset: 34
10:
Niewiáſty * niech milczą w kośćielech: ábowiem
* wáſse.G.

11:
nie dopuſzcza ſię im mowić/ ále máią być poddáne/
12:
iáko y zakon mowi.

werset: 35A ieſli ſię czego chcą náuczyć/
13:
niechże domá ſwych mężow pytáią. Abowiem ſro=
14:
motá ieſt " niewieśćie' w kośćiele mowić.
" niewiáſtam.G.

werset: 36Izali od
15:
was wyſzło ſłowo Boże? ábo do was ſámych przyſzło?

werset: 37
16:
Ieſli kto zda ſię być Prorokiem/ ábo duchownym/
17:
niechze pozna iż to co wam piſzę ſą Páńſkie roſkazá=
18:
nia.

To też hæretykom Kátholicy słuſznie mowić mogą.
werset: 38Lecz ieſli kto niewie/ " o nim tez wiedźieć nie bę=
" niechay nie wie.G. S.

19:
dą.

werset: 39A ták bráćia żądayćie tego ábyśćie prorokowáli:
20:
á mowić ięzykámi nie zábraniayćie.

werset: 40Ale wſzytko
21:
niech będźie vććiwie y porządnie - miedzy wámi'.

-1 L. G. S.

22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Abowiem kto mowi ięzykiem.) W pierwſzym onym kośćiele
24:
Apoſtolſkim Chrześćijánie przyiąwſzy Duchá ś. bráli záraz cudo=
25:
wne dáry iego: á zwłaſzczá iż mowili nowymi ięzykámi ktorych
26:
pierwey nie vmieli/ y prorokowáli/ y piſmá wykłádáli. O tych te=
27:
dy dárách cudownych tu Apoſtoł mowi: przekłádáiąc dar proro=
28:
kowánia/ to ieſt wykłádánia táiemnic wiáry/ nád dar mowienia
29:
rozmáitemi y nieznáiomemi ięzykámi. Przetoż to nic k rzeczy/ co
30:
ſektarze z tego rozdziału przećiw Mſzey Láćińſkiey y modlitwam
31:
kośćielnym przywodzą.
Dáry duchowne kośćiołá pirwſsego.
Tákże y wy ieſlibyśćie.)
Rozmowy y kazánia máią być ięzykiem poſpolitym w kośćiele.
Ieſt rzecz pewna/ iż w tym rozdziale
32:
Apoſtoł nie mowi o Mſzey/ o czytániu piſmá/ áni o śpiewániu
33:
kośćielnym (iáko ſłow iego hæretycy gwałtownie náćiągáią) ále
34:
o rozmowách y exhortácyách/ w pierwſzym onym kośćiele zwy=
35:
czáynych. Abowiem iáko męczennik ś. Iuſtinus opiſuie/ ſcha=
dzáli ſię


strona: 615

Liſtu pierwſzego Rozd: 14.615.
1:
dzáli ſię Chrześćijánie w niedzielę: y naprzod piſmá po Græcku
2:
czytano (iáko y dziś v nas po Láćinie/ w pierwſzey częśći Mſzey ś.
3:
proroctwá/ liſty Páwłá S. y Ewángelie czytáią) potym biſkup
4:
miewał do ludzi kazánie: więc ofiárę Mſzey ś. ſpráwowano/ y
5:
Sákráment ćiáłá Pánſkiego rozdawano. A nákoniec bywáły
6:
conferentie y rozmowy o rzeczách duchownych: ktorych teraz we
7:
zwyczáiu nie máſz.
Zwyczay kośćiołá pierwſsego.
Aby tedy w wielkośći ludzi nie było zámie=
8:
ſzánie/poſtánowił był Páweł S. áby ná káżdey tákiey rozmowie/
9:
dwá tylko ábo trzey/ y to ieden po drugim mowili: á drudzy áby
10:
ſłucháli/ á prorocy rozſądzáli: á ieſliby/ poki ieden mowi/ było
11:
drugiemu od Duchá ś. nátchniono co lepſzego/ áby pierwſzy mil=
12:
czał/ á ten mowił. Lecz iż Korynthiánie/ áby ſię z tym cudownym
13:
dárem ięzykow pokazáli/ rádzi ná tych rozmowách ięzykow ob=
14:
cych á nieznáiomych vżywáli: przetoż ich z tego Páweł ſtrofuie.
15:
Bo rozmowy/ exhortácye ábo nápominánia/ iáko y kazánia/ má=
16:
ią być rozumnym ięzykiem czynione/ áby od wſzytkich były rozu=
17:
miáne. Toć ieſt właſny cel rozdziału tego/ y vmyſł Páwłá S.
18:
iáko nie tylko wſzyścy Doktorowie/ piſząc ná to mieyſce/ wyzna=
19:
wáią: ále y ſam Apoſtoł doſyć pokázuie.
20:
Bo ieſlibych ſię modlił ięzykiem.) Y tu nie mowi Apoſtoł o iá=
21:
wnych modlitwách y śpiewániu kośćielnym: ktore ſię w Græcy=
22:
ey v Korynthian bez wątpienia po Græcku odpráwowáły: ták
23:
iáko dziś v nas po Láćinie: ále o nowych pieśniách duchownych/
24:
ktore ná on czás Chrześćijáni máiący dar ięzykow/ ná onych ro=
25:
zmowách/ ſkłádáli y śpiewáli o wyſokich táięmnicách ięzykiem iá=
26:
kim obcym: ktorego żaden nie rozumiał: á czáſem áni ten ſam
27:
ktory im mowił: o czym Tertullian/ Dyonyſius y Euſebius
28:
świádczą. Co iż ná chwałę y ná dziękowánie Panu Bogu/ á przy
29:
tym ná ſwą y ná innych wiernych poćiechę y zbudowánie czynili:
Láćinskiego ábo Græckiego ięzyká w kośćiele vżywáć Páweł nie zákazał.

30:
przetoż Páweł każe áby ták rozmowy/ iáko y te nowe pieśni przy
31:
rozmowách/ bywáły ięzykiem poſpolitym/ ktoremuby ludzie rozu=
32:
mieli: áby y proſtacy/ ktorzy tákich pieśni ſkłádáć nie vmieli/ mo=
33:
gli ie wżdy rozſądzáć y potwierdzáć/ odpowiedáiąc Amen. Prze=
34:
toż y to mieyſce dármo nam hæretycy przećiwko Mſzey Láćiń=
35:
ſkiey zádawáią: ná ktorey żadnych pieśni nowych y cudownych
36:
nie śpiewáią: y ktorą nie obcym iákim ábo nieznáiomym ięzy=
37:
kiem/ ále poſpolitym y wiele ludziom y narodom zwyczáynym y
38:
znáiomym odpráwuią:
39:
y przy ktorey wſzytko duchowieńſtwo y
40:
świeckich nie máło/ miaſto innych proſtakow/ odpowieda Amen.
41:
A ieſli ſię kto chce dáley o to ſpieráć: temu z Apoſtołem odpowie=
my: Zeć


strona: 616

Rozd: 15. do Korynthian.616.
1:
my. Zeć my tákiego obyczáiu nie mamy áni kośćioł Boży. Y z Au=
2:
guſtynem ś. Iż dyſputowáć przećiw temu co zgodnie kośćioł wſzy=
3:
tek po świećie záchowuie/ ieſt náder zuchwáłe ſzaleńſtwo.
4:
A mowić ięzykámi nie zábraniayćie.) Czemuż tedy odſzczepieńcy
5:
zábraniáią/ áby ięzykiem Láćińſkim Mſze miewano/ y inſze mo=
6:
dlitwy y śpiewánia kośćielne odpráwowano: iáko ſię záwſze od
7:
początku w kośćiele Chrześćijáńſkim záchowáło? A zwłaſzczá iż
8:
ięzyk Láćińſki nie ieſt nowy/ áni obcy/ áni nieznáiomy: ále wſzy=
9:
tkim narodom Chrześćijáńſkim zwyczáyny y wiádomy. A doſyć
10:
ieſt/ wedlug Apoſtołá/ żeby ięzykiem poſpolitym prorokowano/
11:
to ieſt kazánie miewano y piſmá wykłádano.
Sekretarze czynią przeciw Apoſtolskiemu roskazániu.
rozdział: 15

12:
ROZDZIAL XV.
13:
1 Przypomina im iż P. Chriſtus z martwych wſtał/ 5 Y vka=
14:
zał ſię mnogim. 8 A náwet y iemu ſámemu/ ktory ſię zowie na=
15:
mnieyſzym z Apoſtołow. 12 Y ſtąd potężnie dowodzi y náſzego
16:
z martwych wſtánia. 35 Y porządek y ſpoſob iego opiſuie. 40 Y
17:
rozną chwałę tych ktorzy powſtáną/ nie tylko ná duſzy/ ále y ná
18:
ćiele. 54 A śmierć będzie pożárta czáſu zmartwychwſtánia.
SIODMA CZESCo zmartwychwſtániu.
Zácz: 158.
Lekcya ná iedennaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 1
19:
A
Oznáymuię wam/ bráćia/ Ewángelią kto=
20:
ram wam opowiedźiał/ ktorąśćie też przyięli/
21:
y w ktorey ſtoićie/

werset: 2przez ktorą też zbáwienia
22:
doſtępuiećie: ieſli pámiętaćie iákim obyczáiem prze=
23:
powiedałem wam/ chybábyśćie prozno vwierzyli.

werset: 3
24:
Bo naprzod podałem wam com też wźiął: iż Chri
25:
ſtus vmárł zá grzechy náſze według piſmá:

Przećiwko błędowi pogánow y Sáduceuſsow, ktorzy przeli ćiał zmártwychwſtánia, tu Páweł diſputuie.
werset: 4á iż był
26:
pogrzebion/ iż też powſtał z martwych trzećiego dniá/
27:
według piſmá:

werset: 5á iż ſię dał widźieć Cephie/ á po=
28:
tym onym " iedennaśćiam'.

" dwunaśćiam.
werset: 6Potym był widźian
29:
więcey niżli od piąći ſet bráćiey weſpołek: z ktorych
30:
wiele ich trwa áż dotąd/ á niektorzy tez záſnęli.

werset: 7A
31:
potym był widźian od Iákubá/ potym od wſzytkich
32:
Apoſtołow.

werset: 8A ná końcu po wſzytkich był widzian
33:
y ode mnie/ iákoby od poronionego płodu.

werset: 9Bom ia
34:
ieſt namnieyſzy miedzy Apoſtoły: ktorym nie ieſt go=
35:
dźien áby mię zwano Apoſtołem/ iżem prześládował
Iiiikośćioł


strona: 617

Liſtu pierwſzego Rozd: 15.617.
1:
kośćioł Boży.

werset: 10Lecz to com ieſt/ z łáſkim Bożey ieſt:
2:
á łáſká iego ku mnie prozną nie byłá: *
3:
álem więcey prácował niż oni wſzyścy: wſzákże nie
4:
ia/ ále łáſká Boża * zemną.
* ktora ieſt.G.

werset: 11"Abowiem choćiaż ia'/
" Choćiaż tedy ia.G.

5:
choćiaż oni/ ták przepowiedamy/ y tákeſcie vwierzyli.

Zácz: 159.
werset: 12
6:
A ieſliż o Chriſtuśie powiedáią iż zmartwych=
7:
wſtał: iákoż mowią niektorzy miedzy wámi/ że zmar
8:
twychwſtánia nie máſz?

werset: 13Lecz ieſli zmartwychw=
9:
ſtánia nie máſz: tedyć áni Chriſtus nie powſtał z martwych.

werset: 14
10:
A ieſliż Chriſtus nie powſtał/ tedyć prozne ieſt
11:
przepowiedánie náſze/ prozna ieſt y wiárá wáſzá.

werset: 15y
12:
znáyduiemy ſię też * fałſzywymi świádki Bożymi: iże=
* y my.G.

13:
ſmy świádczyli " przećiw Bogu'/ że Chriſtuſá wzbu=
" o Bogu.G.

14:
dźił: ktoregoć nie wzbudźił/ ieſliże vmárli nie pow=
15:
ſtáią.

werset: 16Bo ieſliż vmárli nie powſtáią/ tedyć y Chriſtus
16:
nie powſtał.

werset: 17Lecz ieſli Chriſtus nie powſtał: tedyć
17:
prozna ieſt wiárá wáſzá: bo ieſzcze ieſteśćie w grze=
18:
chách wáſzych.

werset: 18A tákże y ći poginęli/ ktorzy záſnęli
19:
w Chriſtuśie.

werset: 19Ieſliż tylko w tym żywoćie/ w Chri=
20:
ſtuśie nádźieię mamy: ieſteſmy nędznieyſzy niżli w=
21:
ſzyścy ludźie.

Zácz. 160.
werset: 20
22:
Lecz teraz Chriſtus zmartwychwſtał pier=
23:
wiaſtkiem tych ktorzy záſnęli.

werset: 21ponieważ przez
24:
człowieká ſmierć/ y przez człowieká powſtánie vmár=
25:
łych.

werset: 22" A iáko' w Adámie wſzyścy vmieráią; ták y w
" Bo iáko.G.

26:
Chriſtuśie wſzyścy ożywieni będą.

werset: 23A káżdy w ſwy
27:
rzędźie: Chriſtus pierwiaſtkiem/ potym ći ktorzy ſą
28:
Chriſtuſowi/ - ktorzy vwierzyli' w przyſzćie iego.
-2 L. G. S.

werset: 25
29:
Potym koniec: gdy poda kroleſtwo Bogu y Oycu/
30:
gdy zniſzczy wſzeláką zwierzchność/ y * władzą y moc.
* wſzelką.G.

werset: 25
31:
" A ma' krolowáć: áżby położył wſzytkie nieprzyia=
" Boć ma.G.

32:
ćioły pod nogi iego.

werset: 26A " oſtátni nieprzyiaćiel' ſmierć
" náoſtátek nieprzyiaćiołká.N. L.

33:
będźie zniſzczona. Bo wſzytko poddał pod nogi ie=
34:
go. A gdy mowi;

werset: 27Ze mu wſzytko ieſt poddano: iá=
ſna rzecz


strona: 618

Rozd: 15. do Korynthian.618.
1:
ſna rzecz ieſt/ iż okrom tego ktory mu poddał wſzytko.

werset: 28
2:
Lecz gdy mu wſzytko poddano będźie: tego y ſam
3:
Syn będźie poddan temu ktory mu poddał wſzytko:
4:
áby Bog był wſzytko we wſzytkich.

Zácz: 161.
werset: 29
5:
Bo ináczey coż vczynią ći ktorzy ſię krzczą zá v=
6:
márłe/ ieſliże koniecznie vmárli nie powſtáią? Przecz
7:
że ſię y krzczą zá nie?

werset: 30Przecz y my káżdey godźiny
8:
w niebeſpieczeńſtwie ieſteſmy?

werset: 31Káżdy dźień vmie=
9:
ram " prze wáſzą pochwałę' bráćia/ ktorą mam w Chri
" dla pochwały wáſsey.N. L.

10:
ſtuśie Ieſuśie Pánie náſzym.

werset: 32Ieſliżem ſię (według
11:
człowieká mowię) ze źwierzem potykał w Epheźie/ coż
12:
mi zá pożytek/ ieſli vmárli nie powſtáią? Iedzmy y
13:
piymy/ boć iutro pomrzemy.

werset: 33Nie dayćie ſię zwo=
14:
dźić/ Złe rozmowy pſuią dobre obyczáie.

werset: 34Ocuććieſz
15:
ſię " ſpráwiedliwi'/ á nie grzeſzćie. boć niektorzy nie
" ſpráwiedliwie.4 L. G. S.

16:
máią znáiomośći Bożey: mowięć wam ku záwſty=
17:
dzeniu.

werset: 35Ale kto rzecze; Iákoż wzbudzeni bywáią
18:
vmárli? á w iákim ćiele wynidą?

werset: 36Głupi/ co ty śie=
19:
ieſz to nie bywa ożywiono/ ieſli pierwey nie obumrze.

werset: 37
20:
Y co śieieſz/ nie śieieſz ćiáłá ktore ma wyniść/ ále
21:
gołe źiárno/ iáko ná przykład/ pſzeniczne ábo z inſzych
22:
ktore.

werset: 38A Bog dáie mu ćiáło " iáko chce': á káżdemu
" iáko chćiał.8 L. G.

23:
naśieniu/ iego właſne ćiáło.

Zácz: 162.
werset: 39
24:
Nie káżdeć ćiáło/ tymże ieſt ćiáłem: ále inſze ludz=
25:
kie/ inſze bydlęce/ inſze ptáſze/ á inſze rybie.

werset: 40Są y ćiáłá
26:
niebieſkie/ y ćiáłá źiemſkie: áleć inſza ieſt ozdobá nie=
27:
bieſkich/ á inſza źiemſkich.

werset: 41Inſza iáſność ſłońcá/ in=
28:
ſza iáſność kśiężycá/ á inſza iáſność gwiazd. Abo=
29:
wiem gwiazdá od gwiazdy rożna ieſt w iáſnośći:

werset: 42
30:
Tákći y zmartwychwſtánie. Bywa wśiane ćiáło w
31:
ſkáźitelnośći: á " powſtánie' w nieſkáźitelnośći.
" powſtáie.1 L. G. S.

werset: 43By=
32:
wa wśiane w ſzkárádośći: á powſtánie w chwále=
33:
bnośći. Bywa wśiane w ſłábośći: á powſtánie w
34:
chypkośći.

werset: 44Bywa wśiane ćiáło bydlęce: á powſtá=
Iiii 2nei ćiáło


strona: 619

Liſtu pierwſzego Rozd: 15.619.
1:
nie ćiáło duchowne. Ieſli ieſt ćiáło bydlęce/ ieſt też
2:
duchowne:

werset: 45iáko nápiſano: Stał ſię pierwſzy czło
3:
wiek Adam " w duſzę' żywiącą; á pośledni Adam " w
" duſsą.
" Duchem ożywiáiącym.

4:
duchá' ożywiáiącego.

werset: 46Lecz nie pierwſze ćiáło ducho=
5:
wne/ ále duſzą żywiące: potym duchowne.

Zácz: 163.
werset: 47
6:
Pierwſzy człowiek z źiemie/ źiemſki: " wtory czło=
7:
wiek z niebá/ niebieſki'.

" wtory człowiek Pan z niebá.G.ále zle.
werset: 48Iáki źiemſki/ tácy też źiem=
8:
ſcy: á iáki niebieſki/ tácy też niebieſcy.

werset: 49Przetoż iá=
9:
koſmy nośili wyobráżenie źiemſkieo: nośmy też wyo=
10:
bráżenie niebieſkiego.

werset: 50A toć mowię bráćia/ iż ćiáło y
11:
krew kroleſtwá Bożego ośięgnąć nie mogą: y ſkázá
12:
w nieſkáźitelnośći dźiedźiczyć nie będźie.

Lekcia w dźień Zaduſzny.
werset: 51
13:
Otoć wam táiemnicę powiedam: Zeć " wſzyścy
14:
z martwych wſtániemy; ále nie wſzyścy' przemienie=
" nie wſsyścy záſniemy, ále wſsyścy. G. S.

15:
ni będźiemy.

werset: 52Bárzo prędko/ we mgnienie oká/ ná
16:
trąbę oſtáteczną (ábowiemći zátrąbi) á vmárli po=
17:
wſtáną nieſkáżonymi/ á my będźiemy przemienieni.

werset: 53
18:
Boć muśi to ſkáźitelne przyoblec nieſkáźitelność:
19:
y to śmiertelne przyoblec nieśmiertelność.

werset: 54A gdy
20:
to * śmiertelne przyoblecze nieśmiertelność: tedy ſię
* skázitelne przioblecze nieskázitelność y to1 L. G. S.

21:
sſtánie mowá oná nápiſána: Smierć ieſt pożártá
22:
wzwyćięſtwie.

werset: 55Gdźież ieſt zwyćięſtwo twe o " ſmier=
23:
ći'? Gdźież ieſt śmierći " ośćień twoy'
" piekło.G.
" żądło twoie.

werset: 56A ośćień
24:
śmierći/ ieſt grzech: á moc grzechu/ zakon.

werset: 57Lecz
25:
dźięká Bogu/ ktory nam " dał' zwyćięſtwo przez Pá=
" dáie.G.

26:
ná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá.

Zácz: 164.
werset: 58
27:
A ták bráćia moi mili/ bądźćie ſtáteczni á niepo=
28:
ruſzeni/ obfituiąc w roboćie Páńſkiey záwſze: wie=
29:
dząc iż praca wáſzá nie ieſt prozna w Pánu.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Y znáyduiemy ſię fałſsywemi.) Ták też y my dziś powiedzieć
32:
możemy: Ieſli Kátholicka wiárá ieſt fałſzywa: tedyć pierwſzy
33:
Apoſtołowie náſzy byli świádkámi fałſzywymi: y wſzytkie naro=
34:
dy Chrześćijáńſkie prozno w Chriſtuſá vwierzyły/ y wſzyścy przod
Kátholicka wiárá nie pochybna.
kowie náſzy


strona: 620

Rozd: 16. do Korynthian.620.
1:
kowie náſzy w grzechách ſwych pomárli/ y zginęli ná wieki.
Kátholicka wiárá nie pochybna.

2:
Tedy y ſam Syn będzie poddan.)
Syn Boży iáko Oycu ieſt poddány.
Abo w ſwoich członkách wier=
3:
nych y wybránych: ábo według nátury ſwey człowieczey/ ktora
4:
będzie Bogu prawdziwie poddána. Lecz według Bozkiey ná=
5:
tury/ Syn ieſt rowien Oycu/ y owſzem iedno z Oycem.
6:
Ktorzy ſię krzczą zá vmárłe.) To ieſt ktorzy ſię modlą/ poſzczą y
7:
trapią zá duſze vmárłych/ áby były wyzwolone. Iáko y ná in=
8:
nych wielu mieyſcách krzeſt znáczy vtrapienie. Podobne temu
9:
ieſt ono mieyſce: Ieſli vmárli nie zmartwychwſtáną/ zbytniaby
10:
y prozna rzecz byłá modlić ſię zá vmárłe.
Poſty y żáłoby zá vmárłe.

11:
Inſsa iáſność słoncá.) Nie iednáka będźie ćiał świętych iáſność
12:
ábo chwałá/ ále rozmáita/ według rozlicznośći zaſług. Aug.
Rozmáitość zasług y zapłáty.

13:
A powſtánie ćiáłem duchownym.) Iáko ćiáło vwielbione/ choć
14:
ieſt duchowne/ ále przećię ieſt prawdziwe ćiáło: ták choć w Sá=
15:
krámenćie ćiáło Páńſkie ieſt nieiákiem duchownym obyczáiem:
16:
wſzákże przećię ieſt iſtotne y prawdziwe ćiáło.
Ciáło Pánskie w Sákrámenćie iákie.
rozdział: 16

17:
ROZDZIAL XVI.
18:
1 Nápomniawſzy ich/ áby ſkłádáli iáłmużnę Chrześćijánom
19:
mieſzkáiącym w Ieruzálem. 10 Záleca im Tymotheuſzá. 15 Y
20:
dom Stephánin. 19 A nákoniec ie pozdrawia. 23 Y błogo=
21:
ſławi im.
OSMA CZESCo skłádániu iáłmużny.
werset: 1
22:
A
O ſkłádániu ktore bywa ná święte/ iákom po=
23:
ſtánowił kośćiołom Gáláckim/ ták też y wy
24:
czyńćie.

werset: 2Pierwſzego " dniá po Soboćie káż=
" to ieſt, w Niedzielę.

25:
dy z was niech odkłáda v śiebie/ chowáiąc co mu ſię
26:
podoba: áby niedopiero gdy przyidę/ ſkłádánia były.

werset: 3
27:
A gdy przyidę: ktorebyśćiekolwiek vchwalili przez
28:
liſty/ te poślę áby odnieśli ſzczodrobliwość wáſzę do
29:
Ieruzálem.

Zácz: 165.
werset: 4
30:
A ieſliby ſłuſzna byłá żebych y ia ſzedł: zemną
31:
poydą.

werset: 5Lecz przyidę do was/ gdy przeydę przez
32:
Mácedonią. boć poydę przez Mácedonią.

werset: 6A po=
33:
dobno pomieſzkam v was/ ábo też przeźimuię: áby=
34:
śćie wy mnie przeprowádźili/ kędykolwiek poydę.

werset: 7
35:
Abowiem niechcę was teraz widźieć miiáiąc: bo
36:
ſię ſpodźiewam iż pomieſzkam z wámi czás niekto=
Iiii 3ry/ ieſli


strona: 621

Liſtu pierw: do Korynth. Rozd: 16.621.
1:
ry/ ieſli Pan dopuśći.

werset: 8A pomieſzkam w Epheźie áż
2:
do Swiątek.

werset: 9Abowiem drzwi mi ſą otworzone
3:
wielkie y " iáwne': y wiele przećiwnikow.
" skuteczne.G.

werset: 10A ieſliby
4:
przyſzedł Tymotheuſz/ pátrzćie áby bez boiáźni mie=
5:
ſzkał z wámi. bo Páńſką robotę robi/ iáko y ia.

werset: 11Nie=
6:
chayże go tędy nikt ſobie lekce nie waży:
7:
ále odpro=
8:
wadzćie go w pokoiu/ áby do mnie przyſzedł: boć go
9:
czekam z bráćią.

werset: 12A o bráćie Apollu - oznáymuię
10:
wam/ żem' go bárzo prośił/ áby ſzedł do was z bráćią:
-G.

11:
ále zgołá nie miał teraz woley iść: lecz przyidźie gdy
12:
czás po temu mieć będźie.

Zácz: 166.
werset: 13
13:
Czuyćieſz/ ſtoyćie w wierze/ mężnie ſobie poczy=
14:
nayćie/ y zmacniayćie ſię.

werset: 14wſzytko wáſze niech bę=
15:
dźie w miłośći.

werset: 15A proſzę was bráćia/ znaćie dom
16:
Stephany - y Fortunatá'/ * iż ſą pierwiaſtki Achá=
-G. S.
* y Acháiká.NL.

17:
iey/ á iż ſię podáli ná poſługowánie świętym:

werset: 16áby=
18:
śćie y wy poddawáli ſię tákowym/ y każdemu poma=
19:
gáiącemu y prácuiącemu.

werset: 17A raduię ſię z przyśćia
20:
Stephaná y Fortunatá y Acháiká/ iż to czego nam
21:
z was nie doſtawało/ nágrodźili.

werset: 18Bo ochłodźili y
22:
duchá mego y wáſzego. Poznawayćieſz tedy táko=
23:
we.

werset: 19Pozdrawiáią was * kośćioły Azyiſkie. Po=
* wſsytkie.N. L. S.

24:
zdrawiáią was wielce w Pánu/ Aquilás y Pryſcil=
25:
lá/ z zgromádzenim ſwym domowym *.

* v ktorych też mam goſpodę.N. L.
werset: 20Pozdra=
26:
wiáią was wſzyścy bráćia. Pozdrowćie iedni drugie
27:
w świętym pocáłowániu.

werset: 21Pozdrowienie/ ręką mo=
28:
ią Páwłową.

werset: 22Ieſli kto nie miłuie Páná náſzego
29:
Ieſuſá - Chriſtuſá'/ niech będźie przeklęctwem " Má=
-N. L.

30:
ránáthá.

" To ieſt (z Syryiskiego) Pan náſs idzie. Iákoby rzekł: Bo Pan náſs idzie, ktory go oſądzi y skarze.
werset: 23Láſká Páná náſzego Ieſuſá - Chriſtuſá'
-N L.

31:
z wámi.

werset: 24Miłość moiá z wámi wſzytkimi w Chri=
32:
ſtuśie Ieſuśie. Amen.


33:
Pierwſsy do Korynthian piſany ieſt z Philipowá, przez Stephánę
34:
y Fortunatá y Acháiká y Tymotheuſsá.G.
Aż do


strona: 622

Argument 2. liſtu do Korynth.622.
1:
Aż do świątek) To pewnie ábo o świątkách Chrześćijáńſkich
2:
ma być rozumiano/ iáko Epiphánius rozumie: ábo przynamniey
3:
o świątkách Zydowſkich: á nie zgołá o piąćidzieśiąt dniách/ iáko
4:
Czechowic błądzi.
5:
Argument wtorego liſtu do
6:
Korynthian.
7:
W
Tym liśćie Páwel ś. przełożywſzy naprzod vtrapienia kto=
1.

8:
re w Azyey ćierpiał/ wymawia ſię/ że ich/ iáko był obiecał/
9:
ieſzcze nie náwiedził. w Rdzd: 1. Powtore/ wſzeteczniká onego
2.

10:
pierwey záklętego/ ále iuż pokutuiącego/ záſię przyiąć każe. w
11:
Rozd: 2. Potrzećie/ náprzećiw fałſzywym Apoſtołom Zyduiącym
3.

12:
pokázuie/ iáko Ewángelia ieſt nád ſtáry zakon dáleko zacnieyſza:
13:
vpomináiąc ich ſwym przykłádem ku ćierpliwośći w prześládo=
14:
wániu: á małżeńſtw z niewiernymi zákázuiąc. w Rozd: 3. 4. 5.
15:
y 6. Poczwarte/ záleca im ſkłádánie iáłmużny ná vbogie ko=
4.

16:
śćiołá Ierozolimſkiego. w Rozd: 8. y 9. Popiąte/ każe ſię im
5.

17:
ſtrzedz fałſzywych Apoſtołow: przećiw ktorym áby godnośći
18:
ſwey y vrzędu ſwego obronił/ ácz nie rad chwalić ſię muśi z prac
19:
y z mąk ſwoich/ ktore podiął w przepowiedániu Ewángeliey/ y
20:
z obiáwienia ktore miał od Bogá. w Rozd: 10. 11. y 12. Náko=
21:
niec/ zágroziwſzy im/ że ie ſkarze przyſzedſzy/ ieſli ſię nie vzná=
22:
ią: vpominánim/ pozdrawiánim y błogoſłáwieńſtwem ſwoy
23:
liſt záwiera. w Rozdziale 13.
24:
grafika
Liſt Páwłá
księga: 2.Cor


strona: 623

Liſtu wtorego Rozd: 1.623.
1:
LIST PAWŁA S.
2:
DO KORYNTHIAN
3:
WTORY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Pozdrowiwſzy Korynthiany Apoſtoł pokázuie/ z iákich go
6:
trudnośći w Azyey Pan Bog wyrwáć raczył/ áby on też drugich
7:
mogł ćieſzyć. 12 Potym oznáymuiąc ſercá ſwego y náuki ſzczerość.
8:
16 Spráwuie ſię/ iż to/ że do nich nie przyſzedł iáko był vmyślił/
9:
nie sſtáło ſię żadnym nieſtátkiem iego. 18 Zálecáiąc pewność y
10:
prawdę ſwey náuki.
Zácz: 167.
werset: 1
11:
P
Aweł Apoſtoł Ieſuſá Chriſtu=
12:
ſá przez wolą Bożą/ y Tymotheuſz brát:
13:
kośćiołowi Bożemu ktory ieſt w Ko=
14:
rynćie/ ze wſzytkimi świętymi ktorzy ſą
15:
we wſzytkiey Acháiey.

werset: 2Láſká wam y pokoy od Bo=
16:
gá Oycá náſzego/ y Páná Ieſuſá Chriſtuſá.

Lekcya o S. Męczennikách Biſkupách.
werset: 4
17:
Błogoſłáwiony Bog y Oćiec Páná náſzego
18:
Ieſuſá Chriſtuſá/ Oćiec miłośierdźia/ á Bog wſze=
19:
lákiey poćiechy/

werset: 4ktory nas ćieſzy we wſzelákim vtra=
20:
pieniu náſzym: ábyſmy y my mogli ćieſzyć te/ ktorzy
21:
ſą w káżdym vćiſku/ " przez nápominánie'/ ktorym
" ábo przez poćiechę.G.

22:
nas ſáme Bog " nápomina'.

" ábo ćieſsy.G.
werset: 5ábowiem iáko w nas
23:
obfituią vtrapienia Chriſtuſowe: ták też przez Chri
24:
ſtuſá obfituie y poćiechá náſzá.

werset: 6A choć bywamy v=
25:
trapieni/ dla " wáſzego nápominánia' y zbáwienia:
" ábo dla wáſsey poćiechy.

26:
choć " nápomináni' bywamy/ dla " wáſzego nápomi=
" ábo poćieſzeni.G.
" ábo dla wáſsey poćiechy.G.

27:
nánia' - y zbáwienia'/ ktore " ſpráwuie ćierpliwość'
-15 L. S.
" skutek pokázuie w ćierpliwośći.G.

28:
tegoż vtrapienia ktore y my ćierpimy:

werset: 7" á nádźieiá
29:
náſzá o was mocna ieſt': wiedząc iż iáko ieſteśćie v=
" áby nádzieiá náſsá o was mocna byłá.N. L.

30:
czeſnikámi vtrapienia/ ták będźiećie y poćieſzenia. *

Abowiem


strona: 624

Rozd: 1. do Korynthian.624.
Zácz: 168.
werset: 8
1:
Abowiem niechcemy áby wam było táyno brá=
2:
ćia/ o vćiſku náſzym/ ktory nas potkał w Azyey: iże=
3:
ſmy byli názbyt obćiążeni nád śiłę/ ták że nam był ten
4:
żywot omierzł.

werset: 9Aleſmy ſámi w ſobie mieli wyrok
5:
śmierći; ábyſmy nie vfáli ſámi w ſobie/ ále w Bogu
6:
ktory wzbudza vmárłe/

werset: 10ktory " z ták wielkich niebe=
7:
ſpieczeńſtw' wyrwał nas y wyrywa: w ktorym ná=
" z tákowey śmierći.G.

8:
dźieię mamy iż też ieſzcze wyrwie/

werset: 11gdy ſię wy też do
9:
tego modlitwą zá námi przyczyniáć będźiećie: áby
10:
zá dar przez modlitwę wiela oſob nam dány/ dźięki też
11:
były od wielu " zá nas' czynione.
" zá was.1 L. G.

Zácz: 169.
werset: 12
12:
Abowiem táć ieſt " pochwałá náſzá/ świádectwo
" chlubá.

13:
ſumnienia náſzego; iż w proſtośći y ſzczerośći Bożey/
14:
á nie w mądrośći ćieleſney/ ále w łáſce Bożey obco=
15:
wáliſmy ná - tym' świećie: á nawięcey miedzy wámi.
-2 L. S.

werset: 13
16:
Bo nie inſze rzeczy piſzemy wam/ niżli " ktoreśćie czy=
17:
táli' y znaćie. A nádźiewam ſię/ iż tez áż do końcá po=
" ktore czytaćie.1 L. G.

18:
znaćie:

werset: 14iákośćie też poználi nas po częśći/ iż ieſte=
19:
ſmy " pochwałą wáſzą/ iáko y wy náſzą/ w dźień Páná
" chlubą abo sławą.

20:
náſzego Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 15Y z tą vfnośćią chćia=
21:
łem był iść do was pierwey/ ábyśćie " wtore dobro=
" wł: wtorą łáskę.

22:
dźieyſtwo' mieli:

werset: 16y przez was prześć do Mácedo=
23:
niey/ y záſię z Mácedoniey przyść do was/ y od was
24:
być doprowádzon do Iudſkiey źiemie.

werset: 17A gdym to
25:
rozmyślał/ izalim vżył iákiey lekkomyślnośći? Abo to
26:
co rozmyślam/ zali według ćiáłá rozmyślam/ áby v
27:
mnie było " TAK y NIE ták'?

" Ták, ták, y Nie, nie.G.
werset: 18Aleć wierny ieſt Bog/
28:
iż mowá náſzá ktora " byłá' do was/ " nie ieſt w niey
" bywa.10 L.
" nie byłá, Ták y Nie.G.

29:
IEST, y NIE ieſt.

werset: 19Abowiem Syn Boży Ieſus
30:
Chriſtus/ ktory miedzy wámi przez nas był przepo=
31:
wiedány przez mię y Sylwaná y Tymotheuſzá/ nie był
32:
" IEST y NIE: ále IEST' w nim było.
" Ták, y Nie: ále Ták.G.

werset: 20Bo ile ieſt
33:
obietnic Bożych/ w nim ſą " IEST': przetoż y przezeń
" Ták.G.

34:
Amen Bogu/ ku chwale " náſzey'

" przez nas.G. S.
KkkkA ktorzy


strona: 625

Liſtu wtorego Rozd: 1.625.
Zácz: 170.
werset: 21
1:
A ktory " nas potwierdza z wámi' w Chriſtuśie/
" was z námi1 L. G.

2:
y ktory nas pomázał/ ieſtći Bog:

werset: 22ktory też zápieczęto=
3:
wał nas/ y dał zadátek Duchá w ſercách náſzych.

werset: 23
4:
A ia świádkiem ſobie wzywam Bogá ná duſzę mo=
5:
ię/ iż folguiąc wam ieſzczem nie przyſzedł do Koryn=
6:
thu:

werset: 24nie/ iżebyſmy pánowáli wierze wáſzey: ále iz
7:
ieſteſmy pomocniki weſela wáſzego: Abowiem wiá=
8:
rą ſtoićie.


9:
NAVKI Y PRZESTROGI.
10:
Vtrapienie Chriſtuſowe.) Wſzytkie vtrapienia wiernych zową
11:
ſię vtrapienia Páná Chriſtuſowe: nie tylko przeto/ że ie dla Chri
12:
ſtuſá ćierpią: ále iż ták ieſt wielkie złączenie y vnia miedzy Chri=
13:
ſtuſem głową/ á káżdym żywym członkiem tegoż ćiáłá/ ktory ieſt
14:
kośćioł iego; iż cokolwiek ćierpi ktory członek/ to iákoby też gło=
15:
wá ćierpiáłá. Iáko y z drugiey ſtrony/ cokolwiek dobrego ktory
16:
wierny czyni/ ábo iemu czynią: ták to ieſt Bogu wdzięczno/ iá=
17:
koby ſámemu Chriſtuſowi ábo od ſámego Chriſtuſá vczyniono
18:
było. Co gdyby vważyli odſzczepieńcy/ nie dziwowáliby ſię te=
19:
mu/ że Kátholikowie o zaſługách y doſyć vczynieniu świętych ták
20:
wiele trzymáią.
Christus wwiernych ſwych ćierpi y zásługuie.

21:
Modlitwá zá námi.) Ieſli Páweł prośi ludzi o modlitwę/ bez
22:
vbliżenia pośrzednictwá Páná Chriſtuſowego/ y nádzieie ktorą
23:
miał ku Pánu Bogu: Czemuż odſzczepieńcy mowią/ żeby prośby
24:
náſze o przyczynę świętych co vymowáły/ ábo pośrzednictwu Chri=
25:
ſtuſowemu/ ábo vfnośći náſzey ku Pánu Bogu? Iákoby ábo
26:
więtſza zelżywość byłá Bogu/ prośić o modlitwę świętych w nie=
27:
bie/ niżli ludzi grzeſznych ná ziemi: ábo ważnieyſza byłá przyczyná
28:
ludzi ieſzcze tu żywiących/ niżli przyiaćioł Bożych iuż z Chriſtusem
29:
w niebie kroluiących.
Wzywánie świętych.

30:
Ieſt y nie ieſt.) Nie był Páweł S. w náuce ſwey odmienny/ iá=
31:
ko Luter/ ktorego náuki przećiwne o wſzytkich ártykulech wiáry
32:
od Kátholikow ſą zebráne: áni iáko vczniowie iego/ o ktorych ie=
33:
den zacny człowiek ſkoro z przodku mowił: Iż wiem co teraz
34:
wierzą: ále niewiem co przyſzłego roku wierzyć będą.
Nieſtátek hæretykow.

35:
Ktory też náznaczył nas.)
Cháracter ábo pieczęć krztu S.
Z tego mieyſcá y ze dwu innych temu
36:
podobnych/ dowodzą święći Doktorowie/ iż krzeſt ś. nie tylko łá=
37:
ſkę dáie/ ále też duſzę okrzczonego pieczętuie nieiákim znákiem y
38:
piątnem duchownym/ ktore nigdy zgłádzone być nie może. Y
przetoż


strona: 626

Rozd: 2. do Korynthian.626.
1:
przetoż krzeſt raz przyięty nie ma być powtorzony: iáko y bierz=
2:
mowánie y kápłáńſtwo: ktore tákże iáko y krzeſt/ cechę ábo pią=
3:
tno ná duſzy zoſtáwuią.
4:
Nie iżebyſmy pánowali wierze wáſsey.) Gwałtowne/ pyſzne y
5:
niebáczne pánowánie przełożonych nád poddánemi ſwemi/ y nád
6:
wiárą ich/ ták tu iáko y ná innych mieyſcách piſmá S. ieſt zákazá=
7:
ne: Nie iżby przełożeni kośćielni mieli káżdemu dopuśćić wierzyć
8:
iáko kto chce: y nie mieli mocy ſwey vżywáć náprzećiw niepoſłu=
9:
ſznym/ y hæretykow nie káráć/ y nie przymuſzáć ich/ áby wiárę raz
10:
przyiętą Bogu y kośćiołowi záchowáli. Iáko czynił Piotr S. y
11:
ſam Páweł. Bo ácz ſam Bog ieſt Pánem / dawcą y ſprawcą wiá=
12:
ry: wſzákże y páſterze ſą pomocnicy y ſpoł robotnicy iego. Bo
13:
wiárá z ſłuchánia ſłowá Bożego pochodzi/ ktore ći opowiedáią.
Pánowáć wierze co ieſt.
rozdział: 2

14:
ROZDIZAL II.
15:
1 Pokázuie iż do nich nie przyſzedł dla tego/ áby im nie był
16:
przyczyną ſmutku więtſzego. 6 Vpomináiąc ich/ áby oneo wſze=
17:
teczniká przyięli w łáſkę. 12 Przytym oznáymuie/ iż ácz z wielką
18:
pracą/ ále też w wielkim pożytkiem przepowiedał. 15 Aczkolwiek
19:
wonność przepowiedánia ieo/ niektorym byłá przyczyną śmierći.
werset: 1
20:
A
Lem to v śiebie poſtánowił/ ábych powtore
21:
nie przyſzedł z záſmucenim do was.

werset: 2Bo ieſli ia
22:
was záſmucam: á ktoż ieſt co by mię rozweſe=
23:
lił/ iedno ten ktory ieſt ze mnie záſmucon?

werset: 3A tomći
24:
wam nápiſał/ ábych przyſzedſzy nie miał ſmutku ná
25:
ſmutek z tych, ktoremibych ſię był miał vćieſzyć:
26:
vfáiąc o was wſzytkich/ że weſele moie wſzyśćy zá
27:
ſwe poczytaćie.

Zácz: 171
werset: 4
28:
Bomći wam nápiſał z wielkiego vtrapienia y
29:
śćiśnienia ſercá wiele łez wylewáiąc: nie przeto á=
30:
byśćie ſię záſmućili: ále ábyśćie vználi " ktorą mi=
" miłość ktorą.G. S.

31:
łość mam obfićiey ku wam.

werset: 5A ieſliż kto záſmućił/
32:
nie mnieć záſmućił/ ále po częśći/ ábych was wſzyt=
33:
kich nie obćiążył.

werset: 6Doſyćći temu ktory tákowy
34:
ieſt/ ná ſtrofowániu tym ktore bywa od wielu:

werset: 7ták
35:
iżby ſię przećiwnym obyczáiem godźiło ráczey odpu=
36:
śćić y ćieſzyć/ by ſnadź zbytnim ſmutkiem tákowy
Kkkk 2pożárt


strona: 627

Liſtu wtorego Rozd: 2.627.
1:
pożárt nie był.

werset: 8Przetoż was proſzę ábyśćie miłość
2:
przećiwko niemu potwierdźili.

werset: 9Abowiemći też
3:
dla tegom był nápiſał/ ábym przez doświádczenie
4:
was doznał/ ieſliże we wſzytkim ieſteśćie poſłuſzni.

werset: 10
5:
A " komuśćie co odpuśćili'/ y ia. Bo y ia " com odpu=
" komu co odpuſsczaćie3 L. G. S.

6:
śćił/ ieſlim co odpuśćił'/ dla waſem to vczynił, w oſobie
" ieſlim co odpuścił, komum odpuśćił.

7:
Chriſtuſowey.

werset: 11ábyſmy oſzukáni nie byli od ſzátáná:
8:
ábowiem nie ſą nam táyne myśli iego.

werset: 12Lecz gdym
9:
przyſzedł do Troády dla przepowiedánia Ewángeliey
10:
Chriſtuſowey/ á drzwi mi były otworzone w Pánu:

werset: 13
11:
nie miałem vſpokoienia duchowi memu/ iżem nie
12:
nálazł Tytuſá brátá mego/ ále pożegnawſzy ſię z ni=
13:
mi/ poſzedłem do Mácedoniey.

Zácz: 172.
werset: 14
14:
A dźięká Bogu/ ktory nas záwſze zwyćiężcámi
15:
czyni w Chriſtuśie Ieſuśie/ y wonność znáiomośći
16:
ſwey obiáwia przez nas ná káżdym mieścu.

werset: 15bo ie=
17:
ſteſmy dobrą wonnośćią Chriſtuſową Bogu w tych
18:
ktorzy zbáwieni bywáią/ y w tych ktorzy giną.

werset: 16ie=
19:
dnym wonią śmierći ná śmierć: á drugim wonią
20:
żywotá ku żywotowi. A do tego ktoż ieſt- ták' " ſpoſo=
-G.
" ábo doſtáteczny.G.

21:
bny?

werset: 17Bo nie ieſteſmy iáko " wiele ich/ " fałſzuiący
" drudzy.G.
" ſsynkuiący słowem Bożym.G.

22:
ſłowo Boże': ále * z ſzczerośći/ ále iáko z Bogá/ przed
* iáko.G.

23:
oblicznośćią Bożą/ w Chriſtuśie mowiemy.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Iesliśćie we wſsytkim posłuſsni.) Ktory wyżſzey powiedział/ iż
26:
niechćiał pánowáć nád wiárą ich: ten tu oto przećię chce mieć po
27:
nich zupełne we wſzytkim poſłuſzeńſtwo.
Zwierchność páſterska.

28:
Bo y ia com odpuśćił.) Tym przykłádem Páwłá S. y mocą ſo=
29:
bie w Apoſtolech od Chriſtuſá dáną/ ſłuſznie kośćioł grzeſzącym
30:
niekiedy odpuſty dáie: ktore ći/ ktorzy ná mieyſce Apoſtolſkie ná=
31:
ſtąpili Biſkupi/ dla teyże przyczyny rozdawáią: vpuſzczáiąc nie
32:
máłą część pokuty od ſpowiedniká náznáczoney/ ábo ktora ſprá=
33:
wiedliwie miáłá być náznáczona: áby człowiek pokutuiący zby=
34:
tnim ſmutkiē nie był pogrążony: ábo dla inney ſłuſzney przyczyny.
Odpuſty.
Rozdźiał


strona: 628

Rozd: 3. do Korynthian.628.
rozdział: 3
1:
ROZDZIAL III.
2:
1 Nie potrzebuie Apoſtoł ludzkiego zálecenia. 2 Gdyż go
3:
doſyć záleca pożytek przepowiedánia iego. 3 Wierni ſą liſtem
4:
Chriſtuſowym/ y máią ſłowo Boże ná ſercách nápiſáne/ nie czer=
5:
nidłem ále Duchem Bożym. 6 Kápłani ábo ſłudzy nowego Teſtá=
6:
mentu máią być w więtſzey czći/ á niżeli ſłudzy ſtárego Teſtámen=
7:
tu y litery. 13 Zydowie máią ieſzcze zaſłonę ná ſercu ſwoim/ gdy
8:
czytáią piſmo/ ktora przez wiárę w Chriſtá Páná bywa odięta.
werset: 1
9:
A
Więc poczynamy záſię zálecáć ſámych śiebie?
10:
Czyli potrzebuiemy (iáko niektorzy) liſtow
11:
zaletnych do was/ ábo też od was *?

* záletnych.G.
werset: 2Liſtem
12:
náſzym wy ieſteśćie/ nápiſánym ná ſercách náſzych/
13:
ktory znáią y czytáią wſzyścy ludźie:

werset: 3" oznaymieni'
" obiáwieni będąc.

14:
że ieſteśćie liſtem Chriſtuſowym/ od nas ſpráwio=
15:
nym/ y nápiſánym nie czernidłem/ ále Duchem Bo=
16:
gá żywego: nie ná tablicách kámiennych/ ále ná ta=
17:
blicách ſercá ćieleſnych.

Zácz: 173.
Lekcya ná dwánaſtą Niedziele po Swiątkách.
werset: 4
18:
Y mamy tákie vfánie ku Bogu przez Chriſtuſá:

werset: 5
19:
nie iżebyſmy byli doſtáteczni ſámi z śiebie co my=
20:
ślić iáko ſámi z śiebie: ále doſtáteczność náſzá z Bo=
21:
gá ieſt.

werset: 6ktory też vczynił nas godnymi ſługámi no=
22:
wego Teſtámentu/ " nie literą ále Duchem'. bo lite=
" nie litery, ále Duchá.L. G.

23:
rá zábiia: á duch ożywia.

werset: 7A ieſlić poſługowánie
24:
śmierći literámi wyráżone ná kámieniách/ było we
25:
czći: ták iż ſynowie Izráelowi nie mogli pátrzyć ná
26:
oblicze Moyzeſzowe/ dla iáſnośći oblicza iego/ ktora
27:
miáłá zniſzczeć:

werset: 8iákoż nie dáleko więcey poſługo=
28:
wánie duchá we czći będźie?

werset: 9Bo ieſlić poſługo=
29:
wánie potępienia/ ieſt " we czći': dáleko więcey po=
" czćią ábo chwałą.8 L. G. S.

30:
ſługowánie ſpráwiedliwośći ma być we czći. *

werset: 10
31:
Abowiem y to co vwielbiono było " w tey mierze'/
" z tey ſtrony.

32:
nie byłoć vwielbiono/ dla oney przewyzſzáiącey iá=
33:
ſnośći.

werset: 11Bo ieſliż to co miáło zniſzczeć/ w chwale
34:
ieſt: dáleko więcey to co trwa/ ieſt w chwale.

Kkkk 3Máiąc


strona: 629

Liſtu wtorego Rozd: 3.629.
Zácz: 174.
werset: 12
1:
Máiąc tedy táką nádźieię/ wielkiej beſpieczno=
2:
śći " vżywamy':

" vżywaymy.1 L.
werset: 13á nie iáko Moyzeſz kładł zaſłonę
3:
ná oblicze ſwoie/ áby ſynowie Izráelowi nie pátrzyli
4:
" ná twarz ieo' co miáło zniſzeć:
" nákoniec tego.G

werset: 14ále " zátwárdzone
" ábo záślepione były myśli ich.G.

5:
były vmyſły ich'. Abowiem áż do dźiśieyſzego dniá
6:
táż zaſłoná w czytániu ſtárego Teſtámentu trwa
7:
nie będąc odkryta (" ponieważ' w Chriſtuśie niſzcze=
" ktora.6 L. K. G. S.

8:
ie:)

werset: 15ále áż do dźiśieyſzego dniá/ gdy Moyzeſzá czy=
9:
táią/ zaſłoná leży ná ſercu ich.

werset: 16A gdy ſię náwroći
10:
do Páná/ będźie odięta zaſłoná.

werset: 17A Pan ieſtći
11:
Duch. A gdźieć Duch Páńſki: tám wolność.

werset: 18A my
12:
wſzyścy/ odkrytym obliczem chwałę Pańſką iáko w
13:
źwierćiedle vpátruiąc/ w toż wyobráżenie przemie=
14:
nieni bywamy " z iáſnośći w iáſność'/ iáko " od Du=
" z chwały w chwałę.
" ábo od Duchá Páná, iáko wykłáda z Græckiego S. Baſilius.

15:
chá Páńſkiego'.


16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
Ieſteśćie liſtem Chriſtuſowym.) Oto widziſz iż nie tylko to ieſt
18:
ſłowo Boże/ co ná kśięgách martwych czernidłem nápiſano: ále
19:
więcey to/ co ná kśięgách żywych/ to ieſt ná ſercách wſzytkich wier=
20:
nych ludzi pálcem Bożym przez Duchá S. nápiſano: to ieſt co
21:
wſzyścy po świećie Chrześćijáni wierzą y wyznawáią: ábo iáw=
22:
na wiárá y zwyczay kośćiołá powſzechnego.
Apoſtołowie Ewángelią piſáli ráczey ná ſercách, á niżli ná kśięgách.

23:
Litera zábija.) Iáko literá ſtárego teſtámentu nie dobrze rozu=
24:
miána/ y nie ná Chriſtuſá obrocona/ roſkázuięcy/ á łáſki y Duchá
25:
ku wypełnieniu tego co roſkázuie nie dawáięcy/ zábija ćieleſne Zy=
26:
dy: Ták literá nowego teſtámentu nie dobrze rozumiána/ áni
27:
Duchem Chriſtuſowym (ktory w ſámym kośćiele Kátholickim
28:
mieſzka) wykłádána/ zábija hæretyki:
Literá iáko zábija.
ktorzy iż tákież ſą ćieleſni y
29:
Duchá Chriſtuſowego nie máiący/ żadnego pożytku z dobrego y
30:
świętego piſmá Bożego nie odnoſzą: ále owſzem wielka ſzkodę
31:
y śmierć popadáią. Aug: ſerm: 70 et 100. de temp: et de ſpir:
32:
et lit: cap: 6. y 6.
33:
Zasłoná w czytániu.) Gdyż iáśniey prorocy mowili o kośćiele
34:
niżli o Chriſtuśie: iáko Auguſtyn świádczy:
Slepotá hæretycka więtſsa niż Zydowska.
tedyć więtſza ieſt
35:
ślepotá odſzczepieńcow/ ktorzy kośćiołá Kátholickiego w piśmie
36:
ták iáśnie opiſánego nie widzą: á niżli Zydow/ktorzy ſię Chriſtu=
37:
ſá doczytáć nie mogą.
A Panći


strona: 630

Rozd: 4. do Korynthian.630.
1:
A Panći ieſt Duch.) Pánem zowie Duchá S. Iáko Chryſo=
2:
ſtom S. y Báſilius to mieyſce wykłádáią.
Duch S. ieſt Pánem.
rozdział: 4

3:
ROZDZIAL IIII.
4:
1 Iż przez ſzczere á nie obłudne przepowiedánie Apoſtolſkie/
5:
ſłowo Boże ieſt wſzytkim obiáwione. 3 Wyiąwſzy te/ ktorych
6:
ſercá ſą záślepione. 5 Apoſtołowie nie ſwoiey chwały ſzukáli w
7:
kazániu/ ále Chriſtuſowey. 7 Noſząc drogi ſkarb w naczyniu
8:
gliniánym. 8 Y wiele ćierpiąc á przedſię nigdy nie wſtawáiąc.
9:
7 Bo to krotkie á lekkie docześne vtrapienie/ ſpráwuie nam wie=
10:
czną á niewymowną chwałę.
Zácz: 175.
werset: 1
11:
D
La tego máiąc to vſługowánie: ták iáko=
12:
ſmy otrzymáli miłośierdźie; nie vſtawamy/

werset: 2
13:
" ále odrzucamy' pokrywánia ſromotne/ nie
" áleſmy odrzućili.G.

14:
obchodząc ſię chytrośćią/ áni fałſzuiąc ſłowá Boże=
15:
go: ále okazánim prawdy zálecáiąc ſię ſámych do
16:
wſzelkiego ſumnienia ludźi przed Bogiem.

werset: 3A ieſli
17:
też ieſt zákryta Ewángelia náſzá: tedy ieſt zákryta
18:
tym ktorzy giną/

werset: 4w ktorych Bog świátá tego o=
19:
ślepił ſmyſły niewiernych/ áby im nie świećiłá świá=
20:
tłość Ewángeliey chwały Chriſtuſowey/ ktory ieſt
21:
obrázem Bogá *.

* nie widziálnego.G.
werset: 5Bo nie ſámi śiebie opowieda=
22:
my; ále Ieſuſá Chriſtuſá Páná - náſzego': á ſámi śie=
-2 L. G.

23:
bie ſługámi wáſzymi przez Ieſuſá.

Zácz: 176.
werset: 6
24:
Abowiem Bog ktory " rzekł áby z ćiemnośći świá=
" roskazał.

25:
tłość záświećiłá - ten' záświećił w ſercách náſzych/
-11 L.

26:
ku oświeceniu vznánia chwały Bożey/ w obliczu
27:
Ieſuſá Chriſtuſá.

ktory záświećił.3 L. G.
werset: 7Lecz mamy ten ſkarb w naczy=
28:
niu ſkorupiánym: áby wywyżſzenie " było mocy Bo=
" tey mocy było Boże.G. S.to ieſt, Bogu przypiſowáne, á nie nam.

29:
żey'/ á nie z nas.

werset: 8We wſzytkim ieſteſmy vćiśnieni/
30:
áleſmy nie vtłoczeni: wątpiemy/ ále nie zwątpia=
31:
my:

werset: 9prześládowánie ćierpimy/ ále nie bywamy o=
32:
puſzczeni: * vpadamy/ ále nie giniemy.
* ieſteſmy poniżeni, ále nie bywamy pohánbieni.N. L.

werset: 10záwſze v=
33:
martwienie * Ieſuſowo noſząc w ćiele náſzym; áby
* Páná.G.

34:
y żywot Ieſuſow " w náſzych ćielech' był okazány.
" w náſsym ćiele.G.

Abowiem


strona: 631

Liſtu wtorego Rozd: 4.631.
werset: 11
1:
Abowiem my ktorzy żywiemy/ záwſze bywamy wy=
2:
dáni ná śmierć dla Ieſuſá: áby też żywot Ieſuſow
3:
był okazan w śmiertelnym ćiele náſzym.

werset: 12A tákże w
4:
nas okázuie śmierć ſkutek ſwoy/ á żywot w was.

Zácz: 177.
werset: 13
5:
Lecz máiąc tegoż Duchá wiáry/ iáko ieſt nápi=
6:
ſano; Vwierzyłem/ przetożem mowił: y my wie=
7:
rzymy/ przeto też mowimy:

werset: 14wiedząc iż ten ktory
8:
wzbudźił * Ieſuſá/ y nas wzbudźi " z Ieſuſem'/ y po=
* Páná.G.
" przez Ieſuſá.G.

9:
ſtáwi z wámi. *

werset: 15
10:
Abowiem wſzytko ieſt dla was: áby łáſká obfitu=
11:
iąca/ zá dźiękowánim wielu/ bárźiey ſię rozmnożyłá
12:
ku chwale Bożey.

werset: 16Dla tegoć nie vſtawamy: ále
13:
choćia ſię náſz zewnętrzny człowiek pſuie: iednák
14:
ſię wnętrzny odnawia dźień ode dniá.

werset: 17Abowiem
15:
predźiuczko przemiiáiące y lekkie to náſze vtrapie=
16:
nie náder y wyſoce wielką ná wyſokośći wágę chwa
17:
ły wiekuiſtą " w nas'/ ſpráwuie/
" nam.2 L. G. S.

werset: 18gdyż nie vpátruie=
18:
my rzeczy widźiálnych/ ále niewidźiálnych. Abo=
19:
wiem rzeczy ktore widźiemy/ ſą docześne: lecz kto=
20:
rych widźieć nie możemy/ ſą wieczne.


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Ani fałſsuiąc słowá Bożego.) Właſna ieſt hæretykom fałſzowáć
23:
ſłowo Boże: iáko Kátholikom dobrze rozbieráć ſłowo prawdy.
Hæretycy fałſsuią słowo Boże.

24:
Docześne vtrapienie ſpráwuie nam chwałę.) Krotkie á lekkie v=
25:
trapienie/ w tym żywoćie ćierpliwie á dobrowolnie dla Chriſtuſá
26:
znieśione/ ieſt nam przyczyną zapłáty żywotá wiecznego. Prze co
27:
Auguſtyn ś. mowi. Iż przedáyne ieſt kroleſtwo niebieſkie: kto=
28:
re máłą prácą z łáſki Bożey może być kupione. Iáko nápiſano:
29:
Iż Bog oddáie ſpráwiedliwym zapłátę zá prace ich.
Zasługá dobrych vczynkow.
rozdział: 5

30:
ROZDZIAL V.
31:
1 Dla pewney nádzieie przyſzłey chwały prágną Apoſtołowie
32:
rozwięzáć ſię z ćiáłem: gdyż iey ináczey doſtáć nie mogą. 9 A
33:
chcąc ſię záwſze Pánu Chriſtuſowi/ ktory ma ſądzić wſzytkich/ po
34:
dobáć. 12 Dáią vczniom ſwym pobudkę/ áby ſię z nich przed
ſprzećiwni=


strona: 632

Rozd: 5. do Korynthian.632.
1:
ſprzećiwniki chlubili. 14 Iż będąc poſłámi Chriſtuſowymi/ iuż
2:
áni ſamego Chriſtuſá ktorego opowiedáią/ y ktorego śmierćią
3:
świát ieſt poiednan z Bogiem/ nie znáią wedle ćiáłá.
Zácz: 178.
werset: 1
4:
B
O wiemy że ieſliby źiemſki dom náſz tego
5:
mieſzkánia był zepſowány/ iż budowánie ma=
6:
my od Bogá/ dom nie rękomá robiony wie=
7:
kuiſty w niebieśiech.

werset: 2Boć też " w tym' wzdychamy/
" dla tego, ábo w tym ćiele.

8:
żądáiąc być przyobleczeni mieſzkánim náſzym ktore
9:
ieſt z niebá:

werset: 3ieſliż iedno przyobleczonemi/ á nie ná=
10:
gimi będźiemy náleźieni.

werset: 4Bo y my ktorzy ieſteſmy
11:
w tym przybytku/ wzdychamy będąc obćiążeni: prze=
12:
to że nie żądamy być zwleczeni/ ále przyobleczeni:
13:
áby pożárta byłá śmiertelność od żywotá.

werset: 5A ten
14:
ktory nas ná to ſpráwuie/ ieſtći Bog/ ktory * nam dał
* też.G.

15:
zadátek Duchá.

werset: 6Dufáiąc tedy záwſze/ y wiedząc
16:
że pokiſmy w ćiele/ pielgrzymuiemy od Páná.

werset: 7(A=
17:
bowiem przez wiárę chodźimy/ á nie przez widzenie.)

werset: 8
18:
lecz dufamy/ y dobrą wolą mamy wyniść ráczey z
19:
ćiáłá/ á przytomnemi być Pánu.

werset: 9Przetoż vśiłuie=
20:
my/ choćiaż przytomnemi/ choćiaż odległymi będąc/
21:
ábyſmy ſię iemu vpodobáli.

Zácz: 179.
werset: 10
22:
Bo ſię wſzyścy muśimy okázáć przed ſtolicą
23:
Chriſtuſową/ áby káżdy odniozł " właſne vczynki ćiáłá/
" Zapłátę zá dobre vczynki ktore w ćiele czynił.

24:
według tego co vczynił/ lub dobre lub złe.

werset: 11Wiedząc
25:
tedy ſtrách Páńſki ludźie námawiamy: lecz Bogu
26:
iáwnemi ieſteſmy. A nádźiewamy ſię iż też w ſum=
27:
nieniách wáſzych ieſteſmy iáwnemi.

werset: 12Nie znowu * ſá=
* bowiem.G.

28:
mi ſiebie wam zálecamy: ále wam dáiemy przyczynę
29:
ábyśćie ſię chlubili z nas: żebyśćie mieli co rzec prze=
30:
ćiwko tym ktorzy ſię zálecáią zwierzchu tylko, á nie
31:
z ſercá.

werset: 13" Bo choć od śiebie odchodźimy/ Bogu odchodzimy:
32:
choć przy baczeniu ieſteſmy/ wam ieſteſmy.

" Bo choć ſię myślą záchwyćiem, tedy Bogu: choć w mierze ieſteſmy, tedy wam.
Zácz: 180.
werset: 14
33:
Abowiem miłość Chriſtuſowá przyćiſka nas:
34:
vważáiących to/ iż ieſli ieden zá wſzytkie vmárł/ te=
Lllldy wſzyścy


strona: 633

Liſtu wtorego Rozd: 5.633.
1:
dy wſzyścy byli vmárłymi.

werset: 15á zá wſzytkie vmárł
2:
- Chriſtus'/ áby y ći ktorzy żywią/ iuż nie ſámi ſobie
-G.

3:
żyli/ ále temu ktory zá nie vmárł y zmartwychwſtał.

werset: 16
4:
A ták my/ odtychmiaſt nikogoż nie znamy wedle ciá=
5:
łá. A ieſliſmy * ználi Chriſtuſá wedle ćiáłá: ále iuż
* też.G.

6:
teraz więcey nie znamy.

werset: 17A ták ieſli kto w Chri=
7:
ſtuśie nowym ieſt ſtworzenim: ſtáre rzeczy przemi=
8:
nęły/ oto ſię wſzytkie nowe sſtáły.

werset: 18A wſzytko z Bo=
9:
gá/ ktory nas z ſobą poiednał przez * Chriſtuſá: y dał
* Ieſuſá.G.

10:
nam vrząd iednánia.

werset: 19ábowiem Bog był w Chri=
11:
ſtuśie świát ſobie iednáiąc/ nie przyczytáiąc im grze
12:
chow ich: y zlećił nam to ſłowo ziednánia.

werset: 20Miáſto
13:
Chriſtuſá tedy poſelſtwo ſpráwuiemy/ iákoby was
14:
Bog przez nas nápominał: Prośimy miáſto Chri=
15:
ſtuſá/ poiednayćie ſię z Bogiem.

werset: 21Tego * ktory nie
* bowiem.G.

16:
vznał grzechu/ vczynił " grzechem zá nas: ábyſmy ſię
" to ieſt, ofiárą zá grzech.

17:
my sſtáli " ſpráwiedliwośćią Bożą w nim.

" to ieſt, vſpráwiedliwieni od Bogá przezen.

18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Ieſliby dom náſs ziemski.) To ieſt ieſli ten náſz śmiertelny żywot
20:
vſtánie/ tedy mamy nátychmiaſt inſzy dáleko lepſzy żywot w nie=
21:
bie.
Swięći záraz po śmierći idą do niebá.
Przetoż lepiey ieſt rychło vmrzeć ná tym świećie/ ábyſmy
22:
rychło z ánioły żyli w niebie. Skąd widzimy/ iż duſze świętych/
23:
vmárłych po w niebo wſtapieniu Páńſkim/ nie czekáią dniá ſą=
24:
dnego w iákichśi nowych otchłániách/ ktore Kálwin wymyśla:
25:
ále z Chriſtuſem przebywáią w niebie.
26:
Aby káżdy odniosł.) Tym ſłowom Apoſtolſkim (Auguſtyn ś.
27:
mowi) nic nie ſą przećiwne ofiáry/ modlitwy y iáłmużny/ ktore ko=
28:
śćioł Boży vſtáwicznie czyni zá vmárłe.
Ofiáry y modlitwy zá vmárłe
Bo y tę zaſługę káżdy
29:
ſobie/ poki tu żył w ćiele/ záſłużył y wypráwił: áby mu te rzeczy po
30:
śmierći pomogły: ktore nie iednáko wſzytkim pomagáią/ dla ro=
31:
żnośći żywotá/ ktory kto wiodł w ćiele.
32:
Lub złe, lub dobre.) Stąd to mamy: Iż iáko piekło ieſt złych
33:
vczynkow zapłátą: ták też niebo ieſt zapłátą dobrych. A iáko złe
34:
vczynki záſługuią piekło: ták dobre vczynki záſługuią niebo:
35:
Matth: 25. 46.
Dobre vczynki zásługuią niebo.

36:
Poſelſtwo odpráwuiemy.) Apoſtołowie/ Biſkupi y kápłani ſą
Biskupi y kápłani ſą pośrzednikámi.
ſłudzy


strona: 634

Rozd: 6. do Korynthian.634.
1:
ſłudzy ziednánia ludzi z Bogiem/ y poſłowie Chriſtuſowi od Bo=
2:
gá do ludzi/ kiedy każą: y záſię od ludzi do Bogá/ kiedy ſię modlą
3:
y ofiárę Mſzey S. ſpráwuią. Y przetoż Hieronym/ Ambroży/
4:
Grzegorz Niſſeńſki/ y Chryſoſtom ś. zowią kápłaná ſequeſtrem y
5:
pośrzednikiem Bogá y ludzi: bez vbliżenia pośrzednictwá Pá=
6:
ná Chriſtuſowego. Iáko y Moyzeſz ſam śiebie pośrzednikiem
7:
zowie. 5. Moy: 5. 5.
rozdział: 6

8:
ROZDZIAL VI.
9:
1 Nápomina/ áby wziętey łáſki nie zániedbawáli. 3 Ale iey
10:
iáko wierni ſłudzy Boży/ ná wſzelákie dobre vczynki z wielką ćier=
11:
pliwośćią vzywáli. 11 Miłość ſwą przećiw im pokázuiąc/ wie=
12:
dzie ich do tego/ áby go też w zaiem miłowáli. 14 Małżeńſtw
13:
y obcowánia z niewiernymi zákázuie. 16 Przeto iż wierni ſą
14:
kośćiołem Bożym.
Zácz: 181.
Lekcya w pierwſzą Niedzielę Poſtu.
werset: 1
15:
A
Pomagáiąc nápominamy */ ábyśćie ná=
* też.7 L. G.

16:
dáremno łáſki Bożey nie przyięli.

werset: 2(Abo=
17:
wiem mowi: Czáſu przyięmnego wyſłucha=
18:
łem ćię: á w dźień zbáwienia rátowałem ćię. Otoż
19:
teraz czás przyięmny: oto teraz dźień zbáwienia.)

werset: 3
20:
Nie dawáiąc nikomu żadnego zgorſzenia/ áby
21:
nie było nágánione poſługowánie náſze.

werset: 4Ale we w=
22:
ſzytkim ſtawmy ſámych śiebie iáko ſłudzy Boży/ w
23:
ćierpliwośći wielkiey/ w vtrapieniach/ w potrze=
24:
bách/ w vćiſkách;

werset: 5w ráźiech/ w więźieniu/ w ro=
25:
zruchách/ w pracách/ w nieſpániách/ w pośćiech:

werset: 6
26:
w czyſtośći/ w vmieiętnośći/ " w nieſkwápliwośći'/
" w długim oczekawániu

27:
w łágodnośći/ w Duchu świętym/ w miłośći nieo=
28:
błudney:

werset: 7w mowie prawdy/ w mocy Bożey/ przez
29:
broń ſpráwiedliwośći po práwicy/ y po lewicy:

werset: 8
30:
przez chwałę y zelżywość/ przez oſławienie y dobrą
31:
ſławę: iákoby zwodnicy/ áno prawdźiwi: iáko nie=
32:
znáiomi/ áno znáiomi:

werset: 9iáko vmieráiący/ á oto ży=
33:
wiemy: iáko pokaráni/ á nie vmorzeni:

werset: 10iáko ſmęt=
34:
ni/ lecz záwſze weſeli: iáko vbodzy/ á wielu vboga=
35:
cáiący: iáko nic nie máiący/ áno wſzytko máiący. *

Llll 2Vſtá


strona: 635

Liſtu wtorego Rozd: 6.635.
Zácz: 182.
werset: 11
1:
Vſtá náſze Korynthiánie otworzone ſą ku wam/
2:
ſerce náſze ieſt rozſzerzone.

werset: 12Nie ieſteśćie śćiśnie=
3:
ni w nas: lecz śćiśnieni ieſteśćie w wnętrznośćiách
4:
wáſzych.

werset: 13" A máiąc tęż nagrodę' (mowię iáko ſy=
" A tęż nagrodę mnie czyniąc.G.

5:
nom) roſprzeſtrzeńćie ſię y wy.

werset: 14Nie ſprzągayćieſz ſię z niewiernymi. Abowiem coż zá towárzyſtwo
6:
ſpráwiedliwośći z niepráwośćią? Abo co zá ſpołe=
7:
czność świátłośći z ćiemnośćią?

werset: 15Abo co zá zgodá
8:
Chriſtuſowi z Beliálem? Abo co zá vczeſtnictwo
9:
wiernemu z niewiernym?

Zácz: 183.
werset: 16
10:
A co zá zgodá kośćiołowi Bożemu z báłwaná=
11:
mi? Abowiem wy ieſteśćie kośćiołem Bogá żywe=
12:
go/ iáko mowi Bog: Iż będę mieſzkał y przecha=
13:
dzał ſię w nich/ y będę Bogiem ich/ á oni będą lu=
14:
dem moim.

werset: 17Przeto wynidźćie z pośrzodku ich/
15:
y oddźielćie ſię/ mowi Pan/ á nieczyſtego ſię nie do=
16:
tykayćie: á ia was przyimę.

werset: 18Y będę wam zá oy=
17:
cá/ á wy będźiećie mi zá ſyny y corki/ mowi Pan
18:
wſzechmogący.


19:
Nie ſprzągayćie ſię.) Tymi ſłowy Apoſtoł zákázuie wiernym
20:
nie tylko małżeńſtwá z niewiernymi/ z Pogány y z hæretykámi:
21:
ále y wſzelákiey ſpołecznośći z nimi: zwłaſzczá w ſpráwách religi=
22:
ey: to ieſt/ áby wierni nie bywáli ná ich kazániách/ ná krzćinách/
23:
ná pogrzebách. Iáko y Bog zákazał był ſynom Izráelſkim/ áby
24:
ſię oddalili od onych odſzczepieńcow/ Chorego/ Dátháná y Abi=
25:
roná/ mowiąc: Odſtąpćie od namiotow niezbożnych ludzi: á
26:
nie dotykayćie ſię rzeczy ich/ ábyśćie nie byli zágárnieni w grze=
27:
chách ich.
Z hæretykámi obcowáć ſię nie godzi wżadnych ſpráwách religiey.
rozdział: 7

28:
ROZDZIAL VII.
29:
1 Zálećiwſzy im czyſtość y duſze y ćiáłá. 2 Zyczliwość ſwą
30:
przećiw im/ y ſtáránie ſwe o nich pokázuie. 4 Y iáką wziął po=
31:
ćiechę/ w wielkich ſwych vćiſkách/ z ich polepſzenia. 8 Y iáko
32:
wiele dobrego ſpráwiło záſmucenie ono ktore byli wzięli z pirw=
33:
ſzego liſtu iego. 10 Smutek wedle Bogá pokutę/ á ſmutek wedle
34:
świátá śmierć ſpráwuie. 13 Chwali ich z poſłuſzeńſtwá ktore
35:
przećiw niemu przed Tytuſem pokazáli.
Máiąc


strona: 636

Rozd: 7. do Korynthian.636.
werset: 1
1:
M
Aiąc tedy/ namileyſzy/ te obietnice: oczy=
2:
śćiaymyż ſámi śiebie od wſzelákiey zmázy
3:
ćiáłá y duchá/ wykonywáiąc poświącenie
4:
w boiáźni Bożey.

werset: 2" Przyimićie nas. Zadnegoſmy nie
" Obłápćie, ogárnićie. wyż.6. 13.

5:
vkrzywdźili/ żadnegoſmy nie ſkáźili/ żadnegoſmy nie
6:
oſzukáli.

werset: 3Nie mowięć ku poſądzeniu *. bom przed
* wáſsemu.L. S.

7:
tym powiedźiał/ iż w ſercách náſzych ták ieſteśćie/
8:
żebyſmy rádźi z wámi ſpołecznie vmárli y ſpołecz=
9:
nie żyli.

werset: 4Mam wielkie beſpieczeńſtwo v was/ mam
10:
wielką pochwałę z was: pełenem poćiechy/ náder
11:
obfituię weſelem w káżdym vtrapieniu náſzym.

werset: 5A=
12:
bowiem y gdyſmy przyſzli do Mácedoniey/ ćiáło ná=
13:
ſze żadnego odpoczynienia nie miáło/ áleſmy vćier=
14:
pieli wſzelkie vtrapienie: zewnątrz/ bitwy: á we=
15:
wnątrz/ ſtráchy.

werset: 6Ale ktory ćieſzy vniżone/ poćie=
16:
ſzył nas Bog/ przyſzćiem Tytuſowym.

werset: 7A nie tylko
17:
przyſzćiem iego/ ále też poćiechą/ ktorą vćieſzony ieſt
18:
z was; oznáymuiąc nam chęć wáſzę/ płácz wáſz/ wá=
19:
ſzę przećiwko mnie vprzeymość: ták żem ſię tym wię=
20:
cey weſelił.

werset: 8Iż choćiam was záſmućił w liśćie/
21:
" nie żal mi: á choćiabym też żáłował/ widząc' iż on liſt
" nie żal mi, choćiabym też żáłował. Bo widzę.G.

22:
(choćiaż ná chwilę) záſmućił was:

werset: 9wſzákze teraz
23:
ráduię ſię: nie iżeśćie ſię ſmućili/ ále iżeśćie ſię zá=
24:
ſmućili ku pokućie. Abowiem byliśćie záſmuceni we=
25:
dle Bogá/ żebyśćie w ni w czym nie ſzkodowáli z nas.

Zácz: 184.
werset: 10
26:
Bo ſmutek ktory ieſt wedle Bogá/ pokutę ku
27:
zbáwieniu nieodmienną ſpráwuie: lecz ſmutek ſwie=
28:
cki śmierć ſpráwuie.

Skruchá y żáłość zá grzechy ieſt przyczyną zbáwienia: á nie ſámá wiárá.
werset: 11Abowiem o to ſám oto/ żeśćie
29:
wedle Bogá byli záſmuceni/ iáko wielką pilność w
30:
was ſpráwiło: owſzem obmowę/ owſzem zágniewá=
31:
nie/ owſzem boiaźń/ nádto vprzeymą chęć do popráwy:
32:
owſzem żarliwość/ owſzem pomſtę. we wſzytkim oka=
33:
záliśćie ſię być czyſtymi w tey ſpráwie.

werset: 12A ták cho=
34:
ćiażem do was piſał/ nie dla tegoć ktory był krzywdę
Llll 3vczynił/


strona: 637

Liſtu wtorego Rozd: 8.637.
1:
vczynił/ áni dla tego ktoremu ſię krzywdá sſtáłá: ále
2:
żeby ſię wam pokazáło pilne ſtáránie náſze ktore
3:
mamy o was * przed Bogiem/
* ku wam.6. L. G.

werset: 13dla tegoſmy ſię vćie=
4:
ſzyli. A w náſzym poćieſzeniu/ nawięceyeſmy ſię rá=
5:
dowáli z weſela Tytuſowego/ iż ochłodzon ieſt duch
6:
iego od was wſzytkich.

werset: 14" Y ieſlim' v niego z was ſię
" Abowiem ieſlim.G.

7:
w czym przechwalał/ nie záwſtydźiłem ſię: ále iáko=
8:
ſmy wam wſzytko w práwdźie mowili/ ták też prze=
9:
chwalánie náſze przed Tytuſem/ prawdźiwym ſię
10:
sſtáło:

werset: 15á wnętrznośći iego tym chętliwſze ſą ku
11:
wam/ gdy wſpomina ná poſłuſzeńſtwo wſzytkich
12:
was/ iákośćie go z boiáźnią y ze drżenim przyięli.

werset: 16
13:
Ráduię ſię tedy iż wam we wſzytkim dufam.

rozdział: 8

14:
ROZDZIAL VIII.
15:
1 Nápomina ich/ áby przykłádem Mácedończykow/ ktore chwa
16:
li/ ochotnie ſię ná iáłmużny dla vbogich Chrześćiiánow/ będą=
17:
cych w Ieruzálem ſkłádáli. 9 Dáiąc im ná przykład y ſámego
18:
Ieſuſá Páná. 10 Aby to co dawno vmyślili/ iuż teraz ſkutkiem
19:
wypełnili. 12 Według przemożenia. 16 Záleca im Tytuſá y Lu=
20:
kaſzá/ ktore ná to poſłał/ áby złożoną iáłmużnę bráćiey odnieśli.
Zácz: 185.
werset: 1
21:
A
Oznáymuiemy wam/ bráćia/ łáſkę Bożą kto=
22:
ra ieſt dána w kośćielech Mácedońſkich:

werset: 2iż
23:
gdy byli doświádczeni wielkim vtrapieniem/
24:
obfitość weſela ich ſię pokazáłá/ y oſtáteczne vbo=
25:
ſtwo ich obfitowáło w bogáctwo proſtoty ich.

werset: 3Iż
26:
wedle możnośći (dáię im świádectwo) y nád mo=
27:
żność ochotnymi ſię pokazáli/

werset: 4z wielkim nápomi=
28:
nánim proſząc nas ábyſmy przyięli" ſzczodrobliwość y
" wł. łáſkę.L.

29:
ſpołeczność poſługowánia ktore bywa przećiw ſwię
30:
tym.

werset: 5A nie iákoſmy ſię ſpodźiewáli/ ále ſámi śiebie
31:
oddáli/ naprzod Pánu/ potym nam przez wolą Bo=
32:
żą:

werset: 6" ták iżeſmy też' prośili Tytuſá/ áby iáko * po=
" ku temu ábyſmy.G.
* przedtym.G.

33:
czął/ ták dokonał y v was teyże ſzczodrobliwośći.

Ale iáko


strona: 638

Rozd: 8. do Korynthian.638.
Zácz: 186.
werset: 7
1:
Ale iáko we wſzytkim obfituiećie w wierze y w
2:
mowie/ y w vmieiętnośći/ y wſzelákiey pilnośći/ - nád
-6 L. G. S.

3:
to y w miłośći wáſzey przećiwko nam: ábyśćie y w
4:
tey ſzczodrobliwośći obfitowáli.

werset: 8Nie mowięć iá=
5:
ko roſkázuiąc: ále przez ſtáránie innych/ y wáſzey w=
6:
rodzoney miłośći doświadczáiąc.

werset: 9Abowiem zna=
7:
ćie łáſkę Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá/ że dla was
8:
sſtał ſię vbogim/ będąc bogátym: ábyśćie wy zbogá=
9:
ćieli z vboſtwá iego.

werset: 10A w tey rzeczy rádę dawam:
10:
ábowiem to wam ieſt pożyteczno/ ktorzy nie tylko
11:
czynić/ ále y chćiećeśćie pierwey poczęli od roku prze=
12:
ſzłego:

werset: 11á teraz y vczynkiem to wykonayćie: áby iáko
13:
ieſt ochotne ono chcenie/ ták też było y wykonánie z
14:
tego co maćie.

werset: 12Abowiem ieſli * ieſt ochotna wola:
* pierwey.G.

15:
wedle tego co ma/ ieſt przyięmna/ nie wedle tego
16:
czego nie ma.

werset: 13Bo nie iżeby inſzym miáło być vlże=
17:
nie/ á wam vćiśnienie: ále wedle porownánia.

werset: 14Ná
18:
ten czás wáſzá obfitość/ niech rátuie ich niedoſtát=
19:
ku: áby też ich obfitość byłá porátowánim wáſzego
20:
niedoſtátku/ áby było porownánie:

werset: 15iáko ieſt nápi=
21:
ſano; Ktory wiele názbierał, nie miał názbyt: á kto
22:
máło; nie miał mniey.

Zácz: 187.
Lekcia wdzień S. Lukaſzá Ewángeliſty.
werset: 16
23:
A dźięká Bogu/ ktory dał toż ſtáránie o was do
24:
ſercá Tytuſowego/

werset: 17iż nápominánie przyiął: ále pil=
25:
nieyſzym będąc/ dobrowolnie do was wyſzedł.

werset: 18Po=
26:
ſłáliſmy też z nim brátá ktorego chwałá ieſt w E=
27:
wángeliey po wſzytkich kośćiołách:

werset: 19á nie tylko to,
28:
ále też obran ieſt od kośćiołow zá towárzyſzá drogi
29:
náſzey/ " ku tey łáſce' ktora bywa ſzáfowána od nas
" z tą ſsczodrobliwośćiąG.

30:
ku chwale * Páńſkiey " vmyśloney woley náſzey:
* tegoż PánáG.
" y przedniey chęći wáſseyG.

werset: 20
31:
ſtrzegąc ſię tego/ áby nas kto nie nágánił w tey ob=
32:
fitośći ktorey vſługowánie przez nas ſię ſpráwuie.

werset: 21
33:
Abowiem przemyślawamy dobrá nie tylko przed
34:
" Bogiem' ále też przed ludźmi.
" Pánem.G.

werset: 22A poſłáliſmy z nimi
y brátá


strona: 639

Liſtu wtorego Rozd: 9.639.
1:
y brátá náſzego/ ktoregoſmy wielekroć w wielu rze=
2:
czách doświádczyli że ieſt pilny: á teraz dáleko pil=
3:
nieyſzy/ dla wielkiey vfnośći przećiwko wam/

werset: 23cho=
4:
ćiaż dla Tytuſá ktory ieſt moim towárzyſzem y po=
5:
mocnikiem v was/ choćiaż dla bráćiey náſzey " Apo=
6:
ſtołow do kośćiołow/ ktorzy ſą chwałą Chriſtuſową.
" posłánych

werset: 24
7:
Okazánie tedy miłośći wáſzey y przechwalánia ná=
8:
ſzego z was/ okażćie przećiw nim przed oblicznośćią
9:
kośćiołow.


10:
Aby też ich obfitość.) To ieſt/ Aby też oni z duchownych dobr/
11:
w ktorych obfituią/ záłożyli wáſz niedoſtátek.
Zasługi świętych mogą innym być vżyczone.
Skąd widzimy/ iż
12:
zaſługi/ poſty/ y dobre vczynki pobożnych ludzi mogą drugim po=
13:
moc/ y mogą innym być vżyczone/ y vdzielone: ták iáko dobrá do=
14:
cześne przez iáłmużnę potrzebnieyſzym bywáią vżyczone.
rozdział: 9

15:
ROZDZIAL IX.
16:
1 Ieſzcze ich tym więcey pobudza ku ochotnemu y ſzczodremu
17:
ſkłádániu iáłmużny/ 6 Rozmáitymi dowody. 8 Przeſtrzegáiąc
18:
ich/ áby ſię ſtąd nie bali iákiego niedoſtátku; lecz áby vfáli opá=
19:
trznośći y odpłáćie Bozkiey. 12 Gdyż ſię y tá iáłmużná obraca
20:
ku chwale Bożey.
werset: 1
21:
B
O o poſłudze ktora ſię dźieie świętym zda mi
22:
ſię zá niepotrzebną piſáć do was.

werset: 2Znam bo=
23:
wiem ochotne ſerce wáſze: ktorym ſię prze=
24:
chwalam z was v Mácedończykow. Iż y Acháia go=
25:
towa ieſt od roku przeſzłego/ á vprzeymość wáſzá wie
26:
le ich pobudźiłá.

werset: 3Y poſłałem tę bráćią/ iżby prze=
27:
chwalánie náſze o was nie było prozne w tey mierze:
28:
ábyśćie (iákom powiedźiał) gotowymi byli:

werset: 4áby
29:
ſnać gdyby zemną przyſzli Mácedończycy á ználeźli
30:
was nie gotowe/ nie záwſtydáliſmy ſię my/ iż nie rze=
31:
kę wy/ około pewnośći tey ſpráwy *.

* przechwalánia.G.
werset: 5Zdáło mi ſię te=
32:
dy zá rzecz potrzebną prośić bráćiey/ áby do was w
33:
przod poſzli/ y pierwey zgotowáli wáſzę " ſzczodrobli=
" błogosłáwienſtwo.G. L.
wość


strona: 640

Rozd: 9. do Korynthian.640.
1:
wość przedtym obiecáną/ áby byłá gotowa ták iáko
2:
" ſzczodrobliwość/ á nie iáko łákomſtwo.
" błogosłáwienſtwo.G. L.

werset: 6A to po=
3:
wiedam:
Zácz: 188.
Lekcia w dzień S. Wáwrzyńcá.

4:
Kto ſkąpie śieie/ ſkąpie też żąć będźie: á kto śieie
5:
" w błogoſłáwieńſtwie/ w błogoſłáwieńſtwie też żąć
6:
będźie.
" ſsczodrobliwie.

werset: 7Káżdy iáko vmyślił w ſercu ſwoim/ nie z zá=
7:
marſzczenim áni z przymuſzenia. ábowiem ocho=
8:
tnego dawcę Bog miłuie.

werset: 8A Bog mocen ieſt vczy=
9:
nić áby obfitowáłá w was wſzytká ſzczodrobliwość:
10:
ábyśćie we wſzytkim záwſze máiąc wſzytek doſtátek/
11:
obfitowáli ku wſzelkiemu vczynkowi dobremu/

werset: 9iá=
12:
ko nápiſano ieſt: Roſproſzył/ dał vbogim: ſpráwie=
13:
dliwość iego trwa ná wieki *.

* wiekow.N. L.yG.
werset: 10A ktory dodáie na=
14:
śienia śieiącemu; " doda' też chlebá ku iedzeniu: y
" niech doda.G.

15:
rozmnoży zaśiewki wáſze/ y przyſporzy vrodzáiow
16:
ſpráwiedliwośći wáſzey. *

werset: 11
17:
Abyśćie ná wſzytkim vbogáceni obfitowáli ku
18:
wſzelkiey proſtośći/ ktora przez nas ſpráwuie dźięki
19:
Bogu.

Zácz: 189.
werset: 12
20:
Abowiem vſługowánie vrzędu tego nie tylko
21:
wypełnia czego nie doſtawa świętym/ ále też obfi=
22:
tuie przez wiele dźiękowánia " Pánu'.

" Bogu.G.
werset: 13gdy przez do=
23:
świádczenie tey poſługi/ Bogá chwalą zá poſłuſzeń=
24:
ſtwo wyznánia wáſzego ku Ewángeliey Chriſtuſo=
25:
wey/ y zá ſzczerość w vdźielániu przećiwko nim/ y
26:
przećiw wſzytkim/

werset: 14w ich też prośbie zá was/ prá=
27:
gnąc was * dla łáſki Bożey obfituiącey w was.
* widzieć. Amb.

28:
* Bogu chwałá zá niewyſłowiony dar iego.
* A. G.


29:
NAVKI Y PRZESTROGI.
30:
Kto śieie w błogosłáwienſtwie.) Więtſze iáłmużny/ więtſzą też
31:
zaſługę y zapłátę v Páná Bogá máią.
32:
Rozmnoży zaśiewki wáſse.) To ieſt y dobrá docześne/ y dobrá
33:
duchowne/ przez ktorebyśćie zbáwieni byli.
Zasługá dobrych vczynkow.
Kędy widziſz że owoc
34:
y pożytek iáłmużny ieſt pomnożenie wſzelákiey łáſki w ſpráwiedli=
Mmmmwośći y


strona: 641

Liſtu wtorego Rozd: 10.641.
1:
wośći y w dobrych vczynkách ku żywotowi wiecznemu/ ktore Pan
2:
Bog dáie zá nagrodę y zapłátę vczynkow z miłośći vczynionych:
3:
ktore tu zowie naśieniem duchownych owocow ábo pożytkow.
rozdział: 10

4:
ROZDZIAL X.
5:
1 Oznáymuie im zwierzchność ſwoię/ y prace podięte dla
6:
Chriſtuſá. 7 y 12 A to dla fałſzywych Apoſtołow/ ktorzy go
7:
znieważáiąc y poniżáiąc/ ludzie od niego odwracáli/ y poſtępek
8:
Ewángeliey hámowáli.
werset: 1
9:
A
Ia ſam Páweł proſzę was przez ćichość y łá=
10:
godność Chriſtuſowę/ ktory ácz obecnie ie=
11:
ſtem podły miedzy wámi/ ále w niebytnośći
12:
ieſtem śmiáły przećiwko wam.

werset: 2A proſzę/ niechbych
13:
będąc obecnie nie był ſmiáły tą dufnośćią ktorą my=
14:
ślę być śmiáły ná niektore: ktorzy o nas rozumieią
15:
żebyſmy według ćiáłá chodźili.

werset: 3Abowiem chodząc
16:
w ćiele/ nie według ćiáłá walczymy.

werset: 4Bo broń żoł=
17:
nierſtwá náſzego nie ieſt ćieleſna: ále Bogiem mocna
18:
ná zburzenie mieyſc obronnych/ ktorą rády burzemy:

werset: 5
19:
y wſzeláką wyſokość wynoſzącą ſię przećiw pozná=
20:
niu Bożemu/ y w niewolą podbiiamy wſzelki rozum
21:
pod poſłuſzeńſtwo Chriſtuſowe/

werset: 6y pogotowiu ma=
22:
my pomſtę ná wſzelákie niepoſłuſzeńſtwo/ gdy ſię
23:
wypełni poſłuſzeńſtwo wáſze.

werset: 7Ná rzeczy obecne
24:
" pátrzćie'.
" pátrzáćie? G.
Zácz: 190.

25:
Ieſli kto ſobie dufa/ iż ieſt Chriſtuſow: niech zá=
26:
ſię to ſam v śiebie vważa/ iż iáko on ieſt Chriſtuſow/
27:
ták też y my *.

* ChriſtuſowemiG.
werset: 8Abowiem ieſlibych ſię ia też co wię=
28:
cey chełpił z zwierzchnośći náſzey/ ktorą nam dał
29:
Pan ná zbudowánie/ á nie ná zepſowánie was/ nie
30:
záwſtydzę ſię.

werset: 9A iżbym ſię nie zdał iákobych was
31:
ſtráſzył przez liſty/

werset: 10(ábowiem/ mowią/ liſtyć ważne
32:
ſą y potężno: ále " obecność' ćiałá ſłába/ y mowá w=
" beſpieczność.G.

33:
zgárdzona/)

werset: 11to niechay vważa tákowy/ iż iácy ie=
ſteſmy mo=


strona: 642

Rozd: 10. do Korynthian.642.
1:
ſteſmy mową przez liſty w niebytnośći/ tácy też obe=
2:
cnie w vczynku.

werset: 12Abowiem nieśmiemy ſámych śie=
3:
bie w poczet kłáść ábo porownywáć z niektorymi/
4:
ktorzy ſámi śiebie zálecáią: " ále ſámi właſną miárą
5:
nas ſámych mierzemy/ y porownywamy ſię ſámi z
6:
ſobą'.

" ále ſámi ſię z ſobą miárkuiąc, y ſámi ſię z ſobą zrownawáiąc nie rozumieią.G.
werset: 13Lecz y my nie będźiem ſię chlubić bez miáry/
7:
ále według " práwidłá miáry/ ktorą nam Bog wy=
" ſsnuru, ábo liniey.

8:
mierzył/ ábyſmy áż y do was dośięgli.

werset: 14Abowiem
9:
nie rośćiągamy ſię iákobyſmy dośięgnąć do was nie
10:
mieli. Boſmy też áż do was przyſzli w Ewángeliey
11:
Chriſtuſowey:

werset: 15nie chlubiąc ſię bez miáry w cu=
12:
dzych pracách: lecz máiąc nádźieię iz gdy ſię rozmno=
13:
ży wiárá wáſzá/ wielkimi ſię sſtániemy miedzy wámi
14:
wedle " práwidłá' náſzego ku obfitowániu/
" ſsnuru ábo liniey.

werset: 16ku prze=
15:
powiedániu Ewángeliey też y w onych ſtronách ktore
16:
ſą zá wámi: nie chlubiąc ſię z tego co iuż gotowo
17:
ieſt w cudzym práwidle.

Lekcya o Pánnách.
werset: 17
18:
Lecz kto ſię przechwala/ niech ſię w Pánu
19:
przechwala.

werset: 18Abowiem nie ten co ſam śiebie zále=
20:
ca/ ieſt doświádczony; ále ten ktorego " Bog' záleca.
" Pan.3 L. G. S.


21:
Mamy pomſtę.) Duchowna moc Apoſtołow y Biſkupow/ nie
22:
zależyć w ſámym kazániu y przepowiedániu Ewángeliey: ále y w
23:
ſądzeniu/ w karániu/ y w potępiániu wſzytkich wyſtępnych/ y nie=
24:
poſłuſznych/ á zwłaſzczá vpornych hæretykow y przećiwnikow ko=
25:
śćiołá Bożego. A co oni zwiążą ná ziemi/ to y w niebie związa=
26:
no będzie. Bo Pan Bog ná to poſtánowił kośćielne przełożone
27:
(iáko mowił do Ieremiaſzá) nád ludzmi y nád kroleſtwy:
Vrząd duchowny ma moc pomſty y karánia.
áby
28:
wyrywáli/ y pſowáli y zátracáli/ y rozmiátáli złe; á budowáli y
29:
ſzczepili dobre. Y ſtąd dowodzi Auguſtyn ś. że hæretycy ſłuſznie
30:
máią być karáni y przymuſzáni ná wiárę ktorey odſtąpili.
rozdział: 11
werset: 11
31:
ROZDZIAL XI.


32:
1 Dla fałeſznych Apoſtołow/ ktorzy wywracáli náukę iego/ bo=
33:
iąc ſię o Korynthiany. 7 Pokázuie dla czego nic od nich bráć
34:
niechćiał ná ſwe potrzeby. 13 Y fałſzywe Apoſtoły opiſuie.
Mmmm 216 Potym


strona: 643

Liſtu wtorego Rozd: 11.643.
1:
16 Potym áby okazał że mu więcey wierzyć máią niżli onym/ ſam
2:
ſię muśi chwálić. 23 Wyliczáiąc rozmáite prace y męki ktore
3:
podiął/ przepowiedáiąc wiárę Páná Chriſtuſowę.
Zácz: 191.
werset: 1
4:
R
Adbym ábyśćie trochę wytrwáli głupſtwu
5:
memu: ále mię też znaſzayćie.

werset: 2ábowiem
6:
was gorąco miłuię vprzeymą miłośćią Bo=
7:
żą. Bom was poślubił czyſtą pánną ſtáwić iedne=
8:
mu mężowi Chriſtuſowi. *

werset: 3
9:
Lecz ſię boię by ſnadź iáko wąż oſzukał Ewę
10:
chytrośćią ſwą: nie były tákże ſkáżone ſmyſły wá=
11:
ſze - y nie odpádły' od proſtoty oney ktora ieſt w Chri=
-G.

12:
ſtuśie.

Iáko wąż Ewę oſsukał y zdrádził: ták też hæretycy proſte ludzie zwodzą.
werset: 4Bo ieſliby kto przyſzedſzy inſzego " Chriſtu
13:
ſá' opowiedał ktoregoſmy nie opowiedáli/ ábo bie=
" Ieſuſá.G.

14:
rzećie duchá inego ktoregośćie nie wźięli; ábo inſzą
15:
Ewángelią ktoreyeśćie nie przyięli: ſłuſzniebyśćie
16:
go ćierpieli.

werset: 5Boć mniemam " żem ia nic mniey nie
17:
czynił' niżli wieldzy Apoſtołowie.
" żem bynamniey nie podleyſsy.G.

Zácz: 192.
werset: 6
18:
Bo choćiam też ieſt proſtak w mowie/ ále nie
19:
w vmieiętnośći. Lecz * we wſzytkim okazáliſmy ſię
* ná wſsem.G.

20:
v was.

werset: 7Abo izalim zgrzeſzył/ ſámego śiebie vniżá=
21:
iąc/ ábyśćie wy byli wywyżſzeni? iżem wam dármo
22:
Ewángelią Bożą przepowiádał?

werset: 8Inſzem kośćio=
23:
ły złupił/ biorąc opátrzenie ku vſługowániu wam.

werset: 9
24:
A będąc v was/ y ćierpiąc niedoſtátek/ nie obćią=
25:
żyłem nikogo: ábowiem niedoſtátek moy záłożyli
26:
bráćia ktorzy przyſzli z Mácedoniey: y we wſzytkim
27:
ſtrzegłem ſámego śiebie ábych wam był bez vćiąże=
28:
nia/ y ſtrzedz będę.

werset: 10Ieſtći prawdá Chriſtuſowá
29:
we mnie/ iż to przechwalánie nie będźie zwątlone
30:
przećiwko mnie w kráinách Acháieyſkich.

werset: 11Czemu?
31:
iż was nie miłuię? Bog wie.

werset: 12A co czynię; to y nápotym
32:
czynić będę/ ábym odćiął przyczynę tym ktorzy
33:
przyczyny żądáią: áby w tym czym ſię chlubią/ byli
34:
náleźieni iáko y my.

werset: 13Abowiem tákowi fałſzywi A=
poſtołowie/


strona: 644

Rozd: 11. do Korynthian.644.
1:
poſtołowie/ ſą robotnicy zdrádliwi/ przemieniáiący
2:
ſię w Apoſtoły Chriſtuſowe.

werset: 14A nie dźiw: ábowiem
3:
ſam ſzátan przemienia ſię w ániołá świátłośći:

werset: 15
4:
Nie wielka tedy ieſli też ſłudzy iego przemieniáią
5:
ſię iákoby byli ſługámi ſpráwiedliwośći: ktorych ko=
6:
niec będźie podług vczynkow ich.

Opiſánie hæretykow, fałſsywych prorokow.
werset: 16Powtore po=
7:
wiedam (by mię kto nie mniemał być bezrozumnym:
8:
á ieſliż więc/ tedy iáko bezrozumneo przyimićie mię/
9:
ábym ſię ia też máluczko co przechwalał)

werset: 17co mo=
10:
wię/ nie mowięć wedle " Bogá' ále iáko w głupſtwie/
" Páná.2 L. G. S.
" w tey pewnośći' przechwalánia.
" ábo w tym przedſięwźięćiu.G.

werset: 18Gdyż wiele ſię ich
11:
przechwala wedle ćiáłá: y ia ſię przechwaláć będę.

werset: 19
12:
Abowiem rádźi znośićie bezrozumne: będąc ſá=
13:
mi rozumnymi.

werset: 20Bo znośićie ieſli was kto zniewa=
14:
la/ ieſli kto wyiada/ ieſli kto bierze/ ieſli ſię kto wyno=
15:
śi/ ieſli was kto policzkuie.

Lekcya w Niedzielę przed Mięſopuſty.
Zácz: 193.
werset: 21
16:
Mowięć według zelżywośći/ iákobyſmy to my
17:
ſłábymi byli - w tey mierze'. Lecz w czymbykolwiek
-1 L. G. S.

18:
kto śmiał (w głupſtwie mowię) śmiem y ia.

werset: 22Zy=
19:
dowie ſą: y ia. Izráelczycy ſą: y ia. Plemieniem A=
20:
bráhámowym ſą: y ia.

werset: 23Słudzy Chriſtuſowi ſą -: y
-2 L. G. S.

21:
ia' (iáko głupiec mowię) więcey ia: W pracách ro=
22:
zlicznych/ w ćięmnicách obfićiey/ w ráźiech nád
23:
miárę/ w śmierćiách wielekroć.

werset: 24Od Zydow wźią=
24:
łem po pięć kroć/ po czterdźieśći plag bez iedney.

werset: 25
25:
Trzykroć byłem bit rozgámi/ razem był vkámio=
26:
nowan/ trzykroćiem ſię z okrętem rozbił/ przez
27:
dźień y przez noc byłem w głębokośći - morſkiey':

-G.
werset: 26w
28:
drogách częſtokroć/ w niebeśpieczeńſtwách rzek/ w
29:
niebeśpieczeńſtwách rozboynikow/ w niebeśpie=
30:
czeńſtwách od ſwego narodu/ w niebeśpieczeńſtwách
31:
od Pogánow/ w niebeśpieczeńſtwach w mieśćie/ w
32:
niebeśpieczeńſtwách ná puſtyniey/ w niebeśpieczeń=
33:
ſtwách ná morzu/ w niebeśpieczeńſtwách miedzy
Mmmm 3" fałſzywą


strona: 645

Liſtu wtorego Rozd: 12.645.
1:
" fałſzywą bráćią:

" fałſsywemi Chrześćijány.
werset: 27w pracy y w kłopoćie/ " w niedo=
2:
ſypiániu wielkim'/ w głodźie y w prágnieniu/ w po=
" w czuynośćiách częſto.

3:
śćiech częſtych/ w źimnie y nágośći:

werset: 28oprocz tych
4:
rzeczy ktore zewnątrz przypadáią: nábiegánie ná mię
5:
co dźień/ ſtáránie o wſzytkie kośćioły.

werset: 29Ktoż cho=
6:
ruie/ á ia nie choruię? ktoż ſię zgarſza/ á mnie to nie
7:
pali?

werset: 30Ieſli ſię potrzebá przechwaláć: z krewkośći
8:
moich przechwaláć ſię będę.

Zácz: 194.
werset: 31
9:
Bog y Oćiec Páná náſzego Ieſu Chriſtá/ ktory
10:
ieſt ná wieki błogoſłáwiony/ wie iżeć nie kłámam.

werset: 32
11:
W Dámáſzku/ narodu onego ſtároſtá krolá Are=
12:
ty/ oſádźił był ſtrażą miáſto Dámáſceńſkie/ chcąc
13:
mię poimáć:

werset: 33Y byłem przez okno w koſzu z muru
14:
ſpuſzczon/ y - tákem' vſzedł z rąk iego.
-4 L. G. S.


15:
Bo choćiam proſtak w mowie.) Iáko ná on czás fałſzywi Apo=
16:
ſtołowie przechodzili práwe Apoſtoły wymową y gładkimi ſło=
17:
wy: ták nie dziw że y dźiś niektorzy hæretycy ſą wymownieyſzy
18:
niżli Kátholicy. Bo to ich właſny obyczay/ przez ſłodkie namo=
19:
wy y wydworne ſłowá zwodzić ſercá proſtych á niewinnych ludzi.
Hæretycy czáſem wymownieyſzy niżli Kátholicy.
rozdział: 12

20:
ROZDZIAL XII.
21:
1 Przypomina widzenia/ obiáwienia y záchwycenia ſwoie.
22:
7 Y bodziec iemu dány/ áby ſię nie wynośił. 11 Wymawia ſię
23:
że ſam śiebie przed nimi muśiał chwalić/ co go oni ráczey chwa=
24:
lić mieli. 12 Prze dobrodzieyſtwá wzięte od niego. 15 Dla kto=
25:
rych zbáwienia y teraz gotow ieſt wydáć ſam śiebie. 20 Lecz ſię
26:
boi/ áby do nich przyſzedſzy/ nie nálazł niektorych roſtyrkámi y
27:
innemi złośćiámi ieſzcze obłożonych.
werset: 1
28:
"
I
Eſliż ſię chwalić potrzebá (nie przyſtoić w
29:
prawdźie) iednák przyidę' do widzenia y ob=
" Chwalić ſię mnie iśćie nie potrzebá. Abowiem przyidę.G.

30:
iáwienia Páńſkiego.

werset: 2Znam człowieká w
31:
Chriſtuśie przed czternaśćią lat (ieſli w ćiele nie
32:
wiem: ieſli procz ćiáłá/ nie wiem: Bog wie:) iż tá=
33:
kowy był záchwycony áż do trzećieo niebá.

werset: 3A znam
tákowego


strona: 646

Rozd: 12. do Korynthian.646.
1:
tákowego człowieká (ieſli w ćiele/ ieſli procz ćiáłá/
2:
nie wiem: Bog wie:)

werset: 4iż był záchwycon do Ráiu: y
3:
ſłyſzał " táiemne' ſłowá/ ktorych ſię człowiekowi nie
" niewymowne.G.

4:
godźi mowić.

Zácz: 195.
werset: 5
5:
Z tegoż ſię będę przechwalał: lecz z śiebie ſáme=
6:
go nie będę ſię przechwalał iedno z krewkośći mo=
7:
ich.

werset: 6Abowiem choćbym ſię chćiał przechwaláć/
8:
nie będę głupim: bo prawdę powiem. lecz folguię:
9:
áby kto o mnie nie rozumiał więcey nád to co widźi
10:
we mnie/ ábo co ſłyſzy ode mnie.

werset: 7A iżbych ſię za=
11:
cnośćią obiáwienia * nie wynośił/ dan mi ieſt bo=
* náder.G.

12:
dźiec ćiáłu memu ánioł " ſzátánow'/
" Szátan.G.
áby mię záſzyiko=
13:
wał *.

* żebych ſię náder nie wynośił.
werset: 8Dla tego trzykroćiem Páná prośił/ áby ode
14:
mnie odſtąpił:

werset: 9y rzekł mi; Doſyć ty maſz ná łáſce
15:
moiey: ábowiem moc * w ſłábośći bywa potężniey=
* moiá.G.

16:
ſza. Rad ſię tedy * przechwaláć będę w krewkośćiách
* więcey.G.

17:
moich; áby we mnie mieſzkáłá moc Chriſtuſowá. *

werset: 10
18:
Dla tego ſię kocham w krewkośćiách/ w po=
19:
twarzách/ w potrzebách/ w prześládowániach/ w
20:
vćiſkách dla Chriſtuſá. Abowiem gdy nie mogę/ te=
21:
dym ieſt mocny.

werset: 11Stałem ſię głupim *: wyśćie mię
* przechwaláiąc ſię.G.

22:
przymuśili. Bomći ia od was miał być zálecon: ábo=
23:
wiem " w ni w czymem nie był podleyſzy' niżli oni bá=
" nicem mniey nie czynił.N. L. K.

24:
rzo wieldzy Apoſtołowie: choćiażem nic nie ieſt.

werset: 12
25:
Iednák znáki " Apoſtolſtwá mego' wykonáne ſą v
" Apoſtołá6 L. G. S.

26:
was we wſzelkiey ćierpliwośći/ w známionách y w
27:
cudách y w mocách.

werset: 13Bo coż ieſt w czymbyśćie
28:
" mniey mieli' nád inſze kośćioły: iedno iżem ia ſam
" podleyſsy byli.G.

29:
was nie obćiążał? Odpuśćieſz mi tę krzywdę.

werset: 14
30:
Oto trzeći ten raz ieſtem gotow przyść do was: á
31:
nie obćiążę was. Abowiem nie ſzukam wáſzych rzeczy,
32:
ále was. Boć nie dźiatki máią rodźicom ſkárbić/ ále
33:
rodźicy dźiatkom.

werset: 15A iać bárzo rad náłożę y nád
34:
zwyż ſię wydam ſam zá duſze wáſze: áczkolwiek ob=
fićie was


strona: 647

Liſtu wtorego Rozd: 12.647.
1:
fićie was miłuiąc mniey ieſtem miłowan.

werset: 16Ale niech
2:
ták będźie: iam was nie obćiążył: ále będąc chytrym/
3:
chytrośćiam was podſzedł.

werset: 17Izali przez ktorego z
4:
tych ktorem do was poſłał/ " oſzukałem was'?

" złupiłem was.G.
werset: 18Pro=
5:
śiłem Tytuſá: y poſłałem z nim brátá. Izali was
6:
Tytus " oſzukał'? Izaliſmy nie tymże duchem poſtępo
" złupił.G.

7:
wáli? Izali nie tymiż ſtopámi?

werset: 19Záſię mniemaćie
8:
iż ſię wam wymierzamy? Przed oblicznośćią Bożą/
9:
w Chriſtuśie mowimy: á wſzytkoć namileyſzy dla
10:
wáſzego zbudowánia.

Zácz: 196.
werset: 20
11:
Abowiem ſię boię bych ſnać przyſzedſzy/ nie ná=
12:
lazł was iákimibych niechćiał: á ia żebych też nie
13:
był náleźion od was/ iákiegobyśćie niechćieli: áby
14:
ſnać ſpory/ zazdrośći/ gniewy/ zwády/ obmowy/ ſzem=
15:
ránia/ nádymánia/ roſtyrki - nie były miedzy wámi'.

-G.
werset: 21
16:
by mię záſię Bog */ gdy przyidę/ nie poniżył v was:
* moy.G.

17:
żebych nie żáłował wielu z tych ktorzy przedtym grze
18:
ſzyli/ á nie pokutowáli z nieczyſtośći y wſzeteczeń=
19:
ſtwá/ y niepowśćiągliwośći ktorą popełnili.


20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Do widzenia y obiáwienia Pánskiego.) Stąd dowieść możemy/
22:
iż to nie ſą niepodobne rzeczy/ ktore ſtárzy Doktorowie piſzą o zá=
23:
chwyceniu niektorych/ lubo w ćiele/ lubo oprocz ćiáłá/ áby oglądá=
24:
li ſtan ábo zbáwionych ábo potępionych.
Záchwycenia niektorych.

25:
Oni bárzo wieldzy Apoſtołowie.) Acz wſzyścy Apoſtołowie A=
26:
poſtołmi byli: wſzákże miedzy nimi byli niektorzy więtſzy y za=
27:
cnieyſzy/ iáko bráćia Páńſcy/ Iákub y Ian/ á oſobliwie Piotr S.
28:
Ktore przeto Páweł święty wielkimi y zacnymi Apoſtoły y fila=
29:
rámi zowie.
Apoſtołowie nie wſsyścy rowni.
rozdział: 13

30:
ROZDZIAŁ XIII.
31:
1 Grozi tym ktorzy zgrzeſzyli/ áby ich pobudził do pokuty: że=
32:
by do nich przyſzedſzy nie muśiał ich ſurowie káráć/ mocą iemu
33:
dáną od Chriſtuſá. 4 Ktorego moc mieliby ſłuſznie znáć w ſo=
34:
bie. 11 A náwet liſt kończy nápominánim/ y pozdrawiánim/ y
35:
łáſki Páná Chriſtuſowey winſzowánim.
Oto ten


strona: 648

Rozd: 13. do Korynthian.648.
werset: 1
1:
O
To ten trzeći raz idę do was: W vśćiechći
2:
dwu ábo trzech świádkow ſtánie " wſzelkie
3:
ſłowo.

" ábo wſselka rzecz.
werset: 2Powiedźiałem przedtym y opowiá=
4:
dam/ iáko ſam obecnym będąc * ták y teraz choćiażem
* dwákroć.4 L. G. S.

5:
tám nie ieſt/ * tym ktorzy przedtym grzeſzyli/ y wſzyt=
* piſsę.G.

6:
kim inſzym; że ieſlić záſię przyidę/ nie przepuſzczęć.

Zácz: 197.
werset: 3
7:
" Czyli' chcećie doznáć Chriſtuſá we mnie mo=
" Gdyż.G.

8:
wiącego? ktoryć " w was' nie ieſt ſłáby/ ále w was
" przećiwko wam.1 L. G.

9:
ieſt mocny?

werset: 4Bo áczći ieſt vkrzyżowan ze mdłośći;
10:
ále żywie z mocy Bożey. Abowiem y my mdłymi ie=
11:
ſteſmy w nim: ále " żyć będźiemy' z nim z mocy Bo=
" żywiemy.9 L. S.

12:
żey dla was.

werset: 5Doświadczayćie ſámych śiebie ieſli
13:
ieſteśćie w wierze: ſámych śiebie doznawayćie. Abo
14:
nie znaćie ſámych śiebie że w was ieſt Chriſtus Ie=
15:
ſus? chybábyśćie ſnać odrzuconymi byli.

werset: 6Lecz ſię
16:
nádźiewam że " znaćie'/ iż my nie ieſteſmy odrzuco=
" poznáćie.9 L. G. S.

17:
nymi.

werset: 7A prośimy Bogá/ ábyśćie * nic złego nie czy=
* wy.G.

18:
nili: nie iżebyſmy ſię my doświádczonymi okazáli/
19:
ále ábyśćie wy co ieſt dobrego czynili/ á mybyſmy by=
20:
li iáko odrzuconymi.

werset: 8Bo nie możemy nic ná prze=
21:
ćiwko prawdźie: ále zá prawdą.

werset: 9Abowiem ſię rá=
22:
duiemy/ " że my' ieſteſmy niemocnymi/ á wy ieſteśćie
" gdy my.G.

23:
mocnymi. A tego y żądamy/ zupełney napráwy wá=
24:
ſzey.

werset: 10Dla tegoż to w niebytnośći piſzę: ábych przy=
25:
tomnym będąc nie vżywał ſrogośći według wła=
26:
dzey ktorą mi Pan dał ná zbudowánie/ á nie ná ze=
27:
pſowánie.

werset: 11
28:
Náoſtátek bráćia/ weſelćie ſię/ bądźćie doſko=
29:
náli/ nápominayćie ſię/ toż rozumieyćie: ſpokoyni
30:
bądźćie: á Bog pokoiu y miłośći będźie z wámi.

werset: 12Po=
31:
zdrowćie ſię ſpołecznie w świętym pocáłowániu.
32:
Pozdrawiáią was święći wſzyścy.

werset: 13Láſká Páná
33:
- náſzego' Ieſuſá Chriſtuſá/ y miłość Boża/ y ſpołe=
-G.
Nnnnczność


strona: 649

Argument liſtu do Gálátow.649.
1:
czność Duchá świętego niech będźie z wámi wſzy=
2:
tkimi. Amen.


3:
Do Korynthian wtory piſány był z Philippowá, miáſtá Máce=
4:
donskiego, przez Tytuſá y Lukaſsá. G.
5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Iesli ieſteśćie w wierze.) Człowiek może wiedzieć ieſli wierzy á=
7:
bo nie: lecz wiedzieć nie może ieſli ieſt w łáſce Bożey/ ábo nie/
8:
choćby nic złego nie czuł ná ſumnieniu.
Nikt nie wie ieſli ieſt w łáſce Bożey.
Iáko y Páweł ś. powie=
9:
dział: Acz ná ſię nic złego nie czuię/ wſzákżem nie przeto ieſt
10:
vſpráwiedliwiony.
11:
Abych nie vżywał ſrogośći.) Oto moc y władza kośćielna/ kto=
12:
rey vżywa náprzećiw grzeſzącym/ ku zbudowániu y popráwie
13:
inſzych.
Kárność kośćielna.

14:
Láská Páná náſsego.) Oto maſz trzy perſony w Boſtwie/ ſo=
15:
bie we wſzem rowne. Bo ie Apoſtoł zá rowno pokłáda: y ie=
16:
dnáko ich wzywa: ták Bogá Oycá/ iáko y Syná/ y Duchá S.
Troycá S.

17:
Argument liſtu do Gálátow.
18:
T
Ego liſtu do Gálátow máło nie iedná y táż ieſt máterya
19:
ktora y liſtu do Rzymian. Bo w oboim liśćie tych dwu rze=
20:
czy dowodzi Páweł S.
W czym ſię ten liſt zgadza z onym do Rzymian.
Iedná/ iż ſpráwiedliwośći doſtępuią lu=
21:
dzie przez wiárę/ á nie przez zakon Moyzeſzow. Druga/ iż ći kto=
22:
rzy ſą przez wiárę vſpráwiedliwieni/ wolni ſą od záchowánia za=
23:
konu ſtárego. Wſzákże tá ieſt rożność (iáko Auguſtyn ś. pokázu=
24:
ie) iż w liśćie do Rzymian/ Apoſtoł chcąc pogodzić onę zwádę/
25:
ktora ſię byłá wſzczęłá miedzy tymi ktorzy z Zydow/ á onemi kto=
26:
rzy z Pogánow byli vwierzyli/ tym ſię nawięcey báwi/ áby oka=
27:
zał/ że vſpráwiedliwienie ieſt dáremne/ ktorego oboy lud/ bez ża=
28:
dnych zaſług vczynkow zá rowno/ przez wiárę w Chriſtuſá doſtę=
29:
puie.
W czym záſię ieſt rożny.
A w tym lepák liśćie ſtára ſię odwieść tych/ ktorzy przez fa=
30:
łeſzne Apoſtoły (ktorzy z Zydow byli/ y do záchowánia zakonu ſtá
31:
rego wierne przymuſzáli) ábo iuż byli ná Zydowſkie ceremonie
32:
námowieni/ ábo przynamniey ku nim nákłonieni: pokázuiąc/ iż
33:
záchowánie zakonu Moyzeſzowego nic nie ieſt potrzebne. Ták iż
34:
ſummá tego liſtu tá ieſt: Iż wierni ſą wolni od niewoley zakonu/
35:
ábo od potrzeby záchowánia zakonu ſtárego.
Summá tego liſtu.
Liſt Páwłá
księga: Gal


strona: 650

Rozd: 1.650.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO GALATOW.
rozdział: 1

3:
ROZDZIAL I.
4:
1 Pozdrowiwſzy Gáláty/ 6 Naprzod ie ſtrofuie/ iż ſię dáli od=
5:
wieść od prawdy/ ktorą im był podał. 8 Przećiw ktorey y ánio=
6:
łowi z niebá wierzyć nie mieli. 11 Gdyż ſię iey ſam Páweł nie
7:
od człowieká/ ále przez obiáwienie P. Chriſtuſowe náuczył. 13 Y
8:
z táką ią pilnośćią potym przepowiedał/ z iáką ią pierwey prze=
9:
śládował. 17 Nie máiąc żadney pomocy od innych Apoſtołow.
Zácz: 198.
Nie przez człowieká, ále przez Chriſtuſa. To tedy Chriſtus nie ieſt ſsczyry człowiek. Hieron.
werset: 1
10:
P
Aweł Apoſtoł nie od ludzi/ áni
11:
przez człowieká/ ále przez Ieſuſá Chri=
12:
ſtuſá/ y Bogá Oycá ktory go wzbudźił
13:
z martwych/

werset: 2y wſzyścy bráćia ktorzy
14:
ſą zemną/ kośćiołom Gálátſkim.

werset: 3
15:
Láſká wam y pokoy od Bogá Oycá y Páná ná=
16:
ſzego Ieſuſá Chriſuſá/

Zácz: 199.
werset: 4ktory ſámego śiebie wydał
17:
zá grzechy náſze/ áby nas wyrwał z teráznieyſzego
18:
wieku złego/ wedle woley Bogá Oycá náſzego:

werset: 5
19:
ktoremu ieſt chwałá ná wieki wiekow. Amen.

werset: 6
20:
Dźiwuię ſię/ iż ták prędko przenośićie ſię od tego
21:
ktory was wezwał " ku łáſce' Chriſtuſowey/ do inſzey
" w łáſce.G.

22:
Ewángeliey:

werset: 7ktorać nie ieſt inſza/ iedno ſą niekto=
23:
rzy co wámi trwożą/ y chcą wywroćić Ewángelią
24:
Chriſtuſowę.

werset: 8Ale choćby y my/ ábo ánioł z niebá
25:
przepowiedał wam mimo to coſmy wam przepowie=
26:
dáli/ niech będźie przeklęctwem.

werset: 9Iákoſmy przedtym
27:
powiedáli/ y teraz záſię mowię: Ieſliby kto wam o=
28:
powiedał mimo to cośćie wźięli/ niech będźie prze=
29:
klęctwem.

werset: 10Bo izali teraz przed ludźmi ſpráwę
30:
mam/ czyli przed Bogiem? Czyli ſzukam ábym ſię
Nowi Ewángelikowie y z Ewángelią ſwoią potępieni.
Nnnn 2ludźiom


strona: 651

Liſt do Rozd: 1.651.
1:
ludźiom podobał? * Ieſlibych ſię ieſzcze ludźiom po=
* Abowiem.G.

2:
dobał/ nie byłćibych ſługą Chriſtuſowym.

Zácz: 200
Lekcia w dzień S. Páwłá. 30. dniá Czerwcá.
werset: 11
3:
Abowiem oznáymuię wam bráćia/ iż Ewán=
4:
gelia przepowiedána odemnie/ nie ieſt wedle czło=
5:
wieká.

werset: 12Bom iey ia nie wźiął ánim ſię náuczył od
6:
człowieká: ále przez obiáwienie Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 13
7:
Bośćie ſłyſzeli o moim obcowániu niekiedy w Zy=
8:
dowſtwie: iżem ſrodze prześládował kośćioł Boży/
9:
y burzyłem gi/

werset: 14y poſtępowałem " w Zydoſtwie nád
" w zakonie Zydowskim.

10:
wiele rowiennikow moich w narodźie moim/ będąc
11:
vprzeymym miłoſnikiem vſtaw moich oyczyſtych.

werset: 15
12:
Lecz gdy ſię podobáło Bogu/ ktory mię był odłą=
13:
czył z żywotá mátki moiey/ y wezwał z łáſki ſwoiey;

werset: 16
14:
áby " mi' obiáwił Syná ſwego/ ábych go przepowie=
" we mnie: Nie przez mię. Bo pierwey poznał Chriſtuſá, potym go przepowiedał. Victor: in Epiſt: ad Galat.

15:
dał miedzy Pogány: nátychmiaſt nie dokłádałem ſię
16:
ćiáłá y krwie:

werset: 17ánim poſzedł do Ieruzálem do tych
17:
ktorzy przedemną byli Apoſtołow; álem ſzedł do A=
18:
rábiey/ y wroćiłem ſię záſię do Dámáſzku.

werset: 18Zátym
19:
po trzech lećiech poſzedłem do Ieruzálem ábym o=
20:
glądał Piotrá: y zmieſzkałem v niego piętnaśćie
21:
dni.

werset: 19A inſzego z Apoſtołow żadnegom nie widźiał;
22:
iedno Iákubá brátá Páńſkiego.

werset: 20A co wam piſzę/
23:
oto przed Bogiem/ żeć nie kłámam. *

werset: 21
24:
Zátym przyſzedłem do kráiow Syriey y Cyliciey.

werset: 22
25:
á byłem nieznáiomym z twarzy kośćiołom Zydow=
26:
ſkim ktore były w Chriſtuśie:

werset: 23ále tylko vſłyſzeli by=
27:
li/ Iż ten ktory prześládował nas niekiedy/ teraz o=
28:
powieda wiárę/ ktorą przedtym borzył:

werset: 24y chwali=
29:
li Bogá ze mnie.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Nie od ludzi, áni przez człowieká.)
Posłánie y powołánie ná vrząd káznodzieyski.
Choćia Apoſtoł nie od lu=
32:
dzi/ ále od ſámego Bogá ná vrząd Apoſtolſki był obrány y we=
33:
zwány: wſzákże przećię (dla záchowánia porządku/ od tegoż Chri=
34:
ſtuſá w kośćiele poſtánowionego) chćiał być od ludzi ná tenże v=
rząd obrá=


strona: 652

Rozd: 1. Gálátow.652.
1:
rząd obrány y poświęcony. Nie ták dziś Apoſtołowie nowi/ kto=
2:
rzy bieżą nie będąc poſłáni/ áni od Bogá/ áni od ludzi tych/ kto=
3:
rzy od Apoſtołow moc y vrząd poſyłánia máią.
4:
Abo ánioł z niebá.) Z tego mieyſcá vczymy ſię naprzod/ iż prá=
1.
Státeczność w Kátholickiey wierze.

5:
wy Chrześćijánin dla żadnego człowieká/ by był nauczeńſzy/ na=
6:
wymownieyſzy/ naświętſzy/ by też y cudá czynił/ nie ma odſtąpić
7:
tey prawdy/ ktorey ſię raz náucył w kośćiele powſzechnym. O
8:
czym pięknie Wincentius Lirinenſis piſze. Drugie/ iż tu Apoſtoł
2.
Trádicie.

9:
nie zákázuie/ ábyſmy nic/ oprocz tego co ieſt w Bibliey nápiſano/
10:
nie przyimowáli: iáko odſzczepieńcy fałeſznie wykłádáią: Bo
11:
nie mowi/ mimo to coſmy nápiſáli/ ále mimo to coſmy wam prze
12:
powiedáli/ coſmy wam żywym głoſem podáli/ y cośćie wy przyię=
13:
li/ cośćie vwierzyli. Trzećie/ iż ći przepowiedáią Ewángelią/ mi=
3.
Nowi Ewángelikowie.

14:
mo tę/ ktorą Apoſtołowie przepowiedáli/ y ktorą przyiął kośćioł
15:
Kátholicki: ktorzy nową náukę przynoſzą/ ktora ſię nie zgadza z
16:
náuką w przod podáną: ktorzy vczą przećiw temu co raz ieſt prze=
17:
powiedziano y przyięto: iáko Ambroży/ Hieronym/ y Auguſtyn
18:
S. wykłádáią. Czwarte/ iż tá ſámá ieſt prawdziwa Ewángelia/
4.
Ktora Ewángelia ieſt prawdziwa.

19:
ktorą Apoſtołowie y ich potomkowie w kośćiele rozśiali y ſzcze=
20:
pili: A inne poślednie/ oney pierwſzey przećiwne (pośiane od
21:
nieprzyiaćielá ná dobrego naśienia záduſzenie) ſą hæretyckie y fał=
22:
ſzywe. Ktorą regułą Tertullian y Ireneus práwą náukę od fał=
23:
ſzywey rozeznawáli/ y hæretyki oſądzáli. Piąte/ iż te Apoſtoł każe
5.
Nowi Ewángelikowie przeklęći.

24:
mieć zá przeklęctwo/ ktorzy ludzie od Kátholickiey wiáry odwa=
25:
biáią/ y nowe náuki wnoſzą/ ktorych nie znał áni ſłychał święty á
26:
powſzechny kośćioł Chrześćijáńſki.
27:
Abym oglądał Piotrá.) Ambroży S. ták ná to mieyſce piſze:
28:
Godna rzecz byłá/ áby Páweł prágnął widzieć Piotrá: iż on był
29:
pierwſzym miedzy Apoſtoły/ ktoremu był Pan Chriſtus pieczą
30:
kośćiołow zlećił.
Piotrowe przodkowánie.
A Chryſoſtom S. Był/ práwi/ Piotr kśiążę=
31:
ćiem ábo przełożonym innych Apoſtołow: przetoż y Páweł przy=
32:
ſzedł/ áby go nád inſze oglądał. Y záſię: Wſtąpił/ práwi/ iáko
33:
do więtſzego y ſtárſzego. Toż y Theodoretus y Oekumenius
34:
piſzą ná to mieyſce.
rozdział: 2

35:
ROZDZIAL II.
36:
1 Páweł Ewángelią ſwą poddał pod rozſądek pierwſzych A=
37:
poſtołow/ áby ſnać prozno nie prácował. 6 Nie iżby ſię czego
38:
od nich nowego náuczył: gdyż nie mieli coby ku nie przydáć.
39:
7 Ale iżby był od nich pochwalon/ y przyięt w towárzyſtwo.
Nnnn 310 Ktorzy


strona: 653

Liſtu do Rozd: 2.653.
1:
10 Ktorzy mu tylko zlećili/ áby iáłmużny ná vbogie Chrześćijá=
2:
ny zbierał. 11 Páweł Piotrá iáwnie ſtrofował/ że Pogány do
3:
Zydoſtwá nieiáko przymuſzał. 16 Pokázuiąc/ iż z vczynkow
4:
zakonnych nikt vſpráwiedliwion nie bywa/ iedno przez wiárę
5:
w Chriſtuſá.
werset: 1
6:
P
Otym po czternaśćie lat/ ſzedłem záśię do
7:
Ieruzálem z Bárnábaſzem/ wźiąwſzy z ſobą
8:
y Tytuſá.

werset: 2A ſzedłem z obiáwienia: y zna=
9:
ſzałem z nimi Ewángelią ktorą przepowiádam mie=
10:
dzy Pogány/ á z oſobná " z tymi ktorzy ſię zdáli - być
" z poważnieyſzymi.G. N. L.
-7 L. G.

11:
czym: ábym ſnać ná dáremno nie biegł ábo też nie
12:
biegał.

werset: 3Ale y Tytus ktory ze mną był/ będąc Po=
13:
gáninem/ nie był przymuſzon obrzezáć ſię/

werset: 4
14:
- ále' dla
-N. L.

15:
pokryćie wprowádzoney fáłſzywey bráćiey/ ktorzy ſię
16:
wkrádli áby wyſzpiegowáli wolność náſzę/ ktorą
17:
mamy w Ieſuśie Chriſtuśie/ áby nas zniewolili.

werset: 5
18:
- ktorymeſmy' y ná chwilę poddánośćią nie vſtąpi=
-15. L.

19:
li: áby prawdá Ewángeliey trwáłá v was.

Zácz: 201.
werset: 6
20:
A od tych ktorzy ſię zdáli być czym/ (iákiemi kie=
21:
dy byli/ nic mi ná tym. Bog nie ma względu ná o=
22:
ſobę człowieczą) Bo ktorzy ſię zdáli być - czym' mnie
-6 L. G.

23:
ſię niczym nie przyłożyli.

werset: 7Owſzem przećiwnym o=
24:
byczáiem/ vyźrzawſzy że mi ieſt zwierzona Ewánge=
25:
lia nieobrzezánia/ iáko Piotrowi obrzezánia/

werset: 8(á=
26:
bowiem ten ktory dał moc Piotrowi ná Apoſtol=
27:
ſtwo obrzezánia: dał moc y mnie miedzy Pogány)

werset: 9
28:
A poznawſzy łáſkę mnie dáną/ Iákub y Cephás y
29:
Ian/ ktorzy ſię zdáli być filarámi/ dáli mi y Bárná=
30:
bie práwice ſpołecznośći/ áby my miedzy Pogány/ á
31:
oni miedzy obrzezánymi przepowiedáli:

werset: 10tylko ábyſmy
32:
pámiętáli ná vbogie: com też z pilnośćią czynił.

Zácz. 202.
werset: 11
33:
A gdy przyſzedł " Cephás' do Antyochiey; ſprze=
" Piotr.L. K. G.

34:
ćiwiłem ſię mu w twarz/ iż był " godźien nágánienia'.

" nágániony.G.ábo ſtrofowány od Pogánow.
werset: 12
35:
Abowiem przedtym niż przyſzli niektorzy od Iáku=
36:
bá/ weſpoł z Pogány iadał: á gdy przyſzli/ zchraniał
ſię y


strona: 654

Rozd: 2. Gálátow.654.
1:
ſię y odłączał ſię od nich, boiąc ſię tych ktorzy byli z
2:
obrzezánia.

Zácz: 203.
werset: 13
3:
Y pomagáli mu tego zmyślánia ini Zydowie/
4:
ták iż też y Bárnábaſz był vwiedźion do tegoż zmy=
5:
ślánia.

werset: 14Ale gdym obaczył iż nie proſto ſzli według
6:
prawdy Ewángeliey/ rzekłem " Cepháſowi' przed
" Piotrowi.G.

7:
wſzytkimi: Ieſli ty będąc Zydem po Pogáńſku ży=
8:
wieſz/ á nie po Zydowſku: czemuż Pogány przymu=
9:
ſzaſz żyć po Zydowſku?

werset: 15My z narodu Zydowie/ á
10:
nie z Pogánow grzeſznicy.

werset: 16Lecz wiedząc iż nie
11:
bywa vſpráwiedliwiony człowiek z vczynkow zako=
12:
nu/ iedno przez wiárę Ieſuſá Chriſtuſá: y my w Chri
13:
ſtuſá Ieſuſá " wierzymy' ábyſmy byli vſpráwiedli=
" vwierzyliſmy.3 L. G.

14:
wieni z wiáry Chriſtuſowey/ á nie z vczynkow zako=
15:
nu: przeto iż żadne ćiáło nie będźie vſpráwiedliwio=
16:
ne z vczynkow zakonu.

werset: 17A ieſliż ſzukáiąc ábyſmy
17:
byli vſpráwiedliwieni w Chriſtuśie/ bywamy nále=
18:
źieni y ſámi grzeſznymi: izali Chriſtus ieſt ſługą
19:
grzechu? Nie day Boże.

werset: 18Abowiem ieſli záſię bu=
20:
duię to com zepſował: czynię ſámego śiebie prze=
21:
ſtępcą.

werset: 19Bom ia przez zakon zakonowi vmárł/ á=
22:
bym Bogu żył: z Chriſtuſem ieſtem vkrzyżowan.

werset: 20
23:
A żywię/ iuż nie ia: ále żywie we mnie Chriſtus. A
24:
co teraz żywię w ćiele: w wierze Syná Bożego ży=
25:
wię/ ktory mię vmiłował/ y wydał ſámeo ſiebie zá mię.

werset: 21
26:
Nie odmiátam łáſki Bożey. Bo ieſli przez zakon
27:
ieſt ſpráwiedliwość/ tędyć Chriſtus prozno vmárł.


28:
NAVKI Y PRZESTROGI.
29:
Y znaſsałem z nimi Ewángelią.) Tertullian/ Hieronym/ y Au=
30:
guſtyn S. dowodzą z tego mieyſcá/ żeby kośćioł był Páwłowi nie
31:
wierzył/ by Ewángelia iego nie byłá od Piotrá potwierdzona.
32:
Ták był ná on czás właſny vrząd Piotrow/ iáko y teraz potom=
33:
kow iego/ dáwáć rozſądek o náuce wiáry. A dziś odſzczepieńcy
34:
żadnego ſędziego náuki ſwey niechcą mieć ná ziemi.
Vrząd Piotrowy rozſądzáć práwą náukę od fałſsywey.
Ewángelikowie Páwłá S. opák náſláduią.

35:
Iż wſzelki
ktory


strona: 655

Liſtu do Rozd: 2.655.
1:
ktory zle czyni/ ma w nienawiśći świátłość.
Kośćioł potwirdza y wyświadcza piſmo S.
K temu obácz/ iż ko=
2:
śćioł/ to ieſt przełożeni kośćielni/ á zwłaſzczá namiáſtek Piotrá S.
3:
máią moc potwierdzić Ewángelią y piſmo ś. to ieſt/ deklárowáć
4:
ktora ieſt práwa Ewángelia/ y ktore práwe piſmo S. Ták iáko
5:
złotnik probuie y dekláruie ktore ieſt ſzczere złoto á ktore nie. Prze
6:
co Auguſtyn ś. mowił: Iabych Ewángeliey nie wierzył/ by mię
7:
poważność kośćiołá nie poruſzáłá.
8:
Aby my miedzy Pogány.)
Piotr był pierwſsym Apoſtołem Zydow y Pogánow.
Acz wſzytkim Apoſtołom roſkazano
9:
áby náuczáli wſzytkie narody/ y przepowiedáli Ewángelią wſzel=
10:
kiemu ſtworzeniu: wſzákże iáko Apoſtołowie miedzy ſię pewne
11:
kráie y powiáty byli rozdzielili: ták iż ſię Andrzey vdał do Tátar/
12:
Thomaſz do Párthow/ Bártłomiey do Indow/ Máttheuſz do
13:
Murzynow/ á Ian do Azyey: Ták też miedzy Piotrem y Pá=
14:
włem sſtał ſię podział/ áby ſię Piotr nawięcey ſtárał o náwroce=
15:
nie Zydow/ á Páweł o náwrocenie Pogánow. Aczkolwiek iáko
16:
Páwłowi wolno było y Zydy náwrácáć kędy ſię tráfiło: y kázáć w
17:
bożnicách ich: y sſtáć ſię Zydom iáko Zyd/ áby Zydy pozyſkał: y
18:
mieć ſtáránie o wſzytkich kośćiołách. Ták y dáleko więcey wolno
19:
było Piotrowi/ iáko głowie wſzytkich Apoſtołow/ ſtáráć ſię o ná=
20:
wrocenie ták Zydow iáko y Pogánow: y ſtolicę biſkupſtwá ſwe=
21:
go záłożyć nie w Ieruzálem miedzy Zydy/ ále naprzod w Antyo=
22:
chiey/ á potym záś w Rzymie miedzy Pogány.
23:
Sprzećiwiłem ſię mu.) Cyprian S. chwali pokorę Piotrá S. iż
24:
od Páwłá ſtrofowány/ nie rzekł: Iam ieſt pierwſzy miedzy Apo=
25:
ſtoły: ty mnie ráczey ſłucháć maſz/ niż ia ćiebie. A Grzegorz S.
Piotr ſię dopuśćił mnieyſsemu ſtrofowáć.

26:
mowi: Iż Piotr przyzwolił y vſtąpił brátu mnieyſzemu: áby ták
27:
był pierwſzym w pokorze/ iáko był pierwſzym w vrzędzie Apoſtol
28:
ſkim. Auguſtyn lepák powieda: Iż oſobliwſzy y świętobliwſzy
29:
przykład Piotr potomkom podał/ áby ſię dáli mnieyſzym ſtrofo=
30:
wáć: niżli Páweł/ áby mnieyſzy więtſzym śmieli ſię beſpiecznie/
31:
dla obrony prawdy/ wſzákże bez náruſzenia miłośći/ ſprzećiwiáć.
32:
Iż był godzien nágánienia.) Nie żeby tu Piotr namniey w wie=
33:
rze zbłądził (iáko mu odſzczepieńcy przyczytáią) ále iż Chrześćijá=
34:
nom z Pogáńſtwá náwroconym dawał nieiáką przyczynę zgorſze=
35:
nia. Ieſli tedy co w tym Piotr błądził/ tedy błąd iego nie był w
36:
wierze/ ále w obcowániu. Aczkolwiek Chryſoſtom ś. Theophi=
37:
láktus/ y inni Græccy Doktorowie y Hieronym z nimi twierdzą/
38:
iż w tym Piotr namniey nie zgrzeſzył/ áni zbłądził.
Piotr ieſli w czym błądził.

39:
Z vczynkow zakonu.) Z tego mieyſcá/ y ze wſzytkiego diſkurſu
40:
liſtu tego/ obaczyć możemy;
Iákie vczynki nie vſpráwiedliwiáią.
iż ilekroć vſpráwiedliwienie bywa
przypiſano


strona: 656

Rozd: 3. Gálátow.656.
1:
przypiſano wierze/ tedy vczynki miłośći nigdy nie bywáią od wiá
2:
ry oddalone: ále tylko vczynki zakonu Moyzeſzowego/ to ieſt ce=
3:
remonie/ ofiáry/ obrzezánie: á zátym wſzytkie vczynki ſámą śiłą
4:
ludzką vczynione/ bez wiáry/ łáſki y Duchá Chriſtuſowego.
5:
Zywię, iuż nie ia.) Tenći ieſt fundáment zaſług náſzych: iż v=
6:
czynki náſze dobre nie ták ſą náſze/ iáko Chriſtuſowe: iż iego łáſką
7:
y pomocą ſą vczynione: ponieważ on w nas żije/ on ſpráwuie/ y
8:
on w nas ćierpi. Nie ia/ práwi/ ále łáſká Boża ze mną.
Fundáment zasług náſsych.
rozdział: 3

9:
ROZDZIAL III.
10:
1 Gáláty ſtrofuie/ że od Ewángeliey do zakonu vſtąpili.
11:
2 Gdyż nie z vczynkow zakonnych/ ále z wiáry w Chriſtuſá dan
12:
ieſt Duch święty. 6 Iáko Abráhámowi ták y potomkom iego.
13:
10 A ktorzy ſą pod zakonem/ przeklęći ſą: gdyż żaden z nich nie
14:
pełni zakonu. 13 Lecz to przeklęctwo przyiąwſzy ná ſię Chriſtus/
15:
wybáwił nas od niego. 16 A obietnice Abráhámowi vczynio=
16:
ne pełnią ſię przez wiárę. 19 Choć zakon dány był do czáſu/ iáko
17:
miſtrz dziećinny/ ktory nie mogł vſpráwiedliwić.
Zácz: 204
werset: 1
18:
O
Bezrozumni Gálátowie/ ktoż was " omamił/
" ábo vczárował.

19:
ábyśćie prawdźie " nie byli poſłuſzni'/ ktorych
" nie wierzyli.6 L.

20:
przed oczymá Ieſus Chriſtus przed tym ták
21:
był " wymálowan'/ iákoby miedzy wámi był vkrzyżo=
" ábo, wywołan ieſt, według Augu: y Ambr. Ale Chryſoſt: Theophiláct: y Oecumen: wykłádáią, iáko ſtoi w texćie.

22:
wan?

werset: 2Tego ſię tylko chcę náuczyć od was; Z v=
23:
czynkowli zakonnych wźięliśćie Duchá/ czyli z ſłu=
24:
chánia wiáry?

werset: 3Tákeśćie bezrozumni/ - że' począ=
25:
wſzy duchem/ teraz ćiáłem dokonywaćie?

-G.
werset: 4Tákże=
26:
śćie wiele ćierpieli dármo? ieſli wzdym y dármo.

werset: 5
27:
Ktory tedy wam dodawa Duchá/ y ſpráwuie mo=
28:
cy w was/ z vczynkowli zakonu/ czyli z ſłuchánia
29:
wiáry?

werset: 6Iáko * Abráhám vwierzył Bogu/ y poczy=
* nápiſano.N. L.

30:
tano mu ku ſpráwiedliwośći.

werset: 7" Poznayćieſz' tedy iż
" Znaćieſs.4 L.

31:
ktorzy z wiáry ſą/ ći ſą ſynmi Abráhámowymi.

Zácz: 205.
werset: 8
32:
A vpátruiąc piſmo iż z wiáry Bog vſpráwie=
33:
dliwia Pogány/ przedtym opowiedáło Abráhámo=
34:
wi/ Iż będą błogoſłáwione w tobie wſzytkie naro=
35:
dy.

werset: 9A ták ktorzy z wiáry ſą/ będą błogoſłáwieni z
Oooowiernym


strona: 657

Liſtu do Rozd: 3.657.
1:
wiernym Abráhámem.

werset: 10Abowiem ile ich ieſt z v=
2:
czynkow zakonu/ pod przeklęctwem ſą. Bo nápiſa=
3:
no ieſt: Przeklęty káżdy ktoryby nie trwał we wſzy=
4:
tkim co nápiſano w kśięgách zakonu/ áby ono czy=
5:
nił.

werset: 11A iż przez zakon żaden nie bywa vſpráwiedli=
6:
wion v Bogá/ iáwno ieſt ſtąd: iż ſpráwiedliwy z w
7:
iáry " żywie'.

" żyć będzie.3 L. K. G. S.
werset: 12A zakon nie ieſtći z wiáry: ále * kto=
* człowiek.G.

8:
ryby ie czynił/ w nich żyć będźie.

Zácz: 206.
werset: 13
9:
Chriſtus nas wykupił od przeklęctwá zakonu/
10:
sſtawſzy ſię zá nas przeklęctwem (ábowiem nápiſa
11:
no/ Przeklęty káżdy ktory wiśi ná drzewie)

werset: 14áby
12:
do Pogánow błogoſłáwieńſtwo Abráhámowe przy
13:
ſzło w Chriſtuśie Ieſuśie: ábyſmy obietnicę Duchá
14:
wźięli przez wiárę.

Zácz: 207.
Lekcya w trzynaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 15
15:
- Bráćia' (mowięć wedle człowieká) á wſzák
-G.

16:
człowieczego teſtámentu vtwierdzonego nikt nie
17:
łamie/ áni k niemu przydawa.

werset: 16
18:
* Abráhámowi opowiedźiáne ſą obietnice/ y ple=
* Lecz.G.

19:
mieniowi iego. Nie mowi/ Y plemieniom/ iákoby
20:
o wielu: ále iáko o iednym/ Y plemieniowi twoie=
21:
mu ktory ieſt Chriſtus.

werset: 17A toć powiedam/ iz teſtá=
22:
mentu przed tym od Bogá vtwierdzonego * zakon
* ku Chriſtuſowi.G.

23:
ktory po czterech ſet y trzydźieśći lat náſtał/ nie wą
24:
tli ku zepſowániu obietnice.

werset: 18Abowiem ieſliż z za=
25:
konu ieſt dźiedźictwo/ tedyć nie z obietnice. Lecz A=
26:
bráhámowi przez obietnicę Bog dárował.

werset: 19Coż
27:
tedy zakon? Przydan ieſt dla " wyſtępkow' áżby przy=
" wyſtępku.N. L. S.

28:
ſzło ono plemię ktoremu " obiecał' rozrządzony przez
" obiecano było.G.

29:
ánioły w ręce pośrzedniká.

werset: 20A pośrzednik nie ieſtći
30:
iednego: lecz Bog iedenże ieſt.

werset: 21Zakon tedy ieſt prze=
31:
ćiwko obietnicam Bożym? Nie day Boże. Abo=
32:
wiem gdyby był dan zakon ktoryby mogł obżywiáć:
33:
prawdźiwieby z zakonu byłá ſpráwiedliwość.

werset: 22Ale
34:
piſmo zámknęło wſzytko pod grzechem/ áby obie=
tnicá z


strona: 658

Rozd: 3. Gálátow.658.
1:
tnicá z wiáry Ieſuſá Chriſtuſá byłá daná wie=
2:
rzącym. *

Zácz: 208.
Lekcia ná dzień Nowego látá.
werset: 23
3:
A przed tym niż przyſzłá wiárá; byliſmy pod za=
4:
konem ſtrzeżeni będąc zámknieni ku tey wierze kto=
5:
ra miáłá być obiáwiona.

werset: 24A przetoż zakon/ dźiećin=
6:
nym wodzem náſzym był " do Chriſtuſá': ábychmy z
" w Chriſtuśie.L

7:
wiáry byli vſpráwiedliwieni.

werset: 25Lecz gdy przyſzłá wiá=
8:
rá: iuż nie ieſteſmy pod dźiećiowodzem.

werset: 26Abowiem
9:
wſzyścy ſynámi Bożymi ieſteśćie przez wiárę w Chri
10:
ſtuśie Ieſuśie.

werset: 27Bo ktorzykolwiek ieſteśćie okrz=
11:
czeni w Chriſtuśie: oblekliśćie ſię w Chriſtuſá.

werset: 28Nie
12:
ieſt Zyd áni Græczyn: nie ieſt niewolnik/ áni wolny:
13:
nie ieſt mężczyzná/ áni niewiáſtá. Abowiem wſzyścy
14:
wy " iedno' ieſteśćie w Chriſtuśie Ieſuśie.
" ieden.G.

werset: 29A ieſli=
15:
śćie wy Chriſtuſowi: tedyśćie plemieniem Abráhá=
16:
mowym/ y dźiedźicámi wedle obietnice. *


17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
O bezrozumni.) Odmienić wiárę wziętą od pierwſzych Apo=
19:
ſtołow/ ná namowę niewiem iákich Ewángelikow nowych/
20:
ieſt według Apoſtołá głupſtwo/ ſzaleńſtwo/ y nierozum wielki.
Szalenſtwo hæretykow.

21:
Wyż: 1. 8.
22:
Z vczynkow zakonnych.) Hieronym S. ták ná to mieyſce pi=
23:
ſze: Obáczmy pilnie/ iż nie rzekł zgołá z vczynkow/ ále przydał z
24:
vczynkow zakonnych.
Iákie vczynki nie vſpráwiedliwiáią.
Bo wiedział iż Korneliuſz Rotmiſtrz wziął
25:
duchá z vczynkow/ ále nie z vczynkow zakonu ktorego nie znał.
26:
A ták błądzą ći/ ktorzy mniemáią/ żeby Páweł S. tu y w liśćie do
27:
Rzymian/ odrzucał od vſpráwiedliwienia zgołá wſzytkie vczynki
28:
dobre.
29:
Iáko Abráhám vwierzył Bogu.) Iáka wiárá byłá Abráhámo=
30:
wá/ ktora mu ieſt poczytána ku ſpráwiedliwośći/ maſz wyż: do
31:
Rzym: 4. 24.
32:
A zakon nie ieſtći z wiáry.)
Iákie vczynki nie vſpráwiedliwiáią.
Z tego mieyſcá widzimy/ iákim v=
33:
czynkom zakonu Páweł odeymuie moc vſpráwiedliwienia: Zwła
34:
ſzczá tym ktore ſię dzieią bez wiáry w Chriſtá Páná/ od człowieká
35:
zakon Moyzeſzow záchowuiącego: á nie tym ktore ſię dzieią z du=
36:
chá wiáry od Chrześćijániná/ ktory iuż przez wiárę w Chriſtuſá
37:
ieſt vſpráwiedliwiony. W czym ſię bárzo mylą hæretycy: mnie=
Oooo 2máiąc


strona: 659

Liſtu do Rozd: 4.659.
1:
máiąc żeby Páweł odrzucał ſpráwiedliwość wſzelákich vczyn=
2:
kow/ ták od wiernych iáko y od niewiernych vczynionych. Lecz
3:
Iákub S. iáśnie vczy/ iż też ieſt nieiáka ſpráwiedliwość vczyn=
4:
kow/ ktora Bogu záleca vſpráwiedliwione.
rozdział: 4

5:
ROZDZIAL IIII.
6:
1 Pokázuie/ iż zakon Zydom był dány do czáſu. 4 Od ktore=
7:
go przez Chriſtuſá wyzwoleni/ y zá ſyny ieſteſmy przyięći. 9 A
8:
przetoż głupie y nieſłuſznie ſię wracáią do niego. 12 Prośi ich
9:
tedy przez miłość ku ſobie/ áby go náśládowáli: á fałſzywym A=
10:
poſtołom/ ktorzy ich z nowu chćieli w zakon wpráwić/ áby nie
11:
wierzyli. 22 Pokázuiąc pod figurą Abráhámá y dwu ſynow ie=
12:
go/ że ći ktorzy ieſzcze ſą pod zakonem/ będą od dziedzictwá
13:
Chriſtuſowego oddaleni.
Lekcya w Niedzielę po Bożym Národzeniu.
werset: 1
14:
A
Mowię to, iz do ktoreo czáſu dźiedźic ieſt dźie=
15:
ćięćiem/ nic nie ieſt rozny od ſługi/ będąc pá-
16:
nem wſzytkiego:

werset: 2ále ieſt pod opiekuny y ſzá=
17:
fárzmi áż do zámierzonego czáſu od oycá:

werset: 3Tákże
18:
y my/ gdyſmy byli dźiećmi/ byliſmy pod " elementy
" żywioły ábo początki: to ieſt, pod ćieleſnymi ceremoniámi zakonu ſtárego.

19:
świátá zniewoleni.

Zácz: 209
werset: 4
20:
Lecz gdy przyſzło wypełnienie czáſu/ zeſłał Bog
21:
Syná ſwego " vczynionego' z niewiáſty/ vczynione=
" národzonego.G.

22:
go pod zakonem:

werset: 5áby te ktorzy pod zakonem byli/
23:
wykupił/ żebyſmy przyſpoſobienia ſynowſkiego do=
24:
ſtáli.

werset: 6A iż ieſteśćie ſynowie *: zeſłał Bog Duchá
* Boży.N. L. G.

25:
Syná ſwego w ſercá wáſze " wołáiącego' Abbá/ Oy=
" to ieſt, wołáć nas czyniącego, ábo vczącego.

26:
cze.

werset: 7A ták iuż więcey nie " ieſt' ſługą/ ále ſynem: á
" ieſteś.G.

27:
ieſli ſynem: tedyć y dźiedźicem " przez Bogá'. *

" Bożym przez Chriſtuſá.G.
Zácz: 210.
werset: 8
28:
Aleć ná on czás nie znáiąc Bogá/ ſłużyliśćie
29:
tym ktorzy z przyrodzenia nie ſą Bogowie.

werset: 9A te-
30:
raz poznawſzy Bogá/ y owſzem poznáni będąc od
31:
Bogá: iákoż ſię záś náwracaćie ku elementom
32:
mdłym y niedoſtátecznym/ ktorym záſię z nowu ſłu=
33:
żyć chcećie?

werset: 10Pilnuiećie dni/ y mieśięcy/ y czáſow/
34:
y rokow.

werset: 12Boię ſię o was/ bym ſnadź dármo nie
prácował


strona: 660

Rozd: 4. Gálátow.660.
1:
prácował około was.

werset: 12Bądźćieſz iáko ia/ gdyżem
2:
y ia iáko wy: Bráćia/ proſzę was/ w ni wczymeśćie
3:
mię nie obráźili.

werset: 13A wiećie iżem iuż dawno przez
4:
krewkość ćiáłá przepowiedał wam Ewángelią:

werset: 14á
5:
pokuſy " wáſzey' ktora byłá w ćiele moim nie lekceśćie
" moiey.G. K.

6:
ważyli/ ániśćie odrzućili: áleśćie mię przyięli iáko
7:
ániołá Bożego/ iáko Chriſtuſá Ieſuſá.

Ták Kátholicy ſwe páſterze y náuczyćiele czćić y ważyć máią.
werset: 15Gdźież te=
8:
dy ieſt błogoſłáwieńſtwo wáſze? Abowiem świád=
9:
czę wam/ iż/ by byłá rzecz można/ dálibyśćie mi byli
10:
wyłupiwſzy oczy ſwoie.

werset: 16Y tákżem ſię sſtał nieprzy=
11:
iaćielem wáſzym prawdę wam mowiąc?

werset: 17Miłuiąć
12:
was nie dobrze; owſzem was chcą " wyłęczyć/ áby=
" to ieſt, od wiáry do zakonu.

13:
śćie ie miłowáli.

werset: 18" A dobre miłuyćie záwżdy w do=
" Lecz dobrze ieſt náſládowáć záwżdy w dobrym.G.

14:
brym': á nie tylko ná ten czás gdym ieſt obecny v
15:
was.

werset: 19Dźiatki moie/ ktore záś boleiąc rodzę/ áżby
16:
był Chriſtus w was wykſztałtowan.

werset: 20A chćiałbym
17:
teraz być v was/ y odmienić głos moy; przeto iż wąt=
18:
pię o was.

werset: 21Powiedzćie mi ktorzy pod zakonem
19:
chcećie być/ " zaśćie zakonu nie czytáli'?

" zakonu nie słuchaćie? G.
Lekcya w Niedzielę czwartą Poſtu.
werset: 22
20:
Abowiem nápiſano/ iż Abráhám miał dwu ſy=
21:
nu: iednego z ſłużebnice/ á drugiego z wolney.

werset: 23
22:
Lecz ktory był z ſłużebnice/ według ćiáłá ſię náro=
23:
dźił: á ktory z wolney/ przez obietnicę.

werset: 24Co záſię
24:
coś inſzego znáczy. Abowiem te ſą dwá teſtámenty.
25:
Ieden od gory Synáyſkiey/ ktory rodźi w niewolą:
26:
ktory znáczy Agárá.

werset: 25(" Abowiem Syná ieſt gorá'
" Abowiem Agár, Siná ieſt gorá.G.

27:
w Arábiey: á ſtoſuie ſię z tą teráznieyſzą Ierozoli=
28:
mą) y ſłuży z dźiatkámi ſwoimi.

werset: 26Lecz oná wyſoka
29:
Ierozolimá/ wolna ieſt: ktora ieſt mátká " náſzá'.

" wſsytkich nas.G.
werset: 27A=
30:
bowiem nápiſano: Weſel ſię niepłodna/ ktora nie
31:
rodźiſz: zákrzykni á záwołay ktora brzemieniem nie
32:
boleieſz: gdyż dáleko więcey dźiatek opuſzczoney/ niż
33:
tey ktora ma mężá.

Zácz: 211.
werset: 28
34:
A my bráćia/ według Izááká ieſteſmy dźiatká=
Oooo 3mi obietni=


strona: 661

Liſtu do Rozd: 4.661.
1:
mi obietnice.

werset: 29Ale iáko ná on czás ten ktory ſię był
2:
národźił wedle ćiáłá/ prześládował tego ktory był
3:
wedle duchá: tákże y teraz.

werset: 30Ale co mowi piſmo?
4:
Wyrzuć ſłużebnicę y ſyná iey. ábowiem nie będźie
5:
dźiedźiczył ſyn ſłużebnice z ſynem wolney: A ták brá=
6:
ćia/ nie ieſteſmy ſynámi niewolnice/ ále wolney: tą
7:
wolnośćią * ktorą nas Chriſtus oſwobodźił. *
* tedyG.


8:
NAVKI Y PRZESTROGI.
9:
Pilnuiećie dni.) Tych ſłow odſzczepieńcy nieſłuſznie przećiw zá=
10:
chowániu świąt Chrześćijáńſkich vżywáią. Gdyż tu Páweł nie
11:
o świętách Chrześćijáńſkich/ ále o Zydowſkich mowi (iáko wſzy=
12:
ścy Doktorowie Græccy/ y Hieronym/ y Auguſtyn ś. piſząc ná to
13:
mieyſce/ wykłádáią) ktorych Chrześćijáni obchodzić nie máią.
14:
Abo ráczey o Pogáńſkim dni obierániu/ ktorzy mowią: Iutro
15:
ſię nie puſzczę w drogę/ iż nie dobry áſpekt. Tego roku nie będę
16:
ſzczepił winnice/ iż ieſt przeſtępny. Iáko Ambroży S. rozumie/ y
17:
Auguſtyn S.
Poſty Chrześćiánskie.

18:
Co záſię coś inſsego znáczy.) Stąd ſię vczymy/ iż piſmo ś. oprocz
19:
literálnego á proſtego wykłádu/ miewa inſzy wykład/ duchowny/
20:
głębſzy/ y táięmnieyſzy/ nie tylko w ſłowiech/ ále y w ſpráwách y w
21:
perſonách. Iáko tu ſłużebnicá Agárá znáczy zakon/ á Iſmáel iey
22:
ſyn známionuie Zydy: Sará lepák wolna nowy zakon znáczy/ á
23:
Izáák iey ſyn/ Chrześćijány z niewoli Moyzeſzowey przez Chriſtu=
24:
ſá wyzwolone. Co gdyby hæretycy baczyć chćieli/ nie tákby lekce
25:
poważáli duchownych piſmá wykłádow/ Oycow świętych y Do
26:
ktorow kośćielnych.
Duchowne piſmá wykłády.

27:
Wolnośćią ktorą.) Wolność Chrześćijáńſka nie w tymći ieſt/
28:
żeby Chrześćijáninowi wolno było czynić co iedno chce: nikomu
29:
nie być poſłuſznym áni poddánym/ dzieśięćin nie płáćić/ y nie cho=
30:
wáć świąt áni poſtow przykazánych: iákiey wolnośći odſzcze=
31:
pieńcy rádzi vzywáią: choćia ią potępia wſzędy piſmo S. Ale
32:
wolność Chrześćijáńſka należy/ naprzod w wybáwieniu od nie=
33:
woli grzechow. Iáko Páweł mowi: Wyzwoleni od grzechu/
34:
sſtáliśćie ſię ſługámi ſpráwiedliwośći. K temu w wyſwobodze=
35:
niu od iárzmá ceremoniálnych y ſądowych przykazań zakonu ſtá=
36:
rego: ktorego áni oycowie ſtarzy znośić nie mogli. Nákoniec w
Wolność Chrześćiánska w czym zależy.

37:
wyſwobodzeniu od duchá boiázni y od przeklęctwá zakonu: nie
38:
żebyſmy od pełnienia Páńſkiego przykazánia wolni byli/ ále że=
byſmy ie/


strona: 662

Rozd: 5. Gálátow.662.
1:
byſmy ie/ z łáſki á z miłośći/ łácno y z dobrą wolą pełnili. O kto=
2:
rey wolnośći ták Apoſtoł mowi: Kędy ieſt Duch Páńſki/ tám
3:
wolność ieſt.
4:
Ale iáko ná on czás.)
Przeſládowánie hæretykow.
To ſpołeczne prześládowánie rożnych ſy=
5:
now Abráhámowych/ figurą ieſt kośćiołá Kátholickiego hærety=
6:
ki ſłuſznie y ſpráwiedliwie karzącego: y hæretykow ſynow niewol=
7:
nice/ nieſpráwiedliwie kośćioł prześladuiących. August: epist: 48.
rozdział: 5

8:
ROZDZIAL V.
9:
1 Od obrzezánia Gáláty odwodzi: pokázuiąc iż ono nie mo=
10:
że ſtać z wiárą Chriſtuſową. 6 V korego áni obrzezánie áni nie=
11:
obrzezká/ nic nie waży; iedno wiárá ktora przez miłość ſpráwu=
12:
ie vczynki dobre. 7 Vpomina ich áby ſię zwodźcow ſtrzegli.
13:
13 A z miłośći iedni drugim ſłużyli. 15 Martwiąc w ſobie żą=
14:
dze ćieleſne/ ktore walczą náprzećiw Duchowi. 19 Y wylicza v=
15:
czynki ćieleſne/ ktore czynią wywołánemi z kroleſtwá niebieſkie=
16:
go. 22 Z drugiey ſtrony owoce Duchá opiſuie: ktorymi tegoż
17:
kroleſtwá dochodzimy/ choćiabyſmy vczynkow zakonnych nie
18:
pełnili.
werset: 1
19:
S
Toyćie: á nie poddáyćie ſię znowu pod iárz=
20:
mo niewoley.

werset: 2Oto ia Páweł powiedam
21:
wam/ iż ieſli będźiećie obrzezáni/ Chriſtus
22:
wam nic nie pomoże.

werset: 3A oświadczam ſię záſię ká=
23:
żdemu człowiekowi obrzezuiącemu ſię/ iż powinien
24:
ieſt wſzytek zakon pełnić.

werset: 4Wyniſzczeni ieſteśćie z
25:
Chriſtuſá/ ktorzykolwiek w zakonie ſię vſpráwiedli=
26:
wiaćie: z łáſkiśćie wypádli.

werset: 5Abowiem my Duchem/
27:
z wiáry/ nádźieie ſpráwiedliwośći oczekawamy.

werset: 6Bo
28:
w Chriſtuśie Ieſuśie nic nie waży áni obrzezánie/ á=
29:
ni nieobrzezká: ále wiárá/ przez miłość dźielna.

werset: 7Bie=
30:
zeliśćie dobrze: ktoż wam przekáźił ábyśćie nie byli
31:
poſłuſznymi prawdźie?

* Nikomu nie zezwalayćie.N L.
werset: 8* Namowá * nie ieſtći z te=
* Nikomu nie zezwalayćie.N. L.
* táL. G.wáſsá.S.

32:
go ktory was wzywa.

werset: 9Trochá kwáſu wſzytko zá=
33:
dźiáłánie zákwaſza.

werset: 10Ia dufam o was w Pánie/ iż
34:
nic inſzego rozumieć nie będźiećie: á ten ktory wámi
35:
trwoży/ odnieśie ſąd/ ktoryżkolwiek on ieſt.

A ia brá=


strona: 663

Liſtu do Rozd: 5.663.
Zácz: 212.
werset: 11
1:
A ia bráćia/ ieſli ieſzcze obrzezánie opowiedam:
2:
czemuż ieſzcze prześládowánie ćierpię? Tedyć zni=
3:
ſzczone ieſt zgorſzenie krzyżowe.

werset: 12Bodayże y odćięći
4:
byli ktorzy was wzruſzáią.

werset: 13Abowiem wy wezwáni
5:
ieſteśćie ku wolnośći bráćia: tylko żebyśćie tey wol=
6:
nośći nie obracáli ku pozwalániu ćiáłu: ále przez
7:
miłość * ſłużćie ieden drugiemu.
* duchá.N. L.

werset: 14Bo wſzytek zakon
8:
w tym iednym ſię ſłowie wypełnia; Miłuy bliźnie=
9:
go twego iáko ſámego śiebie.

werset: 15Lecz ieſli ieden dru=
10:
giego kąſaćie y pożyraćie; pátrćieſz ábyśćie ſię ſámi
11:
ſpołem nie poiedli.

Lekcya w czternaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 16
12:
Mowię tedy; Duchem ſię ſpráwuyćie/ á pożą=
13:
dliwośći ćiáłá " nie wypełnićie'.

" nie wykonywayćie.G.
werset: 17Abowiem ćiáło po=
14:
żąda przećiwko duchowi: á duch przećiw ćiáłu. Bo
15:
to oboie ſpołu ſię ſobie ſprzećiwiáią: ábyśćie nie wſzy=
16:
tko co chcećie czynili.

werset: 18Lecz ieſli was duch rządźi/
17:
nie ieſteśćie pod zakonem.

werset: 19A iáwneć ſą vczynki
18:
ćiáłá/ ktore te ſą; * porubſtwo/ nieczyſtość/ - niewſty=
* cudzołoſtwo.
-9 L. G. S.

19:
dliwość'/ wſzeteczeńſtwo:

werset: 20báłwochwálſtwo/ " czá=
20:
rowánie'/ nieprzyiáźni/ ſwary/ zawiśći/ gniewy/ nie=
" trućizny.

21:
ſnaſki/ roſtyrki/ kácerſtwá:

werset: 21zazdrośći/ morderſtwá/
22:
piiańſtwá/ bieśiády/ y tym podobne. O ktorych opo=
23:
wiedam wam/ iákom y przedtym opowiedał; iż kto=
24:
rzy tákowe rzeczy czynią/ kroleſtwá Bożego " nie do=
25:
ſtąpią'.

" nie odziedziczą.G.
Zácz: 213.
werset: 22
26:
A owoc Duchá ieſt/ miłość/ weſele/ pokoy/ ćier=
27:
pliwość/ dobrotliwość/ dobroć/ nieſkwápliwość/

werset: 23
28:
ćichość/ wiárá/ mierność/ wſtrzymieźliwość/ czy=
29:
ſtość. Przećiwko tákowym nie máſz zakonu.

werset: 24A kto=
30:
rzy ſą Chriſtuſowi/ ćiáło - ſwe 'vkrzyżowáli z namię=
31:
tnośćiámi y z pożądliwośćiámi. *

-1 L. G.
Lekcya w piętnaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 25
32:
Ieſli żywiemy duchem/ duchem też poſtępuy=
33:
my.

werset: 26Nie bądźmy chćiwi prozney chwały/ iedni
34:
drugich draźniąc/ iedni drugim zayźrząc.

Náuki


strona: 664

Rozd: 6. Gálátow.664.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Ale wiárá przez miłość.) Táć ieſt wiárá z miłośći dobre vczyn=
3:
ki ſpráwuiąca/ ktorą rozumie Páweł S. kiedy mowi: Iż wiárá
4:
vſpráwiedliwia. Bo nic inſzego nie czyni wiáry pożyteczney/ ie=
5:
dno miłość. Vczynki záſię ktore do vſpráwiedliwienia nic nie
6:
pomagáią te ſą/ ktore ábo pod zakonem Moyzeſzowym/ ábo w
7:
Pogáńſtwie kto czynił bez wiáry w Chriſtuſá. Przetoż y tu mowi:
8:
Iż áni obrzezánie/áni nieobrzezká (to ieſt áni záchowánie zakonu
9:
Moyzeſzowego/ áni Pogáńſkie cnoty) w Chriſtuśie nic nie ważą:
10:
iedno vczynki ktore z wiáry á z miłośći pochodzą. Bo te ſáme
11:
doſkonále vſpráwiedliwiáią/ y zbawiáią.
Wiárá vſpráwiedliwiáiąca ktora.

12:
Bodayże y odćięći.) Abo vrzezáni byli/ nie tylko obrzezáni/ iáko
13:
Chryſoſtom wykłáda. Abo odćięći od wáſzego obcowánia/ lub
14:
przez klątwę/ lub przez śmierć cieleſną.
Hæretycy máią być karáni.

15:
Tylko żebyśćie tey wolnośći.) Iáko Chrześćijáńſkiey wolnośći
16:
ná ſwą wolą ćieleſną y niepoſłuſzeńſtwo haeretykowie dziśieyſzy v=
17:
żywáią: pátrzay wyżſzey: Gal: 4. 31.
Wolność Chrześćiánska.

18:
Bo wſsytek zakon.) Kto miłuie blizniego iáko ſam śiebie/ ten
19:
wſzytek zakon wypełnił. Nie ieſt tedy rzecz niepodobna zácho=
20:
wáć Páńſkie przykazánie.
Záchowánie Pánskiego przykazánia podobne.
rozdział: 6

21:
ROZDZIAL VI.
22:
1 Z pokorą mamy wſpomágáć blizniego. 4 Y niedbáć ná lu=
23:
dzkie chwały. 7 A záwſze dobrze czynić/ ábyſmy czáſu ſwego żęli
24:
żywot wieczny. 12 Ieſzcze nápomina áby ſię ſtrzegli zwodźcow/
25:
ktorzy zálecáiąc zakon ſámi go nie pełnili. 14 A Páweł chlubi
26:
ſię w ſámym Chriſtuśie vkrzyżowánym. 15 Do ktorego áni o=
27:
brzezánie/ áni nieobrzezká nic nie pomagáią.
werset: 1
28:
B
Ráćia/ ieſliby też człowiek do iákiego vpad=
29:
ku był vnieśion/ wy duchowni nápráwuyćie
30:
tákiego w duchu ćichośći: obaczáiąc kázdy
31:
ſámego śiebie/ ábyś y ty nie był kuſzon.

Zácz: 214.
werset: 2
32:
Iedni drugich brzemioná nośćie: á ták " wypełni=
33:
ćie' zakon Chriſtuſow.
" wypełniayćie.G.

werset: 3Abowiem ieſli kto mniema
34:
żeby czym był/ gdyż ni czym nie ieſt/ ſam śiebie oſzu=
35:
kawa.

werset: 4A káżdy niech ſpráwy ſwoiey doświadcza/ á
36:
tedy w ſámym ſobie tylko przechwalánie mieć będźie:
Ppppá nie w


strona: 665

Liſtu do Rozd: 6.665.
1:
á nie w drugim.

werset: 5Bo káżdy właſne brzemię po=
2:
nieśie.

werset: 6A niech vżycza wſzytkich dobr ten ktory
3:
bywa náuczan w ſłowie/ temu ktory go náucza.

Słuchácze winni náuczyćielom vżyczáć wſzyſtkich dobr, ábo dzieśięćiny dáwáć.
werset: 7
4:
Nie błądźćie: z Bogáć trudno " ſię śmiać.
" ſsydzić.
Abo=
5:
wiem cokolwiek będźie śiał człowiek/ to też będźie
6:
żął.

werset: 8Bo kto śieie ná ſwym ćiele/ z ćiáłá też żąć bę=
7:
dźie ſkáżenie. á kto śieie ná duchu/ z duchá żąć będźie
8:
żywot wieczny.

werset: 9Lecz dobrze czyniąc nie vſtaway=
9:
my. ábowiem czáſu ſwego żąć będźiemy nie vſtawá=
10:
iąc.

werset: 10A przeto poki czás mamy/ czyńmy dobrze wſzy=
11:
tkim/ á nawięcey domownikom wiáry. *

Zácz: 215.
werset: 11
12:
Báczćie " iákim' wam liſt piſał ręką moią.
" iáko długi.G.

werset: 12* Kto=
13:
rzykolwiek chcą ſię wam podobáć w ćiele; ći was przy
* Bo.N L.

14:
muſzáią obrzezowáć ſię/ tylko áby dla krzyżá Chriſtu=
15:
ſowego prześládowánia nie ćierpieli.

werset: 13Abowiem " y
16:
ći co ſię obrzezuią'/ zakonu nie záchowywáią. ále
" y obrzezáni ſámiG.

17:
chcą ábyśćie ſię wy obrzezáli: żeby ſię z ćiáłá wáſzego
18:
chlubili.

Lekcia w dzień S. Fránćiſzká.
werset: 14
19:
A ia nie day Boże ábym ſię chlubić miał/ iedno
20:
w krzyżu Páná náſzego Ieſu Chriſtá: przez ktorego
21:
mnie ſwiát ieſt vkrzyżowan/ á ia ſwiátu.

werset: 15Abowiem
22:
w Chriſtuśie Ieſuśie nic nie waży áni obrzezánie/
23:
áni nieobrzezká: ále nowe ſtworzenie.

werset: 16A ktorzy=
24:
kolwiek według tego " práwidłá poſtępowáć będą/
" ábo ſsnuru.

25:
pokoy nád nimi/ y miłośierdźie/ y nád Izráelem Bo=
26:
żym.

werset: 17A zátym niech mi ſię żaden nie przykrzy. Abo=
27:
wiem ia piątná Páná Ieſuſowe ná ćiele moim no=
28:
ſzę.

werset: 18Láſká Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá/ z du=
29:
chem wáſzym bráćia. Amen. *


30:
Do Gálátow piſány z Rzymu. G.
31:
NAVKI Y PRZESTROGI.
32:
Czáſu ſwego żąć będziemy.) Vczynki miłośierne ſą naśieniem y
33:
właſną przyczyną żywotá wiecznego: á nie ſámá wiárá.
Vczynki dobre.
A nawięcey


strona: 666

Rozd: 6. Gálátow.666.
1:
A nawięcey domownikom.) Acz iáłmużná ma być czynioná
2:
według przemożenia wſzytkim ktorzy potrzebuią: wſzákże wię=
3:
ceyeſmy powinni wſpomágáć Chrześćijány/ á niżli Zydy ábo Po=
4:
gány: y Kátholiki więcey niżli hæretyki.
Iáłmużná komu ma być czyniona.

5:
Ale nowe ſtworzenie.) Obácz iż tu Apoſtoł zowie nowym
6:
ſtworzeniem to/ co wyżſzey názwał wiárą przez miłosć dzielną ábo
7:
ſpráwuiącą vczynki dobre: y co ná drugim názwał záchowániem
8:
Bożego przykazánia. Skąd ſię náuczyć możemy iż pod imieniem
9:
wiáry záwiera ſię wſzytká napráwá duſze náſzey/ y nowe náſze w
10:
dobrych vczynkách ſtworzenie.
Wiárá vſpráwiedliwiáiąca.
A iż ſpráwiedliwość Chrześćijáń=
11:
ſka ieſt rzecz prawdziwie w nas będąca/ y odnawiáiąca nas/ á
12:
nie phántáſtyckie iákieś vchwycenie ábo vłápienie ſpráwiedliwo=
13:
śći Chriſtuſowey/ ktoraby nam tylko byłá poczytána.
14:
Argument liſtu do Ephezian.
15:
E
Phez/ miáſto ieſt głowne w Azyey mnieyſzey/ kędy Páweł
16:
mieſzkáiąc przez trzy látá wiernie prácował y wiele vćierpiał
17:
w opowiedániu Ewángeliey ś. Tego tedy miáſtá obywátelow/
18:
iáko w wierze ſtałych/ nápomina tym liſtem Páweł S. áby iáko
19:
poczęli/ ták poſtępowáli: o wyſokich táiemnicách wiáry/ przy=
20:
trudnieyſzym z nimi rozmawiáiąc: á potym wſzytkich ſtanow
21:
ludziom ſpoſob żyćia opiſuiąc.
22:
grafika
Pppp 2Liſt Páwłá
księga: Eph


strona: 667

Liſtu do Rozd: 1.667.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO EPHEZIAN.
rozdział: 1

3:
ROZDZIAL I.
4:
3 Chwali Apoſtoł Bogá/ ktory wybráne wielkimi á rozliczne=
5:
mi przez Chriſtuſá obdarza dobrodzieyſtwy. 15 Y dziękuie Bo=
6:
gu zá wiárę y miłość ich przećiw bliznim ſwoim. 17 Proſząc/ áby
7:
doſtáli zupełney mądrośći. 20 Pokázuiąc też powyżſzenie Chri=
8:
ſtuſá w zmartwych wzbudzonego. 22 Ktory poſtánowion ieſt
9:
głową náde wſzytkim kośćiołem.
Zácz: 216.
werset: 1
10:
P
Aweł Apoſtoł Ieſuſá Chriſtu=
11:
ſá przez wolą Bożą: - wſzytkim' świę=
-G.

12:
tym ktorzy ſą w Epheźie: y wiernym
13:
w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 2Láſká wam
14:
y pokoy od Bogá Oycá náſzego/ y Páná Ieſu Chri=
15:
ſtá.

werset: 3Błogoſłáwiony Bog y Oćiec Páná náſze=
16:
go Ieſu Chriſtá/ ktory nam błogoſłáwił wſzelákim
17:
błogoſłáwieńſtwem duchownym/ w niebieſkich rzeczách
18:
przez Chriſtuſá:

werset: 4iáko nas wybrał w nim przed
19:
záłożeniem świátá/ ábyſmy byli świętymi y " niepo=
20:
kalánemi' przed nim w miłośći.
" nienágánionemiG.

werset: 5Ktory nas prze=
21:
náznáczył ku przyſpoſobieniu zá ſyny/ przez Ieſuſá
22:
Chriſtuſá/ ku ſobie: wedle vpodobánia woley ſwo
23:
iey:

werset: 6ku chwale ſławney łáſki ſwoiey/ przez ktorą nas
24:
przyiemnymi vczynił w namilſzym - Synie ſwoim'.

-2 L. G.
Zácz: 217.
werset: 7
25:
W ktorym mamy odkupienie przez krew iego
26:
(odpuſzczenie grzechow) wedle bogátey łáſki iego.

werset: 8
27:
" ktora obfitowáłá' przećiw nam we wſzelákiey mą=
" ktorą obfitował G.

28:
drośći y roſtropnośći/

werset: 9" áby nam oznaymił' táiem=
" oznaymiwſsy nam.G.

29:
nicę woley ſwoiey/ wedle vpodobánia ſwoiego/ kto=
30:
re był poſtáwił w nim/

werset: 10" w rozrządzeniu' zupełno=
" ku ſsáfowániu.2 L. G. S.
śći czá=


strona: 668

Rozd: 1. Ephezian.668.
1:
śći czáſow/ áby w Chriſtuśie wſzytko " nápráwił'/ y
" w kupę zebrał.G.

2:
to co ieſt ná niebieśiech/ y co ieſt ná źiemi/ w nimże.

werset: 11
3:
W ktorym też my " wezwáni' ieſteſmy: będąc prze=
" wybráni.G.

4:
náznáczeni wedle poſtánowienia iego ktory ſprá=
5:
wuie wſzytko/ wedle rády woley ſwoiey:

werset: 12ábyſmy
6:
byli ku ſławney chwale iego my/ ktorzyſmy w przod
7:
nádźieię pokłádáli w Chriſtuśie:

werset: 13w ktorym vfaćie
8:
y wy/ vſłyſzawſzy ſłowo prawdy/ (Ewángelią
9:
zbáwienia wáſzego:) w ktorego też vwierzywſzy/ ie=
10:
ſteśćie zápieczętowáni Duchem obietnice świętym/

werset: 14
11:
ktory ieſt zadátkiem dźiedźictwá náſzego/ ná okup
12:
nábytey wolnośći/ ku chwale ſławy iego.

werset: 15Dla te=
13:
go y ia vſłyſzawſzy wiárę wáſzę ktora * ieſt " w Pánie'
* miedzy wámi.G.
" w Chriſtuśie.N. L.

14:
Ieſuśie/ y miłość ku wſzytkim świętym:

Zácz: 218.
werset: 17
15:
Nie przeſtawam dźiękowáć zá was/ zmiánkę o
16:
was czyniąc w modlitwách moich/

werset: 17áby Bog/ Pá=
17:
ná náſzego Ieſu Chriſtá Oćiec/ chwały/ dał wam
18:
Duchá mądrośći y obiáwienia/ " w vznániu' iego/
" ku vznániu.N. L.

werset: 18
19:
oświecone oczy ſercá wáſzego / ábyśćie wiedźieli
20:
ktora ieſt nádźieiá wezwánia iego/ y ktore bogác=
21:
two chwały dźiedźictwá iego w świętych/

werset: 19y ktora
22:
ieſt przewyżſzáiąca wielkość mocy iego przećiwko
23:
nam/ ktorzy wierzymy: według " dźielnośći mocy'
" ábo skuteczney mocy.

24:
śiły iego/

werset: 20ktorą ſpráwił w Chriſtuśie/ wzbudźiw=
25:
ſzy go z martwych/ y poſádźiwſzy ná práwicy ſwoiey
26:
ná niebieśiech:

werset: 21náde wſzytkie kśięſtwá y zwierz=
27:
chnośći y mocy/ y pánowánia/ y nád wſzelkie imię kto
28:
re ſię miánuie nie tylko w tym wieku/ ále też y w
29:
przyſzłym.

Zácz: 219.
werset: 22
30:
Y wſzytko poddał pod nogi iego: á iego dał
31:
głową " nád wſzytkim kośćiołem'/

" nád wſsytko kośćiołowi.5 L. G. S.
werset: 23ktory ieſt ćiáłem
32:
iego/ * nápełnienim tego/ ktory wſzytko we wſzyt=
* y.N. L. S.

33:
kich nápełnia.

Pppp 3Náuki


strona: 669

Liſtu do Rozd: 1.669.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Abyſmy byli świętymi.) Stąd ſię vczymy/ iż ludzie z łáſki Bo=
3:
żey mogą być świętymi y niepokalánemi/ nie tylko przed oczymá
4:
ludzkimi/ ábo przez poczytánie: ále prawdziwie y przed Pánem
5:
Bogiem. Co ieſt przećiw dziśieyſzym odſzczepieńcom.
Ludzie mogą być prawdziwie świętymi.

6:
Náde wſsytkie kśięſtwá.) Zgadzáią ſię święći Doktorowie/ iż
7:
dziewięć ieſt chorow ánielſkich: z ktorych cztery tu Páweł miánu=
8:
ie/ Piąty Máieſtatow/ w liśćie do Koloſſenſow: Do ktorych
9:
przydawſzy Cherubiny/ Seráphiny/ Anioły y Archánioły/ ná in=
10:
ſzych mieyſcách pomienione/ tedy ich dziewięć będzie.
Dziewięć chorow Anielskich

11:
A iego dał głową.) Iż Pan Chriſtus ieſt głową przednieyſzą
12:
kośćiołá Bożego. Stąd dowodzą ſektarze/ iż żaden człowiek nie
13:
może być głową kośćiołá. Leczby tym dowodem dokázáć mogli/
14:
iż nie może być żaden człowiek krolem/ áni pánem/ áni páſterzem
15:
áni biſkupem/ áni Apoſtołem/ áni fundámentem kośćiołá/ áni o=
16:
poką/ áni świátłośćią. Ponieważ Pan Chriſtus ieſt krolem/ y
17:
pánem/ y biſkupem/ y Apoſtołem/ y fundámentem/ y opoką/ y
18:
świátłośćią. ktore wſzytkie tytuły iednák ſam Pan Chriſtus lu=
19:
dziom dáwáć raczy. Iáko y Optatus ſtárodawny Doktor/ y
Nie ſam Pan Chriſtus ieſt głową kośćiołá.

20:
Chryſoſtom ś. Piotrá zową páſterzem y głową kośćiołá Chriſtuſoweo.
21:
Czym nie tylko żadney krzywdy nie czynią Pánu Chriſtu=
22:
ſowi/ ále owſzem chwałę iego mnożą. Bo nie rozumieią/ żeby
Ale y Piotr y potomkowie iego.

23:
ábo Piotr ábo Papież był głową kośćiołá poſpołu z Chriſtuſem:
24:
ále pod Chriſtuſem: iáko ſługá y namieſtnik iego. Abo żeby Pa=
25:
pież iáko Pan Chriſtus był głową kośćiołá wſzytkiego: ták tego
26:
ná ziemi boiuiącego/ iáko y onego w niebie tryumphuiącego: ále
27:
tylko tego ná ziemi będącego. Iáko tedy Saul y Sámuel był
28:
głową ludu Bożego/ iż gi rządził: y iáko mąż ieſt głową żony ſwo=
29:
iey/ choć Pan Chriſtus ieſt głową ták żony iáko y mężá/ ktory żo=
30:
nę y ſam przez ſię/ y przez mężá rządzi. Ták też Papież ieſt głową
31:
kośćiołá widomego/ przez ktorego Pan Chriſtus kośćioł ſwoy
32:
niewidomie rządzi y ſpráwuie.
rozdział: 2

33:
ROZDZIAL II.
34:
1 Ktorzy byli pomárli w grzechách/ 5 Przez Chriſtuſá ſą o=
35:
żywieni. 7 Nie ſwymi vczynkámi/ ále dáremnie przez wiárę Chri=
36:
ſtuſową. 11 Pokázuie/ iż Pogáni/ ktorzy pierwey byli oddaleni
37:
od obietnic Bożych/ 13 Iuż przez Chriſtuſá y przez wiárę ktora
38:
ieſt dar Boży/ sſtáli ſię ſpołmieſzczány świętych. 20. Będąc ná
39:
fundámenćie Apoſtołow y Prorokow zbudowáni.
Y was


strona: 670

Rozd: 2. Ephezian.670.
werset: 1
1:
Y
Was * ktorzyśćie byli vmárli dla wyſtęp=
* ożywił.N. L.

2:
kow y grzechow wáſzych/

werset: 2(w ktorycheśćie
3:
niekiedy chodźili wedle wieku świátá tego/
4:
według kśiążęćiá zwierzchność máiącego ná tym
5:
powietrzu/ Duchá ktory teraz moc pokázuie w ſy=
6:
nách niepoſłuſznych)

werset: 3w ktorych y my wſzyścy ob=
7:
cowáliſmy niekiedy w pożądliwośćiách ćiáłá náſze=
8:
go/ czyniąc " wolą; ćiáłá y myśli/ y byliſmy z przyro=
" wole.2 L. G.

9:
dzenia ſynmi gniewu iáko y drudzy.

Zácz: 220.
werset: 4
10:
Lecz Bog (ktory ieſt bogátym w miłośierdźiu)
11:
dla wielkiey miłośći ſwoiey ktorą nas vmiłował/

werset: 5
12:
y gdyſmy byli vmárłymi przez grzechy/ ożywił nas
13:
ſpołem " w Chriſtuśie'/ (- ktorego' łáſką ieſteśćie zbá=
" z Chriſtuſem.4 L. N. G. S.
-G.

14:
wieni)

werset: 6y wzbudźił poſpołu/ y weſpołek poſádźił ná
15:
niebieśiech w Chriſtuśie Ieſuśie/

werset: 7áby okazał w
16:
przyſzłych wiekách obfite bogáctwo łáſki ſwoiey/ w
17:
dobrotliwośći przećiwko nam w Chriſtuśie Ieſu=
18:
śie.

werset: 8Abowiem łáſką ieſtesćie zbáwieni przez wiá=
19:
rę (y to nie z was/ bo to dar Boży ieſt)

werset: 9nie z vczyn=
20:
kow/ áby ſię kto nie chlubił.

werset: 10Abowiem ſtworzenim
21:
iego ieſteſmy/ ſtworzeni w Chriſtuśie Ieſuśie ku v=
22:
czynkam dobrym/ ktore przedtym Bog zgotował á=
23:
byſmy w nich chodźili.

Zácz: 221.
werset: 11
24:
Przetoż pámiętayćie/ żeśćie wy niekiedy byli
25:
Pogány w ćiele/ ktorzyśćie byli zwáni nieobrzezką
26:
od onego ktore zwano obrzezánim w ćiele rękomá
27:
vczynionym:

werset: 12" ktorzyśćie byli' ná on czás bez Chri
" iżeśćie byli.8 L. G.

28:
ſtuſá/ oddaleni " od ſpołecznośći' Izráelſkiey/ y obce=
" ábo od rzeczypoſpolitey.G.

29:
mi od teſtámentow/ nie máiąc nádźieie obietnice/ y
30:
bez Bogá ná - tym' świećie.
-G.

werset: 13A teraz w Chriſtuśie
31:
Ieſuśie wy ktorzyśćie niekiedy byli dáleko/ sſtáli=
32:
śćie ſię blizko we krwi Chriſtuſowey.

werset: 14Abowiem on
33:
ieſt pokoiem náſzym: ktory oboie iednym vczynił/ y
34:
nieprzyiaźń ktora byłá iáko przegrodzenie srzedniey
śćiány/


strona: 671

Liſtu do Rozd: 2.671.
1:
śćiány/ rozwálił w ćiele ſwoim:

werset: 15" ſkáźiwſzy zakon=
" to ieſt, odmieniwſsy zakonne przykazánia w náuki Ewángeliey. Hieron.

2:
ne przykazánia w vſtáwách należące: áby dwu ſtwo
3:
rzył w ſámym ſobie w iednego nowego człowieka/
4:
czyniąc pokoy.

werset: 16" y' poiednał z Bogiem obudwu w
" áby.N L.

5:
iednym ćiele przez krzyż/ vmorzywſzy nieprzyiáźni " w
6:
ſámym ſobie'.

" ábo przezen.N. G.to ieſt, przez krzyż.
werset: 17y przyſzedſzy opowiedźiał pokoy wam
7:
ktorzyśćie byli dáleko/ y pokoy tym ktorzy blizko.

werset: 18
8:
Abowiem przezeń mamy przyſtęp oboy w ied=
9:
nym Duchu do Oycá.

Zácz: 221.
Lekcia w dzień S. Thomaſzá Apoſtołá.
werset: 19
10:
A przeto iuż więcey nie ieſteśćie gośćie y przycho=
11:
dnie: áleśćie ſpołmieſzczánie z świętymi y domow=
12:
nicy Boży/

werset: 20wybudowáni ná fundámenćie Apoſto=
13:
łow y Prorokow/ w ktorym ieſt przednieyſzym " węgło=
14:
wym kámieniem ſam Ieſus Chriſtus:
" ábo narożnym.

werset: 21ná ktorym
15:
wſzytko budowánie ſpoione/ rośćie w kośćioł święty
16:
w Pánu:

werset: 22ná ktorym też y wy poſpołu buduiecie ſię
17:
" ná mieſzkánie Bogu w Duchu - świętym'. *
" áby Bog w was mieſskał.
-G.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Abowiem łáską ieſteśćie zbáwieni.) Pierwſze náſze vſpráwiedli=
20:
wienie ieſt z ſzczerey łáſki Bożey/ á nie z żadnych zaſług náſzych: iż
21:
żaden náſz vczynek/ przed vſpráwiedliwieniem náſzym/ nie mogł
22:
záſłużyć áni otrzymáć dáru vſpráwiedliwienia. A przez wiárę
23:
mowi: iż oná ieſt początkiem y fundámentem ludzkiego zbáwie=
24:
nia/ y iákoby korzeń wſzytkiego vſpráwiedliwienia: bez ktorey
25:
nie ieſt rzecz podobna Bogu ſię podobáć.
Pierwſse vſpráwiedliwienie.

26:
Nie z vczynkow.) Rozumiey/ vprzedzáiących wiárę. Nie iżby
27:
niechćiał nas Bog zbáwić przez vczynki: ále iż żaden z vczynkow/
28:
iedno przez wiárę y z wiárą zbáwion być nie może. Ták to miey=
Vczynki bez wiáry.

29:
ſce Græccy y Láćińſcy Doktorowie wykłádáią. Nie z vczynkow
30:
práwi/ (mowi Auguſtyn S.) iákoby twoich/ z ćiebie ſámego to=
31:
bie vczynionych: ále iáko z tych w ktorych ćię Bog ſtworzył przez
32:
nowe odrodzenie.
33:
Stworzeni ku vczynkom dobrym.) Aby kto nie mniemiał żeby
34:
Páweł odrzucał vczynki nie tylko vprzedzáiące wiárę/ ále y z wiá=
35:
ry pochodzące: pokázuie/ iż po przyięćiu wiáry/ vczynki ſą potrze=
Vczynki do zbáwienia potrzebne.

36:
bne/ ták do dálſzego vſpráwiedliwienia/ iáko y dla zbáwienia/
ktore/


strona: 672

Rozd: 3. Ephezian.672.
1:
ktore/ práwi/ Bog nágotował/ ábyſmy w nich chodzili/ to ieſt á=
2:
byſmy ie czynili. Coż tedy (mowi Auguſtyn S.) izali my dobrze
3:
nie czynimy? Owſzem czynimy/ ále przez niego w nas czyniąceo.
4:
Ná fundámenćie Apoſtołow.)
Apoſtołowie fundámentámi kościołá.
Oto maſz przećiw odſzczepień=
5:
com/ iż choć Pan Chriſtus ieſt pierwſzym fundámentem kośćiołá
6:
ſwoiego/ wſzákże y Apoſtołowie y prorocy ſą też fundámentem po
7:
Chriſtuśie/ ná ktorych ſię buduie kośćioł iego. Coż tedy zá dziw/
8:
iż Pan Chriſtus ná Pietrze kośćioł ſwoy buduie? Abo iż Piotr
9:
pod Chriſtuſem ieſt też głową kośćiołá iego?
rozdział: 3

10:
ROZDZIAL III.
11:
1 Páweł vczył tey táiemnice Prorokom y Apoſtołom obiá=
12:
wioney. 6 Iż Pogáni przez Chriſtuſá sſtáli ſię vczeſtnikámi
13:
obletnic Bozkich. 14 Ktorego prośi/ áby duchem vmocnieni by=
14:
li/ á w miłośći wkorzenieni/ w Bozkich táiemnicách doſtátecznie
15:
byli wyuczeni.
werset: 1
16:
D
La tego/ ia Páweł więźień Iezu Chriſtow/
17:
zá was - Pogány':

-G.
werset: 2ieſliśćie iedno ſłyſzeli o
18:
ſzáfowániu łáſki Bożey/ ktora mi ieſt do
19:
was daná/

werset: 3iż mi oznaymił táiemnicę przez obiá=
20:
wienie/ iákom wam przedtym piſał ná krotce:

werset: 4iá=
21:
ko czytáiąc możećie obáczyć wyrozumienie moie w
22:
táiemnicy Chriſtuſowey:

werset: 5ktora inſzych wiekow nie
23:
byłá oznaymiona ſynom ludzkim/ iáko teraz obiá=
24:
wiona ieſt świętym Apoſtołom iego y Prorokom
25:
przez Duchá *.

* świętego.G.
werset: 6Iż Pogáni ſą ſpołu dźiedźicmi y
26:
ſpolnym ćiáłem y ſpołecznymi vczeſtniki obietnice
27:
iego w Chriſtuśie - Ieſuśie' przez Ewángelią:
-G.

werset: 7Kto=
28:
reiem ſię sſtał ſługą wedle dáru łáſki Bożey/ ktora
29:
mi ieſt daná wedle ſkutku mocy iego.

Zácz: 223.
werset: 8
30:
Mnie namnieyſzemu ze wſzytkich - świętych'/
-G.

31:
daná ieſt łáſká tá/ ábym miedzy Pogány przepowie=
32:
dał niedośćigłe bogáctwo Chriſtuſowe:

werset: 9á iżbym
33:
obiáśnił wſzytkim ktory ieſt ſzáfunek táiemnice zákry=
34:
tey od wiekow w Bogu/ ktory wſzytko ſtworzył *:

* przez Ieſuſá Chriſtuſá.G.
werset: 10
35:
áby byłá * przez kośćioł oznaymiona " kśiążętom' y
* terazK. G.
" kśięſtwam.3 L. K. G. S.
Qqqqzwierzchno=


strona: 673

Liſtu do Rozd: 3.673.
1:
zwierzchnośćiam/ ná niebioſách/ rozliczna mądrość
2:
Boża:

werset: 11wedle poſtánowienia wiekow/ ktore vczy=
3:
nił w Chriſtuśie Ieſuśie Pánie náſzym.

werset: 12W kto=
4:
rym mamy beśpieczność y przyſtęp z vfánim/ przez
5:
wiárę iego.

Lekcya w ſzeſnaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 13
6:
Przetoż proſzę ábyśćie nie vſtawáli dla vćiſkow
7:
moich zá was/ ktora ieſt chwałá wáſzá.

werset: 14Dla tego
8:
klękam ná koláná moie ku Oycu Páná náſzego Iezu
9:
Chriſtá/

werset: 15z ktorego wſzelkie oycoſtwo ná niebie y
10:
ná źiemi ieſt názywáne/

werset: 16áby wam dał wedle bo=
11:
gáctwá chwały ſwey " moc' żebyśćie byli vtwier=
" mocą.3 L. K. G. S.

12:
dzeni przez Duchá iego " we wnętrznym człowiecze'.

" we wnętrznego człowieká.3 L. G.
werset: 17
13:
Aby mieſzkał Chriſtus przez wiárę w ſercách wá=
14:
ſzych/ będąc w miłośći wkorzenieni y vgruntowáni/

werset: 18
15:
żebyśćie mogli dośćignąć ze wſzytkimi świętymi/
16:
ktora ieſt ſzerokość/ y długość/ y wyſokość/ y głębo=
17:
kość/

werset: 19y poznáć przewyżſzáiącą wſzelki rozum mi=
18:
łość Chriſtuſową/ ábyśćie byli nápełnieni wſzelá=
19:
kiey zupełnośći Bożey.

A temu ktory może dá=
20:
áleko obfićiey vczynić nád to o co prośimy ábo my=
21:
ślimy/ wedle mocy ktora ſię w nas ſkutkiem poká=
22:
zuie: iemu chwałá w kośćiele/ - y' w Chriſtuśie
-G.

23:
Ieſuſie ná wſzytkie rodzáie wieku wiekow. Amen. *
24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Aby mieſskał Chriſtus przez wiárę.) Oto Chriſtus mieſzka w
26:
nas przez ſwe dáry/ y ludzie bywáią vſpráwiedliwieni przez dáry
27:
iego w nich będące y trwáiące: á nie przez ſpráwiedliwość właſną
28:
Páná Chriſtuſową: iáko hæretycy báią.
Spráwiedliwość w nas będąca.

29:
W miłośći wkorzenieni.) Nie ſámá wiárá ma być w nas/ ále y
30:
miłość/ ktora ieſt wſzytkich cnot dopełnienie.
rozdział: 4

31:
ROZDZIAL IIII.
32:
Nápomina ich do iednośći duchá. 7 Vkázuiąc iż Chriſtus
33:
roznym raczył dáć rozne dáry. 8. Y rozmáite vrzędy w kośćiele
34:
poſtánowił ku zbudowániu ciáłá ſwego/ áż do ſkończenia świá=
tá. 17 A


strona: 674

Rozd: 4. Ephezian.674.
1:
tá. 17 A ták vpomina/ áby zwlokſzy ſtárego człowieká/ oblekli
2:
nowego: wykłádáiąc przyrodzenie y tego y owego. 25 Ażeby
3:
wyſtrzegáiąc ſię wſzego złego/ czynili to co ieſt dobrego.
Zácz: 224.
Lekcya w śiedmnaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 1
4:
P
Roszę was tedy ia więźień w Pánu/ áby=
5:
śćie żyli przyſtoynie temu powołániu kto=
6:
rymeśćie powołáni/

werset: 2ze wſzeláką pokorą y
7:
ćichośćią/ z ćierpliwośćią/ znoſząc ieden drugiego
8:
w miłośći/

werset: 3ſtáráiąc ſię ábyśćie záchowáli iedność
9:
duchá w związce pokoiu.

werset: 4Iedno ćiáło/ y ieden
10:
duch: iáko * ieſteśćie wezwáni w iedney nádźiei we=
* też.N. L. G.

11:
zwánia " wáſzego'.

" náſsego.G.
werset: 5Ieden Pan/ iedná wiárá/ ie=
12:
den krzeſt.

werset: 6Ieden Bog y Oćiec wſzytkich/ ktory
13:
ieſt náde wſzytkim/ y po wſzytkich/ y we wſzytkich
14:
" nas'. *

" was.G.
Lekcia w dzień SS. Symoná y Iudy Apoſtołow.
werset: 7
15:
Lecz káżdemu z nas daná ieſt łáſká wedle
16:
miáry dáru Chriſtuſowego.

werset: 8Dla tego mowi:
17:
Wſtąpiwſzy ná wyſokość/ " wiodł więźienie poimá=
18:
ne; dał dáry ludźiam.
" To ieſt, duſse świętych, ktore były w piekle poimáne, z ſobą do niebá záprowádził. Ambr.

werset: 9(á to że wſtąpił/ coż ieſt/ iedno
19:
iż pirwey był sſtąpił do niżſzych częśći źiemie?

werset: 10Kto
20:
ryć sſtąpił/ tenżeć ieſt ktory też wſtąpił nád wſzyt=
21:
kie niebioſá/ áby nápełnił wſzytko.)

werset: 11Y tenże dał
22:
iedne Apoſtoły/ drugie záś Proroki/ á drugie Ewán=
23:
geliſty: inne záś páſterze y náuczyćiele:

werset: 12ku " naprá=
24:
wie' świętych/ ku roboćie poſługowánia/ ku budo=
" ábo wykonániu.

25:
wániu ćiáłá Chriſtuſowego:

werset: 13áżbyſmy ſię wſzyścy
26:
ſkupili w iedność wiáry y poznánia Syná Bożego/
27:
w mężá doſkonáłego/ w miárę zupełnośći lat Chri=
28:
ſtuſowych: *

Zácz: 225.
werset: 14
29:
Abyſmy więcey nie byli dźiećmi vnoſzącemi ſię/
30:
y chwieiącymi od káżdeo wiátru náuki przez zdrádę
31:
ludzką/ przez chytrość ku záwiedźieniu w błąd.

werset: 15Ale
32:
záchowywáiąc prawdę w miłośći/ rośćmy w o=
33:
nego we wſzytkim/ ktory ieſt głowá/ Chriſtus:

werset: 16Z
34:
ktorego wſzytko ćiáło zgodnie złożone y ſpoione bę=
Qqqq 2dąc/


strona: 675

Liſtu do Rozd: 4.675.
1:
dąc/ przez wſzytkie ſtáwy ſpołecznego dodawánia/
2:
wedle dźielnośći każdego członká podług miárki
3:
ſwey/ czyni wzroſt ćiáłá ku zbudowániu ſámego śie=
4:
bie w miłośći.

Zácz: 226
werset: 17
5:
To tedy powiedam y oświadczam ſię w Pánu:
6:
ábyśćie ſię więcey nie ſpráwowáli iáko ſię Pogánie
7:
ſpráwuią w proznośći vmyſłu ſwego/

werset: 18záćmiony
8:
máiąc rozſądek/ będąc oddaleni od żywotá Bożego
9:
dla nievmieiętnośći ktora w nich ieſt/ dla " záślepie-
" zátwárdzenia.G.

10:
nia' ſercá ich:

werset: 19ktorzy przyſzedſzy w roſpácz/ vdáli
11:
ſámych śiebie ná niepowśćiągliwość/ ku popełniá
12:
niu wſzelákiey nieczyſtośći/ " ku łákomſtwu'.

" w łákomſtwie, G.ábo w zbytku.
werset: 20Lecz
13:
wy nie tákeśćie ſię Chriſtuſá náuczyli:

werset: 21ieſliżeśćie
14:
go iedno ſłucháli/ y w nim ieſteśćie wyuczeni (iáko
15:
ieſt prawdá w Ieſuśie.)

werset: 22" Złożćieſz wy' według
" Abyśćie złożyli.N L. G. K. S.

16:
pierwſzego obcowánia ſtárego człowieká/ ktory ſię
17:
pſuie według obłędliwych pożądliwośći.

Lekcya w dziewiętnaſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 23
18:
A odnowćie ſię duchem vwyſłu wáſzego:

werset: 24y
19:
obleczćie ſię w nowego człowieká ktory wedle Bo=
20:
gá ſtworzony ieſt w ſpráwiedliwośći/ y świętobli=
21:
wośći/ prawdźiwey.

Zácz: 227.
werset: 25
22:
A przetoż odrzućiwſzy kłamſtwo/ mowćie ká
23:
żdy prawdę z bliźnim ſwoim: gdyżeſmy członkámi
24:
iedni drugich.

werset: 26" Gniewayćie ſię/ lecz nie grzeſzćie:
25:
Słońce niechay nie záchodźi ná rozgniewánie wáſze.

" To ieſt, Ieſli ſię wam przyda rozgniewáć, tedy nie grzeſsćie, ále ſię od gniewu pohámuyćie.
werset: 27
26:
Nie dawayćie mieścá dyabłu.

werset: 28Ten ktory kradł/
27:
niechay iuż nie krádnie: lecz ráczey niech prácuie/
28:
robiąc rękomá ſwymi co ieſt dobrego/ áby miał ſkąd
29:
vdźielić potrzebuiącemu. *

werset: 29
30:
Wſzelka mowá zła niech z vſt wáſzych nie po=
31:
chodźi: ále ieſli ktora ieſt dobra ku zbudowániu " wiá=
" potrzeby.3 L. G.to ieſt, ku potrzebnemu zbudowániu.

32:
ry'/ áby łáſkę ziednáłá ſłucháiącym.

werset: 30A nie záſmu=
33:
cayćie Duchá świętego Bożego; przez ktorego zá=
34:
pieczętowáni ieſteśćie " w dźień' odkupienia.
" ná dzien.8 L. G. S.



strona: 676

werset: 31Wſze=
láka gorz=
Rozd: 4. Ephezian.676.
1:
láka gorzkość/ y gniew/ y zápálczywość/ y wrzaſk/ y
2:
bluźnienie niech będźie odięte od was z wſzeláką zło=
3:
śćią.

werset: 32Ale bądźćie dobrotliwemi iedni przećiw dru=
4:
gim/ miłośierni/ odpuſzczáiąc ſobie iáko y Bog w
5:
Chriſtuśie wam odpuśćił.


6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
Iedná wiárá.) V ſámych Kátholikow ieſt tá iedná nieodmien=
8:
na wiárá: Lecz v hæretykow co głowá to rozum/ co Miniſter/
9:
to też inſza wiárá.
Iedność wiáry.

10:
Ażbyſmy ſię wſsyścy skupili.) Z tych ſłow obácz/ iż kośćioł Chri=
11:
ſtuſow prawdziwy nigdy nie był áni będzie bez Páſterzow/ Bi=
12:
ſkupow/ y Doktorow áż do ſkończenia świátá. Y przetoż ſucceſſią
13:
to ieſt porządne potomſtwo y náſtępowánie Biſkupow y Páſte=
14:
rzow w kośćiele Chriſtuſowym mieli Oycowie oni ſtárzy (á ná
15:
imię Tertullian/ Irenæus/Optatus/ Auguſtyn S.) zá napew=
16:
nieyſzy znák kośćiołá práwego. Iáko z drugiey ſtrony/ kędy tey
17:
ſucceſſiey nie było/ táki kośćioł zá hæretycki y odſzczepieńſki mieli.
18:
Y przetoż ták Tertullian o hæretykách mowi: Niech nam poka=
Succeſſia páſterzow ieſt znákiem kośćiołá práwego.

19:
żą originały ſwych kośćiołow/ ták porządnie od czáſow Apoſtol=
20:
ſkich áż do nas przez ſucceſſią poſtępuiące/ iáko my ſwe pokázu=
21:
iemy. Pátrz Matth: 1. 6.
22:
Káżdemu wiátru náuki.)
Vrząd przełożonych kośćielnych.
Ten ieſt przednieyſzy vrząd páſterzow
23:
y przełożonych kośćielnych/ áby nas w iednośći y w ſtátecznośći
24:
Kátholickiey wiáry záchowáli: ábyſmy ſię żadnym wiátrom hæ=
25:
retyckich náuk vnośić nie dáli: ktore/ iáko y wiátr/ plewy tylko z
26:
boiewiſká wywiewáią: ále ziárnom nic ſzkodzić nie mogą: y o=
27:
wſzem ie od plew oczyśćiáią.
rozdział: 5

28:
ROZDZIAL V.
29:
1 Nápomina/ áby náśládowáli Chriſtá Páná. 3 Strzegąc
30:
ſię vczynkow ćieleſnych. 15 A czás odkupuiąc/ báwili ſię ducho=
31:
wnym ćwiczenim/ ktore im opiſuie. 22 Zony áby poddáne były
32:
mężom ſwym: 25 A mężowie áby miłowáli żony/ iáko Pan
33:
Chriſtus vmiłował kośćioł.
Zácz. 228.
Lekcya w trzećią Niedzielę Poſtu.
werset: 1
34:
B
Adźćieſz tedy náśládowcámi Bożymi: iáko
35:
ſynowie namilſzy:

werset: 2á chodźćie w miłośći/ iá=
36:
ko y Chriſtus vmiłował nas/ y wydał ſámego
Qqqq 3śiebie


strona: 677

Liſtu do Rozd: 5.677.
1:
ſiebie zá nas ná ofiárę y ná zábićie Bogu ku wdźięcz=
2:
ney wonnośći.

werset: 3A porubſtwo y wſzelka nieczyſtość/
3:
ábo łákomſtwo/ niechay nie będźie áni pomieniono
4:
miedzy wámi/ iáko ſwiętym przyſtoi:

werset: 4áni ſproſność/
5:
ábo głupia mowá/ ábo żártowánie ktore " nie przy=
6:
ſtoi': ále ráczey dźiękowánie.
" nie przyſtoią.1 L. K. G. S.

werset: 5Bo to " wiedzćie ro=
" wiećie.G.

7:
zumieiąc/ iż wſzelki wſzetecznik/ ábo nieczyſty/ ábo
8:
łákomiec (" co ieſt báłwochwálſtwo') nie ma dźie=
" ktory ieſt báłwochwálcá.L. K. G.

9:
dźictwá w kroleſtwie Chriſtuſowym y Bożym.

werset: 6
10:
Niechay was nikt nie zwodźi proznemi ſłowy. á=
11:
bowiem dla tegoć przychodźi gniew Boży ná ſyny
12:
" niewierne.

" ábo nieposłuſsne.G.
werset: 7Nie bądźćieſz tedy vczeſtnikámi ich.

werset: 8
13:
Abowiemeśćie byli niekiedy ćięmnośćią: lecz te=
14:
raz świátłośćią w Pánu.
Zácz: 229.

15:
Spráwuyćieſz ſię iáko ſynowie świátłośći/

werset: 9(boć
16:
owoc " świátłośći'/ ieſt we wſzelákiey dobrotliwośći/
" Duchá.G.

17:
y w ſpráwiedliwość/ y w prawdźie.) *

werset: 10
18:
Doświadczáiąc co ieſt wdźięcznego " Bogu':

" Pánu.G.
werset: 11á
19:
nie ſpołkuyćie z vczynkámi niepożytecznymi ćięm=
20:
nośći/ ále ie ráczey ſtrofuyćie.

werset: 12Abowiem co ſię od
21:
nich potáiemnie dźieie/ ſromotá y powiedáć.

werset: 13Wſzá=
22:
koż to wſzytko co ma być ſtrofowano/ od świátłośći
23:
bywa obiáwiono. Bo to wſzytko " co obiáwiono by=
24:
wa'/ ieſt świátło.
" co obiawia.1 L. S.

werset: 14Dla tego mowi: Ocuć ſię ktory
25:
ſpiſz/ y powſtań z martwych/ á oświeći ćię Chriſtus.

Lekcya w dwudzieſtą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 15
26:
Pátrzćieſz tedy - bráćia'/ iákobyśćie oſtrożnie ſię
-G.

27:
ſpráwowáli: nie iáko niemądrzy/ ále iáko mądrzy:

werset: 16
28:
czás odkupuiąc/ przeto iż dni złe ſą.

werset: 17A przetoż
29:
nie bądźćie nierozumnymi: ále rozumieiącymi kto
30:
ra ieſt wola " Boża'.

" Pánska.G.
werset: 18A nie vpiiayćie ſię winem w
31:
ktorym ieſt " nieczyſtotá'/ ále bądźćie nápełnieni " Du=
" ábo zbytek.G.

32:
chem' *:
" w Duchu.G.
* świętym. N L.

werset: 19rozmawiáiąc ſobie w Pſálmiech/ y w pie=
33:
śniách/ y w śpiewániach duchownych/ śpiewáiąc y
34:
gráiąc w ſercu ſwoim Pánu:

Dźiękuiąc


strona: 678

Rozd: 5. Ephezian.678.
Zácz: 230.
werset: 20
1:
Dźiękuiąc záwſze zá wſzytko/ w imię Páná ná=
2:
ſzego Ieſu Chriſtá Bogu y Oycu.

werset: 21Będąc poddá=
3:
nymi iedni drugim/ w boiáźni Chriſtuſowey. *

werset: 22
4:
Zony niechay będą poddáne mężom ſwym/ iá=
5:
ko Pánu:

werset: 23ábowiem mąż ieſt głową żony/ iáko y
6:
Chriſtus ieſt głową kośćiołá: Onże ieſt zbáwićielem
7:
ćiáłá - iego'.

-7 L. G. S.
werset: 24Ale iáko kośćioł poddány ieſt Chriſtu=
8:
ſowi/ ták też żony ſwoim mężom we wſzytkim.

Zácz: 231.
werset: 25
9:
Mężowie/ miłuyćie żony wáſze/ iáko y Chriſtus
10:
vmiłował kośćioł/ y ſámego śiebie wydał zań.

werset: 26áby
11:
gi poświęćił/ oczyśćiwſzy gi omyćiem wody w ſło=
12:
wie *:

* żywotá.N. L.
werset: 27áby ſam ſobie wyſtáwił kośćioł chwálebny/
13:
ktoryby nie miał zmázy/ áby zmárſku/ ábo czego tá=
14:
kowego: ále iżby był święty y " niepokalány'.

" nienágániony.G.
werset: 28Tákći
15:
y mężowie powinni ſą miłowáć żony ſwoie/ iáko
16:
ſwoie ćiáłá. Kto miłuie żonę ſwoię: ſámego śiebie
17:
miłuie.

werset: 29Abowiem nigdy żaden ćiáłá ſwego nie
18:
miał w nienawiśći: ále ie wychowywa y ogrzewa/
19:
iáko y " Chriſtus' kośćioł:
" Pan.G.

werset: 30gdyżeſmy członkámi ćiá=
20:
łá iego/ z ćiáłá iego y z kośći iego.

werset: 31Dla tegoż opu=
21:
śći człowiek oycá ſwego y mátkę ſwoię: y przyłączy
22:
ſię ku żenie ſwoiey. y będą dwoie " w iednym ćiele'.

" w iedno ćiáło.G.to ieſt, zá iednego człowieká.
werset: 32
23:
" Sákráment to wielki' ieſt. lecz ia mowię w Chri=
" ábo, táiemnicá to wielka.G.

24:
ſtuśie y w kośćiele.

werset: 33Wſzákże y káżdy z was zoſobná/
25:
niechay ták miłuie żonę ſwoię/ iáko śiebie ſámego: á
26:
żoná niech ſię boi mężá - ſwego'.

-7 L. G.

27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
On ieſt zbáwićielem ćiáłá.) Kośćioł Kátholicki (mowi Augu=
29:
ſtyn S.) ſam ieſt ćiáłem Páná Chryſtuſowym: ktorego on ieſt
30:
głową/ zbáwićiel ćiáłá ſwego.
Oprocz Kátholickiego kośćiołá nie máſs zbáwienia.
Kto nie ieſt w tym ćiele/ żadnego
31:
Duch S. nie obżywia/ ktory rozlewa miłość w ſercách náſzych.
32:
Lecz nie ieſt vczeſtnikiem Bozkiey miłośći/ ktory ieſt nieprzyia=
33:
ćielem iednośći. A ták nie máią Duchá ś. ktorzy nie ſą w kośćie=
34:
le Kátholickim: O ktorych nápiſano: Iż ſię ſámi odłączáią/ ćie=
35:
leſni/ Duchá nie máiący.
Iáko ko=


strona: 679

Liſtu do Rozd: 6.679.
1:
Iáko kośćioł ieſt poddány Pánu Chriſtuſowi.) Ieſli kośćioł zá=
2:
wſze ieſt y był poddány y poſłuſzny Pánu Chriſtuſowi: tedyć kłá=
3:
máią haeretycy/ mowiąc/ żeby kiedy od niego odſtąpić/ ábo błą=
4:
dzić/ ábo w báłwochwálſtwo vpáść miał.
Kośćioł nigdy zbłądźić nie może.

5:
Sákráment to wielki ieſt.) Tu Apoſtoł bez wątpienia o małżeń=
6:
ſtwie mowi: y y zowie ie nie tylko Sákrámentem/ ále y wielkim
7:
Sákrámentem: to ieſt świętym znákiem ábo táięmnicą/ á to w
8:
Chriſtuśie y w kośćiele: iż ono złączenie mężá z niewiáſtą ktore
9:
Bog vſtáwił/ ieſt Sákrámentem y świętym známieniem onego
10:
nierozdzielnego złączenia/ ktorym Pan Chriſtus ſpoion y złączon
11:
ieſt z kośćiołem ſwym S. Dla czego też małżeńſtwo ieſt niero=
12:
zdzielne. Skąd to mamy/ iż nie tylko krzeſt y Ciáło Páńſkie ſą Sá=
13:
krámentámi: iáko haeretycy wierzą/ choć o tym żadnego piſmá
Małżenſtwo ieſt wielkim Sákrámentem.

14:
nie czytáią: ále y małżeńſtwo: według tych ſłow iáſnych Páwłá
15:
S. ieſt wlelkim Sákrámentem/ po Græcku μυστκ́ριου, ktore ſło=
16:
wo także Sákráment známionuie: á zwłaſzczá/ iż ma wſzytkie
17:
właſnośći y ſkutki Sákrámentu.
rozdział: 6

18:
ROZDZIAL VI.
19:
1 y 5 Synowie rodzicom/ á ſłudzy pánom áby poſłuſzni byli.
20:
4 y 9 Y záśię oycowie przećiw ſynom/ á pánowie przećiw ſłu=
21:
gom áby ſię przyſtoynie obchodzili. 10 Nápomina ich áby ná
22:
ſię oblekli zbroię Bożą. 14 Ktorey częśći opiſuie. 12 Aby ſię mo=
23:
gli ſprzećiwić nieprzyiáćielom duchownym. 18 Proſząc ich áby
24:
ſię też y zań modlili.
Zácz: 232.
werset: 1
25:
D
Ziatki/ bądźćie poſłuſzne rodźicom wáſzym
26:
w Pánu: Boć to ieſt ſpráwiedliwa.

werset: 2Czći
27:
oycá twego y mátkę twoię: (ktore ieſt pier=
28:
wſze przykazánie z obietnicą)

werset: 3ábyć ſię dobrze dźia=
29:
ło/ y ábyś był długiego czáſu ná źiemi.

werset: 4A wy oyco=
30:
wie nie pobudzayćie ku gniewowi dźiatek wáſzych:
31:
ále ie wychowywayćie w kárnośći y w groźie Páń=
32:
ſkiey.

werset: 5Słudzy poſłuſzni bądźćie pánom wedle ćiá=
33:
łá/ z boiáźnią y ze drżenim/ w proſtośći ſercá wáſze=
34:
go/ iáko Chriſtuſowi:

werset: 6nie ná oko ſłużąc/ iákoby lu=
35:
dźiom ſię podobáiąc/ ále iáko ſłudzy Chriſtuſowi/
36:
czyniąc z ſercá wolą Bożą:

werset: 7z dobrą wolą ſłużąc/
iáko Pá=


strona: 680

Rozd: 6. Ephezian.680.
1:
iáko Pánu á nie ludźiam.

werset: 8wiedząc iż káżdy cokol=
2:
wiek vczyni dobrego/ to odnieśie od Páná/ choć nie=
3:
wolny/ choć wolny.

werset: 9A wy pánowie tákże ſię zá=
4:
chowayćie przećiwko nim/ odpuſzczáiąc groźbę: wie=
5:
dząc iż y ich y wáſz Pan/ ieſt w niebieśiech: á nie
6:
máſz v niego względu ná oſoby.

Zácz: 233.
Lekcya w dwudzieſtą pierwſzą Niedzielę po Swiątkách
werset: 10
7:
Náoſtátek bráćia */ zmacniayćie ſię w Pánu/
* moi.G.

8:
y w śile mocy iego.

werset: 11Obleczćie ſię w zupełną zbro=
9:
ię Bożą: ábyśćie mogli ſtać przećiwko záſadkam
10:
dyabelſkim.

werset: 12ponieważ nie mamy boiu przećiwko
11:
krwi y ćiáłu/ ále przećiwko kśięſtwam y mocár=
12:
ſtwam/ przećiwko dźierżawcam świátá tych ćięm=
13:
nośći/ przećiwko duchownym złośćiam/ ná niebio=
14:
ſách.

werset: 13A przetoż weźćie zupełną zbroię Bożą:
15:
ábyśćie mogli ſprzećiwić ſię w dźień zły/ " y we wſzyt=
16:
kim doſkonáli' ſtánąć.
" y ſpráwiwſsy wſsytko.1 L. G.

werset: 14Stoyćieſz tedy przepáſaw=
17:
ſzy biodrá wáſze prawdą/ á oblokſzy páncerz ſpráwie=
18:
dliwośći/

werset: 15y obuwſzy nogi w gotowość Ewánge=
19:
liey pokoiu:

werset: 16we wſzytkim biorąc tarczą wiáry/
20:
ktorąbyśćie mogli wſzytki ſtrzały ogniſte onego złego
21:
pogáśić.

werset: 17przyłbicę też zbáwienną weźmićie/ y
22:
miecz duchá (ktore ieſt ſłowo Boże.) *

Zácz: 234.
werset: 18
23:
W káżdey modlitwie y prośbie modląc ſię ná
24:
káżdy czás w duchu: y dla tegoż czuiąc ze wſzelá=
25:
ką pilnośćią/ y prośbą zá wſzytkie święte:

werset: 19y zá
26:
mię/ áby mi byłá daná mowá w otworzeniu vſt mo=
27:
ich z beśpieczeńſtwem/ áby oznaymiał táiemnicę
28:
Ewángeliey/

werset: 20dla ktorey poſelſtwo ſpráwuię w
29:
łáncuchu/ ábym o niey beſpiecznie mowił/ iáko mi
30:
mowić potrzebá.

werset: 21A iżbyśćie y wy wiedźieli o mo=
31:
ich rzeczách/ co czynię: wſzytko wam oznaymi Ty=
32:
chikus/ namilſzy brát y wierny ſługá w Pánie:

werset: 22kto=
33:
regom poſłał do was ná toż/ abyśćie wiedźieli co ſię
34:
z námi dźieie/ á iżby poćieſzył ſercá wáſze.

werset: 23Pokoy brá=
Rrrrćiey y


strona: 681

Argument liſtu do Philip.681.
1:
ćiey y milość z wiárą od Bogá Oycá */ y Páná Ieſu=
* náſsego.N. L.

2:
ſá Chriſtuſá.

werset: 24Láſká ze wſzytkimi ktorzy miłuią Pá=
3:
ná náſzego Ieſu Chriſtá w nieſkáźitelnośći. Amen.


4:
Do Ephezian piſány ieſt z Rzymu przez Tychiká. G.
5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Oblokſsy ſię w páncerz ſpráwiedliwośći.) Gdyby człowiek nie był
7:
prawdziwie ſpráwiedliwym/ ábo nie mogł w ſobie mieć ſpráwie=
8:
dliwośći/ iákożby mogł być rzeczon obleczony ſpráwiedliwośćią?
Spráwiedliwość w nas będąca.

9:
Y miłość z wiárą.) Czemu miłość z wiárą? Iż wiárá bez miło=
10:
śći nic nie ieſt áni może pomoc do zbáwienia.
Wiárá ſámá nic nie ieſt.

11:
Argument liſtu do Philipowian.
12:
P
Hilipowiánie bylić Mácedończycy/ o ktorych w Dzie: 16
13:
12. Ktorzy od Páwłá ś. przyiąwſzy ſłowo Ewángeliey/ ſtá=
14:
tecznie ie záchowáli/ nie przypuśćiwſzy do śiebie fałſzywych Apo=
15:
ſtołow. Ci vſłyſzawſzy o więźieniu Páwłowym w Rzymie/ przez
16:
Epáphrodytá poſłáli mu iáłmużnę ná potrzeby. Przez ktorego
17:
Páweł piſze do nich/ ćieſząc ie/ y wiárę ich chwaląc/ á przytym ku
18:
ſpołeczney miłośći nápomináiąc/ y náprzećiw fałſzywym Apoſto=
19:
łom ie vtwierdzáiąc.
20:
grafika
Liſt Pá=
księga: Philipp


strona: 682

Rozd: 1.682.
1:
LIST PAWLOW
2:
DO PHILIPO-
3:
WIAN.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Chęć ſwoię ku Philipowiánom pokázuiąc/ 12 Twierdzi iż nie
6:
tylko nic nie vbyło Ewángeliey przez więzienie iego/ ále owſzem
7:
przybyło. 21 A iżby wolał vmrzeć á być z Chriſtuſem. 24 Wſzák=
8:
żeby rad y dłużey żył dla ich pożytku y weſela. 27 Byle tylko
9:
przyſtoynie Ewángeliey Chriſtuſowey chodzili. 28 Nie tylko
10:
wierząc/ ále y ćierpiąc dla Páná Chriſtuſá.
Zácz: 235.
werset: 1
11:
P
Aweł y Tymotheuſz ſłudzy Ieſu
12:
Chriſtá: wſzytkim świętym w Chriſtu=
13:
śie Ieſuśie/ ktorzy ſą w Philipowie/
14:
" z Biſkupy y z Diákonámi

" Kápłany tu wſsytkie Biskupámi zowie: iáko y ſtárſsymi w Dzieiách.
werset: 2Láſká wam
15:
y pokoy od Bogá Oycá náſzego/ y Páná Ieſu Chri=
16:
ſtá.

werset: 3Dźiękuię Bogu memu w káżdym przypomi=
17:
nániu was

werset: 4(záwżdy we wſzelkich prośbách moich
18:
zá wſzytkich was/ modląc ſię z weſelem)

werset: 5zá ſpołecz=
19:
ność wáſzę w Ewángeliey Chriſtuſowey od pierw=
20:
ſzego dniá áż dotąd:

werset: 6máiąc tę nádźieię/ iż ten " kto=
21:
ry począł w was dobrą ſpráwę/ wykona ią áż do dniá
22:
Ieſuſá Chriſtuſá.

Lekcya w 22. Niedzielę po Swiątkách.
" Bog, ábyſmy chćieli ſpráwuie poczynáiąc, ktory z chcącymi ſpoł ſpráwuie wykonywáiąc.Auguſt: de gratet lib: arbitr: cap: 17.
werset: 7iákoż ieſt ſłuſzna/ ábych ia to ro=
23:
zumiał o was wſzytkich/ dla tego iż was mam w ſer=
24:
cu y w więźieniu moim/ y w w obronie/ y w vtwierdzá=
25:
niu Ewángeliey/ że wy wſzyścy vczeſtniki ieſteśćie
26:
" weſela mego'.

" łáski moieyG.
Zácz: 236.
werset: 8
27:
Abowiem świádkiem mi ieſt Bog/ iáko wam
28:
teo wſzytkim życzę ábyśćie byli we wnętrznośćiách
29:
Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 9Y o to proſzę/ áby miłość wáſzá
30:
ieſzcze więcey á więcey obfitowáłá w vmieiętnośći y
Rrrr 2we wſzelá=


strona: 683

Liſtu do Rozd: 1.683.
1:
we wſzelákim zrozumieniu:

werset: 10ábyśćie doświadczáli
2:
tego co ieſt pożytecznieyſzego/ żebyśćie byli ſzczerymi
3:
y bez obráżenia ná dźień Chriſtuſow.

werset: 11będąc nápeł=
4:
nieni owocu ſpráwiedliwośći przez Ieſuſá Chriſtu=
5:
ſá/ ku chwale y czći Bożey. *

Zácz: 237.
werset: 12
6:
A chcę bráćia ábyśćie wiedźieli/ iż to co ſię ze
7:
mną dźieie/ więcey ſię obroćiło ku pomnożeniu E=
8:
wángeliey.

werset: 13ták iż też okowy moie w Chriſtuśie zná
9:
czne ſię sſtáły " po wſzytkim páłacu/ y v wſzytkich in=
" ná dworze Ceſárskim.

10:
ſzych.

werset: 14iż też wiele ich z bráćiey w Pánie/ potuchę
11:
wźiąwſzy z okow moich/ obfićiey śmieli bez boiáźni
12:
ſłowo Boże opowiedáć.

werset: 15Niektorzyć y dla zazdro=
13:
śći y ſporu: á niektorzy też z dobrey woli Chriſtuſá
14:
opowiedáią.

werset: 16Inni záś z miłośći: wiedząc iżem ieſt
15:
poſtánowion ku obronie Ewángeliey.

werset: 17A drudzy
16:
też z ſporu Chriſtuſá opowiedáią nie ſzczerze: mnie=
17:
máiąc iż przydawáią vćiſku związkom moim.

werset: 18Bo
18:
coż? By iedno wſzelkim ſpoſobem/ choć pod pokry=
19:
wką/ choć prawdźiwie/ Chriſtus był opowiedan: y
20:
w tym ſię weſelę/ ále y weſelić będę.

werset: 19Bo wiem iż mi
21:
to wynidźie ku zbáwieniu/ zá wáſzą modlitwą y po=
22:
śilánim Duchá Ieſu Chriſtowego/

werset: 20według ocze=
23:
kawánia y nádźieie moiey/
Zácz: 238.

24:
Iż ſię w ni w czym nie záwſtydzę/ ále z wſzelákim
25:
beſpieczeńſtwem iáko záwſze y teraz wielce będźie w=
26:
ſławion Chriſtus w ciele moim/ choć przez żywot/
27:
choć przez śmierć.

werset: 21Abowiem mnie żyć ieſt Chri=
28:
ſtus: á vmrzeć zyſk.

werset: 22A ieſliż żywym być w ćiele/
29:
to mi ieſt owocem pracey/ iednák niewiem cobym
30:
obráć miał.

werset: 23Y ieſtem śćiśnion ze dwu ſtron: prá
31:
gnąc żebym był rozwiązan y był z Chriſtuſem/ coby
32:
dáleko lepiey.

werset: 24ále zoſtáć w ćiele/ potrzebniey ieſt
33:
dla was.

werset: 25A będąc tego pewien/ wiem iż zoſtánę y
34:
zetrwam " wſzytkim wam'/ ku wáſzemu pomnożeniu
" z wámi wſsytkimi.G.
y weſelu


strona: 684

Rozd: 2. Philipowian.684.
1:
y weſelu wiáry:

werset: 26áby obfitowáło przechwalánie
2:
wáſze w Chriſuśie Ieſuśie we mnie/ gdy do was
3:
záśię przybędę.

Zácz: 239.
werset: 27
4:
Tylko ſię ſpráwuyćie iáko przyſtoi Ewángeli=
5:
ey Chriſtuſowey: ábym choćiaż przybywſzy/ y oglą=
6:
dawſzy was/ choćiaż w niebytnośći ſłyſzał o was iż
7:
ſtoićie w iednym duchu/ iednomyślnie/ prácuiąc o=
8:
koło pomnozenia wiáry Ewángeliey.

werset: 28A ni w czym
9:
nie dayćie ſię vſtráſzáć przećiwnikom/ co onym ieſt
10:
" przyczyną' zginienia/ á wam zbáwienia/ y to od
" znák.G.

11:
Bogá:

werset: 29iż wam dárowano ieſt dla Chriſtuſá/ nie
12:
tylko ábyśćie weń wierzyli/ ále iżbyśćie też dla nie=
13:
go ćierpieli:

werset: 30tenże boy máiąc iákiśćie y widźieli
14:
we mnie/ " y terazeście o mnie ſłyſzeli'.

" y teraz o mnie słyſsyćie.1 L. G. S.

15:
Y był z Chriſtuſem.) Oto iáſne świádectwo/ iż duſze ludzi świę=
16:
tych po w niebo wſtąpieniu Páńſkim proſto idą do niebá/ kędy
17:
Chriſtus ieſt/ y tám z nim mieſzkáią: á nie w iákimśi więzieniu/
18:
ábo otchłániách nowych/ ktore Kálwin wymyſla: tworząc iákieś
19:
inſze mieyſce dla duſz/ oprocz niebá/ y czyścá/ y piekłá.
Swięći záraz po śmierći ſą z Chriſtuſem.
rozdział: 2

20:
ROZDZIAL II.
21:
1 Do ſpołeczney miłośći y zgody/ do pokory y poſłuſzeńſtwá
22:
z wielką żądzą ich nápomina. 5 Przykłádem Páná Chriſtuſo=
23:
wym. 9 Ná ktorego imię teraz klęka wſzelkie koláno. 12 A iżby
24:
zbáwienie ſwe z boiáznią ſpráwowáli. 15 Zyiąc między złymi
25:
świętobliwie. 19 Obiecuie im poſłáć Tymotheuſzá/ ktorego zá=
26:
leca. 25 Tákże y Epáfrodytá. 27 Ktoreo chorobę wſpomina.
werset: 1
27:
I
Eſli tedy ktore poćieſzenie w Chriſtuśie/ ieſli
28:
ktore vćieſzenie miłośći/ ieſli ktora ſpołecz=
29:
ność duchá/ ieſli ktore wnętrznośći * vlito=
* y.7 L. G. S.

30:
wánia:

werset: 2nápełnćieſz weſele moie/ ábyśćie toż rozu=
31:
mieli/ tęż miłość máiąc/ iednomyślni/ iednoż rozu=
32:
mieiąc.

werset: 3nie przez poſwarki/ áni przez prozną chwa=
33:
łę: ále w pokorze/ ieden drugiego máiąc zá wyżſze=
Rrrr 3go nád


strona: 685

Liſtu do Rozd: 2.685.
1:
go nád ſię:

werset: 4nie pátrząc káżdy ſwego/ ále * tego
* y.G.

2:
co ieſt drugich.

Zácz: 240.
Lekcya w Kwietną Niedzielę y o Krzyżu S.
werset: 5
3:
Abowiem " tá chęć niech będźie' w was/ ktora
" to czuyćie.L.

4:
byłá y w Chriſtuśie Ieſuśie:

werset: 6ktory będąc " w poſtá=
5:
ći Bożey/ nie poczytał tego zá drapieſtwo że był row=
" w náturze.

6:
nym Bogu:

werset: 7ále wyniſzczył ſámego śiebie/ przyią=
7:
wſzy poſtáć ſługi/ sſtawſzy ſię podobny ludźiom/ y
8:
poſtáwą náleźiony iáko człowiek.

werset: 8Sam ſię poni=
9:
żył/ sſtawſzy ſię poſłuſznym áż do śmierći: á śmierći
10:
krzyżowey.

werset: 9Dla tego też Bog wyſoce go wynioſł/ y
11:
dárował mu imię ktore ieſt nád wſzelákie imię:

werset: 10áby
12:
ná imię Ieſuſowe wſzelkie koláno klękáło/ niebie=
13:
ſkich/ * źiemſkich/ y " podźiemnych.
* y.2 L. G. S.
" piekielnych.

werset: 11á iżby wſzelki ię=
14:
zyk wyznawał iż Pan Ieſus Chriſtus ieſt w chwale
15:
Bogá Oycá. *

Zácz: 241.
werset: 12
16:
Przetoż namilſzy moi (iákośćie záwſze poſłuſzni
17:
byli:) nie tylko - iáko' przy moiey bytnośći/ ále teraz
-G.

18:
dáleko więcey w niebytnośći moiey/ z boiáźnią y ze
19:
drżenim zbáwienie wáſze ſpráwuyćie.

werset: 13Abowiem
20:
Bog ieſt ten " ktory ſpráwuie w was y chcenie y wy=
" My tedy chcemy; ále Bog w nas ſpráwuie y chcenie: my tedy czyniemy; ále Bog w nas ſpráwuie y czynienie, według dobrey woley.

21:
konánie/ wedle " dobrey woley.

" Abo dobrey woley Bozkiey, iáko Theophilactus; ábo ludzkiey, iáko Ambroży S. rozumie.
werset: 14A wſzytko czyńćie
22:
krom ſzemránia y " poſwarkow.

" wahánia.L.
werset: 15ábyśćie byli bez
23:
przygány/ y ſzczerymi dźiatkámi Bożymi/ nienágá=
24:
nionymi w pośrzodku narodu złego y przewrotne=
25:
go/ miedzy ktoremi " świećićie' iáko " ſwiátłá' ná ſwie=
" ábo świeććie.G.
" słonce y kśiężyć.

26:
ćie:

werset: 16záchowywáiąc ſłowo żywotá ku przechwalá=
27:
niu moiemu ná dźień Chriſtuſow/
Zácz: 242.

28:
Iżem dármo nie biegał/ ánim dármo prácował.

werset: 17
29:
Ale choćby też krew moię wylano ná ofiárę y ná
30:
poſługę wiáry wáſzey/ weſelę ſię y pomagam wſzyt=
31:
kim wam weſela.

werset: 18Tákże y wy ſię weſelćie y poma=
32:
gayćie mi weſela.

werset: 19A ſpodźiewam ſię w Pánie Ie=
33:
ſuśie/ iż rychło Tymotheuſzá poślę do was: ábym y
34:
ia był dobrey myśli/ dowiedźiawſzy ſię co ſię z wámi
dźieie.


strona: 686

Rozd: 2. Philipowian.686.
1:
dźieie.

werset: 20Abowiem nie mam żadnego ták iednomy=
2:
ślnego/ ktoryby ſię vprzeymie " o was' ſtárał.

" o wáſse rzeczy.G.
werset: 21Bo
3:
wſzyścy ſwego ſzukáią: nie Ieſu Chriſtuſowego.

werset: 22
4:
A ſtąd " poznayćie' doświádczenie iego/ iż iáko ſyn
" ábo znáćie.G.

5:
oycu/ zemną ſłużył w Ewángeliey.

werset: 23Spodźiewam
6:
ſię tedy iż tego do was poślę/ ſkoro obaczę co ſię ze
7:
mną dźiać ma.

Zácz: 243.
werset: 24
8:
Aleć dufam w Pánie iż y ſam rychło - do was' przy=
-G.

9:
będę.

werset: 25Wſzákżem rozumiał zá potrzebną/ poſłáć do
10:
was Epáphrodytá brátá y pomocniká y ſpoł zemną
11:
boiuiącego á wáſzego " Apoſtołá/ y ſługę w potrzebie
" posłáncá, iáko Oecumenius wykłáda: ábo Biskupá wáſsego, iáko Theodoretus: Bo ná on czás kápłany Biskupámi, á Biskupy Apoſtołmi zwano.

12:
moiey.

werset: 26Ponieważ vprzeymie prágnął was wſzyt=
13:
kich/ y fráſował ſię/ żeśćie ſłyſzeli że chorował.

werset: 27Boć
14:
iśćie chorował áż blizko śmierći: ále Bog zmiłował
15:
ſię nád nim: á nie tylko nád nim/ ále też nádemną/
16:
iżbym nie miał ſmutku ná ſmutek.

werset: 28Tym rychley
17:
tedy poſłałem go: ábyśćie go vyźrzawſzy/ záś ſię we=
18:
ſelili/ á iabym nie był ſmętny.

werset: 29Przyimićieſz go te=
19:
dy w Pánu z wſzelákim weſelem: á tákowe we czći
20:
mieyćie.

werset: 30boć dla ſpráwy Chriſtuſowey blizko był ś=
21:
mierći: odważywſzy zdrowie ſwe/ áby wypełnił to cze
22:
go nie doſtawáło do poſługi wáſzey przećiwko mnie.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Ktory będąc w poſtáći Bożey.) Tu iáśnie wyráżono mamy/ że
25:
Pan Chriſtus ieſt práwym Bogiem/ ponieważ ma poſtáć/ to ieſt/
26:
náturę Bożą: według ktorey/ nie z wydzierſtwá/ ále z nátury ábo
27:
z przyrodzenia ieſt rownym Bogu Oycu. Y przetoż fałſzuią to
28:
mieyſce Nowokrzczeńcy. Budny mowi: Chriſtus był w kſztałćie
29:
Bożym/ to ieſt/ miał wielką moc czynienia cudow/ ábo wielkie
30:
cudá czynił. Aleć to ſproſny wykręt.
Chriſtus ieſt práwym Bogiem z przyrodzenia.
1.
Bo naprzod ſłowo Græ=
31:
ckie μοςφή, nigdzież w piſmie S. nie znáczy kſztałtu zwierzchnie=
32:
go/ formam exteriorem, iáko Chryſoſtom S. przypomina/ piſząc
33:
ná to mieyſce: ále wſzędy formam ſubſtantialem, to ieſt/ poſtáć/
34:
iſtność/ ábo náturę.
2.
Drugie/ Ieſli być w poſtáći Bożey ieſt/
35:
mieć wielką moc ku czynieniu cudow/ ábo cudá czynić: tedyćby
y Apoſtoło=


strona: 687

Liſtu do Rozd: 2.687.
1:
y Apoſtołowie byli tákże iáko y Pan Chriſtus w poſtáći Bożey:
2:
ponieważ y oni tęż moc mieli/ y ſnadz więtſze niżli ſam Pan Chri=
3:
ſtus/ cudá czynili. Lecz tego nikt rzec nie może/ iżby Apoſtołowie
4:
byli w poſtáći Bożey/ gdy cudá czynili. Przetoż być w kſztałćie
5:
Bożym nie ieſt cudá czynić/ ábo mieć moc cudow czynienia.
3.

6:
Trzećie/ Páweł S. kłádzie tu poſtáć Bożą náprzećiw poſtáći ſłu=
7:
gi. Lecz poſtáć ſługi ieſt náturá człowiecza/ á nie moc ábo ſprá=
8:
wá iáka. Bo ſam Páweł S. wykłádáiąc co to ieſt poſtáć ſługi/
9:
przydáie te ſłowá: Sſtał ſię ná podobieńſtwo ludzi/ y figurą ábo
10:
kſztałtem ieſt nálezion (to ieſt ták był) iáko inny człowiek. Iáko
11:
tedy prawdziwie przyiął Chriſtus poſtáć człowieczą/ to ieſt/ nátu=
12:
rę y przyrodzenie człowiecze: ták też prawdziwie byl pierwey w
13:
poſtáći Bożey/ to ieſt miał náturę Bozką/ y był práwym Bogiem/
14:
Bogu Oycu rownym. Co ſię iáśniey z tych ſłow pokázuie/ Wy=
15:
niſzczył ſam śiebie. Bo iákożby ſię wyniſzczył/ ieſli przed tym ni=
16:
gdy pełnym nie był? Iákoby wziął poſtáć ſługi/ ieſli był záwſze
17:
ſługą? Iáko będąc bogátym/ sſtał ſię vbogim dla nas/ ieſliby
18:
pierwey nie był bogátym? Był tedy Pan Chriſtus pierwey Bo=
4.

19:
giem/ niżli ſię sſtał człowiekiem. Czwarte/ ieſli inſza ieſt/ być w
20:
poſtáći Bożey/ á niżli być Bogiem: to też inſza będzie/ być w po=
21:
ſtáći człowieczey/ á niżli być człowiekiem. Zá czymby Pan Chri=
22:
ſtus nie był práwy człowiek/ áleby tylko ná ſię wziął kſztałt czło=
23:
wieczy/ y vdawał ſię zá człowieká nie będąc im właśnie. Co ieſt
5.

24:
ſproſne kácerſtwo Mánicheuſzowe. Nákoniec wſzyścy Doktoro=
25:
wie kośćielni ták to mieyſce zgodnie wykłádáią: y ſam Ambroży ś.
26:
gdy ták piſze: Coż inſzego ieſt być w poſtáći Bożey/ iedno w ná=
27:
turze Bożey? Ten záſię kommentarz/ ktory przywodzi Budny pod
28:
tytułem świętego Ambrożego/ nie ieſt właſny iego. Acz y ten
29:
autor/ ktoryżkolwiek był/ iáśnie wyznawa/ iż Chriſtus ieſt prá=
30:
wym Bogiem/ y Oycu rownym.
31:
Nie poczytał tego zá drapieſtwo.) Y te ſłowá/ z Máximinem o=
32:
nym Arianem/ Budny ták fáłſzuie: Nie ćiągnął/ ábo nie żądał teo
33:
wydárku áby był rownym Bogu: to ieſt nie czynił ſię Bogu row=
34:
nym. Ale przećiw temu mamy naprzod świádectwo Ianá ś. Iż
Chriſtus Bogiem z przyrodzenia.

35:
ſię Chriſtus czynił rownym Bogu. Potym mamy wſzytkie Dokto=
36:
ry kośćielne/ ktorzy ták te ſłowá zgodnie wykłádáią: Iż Chriſtus
37:
był rowien Oycu/ nie z wydzierſtwá/ ále z nátury: ponieważ był
38:
Bogiem z przyrodzenia. K temu/ y ſámá rzecz ten wykład podá=
39:
ie/ chybábyſmy chćieli gwałt piſmu vczynić. Nád to/ ieſli być w
40:
poſtáći Bożey ieſt być w iſtnośći Bożey/ iákoſmy iuż wyżſzey po=
41:
kazáli/ tedyć Páwłowi nielża było/ iedno wyznáć Syná być ro=
wnym Bo=


strona: 688

Rozd: 2. Philipowian.688.
1:
wnym Bogu/ o ktorym iuż był rzekł/ iż ieſt w poſtáći Bożey.
2:
To tedy tu chćiał rzec Páweł S. Iż Pan Chriſtus będąc w po=
3:
ſtáći Bożey/ Bogiem z przyrodzenia/ ácz ſię czuł być práwym Bo=
4:
giem/ y rownym Bogu Oycu/ nie z żadnego wydzierſtwá (iáko
5:
Lucifer chćiał gwałtem wydrzeć y ſobie przywłaſzczyć rowność
6:
Bożą) ále z nátury ábo z przyrodzenia:
Wykład słow Apoſtolskich.
Iednák będąc ták za=
7:
cnym y wyſokim/ y mogąc ſię popiſáć rownośćią z Oycem ktorą
8:
miał z przyrodzenia/ y vżywáć iey bez gwałtu v krzywdy żadnego:
9:
wſzákże áby nam przykład pokory zoſtáwił/ wyniſzczył ſam śie=
10:
bie/ y ták ſię nizko ſpuśćił/ że dla nas náturę człowieczą y poſtáć
11:
niewolniczą przyiąć raczył: mogąc ſię bez krzywdy żadnego po=
12:
kázáć Bogiem y Pánem wſzech rzeczy. Wykręt záś Budnego
13:
(Wyniſzczył ſam śiebie/ gdy ſię dał poimáć/ więzáć y krzyżowáć)
14:
przećiwny ieſt Páwłowi ś. ktory mowi: Wyniſzczył ſam śiebie/
15:
przyiąwſzy poſtáć ſłużebniczą: Skąd to pewnie mamy/ iż nie ná
16:
ten czás dopiero wyniſzczył ſam śiebie/ gdy ſię dał poimáć: ále
17:
kiedy przyiął ſłużebniczą poſtáć/ to ieſt/ náturę człowieczą: gdy
18:
ten ktory był Bogiem od wieku/ rownym Oycu/ raczył ſię sſtáć
19:
człowiekiem czáſow oſtátecznych.
20:
Dla tego też Bog.) To przećiw Kálwinowi/ ktory ták nie łá=
21:
ſkaw ná zaſługi wiernych/ że ſię nie wſtydzi mowić/ iż y ſam Pan
22:
Chriſtus ile człowiek nic ſobie nie záſłużył. Lecz to bluznierſtwo/
Chriſtus co y nam y ſobie zásłużył.

23:
y tu y ná inſzych mieyſcách zbija piſmo S. Godzien ieſt/ práwi/
24:
báránek ktory ieſt zábit wziąć władzą y boſtwo: Widzimy Ie=
25:
ſuſá/ dla boleśći śmierći czćią y chwałą vkoronowánego.
Bluznierſtwo Kálwinowo.

26:
Aby ná imię Ieſuſowo.) Iáko ſłyſząc imię Páná Ieſuſowo ſłu=
27:
ſznie P. Ieſuſowo/ á nie głoſowi/ áni temu ſłowu vczćiwość czy=
28:
nimy: ták też widząc obraz Páná Ieſuſow/ nie drewnu áni má=
29:
teriey/ nie fárbam áni málowániu; ále ſámemu P. Ieſuſowi/
30:
ktorego on obraz znáczy/ y przed oczy ſtáwia/ ſię kłániamy.
Obrázy.

31:
Z boiáznią y ze drżenim.) To przećiw vfnośći y beśpieczeńſtwu
32:
hæretykow/ ktorzy ná wiárę ſwą hárdzie każą/ y nie wątpliwie
33:
wierzą iż będą zbáwieni/ ták Lutrowie y Kálwiniſtowie/ iáko y
34:
Nowokrzczeńcy.
Vfność hæretycka.
rozdział: 3

35:
ROZDZIAL III.
36:
2 Każe ſię ſtrzedz/ iáko pſow hæretykow. 4 Acz ſię miał z cze=
37:
go chlubić/ iáko ktory inſzy z Zydow. 7 Wſzákoż to wſzytko od=
38:
rzućił iáko śmieći: áby iedno ſpráwiedliwośći Bożey z wiáry w
39:
Páná Chriſtuſá doſtał. 12 Záwſze poſtępuiąc/ áby kiedy doſko=
Ssssnáłośći


strona: 689

Liſtu do Rozd: 3.689.
1:
náłośći doſzedł. 17 Przetoż nápomina/ áby nie nieprzyiaćioł krzy=
2:
żá Páná Chriſtuſowego/ ále ráczey Páwłá náśládowáli.
werset: 1
3:
N
Aoſtátek bráćia moi/ weſelćie ſię w Pánu.
4:
Toż wam piſáć/ mnieć nie ćiężko/ á wam po
5:
trzebno.

werset: 2" Vpátruyćie pſy/ vpátruyćie złe
6:
robotniki'/ vpátruyćie porzezánie.
" ábo ſtrzeſsćie ſię pſow, złych robotnikow.G.

Hæretycy iáko pśi iádowići, zli robotnicy, ná rozmáite ſekty rozśiekáni.
werset: 3Abowiem my
7:
ieſteſmy obrzezánim/ ktorzy " duchem ſłużymy Bogu':
" duchem Bożym służymy.G.

8:
y chlubimy ſię w Chriſtuśie Ieſuśie/ á w ćiele nie v=
9:
famy.

werset: 4áczkolwiekćibych " y ia w ćiele miał vfánie'.
" ia miał vfánie y w ćieleN. L. G. S.

10:
Ieſli kto inſzy zda ſię vfáć w ćiele: więcey ia.

werset: 5Obrze
11:
zány oſmego dniá/ z narodu Izráelſkiego/ z pokole
12:
nia Beniáminowego/ Zyd z Zydow/ wedle zakonu
13:
Pháryzeuſz/

werset: 6według " vprzeymey chući' prześládu=
" żarliwośći, ábo zápálczywośći.

14:
iąc kośćioł Boży: według ſpráwiedliwośći ktora
15:
ieſt w zakonie obcuiąc bez przygány.

Lekcya o S. Wyznawcy.
Zácz: 244
werset: 7
16:
Ale co mi było zyſkiem/ tom poczytał dla Chri
17:
ſtuſá być ſzkodą.

werset: 8
18:
Y owſzem poczytam ſobie wſzytko zá ſzkodę dla
19:
wyſokiego poznánia Ieſuſá Chriſtuſá Páná mego:
20:
dla ktoregom ſobie wſzytko poczytał zá vtrátę/ y
21:
mam ſobie zá gnoy/ ábym Chriſtuſá zyſkał:

werset: 9y był
22:
náleźion w nim nie máiąc ſpráwiedliwośći moiey
23:
ktora ieſt z zakonu: ále tę/ ktora ieſt przez wiárę
24:
" Chriſtuſowę'/ ſpráwiedliwość z Bogá przez wiárę:
" Chriſtuſá Ieſuſá.N. L.

werset: 10
25:
żebym go poznał/ y moc zmartwychwſtánia iego/
26:
y ſpołeczność vtrapienia iego: przypodobány ſmier=
27:
ći iego/

werset: 11owabym ktorym ſpoſobem zábieżał ku po
28:
wſtániu z martwych.

werset: 12Nie iżbym iuż wźiął/ ábo iuż
29:
doſkonáłym był: ále gonię/ owabym vchwyćił/ dla
30:
czegom ieſt od Chriſtuſá Ieſuſá vchwyconym. *

werset: 13
31:
Bráćia/ iać o ſobie nie rozumiem iżbych iuz v=
32:
chwyćił. Lecz iedno czynię, że tego co názad ieſt zápá=
33:
miętywáiąc/ á do tego ſię co przede mną ćiągnąc/

werset: 14
34:
doganiam do kreſu " ku zapłáćie' wezwánia wyſokie=
" ku zakłádowi.
go Bożego


strona: 690

Rozd: 3. Philipowian.690.
1:
go Bożego w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 15Ktorzyſmykol=
2:
wiek tedy doſkonáli/ toż rozumieymy: á ieſli co iná=
3:
czey rozumiećie/ y toć wam Bog " obiáwił'.

" obiáwi.6 L. K. G. S.
werset: 16Wſzá=
4:
koż do czegoſmy przyſzli/ ábyſmy toż rozumieli/ " w
" według tegoż ſsnuru poſtępuymy.

5:
tymże práwidle trwaymy.

Lekcya w 23. Niedzielę po Swiątkách.
werset: 17
6:
Bądźćieſz náśládowcámi moimi/ bráćia: á v=
7:
pátruyćie te ktorzy ták poſtępuią iáko maćie wzor
8:
" náſz'.

" nas.1 L. G.ábo, iáko nas maćie zá wzor.
werset: 18Boć wiele ich chodźi/ o ktorych częſtom
9:
wam powiedał (á teraz y płácząc powiedam) iz ſą
10:
nieprzyiaćielmi krzyżá Chriſtuſowego:

werset: 19ktorych
11:
koniec/ zátrácenie: ktorych Bog/ ieſt brzuch: y chwa
12:
łá w ſromoćie ich/ ktorzy źiemſkie rzeczy miłuią.

Zácz: 245.
werset: 20
13:
Lecz náſze obcowánie ieſt w niebieśiech: ſkąd
14:
też zbáwićielá oczekawamy/ Páná náſzego Ieſu
15:
Chriſtá/

werset: 21ktory przemieni ćiáło náſze podłe/ áby ſię
16:
podobnym sſtáło chwálebnemu ćiáłu iego/ wedle ſku
17:
teczney mocy ktorą też wſzytko podbić ſobie może.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Ale śćigam owabych dośćignął.) Ieſliż Apoſtoł vſtáwicznie ro=
20:
bił/ iáko nie będąc pewien/ ieſliżeby do kreſu dobieżeć miał: iá=
21:
koż my grzeſzni pewni być możemy łáſki y zbáwienia/ ná gołe obie
22:
tnice y namowy odſzczepieńcow/ y przez ſámę wiárę? gdyż nie=
23:
wiemy pewnie/ ieſli ſię to/ czeo chce Bog po nas/ w nas náyduie.
Niepewność zbáwienia.

24:
Bądzćie náſládowcy memi.) Piękna á święta rzecz ieſt kiedy Pá=
25:
ſterze mogą rzec trzodzie ſwey: Bądzćie náśládowcy memi. W
Swiętych náſladowáć mamy.

26:
czym ſię nie dzieie Pánu Chriſtuſowi żadne vbliżenie/ gdy lud ná=
27:
śláduie náuki y dobrego żywotá ſwoich Apoſtołow/ y tákże in=
28:
nych świętych/ Auguſtyná/ Benedyktá/ Dominiká/ Fránćiſzká.
29:
Iáko tedy/ náſláduiąc świętych/ náſláduiemy ſámego Chriſtuſá/
30:
ták wzywáiąc świętych/ Chriſtuſá w nich wzywamy.
Wzywánie SS.
rozdział: 4

31:
ROZDZIAL IIII.
32:
1 Nápomina ich ku ſtałośći/ 2 ku duchownemu weſelu/ ku
33:
ſkromnośći/ 6 ku modlitwam y dzięk czynieniu. 7 Winſzuiąc im
34:
pokoiu Bożego. 8 A iżby ſię mocno trzymáli wſzelkiey pobożno=
35:
śći. 10 Y dziękuie im/ że mu przez Epáphroditá potrzeby poſłáli.
Ssss 2A przetoż


strona: 691

Liſtu do Rozd: 4.691.
werset: 1
1:
A
Przetoż bráćia moi namilſzy y pożądáni/ we=
2:
ſele - moie' y korono moiá: ták ſtoyćie w Pá=
-1 L. G.

3:
nu/ namilſzy.

werset: 2" Euchodiey' żądam/ y Synty=
" Euodiey.3 L. K. G. S.

4:
chi proſzę/ áby toż rozumiáły w Pánie.

werset: 3A proſzę y
5:
ćiebie towárzyſzu właſny/ pomagay tym ktore w E=
6:
wángeliey ſpołu zemną prácowáły/ z Klementem/ y
7:
z innymi pomocniki moimi/ ktorych imioná ſą w
8:
kśięgách żywotá. *

Zácz: 246.
Lekcya w trzećią Niedzielę Adwentu.
werset: 4
9:
Weſelćie ſię záwſze w Pánu. powtore mowię/
10:
weſelćie ſię.

werset: 5Skromność wáſzá niech będźie wiá=
11:
doma wſzytkim ludźiom. Pan blizko ieſt.

werset: 6Nie
12:
troſzczćież ſię niocz: ále w káżdey modlitwie y proś
13:
bie z dźiękowánim niech żądánia wáſze będą v Bo=
14:
gá oznaymione.

werset: 7A pokoy Boży ktory przewyżſza
15:
wſzelki ſmyſł/ niechay ſtrzeże ſerc wáſzych y myśli
16:
wáſzych w Chriſtuśie Ieſuśie. *

werset: 8
17:
Náoſtátek bráćia/ cokolwiek ieſt prawdźiwe=
18:
go/ cokolwiek poczćiwego/ cokolwiek ſpráwiedli=
19:
wego/ cokolwiek świętego/ cokolwiek przyięmnego/
20:
cokolwiek dobrey ſławy; ieſli ktora cnotá/ * ieſli kto=
* y.G.

21:
ra chwałá - kárnośći'/ to obmyślayćie.
-2 L. G. S.

werset: 9Czegośćie
22:
ſię też náuczyli/ y przyięli/ y ſłyſzeli/ y widźieliśćie we
23:
mnie/ toż czyńćie: á Bog pokoiu będźie z wámi.

Zácz: 247.
werset: 10
24:
Lecz vweſeliłem ſię wielce w Pánu/ iżeśćie wżdy
25:
kiedy " roſkwitnęli w ſwoim ſtárániu o mnie: iákoż y
" oświeżeli.

26:
ſtáráliśćie ſię: " áleśćie czáſu nie mieli.

" áleśćie zábáwieni byli.
werset: 11Nie żebym
27:
mowił dla niedoſtátku. ábowiem náuczyłem ſię ia
28:
przeſtáwáć ná tym co mam.

werset: 12Vmiem y vniżáć ſię/
29:
vmiem y obfitowáć: (wſzędy/ y we wſzem ieſtem wy=
30:
ćwiczony) y náſyconym być/ y łáknąć; y obfitowáć y
31:
niedoſtátek ćierpieć.

werset: 13wſzytko mogę w tym ktory
32:
mię vmacnia *.

* Chriſtuśie.G.
werset: 14Wſzákże dobrześćie vczynili/ vży=
33:
czywſzy vćiſkowi moiemu.

werset: 15A wiećie y wy Phili=
34:
powiánie/ iż ná początku Ewángeliey/ gdym wyſzedł
z Mácedo=


strona: 692

Rozd: 4. Philipowian.692.
1:
z Mácedoniey/ żaden mi kośćioł nie vżyczał co ſię
2:
tycze dawánia y bránia/ iedno wy ſámi:

werset: 16ponieważ
3:
y do Theſſáloniki/ raz y drugi poſyłáliśćie mi ná po=
4:
trzeby.

werset: 17Nie iżbym ſzukał datku: ále ſzukam owo=
5:
cu ktoryby obfitował ná liczbie wáſzey.

werset: 18" Y mamći'
" A wziąłemći.G.

6:
wſzytko/ y obfituię: ieſtem nápełnion/ wźiąwſzy od
7:
Epáphrodytá cośćie poſłáli/ wonność dobrey wo=
8:
niey/ ofiárę przyięmną/ Bogu miłą.

werset: 19A Bog moy
9:
niechay nápełni " wſzelkie żądánie wáſze' według bo=
" wſselką potrzebę wáſsę.

10:
gáctwá ſwoiego w chwale/ w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 20
11:
A Bogu y Oycu náſzemu chwałá ná wieki wie=
12:
kow. Amen.

werset: 21Pozdrowćie káżdego świętego w
13:
Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 22Pozdrawiáią was bráćia kto=
14:
rzy ſą ze mną. Pozdrawiáią was wſzyścy święći: á
15:
zwłaſzczá ktorzy ſą z Ceſárſkiego domu.

werset: 23Láſká Pá=
16:
ná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá " z Duchem wáſzym'.
" z wámi wſsytkimi.G.

17:
Amen.


18:
Do Philipowian piſány był z Rzymu przez Epáphrodytá. G.
19:
NAVKI Y PRZESTROGI.
20:
Weſele y korono.) Zowie ie weſelem y koroną ſwoią/ prze to/ iż
21:
czekał korony żywotá wiecznego/ iáko zapłáty zá ſwe prace dla
22:
nich podięte. Skąd ſię też vczymy/ iż oprocz iſtotney oney chwa=
23:
ły/ ktora będzie z widzenia y záżywánia Bogá/ ieſt też y inſza ro=
24:
zmáita chwałá z ſtrony ſtworzenia. A iż ſłuſzniey Kátholicy Pán=
25:
nę naświętſzą zowią weſelem/ żywotem/ y nádzieią ſwoią.
Koroná dwoiáka.

26:
Towárzyſsu właſny.) Ktorzy mniemáią żeby Páweł przez tego
27:
towárzyſzá żonę ſwą rozumiał/ ći ſzkárádzie błądzą/ iáko y ſámiż
28:
Græccy Doktorowie/ á ná imię Chryſoſtom y Theophilákt poká=
29:
zuią/ piſząc ná to mieyſce. Bo to pewna iż Páweł S. żony nigdy
30:
nie miał/ y συυγος po Græcku/ á po Láćinie compar, nie żonę/
31:
ále towárzyſzá właśnie známionuie.
Páweł S. nie miał żony.
A przetoż przez tego towá=
32:
rzyſzá rozumieć mamy/ ábo mężá ktorey białeygłowy/ przed tym
33:
miánowáney/ to ieſt Euodiey/ ábo Synthichi/ iáko Chryſoſtom
34:
y Theophiláktus mowią ábo niektorego pomocniká Páwłowe=
35:
go y ſpołrobotniká w przepowiádániu Ewángeliey ś. iáko The=
36:
odoretus y Háymo rozumieią: ábo Germanus ieſt właſne imię
Ssss 3mężá/


strona: 693

Argument liſtu do Koloſſan.693.
1:
mężá/ iáko chce Oekumenius. Iákoby rzekł: Proſzę ćię Germane
2:
towárzyſzu.
Iáłmużny płátne.

3:
Ofiárę przyięmną.) Obácz iáko ſą iáłmużny Pánu Bogu wdzię=
4:
czne: á zwłaſzczá ktore ſię obracáią ná kápłany/ zakonniki/ y ná
5:
inſze nabożne perſony/ zá nagrodę dobrodzieyſtw duchownych.
6:
Bo ták sſtawáią ſię nieiáką ofiárą/ bárzo wonną y przyięmną
7:
Pánu Bogu.
8:
Argument liſtu do Koloſſan.
9:
K
Oloſſánie w Azyey mnieyſzey/ ſąśiedzi Láodiczánow/ od Ar=
10:
chippá y od Epáphrá ná wiárę Chrześćijáńſką pierwey ná=
11:
wroceni/ byli potym kácerſtwem Symonowym vwiedzini/ kto=
12:
re vczyło/ iż Chriſtus nie doſyć ieſt ku poiednániu y zbáwieniu/
13:
ále przez ánioły poiednánie y przyſtęp do Bogá mamy. Mieli
14:
nád to wiele inſzych zabobonow ták Zydowſkich/ iáko y Pogáń=
15:
ſkich. Przetoż ich Apoſtoł nápomina/ áby ſię ſtrzegli ták fałſzy=
16:
wych Apoſtołow/ iáko y Philoſophow ſekty Plátonowey/ ktorzy
17:
odrzućiwſzy Chriſtuſá (ktory prawdziwie ieſt głową kośćiołá y
18:
pośrzednikiem miedzy Bogiem á ludzmi) ná iego mieyſce wpro=
19:
wadzáli pewne iákieś ánioły/ iákoby nádeń zacnieyſze: ktore też
20:
mnieyſzymi Bogámi zwáli/ vcząc áby im ludzie ofiáry czynili (zo=
21:
wiąc to pokorą) y obiecuiąc/ że przez nie mieli przyść do nawyżſze=
22:
go Bogá. Ktorym błędem kácerſtwo Symoná czárnokśiężni=
23:
ká przez długi czás zwodziło wiele ludzi: iáko Epiphániuſz świád=
24:
czy. Przećiwko tym tedy Páweł S. vczy/ iż Pan Ieſus Chriſtus
25:
ieſt ſtworzyćielem wſzytkich ániołow/ Bogiem w perſonie/ głową
26:
kośćiołá/ y zwierzchnym wſzelákim ſpoſobem. A iż nie kto inſzy
27:
iedno on ieſt odkupićielem/ pośrzednikiem y iednaczem miedzy
28:
Bogiem á ludzmi: przez ktorego do Bogá przyſtępowáć mamy:
29:
ták iż choć my ſámi/ choć kto inſzy ná niebie ábo ná ziemi zá námi
30:
ſię modli/ tedy ſię modlić ma przez Páná náſzego Ieſuſá Chriſtu=
31:
ſá/ iáko kośćioł Powſzechny w ſwych modlitwách czyni: vſtáwi=
32:
cznie á iáwnie wyznawáiąc/ przećiwko tákim zwodzićielom/ imię
33:
y zaſługę y pośrzednictwo Páná Chriſtuſowe.
Liſt Páwłá
księga: Col


strona: 694

Rozd: 1.694.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO KOLOSSAN.
rozdział: 1

3:
ROZDZIAL I.
4:
1 Vſłyſzawſzy wiárę/ miłość y nádzieię Koloſſánow/ 9 Mo=
5:
dli ſię zá nimi/ áby w znáiomośći Bożey y w dobrych vczynkách
6:
byli doſkonáli. 15 Zowie Páná Chriſtuſá obrázem Bogá nie=
7:
widziálnego/ národzonym przede wſzem ſtworzenim. 16 Przez
8:
ktorego wſzytkie rzeczy widome y niewidome ſą ſtworzone. 18 Y
9:
ktory ieſt głową kośćiołá. 20 Przez ktorego wſzytko ieſt vſpoko=
10:
iono. 23 Przetoż nápomina/ áby ſtátecznie trwáli w wierze.
11:
25 Zowie ſię ſługą Chriſtuſowym/ ná opowiedánie táiemnice
12:
zákrytey od wieku/ á teraz obiáwioney.
Zácz: 248.
werset: 1
13:
P
Aweł Apoſtoł IEſu Chriſtá
14:
przez wolą Bożą/ y Tymotheuſz brát:

werset: 2
15:
tym ktorzy ſą w Kolośie świętym/ y
16:
wierney bráćiey w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 3
17:
Láſká wam y pokoy od Bogá Oycá náſzego/ y Pá=
18:
ná Ieſu Chriſtá. Dźiękuiemy Bogu y Oycu Páná
19:
náſzego Ieſu Chriſtá/ záwſze modląc ſię zá was:

werset: 4v=
20:
ſłyſzawſzy wiárę wáſzę w Chriſtuśie Ieſuśie/ y mi=
21:
łość ktorą maćie ku wſzytkim ſwiętym/

werset: 5dla nádźie
22:
ie ktora ieſt wam odłożona w niebie/ ktorąśćie "przed tym
" G.

23:
ſłyſzeli w przepowiedániu prawdy Ewángeliey/

werset: 6
24:
ktora przyſzłá do was/ iáko y ná wſzytkim świećie
25:
ieſt/ y owoc przynośi/ y pomnaża ſię iáko y v was/ od
26:
dniá tego ktoregośćie vſłyſzeli y poználiśćie łáſkę
27:
Bożą w prawdźie/

Rozroſzczenie Ewángeliey po wſzem świećie.
Zácz: 249
werset: 7
28:
Iákośćie ſię náuczyli od Epáphrá miłego to=
29:
wárzyſzá náſzego/ ktory ieſt wiernym ſługą Chriſtu=
30:
ſowym dla was:

werset: 8ktory też nam oznaymił miłość
31:
wáſzę w Duchu.

Dla te=


strona: 695

Liſtu do Rozd: 1.695.
werset: 9
1:
Dla tego y my od dniá ktoregoſmy vſłyſzeli/
2:
nie przeſtawamy zá was ſię modlić y prośić/ ábyśćie
Lekcya w 24. Niedzielę po Swiątkách.

3:
byli nápełnieni znáiomośći woley iego/ we wſzelá=
4:
kiey mądrośći y wyrozumieniu duchownym:

werset: 10áby=
5:
śćie " chodźili " przyſtoynie/ Bogu ſię we wſzem podo=
" żyli.
" godnie Pánu ná wſzelákie vpodobánie.G.

6:
báiąc': w káżdym vczynku dobrym owoc przynoſząc/
7:
y roſtąc w znáiomośći Bożey:

werset: 11vmocnieni wſze=
8:
láką mocą według " możnośći iáſnośći' iego/ we w=
" ábo chwálebney możnośći.G.

9:
ſzelákiey ćierpliwośći y nieſkwápliwośći z weſelem.

werset: 12
10:
Dźiękuiąc " Bogu y Oycu' ktory nas godnymi
" Oycu2 L. N. G.Bogu Oycu12 L. S.

11:
vczynił ábyſmy byli vczeſtnikámi dźiedźictwá świę=
12:
tych/ w świátłośći:

Zácz: 250.
werset: 13ktory nas wyrwał z mocy ćię=
13:
mnośći/ y przeniozł w kroleſtwo Syná ſwego miłe=
14:
go/

werset: 14w ktorym mamy odkupienie/ * odpuſzczenie
* y.N. L. S.

15:
grzechow. *

werset: 15
16:
Ktory ieſt obrázem Bogá niewidźiálnego/ " ná=
17:
rodzony przed wſzytkim ſtworzeniem'.

" pierworodny wſsego ſtworzenia.L.
werset: 16ábowiem
18:
przezeń wſzytkie rzeczy ſą ſtworzone ná niebie y ná
19:
źiemi/ widźiálne y niewidźiálne/ choć máieſtaty/
20:
choć páńſtwá/ choć kśięſtwá/ choć zwierzchnośći:
21:
wſzytko przezeń/ y w nim ieſt ſtworzono:

werset: 17á on ieſt
22:
" przed wſzytkimi'/ á wſzytko w nim ſtoi.
" ábo przed wſsytkim.G.

Zácz: 251.
werset: 18
23:
Y on ieſt głową ćiáłá " kośćielnego'/ ktory ieſt po=
" kośćiołá ſwego.

24:
czątkiem/ pierworodnym z vmárłych: áby on mie=
25:
dzy wſzytkimi przodkował:

werset: 19iż ſię vpodobáło/ áby
26:
wſzytká zupełność mieſzkáłá w nim:

werset: 20á żeby przezeń
27:
ku ſobie poiednał wſzytko vſpokoiwſzy przez kreẃ
28:
krzyżá iego */ ták to co ná źiemi/ iáko y to co w nie=
* przezen.G.

29:
bieśiech ieſt.

werset: 21Y was ktorzyśćie niekiedy byli od=
30:
daleni y nieprzyiaćiele vmyſłem/ w złośliwych v=
31:
czynkách:

werset: 22teraz też poiednał w ćiele człowieczeń=
32:
ſtwá ſwego przez śmierć/ áby was wyſtáwił święte
33:
y " niepokaláne' y nie obwinione przed oblicznośćią
" nienágánione.G.

34:
ſwoią.

werset: 23ieſliże więc trwaćie w wierze vgruntowá=
ni y vtwier=


strona: 696

Rozd: 1. Koloſſan.696.
1:
ni y vtwierdzeni/ á nie poruſzeni od nádźieie Ewán=
2:
geliey ktorąśćie ſłyſzeli/ ktora obwołána ieſt wſzel=
3:
kiemu ſtworzeniu/ ktore ieſt pod niebem/ ktorey ia
4:
Páweł sſtałem ſię ſługą.

Zácz: 252.
werset: 24
5:
- Ktory' ſię teraz ráduię w doległośćiách * zá
-G.
* moich.G.

6:
was/ y to czego nie doſtawa vtrapieniam Chriſtu=
7:
ſowym wypełniam/ w ćiele moim zá ćiáło iego/ kto=
8:
re ieſt kośćioł:

werset: 25ktorego sſtałem ſię ia ſługą wedle
9:
ſzáfowánia Bożego/ ktore mi ieſt dáne do was/ á=
10:
bych wypełniał ſłowo Boże/

werset: 26táiemnicę ktora by=
11:
łá zákryta od wiekow y od rodzáiow/ á teraz oznay=
12:
miona ieſt świętym iego/

werset: 27ktorym chćiał Bog o=
13:
znaymić bogáctwo tey chwálebney táiemnice mie=
14:
dzy Pogány/ " ktory' ieſt Chriſtus/ miedzy wámi ná=
" ábo ktore, rozumiey bogáctwo.G.

15:
dźieiá chwały/

werset: 28Ktoreo my przepowiedamy/ vpomi=
16:
náiąc káżdego człowieká/ y náuczáiąc - káżdego czło=
17:
wieká' we wſzelákiey mądrośći/ ábyſmy wyſtáwili
-G.

18:
káżdego człowieká doſkonáłym w Chriſtuśie Ieſu=
19:
śie: O co ſię też pilnie ſtáram/ boiuiąc według mo=
20:
cy iego/ " ktorą' we mnie potężnie ſpráwuie.
" ábo, ktora. G.


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Iáko y ná wſsytkim świećie.) Obácz/ iż kośćioł y Ewánge=
23:
lia Páná Chriſtuſowá iuż ná on czás byłá ná wſzytkim świećie/ y
24:
co dzień to więcey roſłá/ pomnażáłá ſię y owoc przynośiłá. Co
Kośćioł ſzeroki y znáiomy po wſzytkim świećie.

25:
ieſt przećiw odſzczepieńcom/ ktorzy mowić śmieią/ iż po czáśiech
26:
Apoſtolſkich Ewángelia y kośćioł prawdziwy nie tylko nie vroſł/
27:
y nie rozſzerzył ſię/ ále zgołá zginął/ ábo ſię gdzieś ná puſzczy táił/
28:
y był nieznáiomy. Czytay Auguſtyná epist: 80. in fine.
29:
Ktory nas godnymi vczynił.) Nie tylko przez poczytánie sſta=
30:
wamy ſię vczeſtnikámi zaſług y dobrodzieyſtw Páná Chriſtuſo=
31:
wych: ále ſię ich godni sſtawamy z łáſki iego.
Pan Bog nas czyni godnymi.

32:
Národzony przed wſsytkim ſtworzeniem.)
Chriſtus vrodzony przed wſsytkim ſtworzeniem.
To ieſt pierwey vro=
33:
dzony z Oycá/ niżli ieſt vczyniono ktore ſtworzenie. Iáko nie tyl=
34:
ko Chryſoſtom y Ambroży S. wykłádáią: ále y ſam Syn Bozy
35:
ták o ſobie mowiąc: Iam z vſt nawyżſzego poſzedł pierworodny
36:
przede wſzem ſtworzeniem. Czego y tu dowodzi Páweł S. mo=
Ttttwiąc:


strona: 697

Liſtu do Rozd: 2.697.
1:
wiąc: Iż przezeń ſtworzone ſą zgołá wſzytkie rzeczy/ ták ziemſkie
2:
iáko y niebieſkie/ y ſámi ániołowie/ kśięſtwá y mocárſtwá. Zá
3:
czym idzie/ iż Chriſtus był przed wſzytkim ſtworzeniem/ y wſzy=
4:
tkiego ſtworzenia ſtworzyćielem.
Chriſtus ieſscze ćierpi, zásługuie, y doſyć czyni w członkách ſwoich.

5:
Y to czego nie doſtawa.) Acz męká Páná Chriſtuſowá byłá
6:
doſtátecznym vbłagániem zá grzechy wſzego świátá: wſzákże
7:
chce Pan Chriſtus też y w wiernych członkách ſwoich ieſzcze wię=
8:
cey ćierpieć: áby ſię ták dopełniło/ czego nie doſtáie mękom iego.
Odpuſty.

9:
Bo iáko Pan Chriſtus żywie w członkách ſwoich/ ták też ćierpi/ y
10:
záſługuie/ y doſyć czyni w tychże członkách ſwoich. Száwle/ prá=
11:
wi/ czemu mię prześláduieſz? A iáko ſam w ſobie ćierpiał dla po=
12:
żytku y zbáwienia kośćioła ſwego: ták dla tegoż ćierpi w człon=
13:
kách ſwoich. Iáko dokłáda Páweł S. mowiąc: Zá ćiáło iego/
14:
ktory ieſt kośćioł. Iáko tedy Pan Chriſtus ćierpiąc zá kośćioł/ zá=
15:
ſłużył kośćiołowi: ták też y káżdy wierny/ w ſwoich vtrapieniach
16:
dla ſpráwiedliwośći/ záſługuie y ſobie y bráćiey ſwey. A toć ieſt
17:
on ſkarb nieprzebrány zaſług Páná Chriſtuſowych y świętych
18:
członkow iego: ktore drugim członkom potrzebnieyſzym przez od=
19:
puſty bywáią vżyczáne.
rozdział: 2

20:
ROZDZIAL II.
21:
1 Pokazawſzy ſwe o nich ſtáránie/ 4 Vpomina áby ſię żadnymi
22:
namowámi abo zdrádámi Philozophow/ ábo zakon znowu
23:
wprowadzáiących/ nie dáli odwodzić od wiáry Páná Chriſtuſo=
24:
wey. 11 Przez ktorego od grzechow/ z mocy ſzátáńſkiey/ y od cy=
25:
rográphu im przećiwnego ſą wyzwoleni. 6 A żeby ſię znowu w
26:
ceremonie Zydowſkie wtrącáć nie dopuſzczáli. 15 Ani ſię fałe=
27:
ſznym widzenim ániołow/ y zabobonámi vwodzić nie dáli.
Zácz: 253.
werset: 1
28:
A
Bowiem chcę ábyśćie wiedźieli iáko wielkie
29:
" ſtáránie' mam o was y o tych ktorzy ſą w Lá=
" boiowánie.G.

30:
odyceiey/ y ktorzykolwiek nie widźieli oblicza
31:
mego w ćiele:

werset: 2áby poćieſzone były ſercá ich/ ſpoiw=
32:
ſzy ſię w miłośći/ ku wſzemu też bogáctwu zupełnego
33:
wyrozumienia/ ku poznániu táiemnice Bogá * Oy=
* y.3 L. K. G.

34:
cá * Chriſtuſá - Ieſuſá/
* y.7 L. K. G. S.
-G.

werset: 3w ktorym ſkryte ſą wſzytkie
35:
ſkárby mądrośći y vmieiętnośći.

werset: 4A toć powiedam/
36:
áby was nikt nie podchodźił przez " wyſtáwną' mowę.
" ábo wywodną.G.

werset: 5
37:
Bo áczkolwiekem nie ieſt obecny ćiáłem/ ále du=
chem ie=


strona: 698.

Rozd: 2. Koloſſan.698.
1:
chem ieſtem z wámi: weſeląc ſię y widząc porządek
2:
wáſz/ y vtwierdzenie wiáry wáſzey/ ktora ieſt " w Chri
3:
ſtuśie'.

" w Chriſtuſá.G.
werset: 6Iákośćie tedy przyięli Ieſu Chriſtá Pá=
4:
ná */ w nimże chodźćie/
* náſsego.N. L. S.

werset: 7wkorzenieni y wybudowá=
5:
ni w nim/ y vmocnieni wiárą/ iákośćie ſię też náu=
6:
czyli/ obfituiąc " w nim' w dźiękowániu.
" w niey.3 L. G. S.

Zácz: 254.
werset: 8
7:
Pátrzćieſz by kto was nie oſzukał przez Philozo=
8:
phią/ y prozne omamienie: wedle vſtáwy ludzkiey/
9:
podług elementow świátá tego/ á nie według Chri=
10:
ſtuſá:

werset: 9gdyż w nim mieſzka wſzytká zupełność Bo=
11:
ſtwá ćieleſnie:

werset: 10y ieſteśćie w nim nápełnieni/ kto=
12:
ry ieſt głową wſzelkiego kśięſtwá y zwierzchnośći:

werset: 11
13:
w ktorym też obrzezáni ieſteśćie obrzezánim nie
14:
ręką vczynionym/ gdyśćie zewlekli ćiáło * ćieleſne/ *
* grzechow.G.ćieleſnych.
* ále.N L.

15:
w obrzezániu Chriſtuſowym/

werset: 12pogrzebieni z nim we
16:
krzćie: w ktorymeśćie też ſpolnie powſtáli przez
17:
wiárę " potężnośći Bogá'/ ktory go wzbudźił z mar=
" skuteczną Bożą.

18:
twych.

Zácz: 255.
werset: 13
19:
Y was gdyśćie byli vmárli w grzechách y w
20:
nieobrzezce ćiáłá wáſzego/ ożywił z nim poſpołu: od=
21:
puśćiwſzy " wam' wſzytkie grzechy/
" nam.G.

werset: 14zmázawſzy on
22:
przećiw nam cyrográph " dekretu'/ ktory był nam
" dekretámi.3 L. G. S.ábo, náukámi.

23:
przećiwny/ zniozł gi z pośrzodku/ przybiwſzy gi do
24:
krzyżá:

werset: 15y złupiwſzy kśięſtwá y mocárſtwá/ wywiodł
25:
ie śmiele ná podźiw/ - iáwnie' tryumph z nich czy=
-G.

26:
niąc ſam przez ſię.

werset: 16Niechayże was tedy nikt nie
27:
ſądźi w pokármie ábo w pićiu/ ábo w częśći świętá/
28:
ábo w náſtániu kśiężycá/ ábo ſzábbátow:

werset: 17ktore ſą
29:
ćieniem rzeczy przyſzłych/ lecz ćiáło ieſt Chriſtuſowo.

werset: 18
30:
Niechay was nikt nie podchodźi/ " chcąc' przez
" vmyſlnie.

31:
pokorę y nabożeńſtwo ániołow/ hárdźie poſtępuiąc
32:
w tym czego nie widźiał/ prozno ſię nádymáiąc z v=
33:
myſłu ćiáłá ſwego:

werset: 19á nie trzymáiąc ſię głowy chriſtuſá,
34:
z ktorego wſzytko ćiáło przez ſpoienia y związá=
Tttt 2nia zrzą=


strona: 699

Liſtu do Rozd: 2.699.
1:
nia zrządzone y ſpolnie złączone/ rośćie ná pomno=
2:
żenie Boże.

Zácz: 256.
werset: 20
3:
Ieſliśćie tedy vmárli z Chriſtuſem/ od elemen=
4:
tow - tego' świátá: przeczże ieſzcze iákoby żywiąc
-2 L. G. S.

5:
ná świećie " ſkázuiećie'?

" vczyć ſię dáiećie.G.ábo, vſtáwam ſię poddáiećie.
werset: 21" Nie dotykayćie ſię/ áni
6:
koſztuyćie/ áni ruſzayćie':

" Nie dotykay ſię, áni koſstuy, áni ruſsay.N. L. G. S.
werset: 22Co wſzytko idźie ku ſkáże=
7:
niu ſámym vżywánim/ iż ieſt wedle vſtaw y náuk lu=
8:
dzkich.

werset: 23ktore máiąc pozor mądrośći w zaboboniech
9:
y w vpokorzeniu/ y w niefolgowániu ćiáłu/ " nie we
10:
czći iákiey ku nápełnieniu ćiáłá'.

" To ieſt, nie karmiąc ćiáłá ſwego do ſytośći. Hebráiſm.

11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Przez Philoſophią.) O Philoſophiey Pogáńſkiey mowi Páweł
13:
S. ktora ná on czás płużyłá w Græcyey: ktorey oni przećiw ár=
14:
tykułom wiáry Chrześcijáńſkiey vżywáli: ſpieráiąc ſię iż nie ieſt
15:
podobne ćiał zmartwychwſtánie: á iż może kto mieć bez Chriſtu=
16:
ſá żywot błogoſłáwiony.
Iákiey Philoſophiey Páweł S. ſtrzedz ſię każe.
Iáko y dziś Kálwiniſtowie/ z teyże
17:
Philoſophiey ſzturmuią przećiw prawdziwey bytnośći Ciáłá y
18:
krwie Páńſkiey w S. Sákrámenćie. Iż/ práwi/ iedno ćiáło nie
19:
może być zárázem ná rożnych mieyſcách: Iż táż białość/ okrą=
20:
głość/ y ſmák zoſtáie. Tákże też Nowokrzczeńcy/ przećiw boſtwu
21:
y wiecznośći Syná Bożego Philoſophiey rádzi dobywáią. Táką
22:
tedy Philoſophią Apoſtoſtoł potępia/ ktora wiárę Chrześćijáńſką
23:
wywroćić vśiłuie: á nie tę ktora iey náprzećiw mędrkom tego
24:
świátá broni.
25:
W pokármie ábo w pićiu.) Y to mieyſce hæretycy głupie á nie=
26:
bácznie náprzećiw poſtom y świętom Chrześćijáńſkim przywo=
27:
dzą. Gdyż tu Páweł nie o Chrześćijáńſkim ále o Zydowſkim ob=
28:
chodzeniu świąt/ nowych kśiężycow/ y ſzábbátow/ y o potráwách
29:
y napoiách Zydom zákazánych mowi: ktore były ćieniem y figurą
Poſty.

30:
przyſzłych rzeczy: y przetoż iuż mieyſcá v wiernych nie máią.
31:
Przez pokorę y nabożenſtwo ániołow.) Y te ſłowá hæretycy głu=
32:
pie ćiągną przećiw wzywániu y cżći świętych w kośćiele zwyczáy=
33:
ney. Bo tu Páweł potępia kácerſtwo Symoná czárnokśiężni=
Wzywánie świętych.

34:
ká/ ktory vczył/ że niektorzy ániołowie máią być Bozką czćią ch=
35:
waleni/ iáko mnieyſzy bogowie/ ktorzy y świát ſtworzyli/ y przez
36:
Proroki mowili: á iż żaden nie może vbłágáć Bogá nawyżſzego/
37:
ktory niewidziálny ieſt/ iedno przez te ánioły. O tym kácerſtwie
38:
ták Tertullian piſze: A Symonowego czárnokśięſtwá náuká án=
iołom


strona: 700

Rozd: 3. Koloſſan.700.
1:
iołom ſłużąca/ pewnieć y oná miedzy báłwochwálſtwá byłá po=
2:
liczona/ y od Apoſtołá Piotrá w ſámym Symonie potępioná.
3:
Opiſuie ie tákże Irenæus lib: 1.cap: 20. y Epiphanius in hæreſi Si=
4:
monis. Y o tym kácerſtwie ábo czárnokśięſtwie/ ktore ánioły
5:
miáſto Bogá y Chriſtuſá chwaliło/ y ofiáry im czyniło: wykłá=
6:
dáią to mieyſce wſzyścy Doktorowie: á miánowićie Chryſoſtom
7:
święty homil: 7. in epist: ad Col. Oekumenius y Theophiláktus/
8:
Hieronym/ Háymo/ y Theodoretus. Vide Bellarm.
9:
Nie dotykayćie ſię.) Dármo y tego mieyſcá hæretycy náprzećiw
10:
poſtom kośćielnym y potráwom w poſty zákazánym náćiągáią.
Poſty.

11:
Gdyż iáſna rzecz że to Páweł przećiw fáłſzywym Apoſtołom ży=
12:
duiącym mowi/ ktorzy chćieli poddáć Chrześćijány pod ceremo=
13:
nie ſtárego zakonu (áby ſię nie dotykáli martwych zwierząt/ áby
14:
nie iedli potraw od Moyzeſzá zákazánych) ktorym Chrześćijánie
15:
więcey nie podlegli.
rozdział: 3

16:
ROZDZIAL III.
17:
1 Vczy Chrześćijáńſkich obyczáiow; áby zwlokſzy z śiebie ſtá=
18:
rego człowieká/ y z ſpráwámi iego/ ktore wylicza. 10 Oblekli ſię
19:
w nowego: w ktorym nie máſz roznośći narodow y ſtanow. 12 Y
20:
zdobili ſię cnotámi. 16 Y rozlicznemi ſpoſoby chwalili Páná
21:
Bogá. 17 Wſzytko do niego śćiagáiąc/ y ná chwałę iego obra=
22:
cáiąc. 18 Vczy potym/ iáko ſię máią ſpráwowáć żony y mężo=
23:
wie/ dzieći y oycowie/ ſłudzy y pánowie.
Zácz: 257.
Lekcya w wielką Sobotę.
werset: 1
24:
I
Eſliżeśćie tedy powſtáli - z Chriſtuſem': zwie=
-1 L. G. S.

25:
rzchnich rzeczy ſzukayćie: gdźie Chriſtus ieſt
26:
ná práwicy Bożey śiedzący.

werset: 2O te ſię ſtá=
27:
rayćie/ ktore ſą wzgorę; nie ktore ſą ná źiemi.

werset: 3Abo=
28:
wiemeśćie vmárli: y żywot wáſz ſkryty ieſt z Chri=
29:
ſtuſem w Bogu.

werset: 4
* A. N. L. G. S.Bo gdy.12 L.
* Gdy ſię Chriſtus żywot " wáſz'
" náſz.G.

30:
okaże: tedy y wy z nim okażećie ſię w chwale. *

werset: 5
31:
Vmartwiayćieſz tedy członki wáſze ktore ſą
32:
ná źiemi/ porubſtwo/ nieczyſtotę/ wſzeteczeńſtwo/
33:
złą pożądliwość/ y łákomſtwo/ ktore ieſt báłwochwál
34:
ſtwem.

werset: 6dla ktorych przychodźi gniew Boży ná ſy=
35:
ny " niewierne'.

" ábo nieposłuſsne.G.
werset: 7w ktorycheśćie ſię y wy niekiedy o=
36:
bieráli/ gdyśćie żyli w nich.

werset: 8Lecz teraz odłożćie
Tttt 3y wy


strona: 701

Liſtu do Rozd: 5.701.
1:
y wy to wſzytko: gniew/ popędliwość/ złość/ bluźnier
2:
ſtwo/ ſzkárádą mowę z vſt wáſzych.

werset: 9Nie kłámay=
3:
ćie iedni * drugim: zwlokſzy z śiebie ſtárego człowie=
* przećiw.G.

4:
ká z vczynkámi iego/

werset: 10á oblokſzy nowego tego ktory
5:
ſię odnawia w znáiomośći/ podług wyobráżenia te=
6:
go ktory go ſtworzył.

werset: 11Gdźie nie máſz * Pogániná y
* męſsczyzny y niewiáſty.N. L.

7:
Zydá/ obrzezánia y nieobrzezki/ człowieká obcego y Tá=
8:
tárzyná/ niewolniká y wolnego: ále wſzytko/ y we
9:
wſzech Chriſtus.

Zácz: 258.
Lekcya w piątą Niedzielę po trzech Krolách
werset: 12
10:
Przyobleczćieſz ſię tedy (iáko wybráni Boży/
11:
święći/ y vmiłowáni) we wnętrznośći miłoſierdźia/
12:
w dobrotliwość/ w pokorę/ w ćichość/ w ćierpli=
13:
wość/

werset: 13iedni drugich znoſząc: y odpuſzczáiąc ſobie
14:
ieſliby kto miał ſkárgę przećiw komu. iáko też " Pan'
" Chriſtus.G.

15:
odpuśćił wam; tákże y wy.

werset: 14A nád to wſzytko/ - miey
16:
ćie' miłość/ ktora ieſt związką doſkonáłośći.
-1. L. G. S.

werset: 15A po=
17:
koy " Chriſtuſow' niech przewyżſza w ſercách wáſzych/
" Boży.G.

18:
ku ktoremu też wezwáni ieſteśćie w iednym ćiele: á
19:
wdźięczni bądzćie.

werset: 16Słowo Chriſtuſowe niechay
20:
mieſzka w was obfićie/ z wſzeláką mądrośćią/ náu=
21:
czáiąc y ſámi śiebie nápomináiąc/ przez Pſálmy/ y
22:
pieśni/ y śpiewánia duchowne/ w łáſce śpiewáiąc " w
23:
ſercách wáſzych Bogu'.

" w ſercu wáſsym Panu.G.
Zácz: 259.
werset: 17
24:
Wſzytko cokolwiek czynićie mową ábo vczyn=
25:
kiem/ wſzytko w imię Páná Ieſuſá Chriſtuſá */ dźię=
* czynćie.9 L. S.

26:
kuiąc Bogu y Oycu przezeń. *

werset: 18
27:
Zony bądźćie poddáne mężom/ iáko przyſtoi/ w
28:
Pánu.

werset: 19Mężowie/ miłuyćie żony *: á nie bądźćie
* wáſse.L. S.

29:
gorzkimi przećiwko nim.

werset: 20Dziatki/ poſłuſzne bądź=
30:
ćie rodźicom we wſzytkim. ábowiem ſię to podoba
31:
- w' Pánu.
-N. L.

werset: 21Oycowie/ " nie pobudzayćie ku gnie=
32:
wu' dźieći wáſzych: áby ſercá nie tráćili.
" nie draznićie, nie obruſsayćie.

werset: 22Słudzy/
33:
bądźćie poſłuſzni we wſzytkim pánom wedle ćiáłá/
34:
nie ſłużąc ná oko/ iákoby ludźiom ſię podobáiąc/ ále
w ſzczero=


strona: 702

Rozd: 4. Koloſſan.702.
1:
w ſzczerośći ſercá/ Bogá ſię boiąc.

werset: 23* Cokolwiek
* A. C.

2:
czynićie/ z duſze czyńćie iáko Pánu/ á nie ludźiam:

werset: 24
3:
wiedząc iż od Páná weźmiećie odpłátę dźiedźic=
4:
twá. * Pánu Chriſtuſowi " ſłużćie'.
* Abowiem.G.
" służyćie.G.

werset: 25Bo ten co krzy=
5:
wdę czyni/ odnieśie to co vkrzywdźił: á nie máſz
6:
względu ná oſoby - v Bogá'.

-2 L. G. S.

7:
A oblokſsy nowego.) Z tego mieyſcá obaczyć możemy/ iż ſprá=
8:
wiedliwość náſzá w Chriſtuśie ieſt rzecz iſtotnie w nas będąca/ y
9:
ná duſzy náſzey trwáiąca/ y zdobiąca onę: á nie ſámo przyczytá=
10:
nie ſpráwiedliwośći Chriſtuſowey/ ábo ſámo zákryćie grzechow y
11:
niepráwośći náſzych: ktore fałeſznie twierdzą hæretycy/ żeby miá=
12:
ły w nas trwáć y zoſtáwáć/ też y po krzćie/ y po pokućie/ y záwſze
13:
pokiſmy żywi. Czytay Auguſtyná de peccat: merit: et remiſ:
14:
lib: 2. cap: 7. et cont: Iulia: lib: 6. cap: 7.
Spráwiedliwość iſtotna, á nie poczytána.
rozdział: 4

15:
ROZDZIAL IIII.
16:
2 Chce áby ſię zań modlili/ 5 Y oſtrożnie ſię z niewiernymi ob=
17:
chodzili. 7 Y poſyła im te ktorzyby im oznaymili co ſię z nim
18:
dzieie. 10 Pozdrawia ich od wielu. 16 Chcąc áby ten liſt mieli
19:
z Láodyczány ſpolny.
werset: 1
20:
P
Anowie/ co ſpráwiedliwego y ſłuſznego ieſt/
21:
oddawayćie ſługom: wiedząc że y wy ma=
22:
ćie Páná w niebie.

Zácz: 260
werset: 2
23:
W modlitwie trwayćie: czuyni będąc ná niey
24:
z dźiękowánim.

werset: 3modląc ſię ſpołecznie y zá nas/ áby
25:
nam Bog otworzył drzwi mowy ku opowiedániu tá=
26:
iemnice Chriſtuſowey (dla ktorey też ieſtem zwią=
27:
zány)

werset: 4ábych ią oznaymiał mowiąc iáko ieſt potrze=
28:
bá.

werset: 5Mądrze ſię obchodźćie z obcymi: czás odku=
29:
puiąc.

werset: 6Mowá wáſzá niech záwſze będźie przyięmna/
30:
ſolą okraſzona: ábyśćie wiedźieli iáko maćie káżdev
31:
z oſobná odpowiedźieć.

werset: 7Co ſię zemną dźieie/ wſzyt=
32:
ko wam oznaymi Tychikus namilſzy brát/ y wierny
33:
ſługá/ y towárzyſz w Pánu:

werset: 8ktoregom poſłał do
34:
was dla tego áby ſię wywiedźiał co ſię dźieie z wámi/
y poćie=


strona: 703

Liſtu do Koloſſan. Rozd: 4.703.
1:
y poćieſzył ſercá wáſze/

werset: 10z Onezymem namilſzym
2:
á wiernym brátem/ ktory ieſt z was. * Wſzytko wam
* ktorzyN. L.

3:
oznaymią co ſię tu dźieie.

Zácz: 261.
werset: 10
4:
Pozdrawia was Aryſtárchus ktory ieſt ze mną
5:
w poimániu/ y Márek brátanek Bárnábaſzow (o
6:
ktorym wźięliśćie roſkazánie. Ieſliby przyſzedł do
7:
was przyimićie go)

werset: 11y Ieſus ktorego zową Iuſtem:
8:
ktorzy ſą z obrzezánia. Ci ſámi ſą pomocnicy moi
9:
w kroleſtwie Bożym: ktorzy mnie byli poćiechą.

werset: 12
10:
Pozdrawia was Epáfrás ktory z was ieſt/ ſługá
11:
Chriſtuſá Ieſuſá/ záwſze prácuiąc zá was w modli=
12:
twách/ abyśćie ſtali doſkonáłymi y pełnymi we wſze=
13:
lákiey woli Bożey.

werset: 13Bo ieſtem mu świádkiem/ że
14:
ma wielkie ſtáránie o was/ y o tych ktorzy ſą w Láo=
15:
dycei/ y ktorzy w Hierápolu.

werset: 14Pozdrawia was
16:
Lukaſz lekarz miły/ y Demás.

werset: 15Pozdrowćie brá=
17:
ćią ktorzy ſą w Láodyceiey: y Nimpháſá/ y zgromá=
18:
dzenie ktore ieſt w domu iego.

werset: 16A gdy v was prze=
19:
czytan będźie ten liſt/ ſprawćie to áby też czytány był
20:
w kośćiele Láodyceńſkim: á iżbyśćie wy też przeczy=
21:
táli ten ktory ieſt Láodyceyſki.

werset: 17A powiedzćie Ar=
22:
chipowi; Dogląday poſługowánia ktoreś wźiął w
23:
Pánu/ ábyś ie wypełniał.

werset: 18Pozdrowienie/ ręką mo=
24:
ią Páwłową. Pámiętayćie ná więźienie moie. Lá=
25:
ſká * z wámi. Amen.
* Páná náſsego Ieſu Chriſtá, N L


26:
Do Koloſſánow piſany był z Rzymu przez Tychiká y Onezymá. G Argument liſtu 1. do Theſſáloniczan.
27:
T
Heſſáloniczánie/ bylić mieſzczánie głownego miáſtá Máce=
28:
dońſkiego Theſſáloniki. Ci fałſzywych Apoſtołow do śiebie
29:
nie przypuśćili/ ále owſzem ſtáteczni będąc w wierze/ przeſládowá=
30:
nia dla niey mężnie wytrzymáli. Przetoż do nich Páweł ś. ten ćie=
31:
ſzący liſt piſze/ weſeląc ſię z wiáry y ſtátecznośći ich: y nápominá=
32:
iąc áby w nich poſtępowáli/ o zmartwychwſtániu y o przyśćiu też
33:
Páná Chriſtuſowym/ ku ich potwierdzeniu/ nieco przypomina.
Liſt Pá=
księga: 1.Thess


strona: 704

Rozd: 1.704.
1:
LIST PAWLOW
2:
DO THESSALONI-
3:
CZAN PIERWSZY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Teſſáloniczány záleca/ dziękuiąc Bogu/ iż wiárę raz przyię=
6:
tą záchowáli. 6 Stawſzy ſię náśládowcámi Páwłowymi y Páń=
7:
ſkimi. 7 Y wzorem wſzytkim wiernym. 9 Okázuiąc iáwnie iá=
8:
ki pożytek v nich vczyniło Páwłowe kázánie.
Zácz: 262.
werset: 1
9:
P
Aweł y Sylwan y Tymotheuſz
10:
kośćiołowi Teſſálonickiemu w Bogu
11:
Oycu/ y w Pánie Ieſuśie Chriſtuśie.
12:
Láſká wam y pokoy *.

* od Bogá Oycá náſsego, y Páná Ieſuſá Chriſtuſá.3 L. K. G.
Lekcya w ſzoſtą Niedzielę po trzech Krolách.
werset: 2
13:
Dźiękuiemy Bogu záwſze zá was wſzytkie: wſpo=
14:
mináiąc was w modlitwách náſzych bez przeſtán=
15:
ku:

werset: 3wſpomináiąc vczynność wiáry wáſzey/ y pra=
16:
cę/ y miłość/ y " ćierpliwość nádźieie' w Pánie ná=
" ábo, ćierpliwą nádzieię. Hebr.

17:
ſzym Ieſuśie Chriſtuśie/ przed Bogiem y Oycem ná=
18:
ſzym:

werset: 4Wiedząc bráćia vmiłowáni od Bogá/ o wy=
19:
brániu wáſzym:

werset: 5gdyż Ewángelia náſzá nie byłá v
20:
was tylko w mowie/ ále też y w mocy/ y w Duchu
21:
świętym/ y " w zupełnośći wielkiey': iáko wiećie iá=
" w zupełnym vpewnieniu.

22:
kiemiſmy byli miedzy wámi dla was.

Zácz: 263.
werset: 6
23:
A wy sſtáliśćie ſię náśládowcámi náſzymi/ y
24:
Páńſkimi: przyiąwſzy ſłowo w wielkim vćiśnieniu/
25:
z weſelem Duchá świętego:

werset: 7ták iżeśćie ſię * sſtáli
* wy.G.

26:
wzorem wſzytkim wierzącym w Mácedoniey y w
27:
Acháiey.

werset: 8Abowiem od was zábrzmiáło ſłowo Páń=
28:
ſkie: nie tylko w Mácedoniey y w Acháiey/ ále ſię tez
29:
rozeſzłá ná wſzelkim mieyſcu/ wiárá wáſzá ktora ieſt
30:
ku Bogu: ták iż też nam nie trzebá nic mowić.

werset: 9Bo
Vvvvſámiż


strona: 705

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.705.
1:
ſámiż o nas opowiedáią iákowyſmy przyſtęp do
2:
was mieli: y iákośćie ſię náwroćili do Bogá od báł=
3:
wanow/ ábyśćie ſłużyli Bogu żywemu y prawdźi=
4:
wemu/

werset: 10y oczekiwáli Syná iego z niebios (ktorego
5:
wzbudźił z martwych) Ieſuſá/ ktory nas wybáwił
6:
od gniewu przyſzłego. *


7:
Náſládowcámi náſsymi y Pánskimi.) Náśláduiący świętych/ y
8:
Chriſtá Páná náſláduią. Y toć náſládowánie rozmáitych świę=
9:
tych było początkie zakonow rozlicznych w kośćiele: ktore iednák
10:
wſzytkie ćiągną ku doſkonálſzemu náſládowániu Páná náſzego.
Zakony.
rozdział: 2

11:
ROZDZIAL II.
12:
1 Vkázuie/ iáko ſię ſzczerze obchodzi w opowiedániu im Ewán=
13:
geliey. 13 Dziękuiąc Bogu/ iż przyięte ſłowo Boże pilnie zácho=
14:
wáli. 14 Cierpiąc wiele od przyrodnych/ iáko kośćioły w Iud=
15:
ſkiey ziemi od Zydow. 15 Ktorzy iáko Chriſtuſá/ ták y wſzyſtkie
16:
wierne prześláduią. 17 Pokázuie też chęć ſwoię vprzeymą prze=
17:
ćiwko im.
Zácz: 264.
werset: 1
18:
A
Bowiem ſámi wiećie bráćia/ iż nie prozne
19:
było przyſzćie náſze do was:

werset: 2ále przedtym v=
20:
ćierpiawſzy y zelżeni będąc w Philipowie/
21:
(iáko wiećie) śmieleſmy iednák ſobie poczęli w Bogu
22:
náſzym/ przepowiádáiąc v was Ewángelią Bożą
23:
z wielkim " ſtáránim'.

" boiowánim.G.
werset: 3Abowiem nápominánie ná=
24:
ſze nie było z oſzukánia/ áni z nieczyſtośći/ áni w zdrá=
25:
dźie:

werset: 4ále iákoſmy doświádczeni byli od Bogá/ że=
26:
by nam byłá zwierzona Ewángelia/ ták mowiemy:
27:
nie iáko ſię ludźiom podobáiąc/ ále Bogu/ ktory do=
28:
świadcza ſerc náſzych.

werset: 5Abowiem nigdyſmy nie by=
29:
li doznáni w powieśći pochlebney/ iáko wiećie: áni w
30:
podeyźrzeniu łákomſtwá/ Bog świádek ieſt:

werset: 6áni
31:
ſzukáiąc chwały od ludźi/ áni od was/ áni od inſzych.

werset: 7
32:
Mogąc być - wam' obćiążliwi iáko Apoſtołowie
-4 L. G. S.

33:
Chriſtuſowi: ále sſtáliſmy ſię " málutkimi' miedzy
" ćichemi.2 L. G. S.
wámi/


strona: 706

Rozd: 2. do Theſſáloniczan.706.
1:
wami/ iákoby mámká " ogrzewáiąc' dźiatki ſwoie:
" wychowuiąc.

werset: 8
2:
Ták was polubiwſzy/ żądáliſmy wam vżyczyć nie
3:
tylko Ewángeliey Bożey/ ále też y duſz náſzych: dla
4:
tego iżeśćie nam miłymi byli.

Zácz: 265.
werset: 9
5:
Abowiem pámiętaćie bráćia pracą náſzę y tru=
6:
dzenie: gdyż w nocy y we dnie robiąc/ ábyſmy ża=
7:
dnego z was nie obćiążyli/ przepowiedáliſmy v was
8:
Ewángelią Bożą.

werset: 10Wyśćie świádkámi y Bog/
9:
iáko świętobliwie/ y ſpráwiedliwie y bez nágánie=
10:
nia byliſmy " miedzy wámi' ktorzyśćie vwierzyli.
" wł: wam.

werset: 11
11:
Iákoż wiećie iżeſmy káżdego z was (iáko oćiec
12:
dźiatki ſwoie)

werset: 12nápomináli y ćieſzyli/ y oświadczá=
13:
li ſię ábyśćie poſtępowáli przyſtoynie w Bogu/ kto=
14:
ry was wezwał do ſwego kroleſtwá y chwały.

Lekcia w dzień S. Męczennikow Cyriáká/ Lárgá/ y Smárágdá.
werset: 13
15:
Dla tego y my dźiękuiemy Bogu bez przeſtán=
16:
ku/ iż wy przyiąwſzy ſłowo Boże ktoreśćie ſłyſzeli od
17:
nas/ przyięliśćie - ie' nie iáko ſłowo ludzkie/ ále (iá=
-5 L. G.

18:
ko ieſt prawdźiwie) ſłowo Bogá " ktory' ſpráwuie w
" ábo, ktore.G.

19:
was ktorzyśćie vwierzyli.

Zácz: 266
werset: 14
20:
Abowiem wy bráćia sſtáliśćie ſię náśládowcá=
21:
mi kośćiołow Bożych ktore ſą w Iudſkiey źiemi/ w
22:
Chriſtuśie Ieſuśie: iżeśćie y wy toż ćierpieli od na=
23:
rodu ſwego/ iáko y oni od Zydow.

werset: 15ktorzy y Páná
24:
Ieſuſá zábili y * Proroki/ y nas prześládowáli/ y
* właſne.G.

25:
Bogu ſię nie podobáią/ y wſzytkim ludźiom ſą prze=
26:
ćiwni:

werset: 16broniąc nam żebyſmy nie mowili Pogánom
27:
iżby byli zbáwieni: áby záwſze wypełniáli grzechy
28:
ſwe. ábowiem ná nie " przyſzedł' gniew - Boży' áż do
" vprzedził.L.
-G.

29:
końcá. *

werset: 17
30:
A my bráćia będąc ośieroćiáłymi bez was twa=
31:
rzą/ nie ſercem/ ná krotki czás: vprzeymieſmy ſię ſtá=
32:
ráli widźieć oblicze wáſze z wielką chućią.

werset: 18" Abo=
33:
wiemeſmy' chćieli przyść do was (zwłaſzczá ia Pá=
" Przetoſmy.G.

34:
weł) y raz y drugi: ále przekáźił nam ſzátan.

werset: 19Abo=
Vvvv 2wiem kto=


strona: 707

Liſtu pierwſzego Rozd: 3.707.
1:
wiem ktoraż ieſt nádźieiá naſzá/ ábo weſele/ ábo ko=
2:
roná przechwalánia? Izali nie * wy przed Pánem ná=
* y.G.

3:
ſzym Ieſuſem Chriſtuſem ieſteśćie w przyſzćie iego?

Zácz: 267
werset: 20
4:
Abowiem wy ieſteśćie chwałá náſzá y weſele.


5:
NAVKI Y PRZESTROGI.
6:
Słowo Boże.) Tu ſię náuczyć mogą odſzczepieńcy/ iż nie to ſámo
7:
ieſt ſłowo Boże/ co w Bibliey ieſt nápiſano. Ponieważ wſzytkie
8:
kazánia Páwłá S. ktore miał do nich pierwey niżli ten liſt piſał/
9:
były ſłowem Bożym.
Słowo Boże nie piſáne.

10:
Nádzieiá náſsá.) Ieſliż oto Páweł vcznie ſwe zowie nádzieią
11:
ſwą/ weſelem ſwym/ y koroną chwały: Czemuż hæretycy zá złe
12:
máią Kátholikom/ iż Pánnę naświętſzą y inne święte/ nádzieią
13:
ſwą zową/ dla oſobliwey vfnośći ktorą w ich zaſługách y przyczy=
14:
nách máią.
Pánná Mária nádzieiá náſsá.
rozdział: 3

15:
ROZDZIAL III.
16:
1 Boiąc ſię áby dla ſwego vtrapienia nie odſtąpili od wiáry/
17:
poſłal do nich Tymotheuſzá/ żeby ie vtwierdził. 6 Ktory gdy
18:
ſię wroćił/ dziękuie Bogu iż w wierze y w miłośći mocnie trwá=
19:
li. 10 Vkázuiąc iáko ich prágnie náwiedzić/ áby dołożył czego/
20:
wierze ich nie doſtawa.
werset: 1
21:
P
Rzetoż nie mogąc ſię więcey wſtrzymáć/
22:
vpodobáło ſię nam ábyſmy ſámi zoſtáli w A=
23:
theniech:

werset: 2á poſłáliſmy Tymotheuſzá brá=
24:
tá náſzego/ y ſługę Bożego * w Ewángeliey Chriſtu=
* y pomocniká náſsego.G.

25:
ſowey/ áby was potwierdźił y nápominał z ſtrony
26:
wiáry wáſzey:

werset: 3áby żaden ſobą nie trwożył w tych
27:
vćiſkách: ábowiem ſámi wiećie/ żeſmy ná to poſtá=
28:
wieni.

werset: 4Bo też gdyſmy byli v was/ opowiedáliſmy
29:
wam żeſmy mieli ćierpieć vćiśnienie/ iákoż ſię ták
30:
sſtáło/ y wiećie to.

werset: 5Dla tego y ia nie mogąc ſię wię=
31:
cey wſtrzymáć/ poſłałem ábym ſię dowiedźiał o wie=
32:
rze wáſzey/ by was ſnać nie ſkuśił ten co kuśi/ á żeby
33:
nie byłá dáremna praca náſzá.

werset: 6Lecz teraz gdy Ty=
34:
motheuſz od was przyſzedł do nas/ y oznaymił nam
wiárę


strona: 708

Rozd: 3. do Theſſáloniczan.708.
1:
wiárę y miłość wáſzę/ á iż nas maćie w dobrey pá=
2:
mięći záwſze/ żądáiąc nas widźieć/ iáko y my was:

werset: 7
3:
Dla tegoż bráćia ieſteſmy poćieſzeni/ z was/ w káż=
4:
dey doległośći y vtrapieniu náſzym przez wiárę wá=
5:
ſzę:

werset: 8boć teraz żywiemy/ ieſli wy ſtoićie w Pánu.

Zácz: 268
werset: 9
6:
Abowiem ktorąż dźiękę możemy oddáć Bogu
7:
zá was/ z wſzelkiego weſela ktorym ſię weſelimy dla
8:
was przed Bogiem náſzym?

werset: 10w nocy y we dnie bá=
9:
rzo pilno proſząc ábyſmy was oglądáli/ y dopełnili
10:
czego nie doſtáie wierze wáſzey.

werset: 11Lecz ſam Bog y
11:
Oćiec náſz/ y Pan náſz Ieſus Chriſtus niech ſpráwi
12:
drogę náſzę do was.

werset: 12A Pan niechay was pomnoży/
13:
y " obfitemi vczyni miłośćią' * iednego ku drugiemu/ y
" obfitą vczyni miłość.L.
* wáſsąN. L. S.

14:
ku wſzytkim: iáko y my ieſteſmy ku wam:

werset: 13áby ſercá
15:
wáſze nienágánione vtwierdźił/ w świątobliwośći/
16:
przed Bogiem y Oycem náſzym/ w przyſzćie Páná ná
17:
ſzego Ieſu Chriſtá ze wſzytkimi ſwiętymi iego. A.

rozdział: 4

18:
ROZDZIAL IIII.
19:
1 Nápomina áby przykazánia ktore im podał/ záchowáli.
20:
3 Wſtrzymawáiąc ſię od wſzeteczeńſtwá. 9 Y miłuiąc ſię ſpołe=
21:
cznie. 11 Y robiąc rękomá/ áby wſpomożenia od inſzych nie po=
22:
trzebowáli. 13 Vczy ſpoſobu náſzego zmartwychwſtánia/ áby
23:
ſię zbytnie nie ſmućili dla tych ktorzy vmieraią.
Zácz: 269
Lekcya w wtorą Niedzielę Poſtu.
werset: 1
24:
N
Aoſtátek tedy bráćia/ prośimy was y nápo=
25:
minamy przez Páná Ieſuſá/ áby iákośćie
26:
wźięli od nas/ iáko ſię maćie ſpráwowáć/ y
27:
Bogu ſię podobáć/ " iákoż ſię y ſpráwuiećie' ábyśćie
" ták, ábyśćie ſię też ſpráwowáli.N. L. K.

28:
ſię tym doſkonáley ſpráwowáli.

A Græckie poſpolite y S. te słowá opuſsczáią.
werset: 2Bo wiećie ktore
29:
roſkazánia " dałem' wam przez Páná Ieſuſá.
" dáliſmy2 L. K. G. S.

werset: 3Abo=
30:
wiem táć ieſt wola Boża/ poświęcenie wáſze: że=
31:
byśćie ſię powśćiągáli od porubſtwá/

werset: 4áby vmiał
32:
káżdy z was naczynie ſwe chowáć w świątobliwo=
33:
śći y vczćiwośći:

werset: 5nie w popędliwośći żądze/ iáko
Vvvv 3y Pogá=


strona: 709

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.709.
1:
y Pogáni ktorzy nie znáią Bogá/

werset: 6á żeby kto nie
2:
podchodźił/ áni oſzukiwał w ſpráwie brátá ſwego:
3:
ábowiem ſię Pan mśći wſzytkiego tego/ iákoſmy
4:
wam y przedtym powiedáli/ y oświadczáli.

werset: 7Boć
5:
nas Bog nie wezwał ku nieczyſtośći: ále ku po=
6:
święceniu. *

werset: 8
7:
A przeto ktory - to' odrzuca/ nie odrzucać czło=
-2 L. G.

8:
wieká/ ále Bogá/ ktory też w nas dał Duchá ſwego
9:
świętęgo.

werset: 9A o bráterſkiey miłośći nie potrzebá á=
10:
byſmy wam piſáli: ábowiem wy ſámi od Bogá ie=
11:
ſteśćie náuczeni ábyśćie iedni drugie miłowáli.

werset: 10Bo
12:
też to czynićie ku wſzytkiey bráćiey ktorzy ſą we wſzyt=
13:
kiey Mácedoniey. Lecz was prośimy bráćia/ iżby=
14:
śćie więcey obfitowáli:

werset: 11y vprzeymie ſię ſtáráli á=
15:
byśćie ſpokoynymi byli/ á káżdy ſwey ſpráwy pilno=
16:
wáli/ y rękámi ſwemi * robili/ iákoſmy wam nákazá=
* właſnymi.G.

17:
li:

werset: 12á iżbyśćie ſię z obcemi vczćiwie obchodźili: " á
18:
niczyiegoż nie potrzebowáli'.

" ábo, á nic cudzego nie prágnęli.
Zácz: 270
Lekcya ná Mſzey Zaduſzney.
werset: 13
19:
Lecz niechcemy bráćia ábyśćie wiedźieć nie mie=
20:
li o tych ktorzy záſnęli/ iżbyśćie ſię nie ſmućili/ iáko
21:
y drudzy ktorzy nádźieie nie máią.

werset: 14Abowiem ieſli
22:
wierzymy iż Ieſus vmárł y zmartwychwſtał: ták
23:
też Bog te ktorzy záſnęli przez Ieſuſá przyprowádźi
24:
z nim.

werset: 15Abowiem to wam powiedamy w ſłowie
25:
Páńſkim/ iż my żywiący/ ktorzy pozoſtániemy " w
26:
przyſzćie' Páńſkie nie vprzedźimy tych ktorzy záſnęli.
" ná ono przyſsćie.6 L. G.

werset: 16
27:
Gdyż ſam Pan " z okrzykiem' - y' z głoſem Archán=
" z roskazánim.
-G.

28:
ielſkim y z trąbą Bożą sſtąpi z niebá: á pomárli w
29:
Chriſtuśie/ powſtáną pierwey.

werset: 17Potym my żywi/
30:
ktorzy pozoſtániemy: pochwyceni będźiemy poſpołu
31:
z nimi w obłokách/ ábyſmy ſię " z Chriſtuſem' potkáli
" z Pánem.4 L. G. S.

32:
ná powietrzu/ á ták záwſze z Pánem będźiemy.

werset: 18A
33:
przetoż ćieſzćie ſię ſpołem tymi ſłowy. *

Náuki


strona: 710

Rozd: 5. do Theſſáloniczan.710.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Nie odrzuca człowieká ále Bogá.) Kto gárdzi kośćiołem y po=
3:
rządnemi páſterzámi iego/ y náuką ich ábo przykazániem: ten
4:
nie mniey grzeſzy/ iáko gdyby ſámego Bogá przykazánia wzgár=
5:
dził. Bo ſą od Duchá S. a nie zgołá ludzkie przykazánia. Prze=
6:
toż ták Bog do Sámuelá mowił: Nie ćiebieć wzgárdzili/ ále
7:
mnie/ ábych nie krolował nád nimi.
Gárdzący kośćiołem, y Bogiem gárdzi.

8:
O tych ktorzy záſnęli.) Niektorzy hæretycy niebácznie twierdzi=
9:
li z tego mieyſcá/ żeby duſze ludzkie ſpáły áż do dniá ſądneo. Gdyż
10:
ſię to záſnienie o ſámych tylko ćiáłách/ á nie o duſzách rozumie.
Duſse nie ſpią.
rozdział: 5

11:
ROZDZIAL V.
12:
1 Przypomina/ iż dzień Páńſki przyidzie nieſpodziewány/ iáko
13:
złodziey w nocy. 4 Ktory ich iednák niegotowymi nie záſtánie:
14:
gdyż ſię nań záwſze gotuią. 6 Do czego ich też nápomina. 12 Zá=
15:
leca im poſłuſzeńſtwo przećiw przełożonym. 14 Vczy iáko ſię máią
16:
záchowáć iedni ku drugim/ y ku Pánu Bogu. 23 Modli ſię zá
17:
nimi. 24 Y prośi áby ſię też oni zań modlili.
Zácz: 271.
werset: 1
18:
A
O czáśiech y o chwilách bráćia/ nie potrzebu=
19:
iećie ábyſmy wam piſáli.

werset: 2Abowiem ſámi
20:
doſtátecznie wiećie/ iż dźień Páńſki/ ták przyi=
21:
dźie/ iáko złodźiey w nocy.

werset: 3bo gdy rzeką/ Pokoy y be
22:
ſpieczeńſtwo: tedy nagłe zginienie przyidźie ná nie/
23:
iáko bol niewieśćie " brzemienney'/ á nie vćieką.
" rodzącey.1 L.

werset: 4Lecz
24:
wy bráćia/ nie ieſteśćie w ćięmnośći: áby on dźień
25:
was miał iáko złodźiey záſtáć.

werset: 5ábowiem wſzyścy
26:
wy/ ieſteśćie ſynowie świátłośći/ y ſynowie dniá: nie
27:
ieſteſmy nocy áni ćięmnośći.

werset: 6Przeto tedy nie ſpimy
28:
iáko y inſzy: ále czuymy y bądźmy trzeźwimi.

werset: 7A=
29:
bowiem ktorzy ſpią/ w nocy ſpią: á ktorzy ſię vpiiá=
30:
ią/ w nocy ſię vpiiáią.

werset: 8Lecz my będąc * dniowi/
* ſynowie.G.

31:
" ieſteſmy' trzeźwi/ oblekſzy páncerz wiary y miło=
" bądzmy.G.

32:
śći/ á przyłbicę nádźieie zbáwienia.

Zácz: 272
werset: 9
33:
Gdyż Bog nie poſtáwił nas ku gniewu/ ále ku
34:
nábyćiu zbáwienia przez Páná náſzego Ieſu Chriſtá/

ktory


strona: 711

Liſtu pierwſzego Rozd: 5.711.
werset: 10
1:
ktory vmárł zá nas: ábyſmy/ choćiaż czuiemy/ cho=
2:
ćiaż ſpimy/ ſpołu z nim żyli.

werset: 11Przetoż ćieſzćie ſię ſpo=
3:
łecznie: y buduyćie ieden drugiego/ iáko też czynićie.

werset: 12
4:
A prośimy was braćia/ ábyśćie poználi te ktorzy
5:
prácuią miedzy wámi/ y ktorzy ſą przełożonymi wá=
6:
ſzymi w Pánu/ y nápomináią was:

werset: 13iżbyście ie ſobie
7:
tym więcey ważyli w miłośći prze ich robotę. po=
8:
koy záchowayćie " z nimi'.

" miedzy ſobą.G.
Zácz: 273.
Lekcya w Sobotę po pierwſzey Niedzieli w Poſt.
werset: 14
9:
A prośimy was bráćia/ karzćie nieſpokoyne/
10:
ćieſzćie lękliwe/ znaſzayćie niemocne/ ćierpliwymi
11:
bądźćie ku wſzytkim.

werset: 15Pátrzćie áby kto złym zá
12:
złe komu nie oddawał: ále záwżdy dobrego náślá=
13:
duyćie/ y ku wam ſpołecznie y ku wſzytkim.

werset: 16Záw=
14:
ſze ſię weſelćie.

werset: 17Bez przeſtánku ſię modlćie.

werset: 18
15:
We wſzytkim dźiękuyćie. ábowiem tá ieſt wola
16:
Boża przez Chriſtuſá IEſuſá ku wam wſzytkim.

werset: 19
17:
Duchá nie gáśćie.

werset: 20Proroctw nie lekce ważćie.

werset: 21
18:
A wſzytkiego " doświadczayćie': dobrego ſię trzy=
" doświadczáiąc.G.

19:
mayćie.

werset: 22Od wſzelákiego podobieńſtwá złośći ſię
20:
powśćiągayćie.

werset: 23A ſam Bog pokoiu niech was
21:
" zupełnie' poświęći: áby cáły duch wáſz/ y duſzá y
" zupełnych.G.

22:
ćiáło bez nágánienia/ w przyſzćiu Páná náſzego Ie=
23:
ſu Chriſtá było záchowáne. *

werset: 24
24:
Wiernyć ieſt ktory was wezwał/ ktory też v=
25:
czyni *.

* pewną nádzieię wáſsę.G.
werset: 25Bráćia modlćie ſię zá nas.

werset: 26Pozdrow=
26:
ćie bráćią wſzytkę w pocáłowániu świętym.

werset: 27Po=
27:
przyśięgfam was przez Paná/ áby - ten' liſt przeczy=
-2 L.

28:
tan był wſzytkiey świętey bráćiey.

werset: 28Láſká Páná
29:
náſzego Ieſu Chriſtá z wámi. Amen.


30:
Do Theſſáloniczan pierwſsy piſány był z Athen. G.
31:
Wſsytkiego doswiadczayćie.) Gdy mowi wſzytkiego probuyćie/
32:
nie dáieć wolnośći tego probowánia zgołá wſzytkim ludziom/ kto
33:
rzy ſą w kośćiele: ále tylko tym ktorym doświadczáć należy/ to
Doświádczáć kto ma y czego.
ieſt przeło=


strona: 712

Rozd: 5. do Theſſáloniczan.712.
1:
ieſt przełożonym kośćielnym. K temu nie mowi tu zgołá o wſzy=
2:
tkich proroctwách/ piſmách y náukách/ żeby znowu miáły być pro=
3:
bowáne: ále tylko o nowych/ wątpliwych y podeyrzánych/ ktore
4:
ieſzcze nie ſą doświádczone. Lecz náuká kśiąg zákazánych nie ieſt
5:
wątpliwa/ ále iáwnie zła y ſzkodliwa: bo iuż ieſt ſprobowána y
6:
potępiona. Tákże z drugiey ſtrony nie ieſt wątpliwa náuká Kon=
Czego iuż probowáć nie potrzebá.

7:
cyliow ábo Zborow kośćielnych/ ále iáwnie dobra y z Duchá S.
8:
y przetoż Páweł S. odnoſząc do kośćiołow dekret Zboru Ierozo=
9:
limſkiego/nie mowił: Doświádczayćie/ ále roſkázował on de=
10:
kret záchowáć.
11:
Argument wtorego liſtu do Theſ=
12:
ſáloniczan.
13:
I
Z Páweł/ iáko prágnął/ do Theſſáloniczan ſam przyiácháć
14:
nie mogł/ przeto ten wtory liſt piſze do nich. A iż ie ſtráſzo=
15:
no przyśćiem Páńſkim ná ſąd/ iákoby wnet być miáło: pokázuie/
16:
iż ácz dzień ſądu Páńſkiego pewnie będzie/ ná ktorym y oni ſwą
17:
zapłátę/ y przeſládowce ich/ karánie odnioſą: wſzákże nie ták ry=
18:
chło będzie/ y niepierwey áż Antychriſt przyidzie: o ktorym nieco
19:
oznáymuiąc/ y proſząc áby ſię zań modlili/ każe ſię ſtrzedz Chrze=
20:
śćiánow nieſpokoynych/ y proznuiących/ á dármo chleb iedzących.
21:
grafika
XxxxLiſt Páwłá
księga: 2.Thess


strona: 713

Liſtu wtorego Rozd: 1.713.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO THESSALONI-
3:
CZAN WTORY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Dziękuie Bogu zá wiárę y zá ćierpliwość Theſſáloniczánow
6:
w prześládowániu. 5 Zá co im wieczną chwałę/ á prześládow=
7:
com pomſtę w dzień ſądny obiecuie. 11 Proſząc áby godni byli
8:
Bozkiego powołánia.
Zácz: 274
werset: 1
9:
P
Aweł y Sylwan y Tymotheuſz:
10:
kośćiołowi Theſſálonickiemu w Bogu
11:
Oycu náſzym y w Pánie Ieſuśie Chri=
12:
ſtuśie.

werset: 2Láſká wam y pokoy od Bo=
13:
gá Oycá náſzego y Páná Ieſu Chriſtá.

werset: 3Bráćia/
14:
powinniſmy Bogu záwſze dźiękowáć zá was/ iáko
15:
ſię godźi/ iż ſię bárzo pomnaża wiárá wáſzá/ y obfi=
16:
tuie miłość káżdego z was * przećiw drugim.
* wſsytkich.3 L. K. G. S.

werset: 4ták
17:
iż y my ſámi przechwalamy ſię z was w kośćielech
18:
Bożych/ z ćierpliwośći wáſzey/ y wiáry we wſzelkim
19:
prześládowániu wáſzym y w vćiſkách/ ktore odno=
20:
śićie

werset: 5ná pewne okazánie ſpráwiedliweo ſądu Bo=
21:
żego/ ábyśćie byli godni poczytáni kroleſtwá Boże=
22:
go/ dla ktorego też ćierpićie.

werset: 6" ieſli więc' ſpráwie=
" ábo, poniewaſs.G.

23:
dliwa ieſt v Bogá żeby oddał " vćiśnienie' tym kto=
" odpłátę.N. L.

24:
rzy was vćiſkáią:

werset: 7á wam vćiśnienie ćierpiącym
25:
odpoczynienie z námi w obiáwieniu Páná Ieſuſá *
* Chriſtuſá.G.

26:
z niebá z ánioły możnośći ſwoiey/

werset: 8w płomieniu o=
27:
gniſtym gdy będźie oddawał pomſtę tym ktorzy Bo=
28:
gá nie znáią/ y ktorzy nie ſą poſłuſzni Ewángeliey
29:
Páná náſzego Ieſu Chriſtá.

werset: 9Ktorzy kaźni odnioſą
30:
zátrácenia wiecznego od oblicznośći Páńſkiey/ y od
chwały


strona: 714

Rozd: 2. do Theſſáloniczan.714.
1:
chwały mocy iego;

werset: 10gdy przyidźie áby był vwiel=
2:
bion w świętych ſwoich/ y dźiwnym ſię pokazał we
3:
wſzytkich ktorzy vwierzyli/
Zácz: 275.

4:
(Iż wiárá ieſt daná świádectwu náſzemu v was)
5:
w on dźień.

werset: 11Dla czego też modlimy ſię záwſze zá
6:
was: áby was Bog náſz vczynił godnymi wezwánia/
7:
y wypełnił wſzytko vpodobánie dobrotliwośći */ y
* ſwoiey.N. L.

8:
ſpráwę wiáry z mocą/

werset: 12áby było rozſławione imię
9:
Páná náſzego Ieſu Chriſtá w was/ á wy w nim po=
10:
dług łáſki Bogá náſzego/ y Páná Ieſu Chriſtá.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Abyśćie byli godni.) Obácz/ iż przez ſtáteczne á mężne znoſzenie
13:
vtrapienia dla Chriſtuſá/ sſtáią ſię ludzie godni korony krole=
14:
ſtwá niebieſkiego/ ktorą záſługuią. Pátrz Luk: 20. 35.
Ludzie bywáią niebá godni.

15:
Aby był vwielbion w świętych ſwoich.) Iáko to nic nie vymuie
16:
czći Páná Chriſtuſowey/ y owſzem ią wielbi/ że ie ſam Pan Bog
17:
czći y w nich ſię wielebnym pokázuie: Ták też y to że ie kośćioł
18:
czći y ſławi/ ieſt ku więtſzey czći y ſławie Páná Chriſtuſowey.
Bog bywa vwielbion w świętych.
rozdział: 2

19:
ROZDZIAL II.
20:
1 O dniu Páńſkim/ przeſtrzega ich áby zwodźcom nie wierzy=
21:
li. 3 Pokázuiąc iż pierwey ma przyść Antychriſt/ 9 ktory będzie
22:
czynił rozmáite cudá/ lecz fałſzywe: ktorymi będą zwiedzieni ći
23:
ktorzy máią być potępieni. 13 Dziękuie Bogu zá wybránie y
24:
wiárę Theſſáloniczan. 15 Każe im chowáć trádicye y náuki/ ták
25:
ná piśmie/ iáko y bez piſmá podáne. 16 Y prośi Bogá o ich po=
26:
ćieſzenie y vtwierdzenie.
Zácz: 276
werset: 1
27:
A
Prośimy was bráćia przez przyſzćie Páná ná=
28:
ſzego Ieſu Chriſtá/ y náſze zgromádzenie ku
29:
niemu:

werset: 2ábyśćie ſię nie łatwie dáli vnośić od
30:
rozumu wáſzego/ áni ſtráſzyć/ áni przez duchá/ áni
31:
przez powieść/ áni przez liſt iákoby od nas - poſłá=
32:
ny'/ żeby iuż nádeyść miał dźień " Páńſki'.
-1 L. G. S.
" Chriſtuſow.G.

werset: 3Niech
33:
was nikt nie zwodźi żadnym ſpoſobem. ábowiem
Xxxx 2nie przyi=


strona: 715

Liſtu wtorego Rozd: 2.715.
1:
nie przyidzie dzien Pánski, ieſli pierwey nie przyidźie od=
2:
ſtąpienie/ y będźie obiáwion on człowiek grzechu/ ſyn
3:
zátrácenia:

werset: 4Ktory ſię ſprzećiwia y wynośi ſię nád
4:
to wſzytko co zowią Bogiem/ ábo co zá Bogá chwa=
5:
lą: ták iżeby vśiadł w kośćiele Bożym * okázuiąc ſię
* iáko Bog.G.

6:
" iákoby był' Bogiem.
" iż ieſt.1 L. G.

werset: 5Izali nie pámiętaćie iż ieſzcze
7:
v was będąc/ tom wam powiedał?

werset: 6A teraz wiećie
8:
co zátrzymawa: áby * był obiáwion czáſu ſwego.
* on.G.

werset: 7
9:
(Abowiem ſię iuż ſpráwuie táiemnicá niepráwoś=
10:
ći: tylko áby ten ktory trzyma teraz/ niech trzyma/ áż
11:
odięt będźie z pośrzodku.)

werset: 8A tedy obiáwion będźie
12:
on złośnik: ktorego Pan zábiie duchem vſt ſwoich:
13:
y zátráći obiáwieniem przyſzćia ſwego tego,

werset: 9ktore=
14:
go przyſzćie ieſt wedle ſpráwy ſzátáńſkiey/ z wſzeláką
15:
możnośćią/ y znáki y cudámi kłamliwymi/

werset: 10y z wſzel=
16:
kim omamienim niepráwośći w tych ktorzy giną/
17:
przeto iż miłośći prawdy nie przyięli áby byli zbáwie=
18:
ni.

Cudá Antychriſtowe będą obłudne y kłamliwe: nie iáko cudá Chriſtuſowe y świętych prawdziwe.
werset: 11* Dla tego pośle im Bog ſkutek oſzukánia/ á=
* y.G.

19:
by wierzyli kłamſtwu:

werset: 12iżby byli oſądzeni wſzyścy
20:
ktorzy nie vwierzyli prawdźie/ " ále przyzwolili ná
21:
niepráwość'.

" ále ſię kocháli w niepráwośći.G.
Zácz: 277
werset: 13
22:
Lecz my powinniſmy Bogu dźiękowáć záwſze
23:
zá was bráćia vmiłowáni od " Bogá'/ iż " was' wybrał
" Páná.G.
" nas.N. L.

24:
Bog " pierwiaſtkámi' ku zbáwieniu/ przez poświę=
" od początku.G.

25:
cenie duchá y wiárę prawdy:

werset: 14" ná ktorą' też was
" ná co.20 L. G. S.

26:
wezwał przez Ewángelią náſzę/ ku nábyćiu chwały
27:
Páná náſzego Ieſu Chriſtá.

werset: 15Przeto tedy bráćia
28:
ſtoyćie: á trzymayćie podánia ktorycheśćie ſię náu=
29:
czyli/ choć vſtnie/ choć przez liſt náſz.

werset: 16A ſam Pan
30:
náſz Ieſus Chriſtus/ y Bog á Oćiec náſz ktory nas
31:
vmiłował/ y dał poćieſzenie wieczne/ y nádźieię do=
32:
brą przez łáſkę:

werset: 17niech pobudza ſercá wáſze/ y vtwir=
33:
dza we wſzelákim vczynku y w mowie dobrey.

Trádicie.
Náuki


strona: 716

Rozd: 2. do Theſſáloniczan.716.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Nie przyidzie odſtąpienie.) Przez to odſtąpienie rozumieć mo=
3:
żemy ábo ſámego Antychriſtá: iáko Chryſoſtom/ Theodoret/
4:
Oekumenius/ Theophiláktus/ y Auguſtyn ś. rozumieią: iż on bę=
5:
dzie przyczyną odſtąpienia wiela ludzi od Chriſtuſá. Abo odſtą=
6:
pienie od páńſtwá Rzymſkiego: iáko Ambroży S. Sedulius y
7:
Primáſius wykłádáią. Bo nie pierwey Antychriſt przyidzie/ áż
8:
páńſtwo Rzymſkie/ do końcá zniſzczone/ ſkáżone y z pośrzodku v=
9:
przątnione będzie. Abo náwet odſtąpienie od kośćiołá Powſze=
10:
chnego/ y od Kátholickiey wiáry: ktore ſię w dziśieyſzych hærety=
11:
kách znácznie pokázuie.
Odſtąpienie.

12:
Y będzie obiáwion on człowiek grzechu.) Znáki głownego one=
Znáki Antychriſtowe.

13:
go Antychriſtá opiſuie. Pierwſzy/ iż on będzie ieden pewny czło=
1.

14:
wiek. Co ſię z Græckich ártykułow iáśnie pokázuie: On człowiek
15:
grzechu/ on ſyn zátrácenia. Drugi/ iż ſię sprzećiwi wſzytkim y ſá=
2.

16:
memu Bogu: y wynieśie ſię nád to wſzytko co Bogiem zową á=
17:
bo zá Bogá chwalą: to ieſt/ wzgárdzi wſzelkiego Bogá/ ták pra=
18:
wdziwego iáko y fałſzywego: y nie dopuśći áby kto chwalił ábo
19:
zá Bogá miał kogo inſzeo oprocz niego. Trzeći/iż będzie śiedział
3.

20:
w kośćiele Bożym: to ieſt w kośćiele Ierozolimſkim (ktory zno=
21:
wu zbuduie) vdawáiąc ſię Zydom zá Meſſyaſzá: iáko ſtárzy á świę=
22:
ći Doktorowie kośćielni zgodnie wykłádáią. Czwarty/ iż będzie
4.

23:
śiedział w kośćiele iáko Bog: vdawáiąc ſię zá prawdziwego y
24:
zá nawyżſzego Bogá. Wielka tedy ieſt przewrotność odſzczepień=
Papież Antychriſtem nie ieſt.

25:
cow/ ktorzy z tych ſłow/nie iednego ktorego Rzymſkiego Papie=
26:
żá/ (coby byłá bárzo wielka potwarz) ále wſzytkie Papieże co ich
27:
było od tyśiącá lat/ (co ieſt bluznierſtwo nieſłycháne/ y wielka
28:
krzywdá Boża) Antychriſtem onym przednieyſzym vczynić chcą:
29:
gdyż żaden z tych Papież áni ſię wynośił nád Bogá prawdziwe=
30:
go: áni nád namnieyſzego świętego: áni ſię czynił Bogiem: áni
31:
ſam śiebie zá Bogá chwalić kazał: áni w kośćiele Ierozolimſkim
32:
nigdy nie śiedział.
33:
Iuż ſię ſpráwuie táięmnicá niepráwośći.) Iáko Pan Chriſtus po=
34:
czął przychodzić od początku świátá w Pátryárchách y w Proro=
35:
cech (ktorzy go vprzedzáli y známionowáli) y ſpráwowáć táięmni
36:
cę miłośći: á wſzákże w ſwey oſobie nie przyſzedł/ áż gdy ćiáło przy=
37:
iął z błogoſłáwioney Pánny Máriey. Ták też Antychriſt/ ſkoro
38:
po w niebo wſtąpieniu Páńſkim/ począł przychodzić w członkách
39:
y vprzedzićielach ſwoich (y ſpráwowáć táięmnicę niepráwośći)
40:
to ieſt w hæretykách y w tyránnách prześláduiących kośćioł iego:
Táiemnicá niepráwośći.
Xxxx 3á oſobli=


strona: 717

Liſtu wtorego Rozd: 2.717.
1:
á oſobliwie w Symonie czárnokśiężniku/ ktory ſię zwał Chriſtu=
2:
ſem: y w Neronie Ceſárzu/ ktory napierwſzy począł kośćioł prze=
3:
śládowáć. Wſzákże w ſwey oſobie Antychriſt on głowny nie
4:
przyidzie/ áż ná końcu świátá. A ták prześládowánie duchowne
5:
Symoná czárnokśiężniká/ y zwierzchowne Neroná Ceſárzá/ táię=
6:
mnicą niepráwośći zowie: iż byli znákámi y figurámi prześládo=
7:
wánia Antychriſtowego. Ták Ambroży/ Chryſoſtom/ Theodo=
8:
ret y Sedulius ná to mieyſce/ y Hieronym
9:
y Auguſtyn S.
10:
Trzymayćie podánia.) Znáczne mieyſce przećiw odſzczepień=
11:
com/ ktorzy podánia y trádicie Apoſtolſkie odrzucáią/ nie przyi=
12:
muiąc nic czego w piśmie nie máſz: y ſłowo Boże tylko w ſámym
13:
piſmie/ á nie w náukách y vſtáwách podánych zámykáiąc. Ktorzy
14:
niech ſłucháią co Chryſoſtom/ Oekumenius/ y Theophiláktus ná
15:
to mieyſce piſzą: Z tych/ práwi/ ſłow Páwłá ś. iáwno ieſt/ iż Apo=
16:
ſtołowie Chriſtuſowi nie wſzytkiego przez liſt (ná piſmie) ále y
17:
wiele rzeczy krom piſmá podáli. A oboie teyże wiáry ſą godne/
18:
ták one piſáne/ iáko y te niepiſáne. Trádicia ieſt: dáley ſię nie py=
19:
tay. Niech ſłucháią y Bázyliuſzá wielkieo/ tákże mowiącego: Iż
Trádicie.

20:
náuki ábo vchwały kośćielne/ iedne mamy w piſmie zoſtáwione:
21:
á drugie z trádiciey (to ieſt z náuki ſłowney) Apoſtolſkiey w táie=
22:
mnośći podáne. A oboie (práwi) do pobożnośći iednáką moc
23:
máią. Co też y inni wſzyścy ſtárzy á święći Doktorowie iednymi
24:
vſty zeznawáią/ z tych ſłow Apoſtolſkich.
rozdział: 3

25:
ROZDZIAL III.
26:
1 Záleca ſię ich modlitwie. 4 Vfáiąc iż iego roſkazánie zácho=
27:
wáią. 6 Nápomina/ áby ſię odłączáli od Chrześćijánow niepo=
28:
rządnych y niepoſłuſznych. 10 Y proznuiących. 15 Wſzákże áby tá=
29:
kich nie mieli zá nieprzyiaćioły: ále áby ie karáli iáko bráćią.
werset: 1
30:
N
Aoſtátek bráćia/ modlćie ſię zá nas/ áby ſię
31:
ſłowo Boże ſzerzyło y było iáſne/ iáko y v was:

werset: 2
32:
y ábyſmy byli wyrwáni od nieſpokoynych y
33:
złośliwych ludźi. ábowiem nie wſzytkich ieſt wiará.

werset: 3Aleć wierny ieſt Pan/ ktory was vtwierdźi y ſtrzedz
34:
będźie od złego.

werset: 4A dufamy o was w Pánu/ iż to
35:
" co wam roſkázuiemy'/ y czynićie/ y czynić będźiećie.
" coſmy wam roskazáli.N. L. S.

A Pan


strona: 718

Rozd: 3. do Theſſáloniczan.718.
werset: 5
1:
A Pan niech ſpráwuie ſerce wáſze ku miłośći Bo=
2:
żey/ y " ku ćierpliwośći Chriſtuſowey'.

" ábo, ku oczekawániu Chriſtuſá.G.
Zácz: 278
werset: 6
3:
A opowiedamy wam bráćia w imię Páná náſze=
4:
go Ieſu Chriſtá/ iżbyśćie ſię odłączyli od káżdego
5:
brátá nieporządnie chodzącego/ á " nie według podá=
6:
nia ktore wźięli od nas.

" Nie mowi, według piſmá, ále według podánia ábo trádiciey Apoſtolskiey
werset: 7Abowiem ſámi wiećie iá=
7:
ko nas potrzebá náśládowáć: gdyżeſmy " nie byli nie
" nieporządnie ſię nie ſpráwowáli.G.

8:
ſpokoyni' miedzy wámi:

werset: 8ániſmy chlebá dármo od
9:
ktorego pożywáli/ ále z pracą y z vtrudzenim w no=
10:
cy i we dnie robiąc/ ábyſmy ktorego z was nie obćią=
11:
żyli.

werset: 9Nie żeby nam to wolno nie było: ále żebyſmy
12:
wam ſámi śiebie ná wzor dáli/ ábyśćie nas náśládo=
13:
wáli.

werset: 10Abowiem y gdyſmy byli v was/ toſmy wam
14:
opowiedáli: iż ieſliby kto niechćiał robić/ niechże
15:
też nie ie.

werset: 11Bo " ſłyſzeliſmy' iż niektorzy " nieſpokoy=
" słyſsemy.1 L. G.
" nie porządnie.G.

16:
nie' ſię ſpráwuią miedzy wámi/ nic nie robiąc/ ále ſię
17:
cudzymi ſpráwámi niepotrzebnie báwiąc.

werset: 12Lecz
18:
tákowym opowiedamy/ y vpominamy przez Páná
19:
náſzego Ieſu Chriſtá/ áby z pokoiem robiąc/ poży=
20:
wáli chlebá ſwego.

werset: 13A wy bráćia nie oſłábiayćie
21:
dobrze czyniąc.

werset: 14Lecz ieſli kto ieſt niepoſłuſzny ſło=
22:
wu náſzemu/ tego przez liſt oznaymićie: á niemieſzay=
23:
ćie ſię z nim/ áby ſię záwſtydźił:

werset: 15á nie poczytayćie
24:
go zá nieprzyiáćielá/ ále vpominayćie iáko brátá.

werset: 16A
25:
ſam Pan pokoiu niech wam da pokoy " wieczny ná
26:
wſzelkim mieyſcu'. Pan niechay będźie z wámi wſzy=
" záwſse wſselákim obyczáiem.G.

27:
tkimi.

werset: 17Pozdrowienie/ ręką moią Páwłową: kto=
28:
ry ieſt znák w káżdym liśćie. ták piſze.

werset: 18Láſká Pá=
29:
ná náſzego Ieſu Chriſtá z wámi wſzytkimi. Amen.


30:
Wtory do Theſſáloniczan, z Athen był piſány. G.
31:
Ieſliby kto niechćiał robić.) Nie ieſtći to powſzechne roſkazá=
32:
nie/ żeby zgołá wſzyścy/ y ſzláchtá/ y kśięża/ robić rękomá byli po=
33:
winni (ták iáko ſektarze tych ſłow náćiągáią) Ale tylko tym Apo=
Robić rękoma nie wſsyścy powinni.
ſtoł robić


strona: 719

Argument liſtu 1. do Tymoth.719.
1:
ſtoł robić każe/ ktorzy ieſli nie robią/ tedy ábo kráść muſzą/ ábo
2:
inſze gorſzyć/ ábo czás prozno trawić. Bo ſię ták ſam Apoſtoł
3:
wykłáda: Ten ktory kradł/ mowi/ niechay iuż nie krádnie: lecz
4:
ráczey niech prácuie/ robiąc rękomá ſwemi. A ná drugim mieyſcu
5:
roſkazawſzy robić rękomá/ przyczynę tę dáie; Abyśćie ſię z obcy=
6:
mi vczćiwie obchodzili/ niczyiego nie potrzebuiąc. Bo ſię gorſzy=
7:
li niewierni/ gdy widzieli/ iż Chrześcijánie chćieli żyć z cudzych
8:
máiętnośći. A tu lepák powiedziawſzy: Kto nie robi/ ten też
9:
niechay nie ie: tę przyczynę roſkazánia dáie: Boſmy ſłyſzeli/ iż
10:
niektorzy miedzy wámi nieporządnie ſię ſpráwuią: nic nie ro=
11:
biąc/ ále ſię cudzemi ſpráwámi niepotrzebnie báwiąc. Ktorzy ſię
12:
tedy mogą kradzieży/ y wzgorſzenia/ y proznowánia vwiárowáć/
13:
ináczey niżli rękomá robiąc/ y czym ſię innym potrzebnieyſzym
14:
báwiąc; tym Apoſtoł nie każe ręczną robotę robić.
15:
Argument liſtu pierwſzego do Ty=
16:
motheuſzá.
17:
T
Ymotheuſz Liſtreńſki z oycá Pogániná/ á z mátki Zydowki/
18:
ná imię Eunicey vrodzony/ dla wielkich dárow Bożych ie=
19:
mu vżyczonych/ będąc ieſzcze młodym/ od Páwłá był biſkupem
20:
w Ephezie poſtánowion. Do tego piſząc Páweł S. cel ábo ſum=
21:
mę pierwſzego liſtu wyraża tymi ſłowy mowiąc: To ia tobie pi=
22:
ſzę/ ſynu/ ábyś wiedział iáko ſię maſz w domu Bożym ſpráwo=
23:
wáć. Vczy go tedy (y w nim wſzech Biſkupow) iáko y ſam śie=
24:
bie y innych rządzić ma. Aby z ſtrony ſwoiey/ był przykłádem y
25:
zwierćiádłem wſzelákiey cnoty/ ludziom wſzytkich ſtanow. A z
26:
ſtrony innych/ áby nikomu nie dopuſzczał czego inſzego vczyć/
27:
iedno to co przyiął święty kośćioł Powſzechny/ to ieſt/ Kátholi=
28:
ckiey wiáry. K temu/ áby ſtárym y młodym/ mężom y białym=
29:
głowam/ pánom y ſługom/ bogátym y vbogim przypominał
30:
ich powinnośći. Przytym pokázuie/ z iáką oſtrożnośćią/ y iákie
31:
perſony ma ná kápłáńſtwo poświęcáć; zá kim ſię ma modlić/ y
32:
kogo przypuſzczáć do ślubow czyſtośći.
Liſt Páwłá
księga: 1.Tim


strona: 720

Rozd: 1.720.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO TYMOTHEVSZA
3:
PIERWSZY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
3 Przypomina Tymotheuſzowi dáne roſkazánie/ áby niektore
6:
odwodził od náuki przewrotney/ á zdrową im podawał. 8 Za=
7:
kon dla nieſpráwiedliwych ieſt dány. 12 Dziękuie Bogu/ iż go z
8:
prześládowce vczynił Apoſtołem. 13 Y vżył nád nim miłośier=
9:
dzia/ áby okazał nieſkwápliwość ſwoię/ grzeſznym ná náukę.
10:
18 Tymotheuſzá nápomina/ áby był mężnym żołnierzem Chri=
11:
ſtuſowym.
Zácz: 279
werset: 1
12:
P
Aweł Apoſtoł Ieſuſá Chriſtu=
13:
ſá podług " roſkazánia' Bogá * zbáwi=
" ábo zlecenia.G.
* Oycá.y. G.

14:
ćielá náſzego/ y Chriſtuſá Ieſuſá " ná=
15:
dźieie náſzey:

" ktory ieſt nádzieiá náſsá.G.
werset: 2Tymotheuſzowi " miłe=
16:
mu' ſynowi w wierze. Láſká/ miłośierdźie/ - y' po=
" práwemu.G.
-4 L. G.

17:
pokoy od Bogá Oycá/ y Chriſtuſá Ieſuſá Páná náſzeo.

werset: 3
18:
Iákom ćię prośił ábyś zmieſzkał w Epheźie gdym
19:
ſzedł do Mácedoniey/ ábyś opowiedźiał niektorym
20:
żeby ináczey nie vczyli/

werset: 4áni ſię báwili báśniámi y
21:
nieſkończonymi mowámi około rodzáiow: ktore rád=
22:
ſzey gadki przynoſzą niż zbudowánie Boże ktore ieſt
23:
w wierze.

werset: 5Ano koniec przykázánia ieſt miłość z
24:
czyſtego ſercá/ y ſumnienia dobrego/ y wiáry nieo=
25:
błudney.

werset: 6Od ktorych niektorzy odſtrzeliwſzy ſię/
26:
odwroćili ſię ku proznomownośći/

werset: 7chcąc być náu=
27:
czyćielmi zakonu/ nie rozumieiąc áni co mowią/ áni
28:
o czym twierdzą.

Zácz: 280
werset: 8
29:
A wiemy że dobry ieſt zakon/ ieſliby go kto przy=
30:
ſtoynie vżywał:

werset: 9wiedząc to iż zakon nie ieſt poſtá=
Yyyynowion


strona: 721

Liſtu pierwſzego Rozd: 1.721.
1:
nowion ſpráwiedliwemu/ ále nieſpráwiedliwym/ y
2:
" niepoddánym/ niepobożnym y grzeſznym/ złośli=
" ábo nieposłuſsnym.G.

3:
wym y ſproſnym/ oycomordercom y mátkomorder=
4:
com/ mężoboycom/

werset: 10wſzetecznikom/ Sodomczy=
5:
kom/ wolne ludźi w niewolą przedáiącym/ kłam=
6:
com/ krzywoprzyśiężcom/ y ieſli co innego ieſt prze=
7:
ćiwnego zdrowey náuce/

werset: 11- ktora ieſt' wedle chwá=
-G.

8:
lebney Ewángeliey błogoſłáwionego Bogá/ ktora
9:
mnie ieſt zwierzona.

werset: 12Dźiękuię temu ktory mię v=
10:
mocnił Chriſtuſowi Ieſuſowi Pánu náſzemu/ iż mię
11:
zá wiernego poczytał/ ná vſługowánie poſtánowi
12:
wſzy.

werset: 13ktorym był pierwey bluźnierzem/ y prześládo
13:
wcą/ y gwałtownikiem: álem otrzymał miłośierdźie
14:
- Boże'/ żem niewiedząc czynił będąc w niewiernośći.
-G.

werset: 14
15:
Lecz bárzo obfitowáłá łáſká Páná náſzego z wiárą
16:
y z miłośćią/ ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 15" Wier
17:
nać ieſt tá powieść/ y wſzelkiego przyięćia godna/ iż
" Pewna.

18:
Chriſtus Ieſus przyſzedł ná - ten' świát grzeſzne
-1 L. S.

19:
zbáwić/ z ktorych iam ieſt pierwſzym.

werset: 16Alem dla
20:
tego miłośierdźie otrzymał: áby we mnie naprzod
21:
okazał Ieſus Chriſtus wſzeláką " ćierpliwość/ " ná
" ábo nieskwápliwość.G.

22:
náukę' tym ktorzy máią vwierzyć weń ku żywotowi
" ná wzor.G.

23:
wiecznemu.

werset: 17A krolowi wiekow nieśmiertelnemu/
24:
niewidźiálnemu/ ſámemu * Bogu cześć y chwałá ná
* mądremu.G.

25:
wieki wiekow. Amen.

Zácz: 281.
werset: 18
26:
To roſkazánie poruczam tobie * Tymotheuſzu:
* Synu.G.

27:
według proroctw ktore vprzedźiły o tobie ábyś we=
28:
dle nich boiował dobry boy/

werset: 19máiąc wiárę y dobre
29:
ſumnienie/ ktore odrzućiwſzy niektorzy/ wiárę ſtrá=
30:
ćili.

werset: 20z ktorych ieſt Himeneuſz y Alexánder: ktorem
31:
oddał ſzátánowi/ áby ſię náuczyli nie bluźnić.


32:
NAVKI Y PRZESTROGI.
Znák hæretykow.

33:
Zeby ináczey nie vczyli.) Właſny znák hæretykow/ y odſzcze=
34:
pieńcow ieſt/ ináczey vczyć niżli vczono y wierzono w kośćie=
le Kátholi=


strona: 722

Rozd: 2. do Tymothenſzá.722.
1:
le Kátholickim/ pierwey niżli oni z náuką ſwą náſtáli. Pátrz
2:
Gal: 1. 8. y niżey Rozdz: 6. 20.
3:
Koniec przykazánia ieſt miłość.) Iż ſię do niey wſzytkie przyka=
4:
zánia śćiągáią/ y przez nię bywáią wykonáne y wypełnione: na=
5:
dobnie Auguſtyn S. powiedział: Iż miłość záczęta/ ieſt záczęta
Spráwiedliwość náſsá ieſt miłość. N.

6:
ſpráwiedliwość: miłość roſtąca ieſt roſtąca ſpráwiedliwość:
7:
miłość wielka/ ieſt wielka ſpráwiedliwość: doſkonáła miłość/
8:
ieſt doſkonáła ſpráwiedliwość.
9:
Zakon nie ieſt poſtánowion ſpráwiedliwemu.) Nie iżby ſpráwie=
10:
dliwy nie był powinien czynić co zakon roſkázuie/ y ſtrzedz ſię czeo
11:
zákázuie: ále iż co niezbożni czynią dla boiázni karánia/ to ſprá=
12:
wiedliwi dobrowolnie y z miłośći czynią.
Zakon iáko nie ieſt dla ſpráwiedliwych.

13:
Sámemu Bogu.) Samym Bogiem zowiąc Oycá/ nie wyłączać
14:
Syná áni Duchá S. od ſpołecznośći Oycowſkiego boſtwá: ále
15:
fałſzywe bogi Pogáńſkie. Pátrz v Ianá 17. 3.
Sam Bog wſsytká Troycá.

16:
Ktore odrzućiwſsy niektorzy.) Stąd widzimy/ iż żywot niepobo=
17:
żny ábo złe ſumnienie wielom ludzi ieſt przyczyną vtrácenia wiá=
18:
ry/ y vpádnienia w kácerſtwo.
Drogá do kácerſtwá.

19:
Ktorem podał ſsátánowi.) Wſzelki Chrześćijánin ktory bywa
20:
záklęt/ bywa ſzátánowi podan. Bo iáko Chriſtus ieſt w kośćie=
21:
le/ ták gdzie indzie ſzátan. Aug: de verb: Apoſt: Serm.14.
Klątwá.
rozdział: 2

22:
ROZDZIAL II.
23:
1 Chce áby modlitwy y dzięk czynienia były zá przełożone/ y zá
24:
wſzytkie ludzie. 5 Ieden Bog/ y ieden pośrzednik. 8 Iáko ſię
25:
modlić máią. 9 O vbierzech białogłowſkich. 11 Białymgło=
26:
wom vczyć nie dopuſzcza/ ále ſię vczyć z milczenim.
Zácz: 282.
werset: 1
27:
N
Apominam tedy napirwey/ áby były czynio=
28:
ne prośby/ modlitwy/ przyczyniánia/ dźięko=
29:
wánia zá wſzytkie ludźie:

werset: 2zá krole y wſzyt=
30:
kie ná przełożeńſtwie będące: ábyſmy ćichy y ſpokoy=
31:
ny żywot wiedli we wſzelákiey pobożnośći y " czyſto=
32:
śći'.

" poććiwośći.G.
werset: 3ábowiem to ieſt dobra y przyięmna przed Bo=
33:
giem zbáwićielem náſzym/

werset: 4ktory chce áby wſzyścy
34:
ludźie byli zbáwieni/ y przyſzli ku vznániu prawdy.

werset: 5Boć ieden ieſt Bog/ ieden też pośrzednik Bogá y
35:
ludźi człowiek Chriſtus Ieſus:

werset: 6ktory ſámego śiebie
Yyyy 2dał ná


strona: 723

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.723.
1:
dał ná okup zá wſzytki/ - ktorego' świádectwo czá=
-14 L. G. S.

2:
ſow ſwych - ieſt vtwierdzone'.

-14 L. G.
werset: 7ná co ia ieſtem po=
3:
ſtánowion káznodźieią y Apoſtołem (prawdę mo=
4:
wię */ nie kłámam) náuczyćielem Pogánow w wie=
* w Chriſtuśie.G.

5:
rze y w prawdźie.

werset: 8Chcę tedy áby mężowie modlili
6:
ſię ná káżdym mieyſcu: podnoſząc czyſte ręce/ bez
7:
gniewu y ſwarow.

werset: 9Tákże y niewiáſty w vbierze
8:
" ochędożnym'/ áby ſię vbieráły ze wſtydem y mierno=
" skromnym.G.

9:
śćią/ nie z tráfionymi włoſy/ ábo złotem/ ábo perłá=
10:
mi/ ábo w koſztownych ſzátách:

werset: 10ále iáko przyſtoi
11:
tym niewiáſtam/ ktore obiecuią pobożność przez v=
12:
czynki dobre.

werset: 11Niewiáſtá niech ſię vczy w milcze=
13:
niu/ z wſzelákim poddáńſtwem.

werset: 12Lecz náuczáć
14:
niewieśćie nie dopuſzczam/ áni " włádáć mężem: ále
15:
być w milczeniu.

" pánowáć nád mężem.L.
werset: 13Bo Adam pierwſzy ſtworzon
16:
ieſt; potym Ewá.

werset: 14Adam też nie był zwiedźion: lecz
17:
niewiáſtá zwiedźiona " zoſtáłá w przeſtępſtwie'.

" byłá ná przeſtępſtwo.L.
werset: 15
18:
Ale zbáwiona będźie przez rodzenie dźiatek: ie=
19:
ſliby " trwáły' w wierze y w miłośći y w świątobli=
" trwáłá.N. L.

20:
wośći " z trzeźwośćią'.

" z miernośćią ábo z czyſtośćią.G.

21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Prośby, modlitwy.) To wſzytko (iáko Auguſtyn ś. vczy) przy o=
23:
fierze Mſzey ś. wſzytek kośćioł Chrześcijáńſki záchowuie: czyniąc
24:
prośby przed poświęceniem Sákrámentu: modlitwy/ przy po=
Mſsa S.

25:
święceniu y po poświęceniu/ ktore modlitwą Páńſką zámyka:
26:
przyczyniánia/ gdy kápłan ludziom błogoſłáwi: dziękczynieniem
27:
náwet wſzytko zámykáiąc.
28:
Ieden też pośrzednik.) Chriſtus w poſtáći Bożey ieſt rowien
29:
Oycu/ á w poſtáći ſłużebniczey ieſt pośrzednikiem Bogá y ludzi.
30:
Pośrzednik ieſt z ſtrony człowieczeńſtwá: lecz z ſtrony Boſtwá/
31:
nie ieſt pośrzedni/ bo ieſt rowny Oycu/ y Bog v Bogá/ y z Oy=
32:
cem y z Duchem S. ieden Bog. K temu ſam Pan Chriſtus ieſt
33:
pośrzednikiem odkupienia y przeiednánia z Bogiem: iż on ſáme=
34:
go śiebie dał okupem zá wſzytki: iáko tu dokłáda Páweł S.
Chriſtus pośrzednikiem ieſt według człowieczenſtwá.
Chriſtus iáko ieſt iednym pośrzednikiem.

35:
Lecz nie ſam ieſt pośrzednikiem z ſtrony przyczyniánia. Bo y
1.

36:
Moyzeſz był tákim pośrzednikiem/ y wſzyśćy ktorzy ſię modlą y
przyczyniá=


strona: 724

Rozd: 3. do Tymotheuſzá.724.
1:
przyczyniáią do Bogá zá námi/ ſą pośrzednikámi. Y przetoż gdzie
2:
Pan Chriſtus názwan ieſt przyczyńcą do Bogá zá námi: tám
3:
nie mowi piſmo/ żeby ſam był przyczyńcą: iż ſię też y drudzy zá ná=
4:
mi przyczyniáią. Nád to ſam Pan Chriſtus ieſt pośrzednikiem z
2.
Pośrzednik ieſt y miał być, Bog y człowiek.

5:
ſtrony nátury: iż ieſt śrzednym miedzy Bogiem/ á człowiekiem:
6:
będąc w iedney perſonie y Bogiem/ y człowiekiem: co potrzebno
7:
było do poiednánia człowieká z Bogiem. Tę przyczynę dáią má=
8:
ło nie wſzyścy Doktorowie/ piſząc ná to mieyſce. Trzećia przyczy=
3.

9:
ná ieſt/ iż Pan Chriſtus ſam ieſt pośrzednikiem tákim/ ktory ża=
10:
dnego innego pośrzedniká nie potrzebuie: iáko potrzebuią wſzy=
11:
ścy inni święći/przez iednego pośrzedniká Chriſtuſá przeiednáni:
12:
przez ktorego y teraz wſzytko vpraſzáią. Przetoż Auguſtyn ś. po=
13:
wiedział: Wſzyścy ludzie Chrześćijáńſcy ſpołem ſię modlitwom
14:
ſwym zálecáią: lecz zá kim nikt nie prośi/ ále on zá wſzytkie/ ten
15:
ieſt ieden y práwy pośrzednik.
16:
Náuczáć niewieśćie nie dopuſsczam.) Przećiw temu roſkazániu
17:
czynią dziśieyſze niewiáſty/ zwłaſzczá te/ ktore ſię Ewángeliczkámi
18:
zowią biblią ſzermuiąc/ y o piſmie ſię dyſputuiąc/ ktorym ſię to
Niewiáſty náuczáć nie máią.

19:
ſłuſznie rzec może/ co Bázylius S. kuchmiſtrzowi Ceſárſkiemu/
20:
coś z piſmá zá Ariáńſką ſektą przywodzącemu/ odpowiedział.
21:
Twoiá rzecz/ prawi/ potráwy Ceſárzowi gotowáć/ á nie Ewán=
22:
gelią wykłádáć.
rozdział: 3

23:
ROZDZIAL III.
24:
1 Vczy Tymotheuſzá/ iácy máią być Biſkupi. 8 y 12 Dyáko=
25:
nowie. 11 y białegłowy. 15 Aby wiedział iáko ſię ma záchowáć
26:
w kośćiele/ ktory ieſt filarem y vtwierdzenim prawdy. 16 Y tá=
27:
iemnicę wćielenia Páńſkiego záleca.
Zácz: 283.
werset: 1
28:
W
Ierna to ieſt powieść. Ieſli kto biſkupſtwá
29:
pożąda/ dobrego vczynku żąda.

werset: 2Ma te=
30:
dy biſkup być bez przygány/ mąż iedney żo=
31:
ny/ trzeźwi/ roſtropny/ vczćiwy/ - czyſty'/ gośćie o=
-5 L.

32:
chotnie przyimuiący/ ku náuczániu ſpoſobny/

werset: 3nie
33:
opiły/ nie " biiący'/ ále ſkromny/ nie ſwarliwy*/ nie
" ábo zwádliwyG.
* nie łákomy ná zyſk plugáwy.G.

34:
chćiwy/

werset: 4* w domu ſwym rządny: ktoryby dźiatki
* ále.N. L.

35:
miał w poddáńſtwie z wſzeláką czyſtośćią.

werset: 5Lecz
36:
ieſli kto nieumie domu ſwego rządźić: iákoż pieczą
37:
będźie mogł mieć o kośćiele Bożym?

werset: 6Nie nowo=
Yyyy 3tny:


strona: 725

Liſtu pierwſzego Rozd: 3.725.
1:
tny: áby ſpyſzniawſzy/ nie wpadł w potępienie dya=
2:
belſkie.

werset: 7A ma też mieć dobre świadectwo od ob=
3:
cych: áby nie wpadł w vrągánie y śidło dyabelſkie.

werset: 8
4:
Dyákonowie tákże czyśći/ nie dwoiſtego ſłowá/ nie
5:
piiánicy/ nie ſzukáiący ſzkárádego zyſku:

werset: 9máiący
6:
táiemnicę wiáry w czyſtym ſumnieniu.

werset: 10A ći też nie
7:
chay pierwey będą doświádczeni: á potym niech ſłu=
8:
żą/ będąc bez nágánienia.

Iáko pierwey pod imieniem Biskupow zámknął y kápłany ták tu pod imieniem Dyákonow rozumie y poddyákony.
werset: 11" Niewiáſty tákże vczći=
" ábo żony.

9:
we/ nie obmownice/ trzeźwe/ wierne we wſzytkim.

werset: 12
10:
Dyákonowie niech będą mężowie iedney żony:
11:
ktorzyby dźiatki ſwe dobrze rządźili/ y ſwe domy.

Zácz: 284
werset: 13
12:
Bo ktorzyby dobrze poſługę ſwą odpráwili/ zie=
13:
dnáią ſobie ſtopień dobry/ y wielkie vfánie w wierze
14:
ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 14To tobie piſzę *:
* ſynu Tymotheuſsu.N. L.

15:
ſpodźiewáiąc ſię że rychło do ćiebie przybędę.

werset: 15A ie=
16:
ſli omieſzkam: ábyś wiedźiał iáko ſię maſz ſpráwo=
17:
wáć w domu Bożym/ ktory ieſt kośćioł Bogá żywe=
18:
go/ filar y vtwierdzenie prawdy.

werset: 16A bez wątpienia
19:
wielka ieſt táiemnicá pobożnośći/ " ktora ieſt oznay=
20:
miona w ćiele'/ vſpráwiedliwiona ieſt w duchu/ o=
" Bog okazał ſię w ćiele vſpráwiedliwiony. etc.G.

21:
kazáłá ſię ániołom/ obwołána ieſt " Pogánom'/ wiá=
" miedzy pogány.G.

22:
rę iey dano ná świećie/ wźięta ieſt w chwale.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Mężem iedney żony.) Nie roſkázuieć Apoſtoł tymi ſłowy/ áby
25:
káżdy biſkup y kápłan żonę pierwey poiął niżli biſkupem zoſtá=
26:
nie/ ábo y kápłanem. Bo ináczey nie byłby kápłanem áni biſku=
Dwoiożenia Biskupem y kápłanem być nie może.

27:
pem Pan Chriſtus/ áni ſam Páweł/ ani Ian S. Ewángeliſtá/
28:
áni Tytus/ áni Tymotheuſz/ áni Ignácius/ Bázilius/ Chry=
29:
ſoſtom/ Ambroży/ Auguſtyn/ y inni bez liczby: ktorzy/ nie máiąc
30:
nigdy żony/ biſkupy zoſtáli. Ale roſkázuie/ áby żadnego ná Bi=
31:
ſkupſtwo/ y ná kápłáńſtwo nie obierano/ ktoryby po śmierći pier=
32:
wſzey żony wtorą ſobie poiął: iż to ieſt wielki znák niepowśćią=
33:
gliwośći/ ktora Biſkupowi y kápłanowi nie przyſtoi: ktory ták
34:
ſłowem iáko y przykłádem/ ma wſzytkich pobudzáć ku doſkonáło=
35:
śći. Tákći to mieyſce iednoſtáynie wſzyścy Doktorowie Græccy
36:
y Láćińſcy wykłádáią: iż ieſli ſię przyda kogo z świeckich wziąć
ná kápłáń=


strona: 726

Rozd: 3. do Tymotheuſzá.726.
1:
ná kápłáńſtwo ábo ná biſkupſtwo: áby nie był dwoiożenia: y
2:
zoſtawſzy Biſkupem áby z żoną więcey nie obcował: pełniąc ono
3:
ſłowo Apoſtolſkie: ktorzy máią żony/ niech ták będą iákoby ich
4:
nie mieli. Lecz áby kto będąc Biſkupem ábo kápłanem miał żo=
5:
nę kiedy poiąć/ ieſt rzecz ták w Græckim iáko y w Láćińſkim ko=
6:
śćiele nigdy nie ſłychána: czego iednák Nowángelikowie ſobie
7:
dopuſzczáią: niedbáiąc nic ná Páwłá S. roſkazánie. Pátrz niż:
8:
Rozd: 5. 9.
Zaden zoſtawſsy kápłanem żony nie poymował, oprocz hæretykow.

9:
Syny máiącego.) Syny máiącego mowi/ nie ſyny czyniącego ábo
10:
rodzącego. Bo nie roſkazał obráć biſkupá/ ktoryby iednę żonę po=
11:
iąć miał y ſyny płodzić/ ále ktoryby przed tym miał iednę żonę.
12:
Hieron: lib: 2. cont: Iouin. Ambroſ: epist: 22. ad Eccle: Vercellen.
13:
W domu Bożym.) Ambroży ś. ták ná to mieyſce piſze: Domem
14:
Bożym názwány ieſt kośćioł: ktorego dziś rządzcá ábo ſprawcá
15:
ieſt Dámáſus Papież. Kędy widzimy/ iż zá świádectwem Am=
Papież ieſt ſprawcą Kośćiołá wſzytkiego.

16:
brożego S. Papież nie ieſt Biſkupem y Rządzcą ſámego miáſtá
17:
Rzymu/ ále wſzytkiego domu Bożego/ ktory ieſt kośćioł Powſze=
18:
chny; ktorego dziś także ſprawcą ieſt Clemens VIII.
19:
Filar y vmocnienie prawdy.) Ze nie tylko ma w ſobie prawdę
20:
wiáry/ ále ią też potwierdza y podpiera: ták iż prawdá wiáry/ z
21:
náſzey ſtrony/ wſpiera ſię ná świádectwie y ná powadze kośćiołá.
22:
Prze co Auguſtyn S. powiedział: Iabych Ewángeliey nie wie=
23:
rzył/ by mię nie wzruſzáłá powagá kośćielna. Zá czym idzie/ iż ko=
24:
śćioł Kátholicki nigdy zbłądzić y prawdy odſtąpić nie może: á iż
Kośćioł iáko ieſt vmocnieniem prawdy.

25:
to wſzytko prawdá/ cokolwiek on trzyma y podawa: á to wſzy=
26:
tko fałſz/ cokolwiek on gáni y potępia.
27:
Ktora ieſt oznaymioná w ćiele.) Miáſto tych ſłow Græckie kśię=
28:
gi ták czytáią: Bog ſię okazał w ćiele. Co iż proſto ieſt w brew
Bog ſię okazał w ćiele.

29:
Nowokrzczeńcom tym Sámoſzátáńſkim/ przeto tu Græckiego
30:
textu odſtępuią/ á do Láćińſkiego ſię vćiekáią/ pierwey gi wzgár=
31:
dziwſzy y ohydziwſzy. Skąd znáć w iákiey v nich wadze ieſt y ſá=
32:
mo piſmo święte.
Szczerość odſsczepiencow.
rozdział: 4

33:
ROZDZIAL IIII.
34:
1 Duchem Prorockim opowieda/ że mieli przyść hæretykowie/
35:
ktorzy małżeńſtwá/ y niektorych potraw iáko nieczyſtych zákázo=
36:
wáć mieli. 7 Vpomina/ áby náuki prozne odrzućiwſzy/ ćwiczył
37:
ſię w pobożnośći. 8 Ktorą nád ćieleſne ćwiczenie przekłáda. 11 A
38:
choćiaż był młody/ iednák áby wzorem inſzym w cnotách
39:
Chrześćijáńſkich.
Lecz Duch


strona: 727

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.727.
werset: 1
1:
L
Ecz Duch iáwnie powieda iż " w oſtáteczne
2:
czáſy' odſtąpią niektorzy od wiáry/ przyſta=
" poſlednich ábo przyſsłych czáſow.G.

3:
wáiąc do duchow " obłędliwych' y náuk czár=
" zdrádzieckich.G.

4:
towſkich/

werset: 2w pokrytośći kłamſtwo mowiących/ y
5:
" piątnowáne máiących ſumnienie ſwoie/
" zmázáne, zepſowáne.

werset: 3zákázu=
6:
iących małżeńſtwá/ y roskázuiących wſtrzymáwáć ſię
7:
od pokármow ktore Bog ſtworzył ku vżywániu z
8:
dźięką/ wiernym/ y ktorzy poználi prawdę.

werset: 4Bo w=
9:
ſzelkie Boże ſtworzenie dobre ieſt/ á nic nie ma być
10:
odrzucano co z dźiękowánim bywa przyimowano.

werset: 5
11:
ábowiem poświęcono bywa przez ſłowo Boże y
12:
modlitwę.

werset: 6To przekłádáiąc bráćiey/ dobrym bę=
13:
dźieſz ſługą Chriſtuſá Ieſuſá/ wychowánym w ſło=
14:
wách wiáry y náuki dobrey ktoreyeś doſzedł.

werset: 7Lecz
15:
świeckie y bábie báśni odrzucay: - á' ćwicz ſię ku po=
-13 L.

16:
bożnośći.

werset: 8Abowiem ćieleſne ćwiczenie/ do máłá
17:
ieſt pożyteczne: lecz pobożność do wſzytkiego ieſt
18:
pożyteczna: máiąc obietnicę żywotá ninieyſzego y
19:
przyſzłego.

Zácz: 285.
werset: 9
20:
Wiernać to powieść/ y godna wſzego przyięćia.

werset: 10
21:
Abowiem przetoć też prácuiemy y zelżeni bywa=
22:
my/ " że nádzieię pokłádamy' w Bogu żywym/ ktory
" żeſmy nádźieię położyli.1 L. G.

23:
ieſt zbáwićielem wſzytkich ludźi/ á nawięcey wier=
24:
nych.

werset: 11To powieday y náuczay.

werset: 12Zaden młodośćią
25:
twą niech nie gárdźi: ále bądź przykłádem wiernych
26:
w mowie/ w obcowániu/ w miłośći */ w wierze/ w
* w duchu.G.

27:
czyſtośći.

werset: 13Poki nie przyidę/ pilnuy czytánia/ nápo=
28:
minánia/ * náuki.
* y.L. S.

werset: 14Nie zániedbaway łáſki ktora ieſt
29:
w tobie: ktorać daná ieſt przez prorokowánie/ z kłá=
30:
dźienim rąk kápłáńſkich.

werset: 15O tymże rozmyślay/ w
31:
tym ſię obieray: áby poſtępek twoy był * wſzytkim
* we.G.

32:
iáwny.

werset: 16Pilnuy ſámego śiebie y náuki: trway w
33:
tych rzeczách. Bo to czyniąc/ y ſámego śiebie zbáwiſz/
34:
y tych ktorzy ćię ſłucháią.

Náuki


strona: 728

Rozd: 4. do Tymotheuſzá.728.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Odſtąpią niektorzy od wiáry.) Właſny znák hæretykow/ od=
3:
ſzczepieńcow y oderwáńcow ieſt/ od Kátholickiey wiáry odſtępo=
4:
wáć/ y przyſtáwáć do náuk obłędnych/ miniſtrow czártowſkich.
Znák hæretykow.

5:
Zákázuiących małżenſtwá.) Tácy byli hæretycy oni/ Tácian/
6:
Márcion/ y Mánicheuſz: ktorzy małżeńſtwá y niektorych pokár=
7:
mow/ iáko rzeczy złych/ zgołá wſzytkim zákázowáli. Czego iśćie
8:
nie czynią Kátholicy. Bo iáko Auguſtyn S. powiáda. Ten zá=
9:
kázuie małżeńſtwá/ ktory ie grzechem czyni: á nie ten ktory nád
10:
dobre małżeńſtwo co lepſzego przekłáda.
Małżenſtwá zákázuiący.

11:
Bo wſselkie ſtworzenie Boże dobre ieſt.) Stąd znáć/ że ći hærety=
12:
cy o ktorych Páweł S. mowi niektorych pokármow/ nie co czá=
13:
ſu tylko/ ále záwſze pożywáć zákázowáli/ iáko złych y nieczyſtych.
14:
Lecz ſłudzy Boży w kośćiele Kátholickim (iáko Auguſtyn mowi)
15:
pewnych czáſow nie iadáią mięſá/ nie przeto żeby złe ábo nieczyſte
16:
było: ále dla vtrapienia ćiáłá ſwego/ wſtrzymawáią ſię od roſko=
17:
ſznieyſzych potraw/ y napoiow.
Brákowánie pokármow hæretyckie y Kátholickie.

18:
Abowiem poświęcono bywa.) Ieſliż wſzelkie ſtworzenie przez
19:
ſłowo Boże y modlitwę bywa poświęcono/ áby ludziom zdrowe
20:
y pożyteczne było: czemuż odſzczepieńcy śmieią gánić zwyczay ko=
21:
śćiołá Kátholickiego/ ktory wodę/ ſol/ ábo ziołá święći?
Swięcenie wody, ſoli, y innych rzeczy.

22:
Láski ktoráć dana ieſt) Oto maſz świádectwo/ iż nieiáka łá=
23:
ſká kápłanom ná święceniu dawána bywa przez podánie: zá kto=
24:
rąby ſpoſobnieyſzy/ y poważnieyſzy byli. August: Quest: 93. ex
25:
nouo teſtamento.
Láská poświęcenia kápłánskiego.
rozdział: 5

26:
ROZDZIAL V.
27:
1 Vczy iáko ma nápomináć ſtáre y młode/ męże y niewiáſty.
28:
3 A oſobliwie wdowy/ iákie ma obieráć. 17 Kápłani vrząd ſwoy
29:
dobrze odpráwuiący/ dwoiákiey czći godni/ zwłaſzczá káznodzieie.
30:
19 Skárgi ná kápłaná nie każe łácno przyimowáć. 20 Grzeſzą=
31:
ce każe iáwnie káráć. 21 Y ſtrzedz roſkazánia. 22 Nie ládá kogo
32:
ſwięcąc ná kápłáńſtwo. 23 Winá potroſze vżywáć. 24 O ro=
33:
żnych grzechách y dobrych vczynkách.
werset: 1
34:
S
Tárſzego nie fukay: ále iáko oycá nápomi=
35:
nay: młodſze/ iáko bráćią:

werset: 2Stárſze niewiáſty,
36:
iáko mátki: młodſze/ iáko śioſtry z wſzeláką
37:
czyſtośćią.

ZzzzWdowy


strona: 729

Liſtu pierwſzego Rozd: 5.729.
Lekcya o S. Wdowách.
werset: 3
1:
Wdowy " czći/ ktore prawdźiwie wdowy ſą.
" wſpomagay. Hebrá.

werset: 4
2:
Lecz ieſli ktora wdowá dźieći ábo wnuczętá ma:
3:
niech ſię pierwey " vczy' ſwoy dom * rządźić/ y wzaiem
" vczą.2 L. G. S.
* pobożnie.G.

4:
oddáwáć rodźicom. ábowiem to ieſt * przyięmno
* przyſtoyno y.G.

5:
przed Bogiem.

werset: 5A ktora prawdźiwie wdowá ieſt
6:
y ośieroćiáła: - niech' ma nadźieię w Bogu/ y - nie=
-10 L. S.nádzieię miáłá.3 L. K. G.
-10. L. K. G. S.

7:
chay trwa ná prośbách y ná modlitwách w nocy y
8:
we dnie.

werset: 6" Bo' ktora w roſkoſzách ieſt/ żywiąc vmár=
" Lecz.G.

9:
ła ieſt.

werset: 7A opowieday to áby bez nágánienia były.

werset: 8
10:
A ieſli " kto' o ſwych/ á nawięcey o domowych pieczy
" ábo ktora.G.

11:
nie ma: záprzał ſię wiáry/ y ieſt gorſzy niżli niewier=
12:
ny.

werset: 9Wdowá niech będźie obierána nie mniey niż=
13:
li w ſześćidźieśiąt lat/ ktora byłá żoná iednego mę=
14:
żá

werset: 10máiąc świádectwo w dobrych vczynkách/ ieſli
15:
dźieći wychowáłá/ ieſli gośćie przyimowáłá/ ieſli
16:
świętych nogi vmywáłá/ ieſli vtrapionym poma=
17:
gáłá/ ieſli ſię w káżdym vczynku dobrȳ obieráłá. *

Zácz: 286
werset: 11
18:
Lecz wdow młodſzych nie przyimuy: Bo " zbeſ=
19:
twiwſzy ſię w Chriſtuśie' chcą zá mąż iść:
" rozbuiawſsy ſię przećiw ChriſtuſowiG.

werset: 12máiąc
20:
potępienie/ iż pierwſzą wiárę w niwecz obroćiły.

werset: 13á
21:
ktemu też proznuiące vczą ſię chodźić dom od do=
22:
mu: á nie tylko proznuiące/ ále też świegocące y nie=
23:
potrzebnymi rzeczámi ſię báwiące/ mowiąc co nie
24:
przyſtoi.

werset: 14Chcę tedy áby młodſze ſzły zá mąż: dźieći
25:
rodźiły/ dom rządźiły: przećiwnikowi nie dawáły ża=
26:
dney przyczyny ku złorzeczeniu.

werset: 15Abowiem ſię iuż
27:
niektore názad obroćiły zá ſzátánem.

werset: 16Ieſli ktory
28:
wierny * ma wdowy/ niechże ich opátruie/ " á niechay
* ábo ktora wierna.G.
" áby kośćioł nie był.N. L.

29:
kośćioł nie będźie' obćiążony: áby doſtáło tym ktore
30:
ſą prawdźiwie wdowy.

werset: 17" Kápłani ktorzy ſię w prze=
" ábo y Biskupi.

31:
łożeńſtwie ſwym dobrze ſpráwuią/ niech będą miáni
32:
godnymi " dwoiákiey czći': á nawięcey ktorzy prácu=
" dwoiákiego opátrzenia. Heb.

33:
ią w ſłowie y w náuce.

werset: 18Abowiem mowi piſmo:
34:
Wołowi wymłacáiącemu zboże/ nie záwiążeſz gęby
y/ Godny


strona: 730

Rozd: 5. do Tymotheuſzá.730.
1:
y/ Godny ieſt robotnik zapłáty ſwoiey.

werset: 19Przećiw=
2:
ko kápłanowi nie przyimuy ſkárgi: wyiąwſzy zá dwie
3:
má ábo trzemá ſwiádkámi.

werset: 20Grzeſzące ſtrofuy przed
4:
wſzytkimi: áby ſię y drudzy bali.

werset: 21Oświadczam ſię
5:
przed Bogiem y * Chriſtuſem Ieſuſem y ánioły wy=
* Pánem.G.

6:
bránymi/ ábyś tego ſtrzegł oprocz vbliżenia/ nic nie
7:
czyniąc z przychylnośći ku ktorey ſtronie.

Zácz: 287
werset: 22
8:
Ręku ni ná kogo nie wkłáday rychło/ áni bądź
9:
vczeſtnikiem grzechow cudzych. Sámego śiebie czy
10:
ſtym záchoway.

werset: 23Wody ieſzcze nie piy: ále vżyway
11:
potroſze winá dla żołądká twego y częſtych chorob
12:
twoich.

werset: 24Grzechy niektorych ludźi * ſą iáwne/ vprze=
* przedtym.G.

13:
dzáiące ná ſąd: á zá niektorymi * pozad idą. Tákże
* też.4 L. K. S.

14:
też dobre vczynki/ * iáwne bywáią: á te ktore ſą inák=
* przedtym.G.

15:
ſze/ nie mogą ſię zátáić.


16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
Zoná iednego mężá.) Iáko tu przez żonę iednego mężá/ rozumie
18:
ſię tá/ ktora tylko iednego mężá miáłá: ták też przez mężá iedney
19:
żony/ rozumie ſię ten ktory nie miał tylko iednę żonę. A iáko tu
20:
wdowy nie przypuſzcza do ſłużby kośćielney/ ktoraby więcey mę=
21:
żow niż iednego miáłá: ták y ná biſkupſtwo/ y ná kápłáńſtwo/
22:
nie dopuſzcza tego/ ktoby po śmierći pierwſzey żony drugą poiął.
Mąż iedney żony.

23:
Máiąc potępienie.) Auguſtyn S. te ſłowá wykłádáiąc mowi:
24:
Co Apoſtoł powiedział/ o tych ktore ślubiły/ á ślubu nie zácho=
25:
wáły? Máią potępienie/ mowi/ iż pierwſzą wiárę złomiły. Coż
26:
to ieſt/ pierwſzą wiárę złomiły? Slubiły á ślubu nie ſpełniły.
27:
Tákżeć y inni wſzyścy Doktorowie Græccy y Láćińſcy to miey=
28:
ſce wykłádáią/ potępiáiąc dziſieyſze ſektarze/ ktorzy śluby czyſtośći
29:
Bogu vczynione/ y ſámi połamáli/ y inym połámáć roſkazáli.
Będą potępieni, ktorzy czyſtość ſlubiwſzy w małżenſtwo wſtępuią.

30:
Wody ieſscze nie piy.) Oto y S. biſkup Tymotheuſz wſtrzyma=
31:
wał ſię od winá: choćia wiedział/ iż wſzelkie Boże ſtworzenie
32:
dobre ieſt. A ták nie diabelſka náuká/ ále dobra y święta rzecz
Brákowánie pokármow.

33:
ieſt/ y w Kátholickim kośćiele zwyczáyna/ wſtrzymáć ſię od pew=
34:
nych potraw/ ábo od winá/ lub do czáſu/ lub też y do śmierći.
Zzzz 2Rozdźiał
rozdział: 6


strona: 731

Liſtu pierwſzego Rozd: 6.731.
1:
ROZDZIAL VI.
2:
1 Słudzy áby poſłuſzni byli pánom ſwym/ ták wiernym iáko
3:
y niewiernym. 3 Każe ſię ſtrzedz tych ktorzy ináczey vczą. 9 Lá=
4:
komſtwo iáko niebeśpieczne. 11 Vpomina Tymotheuſzá ku
5:
wſzelákim cnotam. 12 Y ku záchowániu wiáry ktorą ná krzćie
6:
wyznał. 14 Aby do końcá mándaty záchował. 17 Bogacze áby
7:
od pychy hámował/ y ná iáłmużny námawiał.
werset: 1
8:
S
Ludzy ktorzykolwiek ſą pod iárzmem/ niech
9:
rozumieią pány ſwe godne być wſzelákiey
10:
czći: áby imię " Páńſkie' y náuká nie byłá blu=
" Boże.G.

11:
źniona.

werset: 2A ktorzy máią pány wierne/ niech ich nie
12:
wzgardzáią iż ſą bráćia: ále tym więcey niech ſłu=
13:
żą/ iż ſą wierni y vmiłowáni/ ktorzy tegoż dobrodźiey=
14:
ſtwá ſą vcześnikámi. Tego náuczay/ y nápominay.

werset: 3
15:
Ieſli kto ináczey vczy/ á nie przeſtawa ná zdro=
16:
wych mowách Páná náſzego Ieſu Chriſtá/ y ná tey
17:
náuce ktora ieſt wedle pobożnośći:

werset: 4ten pyſzny ieſt/
18:
nic nieumieiący/ ále " czwierzący ſię' około gadek y
" ábo choruiący.G.

19:
ſporow o ſłowiech: z ktorych pochodzą zazdrośći/
20:
ſwary/ bluźnierſtwá/ złe podeyźrzenia:

werset: 5przewro=
21:
tne wykręty ludźi vmyſłu ſkáżonego/ y ktorzy vtrá=
22:
ćili prawdę/ ktorzy " pobożność zyſkiem poczytáią'.

" ábo, poczytáią zysk zá pobożność.
werset: 6
23:
* Lecz wielki ieſt zyſk/ pobożność z przeſtawánim
24:
ná ſwym.
* Odſtąpże od tákowych.G.

werset: 7Abowiem nie przynieśliſmy nic ná - ten'
-1 L. S.

25:
świát/ bez wątpienia że też wynieść nic nie może=
26:
my.

werset: 8Ale máiąc żywność y odźieżą/ ná tym " prze=
27:
ſtawamy.

" przeſtawaymy. Lecz ktorzy.G.
werset: 9Bo ktorzy' ſię chcą zbogáćić/ wpadáią
28:
w pokuſzenie y w śidło - dyabelſkie'/ y w wiele * " niepo
-1 L. G. S.
* y.N. L.

29:
żytecznych' y ſzkodliwych pożądliwośći/ ktore po=
" ſsalonychG.

30:
grążáią ludźi na zátrácenie y zginienie.

werset: 10Abowiem
31:
korzeń wſzego złego ieſt " chćiwość': ktorych niekto=
" miłość pieniędzy.G.

32:
rzy prágnąc/ pobłądźili od wiáry/ y ſámi ſię " vwi=
33:
chłáli w wiele' boleśći.
" ſprzebijáli wielą.G.

Lecz


strona: 732

Rozd: 6. do Tymotheuſzá.732.
Zácz: 288.
werset: 11
1:
Lecz ty/ o człowiecze Boży/ chroń ſię tych rzeczy:
2:
á náśláduy ſpráwiedliwośći/ pobożnośći/ wiáry/ mi=
3:
łośći/ ćierpliwośći/ ćichośći:

werset: 12Boiuy dobry boy
4:
wiáry: " chwytay żywotá wiecznego/ do ktorego ie=
" doſtępuy.

5:
ſteś wezwan y wyznałeś dobre wyznánie przed wie=
6:
lą świádkow.

werset: 13Roſkázuięć przed Bogiem ktory
7:
ożywia wſzytko/ y przed Chriſtuſem Ieſuſem ktory
8:
dał świádectwo przed Pontſkim Piłatem dobrego
9:
wyznánia:

werset: 14ábyś záchował to roſkazánie bez zmázy/
10:
bez nágány áż do " przyſzćia' Páná náſzego Ieſu Chri=
" okazánia.G.

11:
ſtá.

werset: 15" Ktorego' czáſow ſwoich okaże błogoſłáwio=
" ktore.G.

12:
ny y ſam możny Krol kroluiących y Pan pánuią=
13:
cych:

werset: 16ktory ſam ma nieśmiertelność/ y mieſzka w
14:
świátłośći nieprzyſtępney/ ktorego żaden z ludźi
15:
nie widźiał/ lecz áni widźieć może/ ktoremu cześć y
16:
pánowánie " wieczne'. Amen.
" ná wieki.N. L. S.

Zácz: 289
werset: 17
17:
Bogaczom " tego świátá' roſkázuy áby o ſobie
" w tym ninieyſsym wieku.G.

18:
wyſoce nie rozumieli/ áni pokłádali nádźieie w bo=
19:
gáctwie niepewnym/ ále w Bogu żywym (ktory
20:
nam vżycza wſzytkiego obfićie ku vżywániu)

werset: 18áby
21:
dobrze czynili/ w vczynki dobre bogátymi byli/ rádźi
22:
dawáli/ vżyczáli/

werset: 19áby ſkárbili ſobie grunt dobry
23:
ná przyſzły czás/ áby doſtąpili żywotá " prawdźiwe=
24:
go'.

" wiecznego.G.
werset: 20O Tymotheuſzu/ ſtrzeż náuki tobie powierzo=
25:
ney: wiáruiąc ſię " proznych nowośći ſłow'/ y ſprze=
" proznomownośći.G.

26:
czánia fałecznie miánowáney vmieiętnośći/

werset: 21kto=
27:
rą ſię niektorzy popiſuiąc/ odpádli od wiáry. Láſká
28:
z tobą. Amen.


29:
Do Tymotheuſsá pierwſsy piſány był z Láodiceiey, ktore ieſt
30:
miáſto głowne w Phrygiey Pákátiánskiey. G.
31:
NAVKI Y PRZESTROGI.
32:
Strzeż náuki tobie powierzoney.)
Skarb náuki kátholickiey.
Przez to depoſitum, przez ten
33:
pokład/ ábo ſkarb zwierzony namiáſtkom Apoſtolſkim/ rozumie
Zzzz 3ſię náuká


strona: 733

Liſtu pierw: do Tymoth. Rozd: 6.733.
1:
ſię náuká práwdy Kátholickiey/ ktora od Apoſtołow podána/
2:
sſtępuie ná ich potomki przez ſucceſſyą/ áż do ſkończenia świátá.
3:
Abowiem iáko Irenæus piſze: Apoſtołowie do kośćiołá/ iáko do
4:
ſkárbu bogátego/ zupełnie znieśli wſzytkę prawdę.
5:
Wiáruiąc ſię proznych nowośći słow.)
Nowośći hæretyckie.
Nie rzekł/ wiáruy ſię daw=
6:
nośći/ ábo ſtárożytnośći/ ále nowośći. Bo iáko ieſt właſny o=
7:
byczay wſzytkich hæretykow trzymáć ſię nowośći/ á ſtáre ſłowá y
8:
zwyczáie kośćielne odrzucáć y gánić: Ták też Kátholikom wła=
9:
ſna ieſt/ podánie y vſtáwy oycow świętych y mowy w kośćiele
10:
zwyczáyne chowáć/ á potępiáć nowe náuki y wiáry: y ktokol=
11:
wiek przynośi co przećiwnego temu/ co raz przyięli/ mieć go zá
12:
przeklęctwo. Pátrz 2. Tim: 1. 13.
13:
Argument wtorego liſtu do Ty=
14:
motheuſzá.
15:
I
Z w przeſzłym liśćie Tymotheuſzowi vczynił był nádzieię
16:
przyſzćia ſwego k niemu/ á temu doſyć vczynić nie mogł/ w
17:
Rzymie do więzienia będąc poſádzony: przetoż go w tym liśćie
18:
nápomina/ áby był ſercá wielkiego/ á nie fráſował ſię z vtrapie=
19:
nia iego/ ále áby miał pilne ſtáránie o ſwey trzodzie/ á był czuyny
20:
przećiw nieprzyiaćiołom wiáry/ iákich wiele miáło powſtáć prze=
21:
ćiw kośćiołowi. A wiedząc iż ſię przybliżáło ześćie iego z tego
22:
świátá/ każe mu y z Márkiem przyść do śiebie.
23:
grafika
Liſt Páwłá
księga: 2.Tim


strona: 734

Rozd: 1.734.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO TYMOTHEVSZA
3:
WTORY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Dziękuie Bogu zá wiárę Tymotheuſzowę. 6 Vpomináiąc
6:
áby ſwoy vrząd pilnie odpráwował/ y Ewángelią śmiele opo=
7:
wiedał. 10 Chriſtus śmierć zepſował. 11 Y Páwłá obrał Do=
8:
ktorem Pogánow. 12 Nágotowawſzy mu zapłátę według pra=
9:
cey iego. 15 Wſpomina te ktorzy go opuśćili. 16 Prośi Bogá
10:
zá domowniki Onezyforowe/ że mu wiele dobrego czynili.
Zácz: 290
werset: 1
11:
P
Aweł Apoſtoł Ieſuſá Chriſtu=
12:
ſá przez wolą Bożą/ według obietnice
13:
żywotá ktory ieſt w Chriſtuśie Ieſu=
14:
śie:

werset: 2Tymotheuſzowi namilſzemu ſy=
15:
nowi/ łáſká/ miłośierdźie/ * pokoy od Bogá Oycá/ y
* y.N. L. S.

16:
Chriſtuſá Ieſuſá Páná náſzego.

werset: 3Dźiękuię Bogu */
* memu.L. N.

17:
ktoremu ſłużę z przodkow * w czyſtym ſumnieniu/ iż
* moich.L. S.

18:
bez przeſtánku ćiebie wſpominam w prośbách mo=
19:
ich/ w nocy y we dnie

werset: 4żądáiąc ćię widźieć/ pámię=
20:
táiąc ná łzy twoie/ ábym był rádośći nápełnion/

werset: 5przywodząc ſobie ná pámięć onę wiárę ktora ieſt w
21:
tobie nieobłudna/ ktora pierwey mieſzkáłá w bábce
22:
twoiey Loidźie/ y w mátce twoiey Eunicey/ á ieſtem
23:
tego pewien że y w tobie.

werset: 6Dla ktorey przyczyny
24:
nápominam ćię ábyś wzniecał łáſkę Bożą/ ktora ieſt
25:
w tobie przez włożenie rąk moich.

werset: 7Abowiemći
26:
Bog nie dał nam duchá boiáźni: ále mocy/ y miło=
27:
śći/ y " trzeźwośći'.

" ábo roſtropnośćiG.
Zácz: 291.
werset: 8
28:
Nie wſtydayże ſię tedy świádectwá Páná ná=
29:
ſzego/ áni mnie więźniá iego/ ále " poſpołu rob'
" poſpołu ćierp złe.G.
" około


strona: 735

Liſtu wtorego Rozd: 1.735.
1:
" około Ewángeliey' wedle mocy Bożey/
" ábo, z Ewángelią.

werset: 9ktory nas
2:
zbáwił y wezwał wezwánim - ſwym' świętym/ nie
-4 L. G. S.

3:
według vczynkow náſzych/ ále według poſtánowie=
4:
nia ſwego y łáſki/ ktora nam ieſt daná w Chriſtuśie
5:
Ieſuśie przed czáſy wiekuiſtymi.

werset: 10A obiáwiona
6:
ieſt teraz przez oświecenie zbáwićielá náſzego Ieſu=
7:
ſá Chriſtuſá/ ktory iáko ſmierć ſkáźił/ ták żywot y nie
8:
śmiertelność oświećił przez Ewángelią:

werset: 11dla kto=
9:
rey ia poſtánowiony ieſtem káznodźieią y Apoſto=
10:
łem y náuczyćielem Pogánow.

werset: 12Dla ktorey przy=
11:
czyny to też ćierpię: ále ſię nie wſtydam. Gdyż wiem
12:
komum vwierzył/ y pewienem tego iż mocen ieſt
13:
" pokłádu mego' ſtrzedz do onego dniá.
" zwierzoney rzeczy moiey.

Oto y tu wiárę złącza z miłośćią iż nic nie ieſt wiárá bez miłośći.
werset: 13Miey wzor
14:
zdrowego przepowiedánia/ ktoreś odemnie ſłyſzał w
15:
wierze y w miłośći ktora ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie.

werset: 14
16:
Strzeż pokłádu dobrego przez Duchá S. ktory w
17:
nas mieſzka.

werset: 15Wieſz to */ iż mię odſtąpili wſzyścy
* bowiem.NL.

18:
ktorzy ſą w Azyey: z ktorych ieſt " Phigelus' y Hermo=
" Phygellus.4 L. K. G.Philetus.NL

19:
genes.

werset: 16Niech da Pan miłośierdźie Onezypho=
20:
rowemu domowi: iż mię częſto ochłodźił/ y łáncu=
21:
chá ſię mego nie wſtydźił.

werset: 17Ale przyſzedſzy do Rzy=
22:
mu/ bárzo mię pilno ſzukał/ y ználazł.

werset: 18Niech mu Pan
23:
da áby nálazł miłośierdźie v Páná w on dźień. A ty
24:
lepiey wieſz/ iáko mi wiele w Epheźie vſługował.


25:
NAVKI Y PRZESTROGI.
26:
Pokłádu megoſtredz.) Kto co dobrego czyni w tym żywoćie/
27:
ten to iákoby pokłáda v Páná Bogá/ áby mu to ſchował y oddał
28:
po śmierći.
Pokład w niebie.

29:
Miey wzor zdrowego przepowiedánia.) Auguſtyn S. to mieyſce
30:
wykłádáiąc vczy/ iż o Bozkich rzeczách pewnym ſpoſobem od
31:
ſtárſzych podánym/ y zwyczáynymi ſłowy mowić mamy: trzymá=
32:
iąc ſię ſłow zdawna w kośćiele záchowánych: iákie ſą/ Troycá ś.
33:
perſoná/ iſtność/ ſpołiſtność/ tranſubſtatiatia, Mſza/ Sákráment/
34:
kápłan/ kośćioł/ krzeſt/ pokutá. A ſtrzegąc ſię nowych od hærety=
Nowych słow około wiáry ſtrzedz ſię potrzebá.

35:
kow wymyſlonych: iákie ſą/ zbor/ ponurzenie/ vznánie (miáſto
pokuty)


strona: 736

Rozd: 2. do Tymotheuſzá.736.
1:
pokuty) wieczerza Páńſka (miáſto Sákrámentu ćiáłá y krwie Páń
2:
ſkiey) ofiárownik ábo Miniſter (miáſto kápłaná) Chriſtiánin/
3:
miáſto Chrześćijániná/ ſpráwiedliwość poczytána/ ćiáło Páń=
4:
ſkie z chlebem/ w chlebie/ pod chlebem/ ábo przy chlebie: y tym
5:
podobnych.
rozdział: 2

6:
ROZDZIAL II.
7:
1 Nápomina Tymotheuſzá/ áby ſzczerze náuczał. 3 Y mężnie
8:
ſię potykał dla Chriſtuſá. 8 Przypomináiąc zmartwychwſtánie
9:
Páná Chriſtuſowe. 11 Y przyſzłą zapłátę. 14 Każe mu ſię ſtrzedz
10:
ſporow y proznomownośći y głupich gadek zakonnych. 20 O
11:
wielkim domu máiącym rożne ſtátki. 24 Y ktore cnoty ma
12:
mieć ſługá Boży.
Zácz: 292.
werset: 1
13:
T
Y tedy ſynu moy/ bądź vmocnion w łáſce kto=
14:
ra ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie:

werset: 2á coś ſłyſzał
15:
odemnie przez wiele świádkow/ toż zlecay
16:
wiernym ludźiom/ ktorzy też ſpoſobni będą ku náu=
17:
czániu drugich.

werset: 3" Prácuy' iáko dobry żołnierz Ie=
" Ty tedy ćierp złe.G.

18:
ſu Chriſtuſow.

werset: 4Zaden ſłużąc żołnierſką - Bogu'
-1 L. G. S.

19:
" nie báwi ſię ſpráwámi' " świeckimi': áby ſię temu po=
" nie wikle ſię hándlámi.
" żywotá tego.G.

20:
dobał ktoremu ſię oddał.

werset: 5Bo y w gonitwách prá=
21:
cuiący nie bierze wieńcá/ áżby práwnie wygrał.

werset: 6
22:
Oracz ktory prácuie ma naprzod owocu záżywáć.

werset: 7
23:
Rozumiey co mowię: bo " da' tobie Pan we wſzy=
" niechay da.G.

24:
tkim wyrozumienie.

werset: 8Pámiętay/ iż - Pan' Ieſus
-6 L. G. S.

25:
Chriſtus powſtał z martwych/ ktory ieſt z plemieniá
26:
Dawidowego/ wedle Ewángeliey moiey/

werset: 9w ktorey
27:
ćierpię vtrapienie iákoby złoczyńcá áż do więźienia:
28:
áleć ſłowo Boże nie ieſt związáne.

werset: 10A przetoż wſzy=
29:
tko ćierpię dla wybránych: ábo y oni zbáwienia do=
30:
ſtąpili ktore ieſt w Chriſtuśie Ieſuśie z chwałą
31:
" niebieſką'.

" wieczną.G.
Zácz: 293.
werset: 11
32:
Wiernać iest powieść. Abowiem ieſliſmy z nim
33:
vmárli: z nim też żyć będźiemy.

werset: 12ieſli vćierpiemy:
34:
z nim też krolowáć będziemy. ieſli ſię go záprzemy:
Aaaaay on ſie


strona: 737

Liſtu wtorego Rozd: 2.737.
1:
y on ſię nas záprzy.

werset: 13ieſli nie wierzymy: on wier=
2:
nym zoſtawa/ záprzeć ſámego śiebie nie może.

werset: 14To
3:
przypominay: oświadczáiąc przed " Pánem' Nie
" Bogiem.N. L.

4:
ſpieray ſię ſłowy/ bo ſię to ninacz nie przygodzi/ iedno
5:
ná ſkázę ſłucháiących.

werset: 15Stáray ſię pilnie ábyś ſię
6:
sſtáwił doświádczonym Bogu/ robotnikiem niená=
7:
gánionym/ dobrze rozbieráiącym ſłowo prawdy.

werset: 16
8:
" A świeckich rzeczy y proznomownośći ſtrzeż ſię'/
" A świeckich proznomownośći nie dopuſsczayG.

9:
ábowiem " przymnażáią więcey' niepobożnośći:
" pomnożą ſię ku więtſsey7 L. K. G. S.

werset: 17á
10:
mowá ich " ſzerzy ſię' " iáko káncer': z ktorych ieſt Hi=
" ſserzyć ſię będzie7 L. K. G. S.
" iáko Gángrena.G.

11:
meneuſz y Philetus:

werset: 18Ktorzy od prawdy odpádli/
12:
powiedáiąc iż ſię iuż sſtáło zmartwychwſtánie/ y
13:
" wywroćili' wiárę niektorych.
" wywracáią.G.

werset: 19Aleć mocny ſtoi
14:
grunt Boży/ máiąc tę pieczęć: Zna Pan ktorzy ſą
15:
iego/ y/ Niech odſtąpi od nieſpráwiedliwośći wſzel=
16:
ki ktory miánuie imię Páńſkie.

Zácz: 294
werset: 20
17:
Lecz w wielkim domu/ nie tylko ſą naczynia
18:
złote y śrebrne/ ále też drzewiáne y ſkorupiáne: ie=
19:
dne ku vczćiwośći/ á drugie ku zelżywośći.

werset: 21Ieſli=
20:
by ſię tedy kto od tych oczyśćił: będźie naczynim ku
21:
vczćiwośći poświęconym y vżytecznym Pánu/ zgo=
22:
towánym ná wſzelką ſpráwę dobrą.

werset: 22Chrońże ſię
23:
chćiwośći młodźieńſkich: á náśláduy ſpráwiedliwo=
24:
śći/ wiáry/ miłośći/ - y' pokoiu z tymi ktorzy wzywáią
-G.

25:
Páná z czyſtego ſercá.

werset: 23A wiáruy ſię gadek głu=
26:
pich y nieumieiętnych: wiedząc iż rodzą zwády.

werset: 24A
27:
ſłudze Páńſkiemu nie trzebá ſię " ſwárzyć': ále vkłá=
" wádzić.G.

28:
dnym być ku wſzytkim/ ſpoſobnym ku náuczániu/
29:
ćierpliwym/

werset: 25w ćichośći ſtrofuiącym te ktorzy ſię
30:
ſprzećiwiáią - prawdźie': ázaby im kiedy dał Bog v=
-10 L. G. S.

31:
pámiętánie ku poznániu prawdy:

werset: 26áby ſię vpámię=
32:
táli z śideł dyabelſkich/ od ktorego ſą poimáni ku czynieniu
33:
woli iego.

Náuki


strona: 738

Rozd: 3. do Tymotheuſzá.738.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Zaden służąc zołnierską.) Chryſoſtom S. ná to mieyſce piſze:
3:
iż to Páweł S. mowi nie tylko Biſkupom/ ále y inſzym ludziom.
4:
Bo wſzyścy choćia świeccy/ choćia y krolowie/ ſą żołnierze Páná
5:
Chriſtuſowi. A ták nie zákázuieć Apoſtoł tymi ſłowy świeckiego
6:
regimentu y ſądow: ále zbytniego ſtáránia około żywnośći/ hán=
7:
dlow y kupiectwá/ y tym podobnych rzeczy/ ktorymi ſię żołnierze
8:
nie báwią. Bo w Græckim ták czytamy: Nie báwi ſię ſpráwá=
Swieckie ſpráwy nie zgołá zákazáne.

9:
mi żywotá ábo żywnośći. Zá czym y to idzie/ iż kśięża nie máią
10:
żon poymowáć. Bo żadne nie ſą więtſze zabáwy świeckie/ iáko
11:
ſtáránia o żywnośći/ y opátrzeniu żony/ dzieći/ czeládzi.
Kśięża máią być nie żonáći.

12:
Wſsytko ćierpię dla wybránych.) Obácz/ iż wybráni/ choćia pe=
13:
wnie zbáwieni być máią/ wſzákże nie ináczey bywáią zbáwieni/ ie=
14:
dno ták przez prace ſwych páſterzow ábo káznodzieiow/ iáko y
15:
przez ſwe vczynki dobre.
Wybráni iáko zbáwienia doſtępuią.

16:
Mowá ich ſserzy ſię iáko káncer.) Mowy/ pieśni/ kazánia/ y pi=
17:
ſmá hæretyckie/ ſzkodliwe/ y zárázliwe ſą: przetoż ſię ich wierni pil=
18:
nie chronić máią.
Hæretykow ſtrzedz ſię potrzebá.

19:
Ieſliby ſię kto oczyśćił.) Obácz iż wolność ma káżdy człowiek/
20:
vczynić ſię ſtátkiem godnym ábo wiecznego zbáwienia/ ábo potę=
21:
pienia. Bo ácz zbáwienie człowiecze/ z łáſki á z miłośierdzia Bo=
Wolność ludzka ná złe y ná dobre.

22:
żego nawięcey pochodzi: iáko y potępienie z ſpráwiedliwego ſą=
23:
du iego: Wſzákże áni to áni owo/ nic nie vymuie wolnośći ná=
24:
ſzey: ále z nią y przez nię ſpráwuie w nas wſzytkie tákie ſkutki/ iá=
25:
kie Bozkiey opátrznośći y náſzym zaſługom przynależą.
rozdział: 3

26:
ROZDZIAL III.
27:
1 Opowiáda/ iż oſtátnich czáſow ludzie mieli náſtáć wſzelkich
28:
grzechow pełni. 6 Ktorzy zwodząc niewiaſtki/ prawdzie ſię ſprze=
29:
ćiwiáią. 10 A Tymotheuſzá nápomina/ áby przykłádem iego
30:
mnożył ſię w cnotách y w ćierpliwośći. 14 Y o pożytku piſmá ś.
Zácz: 295.
werset: 1
31:
A
Wiedz to/ iż w oſtátnie dni náſtáną czáſy
32:
niebeſpieczne.

werset: 2" Y będą' ludźie ſámi śiebie mi=
" Bo będą.G.

33:
łuiący/ łákomi/ hárdźi/ pyſzni/ bluźnierze/ ro=
34:
dźicom niepoſłuſzni/ niewdźięczni/ niepobożni/

werset: 3
35:
przyrodzonych nie miłuiący/ przymierza nie trzy=
36:
máiący/ potwarcy/ niepowśćiągliwi/ nieſkromni/
37:
" bez dobrotliwośći'/

" dobrym nie życzliwi.G.
werset: 4zdrayce/ vporni/ nádęći/ y ro=
Aaaaa 2ſkoſzy


strona: 739

Liſtu wtorego Rozd: 3.739.
1:
ſkoſzy więcey miłuiący niżli Bogá:

werset: 5máiąc ponie=
2:
kąd " pozor' pobożnośći/ lecz ſię mocy iey zápieráią=
" ábo kſstałt.G.

3:
cy. Y tych ſię chroń.

werset: 6ábowiem z tych ſą ktorzy wry=
4:
wáią ſię w domy: y poimáne wiodą niewiaſtki grze=
5:
chámi obćiążone/ ktore vnoſzą rozmáite pożądliwo=
6:
śći:

werset: 7ktore ſię záwżdy vczą/ á nigdy ku vznániu pra=
7:
wdy " nie przychodzą'.

" przyść nie mogą.G.
werset: 8A iáko Iánnes y " Mám=
8:
bres' ſprzećiwiáli ſię Moyzeſzowi: ták ſię też ći ſprze=
" Iámbres.G.

9:
ćiwiáią prawdźie/ ludźie rozumu ſkáżonego/ zfałſzo=
10:
wáney wiáry.

werset: 9áleć więcey nie wſkuráią: ábowiem
11:
ich ſzaleńſtwo iáwne będźie wſzytkim/ iáko y onych
12:
było.

werset: 10Lecz ty doſtąpiłeś moiey náuki/ ćwiczenia/
13:
przedſięwźięćia/ wiáry/ wytrwánia/ miłośći/ ćier=
14:
pliwośći/

Zácz: 296
werset: 11
15:
prześládowánia/ vćiſkow: iákie ná mię przycho=
16:
dźiły w Antyochiey/ w Ikoniey/ w Liſtrze: iákiem
17:
przeſládowánia podeymował: á ze wſzytkich mię Pan
18:
wyrwał.

werset: 12Y wſzyścy ktorzy chcą pobożnie żyć w
19:
Chriſtuśie Ieſuśie/ prześládowánie będą ćierpieć.

werset: 13
20:
A źli ludźie y zwodźce pomnożą ſię w gorſze: w
21:
błąd wpadáiąc/ y drugie w błąd wwodząc.

werset: 14Lecz ty
22:
trway w tym czegoś ſię náuczył/ y czegoć ſię zwie=
23:
rzono: wiedząc od kogoś ſię náuczył.

werset: 15á iż z dźiećiń=
24:
ſtwá vmieſz piſmá ſwięte/ ktore ćię mogą " wpráwić'
" vczynić mądrym.G.

25:
ku zbáwieniu/ przez wiárę ktora ieſt w Chriſtuśie
26:
Ieſuśie.

Zácz: 297
werset: 16
27:
Wſzelkie piſmo od Bogá " nátchnione/ ieſt' po=
" nádchnione ieſt, yG.

28:
żyteczne ku náuce/ ku ſtrofowániu/ ku napráwie/ku
29:
ćwiczeniu * w ſpráwiedliwośći:
* ktore ieſt.G.

werset: 17áby człowiek Bo=
30:
ży był doſkonáły/ ku wſzelkiey ſpráwie dobrey wy=
31:
práwiony.


32:
NAVKI Y PRZESTROGI.
33:
Y będą ludzie ſámi śiebie miłuiący.) Cyprian S. wykłáda to
34:
mieyſce o hæretykách/ hárdych/ pyſznych/ kápłanom y kośćiołowi
Hárdość hæretycka.
niepoſłu=


strona: 740

Rozd: 3. do Tymotheuſzá.740.
1:
niepoſłuſznych. Bo pychá ieſt mátką odſzczepieńſtwá. O czym
2:
niżey Rozd: 4.3.
3:
Poimáne wiodą niewiaſtki.) Iáko w ráiu pierwey niewiáſtá
4:
od ſzátáná zwiedziona byłá: ták y záwſze niewiáſty rychley y ſná=
5:
dniey przez hæretyki bywáią oſzukáne: y máło nie wſzytkie kácer=
6:
ſtwá nawięcey przez nie bywáią forytowáne y rozmnażáne.
Niewiáſty czárt narychley zwodzi.

7:
A iáko Iánnes y Mámbres.) Nigdzie w ſtárym zakonie nie czy=
8:
tamy/ żeby czárnokśiężnicy oni tymi imiony názwáni byli: ále
9:
przez trádicią á podánie ſtárſzych te imioná áż do Páwłá przyſzły.
10:
Ktorym ſpoſobem y teraz w kośćiele wiemy imioná trzech kro=
11:
low/ łotrá práwego/ żołnierzá ktory bok Páńſki otworzył/ y wie=
12:
la innych.
Trádicie.

13:
Aleć więcey nie wskuráią.) Wſzytkie kácerſtwá iáko ſię rychło
14:
wzniecą/ ták nie długo świecą. Bo żadne z nich do dzieśiąći lat
15:
nigdy ſtátecznie nie trwáło/ ále wnet ná kilá ſekt rozerwáne było.
Kácerſtwá nie trwáłe.

16:
Wſsyścy ktorzy chcą pobożnie żyć.) Acz wſzyścy ludzie pobożni
17:
rozmáite prześládowánie ćierpią: wſzákże nie wſzyścy prześládo=
18:
wánie ćierpiący ſą święći y pobożni: iáko ſą złoczyńce. Y ſłuſznie
Przeſládowánie ćierpiący rożni.

19:
Biſkupi/ krolowie y kśiążętá Kátholicy hæretyki prześláduią: od
20:
ktorych kośćioł nieſpráwiedliwie prześládowánie ćierpi. Lecz bło
21:
goſłáwieni ſą/ ktorzy ćierpią przeſládowánie dla ſpráwiedliwośći.
22:
Wſselkie piſmo.) Nie rzekł ſámo piſmo ieſt doſtáteczne (iáko
23:
tego mieyſcá nieumieiętnie przećiw trádiciam kośćielnym ſekta=
24:
rze náćiągáią) ále káżde piſmo/ ták ſtárego iáko y nowego zako=
25:
nu/ y káżdá cząſtká tegoż piſmá/ pożyteczna iest ku náuczániu.
Nie ſámo piſmo ieſt słowo Boże.
rozdział: 4

26:
ROZDZIAL IIII.
27:
1 Tymotheuſzá prośi/ przez ſędziego Chriſtuſá/ áby przećiwko
28:
fałſzywym náuczyćielom/ y tym ktorzy ie ſobie zgromadzáią/ ſtá=
29:
tecznie kazał: ćierpiąc cokolwiek nań Bog dopuśći. 6 Opowie=
30:
da mękę ſwą/ y zapłátę zgotowáną. 9 Każe mu przyść do śiebie/
31:
będąc od innych opuſzczony: 14 Y od Alexándrá vtrapiony.
32:
17 Ale od Páná potwierdzony.
Lekcya ná dni Swiętych Doktorow.
werset: 1
33:
*
O
Swiadczam ſię przed Bogiem y * IEſu
* Ia tedy.G.* Pánem náſsym.G.

34:
Chriſtem ktory będźie ſądźił żywe y vmár=
35:
łe/ y przez " przyſzćie' iego/ y kroleſtwo iego:
" ábo okazánieG.

werset: 2
36:
przepowieday ſłowo. nálegay w czás/ nie w czás:
37:
karz/ fukay/ nápominay z wſzeláką ćierpliwośćią y
Aaaaa 3náuką.


strona: 741

Liſtu wtorego Rozd: 4.741.
1:
náuką.

werset: 3Abowiem będźie czás gdy zdrowey náuki
2:
nie śćierpią: ále według ſwoich pożądliwośći ná=
3:
gromádzą ſobie vczyćielow máiąc świerzbiące vſzy:

werset: 4
4:
á iáko odwrocą vſzy od prawdy/ ták ſię ku báśniom
5:
obrocą.

Zácz: 298
werset: 5
6:
Ale ty czuy/ we wſzytkim " prácuy'/ ſpráwuy v=
" ćierp złe.G.

7:
czynek " Ewángeliſty'/ vſługowánie twoie " wypeł=
" ábo káznodzieie.
" czyn zupełnymG.

8:
niay'.

werset: 6- Bądź trzeźwim'. Boć mnie iuż ofiárowáć
-2 L. G. S.

9:
máią/ y nádchodźi czás rozwiązánia mego.

werset: 7Goni=
10:
twem dobrą odpráwił/ zawodum dokonał/ wiáręm
11:
záchował.

werset: 8Náoſtátek/ zgotowan mi ieſt wieniec
12:
ſpráwiedliwośći/ ktory mi odda Pan ſędźia ſpráwie=
13:
dliwy w on dźień: á nie tylko mnie/ ále y tym * ktorzy
* wſsytkim.G.

14:
miłuią przyſzćie iego. *

Zácz: 299
werset: 9
15:
" Spieſz ſię' ábyś do mnie rychło przybył.
" ábo, Stáray ſię.G.

werset: 10Abo=
16:
wiem Demás mię opuśćił/ vmiłowawſzy wiek terá=
17:
znieyſzy/ y poſzedł do Theſſáloniki: Kreſcent do Gá=
18:
láciey/ Tytus do Dálmáciey.

werset: 11Lukaſz ſam ieſt ze=
19:
mną. Márká wźiąwſzy przyprowadz z ſobą: bo mi
20:
ieſt pożyteczny " ku poſłudze'.

" w posłudze.N. L.
werset: 12A Tychiká poſłałem
21:
do Ephezu.

werset: 13Opończą ktoram zoſtáwił w Troá=
22:
dźie v Kárpá/ gdy przyidźieſz przynieś z ſobą/ y kśię=
23:
gi/ á zwłaſzczá párgáminy.

werset: 14Alexánder " mośiężnik wiele mi złego pokazał: " odda mu' Pan według v=
" rodgiſſer ábo kotlarz.
" niech mu odda.7 L. K. G.

24:
czynkow iego:

werset: 15ktorego ſię y ty ſtrzeż: ábowiem bár=
25:
zo ſię ſprzećiwił ſłowom náſzym.

werset: 16W pierwſzey o=
26:
bronie moiey żaden przy mnie nie ſtał/ ále mię wſzy=
27:
ścy opuśćili: niechay im to nie będźie poczytano.

werset: 17
28:
Aleć Pan ſtał przy mnie/ y vmocnił mię: áby ſię
29:
przez mię przepowiedánie wypełniło/ á iżby vſłyſzeli
30:
wſzyścy Pogáni: Y ieſtem wyrwan z páſzczęki lwiey.

werset: 18
31:
" Wybáwił mię' Pan od wſzelákiego vczynku złego/
" Lecz mię wybáwi.3 L. G. S.

32:
y záchowa do kroleſtwá ſwego niebieſkiego. ktore=
33:
mu chwałá ná wieki wiekow. Amen.

werset: 19Pozdrow
" Pryſzkę


strona: 742

Rozd: 4. do Tymotheuſzá.742.
1:
" Pryſzkę' y Aquillę/ y dom Onezyphorow.
" Priskille.L. K. G. S.

werset: 20Eráſtus
2:
zoſtał w Korynćie: á Trofimám zoſtáwił w Mile=
3:
ćie chorego.

werset: 21" Spieſz ſię' ábyś przyſzedł przed źimą.
" ábo, ſtáray ſię.G.

4:
" Pozdrawiaią' ćię Eubulus/ y Pudens/ y Linus/ y
" Pozdrawia3 L. G. S.

5:
Klaudia/ y bráćia wſzyścy.

werset: 22Pan Ieſus Chriſtus z
6:
duchem twoim. Láſká " z wámi'. Amen.
" z námi.N. G.z tobą.S.


7:
Wtory do Tymotheuſsá, pierwſsego Biskupá kośćiołá Ephezkiego,
8:
piſány ieſt z Rzymu, kiedy wtory raz Páweł był poſtáwion
9:
przed Neroná Ceſárzá. G.
10:
Wieniec ſpráwiedliwośći.)
Vczynki dobre zásługuią niebo
Z tego mieyſcá mamy/ iż wſzytkie
11:
vczynki dobre/ od vſpráwiedliwionych w łáſce Bożey vczynione/
12:
prawdziwie záſługuią niebo/ y godne ſą żywotá wiecznego: á iż
13:
żywot wieczny/ ieſt zapłátą/ wieńcem ábo koroną/ ktorą według
14:
ſpráwiedliwośći Pan Bog oddawa/ y płáći ludziom dobrze czy=
15:
niącym z łáſki iego. Abowiem oddawa ią y płáći iáko ſpráwie=
16:
dliwy ſędzia/ á nie tylko iáko miłośierny dawcá. Y wieniec ábo
17:
koroná ktorą oddáie y płáći/ nie tylko ieſt z łáſki y z miłośierdzia/
18:
ále też y z ſpráwiedliwośći. Láſká y miłośierdzie iego ieſt/ iż do=
19:
brze czyniemy/ y záſługuiemy: á ſpráwiedliwość iego ieſt/ zá tákie
20:
zaſługi dáć nam zapłátę záſłużoną w niebie. Pięknie te ſłowá A=
21:
poſtolſkie Auguſtyn rozbiera. Nie rzekł práwi/ ktory mi dáruie:
22:
ále ktory mi odda. A cożći odda/ iedno to coć winien? Odda te=
23:
dy ſędzia ſpráwiedliwy. Bo weyzrzawſzy ná vczynek nie może
24:
zátrzymáć zapłaty/ ten ktory ná vczynek pátrzy. Sam ſię vczynił
25:
winowáycą/ nie biorąc ále obiecuiąc. August: de grat: et libr: arb:
26:
cap: 17. et in Pſal: 83. et in Pſal: 100.
27:
Argument liſtu do Tytuſá.
28:
T
Ytuſá vczniá wiernego/ ktorego w Krećie wyſpie Biſkupem
29:
był poſtánowił/ w tym liśćie wpráwuie (iáko y Tymotheu=
30:
ſzá) á w nim wſzytkie Biſkupy/ iákie ludzie po wſzytkich mieśćiech
31:
ná Biſkupſtwo ábo ná kápłáńſtwo obieráć y poświęcáć ma: y
32:
czego máią náuczáć ludzi wſzytkich ſtanow/ ſtrzegąc ſię hærety=
33:
kow y fałſzywych náuk/ dobre vczynki zálecáiąc/ á ſámi śiebie dá=
34:
iąc im ná przykład we wſzytkim dobrym.
Liſt Páwłá
księga: Tit


strona: 743

Liſtu do Rozd: 1.743.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO TYTVSA.
rozdział: 1

3:
ROZDZIAL I.
4:
1 Ewángelią ſobie zwierzoną zálecáiąc. 4 Y Tytuſá pozdra=
5:
wiáiąc. 5 Vczy go iákie ma kápłany y Biſkupy obieráć y ſtáno=
6:
wić. 10 Niektorych też z rozmáitych złośći oſtrze káráć. 15 Nie=
7:
czyſtym wſzytko nieczyſte. 16 Niektorzy ſię Bogá przą vczynkámi.
Zácz: 300.
werset: 1
8:
P
Aweł ſługá Boży/ á Apoſtoł
9:
Ieſu Chriſtuſow według wiáry wybrá
10:
nych Bożych y vznánia prawdy: ktora
11:
ieſt według pobożnośći

werset: 2ku nádźiei
12:
żywotá wiecznego/ ktorą Bog ktory nie kłáma o=
13:
biecał przed czáſy wiekuiſtymi:

werset: 3á obiáwił czáſow
14:
ſwoich ſłowo ſwe przez przepowiedánie/ ktore mi ieſt
15:
zwierzone według " roſkazánia' zbáwićiela náſzego
" zlecenia.G.

16:
Bogá:

werset: 4Tytuſowi " miłemu' ſynowi według ſpolney
" práwemu.G.

17:
wiáry/ łáſká/ * y pokoy od Bogá Oycá/ y * Ieſu Chri=
* miłośierdzie, pokoy. G.
* Páná.G.

18:
ſtá zbáwićielá náſzego.

werset: 5Dla tegom ćię zoſtáwił w
19:
Krećie/ ábyś czego ieſzcze nie doſtawa popráwił/ y
20:
poſtánowił kápłany po miáſtách/ iákom - y' ia tobie
-G.

21:
był przykazał.

werset: 6Ieſli kto ieſt bez nagány/ mąż ie=
22:
dney żony/ " ſyny wierne máiący/ nie obwinowáne w
" dziećiG.

23:
zbytku/ ábo nie poddáne.

werset: 7Abowiem Biſkup ma
24:
być bez przygány/ iáko ſzáfarz Boży: nie " pyſzny'/ nie
" vporny.G.

25:
gniewliwy/ nie opiły/ nie " biiący': nie chćiwy zyſku
" zwádliwy.G.

26:
ſzkárádego:

werset: 8ále wdźięcznie gośćie przyimuiący/
27:
dobrotliwy/ * trzeźwi/ ſpráwiedliwy/ święty/ pow=
* roſtropny.17 L. K.

28:
śćiągliwy:

werset: 9ktoryby ſię trzymał wiernych ſłow kto=
29:
re ſą wedle náuki/ iżby * mogł nápomináć przez zdro=
* też.4 L. G. S.

30:
wą náukę/ y przekonáć tych ktorzy ſię przećiwiáią.

Abowiemći


strona: 744

Rozd: 1. Tytuſá.744.
werset: 10
1:
Abowiemći ieſt wiele niepoſłuſznych/ proznomow=
2:
nych y zwodźićielow/ á nawięcey ktorzy ſą z obrzezá=
3:
nia.

werset: 11ktorych trzebá " przekonywáć'/ ktorzy cáłe do=
" vſtá zámknąć.G.

4:
my podwracáią/ vcząc co nie potrzebá/ dla zyſku
5:
ſproſnego.

werset: 13Powiedźiał niektory z nich/ właſny ich
6:
Prorok: Záwżdy ſą kłamliwemi ſproſni Kretenſo=
7:
wie: Ná kſztałt beſtiy żywiący/ leniwi brzuchowie.

Epimenides.
werset: 13
8:
To świádectwo ieſt prawdźiwe. Dla ktorey przy=
9:
czyny oſtrze ie karz/ áby zdrowi byli w wierze.

werset: 14nie
10:
báwiąc ſię Zydowſkimi báśniámi/ y mándatámi lu=
11:
dźi ktorzy ſię od prawdy odwracáią.

Zácz: 301.
werset: 15
12:
Wſzytkoć czyſte czyſtym: lecz pokalánym y nie
13:
wiernym nie máſz nic czyſtego/ ále pokalány ieſt ich
14:
vmyſł y ſumnienie.

werset: 16Wyznawáiąć iż Bogá znáią:
15:
lecz ſię vczynkámi zápieráią/ będąc obrzydłymi y nie
16:
poſłuſznymi/ á do káżdego vczynku dobrego nieſpo=
17:
ſobnemi.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Abyś poſtánowił kápłany po miáſtách.) Aczkolwiek Biſkupi y
20:
kápłani mogą być miánowáni/ obieráni/ y præſentowáni od kro=
21:
low/ od poſpolſtwá/ y od podawcow: wſzákże nie mogą być po=
22:
święceni y poſtánowieni/ iedno od Biſkupow: iáko tu oto Ty=
23:
tus z roſkazánia Páwłá S. nie tylko poświącał y ſtánowił/ ále
24:
y obierał kápłany.
Kápłany ſtánowią Biskupi nie ludzie świeccy.

25:
Wſsytkoć czyſte czyſtym.) To ieſt/ Nie máſz żadnego pokármu
26:
nieczyſtego/ ktoryby miał ſplugáwić człowieká: ták iáko w za=
27:
konie Moyzeſzowym było wiele pokármow nieczyſtych/ ktorych
28:
ſię nigdy ieść nie godziło. Ale ácz wſzytkie pokármy ſą czyſte/
Brákowánie pokármow.

29:
wſzákże przećię grzeſzy ten ktory ich z zgorſzeniem pożywa/ kiedy
30:
ſię ich pożywáć nie godzi. Y dobra rzecz ieſt wſtrzymáć ſię/ ábo
31:
záwſze/ ábo pewnych czáſow/ od mięſá/ y od winá. Nád to/ ácz
32:
wiernym Kátholikom/ y mięſo y iáycá/ y mleczno ieſt czyſte/ y
33:
przeto go czáſow ſwych pożywáią: wſzákże nieczyſtym y niewier=
34:
nym (iákowi ſą hæretycy wſzytcy) nic nie ieſt czyſtego: ále ſplugá=
35:
wiony ieſt ich vmyſł y ſumnienie.
BbbbbRozdźiał
rozdział: 2


strona: 745

Liſtu do Rozd: 2.745.
1:
ROZDZIAL II.
2:
1 Iáko ma náuczáć ſtárych y młodych/ mężow y białychgłow
3:
7 Dáiąc ſam śiebie wſzytkim ná przykład. 9 Powinność ſług.
4:
11 Czego nas vczy łáſká Boża w Chriſtuśie okazána. 14 Dla
5:
czego nas Pan Chriſtus odkupił.
werset: 1
6:
A
Ty mow co przyſtoi zdrowey náuce.

werset: 2Stárcy/
7:
áby byli trzeźwi/ " wſtydliwi'/ roſtropni/ zdro=
" ſtáteczni.G.

8:
wi w wierze/ w miłośći/ w ćierpliwośći.

werset: 3Ták
9:
że ſtáre niewiáſty/ w vbierze ktory świętym przy=
10:
ſtoi/ áby były niepotwarliwe/ nie opiłe: ná dobre v=
11:
czące/

werset: 4áby młode pánie ćwiczyły w roſtropnośći/
12:
żeby męże y dźiátki ſwoie miłowáły/

werset: 5roſtropne były/
13:
czyſte/ - trzeźwe'/ domu pilne/ dobrotliwe/ mężom
-2 L. G. S.

14:
ſwym poddáne: áby ſłowo Boże nie było bluźnione.

werset: 6
15:
Młodźieńce tákże nápominay áby byli " trzeźwi'

" miernymi ábo skromnymi.
werset: 7
16:
Sámego śiebie we wſzytkim podaway wzorem do=
17:
brych vczynkow/ " w náuce/ w ſzczerośći/ w powa=
18:
dze':

" w náuce ſsczerość, powagę, nienáruſsenie.1 L. G. S.
werset: 8Słowo zdrowe/ nienágánione záchowyway: áby
19:
ſię przećiwnik záwſtydźił/ nie máiąc nic coby o nas
20:
miał mowić złego.

werset: 9Słudzy áby pánom ſwym byli
21:
poddáni/ żeby ſię im we wſzytkim vpodobáli/ nie od=
22:
mawiáiąc:

werset: 10nie oſzukawáiąc/ ále " we wſzytkim' do=
" wſseláką.G.

23:
brą wierność pokázuiąc: áby v wſzech ozdobili náu=
24:
kę zbáwićielá náſzego Bogá.

Zácz: 302.
Lekcya ná pirwſzey Mſzey Bożego Národzenia y ná Nowe láto.
werset: 11
25:
Abowiem okazáłá ſię " łáſká Bogá zbáwićielá
26:
náſzego' wſzytkim ludźiom:
" Láská Boża zbáwienna.1 L. G. S.

werset: 12náuczáiąca nas ábyſmy
27:
záprzawſzy ſię niepobożnośći y świeckich pożądli=
28:
wośći/ trzeźwie/ y ſpráwiedliwie/ y pobożnie żyli ná
29:
tym świećie/

werset: 13oczekiwáiąc błogoſłáwioney nádźie=
30:
ie/ y " przyſzćia' chwały wielkiego Bogá y zbáwićielá
" okazánia.G.

31:
náſzego Ieſu Chriſtá/

werset: 14ktory dał ſámego śiebie zá
32:
nas/ áby nas wykupił od wſzelákiey niepráwośći/ á
33:
żeby oczyśćił ſobie lud " przyięmny'/ chętliwie ſię obie=
" właſny ábo oſobliwy.G.
ráiący


strona: 746

Rozd: 3. Tytuſá.746.
1:
ráiący w vczynkách dobrych.

werset: 15To mow/ y nápo=
2:
minay/ *
3:
Y ſtrofuy/ z wſzeláką powagą. Zaden tobą niech
4:
nie gárdźi.


5:
Przyſsći wielkiego Bogá.) Tu Apoſtoł Chriſtá Páná zowie nie
6:
tylko Bogiem/ ále y wielkim Bogiem. Co ſię z iednego Græckie=
7:
go ártykułu iáśnie pokázuie/ iż ſię to wſzytko śćiąga do iedney
8:
perſony Páná Chriſtuſowey. Vide Bellarm.
Chriſtus Bog wielki.
rozdział: 3

9:
ROZDZIAL III.
10:
1 Ku iákim cnotam ſwoich nápomináć/ y od iákich ie grze=
11:
chow odwodźić ma. 3 Z pierwſzych grzechow z ſámey łáſki Bo=
12:
żey przez krzeſt ieſteſmy wybáwieni. 7 W nádzieię żywotá wie=
13:
cznego. 8 Aby tego vcząc/ ſtrzegł ſię proznych náuk. 10 Tákże
14:
y hæretykow.
werset: 1
15:
N
Apominay ie/ áby przełożeńſtwam y zwierz=
16:
chnośćiam poddánymi byli/ poſłuſznymi/ ná
17:
káżdy dobry vczynek gotowymi/

werset: 2nikogo nie
18:
bluźnili/ nie zwádliwymi byli/ ále vkłádnymi: wſzel=
19:
ką łágodność okázuiąc przećiwko wſzem ludźiom.

werset: 3
20:
Abowiem y my byliſmy niekiedy głupi/ niewierni/
21:
błądzący/ ſłużący pożądliwośćiam y roſkoſzam ro=
22:
zmáitym/ w złośći y w zazdrośći mieſzkáiący/ prze=
23:
mierzli/ iedni drugich nienawidzący.

Lekcya ná wtorey Mſzey Bożego Národzenia y w oktawę Národzenia Bożego.
werset: 4
24:
Lecz gdy ſię okazáłá dobrotliwość y miłość ku
25:
ludźiom Bogá zbáwićielá náſzego:

werset: 5nie z vczyn=
26:
kow ſpráwiedliwośći ktoreſmy my vczynili/ ále po=
27:
dług miłośierdźia ſwego zbáwił nas przez omyćie
28:
odrodzenia/ y odnowienia z Duchá świętego/

werset: 6kto=
29:
rego wylał ná nas " obfićie' przez Ieſuſá Chriſtuſá
" bogáćie.G.

30:
zbáwićielá náſzego:

werset: 7ábyſmy będąc vſpráwiedliwie=
31:
ni łáſką iego/ sſtáli ſię dźiedźicámi według nádźieie
32:
żywotá wiecznego. *

werset: 8Wierneć to ieſt ſłowo: á chcę ábyś to twierdźił:
Bbbbb 2iżby ſię


strona: 747

Liſtu do Rozd: 3.747.
1:
iżby ſię ſtáráli iákoby w dobrych vczynkách przodko=
2:
wáli/ ktorzy wierzą Bogu. Teć rzeczy ſą dobre y po=
3:
żyteczne ludźiom.

werset: 9A głupich gadek/ y wyliczá=
4:
nia rodzáiow/ y ſporow/ y ſwarow zakonnych " odſtę=
5:
puy'. ábowiem ſą niepożyteczne y prozne.
" pohámuy.G.

werset: 10Czło=
6:
wieká hæretyká po iednym y drugim " ſtrofowániu
7:
ſię ſtrzeż':

" vpomnieniu odrzuć.G.
werset: 11wiedząc iż tákowy ieſt wywrocony/ y
8:
grzeſzy/ będąc " właſnym ſądem' potępiony.
" ábo, ſam przez ſię.G.

werset: 12Gdy
9:
poślę do ćiebie Artemaná ábo Tychiká/ śpieſz ſię á=
10:
byś do mnie przyſzedł do Nikopolá: ábowiem támem
11:
vmyślił źimowáć.

werset: 13Zenáſá Doktorá zakonnego y
12:
Apollá pilnie " przed ſobą pośli'/ áby im ni ná czym
" ábo odprowadz.G.

13:
nie ſchodźiło.

werset: 14A niech ſię vczą y náſzy w dobrych
14:
vczynkách przodkowáć ku naległym potrzebam: iż=
15:
by nie byli nievżytecznymi.

werset: 15Pozdrawiáią ćię ći
16:
ktorzy ſą zemną wſzyścy. Pozdrow te ktorzy nas mi=
17:
łuią w wierze. Láſká Boża ze wſzytkimi wámi. A.


18:
Do Tytá pierwſsego Biskupá Kretenskiego piſan był z Niko=
19:
polá Má edonskiego. G.
20:
NAVKI Y PRZESTROGI.
21:
Zbáwił nas przez omyćie odrodzenia.)
Krzeſt omywa, odradza y zbawia człowieká.
Oto krzeſt prawdziwie
22:
dáie łáſkę/ y ieſt przyczyną vſpráwiedliwienia/ y zbáwienia: po=
23:
nieważ grzechy oczyśćia y głádzi/ á k temu odradza y odnawia/ y
24:
náwet y zbawia człowieká. Czego vpornie przą dziśieyſzy od=
25:
ſzczepieńcy/ ſámey wierze to wſzytko przypiſuiący/ á świętym Sá=
26:
krámentom moc y ſkutek ich odeymuiący. Czytay Epheſ: 5. 16.
27:
1. Piotr: 3. 21. Dziei: 2. 38. y 22. 16.
28:
Człowieká hæretyká.) Hæretyk ieſt káżdy/ wedle Páwłá S.
29:
ktory vczy przećiw temu co Apoſtołowie podáli/ y co wierzy y
30:
trzyma kośćioł Kátholicki Rzymſki. Abo według Origená/ ktory
31:
zowiąc ſię Chrześćijáninem/ przedſię o prawdzie wiáry Chrześći=
32:
áńſkiey wierzy co inſzego/ á niżli ma poſtánowienie ábo ográni=
33:
czenie trádiciey ábo náuki kośćielney. Abo według Auguſtyná
34:
ktory ſię kośćiołowi Kátholickiemu vpornie ſprzećiwiá/ śmieiąc
vczyć


strona: 748

Rozd: 3. Tytuſá.748.
1:
vczyć náuk temu kośćiołowi przećiwnych. Tákiego káżdego Pá=
2:
weł S. po pierwſzym ábo wtorym nápomnieniu/ ábo ráczey ka=
3:
rániu y ſtrofowániu/ każe ſię ſtrzedz/ każe go odrzućić/ y mieć zá
4:
przeklęctwo. ſkąd Tertullian dowodzi: Iż z hæretykámi nie każe
Diſputowáć z hæretyki Páweł zákázuie.

5:
Apoſtoł diſputowáć: ále raz ábo dwá vpomniawſzy y ſkarawſzy
6:
ie/ nie mieć z nimi więcey żadney ſpráwy: Iż iuż tácy nie z nie=
7:
wiádomośći/ ále z vporu y z przewrotnośći grzeſzą: y ſądem ſwym
8:
właſnym bywáią potępieni. iż to ſobie zá pewną prawdę obie=
9:
ráią/ co ieſt fałſz/ błąd/ y kłamſtwo w kośćiele potępione/ dla
10:
ktorego y oni bywáią potępieni. Ktemu hæretycy ſámi przez ſię
11:
bywáią oſądzeni y potępieni/ według Hieronymá/ iż ſámi ſwą
12:
wolą wychodzą/ ſámi ſię wyłączáią z ſpołecznośći Kátholikow
13:
wiernych.
14:
Argument liſtu do Philemoná.
15:
P
Hilemoná człowieká dobrego Onezym ſługá okradſzy vćiekł
16:
był do Rzymu: gdzie od Páwłá náwrocony y okrzczony/ z
17:
tym liſtem przyczynnym y zálecáiącym go/ záſię do páná ſwego
18:
był odeſłány.
19:
grafika
Bbbbb 3Liſt Páwłá
księga: Philem


strona: 749

Liſt do749.
1:
LIST PAWLA S.
2:
DO PHILEMONA.
3:
5 Philemonowę miłość y wiárę zálećiwſzy. 9 Onezymá ſłu=
4:
gę iego odſyła mu y záleca. 13 Dáiąc znáć/ żeby go rad miał dla
5:
poſługi. 18 Y winę iego ná ſię przyimuiąc.
Zácz: 302.
werset: 1
6:
P
Aweł więzień Chriſtuſá Ieſuſá/
7:
y Tymotheuſz brát: Philemonowi mi=
8:
łemu á pomocnikowi náſzemu/

werset: 2y Ap
9:
piey - śieſtrze' miłey/ y Archippowi to=
-G.

10:
wárzyſzow ináſzemu y zgromádzeniu ktore ieſt w do=
11:
mu twoim.

werset: 3Láſká wam y pokoy od Bogá Oycá
12:
náſzego/ y Páná Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 4Dźiękuię Bo=
13:
gu memu/ záwſze pámiętáiąc ná ćię w modlitwách
14:
moich/

werset: 5ſłyſząc o twoiey miłośći y wierze/ ktorą maſz
15:
ku Pánu Ieſuſowi/ y ku wſzem świętym:

werset: 6áby ſpo=
16:
łeczność wiáry twey byłá " iáwna' w poznániu wſze=
" skuteczna.G.

17:
go * dobrego - ktore ieſt' " w was' w Chriſtuśie Ieſu=
* vczynku.L. K. G.
-4 L. K. G.
" w nas.7 L. G. N.

18:
śie.

werset: 7Abowiem weſele wielkie " miałem' y poćiechę
" mamy.G.

19:
z miłośći twey bráćie/ iż wnętrznośći świętych ſą
20:
przez ćię ochłodzone.

werset: 8Przetoż máiąc wielką be=
21:
ſpieczność w Chriſtuśie - Ieſuśie' roſkázáćći co przy=
-G.

22:
ſtoi:

werset: 9iednák dla miłośći rádſzey proſzę/ " gdyżeś tákim
" ábo gdyżem ieſt tákim.G.tákowym będąc.

23:
ieſt/ iáko to Páweł ſtáry/ á teraz y więźień Ieſu Chri=
24:
ſtuſow.

werset: 10Proſzę ćię zá ſynem moim Onezymem/ kto=
25:
regom zrodźił w więźieniu moim/

werset: 11ktory tobie nie=
26:
kiedy był niepożytecznym/ á teraz y mnie y tobie bárdzo
27:
vżytecznym/

werset: 12ktoregom - ći; odeſłał. A ty przyimi go
-3 L. G.

28:
" iáko' wnętrznośći moie.
" to ieſt.6 L. G.

werset: 13ktoregom ia chćiał przy
29:
ſobie zátrzymáć/ áby mi zá ćię ſłużył w więźieniu dla
30:
Ewángeliey:

werset: 14wſzákże bez " twey rády' niechćiałem
" twego zdánia.G.
nic czy=


strona: 750

Philemoná.750.
1:
nic czynić/ áby dobrodźieyſtwo twoie nie było iáko z
2:
przymuſzenia/ ále z dobrey woley.

werset: 15Abowiem ſnać
3:
dla tego vſtąpił ná chwilę od ćiebie/ ábyś go przyiął
4:
wiecznym:

werset: 16iuż nie iáko ſługę/ ále " miáſto ſługi'
" nád sługę.G.

5:
brátá namilſzego/ zwłaſzczá mnie; iákoż dáleko wię=
6:
cey tobie y w ćiele y w Pánu?

werset: 17Ieſli mię tedy maſz
7:
" towárzyſzem': przyimi go iáko mnie.
" ſpołecznikiem.

werset: 18A ieſli ćię
8:
w czym vkrzywdźił áboć co winien: to mnie przyczy=
9:
tay.

werset: 19Iam Páweł nápiſał ręką moią: ia nágro=
10:
dzę: żebymći nie rzekł/ iżeś mi y ſámego śiebie wi=
11:
nien.

werset: 20ták bráćie. Niech ćię w tym vżyię w Panu.
12:
Ochłodź wnętrznośći moie " w Pánu'.

" w Chriſtuśie.L. N. G. S.
werset: 21Piſałemći
13:
dufáiąc poſłuſzeńſtwu twemu: wiedząc iż też nád
14:
to co mowię/ vczyniſz.

werset: 22A záraz też zgotuy mi go=
15:
ſpodę. ábowiem ſpodźiewam ſię iż przez modlitwy
16:
wáſze będę wam dárowan.

werset: 23Pozdrawia ćię Epá=
17:
phrás towárzyſz moy w poimániu w Chriſtuśie Ie=
18:
ſuśie/

werset: 24Márek/ Ariſtárchus/ Demás y Lukaſz po=
19:
mocnicy moi.

werset: 25Láſká Páná náſzego Ieſu Chriſtá
20:
z duchem wáſzym. Amen.


21:
Do Philemoná piſány był z Rzymá przez Onezymá
22:
sługę. G.
23:
Y ku wſsem świętym.) Obácz/ iż Apoſtoł miłość y wiárę ku
24:
Pánu Ieſuſowi złącza z miłośćią y z wiárą ku wſzytkim świętym.
25:
Co dziśieyſzy Ewángelikowie zá bluznierſtwo y báłwochwálſtwo
26:
máią. Aleć dobrze wiedział Páweł S. y wiedzą Kátholicy/ iż in=
27:
ſza ieſt miłość ktorąſmy winni Pánu Chriſtuſowi/ á inſza ktorą=
28:
ſmy bliznim powinni: iáko inſza ieſt wiárá ktorą mamy ku
29:
Pánu Chriſtuſowi/ á inſza ktorą mamy ku innym
30:
ludziom świętym.
Wiárá ku wſsem świętym.
Argument


strona: 751

Argument liſtu do Zydow.751.
1:
Argument liſtu Páwłá S. do Zydow/
2:
ábo do Hebreow.
3:
H
Ebreowie bylić nie wſzyścy Zydowie/ ále tylko oni/ ktorzy
4:
rodem byli z Iudſkiey ziemie/ y tám po wielkiey częśći mie=
5:
ſzkáli. Iáko ſię z Dzieiow Apoſtolſkich pokázuie. Tym tedy Chrze=
6:
śćijánom z Zydow Ierozolimſkich y w Iudſkiey ziemi náwroco=
7:
nym Páweł S. ten liſt ze Włoch piſał: ćieſzący ie iż dla wiáry
Hebreowie ktorzy.

8:
Páná Chriſtuſowey/ wielkie prześládowánia/ więzienia/ wyga=
9:
niániá/ y vtráty máiętnośći ćierpieli od przełożonych Zydowſkich
10:
w Ieruzálem y w okolicy iego. Lecz iż nie mnieyſze pokuſy ćier=
11:
pieli od fałſzywych Apoſtołow/ ktorzy ie ábo od wiáry Chrze=
12:
śćijáńſkiey odwodzili/ ábo Moyzeſzá nád Chriſtuſá przekłádáli/ á=
13:
bo go z Chriſtuſem złączáć kazáli: przeto Apoſtoł w tym liśćie/
14:
pilnie y ſzeroko wielkość y zacność Páná Chriſtuſową opiſuie/ y
15:
o kápłáńſtwie Páná Chriſtuſowym y o zakonie nowym wiele di=
16:
ſputuie: áby Zydy od Moyzeſzá/ od kápłáńſtwá Aaronowego/ y
17:
od zakonu ſtárego/ ktoremu byli z dziećińſtwá przywykli/ tym ſná=
18:
dniey odwabił/ á vmocnił w Chriſtuśie: po ktorego przyśćiu iuż
Częśći tego liſtu do Hebreow.

19:
one figury vſtáły/ y nie ſą więcey ważne. A ten liſt może być ro=
1.

20:
zdzielon ná trzy częśći. Pierwſza ieſt o zacnośći Páná Chriſtu=
21:
ſowey nád proroki/ nád Moyzeſzá/ y nád ánioły. w Rozdziale 1. 2.
22:
3. y 4. Wtora/ o kápłáńſtwie Chriſtuſowym/ y o przewyżſzenno
2.

23:
śći iego nád kápłáńſtwo zakonu ſtárego/ od Rozdziału piątego/
3.

24:
áż do połowice dzieśiątego. Trzećia á oſtátnia część ma
25:
náuki/ poćiechy y nápominánie/ od Rozdziału 10. ꝟ. 19.
26:
áż do końcá liſtu.
27:
grafika
Liſt Páwłá


strona: 752

księga: Hebr
Rozd: 1.752.
1:
LIST PAWLA
2:
APOSTOLA DO
3:
ZYDOW.
ábo do Hebreow.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Chriſtuſá/ przez ktorego do nich Bog Oćiec mowił/ praw=
6:
dziwym być Bogiem y człowiekiem/ y dáleko zacnieyſzym nád
7:
ánioły/ 5 Z ſtrony ſynowſtwá/ 6 Chwały/ 7 Pánowánia/ 10
8:
Możnośći/ 13 Y máieſtatu pokázuie.
Zácz: 303.
Lekcya ná trzećiey Mſzy Bożego Národzenia.
werset: 1
9:
R
Ozmáićie y wielą ſpoſobow mawiał przed
10:
tym Bog oycom przez Proroki:

werset: 2" náoſtátek
11:
tych dni' mowił do nas przez Syná/ ktorego
" á w ty dni oſtáteczne.L. G. S.

12:
poſtánowił dźiedźicem wſzytkiego/ przez ktorego też
13:
y wieki vczynił.

werset: 3Ktory będąc iáſnośćią chwały/
14:
y wyráżonym obrázem iſtnośći iego/ á " noſząc wſzyt=
15:
ko ſłowem mocy ſwey/ * ſpráwiwſzy oczyśćienie grze=
" rządząc słowem mocnym ſwoim. Hebr.
* ſam przez ſię.G.

16:
chow */ " śiedźi' ná práwicy máieſtatu ná wyſokoś=
* náſsych.G.
" vśiadł.1 L. G.

17:
ćiách:

werset: 4tym zacnieyſzym zoſtawſzy nád ánioły; im
18:
oſobliwſze nád nie imię odźiedźiczył.

werset: 5Bo ktoremuż
19:
kiedy z ániołow rzekł: Tyś ieſt ſyn moy/ iam ćie=
20:
bie dźiś vrodźił? Y záſię; Ia mu będę Oycem: á
21:
on mnie będźie ſynem?

werset: 6A gdy záſię wprowadza
22:
pierworodnego ná świát/ tedy mowi: A niech ſię
23:
mu kłániáią wſzyścy ániołowie Boży.

werset: 7A ku ánio=
24:
łomći mowi: Ktory poſłámi ſwemi czyni duchy: á
25:
ſługámi ſwymi/ płomień ogniá.

werset: 8Lecz ku Synowi:
26:
Stolicá twoiá Boże ná wiek wiekow/ laſká prá=
27:
wośći laſká kroleſtwá twego.

werset: 9Vmiłowałeś ſprá=
28:
wiedliwość/ á nienawidźiałeś niepráwośći: dla te=
29:
goż pomázał ćię Boże/ Bog twoy/ oleykiem rádo=
30:
śći nád vczeſtniki twoie.

CccccY/ Tyś


strona: 753

Liſtu do Rozd: 1.753.
Zácz: 304
werset: 10
1:
Y/ Tyś Pánie ná początku vgruntował źie=
2:
mię: á niebioſá dźiełem ſą rąk twoich.

werset: 11Oneć po=
3:
giną/ á ty " zoſtánieſz': á wſzytki iáko ſzátá zwiotſzeią.
" zoſtawaſs.G.

werset: 12
4:
A iáko odźienie " zmieniſz ie'/ y odmienią ſię: ále ty
" zwinieſs ie.1 L. G. S.

5:
tenżeś ieſt/ y látá twoie nie vſtáną. *

werset: 13
6:
A ku ktoremuż kiedy z ániołow rzekł: Siedź
7:
po práwicy moiey/ áż położę nieprzyiaćioły twoie
8:
podnożkiem nog twoich?

werset: 14Izali wſzyścy/ nie ſą
9:
duchowie vſługuiący: ktorzy ná poſługę bywáią
10:
wyſyłáni dla tych ktorzy dźiedźictwá zbáwienia do=
11:
ſtąpić máią?


12:
NAVKI Y PRZESTROGI.
13:
Liſt Páwłá Apoſtołá do Zydow.) Y ten tytuł fałſzuią Nowánge=
14:
likowie/ opuſzczáiąc imię Páwłá S. choćia ie czytáią we wſzytkich
15:
kśięgách nowego teſtámentu Græckich y Láćińſkich: iż wolą z A=
16:
riuſzem y z Márcionem wierzyć że ten liſt nie ieſt właſny Páwłá ś.
17:
á niżli z kośćiołem Kátholickim/ y z ſámym Piotrem S. ktory
18:
świádczy iż Páweł S. liſt do Zydow piſał.
Liſt do Zydow ieſt właſny Páwłá S.

19:
Przez ktorego też y wieki vczynił.) Chriſtus iáko ieſt Pánem y
20:
dziedzicem wſzytkich rzeczy z ſtrony człowieczeńſtwá; ták ieſt
21:
ſtworzyćielem wſzytkich z ſtrony ſwego Boſtwá. A ponieważ
22:
przez Chriſtuſá wieki ſą vczynione: tedyć Chriſtus ieſt przede wſze=
23:
mi wieki. Iáko y niżey to wykłáda/ mowiąc: Iż ſłowem Bożym
24:
wieki ſą ſpráwione/ áby z niewidziánych sſtáły ſię widome.
Chriſtus ſtworzyćiel.

25:
Iáſnośćią chwały.) To ieſt/ Iáko iáſność od ſłońcá pochodzi/ y
26:
ieſt záwſze z ſłońcem: ták Syn Boży od Oycá/ y ieſt z nim ſpoł=
27:
wiecznym. Chryſoſtom y Cyrillus.
Chriſtus y ſpołwieczny Oycu.

28:
Y wyráżonym obrázem.) Iáko figurá na liśćie wyráżona/ nie
29:
ieſt áni mnieyſzá áni więtſza/ iedno iáko pieczęć od ktorey ieſt wy=
30:
ráżoná/ ktorey ieſt we wſzytkim rowna y podobna: Ták Syn
Chriſtus ſpołiſtny y rowny Oycu.

31:
Boży máiąc w ſobie zupełnie wyráżoną wſzytkę iſtność y boſtwo
32:
Oycowſkie/ ná wſzytkim ieſt rowny y podobny Oycu. Przetoż y
33:
ſam mowi: Zem ia ieſt w Oycu/ á Oćiec we mnie. Kto mię wi=
34:
dzi/ ten widzi y Oycá mego. Y Páweł záś o nim: Iż był w po=
35:
ſtáći Bożey rownym Bogu.
36:
A noſsąc wſsytko.)
Chriſtus nośi wſsytko.
Nie tylko Syn Boży świát y wieki ſtwo=
37:
rzył: ále y wſzytko ſtworzenie/ nośi/ trzyma/ rządzi y ſpráwuie: á
to bez


strona: 754

Rozd 1. Zydow754.
1:
to bez żadney prace/ ſámą wolą ábo roſkazániem/ Chryſoſtom/
2:
Oekumenius y Theophilákt/ ná to mieyſce.
3:
Ktoremuż kiedy z ániołow.) Dowodzi/ iż Chriſtus ieſt dáleko
Chriſtus nád ánioły zacnieyſsy.

4:
zacnieyſzy nád ánioły. Naprzod z tego/ iż żadnego z ániołow nie
1.

5:
názwał Bog Oćiec Synem ſwoim: iáko Chriſtuſá názwał/ nie
6:
Synem iákim przyiętym/ ále przyrodzonym: ktorego on dziśia/
7:
to ieſt wiecznie rodzi. Bo w wiecznośći nie máſz czáſu przeſzłego/
8:
áni przyſzłego/ ále vſtáwiczne dziśia. Ták Auguſtyn S.
9:
A niech ſię mu kłániáią.) Drugi dowod: Iż ániołowie z ro=
2.

10:
ſkazánia Bożego czołem biją Pánu Chriſtuſowi. Trzeći/ iż ánio=
3.

11:
łowie ſą ſłudzy/ á Chriſtus Synem y Bogiem.
12:
Pomázał ćię Boże, Bog twoy.) Ták Auguſtyn ś. ná to mieyſce/ y
13:
Hieronym ś. to mieyſce czytáią y wykłádáią/ Pomázał ćię Boże
14:
Synu/ Bog Oćiec twoy.
15:
Y tyś Pánie.) Czwarty dowod: Iż Chriſtus ieſt ſtworzyćiel/
4.

16:
á ániołowie ſtworzenie. Kędy obácz/ iż ći tu Páweł do Bogá
Chriſtus ſtworzyćiel

17:
Oycá rzeczy nie obráca (iáko Nowokrzczeńcy ſproſnie wywracá=
18:
ią) ále przywodząc rozmáite piſmá o Chriſtuśie/ przywodzi y to
19:
mieyſce o nim. Iáko iáſna rzecz ieſt y z ſámego textu/ y z tego ſło=
20:
wá; Y do ániołow/ práwi/ mowi/ Ktory poſłámi ſwemi czyni du=
21:
chy. Lecz do Syná mowi/ Stolicá twoiá Boże rć. Y ná drugim
22:
mieyſcu: (ták do Syná mowi) Tyś Pánie ná początku ziemię
23:
vgruntował.
24:
A ku ktoremuż kiedy z ániołow.) Piąty dowod: Iż ſam Chri=
5.

25:
ſtus ſiedzi ná práwicy Bożey: á ániołowie y ſámym ludziom ſłużą.
rozdział: 2

26:
ROZDZIAL II.
27:
1 Gdyż przeſtępcy ánielſkiego przykazánia wzięli godne ſkará=
28:
nie. 3 Dáleko więcey karáni będą przeſtępcy przykazánia Páná
29:
Chriſtuſowego. 6 Ktory przez przyięte człowieczeńſtwo y mękę
30:
krzyżową sſtał ſię nieco mnieyſzym niżli ániołowie: 10 Y przeto
31:
sſtał ſię ſprawcą zbáwienia tym/ ktorzy weń wierzą.
Zácz: 305.
werset: 1
32:
D
La tego trzebá nam tym więcey pilnowáć
33:
tego coſmy ſłyſzeli: iżbyſmy kiedy " nie prze=
34:
ćiekáli

" to ieſt, nie zginęli. Chryſoſt.
werset: 2Abowiem ieſli ono ſłowo powie=
35:
dziáne przez ánioły było trwáłe/ á káżde przeſtępſtwo
36:
y niepoſłuſzeńſtwo ſpráwiedliwą zapłátę bráło:

werset: 3iá=
37:
koż my ſię vchroniemy/ ieſli zániedbamy ták wielkie=
Ccccc 2go zbáwie=


strona: 755

Liſtu do Rozd: 2.755.
1:
go zbáwienia? ktore wźiąwſzy początek przepowie=
2:
dánia przez Páná/ od tych ktorzy ſłyſzeli/ miedzy ná=
3:
mi potwierdzone było:

werset: 4gdy Bog ſpołu poświad=
4:
czał známiony/ y cudámi/ y rozlicznymi mocámi/ y
5:
vdźielánim Duchá świętego według woley ſwoiey.

werset: 5
6:
Abowiem nie ániołomći poddał - Bog' świát przy=
-2 L. G. S.

7:
ſzły/ o ktorym mowimy.

werset: 6A świádczył ktoś ná nie=
8:
ktorym mieyſcu/ mowiąc: Coż ieſt człowiek iż nań
9:
pámiętaſz: ábo ſyn człowieczy iż go náwiedzaſz?

werset: 7
10:
Vczyniłeś go máło co mnieyſzym niżli ánioły: vko=
11:
ronowałeś go chwałą y czćią/ y poſtánowiłeś go nád
12:
dźiełem rąk twoich.

werset: 8Poddałeś wſzytko pod nogi
13:
iego. Abowiem w tym że mu wſzytko poddał: nicze=
14:
go nie zoſtáwił coby iemu poddano być nie miáło.
15:
A teraz ieſzcze nie widźimy żeby mu wſzytko podda=
16:
no było.

werset: 9Lecz tego ktory máło co niżli ániołowie
17:
mnieyſzym ieſt vczyniony/ widźimy Ieſuſá dla bole=
18:
śći śmierći/ czćią y chwałą vkoronowánego: áby z
19:
łáſki Bożey/ zá wſzytki śmierći ſkoſztował.

werset: 10Abo=
20:
wiem godźiło ſię/ áby ten dla ktorego ieſt wſzytko/ y
21:
przez ktorego ieſt wſzytko/ tego ktory wiele ſynow do
22:
chwały był przywiodł/ ſprawcę zbáwienia ich/ przez
23:
" vćierpienie' " doſkonáłym vczynił'.
" vtrapienia.6 L. G. S.
" ábo dał ná ofiárę.G.

Zácz: 306.
werset: 11
24:
Bo y ten ktory poświęca/ y ći ktorzy bywáią po=
25:
święceni; z iednego ſą wſzyścy. Dla ktorey przyczy=
26:
ny nie wſtyda ſię braćią ich názywáć/

werset: 12mowiąc:
27:
Opowiem imię twoie bráćiey moiey/ w pośrzodku
28:
kośćiołá wyſławiáć ćię będę.

werset: 13Y záſię: Ia w nim
29:
dufáć będę. Y ieſzcze: Oto ia y dźieći - moie'/ kto=
30:
re mi dał Bog.

-G.
werset: 14Ponieważ tedy dźieći ſpołeczność
31:
miáły ćiáłá y krwie: tymżeć ſpoſobem y on tychże v=
32:
czeſtnikiem był: áby przez ſmierć zniſzczył tego kto=
33:
ry miał władzą śmierći/ to ieſt dyabłá:

werset: 15á iżby wy=
34:
zwolił te/ ktorzy dla boiáźni śmierći przez wſzytek
żywot


strona: 756

Rozd: 3. Zydow.756.
1:
żywot podlegli byli niewoli.

werset: 16" Bo nigdźie' ániołow
" Boć iśćie.G.

2:
nie przyimuie: ále plemię Abráhámowe przyimuie.

werset: 17
3:
Skąd powinien był we wſzytkim być podobny brá=
4:
ćiey: áby ſię sſtał miłośiernym y wiernym Arcyká=
5:
płanem " do Bogá'/ áby vbłagał grzechy ludu.
" w tym co ku Bogu, ál: w ſpráwách Bożych.G.

werset: 18A=
6:
bowiem w czym ſam vćierpiał " y kuſzon był'/ może y
" kuſsony będąc.G.

7:
w pokuſách będących rátowáć.

rozdział: 3

8:
ROZDZIAL III.
9:
1 Dáleko zacnieyſzy ieſt Chriſtus będąc Synem/ niżli Moyzeſz
10:
ktory był ſługą wiernym w domu Bożym. 7 Przetoż Chriſtuſá
11:
we wſzytkim ſłucháć mamy: żebyſmy iáko niewierni Zydowie
12:
od niebieſkiego pokoiu nie byli odrzuceni.
Zácz: 307.
werset: 1
13:
S
Tądże bráćia święći/ vczeſtnicy wezwánia
14:
niebieſkiego/ obáczćie Apoſtołá y Arcykápła=
15:
ná wyznánia náſzego Ieſuſá *:

* Chriſtuſá.6 L. G. S.
werset: 2ktory wier=
16:
nym ieſt temu ktory go vczynił/ iáko y Moyzeſz we
17:
wſzytkim domu iego.

werset: 3Abowiem ten ieſt godnym
18:
vczyniony tym więtſzey chwały niżli Moyzeſz; im więt
19:
ſzą cześć ma niż dom/ ten ktory gi zbudował.

werset: 4Boć
20:
káżdy dom bywa budowan od kogo: lecz ten ktory
21:
wſzytko ſpráwił/ Bog ieſt.

Moyzeſs był cząſtką domu od Chriſtuſá zbudowánego, to ieſt ludu Zydowskiego.
Zácz: 308.
werset: 5
22:
Prawdáć że Moyzeſz wiernym był we wſzytkim
23:
domu iego iáko ſługá ná świádectwo tych rzeczy co
24:
miáły być mowione:

werset: 6ále Chriſtus iáko ſyn " w do=
" nád domem.G.

25:
mu' ſwym: " ktory dom' my ieſteſmy/ ieſliże " vfność'
" ktorego domem.G.
" śmiáłość.G.

26:
y chwałę nádźieie áż do końcá mocnie záchowamy.

werset: 7
27:
Przetoż iáko mowi Duch święty: Dźiś ieſliby=
28:
śćie głos iego vſłyſzeli/

werset: 8nie zátwardzayćieſz ſerc
29:
wáſzych iáko gdyśćie mię obráźili w dźień kuſzenia
30:
ná puſzczy/

werset: 9gdźie mię kuśili oycowie wáſzy: doſwiád
31:
czyli */ y widźieli ſpráwy moie
* mię.G.

werset: 10przez czterdźieśći lat.
32:
Y dla tegoż rozgniewałem ſię ná ten narod/ y rze=
33:
kłem: Záwſze błądzą ſercem. A oni nie poználi drog
Ccccc 3moich/


strona: 757

Liſtu do Rozd: 3.757.
1:
moich/

werset: 11" Ktorymem' przyśiągł w gniewie moim/
" iákomG.

2:
" ieſliż wnidą' do odpoczynienia moiego.
" iż nie wnidą. Hebr.

Zácz: 309.
werset: 12
3:
Pátrzćieſz bráćia/ iżby nie było kiedy w ktorym
4:
was ſerce złośćiwe/ niedowiárſtwá/ ku odſtąpieniu
5:
od Bogá żywego.

werset: 13ále nápominayćie ieden drugie=
6:
go ná káżdy dźień/ poki ſię Dźiśia názywa: iżby ktory
7:
z was nie był zátwárdzon oſzukánim grzechu.

werset: 14Abo=
8:
wiem sſtáliſmy ſię vczeſtnikámi Chriſtuſowymi: ie=
9:
ſli tylko " początek gruntu iego áż do końcá mocny
10:
záchowamy.

" Początek iſtnośći ábo gruntu Chriſtuſowego, wiárę zowie, iż ieſt początkiem y fundámentem wſsytkiego budowánia duchownego.
werset: 15Poki bywa mowiono/ Dźiś ieſliby=
11:
śćie głos iego vſłyſzeli/ nie zátwárdzayćieſz ſerc wá=
12:
ſzych iáko w onym obráżeniu.

werset: 16Abowiem niektorzy
13:
vſłyſzawſzy obráźili Bogá: wſzákże nie wſzyścy ktorzy
14:
byli wyſzli z Egyptu przez Moyzeſzá.

werset: 17A ná ktoreż
15:
ſię rozgniewał przez czterdźieśći lat? Izali nie ná
16:
te ktorzy byli zgrzeſzyli; ktorych " trupy' poległy ná
" ćiáłá ál: członki.

17:
puſzczy?

werset: 18A ktorymże przyśiągł iż nie mieli wniść
18:
do odpoczynienia iego: iedno tym/ ktorzy niewierni
19:
byli? y widźimy/ że nie mogli wniść * dla niedo=
* do pokoiu iego.N. L.

20:
wiárſtwá.

rozdział: 4

21:
ROZDZIAL IIII.
22:
1 Ponieważ Zydzi dla niedowiárſtwá nie weſzli do pokoiu o=
23:
biecánego. 3 A wierni do niego wniść máią. 11 Staráć ſię ma=
24:
my/ ábyſmy go nie vtráćili. 12 O żywym y ſkutecznym ſłowie
25:
Bożym. 13 Bog wypátruie wſzytko. 14 A iż Pan Chriſtus
26:
nawyżſzy náſz Biſkup/ sſtał ſię nam we wſzytkim podobnym
27:
oprocz grzechu.
Zácz: 310.
werset: 1
28:
P
Rzetoż ſię boymy áby kiedy zániechawſzy o=
29:
bietnice weſzćia do odpoczynienia iego/ nie
30:
zdał ſię ktory z was że pozoſtał.

werset: 2Abowiem
31:
y nam opowiedźiano */ iáko y onym. ále nie pomo=
* EwángeliąG.

32:
głá onym mowá ktorey ſłucháli/ przeto iż nie byłá złą=
33:
czona z wiárą tych ktorzy ſłyſzeli.

werset: 3Abowiem wni=
34:
dźiemy do odpoczynienia ktorzyſmy vwierzyli: iáko
powie=


strona: 758

Rozd: 4. Zydow.758.
1:
powiedźiał/ Iákom przyśiągł w gniewie moim/
2:
ieſliż wnidą do odpoczynienia moiego: á to choć iuż
3:
od záłożenia świátá ſpráwy były " dokończone'.

" vczynione.4 L. G. S.
werset: 4A=
4:
bowiem rzekł ná niektorym mieścu o śiodmym dniu
5:
tym ſpoſobem: Y odpoczynął Bog dniá śiodmego
6:
od wſzytkich ſpraw ſwoich.

werset: 5A tu zaś; Ieſliż wni=
7:
dą do odpoczynienia moiego.

werset: 6Gdyż tedy to zoſta=
8:
wa że niektorzy wchodzą do niego/ á ći ktorym pier=
9:
wey opowiedźiano było/ nie weſzli dla niedowiár=
10:
ſtwá:

werset: 7záſię náznácza dźień niektory: Dźiśia/ mo=
11:
wiąc przez Dawidá/ po ták długim czáśie/ iáko ſię
12:
wyżſzey rzekło/ Dźiś ieſlibyśćie głos iego vſłyſzeli:
13:
nie zátwárdzayćieſz ſerc wáſzych.

werset: 8Abowiem ieſliby
14:
" Ieſus ſpráwił im był odpoczynienie/ nigdyby o in=
15:
ſzym potym dniu nie mowił.

" to ieſt, Iozuaſs.
werset: 9A ták zoſtawa ieſscze
16:
" odpoczywánie' ludowi Bożemu.
" wł: Sobotowánie.

werset: 10Abowiem kto=
17:
ry wſzedł do odpoczynienia iego/ ten też odpoczynął
18:
od ſpraw ſwych/ iáko * Bog od ſwoich.
* y.N. L.

werset: 11" Spieſzmyſz
19:
ſię' tedy ábyſmy weſzli do onego odpoczynienia: iżby
" ábo ſtáraymyſs ſię.G.

20:
kto w tenże przykład " niedowiárſtwá' nie wpadł.
" ábo, nieposłuſsenſtwá.G.

werset: 12
21:
Boć żywe ieſt ſłowo Boże y ſkuteczne/ y przeráźli=
22:
wſze niżeli wſzeláki miecz po obu ſtron oſtry: y prze=
23:
nikáiące áż do rozdźielenia duſze y duchá/ y ſtáwow/
24:
y ſzpikow/ y rozeznawáiące myśli y przedśięwźięćia
25:
ſerdeczne.

werset: 13A nie máſz żadnego ſtworzenia nie=
26:
widźiálnego przed oblicznośćią iego: lecz wſzytkie
27:
rzeczy obnáżone ſą y odkryte oczom iego/ o ktorym
28:
mowimy.

Zácz: 311.
werset: 14
29:
Máiąc tedy Arcykápłaná wielkiego ktory prze=
30:
ſzedł niebioſá Ieſuſá Syná Bożego: trzymaymy ſię
31:
wyznánia *.

* nádzieie náſsey.N L.
werset: 15Abowiem nie mamy Arcykápłaná
32:
ktoryby ſię nie mogł vlitowáć nád krewkośćiámi
33:
náſzymi: lecz tákiego ktory był kuſzon we wſzytkim
34:
ná podobieńſtwo náſse oprocz grzechu.

werset: 16Przyſtąp=
myſz tedy


strona: 759

Liſtu do Rozd: 5.759.
1:
myſz tedy z vfnośćią ku ſtolicy łáſki *: ábyſmy otrzy=
* iego.L. S.

2:
máli miłośierdźie/ y łáſkę náleźli ku pomocy czáſu
3:
" pogodnego.

" ábo potrzebnego.
rozdział: 5

4:
ROZDZIAL V.
5:
1 Vrząd kápłáńſki opiſuie. 5 Pokázuiąc iż prawdziewy náſz
6:
kápłan był Pan Chriſtus. 7 Ktorego modlitwá zá námi ieſt
7:
wyſłuchána. 8 Ktory będąc Synem Bożym/ sſtał ſię dla nas
8:
kápłanem wedle porządku Melchiſedechowego. 11 O ktorym
9:
wiele nie mowi/ dla ich niedoſkonáłośći.
Lekcia nádźiēS. Stániſławá/ y S. Thomaſzá Biſkupá y męczenniká/ y o S. Wyznawcách.
werset: 1
10:
A
Bowiem káżdy Arcykápłan z ludźi wźięty/ dla
11:
ludźi bywa poſtánowion w tym co ku Bogu
12:
należy: áby ofiárował dáry y krwáwe ofiáry zá
13:
grzechy.

werset: 2Ktoryby ſię mogł vżalić nieumieiętnych
14:
y błądzących: gdyż y on obłożon ieſt krewkośćią:

werset: 3
15:
" á dla tego' powinien ieſt/ iáko zá lud/ tákże y ſam
" á dla teyże.G.

16:
zá ſię ofiárowáć zá grzechy.

Nie wſsyścy tedy wierni ſą kápłani.
werset: 4A żaden ſobie tey czći
17:
nie bierze; iedno ktory bywa wezwan od Bogá/ iá=
18:
ko * Aaron. *
* y.G.

werset: 5
19:
Ták y Chriſtus nie ſam ſobie tey czći przywła=
20:
ſzczył żeby ſię sſtał Arcykápłanem: ále ten ktory k nie=
21:
mu mowił/ Tyś ieſt Syn moy/ iam ćiebie dźiś vro=
22:
dźił.

werset: 6Iáko y indźie powiáda: Tyś ieſt kápłanem
23:
ná wieki/ wedle porządku Melchiſedechowego.

werset: 7
24:
Ktory zá dniow ćiáłá ſwego/ modlitwy y pokor=
25:
ne prośby z wielkim wołánim y łzámi ofiárowawſzy
26:
onemu ktory go mogł záchowáć od śmierći */ był wy
* y.10 L. G. S.

27:
ſłuchan dla ſwey vczćiwośći.

werset: 8A iednák choćia był
28:
Synem*/ wſsákże ſię náuczył poſłuſzeńſtwá z tego co
* Bożym.N. L.

29:
ćierpiał:

werset: 9" á doſkonáłym zoſtawſzy'/ sſtał ſię przy=
" á ofiárowawſsy ſię.G.oboiako ſię rozumieć może.

30:
czyną zbáwienia wiecznego wſzytkim ktorzy go ſłu=
31:
cháią.

werset: 10Názwány od Bogá Arcykápłanem wedle
32:
porządku Melchiſedechá.

Zácz: 312.
werset: 11
33:
O ktorymby nam wiele mowić y trudno wyſło=wić y


strona: 760

Rozd: 5. Zydow.760.
1:
wić y wypráwić: gdyżeśćie ſię sſtáli " nieſpoſobni' ku
" gnuſni.G.

2:
ſłuchániu.

werset: 12Abowiem gdyśćie mieli podług dawnośći
3:
czáſu być náuczyćielámi: záſię potrzebuiećie
4:
áby was vczono ktore ſą pierwſze początki mow Bo=
5:
żych: y sſtáliśćie ſię iáko ći ktorzy mleká potrzebuią/
6:
á nie ſtátecznego pokármu.

werset: 13Bo káżdy co ſię mle=
7:
kiem karmi/ nie świádom ieſt mowy ſpráwiedliwo=
8:
śći: gdyż ieſt dźiećięćiem.

werset: 14Lecz ſtáteczny pokarm
9:
ieſt doſkonáłych: tych ktorzy przez zwyczáienie ſmyſły
10:
máią wyćwiczone ku rozeznániu y złego y dobrego.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Aby ofiárował.) Vrząd kápłáńſki właſny ieſt ofiárowáć.
Vrząd Kápłánski, ofiárowáć. Fałſserſtwo y bluznierſtwo Kálwinowo.

13:
Był wysłuchan według ſwey vczćiwośći.) To mieyſce fałſzuie Kál=
14:
win y z vczniámi ſwemi/ Brzeſzczány y Nowokrzczeńcámi/ ták ie
15:
przekłádáiąc. Był wyſłuchan z boiáźni/ ábo z ſtráchu. Y dowo=
16:
dzi z niego ſtráſznego bluznierſtwá ſwoiego/ żeby Pan Chriſtus
17:
ćierpiał ná krzyżu męki piekielne ludzi potępionych. Bo ſię/ pra=
18:
wi/ modlił áby nie był ná wieki potępiony/ y od tey boiázni wy=
19:
báwion był przez Oycowſkie wyſłuchánie. Aleć Chryſoſtom/
20:
Theophilákt/ y Oekumenius Græccy Doktorowie/ ktorzy lepiey á
21:
niżli Kálwin rozumieli/ to co znáczą te ſłowa/ απο τκς ευλαβειας
22:
ták to wykłádáią iáko y tłumácz Láćińſki/ y my wykłáda=
23:
my: Wyſłuchan był/ dla ſwey vczćiwośći: to ieſt/ iż záſłużył/ á=
24:
by był wyſłuchan/ będąc nagodnieyſzy wſzelákiey czći y chwały.
25:
Abo wyſłuchan ieſt dla tey vczćiwośći/ ktorą czćił Oycá ſwego.
26:
Iáko y ono w Pſálmie: αποτοφ βτσοκPrae timore tuo. Dla
27:
boiázni twoiey. Y ná drugim mieyſcu. Oculi mei languerunt,
28:
αποπτοειας, prae inopia, dla niedoſtátku. Tákże y tu: Wyſłu=
29:
chan ieſt αποτκςευλαβςιαςprae ſua reuerentia, dla ſwey vczći=
30:
wośći. Bo ευαβεια nie boiazń/ ále vczćiwość znáczy.
31:
Wſsykimktorzy go słucháią.) Acz męká y zaſługá Páná Chri=
32:
ſtuſowá doſtáteczna ieſt ná zbáwienie wſzytkiego światá: wſzák=
33:
że nie ieſt pomocą iedno tym/ ktorzy ſą poſłuſzni Chriſtá Páná/
34:
y namiáſtkom iego/ á nie tylko wierzą.
Zasługá Páná Chriſtuſowá komu pomocna.

35:
Y trudno wysłowić.)
Przecz Páweł S. nie wſpomina ofiáry Melchiſedechowey.
Táć ieſt przyczyná iedná/ czemu Páweł ś.
36:
mowiąc o Melchiſedechu/ nic nie wſpomniał o ofiárowániu chle
Dddddbá y winá


strona: 761

Liſtu do Rozd: 6.761.
1:
bá y winá w świętym Sákrámenćie: iż Zydowie ná on czás ie=
2:
ſzcze nieſpoſobni byli do poięćia ták wyſokiey táiemnice. A dru=
3:
ga/ iż to nic nie ſłużylo przedśięwzięćiu iego: to ieſt ku okazániu/
4:
iż Chriſtus y Melchiſedech byli zacnieyſzy/ niżli Lewitowie.
rozdział: 6

5:
ROZDZIAL VI.
6:
1 Nápomina ich/ áby opuśćiwſzy pierwſze początki wiáry/ ćią=
7:
gnęli ſię do náuki doſkonálſzey. 4 Gdyż nie mogą być znowu
8:
krzczeni/ ktorzy po krzćie w grzechy wpadáią. 7 Y owſzem bać
9:
ſię máią wiecznego przeklęctwá. 9 Potym ćieſząc ich nápomina/
10:
12 Aby náśláduiąc Abráhámowey ćierpliwośći/ sſtáli ſię vcze=
11:
ſtnikámi błogoſłáwieńſtwá iemu obiecánego.
werset: 1
12:
P
Rzetoż zániechawſzy mowy o początku wiáry
13:
Chriſtuſowey/ mieymy ſię ku doſkonáłośći:
14:
nie znowu zákłádáiąc gruntu pokuty od v=
15:
czynkow martwych/ y wiáry w Bogá/

werset: 2náuki krzcze
16:
nia/ y rąk wkłádánia/ y powſtánia z martwych/ y ſą=
17:
du wiekuiſtego.

werset: 3A vczynimy to ieſli Bog dopuśći.

werset: 4
18:
Abowiem niepodobna ieſt áby ći ktorzy raz ſą o=
19:
świeceni/ y ſkoſztowáli dáru niebieſkiego/ y vczeſtni=
20:
ki ſię sſtáli Duchá świętego/

werset: 5y ſkoſztowáli dobrego
21:
ſłowá Bożego/ y mocy przyſzłego wieku/

werset: 6á znowuby
22:
odpádli: áby záś być mogli odnowieni ku pokućie/
23:
gdyż znowu krzyżuią ſámi ſobie Syná Bożego/ y ſro=
24:
mocą go.

werset: 7Bo źiemiá ktora deſzcz częſto ná ſię pá=
25:
dáiący piie/ y rodźi źiele vżyteczne tym przez ktore
26:
bywa ſpráwowána; bierze błogoſłáwieńſtwo od
27:
Bogá.

werset: 8lecz tá ktorá rodźi ćiernie y oſty/ wzgárdzona
28:
ieſt/ y blizka przeklęctwá/ ktorey koniec ku ſpaleniu.

Zácz: 313.
werset: 9
29:
Aleć namileyſzy tuſzymy ſobie o was coś lepſzego
30:
y zbáwienia bliżſzego/ choćiaż ták mowimy.

werset: 10Abo=
31:
wiemći nie ieſt Bog nieſpráwiedliwy/ áby zápámię=
32:
tał roboty wáſzey * y miłośći ktorąśćie okazáli ku
* y prace miłośći, ábo pracowitey miło.G.

33:
imieniu iego/ gdyśćie poſługowáli świętym y poſłu=
34:
guiećie.

werset: 11Lecz żądamy áby káżdy z was toż ſtáránie
okazał


strona: 762

Rozd: 6. Zydow.762.
1:
okazał ku wypełnieniu nádźieie áż do końcá:

werset: 12áby=
2:
śćie nie byli gnuśnymi/ ále náśládowcámi tych kto=
3:
rzy przez wiárę y ćierpliwość " odźiedźiczą' obietnice.
" odziedziczáią.G.

Zácz: 314.
werset: 13
4:
Abowiem Bog obiecawſzy Abráhámowi/ gdy
5:
nie miał przez kogo więtſzego przyśiądz/ przyśiągł
6:
przez ſámego śiebie/

werset: 14mowiąc/ * Błogoſłáwiąc
* Iśćie.G.Ieſli nieL.Hebr.

7:
błogoſłáwić ćię będę/ y rozmnażáiąc rozmnożę ćię.

werset: 15
8:
A ták długo ćierpliwie czekawſzy/ doſtał obietnice.

werset: 16
9:
Abowiem ludźie ná więtſzego niż ſámi przyśięgá=
10:
ią: á káżdego ſporu ich koniec ku potwierdzeniu/
11:
ieſt przyśięgá.

werset: 17W czym chcąc Bog dźiedźicom o=
12:
bietnice obfićiey okázáć nieodmienność rády ſwey/
13:
przyśięgę ná to vczynił:

werset: 18ábyſmy przez dwie rzeczy
14:
nieodmienne/ w ktorych być nie może żeby Bog kłá=
15:
mał/ namocnieyſzą poćiechę mieli/ ktorzyſmy ſię ku
16:
odźierżeniu wyſtáwioney nádźieie vćiekli/

werset: 19ktorą
17:
mamy iáko kotficę duſze beſpieczną y mocną/ y wcho
18:
dzącą áż wewnątrz zá zaſłonę/

werset: 20gdźie przewodnik
19:
zá nas wſzedł Ieſus/ zoſtawſzy Arcykápłanem ná
20:
wieki według porządku Melchiſedechowego.


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Náuki krzczenia y rąk wkłádánia.) Tu Apoſtoł dwu Sákrá=
23:
mentow wzmiánkę czyni: krztu y bierzmowánia ábo potwier=
24:
dzenia/ ktore po krzćie ludzie przyimowáli. Ktore zowią rąk wkłá=
Sákrámētbierzmowánia.

25:
dániem: iáko Chryſoſtom/ Theodoretus/ Theophiláktus/ Oeku=
26:
menius y inni wykłádáią.
27:
Abowiem niepodobna ieſt.) Nie ták rozumiey/ żeby ći ktorzy po
28:
krzćie w grzech śmiertelny wpadáią/ nie mogli záś powſtáć przez
29:
pokutę/ y doſtąpić grzechow odpuſzczenia. Bo to ieſt błąd y ká=
Człowiek raz okrzczony, nie może być drugi raz przez krzeſt odnowiony.

30:
cerſtwo Nowáriáńſkie dawno potępione: gdyż y ſam Páweł one=
31:
go wſzeteczniká w Korynćie/ rozgrzeſzyć roſkazał. Ale iż człowiek
32:
po krzćie w grzech vpadſzy/ nie może być ták odnowion przez po=
33:
kutę/ iáko ná krzćie bywa odnowiony: gdyż ieden tylko ieſt krzeſt/
34:
y nie może być ná tymże człowiecze powtorzony. Ták to mieyſce
35:
Chryſoſtom/ Theodoret/ Theophilákt/ Ambroży ś.
36:
y inni wykłádáią/ y Auguſtyn S. ktory mowi. Iż po krzćie grze=
Ddddd 2ſzący mo=


strona: 763

Liſtu do Rozd: 7.763.
1:
ſzący mogą być przez pokutę vzdrowieni/ ále nie przez krzeſt odno=
2:
wieni. Podobne mieyſce maſz niżey w Rozd: 10. 26.
3:
Nie ieſt Bog nieſpráwiedliwy.) Y ſtąd mamy/ iż vczynki dobre
4:
zapłátę záſługuią/ y ſą iſtą przyczyną zbáwienia ták dálece/ iżby
Vczynki dobre zapłátę zásługuią.

5:
Pan Bog był nieſpráwiedliwy/ gdyby nie dał zá nie żywotá wie=
6:
cznego. Bo záiſte/ iáko Hieronym S. mowi/ wielkaby to nie=
7:
ſpráwiedliwość byłá/ kiedyby Bog tylko grzechy karał/ á dobrych
8:
vczynkow nie płáćił.
rozdział: 7

9:
ROZDZIAL VII.
10:
1 Gdyż Melchiſedechowe kápłáńſtwo było zacnieyſze nád ono
11:
zakonne. 3. Co y z bránia dzieśięćin/ 6 Y z błogoſłáwieńſtwá
12:
Abráhámowi dánego pokázuie. 11 Tedyć kápłáńſtwo Páná
13:
Chriſtuſowe/ potrzebnie wedle porządku Melchiſedechowego ná
14:
wieki vſtáwione/ 17 Y przyśięgą potwierdzone/ 22 Dáleko za=
15:
konne przewyżſza: y ono poſpołu z zakonem wyniſzcza.
Zácz: 315.
werset: 1
16:
A
Bowiem ten Melchiſedech/ krol Sálemſki/
17:
kápłan Bogá nawyżſzego/ ktory záſzedł Abrá=
18:
hámowi wracáiącemu ſię od porażki krolow/
19:
y błogoſłáwił go:

werset: 2ktoremu też dźieśięćiny ze wſzy=
20:
tkiego wydźielił Abráhám: ktory naprzod wykłáda
21:
ſię krol ſpráwiedliwośći: potym też y krol Sálemá/
22:
to ieſt/ krol pokoiu.

werset: 3bez oycá/ bez mátki/ bez rodu/
23:
nie máiąc áni początku dniow áni końcá żywotá:
24:
ále przypodobány Synowi Bożemu/ trwa kápła=
25:
nem ná wieki.

werset: 4A przypátrzćie ſię iáko to wielki/
26:
ktoremu też dźieſięćinę " z korzyśći' dał Abráhám Pá=
" z rzeczy przednieyſsych.L.

27:
tryárchá.

werset: 5A ćić ktorzy ſą z ſynow Lewiego/ vrząd
28:
kápłáńſki przyimuiący/ roſkazánie máią áby bráli
29:
dźieśięćinę od ludu wedle zakonu/ to ieſt/ od braćiey
30:
ſwoiey: choćiaż y oni wyſzli z biodr Abráhámowych.

werset: 6
31:
Lecz ten ktorego narod nie bywa poczytan mie=
32:
dzy nimi/ dźieśięćinę brał od Abráhámá/ y onego kto=
33:
ry miał obietnice/ błogoſłáwił.

Zácz: 316.
werset: 7
34:
A bez wſzelákiego ſporu/ to co mnieyſzym ieſt/ od
zacnieyſze=


strona: 764

Rozd: 7. Zydow.764.
1:
zacnieyſzego bierze błogoſłáwieńſtwo.

werset: 8A tu ied=
2:
nák/ ludźie ktorzy vmieráią dźieśięćiny biorą: lecz
3:
tám ten/ ktory ma świádectwo iż żywie.

werset: 9A (iż ták
4:
rzec mam) y Lewi ktory " brał ' dźieśięćiny/ przez A=
" bierze.9 L. G.

5:
bráhámá/ ſam Melchiſedechowi oddał dźieśięćinę.

werset: 10Abo=
6:
wiem ieſzcze był w biodrách oycowych/ gdy mu zá=
7:
ſzedł Melchiſedech.

werset: 11Ieſliż tedy doſkonáłość byłá
8:
przez kápłáńſtwo Lewiego (bo pod nim dan ieſt za=
9:
kon ludowi) coż więcey było potrzebá áby náſtał in=
10:
ſzy kápłan wedle porządku Melchiſedechowego/ á
11:
ktoryby nie był rzeczon wedle porządku Aaronowe=
12:
go?

werset: 12Bo zá przenieśienim kápłáńſtwá/ muśi też
13:
być zakonu przenieśienie.

werset: 13Bo ten o ktorym ſię to
14:
mowi/ z inſzego ieſt pokolenia/ z ktorego żaden " nie
15:
ſtał v' ołtarzá
" nie pilnował.G.

werset: 14Abowiem iáwna ieſt iż z pokolenia
16:
Iudá poſzedł Pan náſz: w ktorym pokoleniu nic " o
17:
kápłanách' nie mowił Moyzeſz.
" o kápłánſtwie.1 L K. G. S.

werset: 15A ieſzcze dáleko
18:
więcey iáwna rzecz ieſt: ieſliże ná podobieńſtwo
19:
Melchiſedechá náſtawa inſzy kápłan/

werset: 16ktory ſię nie
20:
sſtał wedle zakonu " ktorego roſkazánie ieſt ćieleſne'/
" roskazánia ćieleſnego. wł.

21:
ále wedle mocy żywotá ktory ſkáżon być nie może.

werset: 17
22:
Abowiem ták świádczy: Iż ty ieſteś kápłanem
23:
ná wieki/ wedle porządku Melchiſedechowego.

Zácz: 317.
werset: 18
24:
Abowiemći sſtáie ſię odrzucenie przeſzłego za=
25:
konu: dla ſłábośći niepożytku iego.

werset: 19bo zakon nicze=
26:
go nie przywiodł ku doſkonáłośći: ále tylko był wpro=
27:
wádzenim do lepſzey nádźieie/ przez ktorą przybliża=
28:
my ſię ku Bogu.

werset: 20A im więcey/ ieſt nie bez przyśię=
29:
gi (Boć inni bez przyśięgi kápłany zoſtáli:

werset: 21á ten z
30:
przyſięgą przez tego ktory kniemu mowił: Przyſiągł
31:
Pan/ á nie będźie żáłował: tyś ieſt kápłanem ná wie=
32:
ki *)

* według porządku Melchiſedechowego.G.
werset: 22Tym dáleko lepſzego teſtámentu zoſtał Ie=
33:
ſus rekoymią.

Ddddd 3Ktemu


strona: 765

Liſtu do Rozd: 7.765.
Lekcya ná dni Swiętych Wyznawcow á Biſkupow.
werset: 23
1:
K temu onych wiele ſię kápłany sſtawáło/ dla
2:
tego iż im śmierć nie dopuśćiłá przetrwáć:

werset: 24ále ten
3:
iż ná wieki trwa/ ma kápłáńſtwo wiekuiſte.

werset: 25Prze=
4:
toż y zbáwić ná wieki może/ " przyſtępuiąc ſam przez
" przyſtępuiące przezen.8 L. K. G. S.

5:
ſię' do Bogá: záwſze żywiąc áby ſię wſtáwiał " zá námi'

" zá nimi.7 L. G. S.
werset: 26
6:
Abowiem przyſtało áby táki był náſz Arcykápłan/
7:
święty/ niewinny/ niepokalány/ odłączony od grze=
8:
ſznikow/ y ktory ſię sſtał wyżſzy nád niebioſá.

werset: 27ktory
9:
nie potrzebuie ná káżdy dźień (iáko inni Arcykápła=
10:
ni) pierwey zá grzechy ſwoie ofiáry ſpráwowáć/
11:
potym zá ludzkie. bo to vczynił raz/ ſámego śiebie
12:
ofiárowawſzy. *

Zácz: 318.
werset: 28
13:
Abowiem zakon poſtánawiał Arcykápłany/ lu=
14:
dźie krewkośći podległe: lecz mowá przyśięgi ktora
15:
ieſt po zakonie/ Syná ſtánowi ná wieki doſkonáłego.


16:
NAVKI Y PRZESTROGI.
17:
Bez Oycá, bez mátki.) Nie iżby Melchiſedech Oycá ani mátki
18:
nie miał: ále iż o nich nic w piſmie nie máſz. W czym Melchiſe=
19:
dech był figurą P. Chriſtuſową ktory ieſt bez Oycá według czło=
Dwoiáki rodzay Chriſtá Páná.

20:
wieczeńſtwá/ á bez mátki według Boſtwá: ktorego rodu nikt wy=
21:
ſłowić áni ogárnąć nie może: ktory według boſtwá áni początku/
22:
áni końcá nie ma/ gdyż ieſt przede wſzemi wieki y będzie ná wieki.
23:
Abowiem gdy ſię odmienia kápłanſtwo.) Obácz/ iż kapłáńſtwo
24:
nie zgołá ieſt zniſzczone áni odrzucone/ ále ono Lewitſkie kápłáń=
25:
ſtwo ieſt odmienione/ ábo przeſtáwione w kápłáń=
Kápłánſtwo nie odrzucone, ále odmienione.

26:
ſtwo według obrzędu Melchiſedechowego/ ktore ieſt wieczne/ y
27:
vſtáwicznie ma trwáć w kośćiele.
28:
Tyś ieſt kápłanem ná wieki.) Chriſtus/ przez Sákráment chle=
29:
bá y winá/ sſtał ſię kápłanem ná wieki.
30:
A ieſt kápłanem ná wieki/ iż ná káżdy dzień przez ſługi Boże ká=
31:
płany ofiárowána bywa ofiárá/ máiąca y Biſkupem y ofiárą
32:
Chriſtá Páná: ktory ſam śiebie dla nas poświąca/ łamie y rozdá=
33:
ie.
Chriſtus kápłanem ná wieki przez ofiárę Mſsey S.

34:
Wiele ſię kápłany sſtawáło.) Nie mowić Páweł S. że w ſtá=
35:
rym teſtámenćie wiele kápłanow było/ á w nowym nie máſz ża=
36:
dnego oprocz Chriſtá Páná: iáko hæretycy pſuią ſłowá iego.
Kápłani nowego teſtámentu pod Chriſtuſem

37:
Bo to ieſt przećiw Ezáiaſzowi ktory prorokował nawięcey o ká=
płaniech


strona: 766

Rozd: 8. Zydow.766.
1:
płaniech nowego teſtámentu (iáko Hieronym S. pokázuie) tymi
2:
ſłowy: A wy będziećie názwáni kápłany Bożymi; Będą was
3:
zwáć ſługámi Páńſkimi rć. Ale iż Pan Chriſtus/ przeto że trwa
4:
ná wieki/ może vſtáwicznie/ y ſam przez ſię y przez ſługi ſwe vrząd
5:
kápłáńſki ſpráwowáć: á iż nie potrzebá żeby kto náſtępował ná
6:
mieyſce iego: iáko w kápłáńſtwie zakonu ſtárego/ było potrzebá
7:
vſtáwiczney ſucceſſiey iednego kápłaná po drugim/ iż żaden z nich
8:
nie mogł wiecznie ſłużyć: przeto iż śmiertelnymi byli.
9:
Bo to vczynił raz.) Acz Pan Chriſtus ſam w ſobie (onym wi=
10:
domym y krwáwym obyczáiem/ y oną krwáwą ofiárą) ná śmierć
11:
ná krzyżu raz ieſt ofiárowan. Bo iuż wſtawſzy od vmárłych ni=
Raz ſię Chriſtus ofiárował krwáwymobyczáiē:ále niekrwáwym vſtáwicznie ſię ofiáruie.

12:
gdy nie vmiera. Ale przedſię w Sákrámenćie/ niekrwáwym/ nie=
13:
widomym/ á nieśmiertelnym obyczáiem/ nie iedno ná káżde
14:
Wielkonocne święto/ ále y ná káżdy dzień/ ludziom ofiárowan
15:
bywa: y nie myli ſię ten ktory zopytány odpowie/ że go ofiáruią.
16:
August: epist: 23.
rozdział: 8

17:
ROZDZIAL VIII.
18:
1 Kápłáńſtwo Chriſtuſowe zacnieyſze ieſt nád zakonne: gdyż on
19:
śiedzi w niebie ná práwicy Oycowſkiey. 6 Y ieſt pośrzednikiem
20:
lepſzego teſtámentu/ y więtſzych obietnic/ niżli kápłani zakonu ſtá=
21:
rego. 7 Pokázuie potrzebę nowego teſtámentu z niedoſkoná=
22:
łośći ſtárego. 8 Y z obietnice Bożey przez Ieremiaſzá.
werset: 1
23:
A
Summá tego co ſię mowi/ tá ieſt, iz tákiego
24:
mamy Arcykápłaná/ ktory vśiadł ná práwicy
25:
ſtolice wielmożnośći ná niebieśiech:

werset: 2ſługá
26:
mieyſcá naświętſzego/ á prawdźiwego przybytku one=
27:
go/ ktory rozbił " Pan' á nie człowiek.
" Bog.L. K. S.

werset: 3Abowiem
28:
káżdy Arcykápłan bywa poſtánowion ku ofiárowá=
29:
niu * dárow y ofiar zábitych: Zá czym potrzebá było á=
* y.G.

30:
by ten też miał coby ofiárował.

werset: 4" Ieſliby tedy' był
" Bo ieſliby.G.

31:
ná źiemi/ nie byłćiby kápłanem: gdyż ſą ći kapłani kto=
32:
rzy według zakonu dáry ofiáruią/

werset: 5ktorzy ſłużą wi=
33:
zerunkowi y ćieniowi rzeczy niebieſkich. Iáko powie=
34:
dźiano było od Boga Moyzeſzowi/ gdy miał dokończyć
35:
przybytku: Pátrzayże (práwi) ábyś vczynił wſzytko
36:
według wizerunku ktory ieſt tobie ná gorze okazan.

Ale te=


strona: 767

Liſtu do Rozd: 8.767.
werset: 6
1:
Ale teraz náſz kápłan doſtał tym zacnieyſzego vrzędu;
2:
im też ieſt pośrzednikiem lepſzego teſtámentu/ kto=
3:
ry w lepſzych obietnicách ieſt poſtánowiony.

Zácz: 319.
werset: 7
4:
Abowiem gdyćby on pierwſzy był bez przygány:
5:
tedyćby wtoremu mieyſcá nie ſzukano.

werset: 8Abowiem
6:
przygániáiąc im mowi: Oto dni przyidą/ mowi
7:
Pan/ á wykonam nád domem Izráelſkim/ y nád do=
8:
mem Iudſkim teſtáment nowy/

werset: 9nie według teſtá=
9:
mentu ktorym vczynił oycom ich w dźień w ktorym
10:
viął rękę ich ábym ie wywiodł z źiemie Egyptſkiey:
11:
ábowiem oni nie wytrwáli w moim teſtámenćie: á
12:
iam ich tez zániedbał/ mowi Pan.

werset: 10Boć ten ieſt te=
13:
ſtáment ktory vczynię z domem Izráelſkim po onych
14:
dniách/ mowi Pan: Podáiąc práwá moie w myśli
15:
ich/ y ná ſercu ich nápiſzę ie: y będę im Bogiem/ á oni
16:
mnie będą ludem:

werset: 11Y nie będźie vczył káżdy bliźnie=
17:
go ſwego/ y káżdy brátá ſwego/ mowiąc: Poznay
18:
Páná. Abowiem wſzyścy mię poznáią od namniey=
19:
ſzego z nich áż do nawiętſzego:

werset: 12Abowiem ia będę
20:
miłośćiw niepráwośćiom ich: y grzechow ich wię=
21:
cey nie wſpomionę.

werset: 13A w tym gdy mowi Nowy
22:
teſtáment: pierwſzy wiotchym vczynił. A to co wiot=
23:
ſzeie y ſtárzeie ſię: blizko ieſt ſkáżenia.

rozdział: 9

24:
ROZDZIAL IX.
25:
1 Z tego co było w ſtárym teſtámenćie/ 6 Y z niedoſkonáło=
26:
śći onych ofiar/ pokázuie nowego doſkonáłość. 11 W ktorym
27:
Chriſtus nawyzſzy kápłan/ y ofiárá iego raz ofiárowána/ oczy=
28:
śćia ſumnienie od grzechow. 15 Ktory muśiał vmrzeć ku po=
29:
twierdzeniu ſwego teſtámentu.
Zácz: 320.
werset: 1
30:
M
Iałći y pierwſzy/ * vſpráwiedliwienie nabo=
* przybytek.G.

31:
żeńſtwá y świątnicę świecką.

werset: 2Abowiem
32:
ſpráwiony był przybytek pierwſzy/ w kto=
33:
rym były liktarze/ y ſtoł/ y położenie chlebow/ ktory
zową


strona: 768

Rozd: 9. Zydow.768.
1:
zową " świątnicą'.

" ábo mieyſce święte.
werset: 3A zá wtorą zaſłoną/ był przyby=
2:
tek/ ktory zową " przybytek Naświętſzy:

" Sancta ſanctoru, było mieśce naświętſze, ábo Swięte nád świętymi: IákoCanticum canticorumPieśn nád pieśniámi.
werset: 4máiąc złotą
3:
kádźidlnicę/ y ſkrzynię teſtámentu zewſząd złotem
4:
powleczoną: w ktorey było wiádro złote máiące mán=
5:
nę/ y laſká Aaronowá ktora zákwitnęłá/ y tablice
6:
teſtámentu/

werset: 5á nád nią byli Cherubinowie chwa=
7:
ły záćimiáiący vbłagálnicę/ o czym teraz nie trzebá
8:
z oſobná mowić.

werset: 6A gdy to ták było przygotowano/
9:
tedy do pierwſzego przybytku vſtáwicznie wchadzá=
10:
li kápłani/ ktorzy ofiáry odpráwowáli.

werset: 7Ale do wto=
11:
rego raz w rok ſam Arcykápłan/ y to nie bez krwie
12:
ktorą ofiáruie zá ſwe y zá ludzkie niewiádomośći.

Zácz: 321.
werset: 8Przez co dáie znáć Duch święty/ iż ieſzcze nie
13:
byłá obiáwiona drogá świętych/ poki ieſzcze ſtał pir=
14:
wſzy przybytek.

werset: 9Co było podobieńſtwem ná czás
15:
teráznieyſzy: wedle ktorego * dáry y krwáwe ofiáry
* yG.

16:
ofiáruią/ ktore nie mogą ná ſumnieniu doſkonáłym
17:
vczynić chwalce Bozego/

werset: 10ponieważ w pokármiech tyl=
18:
ko y w pićiu/ y w rożnych omywániach/ y vſpráwie=
19:
dliwieniach ćieleſnych áż do czáſu nápráwienia ſą
20:
záſádzone.

Lekcya w Niedzielę piątą Poſtu.
werset: 11
21:
Aleć Chriſtus przyſtąpiwſzy Arcykápłan dobr
22:
przyſzłych przez więtſzy y doſkonálſzy przybytek nie
23:
ręką vczyniony/ to ieſt/ nie tego ſtworzenia:

werset: 12áni
24:
przez krew kozłow " ábo' ćielcow/ ále przez właſną
" y.6 L. G. S.

25:
krew wſzedł raz do Naświętſzego przybytku/ nálazſzy
26:
wieczne odkupienie.

werset: 13Abowiem ieſli krew kozłow
27:
y ćielcow y popioł iáłowice " pokropiony/ ſplugáwio=
28:
ne' poświąca ku oczyśćieniu ćiáłá:
" pokrapiáiący ſplugáwione.G.

werset: 14iákoż dáleko
29:
więcey krew Chriſtuſowá ktory przez Duchá " świę=
30:
tego' ſámego śiebie ofiárował niepokalánym Bo=
" wiecznego.G.

31:
gu/ " oczyśćiłá' ſumnienie " náſze' od martwych vczyn
" oczyśći.7 L. K. G. S.
" wáſse.7 L. N. G.

32:
kow/ ku ſłużeniu Bogu żywemu?

werset: 15Y dla tegoć ieſt
33:
nowego teſtámentu pośrzednikiem: żeby zá przyſtą=
Eeeeepienim


strona: 769

Liſtu do Rozd: 9.769.
1:
pienim śmierći/ ná odkupienie wyſtępkow tych kto=
2:
re były pod pierwſzym teſtámentem/ obietnicę wźię=
3:
li ći ktorzy wezwáni ſą wiecznego dźiedźictwá. *

werset: 16
4:
Abowiem gdźie teſtáment ieſt/ támzeć muśi być
5:
śmierć tego ktory teſtáment czyni.

werset: 17Bo teſtáment
6:
w vmárłych mocny ieſt: ponieważ ieſzcze nie ieſt
7:
ważny/ gdy żywie ten co gi vczynił.

werset: 18Skąd y on
8:
pierwſzy bez krwie nie był poświęcony.

werset: 19ábowiem
9:
gdy Moyzeſz wſzytko przykazánie " zakonne przeczy=
10:
tał' wſzemu ludowi: wźiąwſzy krew ćielcow y kozłow
" według zakonu opowiedział.G.

11:
z wodą y wełną ſzárłatową y z Izopem: y ſáme kśię=
12:
gi y lud wſzytek pokropił/

werset: 20mowiąc: Táć ieſt krew
13:
teſtámentu/ ktory do was Bog nákazał.

werset: 21K temu
14:
y przybytek y wſzytko naczynie ſłużby świętey krwią tá=
15:
kież pokropił.

werset: 22A niemal wſzytko we krwi według
16:
zakonu bywa oczyśćiono: á bez roźlania krwie nie
17:
bywa grzechow odpuſzczenie.

werset: 23Potrzebá tedy było
18:
áby wżdy kſztałty onych rzeczy ktore ſą ná niebie/ tymi
19:
były oczyśćione: á ony niebieſkie/ lepſzymi ofiárámi
20:
niżli te.

Zácz: 322.
werset: 24
21:
Abowiem Christus nie wſzedł do Naſwiętſzego
22:
przybytku ręką vczynionego/ ktory był wizerunkiem
23:
prawdźiwego: ále do ſámego niebá/ áby ſię teraz o=
24:
kázował przed oblicznośćią Bożą zá námi.

werset: 25A nie
25:
iżby częſto ofiárował ſámego ſiebie/ iáko Arcykápłan
26:
wchodźi do przybytku Naświętſzego co rok ze krwią
27:
cudzą:

werset: 26boćby mu trzebá było częſto ćierpieć od zá=
28:
łożenia świátá: lecz teraz przy ſkończeniu wiekow
29:
raz ſię okazał ku zgłádzeniu grzechu/ przez ofiárowá
30:
nie ſámego śiebie.

werset: 27A iáko poſtánowiono ludźiom
31:
raz vmrzeć/ á potym ſąd będźie:

werset: 28ták y Chriſtus raz
32:
ieſt ofiárowan áby grzechy wielu zgłádźił: drugi raz
33:
krom grzechu okaże ſię tym ktorzy go oczekawáią/
34:
ku zbáwieniu.

A nie iżby


strona: 770

Rozd: 10. Zydow.770.
1:
A nie iżby częſto ofiárował ſámego śiebie.) Te ſłowá prożno hæ=
2:
retycy przećiw vſtáwiczney ofierze przywodzą. Gdyż tu Páweł
3:
mowi o oney iedyney á krwáwey ofierze ná krzyżu/ ktora nie mo=
4:
że być więcey powtarzána: iż Pan Chriſtus więcey nie vmiera.
5:
Iáko ſię ſam Páweł dekláruie/ mowiąc: Boby mu było potrze=
6:
bá częſto ćierpieć od początku świátá. Ale tym ſpoſobem raz
7:
ieſt ofiárowan: y iedną oną męki y śmierći ſwey ofiárą oczyśćił
8:
grzechy wſzego świátá/ y przyſtęp do niebá wſzem ludziom otwo=
9:
rzył. A ták nie odrzuczać Apoſtoł wſzelákiego ofiáry Páná Chri=
Ofiáry Mſsey S. powtarzánie.

10:
ſtuſowey powtarzánia/ iáko ieſt w málowániu/ w rozmyſlániu/ w
11:
czytániu/ ábo w ná pamięć ią ſobie przywodzeniu: (gdyż ſię y te=
12:
raz w niebie zá nas ofiáruie) ále tylko to/ ktore ieſt złączone z mę=
13:
ką y śmierćią iego.
rozdział: 10

14:
ROZDZIAL X.
15:
1 Dla niedoſkonáłośći ofiar ſtárego teſtámentu. 4 Ktore grze=
16:
chow oczyśćić nie mogły. 5 Pokázuie potrzebę nowego. 10 W
17:
ktorym iedną ofiárą miáły być zgłádzone wſzytkie grzechy. 19 W
18:
ktorym ieſli wiárą/ nádzieią/ miłośćią y dobrymi vczynkámi nie
19:
będziem ozdobieni. 26 Tedy ćiężey karáni będziemy/ niżli prze=
20:
ſtepce zakonu ſtárego. 32 Chwali przytym Zydy/ iż y wiele ćier=
21:
pieli/ y ćierpiących wſpomagáli.
Zácz: 323.
werset: 1
22:
A
Bowiem zakon máiąc ćień przyſzłych dobr/
23:
nie ſam obraz rzeczy: nigdy nie może tymi
24:
ofiárámi ktore ná káżdy rok vſtáwicznie o=
25:
fiáruią/ doſkonáłymi vczynić tych ktorzy k nim przy=
26:
ſtępuią:

werset: 2ináczey przeſtanoby ie ofiárowáć/ dla te=
27:
go iżby więcey nie mieli żadnego ſumnienia o grzech
28:
ći ktorzyby przez nie Bogu ſłużyli/ będąc raz oczyśćiony=
29:
mi.

werset: 3Lecz w nich bywa przypominánie grzechow
30:
ná káżdy rok.

werset: 4Abowiem nie ieſt rzecz podobna áby
31:
krew wołow y kozłow miáłá głádźić grzechy.

werset: 5Prze=
32:
toż wchodząc ná świát mowi: Niechćiałeś ofiáry
33:
y obiáty: áleś mi ćiáło ſpráwił.

werset: 6Cáłopalenia/ y zá
34:
grzech ofiáry/ nie vpodobáły ſię.

werset: 7Tedym rzekł: Oto
35:
idę " ná początku' kśiąg nápiſano ieſt o mnie: Abym
" w ſummie, ábo w krotkim zámknieniu.G.

36:
czynił o Boże wolą twoię.

werset: 8Gdy wyżſzey powiedźiał/
Eeeee 2Ześ nie=


strona: 771

Liſtu do Rozd: 10.771.
1:
Ześ niechćiał ániś polubił ofiáry/ y obiáty/ y cáłopa=
2:
lenia/ y ofiáry zá grzech/ ktore wedle zakonu bywáią
3:
ofiárowáne:

werset: 9tedym rzekł: Otoż idę/ ábym czynił
4:
o Boże wolą twoię: Odeymuie pierwſze/ áby wtore
5:
poſtáwił.

werset: 10Przez ktorą wolą ieſteſmy poświęceni
6:
przez ofiárę ćiáłá Ieſuſá Chriſtuſá raz vczynioną.

werset: 11A
7:
káżdy iednák kápłan ſtoi co dźień vrząd ſwoy odprá=
8:
wuiąc/ y też ofiáry zábite częſtokroć ofiáruiąc/ ktore
9:
nigdy nie mogą grzechu zgłádźić.

werset: 12Lecz ten ofiá=
10:
rowawſzy iednę zábitą ofiárę zá grzechy/ ná wieki " śie=
11:
dźi' ná práwicy Bożey.
" vśiadł.G.

werset: 13nákoniec czekáiąc/ áżby
12:
nieprzyiaćiele iego położeni byli podnożkiem nog
13:
iego.

werset: 14Abowiem iedną ofiárą/ doſkonáłymi vczy=
14:
nił ná wieki te ktorzy bywáią poświęceni.

werset: 15A ſwiád=
15:
czy nam o tym y ſam Duch ſwięty. Abowiem gdy wprzod
16:
powiedźiał:

werset: 16Tenći ieſt teſtáment ktory poſtáno=
17:
wię z nimi po onych dniách/ mowi Pan; " Podáiąc'
" Dam.L. S.

18:
práwá moie w ſercá ich/ y nápiſzę ie w myślách ich:

werset: 17
19:
y pámiętáć więcey nie będę grzechow y niepráwo=
20:
śći ich.

werset: 18A gdźieć ieſt odpuſzczenie tych: iużći ofiá=
21:
ry nie máſz zá grzech.

Zácz. 324.
werset: 19
22:
Máiąc tedy bráćia " wolność' weſzćia do przybytku
" vfnośćL.

23:
Naświętſzego przez krew " Chriſtuſowę'.

" Ieſuſowę.G.
werset: 20tą dro=
24:
gą ktorą nam " poświęćił' nową y żywą przez zaſło=
" odnowił.G.

25:
nę/ to ieſt przez ćiáło ſwoie;

werset: 21y kápłaná wielkiego
26:
przełozonego nád domem Bożym:

werset: 22przyſtąpmyſz z pra=
27:
wdźiwym ſercem w zupełnośći wiáry/ máiąc ſercá po=
28:
kropienim oczyśćione od ſumnienia złego/ y ćiáło o=
29:
myte czyſtą wodą:

werset: 23trzymaymy wyznánie nádźie=
30:
ie náſzey nie chwieiące ſię (boć wierny ieſt ten ktory
31:
obiecał)

werset: 24y przypatrzaymy ſię iedni drugim ku po=
32:
budzániu miłośći y dobrych vczynkow:

werset: 25nie opuſz=
33:
czáiąc ſpołecznego zgromádzenia náſzego/ iáko má=
34:
ią obyczay niektorzy: owſzem " nápomináiąc'/ á to
" ábo ćieſsąc.G.
tym wię=


strona: 772

Rozd: 10. Zydow.772.
1:
tym więcey im widźićie żeć ſię on dźień przybliża.

werset: 26
2:
Bo ieſlibyſmy vmyślnie grzeſzyli po wźięćiu zná=
3:
iomośći prawdy/ iuż nam dáley nie zoſtawa ofiárá
4:
zá grzech:

werset: 27lecz ſtráſzliwe iákieś oczekawánie ſądu
5:
y zápalenie ogniá ktory pożrzeć ma przećiwniki.

werset: 28
6:
Ktoby zakon Moyzeſzow wzgárdźił: bez wſzelkie=
7:
go miłośierdźia zá świádectwem dwu ábo trzech
8:
gárdło tráći.

werset: 29iákoż mniemaćie dáleko ſrożſze záſłu=
9:
ży karánia / ktoryby Syná Bożego podeptał/ y krew
10:
teſtámentu/ przez ktorą był poświęcony/ pokaláną
11:
być rozumiał/ y Duchá łáſki zelżył?

werset: 30Abowiem zna=
12:
my tego ktory powiedźiał: Mnie " pomſtę'/ ia od=
" pomſtá1 L. G. S.

13:
dam *. Y záſię: - Iż' Pan ſądźić będźie lud ſwoy.
* mowi Pan.G.
-5 L. G. S.

werset: 31
14:
Stráſznoć ieſt wpáść w ręce Bogá żywego.

Zácz: 325.
werset: 32
15:
Roſpominayćieſz ſobie dni pierwſze: w ktorych
16:
będąc oświeceni/ wytrwáliśćie wielką potyczkę tra
17:
pienia.

werset: 33częśćią gdy z lekkośćiámi y vćiſki byliśćie
18:
ludźiom ná oczy wyſtáwieni: częśćią też gdyśćie ſię
19:
sſtáli towárzyſzmi tych z ktorymi ſię ták obchodzo=
20:
no.

Lekcia w dzień wielu Męczennikow.
werset: 34Abowiemeśćie " y z więźniámi ſpołu' vtrapieni
" y z więzienia mego zemną.G.

21:
byli: y złupienie máiętnośći wáſzych przyięliśćie z
22:
weſelem/ wiedząc iż wy maćie máiętność w niebie
23:
lepſzą y trwáiącą.

Zácz: 326.
Czyniący wolą Bożą, otrzymawáią obietnicę żywotá wiecznego.
werset: 35
24:
Nie traććieſz tedy vfánia wáſzego/ ktore ma wiel=
25:
ką zapłátę.

werset: 36Abowiem ćierpliwość wam ieſt potrze
26:
bna: ábyśćie czyniąc wolą Bożą/ otrzymáli obie=
27:
tnicę.

werset: 37Boć ieſzcze máluczko y kroćiuchno/ á oto
28:
ktory ma przyść przyidźie/ y nie omieſzka:

werset: 38á ſprá=
29:
wiedliwy - moy' z wiáry " żywie'. *
-G.
" żyć będzie.K. G. S.

30:
á ieſli ſię ſchroni: nie kocha ſię w nim duſzá moiá.

werset: 39
31:
Lecz my nie ieſteſmy - ſynowie' ſchraniáiący ſię ku
-6 L. G. S.

32:
zginieniu: ále wierzący ku otrzymániu duſze.


33:
NAVKI Y PRZESTROGI.
34:
Niechćiałeś ofiáry.)
Ofiárá Mſsey S.
Coż tedy? mowi Auguſtyn S. Izali my
Eeeee 3tego czá=


strona: 773

Liſtu do Rozd: 10.773.
1:
tego czáſu ieſteſmy bez wſzelkiey ofiáry zoſtáwieni? Zadnym oby=
2:
czáiem/ y owſzem wnet przydał: Aleś mi ćiáło ſpráwił. Iż miá=
3:
ſto onych wſzytkich ofiár y obiát ſtárego teſtámentu/ ćiáło iego
4:
teraz ofiáruią/ y pożywáiącym rozdawáią. Aug: epist: 3. ad Vo=
5:
luſian. et in Pſalm: 39.
6:
Ieſteſmy poświęceni przez ofiárę ćiałá Ieſuſá Chriſtuſá raz.) Ty też
7:
ſłowá (iáko y one niżey: Iedną ofiárą doſkonáłymi vczynił ná
8:
wieki te ktorzy bywáią poświęceni) rozumieią ſię o krwáwey ofie=
9:
rze ná krzyżu Páná Chriſtuſowey. Iákoby ták mowił: Przez ie=
10:
dnę śmierć Páná Chriſtuſową ieſteſmy poświęceni/ y owſzem y
11:
doſkonáłymi vczynieni: iżeſmy przez nię doſtali nie tylko grze=
12:
chow odpuſzczenia/ ále też ozdoby ſpráwiedliwośći/ á náwet y
13:
zbáwienia/ a k temu ná wieki: to ieſt ná wſzytkie wieki y rodzáie
14:
ludzi/ ták iż iuż nie potrzebuiemy inſzego Chriſtuſá/ ktoryby nas
15:
śmierćią ſwą odkupił/ ábo żeby tenże Pan Chriſtus zá nas ábo zá
16:
inſze drugi raz vmierał. Wſzákże iáko bogáctwá ábo ſkárby od
17:
kogo innego zgotowáne y zebráne/ człowieká bogátym nie vczy=
18:
nią/ ieſliże ich ſobie nie nábędzie: y iáko lekárſtwá w áptece zgo=
19:
towáne chorego nie vzdrowią/ ieſli ich nie vżywie: y iáko zrzodło
Ofiárá krwáwa y nie krwáwa.

20:
wody prágnącemu nic nie pomoże/ ieſli ſię wody z niego nie ná=
21:
pije: Ták y te ſkárby y lekárſtwá od Páná Chriſtuſá hoynie zgo=
22:
towáne nic nam nie pomogą/ ieſliże ich przez tę ofiárę S. y przez
23:
vżywánie S. Sákrámentow ſobie nie przywłaſzczem.
24:
Iużći ofiáry nie máſs zá grzech.) Chryſoſtom S. Ták ná to miey=
25:
ſce piſze. A my iáko? Izali nie ofiáruiemy ná kożdy dzień? Ofiá=
26:
ruiemyć w prawdzie/ ále to czynimy ná pámiątkę śmierći iego.
27:
A teżći to ieſt iedná ofiárá/ á nie wiele ofiar. Tożći záwſze ofiáru=
28:
iemy; nie dziś innego báránká/ á innego iutro: ále záwſze tegoż
29:
iednego.
Ofiárá Mſsey S. vſtáwiczna.
Bo ácz ná wielu mieyſcách ofiárowan bywa/ wſzákże
30:
ieden ieſt Chriſtus. Nie inſzą tedy ofiárę/ iáko Biſkupi ſtárego
31:
zakonu/ ále tęż záwſze czynimy: ábo ráczey pámiątkę oney krwá=
32:
wey ofiáry ſpráwuiemy. Bo nam ták roſkazał mowiąc: To czyń=
33:
ćie ná pámiątkę moię. To Chryſoſtom S.
34:
Iuż nam dáley nie zoſtawa ofiárá zá grzech.)
Iáko grzeſsącym nie máſs ofiáry zá grzech.
Vmyſlnie grzeſzą=
35:
cym y odſtępuiącym od iuż poznáney y przyiętey prawdy wiáry
36:
Chriſtuſowey/ nie zoſtawa ofiárá zá grzech. Nie iżby nie miáło
37:
być mieyſcá do pokuty: ále iż nie máſz żadney inſzey prawdziwie
38:
ſkuteczney ofiáry/ iedno śmierć Páná Chriſtuſowá/ ktorą oni dep=
39:
cą ſwoim odſtąpieniem. Bo iuż nie naydą inſzego Chriſtuſá/ áni
40:
inſzego krztu/ áni inſzey ofiáry/ ktorąby mogli być z Bogiem
41:
przeiednáni.
Rozdźiał
rozdział: 11


strona: 774

Rozd: 11. Zydow.774.
1:
ROZDZIAL XI.
2:
1 Wiárę známienićie záleca/ przykłádem oycow świętych od
3:
początku świátá áż do czáſow Dawidá y Prorokow/ wyliczáiąc
4:
iáko oni wiele czynili y ćierpieli przez wiárę. 13 y 39 Wſzákże ie=
5:
ſzcze zupełney odpłáty nie wzięli.
werset: 1
6:
A
Ieſtći wiárá " gruntem rzeczy tych ktorych ſię
" podłogą, pewnośćią.

7:
nádźiewamy/ wywodem rzeczy niewidźiá=
8:
nych.

werset: 2Abowiem przez tę świádectwo otrzy=
9:
máli ſtárſzy.

werset: 3Wiárą dochodźimy iż ſą ſpráwione
10:
wieki ſłowem Bożym: áby z niewidźianych sſtáły
11:
ſię widźiálne.

werset: 4Wiárą Abel obfitſzą ofiárę ofiáro=
12:
wał Bogu niżli Kaim: przez ktorą świádectwo o=
13:
trzymał iż był ſpráwiedliwy: gdyż Bog świádectwo
14:
dał o dárzech iego/ y vmárwſzy przez nię ieſzcze mo=
15:
wi.

werset: 5Wiárą Henoch był przenieśion/ áby śmierći
16:
nie oglądał/ y nie był náleźion: przeto iż go przenioſł
17:
Bog: ábowiem przed przenieśieniem * otrzymał
* iego.G.

18:
świádectwo iż ſię Bogu podobał.

werset: 6A bez wiáry nie=
19:
podobna ieſt ſpodobáć ſię - Bogu'. Abowiem temu
-5 L. G.

20:
co do Bogá przyſtępuie/ potrzebá wierzyć iż ieſt Bog/
21:
á iż zapłátę oddáie tym ktorzy go ſzukáią.

werset: 7Wiárą
22:
Noe obwieſzczonym będąc o tym czego ieſzcze nie
23:
było widáć/ boiąc ſię/ przygotował korab ku zácho=
24:
wániu domu ſwego/ przez ktory potępił świát: y sſtał
25:
ſię dźiedźicem ſpráwiedliwośći tey ktora ieſt przez
26:
wiárę.

Zácz: 327.
werset: 8
27:
Wiárą/ " miánowány' Abráhám vſłuchał " áby
" ábo wezwány.
" wyſsedſsy.G.

28:
wyſzedł' ná mieyſce ktore w dźiedźictwo wźiąć miał:
29:
y wyſzedł/ niewiedząc dokąd ſzedł.

werset: 9Wiárą/ przepro=
30:
wádził ſię * do źiemie obiecáney/ iáko do cudzey/ mie=
* Abráhám.G.

31:
ſzkáiąc w namiećiech z Izáákiem y Iákobem ſpol=
32:
nymi dźiedźicmi teyże obietnice.

werset: 10Abowiem ocze=
33:
kawał miáſtá onego fundámentry máiącego: ktorego
34:
rzemieśnik y budowniczy ieſt Bog.

Wiárą/


strona: 775

Liſtu do Rozd: 11.775.
Zácz: 328.
werset: 11
1:
Wiárą/ y ſámá Sará będąc niepłodną wźięłá
2:
moc ku przyięćiu naśienia/ y mimo czás wieku ſwego *:
* porodziłá.G.

3:
iż wiernym być rozumiáłá teo co obiecał.

werset: 12Prze=
4:
toż z iednego (á ktemu z obumárłego) národźilo ſię
5:
potomkow ták wiele iáko gwiazd ná niebie/ y iá=
6:
ko piaſku niezliczonego ktory ieſt ná brzegu mor=
7:
ſkim.

werset: 13Wedle wiáry vmárli ći wſzyścy/ nie doſta=
8:
wſzy obietnic/ ále z dáleká ie vpátruiąc/ y pozdrawiá
9:
iąc/ y wyznawáiąc iż ſą gośćmi y przychodniámi ná
10:
źiemi.

werset: 14Bo ktorzyć to mowią: * okázuią iż oyczy=
* iáwnie.G.

11:
zny ſzukáią.

werset: 15A ieſliby ná onę pámiętáli z ktorey by=
12:
li wyſzli/ mielić wżdy czás wroćić ſię.

werset: 16lecz teraz le=
13:
pſzey żądáią/ to ieſt/ niebieſkiey. Przetoż nie wſtyda
14:
ſię * Bog názywáć ſię Bogiem ich/ gdyż im miáſto
* ich.G.

15:
zgotował.

Zácz: 329.
werset: 17
16:
Wiárą/ Abráhám gdy był doświádczan/ ofiá=
17:
rował Izááká: á ofiárował iednorodnego/ " tenże
18:
ktory' był wźiął obietnicę:
" w ktorym.N. L.

werset: 18(do ktorego rzeczono/
19:
Iż w Izááku tobie będźie názwano plemię.)

werset: 19v=
20:
ważywſzy to iż Bog może y z vmárłych wzbudźić.
21:
ſkąd go też " w podobieńſtwo wźiął.
" áby był figurą Chriſtuſá zábitego y zmartwychwſtáłego.

werset: 20Wiárą/ y w
22:
przyſzłych rzeczách/ błogoſłáwił Izáák Iákobá y Ezau=
23:
ſzá.

werset: 21Wiárą/ Iákob vmieráiąc/ káżdemu z ſynow
24:
Ioſephowych błogoſłáwił: y pokłonił ſię " wierz=
25:
chowi laſki iego.

" ná wierzchu laski iego.G.
werset: 22Wiárą/ Ioſeph vmieráiąc/ o
26:
wyſzćiu ſynow Izráelſkich wſpomionął/ y około ko=
27:
śći ſwoich roſkazał.

werset: 23Wiárą/ Moyzeſzá národzo=
28:
nego kryli trzy mieśiące rodźicy iego: przeto iż go
29:
widźieli pięknym dźiećiątkiem/ y nie bali ſię wyro=
30:
ku krolewſkiego.

werset: 24Wiárą Moyzeſz sſtawſzy ſię
31:
wielkim/ " nie znał ſię być' ſynem corki Pháráono=
" zbraniał ſię być zwan.G.

32:
wey:

werset: 25więcey obieráiąc być vtrapionym weſpol z
33:
ludem Bożym; niżli mieć docześną roſkoſz z grze=
34:
chu/

werset: 26zá więtſze bogáctwo poczytáiąc vrągánie
Chriſtuſo=


strona: 776

Rozd: 11. Zydow.776.
1:
Chriſtuſowe/ niż ſkárby Egyptſkie. bo ſię oglądał
2:
ná odpłátę.

werset: 27Wiárą/ opuśćił Egypt: nie boiąc ſię
3:
gniewu krolewſkiego. ábowiem onego niewidźiál=
4:
nego iákoby widząc ſtátecznie oczekawał.

werset: 28Wiá=
5:
rą/ ſpráwił Páſchę/ y wylanie krwie: áby ten ktory
6:
pierworodne tráćił/ ich ſię nie dotknął.

werset: 29Wiárą/
7:
przeſzli morze czerwone iáko po ſuchey źiemi: czego
8:
kuśiwſzy ſię Egypcyánie/ byli zátopieni.

werset: 30Wiárą/
9:
mury Ierychá vpádły/ gdy ie obeſzto przez śiedm
10:
dni.

werset: 31Wiárą/ Ráháb nierządna nie zginęłá we=
11:
ſpoł z niewiernymi: przyiąwſzy z pokoiem do go=
12:
ſpody ſzpiegi.

werset: 32A coż ieſzcze mam mowić? Boć mi
13:
czáſu nie sſtánie gdybym roſpowiedał o Gedeonie/
14:
o Báráchu/ o Sámſonie/ o Iephćie/ o Dawidźie/
15:
Sámuelu/ y o Prorocech:

Zácz: 330.
Lekcia w dzień wielu Męczennikow.
werset: 33
16:
Ktorzy przez wiárę zwalczyli kroleſtwá/ czyni=
17:
li ſpráwiedliwość/ doſtąpili obietnic/ záwárli lwie
18:
páſzczeki/

werset: 34zágáśili moc ogniá/ vſzli oſtrych mie=
19:
czow/ zmocnili ſię z niemocy/ mężnymi ſię sſtáli ná
20:
woynie/ " obozy obcych' odwracáli:
" woyská poſtronnych.

werset: 35niewiáſty wźię=
21:
ły ſwoie vmárłe z zmartwychwſtánia. á drudzy byli
22:
ćiągnieni/ nie przyiąwſzy ofiárowánego wybáwienia/
23:
áby lepſzego zmartwychwſtánia doſtąpili.

werset: 36A dru=
24:
dzy doználi pośmiewiſk y biczowánia/ nádto y wię=
25:
źienia y ćięmnic:

werset: 37byli kámionowáni/ przećináni/
26:
doświadczáni/ mieczem zábići pomárli/ błąkąli ſię
27:
w owczych y koźich ſkorách/ opuſzczeni/ vćiśnieni/
28:
vtrapieni:

werset: 38ktorych nie był godźien świát/ tułáiąc
29:
ſię po puſzczách/ po gorách y iámách/ y w iáſkiniách
30:
źiemie.

werset: 39A ći wſzyścy " świádectwem wiáry do=
31:
świádczeni'/ *
" świádectwo otrzymawſsy przez wiárę.G.

32:
obietnice nie odnieśli.

werset: 40Iż Bog o nas coś lep=
33:
ſzego przeyźrzał/ áby bez nas doſkonáłey zapłáty nie
34:
wźięli.

FffffNáuki


strona: 777

Liſtu do Rozd: 11.777.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
A ieſtći wiárá.) Z tego opiſánia y zálecánia wiáry przez ten cá=
3:
ły rozdział/ káżdy obaczyć może; iż wiárá vſpráwiedliwiáiąca
Wiárá vſpráwiedliwiáiąca, ieſt Kátholicka wiárá.

4:
nie tá ieſt ktorą ſobie ſektarze dziśieyſzy wymyſláią: ktorą mocno
5:
wierzą że im wſzytkie grzechy iuż ſą odpuſzczone: á iż pewnie má=
6:
ią być zbáwieni/ ták Lutrowie iáko y Nowokrzczeńcy y Kálwini=
7:
ſtowie: choćia iedni drugie potępiáią y zá przeklęte hæretyki máią.
8:
Ale práwa Kátholicka wiárá: ktora wierzy wſzytkiemu ſłowu
9:
Bożemu/ przez kośćioł powſzechny podánemu y wyświádczone=
10:
mu. Bo żaden z tych ktore tu Páweł S. wylicza/ nie to wierzył
11:
żeby mu grzechy były dla Chriſtuſá pewnie odpuſzczone: ále to ie=
12:
dno wierzył/ co ſektarze wiárą hiſtoryálną zową/ iż to wſzytko
13:
prawdá co Bog mowi/ ábo obiecuie.
14:
Wywodem rzeczy niewidziánych.) Táć ieſt chwałá wiáry (Au=
15:
guſtyn S. mowi) iż to wierzymy/ czego nie widzimy. Bo coż
16:
wielkiego ieſt/ kiedy to wierzymy co widzimy? iáko Pan do Tho=
17:
maſzá mowił: Iżeś mię widział/ vwierzyłeś. Błogoſłáwieni
18:
ktorzy nie widzieli á vwierzyli. Co proſto ieſt przećiw dziśieyſzym
19:
ſektarzom/ ktorzy iż ćiáłá Páńſkiego nie widzą w Sákrámenćie/
20:
przeto wierzyć niechcą/ żeby tám było.
Wiárá ieſt rzeczy niewidziánych.

21:
Bez wiáry niepodobna ieſt.) Y przetoż Zydowi/ Pogáninowi/
22:
hæretykowi (iż nie máią tego fundámentu prawdy Kátholickiey
23:
wiáry) żadne prace y vczynki dobre nie ſą do zbáwienia pomocne
24:
áni płatne.
Bez wiáry nie może ſię nikt Bogu podobáć.

25:
Y pokłonił ſię wierzchowi laski iego.) Stąd widzimy iż ſię A=
26:
poſtoł nie przywięzuie do textu Zydowſkieo/ w ktorym ſię to miey=
27:
ſce ináczey náyduie: ále náſláduie śiedmdzieśiąt tłumáczow
28:
Græckich/ iáko y inſzy Apoſtołowie y Ewángeliſtowie/ y ſam Pan
29:
Chriſtus nie raz vczynił: iż wiedzieli/ że ten Græcki przekład był
30:
z Duchá S. Pokłonił ſię tedy Iákob Pátryárchá wierzchowi la=
Przekład 70. tłumáczow Græcki.

31:
ſki/ ábo ſceptru Ioſephá ſyná ſwego: ábo czcząc zwierzchność ie=
32:
go/ iż on był pierwſzym po Pháráonie pánem wſzytkiego Egiptu:
33:
Ták iáko y krolowa Heſter cáłowáłá wierzch laſki Aſſwerá kro=
34:
lá: Abo iż w duchu przeglądał/ że ſynowie Ioſephowi krolowáć
Kłániánie przed obrázy S.

35:
mieli: ná znák tego cáłował wierzch laſki Ioſephowi. iáko
36:
Photius Græczyn to mieyſce wykłáda. A ták nic nie grzeſzą Ká=
37:
tholicy/ czyniąc táki pokłon obrázom Páná Chriſtuſowym/ ábo
38:
cáłuiąc reliquiæ świętych.
39:
Czynili ſpráwiedliwość.) Nie ſámą tedy wiárą byli vſpráwiedli=
40:
wieni/ ále y vczynkámi ſpráwiedliwemi. Iáko y Ráháb przyi=
Nie ſámá wiárá vſpráwiedliwia
muiąc go=


strona: 778

Rozd: 12. Zydow.778.
1:
muiąc gośćie/ Abráhám ofiáruiąc ſyná/ Abel ofiáry czyniąc/ y in=
2:
ni tákże ktore tu wſpomina.
rozdział: 12

3:
ROZDZIAL XII.
4:
1 Przykłádem onych Oycow/ y ſámego Chriſtá Páná/ pobu=
5:
dza ich áby mężnie znośili przećiwieńſtwá: 4 Odwodząc ich od
6:
grzechow 9 y 18 A z przewyſzenność nowego teſtámentu nád
7:
ſtáry/ odſtraſza nas od niepoſłuſzeńſtwá. 25 Aby nie byli ćię=
8:
żey niżli Zydzi karáni.
Zácz: 331.
werset: 1
9:
P
Rzetoż tedy y my máiąc ták wielki około
10:
nas leżący obłok świádkow: złożywſzy w=
11:
ſzeláki ćiężar y grzech ktory nas zewſząd ob=
12:
ſtąpił/ w ćirpliwośći bieżmy " w zawodźie' ktory nam
" zawod.9 L. G. S.

13:
ieſt záłożony/

werset: 2pátrząc ná Ieſuſá " przodká' y kończy=
" przednieyſsego wodzá.

14:
ćielá wiáry/ ktory máiąc przed ſobą weſele podiął
15:
krzyż/ wzgárdźiwſzy ſromotę/ y " śiedźi' ná práwicy
" vśiadł.2 L. G. S.

16:
ſtolice Bożey.

werset: 3" Abowiem vważayćie' tego ktory
" Vważayćież tedy.G.

17:
tákowe przećiwieńſtwo od grzeſznikow podeymo=
18:
wał przećiw ſobie: ábyśćie nie vſtawáli/ oſłábiaw=
19:
ſzy ná duſzách wáſzych.

werset: 4" Bośćie ieſzcze' ſię áż do
" Ieſscześćie.1 L. G. S.

20:
krwie nie záſtáwiáli/ walcząc przećiwko grzechowi:

werset: 5
21:
á zápámiętáliśćie " poćiechy/ ktora' do was/ iáko
" ábo nápomnienia ktoreG.

22:
do ſynow mowi/ - rzekąc': Synu moy/ nie wzgar=
-G.

23:
dzay karánia Páńſkiego: áni oſłábiay gdy ćię on ſtro=
24:
fuie.

werset: 6Abowiem kogo Pan miłuie/ tego karze: á bi=
25:
czuie káżdego ſyná ktorego przyimuie.

werset: 7" W kárno=
26:
śći trwayćie. Ofiáruieć ſię wam' Bog iáko ſynom.
" Ieſli ćierpićie karánie, ofiáruie ſię wam.G.

27:
Abowiem ktoryż ieſt ſyn/ ktoregoby Oćiec nie karał?

werset: 8
28:
A ieſli ieſteśćie bez karánia/ ktorego sſtáli ſię
29:
wſzyścy vczeſtnikámi: tedyśćie bękárty/ á nie ſyná=
30:
mi.

werset: 9Nádto ćieleſne oyce náſze/ mieliſmy vczyćiel=
31:
mi/ y baliſmy ſię ich. zaż nie dáleko więcey poſłuſzni
32:
będźiem Oycowi duchow/ " á żyć będźiemy?
" ábyſmy żyli?

werset: 10Abo=
33:
wiem oni ná máło dni/ według woli ſwoiey nas ka=
34:
ráli: lecz te ku pożytkowi náſsemu ná to ábyſmy byli
Fffff 2vczeſtniki


strona: 779

Liſtu do Rozd: 12.779.
1:
vczeſtniki świątobliwośći iego.

werset: 11A wſzelkie ka=
2:
ránie ácz teráznieyſzego czáſu nie zda ſię być weſołe/
3:
ále ráczey ſmutne: wſzákże potȳ ſpokoyny owoc ſprá
4:
wiedliwośći " odda' tym ktorzy przez nię ſą wyćwi=
" oddawa.6 L. G.

5:
czeni.

werset: 12Przetoż ręce opuſzczone y koláná oſłábione
6:
wyproſtuyćie:

werset: 13á czyńćie koleie proſte nogámi wá=
7:
ſzymi: áby ktory chramiąc nie zábłądźił/ ále rádſzey
8:
był vzdrowion.

Zácz: 332.
werset: 14
9:
Náśláduyćie pokoiu ze wſzytkimi/ y świąto=
10:
bliwośći: bez ktorey żaden nie ogląda " Bogá'.

" Páná.G.
werset: 15Do=
11:
glądáiąc żeby kto nie odſtąpił od łáſki Bożey: áby
12:
ktory korzeń gorzki wzgorę wyraſtáiąc nie przeka=
13:
żał/ á przezeń wiele ſię nie pokaláło.

Nie doſyć ná ſámey wierze do zbáwienia: ále trzebá y świątobliwośći.
werset: 16By nie był kto
14:
wſzeteczny ábo ſproſny iáko Ezau: ktory zá potrá=
15:
wę iednę przedał pirworodztwo ſwoie:

werset: 17Bo " wiedz=
16:
ćie' iż potym gdy chćiał być dźiedźicem błogoſłá=
" wiećie.G.

17:
wieńſtwá/ był odrzucon. Bo nie nálazł mieścá po=
18:
kuty/ choć iey ze łzámi ſzukał.

werset: 18Bośćie nie przyſtą=
19:
pili do gory ktorey ſię dotknąć może/ y ogniá " przy=
20:
ſtępnego'/ y wichru/ y mgły/ y burzy/
" goráiącego.4 L. K. G. S.

werset: 19y brzmienia
21:
trąby/ y głoſu ſłow/ ktory ći co ſłyſzeli/ zbraniáli ſię
22:
áby im więcey nie mowiono.

werset: 20(ábowiem nie znośili
23:
tego co im nákázowano/ Ieſli ſię y bydlę dotknie
24:
gory/ będźie vkámionowano.

werset: 21A ták ſtráſzliwe było
25:
ono okázowánie/ ze tez Moyzeſz powiedźiał: Przeſtrá
26:
ſzony ieſtem y zádrżałem.)

werset: 22Aleśćie przyſtąpili do
27:
gory Syońſkiey/ y miáſtá Bogá żywego/ Ieruzálem
28:
niebieſkiego/ y do wiela tyśięcy zgromádzonych án=
29:
iołow:

werset: 23y do kośćiołá pierworodnych/ ſpiſánych w
30:
niebie/ y do Bogá ſędźiego wſzytkich/ y do duchow
31:
ſpráwiedliwych doſkonáłych.

werset: 24Y do Ieſuſá pośrze=
32:
dniká nowego teſtámentu/ y do pokropienia krwie
33:
lepiey mowiącey niżli Ablowá.

Zácz: 333.
werset: 25
34:
Pátrzayćieſz ábyśćie nie pogárdźili tym ktory
mowi.


strona: 780

Rozd: 12 Zydow.780.
1:
mowi. Bo ieſliż oni nie vſzli/ ktorzy pogárdźili tym
2:
co ná źiemi mowił: dáleko więcey my/ ktorzy ſię od=
3:
wracamy od tego ktory z niebá mowi.

werset: 26ktorego głos
4:
zátrząſnął ná on czás źiemią/ á teraz opowiedźiał/
5:
mowiąc: Ieſzcze raz: á ia zátrząſnę nie tylko źie=
6:
mią/ ále też y niebem.

werset: 27A to co mowi/ Ieſzcze raz:
7:
znáczy przenieśienie rzeczy ruchomych iáko vczynio=
8:
nych/ áby zoſtáły ty ktore ſię niechwieią.

werset: 28A przeto
9:
przyimuiąc kroleſtwo niechwieiące ſię/ " mamy' łá=
" mieymy.G.

10:
ſkę: przez ktorą ſłużmy " podobáiąc ſię' Bogu/ z bo=
" przyięmnieG.

11:
iáźnią y z vczćiwośćią.

werset: 29Abowiem Bog náſz ieſt
12:
ogniem trawiącym.


13:
NAVKI Y PRZESTROGI.
14:
Kogo Pan miłuie tego karze.) Widziſz/ że Pan Bog karze grze=
15:
chy ſwoich ſynow/ choćia ie miłuie: ále tylko docześnym kará=
16:
niem/ ábo ná tym ábo ná onym świećie: á iż odpuśćiwſzy grze=
17:
chy śmiertelne/ y potępienie wieczne/ nie wnet im odpuſzcza do=
18:
cześnego karania.
Czyśćiec.

19:
Bo nie nálazł mieyſcá pokuty.) Abo v oycá ſwego: iż błogoſłá=
20:
wieńſtwo raz ſtrácone/ nie mogło mu być przywrocone. Abo v
21:
Páná Bogá/ iż nie dobrze pokutował: iáko Chryſoſtom S. to
22:
mieyſce wykłáda. Chcąc tedy Apoſtoł ludzie grzechu odſtrá=
23:
ſzyć/ kłádzie im przed oczy niepewność pokuty. Bo iáko Ezau nie
24:
mogł znowu nábyć dziedzictwá raz vtráconego: ták grzeſzący nie
25:
może znowu doſtáć niewinnośći/ pánieńſtwá/ y podobnych rzeczy.
26:
A iáko Ezau nie dobrze pokutował/ choćia płákał: y przetoż Bo=
27:
gá nie vbłagał: ták częſto grzeſzni zdádzą ſię że pokutuią/ á prze=
28:
ćię Bogá nie vbłagáią: iż nie według potrzeby pokutuią.
Nie práwa pokutá.
rozdział: 13

29:
ROZDZIAL XIII.
30:
1 Nápomina ich ku rozmáitym cnotam. 10 Wſpomináiąc
31:
nowy ołtarz/ y nową ofiárę nowego teſtámentu. 17 Każe im ſłu=
32:
cháć przełożonych. 18 Záleca ſię ich modlitwie. 20 Y ſam ſię też
33:
modląc zá nimi. 14 Liſt pozdrowieniem kończy.
Fffff 3Miłość


strona: 781

Liſtu do Rozd: 13.781.
werset: 1
1:
M
Iłość bráterſka niechay trwa - miedzy wá=
2:
mi'.

-5 L. G.
werset: 2A nie zápominayćie przyimowánia
3:
gośći: ábowiem przez to " podobáli ſię' nie=
" nie wiedzieli.2 L. G.ábo nie wiedząc przyimowáli.

4:
ktorzy/ ánioły zá gośćie przyimniąc.

werset: 3Pámiętayćie
5:
ná więźnie/ ták iákobyśćie byli weſpoł z nimi wię=
6:
źniámi: y ná vtrapione/ iákobyśćie y ſámi będąc w
7:
ćiele temuz podlegli.

werset: 4Vczćiwe niech będźie małżeńſtwo
8:
we wſzytkim/ y łoże niepokaláne. " Bo' wſzeteczni=
" A. G.

9:
ki y cudzołożniki Bog będźie ſądźił.

werset: 5Obyczáie niech
10:
będą bez łákomſtwá: przeſtawáiąc " ná tym co teraz
11:
ieſt. Boć ſam powiedźiał: Nie zániecham ćię/ áni
" ná teráznieyſsych.

12:
ćię opuſzczę.

werset: 6Ták iż śmiele mowimy: Pan mi ieſt
13:
pomocnikiem: nie będę ſię bał coby mi człowiek
14:
vczynił.

Zácz: 334.
Lekcya na dzień Wyznawce Biſkupá.
werset: 7
15:
Pámiętayćie ná przełożone wáſze/ ktorzy wam
16:
mowili ſłowo Boże: ktorych przypátruiąc ſię doko=
17:
nániu obcowánia/ náśláduyćie wiáry.

werset: 8Ieſus Chri=
18:
ſtus wczorá y dźiś: tenże y ná wieki.

werset: 9Náukámi ro=
19:
zmáitymi y obcymi nie vnośćie ſię. Abowiem nalep=
20:
ſza ieſt ſerce vtwierdźić łáſką/ nie potráwámi: ktore
21:
nie pomogły tym co ſię imi báwili.

werset: 10Mamy ołtarz:
22:
z ktorego nie godźi ſię ieść tym ktorzy przybytkowi
23:
ſłużą.

werset: 11Abowiem ktorych bydląt krew bywa w=
24:
noſzona do Swiętych przybytkow przez Arcykápłaná/
25:
tych ćiáłá bywáią palone przed obozem.

werset: 12Dla tego
26:
y Ieſus/ áby poświęćił lud przez właſną krew/ przed
27:
miáſtem vćierpiał.

werset: 13Wynidźmyſz tedy do niego
28:
przed oboz: noſząc vrągánie iego.

werset: 14Abowiem nie
29:
mamy tu miáſtá trwáiącego: ále przyſzłego ſzukamy.

werset: 15
30:
Przez niego tedy vſtáwicznie ofiáruymy Bogu o=
31:
fiárę chwały/ to ieſt/ owoc vſt wyznawáiących imie=
32:
niowi iego.

werset: 16A " dobroczynnośći y vdźielánia ſpol=
" iáłmużny.

33:
nego nie przepominayćie. Abowiem tákowymy ofiá=
34:
rámi " záſługuiemy ſię Bogu'.

" Bog vbłagan bywa.G.ábo ſię w nich kocha.
Bądźćie


strona: 782

Rozd: 13. Zydow.782.
Zácz: 335.
werset: 17
1:
Bądźćie poſłuſzni przełożonym wáſzym/ y bądź=
2:
ćie - im' poddáni. Abowiem oni czuią iáko ći ktorzy
-G.

3:
zá duſze wáſze liczbę oddáć máią: *
4:
Aby to z weſelem czynili/ á nie wzdycháiąc. boć to
5:
wam nie pożyteczno.

werset: 18Modlćie ſię zá námi. ábo=
6:
wiem vfamy iż mamy dobre ſumnienie: we wſzem
7:
chcąc vczćiwie obcowáć.

werset: 19A tym więcey proſzę á=
8:
byśćie to czynili/ iżbym wam rychley był przywro=
9:
con.

werset: 20A Bog pokoiu ktory wywiodł od vmárłych
10:
wielkiego onego páſterzá owiec we krwi teſtámen=
11:
tu wiecznego/ Páná Ieſuſá Chriſtuſá:

werset: 21niechay
12:
was doſkonáłymi vczyni we wſzem * dobrym/ ábyśćie
* vczynku.G.

13:
czynili wolą ieo/ ſpráwuiąc w was to coby było przy=
14:
ięmnego przed nim przez Ieſuſá Chriſtuſá: ktoremu
15:
ieſt chwała na wieki wiekow. Amen.

werset: 22A proſzę was
16:
bráćia ábyśćie " zá dobre przyięli " poćieſzenia'. Bom=
" znośili.
" ábo nápominánia.G.

17:
ći do was krotko nápiſał.

werset: 23Wiedzćie iż brát náſz
18:
Tymotheuſz wypuſzczon: z ktorym (ieſli rychło przyi=
19:
dźie) oglądam was.

werset: 24Pozdrowćie wſzytki przeło=
20:
żone wáſze/ y wſzytki święte. Pozdrawiáią was
21:
- bráćia' ze Włoch. Láſká z wámi wſzytkimi. Amen.
-8 L. G. S.


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Vczćiwe niech będzie małżenſtwo.) To ieſt wſzytcy ktorzy ſą w
Małżenſtwo ktore vczćiwe, á ktore nie.

24:
małżeńſtwie/ niech ſię w nim vczćiwie ſpráwuią: niech ſobie wiá=
25:
rę małżeńſką trzymáią. Abo niechay będzie małżeńſtwo v wſzech
26:
w vczćiwośći: á niech go nikt nie gáni iáko złego. Nákoniec vcz=
1.

27:
ćiwe ieſt małżeńſtwo/ miedzy wſzytkimi porządnie złączonemi:
2.

28:
Lecz iáko nierządne y nie vczćiwe ieſt małżeńſtwo oycá z corką/ ſy=
3.

29:
ná z mátką/ brátá z rodzoną śioſtrą/ mężá z wtorą żoną poki pier=
30:
wſza żywa: ábo żony z drugim mężem poki pierwſzy żyw: ták też
31:
nie vczćiwe y nierządne ieſt małżeńſtwo mnichá z mniſzką/ ábo
32:
kśiędzá z iákążkolwiek białągłową. O czym S. Chryſoſtom do
33:
Theodorá mnichá/ ktory chćiał żonę poiąć ábo iuż był poiął.
34:
Vczćiweć práwi/ ieſt małżeńſtwo/ ále iuż nie tobie. Bo co ty mał=
35:
żeńſtwem názywaſz/ to ia mam zá gorſze niżli cudzołoſtwo.
Mamy


strona: 783

Liſtu do Zydow. Rozd: 13.783.
1:
Ieſus Chriſtus wczorá y dziś.) To ieſt: Ieſus Chriſtus nie do=
2:
piero być począł kiedy ſię z Pánny Máriey národził: ále záwſze
3:
był/ záwſze ieſt/ y záwſze będzie. Bo on ieſt ktory był/ ktory ieſt/ y
4:
ktory będzie. Obiáw: 1. 4. 11.
Wieczność Chriſtuſowá.

5:
Mamy ołtarz.) Ten ołtarz (mowi Iſichius) ieſtći ołtarz ćiáłá
6:
Páná Chriſtuſowego. Tegoż Chryſoſtom/ Theophiláktus/ Se=
Ołtarz mamy w nowym teſtámenćie.

7:
dulius/ Theodoretus/ Oekumenius podpieráią: iż tu Páweł
8:
mowi o niekrwáwey ofierze ćiáłá y krwie Páńſkiey/ ktora ſię ná
9:
ołtarzu odpráwuie. Bo y Græckie ſłowo ζυσιαστκζιον, znáczy
10:
właśnie ołtarz ná ktorym ofiáry ſpráwuią. Nie należą tedy Lu=
11:
trowie/ Kálwiniſtowie y Nowokrzczeńcy do ſpołecznośći Apo=
12:
ſtołow y wiernych kośćiołá pierwſzego; gdyż áni ofiáry ćiáłá y
13:
krwie Páńſkiey/ áni ołtarzow do niey żadnych nie máią: y owſzem
14:
ie/ iáko wierni Antychriſtowi ſłudzy/ z kośćiołow Kátholickich
15:
wymiátáią.
16:
Tákowymi ofiárámi zásługuiemy ſię Bogu.) Obácz/ iż iáłmużny/
17:
y inne dobre vczynki máią zaſługę v Páná Bogá. Bo ſię Bog
18:
w nich kocha/ y vbłagan imi bywa. czego vpornie przą dziśieyſzy
19:
odſzczepieńcy.
Zasługá dobrych vczynkow.

20:
Bądzćie posłuſsni przełożonym wáſsym.) Tu widzimy/ iż poſłu=
21:
ſzeńſtwo w rzeczách duchownych powinien ieſt káżdy przełożonym
22:
duchownym; kto iedno ma duſzę/ á ieſt Chrześćijáninem/ y ow=
23:
cą Chriſtuſową/ bądz krol ábo Ceſarz.
Posłuſzenſtwo winien káżdy przełożonym duchownym.

24:
Argument liſtu Iákubá S.
25:
T
En liſt/ iáko y drugie zá nim idące (iáko y Auguſtyn ś. przy=
26:
pomina/ y ſámá rzecz iáwnie pokázuie) nawięcey zbijáią
27:
błąd o ſámey wierze: ktorego ſię niektorzy byli ięli ze zle rozumiá=
28:
nych ſłow Páwłá S. Acz nie tylko ten błąd/ ále y innych wiele
29:
z tego iednego pochodzących Apoſtoł w tym liśćie ſtrofuie.
Summá náuki liſtu tego.

30:
Vczy tedy/ Iż nie ſámá wiárá/ ále y dobre vczynki ſą potrze=
31:
bne.
1.
Iż nie ſámá wiárá vſpráwiedliwia/ ále y dobre vczynki/
2.

32:
ktoremi też czćimy y chwalimy Páná Bogá. Iż nie ieſt rzecz nie=
3.

33:
podobna/ ále owſzem potrzebna záchowáć Boże przykazánie/ y
34:
być bez grzechu śmiertelnego. Iż P. Bog nie ieſt ſpraw=
4.

35:
cą áni przyczyną grzechu/ áni pokus do grzeſzenia. Iż ieſt rzecz
5.

36:
potrzebna/ ábyſmy ſię ſtrzegli grzechow/ wſpomináiąc ná śmierć/
ná ſąd


strona: 784

Argument liſtu Iákubá S.784.
1:
ná ſąd oſtáteczny/ y ná męki piekielne: y ábyſmy ſię wzbudzáli ku
2:
dobrze czynieniu/ nádzieią zapłáty ktorą będziem mieć w niebie.
3:
Te ártykuły Kátholickiey wiáry vprzeymie nam Apoſtoł záleca:
4:
ſtrofuiąc oſtrze tych/ ktorzy błędy im przećiwne trzymáią y vczą
5:
ich. Acz też nápomina/ áby y wiáry nie zániedbywáli; owſzem áby
6.

6:
ſię do niey náwracáli: pokázuiąc iáko ieſt wielce potrzebna ku
7:
zbáwieniu. Ták tedy vpomina ku wſzelákim vczynkom dobrym/
8:
y odwodzi od wſzego grzechu: ále miánowićie od przebieránia
9:
w oſobách; od pomawiánia y poſądzánia drugich; od waśni y
10:
roſtyrkow; od pożądliwośći y miłośći świátá; y od przyśiąg. A
11:
nápomina ku modlitwom/ iáłmużnom/ ku pokorze/ ku ſpowiedzi/
12:
y ku pokućie: ále nawięcey ku ćierpliwośći w prześládowániu.
13:
Iákub ktory ten liſt piſał/ nie ieſtći ten ktorego święto obcho=
14:
dzimy 25. dniá Lipcá: ktory był brát Ianá S. Ewángeliſty/ y
15:
ktorego męczeńſtwo w Dzieiách opiſáne mamy: ále on ktorego
16:
święto mamy pierwſzego dniá Máiá/ ktory był zwan brátem
17:
Páńſkim/ y brátem Iudowym/ y ktory był pierwſzym Biſkupem
18:
Ierozolimſkim. O ktorym czytamy w Dziei: 15. y 21. y Galat: 2.
Iákub S. mnieyſsy.

19:
O iego dziwnych pokutách y świątośći żywotá piſze w kośćielney
20:
hiſtoriey Euſeb: lib: 2. cap: 22. y Hieron: in Catal. Przetoż/ iá=
21:
ko nawyżſzy kápłan w ſtárym zakonie miał zwierzchność nád w=
22:
ſzytkimi Zydy/ nie tylko nád tymi co byli w Ieruzálem y w Iud=
23:
ſkiey ziemi/ ále y nád tymi/ ktorzy po rozmáitych narodách
24:
roſproſzeni: czego dochodzimy z Dziei: 9. ꝟ 1. y 2. Ták też S.
25:
Iákub Biſkup Ierozolimſki/ máiąc pieczą y ſtáránie nie tylko o
26:
tych Zydziech ktorzy w Zydowſkiey ziemi mieſzkáli/ ále y o wſzy=
27:
tkich innych/ piſze ten liſt do dwunaśćiu pokolenia Zydow
28:
roſproſzonych: á w nich do wſzech Chrześćijánow po
29:
wſzytkim świećie rozſzerzonych.
GggggLiſt pow=


strona: 785

Liſtu Rozd: 1.785.
księga: Iac
1:
LIST POWSZE=
2:
CHNY S. IAKVBA
3:
APOSTOLA.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
2 y 12 Pożytki pokus opiſuie. 5 Mądrośći od Bogá z vfno=
6:
śćią prośić każe. 13 Bog nie ieſt kuśićielem/ áni przyczyną grze=
7:
chow. 14 Początek wſzytkich pokus. 17 Od Bogá wſzytko do=
8:
bre. 19 Człowiek ma być prędkim ku ſłuchániu/ á leniwym do
9:
mowy y gniewu. 22 Nie doſyć ieſt ſłucháć ſłowá/ ále ie trzebá
10:
vczynkiem wypełnić.
Záczá: 51.
werset: 1
11:
I
Akub/ Boży y Páná náſzego Ieſu
12:
Chriſtá ſługá/ dwiemánaśćie pokole=
13:
niom ktore ſą w roſproſzeniu/ zdrowia.

werset: 2
14:
Bráćia moi/ mieyćie to ſobie zá wſze=
15:
láką rádość/ gdy w rozmáite pokuſy wpádniećie.

werset: 3
16:
Wiedząc iż doświádczenie wiáry wáſzey ſpráwu=
17:
ie ćierpliwość.

werset: 4A ćierpliwość niechay ma doſko=
18:
náły vczynek: ábyśćie byli doſkonáli y zupełni/ żeby
19:
wam ni ná czym nie ſchodźiło.

Lekcya ná dzień ktorego Męczenniká.
werset: 5A ieſli " ktory z was
20:
potrzebuie' mądrośći/ niechże prośi v Bogá ktory
" ktoremu z was nie doſtawaG.

21:
" obfićie' wſzytkim dawa/ á nie wymawia: á będźie
" po proſtu.G. S.

22:
mu daná.

werset: 6A niech prośi z wiárą nic nie wątpiąc.
23:
Bo ktoć wątpi/ ten podobny ieſt wáłu morſkiemu/
24:
wiátrem wzruſzonemu y miotánemu.

werset: 7przetoż niech
25:
on człowiek nie mniema áby co miał wźiąć od Pá=
26:
ná.

werset: 8Mąż vmyſłu dwoiſtego nieſtáteczny ieſt we
27:
wſzech drogách ſwoich.

werset: 9A niech ſię brát podły chlu=
28:
bi/ w podwyżſzeniu ſwoim.

werset: 10á bogáty/ w podłośći
29:
ſwoiey: boć przeminie iáko kwiát trawny.

werset: 11Abo=
30:
wiem weſzło ſłońce z vpalenim/ y vſuſzyło trawę/ y
kwiát


strona: 786

Rozd:1. Iákubá S.786.
1:
kwiát iey opadł/ y zginęłá oná śliczność " oblicza iego':
" pięknośći ábo wdzięcznośći iego.

2:
ták też bogáty w drogách ſwoich vwiędnie.

Lekcya o iednym Męczenniku. áż do 19. wierſzá.
werset: 12
3:
Błogoſłáwiony mąż ktory wytrwa pokuſę:
4:
bo gdy będźie doświádczony/ weźmie koronę żywo=
5:
tá/ ktorą obiecał - Bog' tym ktorzy go miłuią. *
-G.

werset: 13
6:
Zaden gdy bywa kuſzon/ niech nie mowi " że od
7:
Bogá bywa kuſzon'. " Abowiem Bog nie ieſt kuśićiel
" że mię Bog kuśi.G.
" Możeſs y ták z Græckiego wyłożyć: Bo P. Bog iáko złośćiámi náſsymi kuſson być nie może, ták y ſam nikogo nie kuśi.

8:
złych ludzi: á ſam nikogo nie kuśi.

werset: 14Lecz káżdy bywa
9:
kuſzony od właſney pożądliwośći poćiągniony y
10:
przynęcony.

werset: 15Zá tym pożądliwość począwſzy/ ro=
11:
dźi grzech: á grzech wykonány/ rodźi śmierć.

werset: 16Nie
12:
mylćieſz ſię - tedy' bráćia moi mili.
-G.

werset: 17
13:
Wſzelki datek dobry/ y wſzelki dar doſkonáły/ z
14:
wyſocza ieſt/ sſtępuiący od Oycá świátłośći/ v kto=
15:
rego nie máſz odmiány/ áni záćmienia ná przemiánę.

Lekcya w 4. Niedzielę po Wielkieynocy.
werset: 18
16:
Dobrowolnie * porodźił nas ſłowem prawdy/ żeby=
* bowiēL. G. N.

17:
ſmy byli nieiákim początkiem ſtworzenia iego. *

werset: 19
18:
" Wiećie bráćia moi mili/ A niech' wſzelki czło=
" A ták bráćia moi mili, niech.G.

19:
wiek będźie prędki ku ſłuchániu: á leniwy ku mowie=
20:
niu/ y leniwy ku gniewowi.

werset: 20
21:
Boć gniew mężá nie ſpráwuie ſpráwiedliwo=
22:
śći Bożey.

werset: 21Przetoż odłożywſzy wſzelákie plugá=
23:
ſtwo y obfitość złośći/ przyimićie w ćichośći ſłowo
24:
wſzczepione w was, ktore może zbáwić duſze wáſze. *

Záczá: 52.
Lekcya w piątą Niedz: po Wielkieynocy.
werset: 22
25:
A bądźćie czynićielmi ſłowá/ á nie ſłucháczmi
26:
tylko: oſzukawáiącymi ſámych śiebie.

werset: 23Bo ieſli kto
27:
ieſt ſłucháczem ſłowá/ á nie czynićielem: ten podo=
28:
bny będźie mężowi oglądáiącemu oblicze národze=
29:
nia ſwego we źwierćiádle.

werset: 24bo ſię obeźrzał/ y odſzedł/
30:
y wnet zápomniał iákowy był.

werset: 25Lecz ktoby pilnie " wey=
31:
źrzał " w zakon' doſkonáłey wolnośći'/ y wytrwał " w
" ſię oglądał w zakonie.L.
" w on doskonáły zakon, ktory ieſt zakon wolnośći.G.
" tē. G.ták.N. G.

32:
nim'/ nie będąc ſłucháczem zápámiętliwym/ ále czy=
33:
nićielem vczynku: ten błogoſłáwiony będźie w ſprá=
34:
wie ſwoiey.

werset: 26A ieſli kto zda ſię być nabożnym * nie
* miedzy wámi.G.
Ggggg 2powśćią=


strona: 787

Liſtu Rozd: 1.787.
1:
powśćiągáiąc ięzyká ſwego/ ále záwodząc ſerce ſwe:
2:
tego nabożeńſtwo prozne ieſt.

werset: 27Nabożeńſtwo czy=
3:
ſte y niepokaláne v Bogá y Oycá to ieſt/ Náwie=
4:
dzáć śieroty y wdowy w vćiſku ich: á śiebie ſámego
5:
záchowáć niezmázánym od tego świátá. *


6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
A niech prośi z wiárą nic nie wątpiąc.) Nie iżby káżdy ktory o
8:
co Páná Bogá prośi/ miał pewnie wierzyć/ á namniey nie wąt=
9:
pić/ że otrzyma to wſzytko o co prośi: ále iż nie ma nic wątpić o
Z iáką wiárą trzebá Páná Bogá prośić.

10:
wſzechmocnośći y o miłośierdziu Bożym/ iż y może/ y chce/ y go=
11:
tow ieſt wyſłucháć go/ y dáć mu to wſzytko/ cokolwiek mu ieſt po=
12:
trzebno y pożyteczno: ábo o cokolwiek godnie á przyſtoynie proſi.
13:
Bog nie ieſt kuśićiel złych.) Stąd widzimy/ że Bog nie ieſt przy=
14:
czyną grzechu. Ieſt pokuſá (mowi Auguſtyn S.) grzech przywo=
15:
dzącą/ ktorą Pan Bog nikogo nie kuśi: y ieſt pokuſá wiáry do=
16:
świádczáiąca/ ktorą Pan Bog człowieká kuśić raczy.
Bog nie ieſt przyczyną grzechu.

17:
Pożądliwość począwſsy, rodzi grzech.) Oto widziſz/ że pożądli=
18:
wość ſámá z śiebie grzechem nie ieſt: iáko fałeſznie vczą hærety=
19:
cy: iedno kiedy ná nię człowiek vmyſlnie zezwala. Bo iáko Au=
20:
guſtyn S. to mieyſce wykłáda/ Inſza ieſt mátká rodząca/ á inſzy
21:
płod vrodzony. Pożądliwość ieſt iáko mátká/ á grzech ieſt płod.
Pożądliwość ſámá grzechem nie ieſt.

22:
Lecz pożądliwość nie rodzi/ ieſli pierwey nie pocznie: á nie po=
23:
czyna/ ieſli nie otrzyma vmyſlnego ná złe zezwolenia. Y przetoż
24:
walczymy przećiwko iey/ áby nie poczęłá y nie porodziłá grzechu.
25:
A grzech wykonány.)
Nie káżdy grzech ieſt śmiertelny.
Obácz/ iż nie wſzelki grzech/ y nie káżde
26:
zezwolenie ku pożądliwośći ieſt śmiertelne/ y potępienia godne:
27:
iedno kiedy zupełnie człowiek vmyſłem zezwala ná grzech/ ná kto=
28:
ry go pożądliwość ćiągnie/ choćiabygo też ſkutkiem nie wykonał.
29:
Nabożenſtwo czyſte.) Widziſz iż práwe nabożeńſtwo nie ná ſá=
30:
mey wierze/ áni ná czytániu piſmá/ ábo ná ſłuchánia kazánia za=
31:
leży/ ále ná pełnieniu dobrych vczynkow.
Nabożenſtwo ná czym zależy.
rozdział: 2

32:
ROZDZIAL II.
33:
1 Nápomina áby w oſobách nie przebieráli. 10 Kto iedno
34:
przykazánie zakonu przeſtępuie/ cáłego zakonu przeſtępcą ieſt.
35:
14 Záleca im vczynki dobre: pokázuiąc iż człowiek z vczynkow
36:
bywa vſpráwiedliwiony y zbáwiony/ á nie z ſámey wiáry/. 16
37:
Gdyż wiárá bez vczynkow vmárła ieſt.
Braćia


strona: 788

Rozd: 2. Iákubá S.788.
werset: 1
1:
B
Ráćia moi/ nie " z brákowánim oſob mieyćie
" z przebieránim w oſobách.

2:
wiárę Páná náſzego IEſu Chriſtá chwále=
3:
bnego.

Záczá: 53.
werset: 2Abowiem gdyby wſzedł do zgromá=
4:
dzenia wáſzego mąż máiący złoty pierśćień w ſzáćie
5:
świetney/ wſzedłby też y vbogi w podłym odźieniu/

werset: 3
6:
y pátrzálibyśćie ná tego co nośi świetną ſzátę/ y
7:
rzeklibyśćie mu: Ty śiedź tu dobrze: á vbogiemu=
8:
byśćie rzekli/ Ty ſtoy tám: ábo śiedź * pod podnoż=
* tu.G.

9:
kiem " nog moich':

" moim.G.
werset: 4ázażeśćie nie rozſądźili ſámi
10:
miedzy ſobą/ y nie sſtáliśćie ſię ſędźiámi myśli złośći=
11:
wych?

werset: 5Słuchayćieſz bráćia moi mili: Azaż Bog
12:
nie obrał vbogich " ná tym świećie'/ áby byli bogátemi
" świátá.G.

13:
w wierze/ y dźiedźicmi kroleſtwá ktore - Bog' obie=
-G.

14:
cał tym ktorzy go miłuią?

werset: 6A wyśćie zelżyli vbo=
15:
giego. Azaż bogacze gwałtem was nie vćiſkáią: y
16:
ćiż was do ſądow nie poćiągáią?

werset: 7Azaż oni nie
17:
bluźnią onego zacnego imieniá ktorego wzywano
18:
nád wámi?

werset: 8Wſzákże ieſli zakon krolewſki pełni=
19:
ćie według piſmá: " Będźieſz miłował' bliźniego ſwe=
" Miłuy. Hebr.

20:
go iáko ſámego śiebie: dobrze czynićie:

werset: 9lecz ieſli
21:
" oſobámi brákuiećie'/ grzeſzyćie/ y karánie od zakonu
" maćie wzgląd ná oſoby. w oſobách przebieraćie.

22:
iáko przeſtępcy odnośićie.

werset: 10" A ktobykolwiek' zá=
" Abowiem ktoby.G.

23:
chował wſzytek zakon/ á w iednymby vpadł/ sſtał ſię
24:
winien wſzytkiego.

werset: 11Bo ktory rzekł/ Nie cudzołoż;
25:
rzekłći też/ Nie zábiiay. A ieſlibyś nie cudzołożył/
26:
álebyś zábiiał: sſtałeś ſię przeſtępcą zakonu.

werset: 12Ták
27:
mowćie/ y ták czyńćie iáko ći ktorzy maćie być ſą=
28:
dzeni przez zakon wolnośći.

werset: 13Abowiem ſąd bez mi=
29:
łośierdźia będzie temu ktory miłośierdźia nie czynił.
30:
A miłośierdźie " przewyżſza ſąd'.

" chlubi ſię przećiw ſądowi.G.
Zácz: 54.
werset: 14
31:
Coż zá pożytek bráćia moi/ gdyby kto mowił iż ma
32:
wiárę: á vczynkowby nie miał? Izali go może wiárá
33:
zbáwić?

werset: 15A ieſliby brát ábo śioſtrá byli nádzy/ y nie
34:
doſtawáłoby im powſzedniey żywnośći:

á rzekłby
Ggggg 3im ktory


strona: 789

Liſtu Rozd: 2.789.
werset: 16
1:
im ktory z was: Idźćie w pokoiu/ zgrzeyćie ſię á ná=
2:
ſyććie ſię: á nie dálibyſcie im rzeczy potrzebnych ćiáłu:
3:
coż tego zá pożytek?

werset: 17Tákżeć y wiárá/ ieſliby nie miá=
4:
łá vczynkow/ martwa ieſt " ſámá w ſobie'.

" ſámá przez ſię.G.
werset: 18Ale rzecże
5:
kto: Ty wiárę maſz/ á ia mam vczynki. okaż mi wiá=
6:
rę twą " bez vczynkow': á ia tobie okażę wiárę moię
" z vczynkow twoich.G.

7:
z vczynkow *.

* moich.G.
werset: 19Ty wierzyſz iż ieſt ieden Bog. Dobrze
8:
czyniſz: y czárćić wierzą/ y drżą.

werset: 20A chceſz wiedźieć
9:
o człowiecze prozny/ iż wiárá bez vczynkow " prozna'
" martwa5 L. K. G. S.

10:
ieſt?

werset: 21Abráhám oćiec náſz izali nie z vczynkow v=
11:
ſpráwiedliwiony ieſt/ ofiárowawſzy Izááká ſyná
12:
ſwego ná ołtarz?

werset: 22Widźiſz iż wiárá ſpolnie robiłá
13:
z vczynkámi iego: á z vczynkow wiárá ſię wykonáłá?

werset: 23
14:
Y wypełniło ſię piſmo/ ktore mowi/ * Vwierzył
* y.G.

15:
Abráhám Bogu/ y poczytano mu ieſt ku ſpráwiedli=
16:
wośći/ y názwan ieſt przyiaćielem Bożym.

werset: 24Widźi=
17:
ćieſz iż z vczynkow bywa vſpráwiedliwiony czło=
18:
wiek: á nie z wiáry tylko?

werset: 25Tákże też Ráháb nie=
19:
rządnicá/ izali nie z vczynkow ieſt vſpráwiedliwio=
20:
ná przyiąwſzy poſły/ y inſzą drogą wypuśćiwſzy?

werset: 26A=
21:
bowiem iáko ćiáło bez duchá ieſt martwe: ták y wiá=
22:
rá bez vczynkow martwa ieſt.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
Nie z brákowániem oſob.) Nie tegoć chce Apoſtoł/ áby w Rze=
25:
czypoſpolitey y w zgromádzeniach nie byłá żádna rożność mie=
26:
dzy przełożonymi á poddánemi/ miedzy ſzláchtą á poſpolitym
27:
człowiekiem/ miedzy bogátym á vbogim/ miedzy mężczyzną á
28:
białymigłowámi: iáko Nowokrzczeńcy opácznie rozumieią:
29:
Gdyż nápiſano ieſt/ Komu cześć/ temu cześć. Ale ábyſmy w dá=
Iáko w oſobách brákowáć nie mamy.

30:
rách y łáſkách duchownych/ y w rzeczách wiáry y ſákrámentow/
31:
y zbáwienia/ y w rozdawániu vrzędow duchownych/ nie mniey ſo=
32:
bie ważyli vbogiego y ſługę/ iáko y bogátego/ kśiążę y ſzláchćicá:
33:
gdyż wſzyścy iedno ſą w Chriſtuśie: wſzyścy ſą członkámi ćiáłá
34:
iednego y bráćia w Chriſtuśie.
35:
Sſtał ſię winien wſsytkiego.) Nie żeby ktokolwiek ieſt złodzie=
Grzeſsący w iednym, iáko ieſt winien wſsytkiego.
iem/ był


strona: 790

Rozd: 2. Iákubá S.790.
1:
iem/ był też mężoboycą y cudzołożnikiem: áni żeby wſzytkie grze=
2:
chy były rowne: áni żeby człowiek ták cięſzko miał być karan zá
3:
przeſtępſtwo iednego przykazánia/ iáko zá przeſtępſtwo wſzytkich.
4:
Ale iż wypełnienie zakonu ieſt miłość/ á ná dwu przykazániach o
5:
miłośći záwiſł wſzytek zakon y prorocy; ſłuſznie ſię sſtáie wi=
6:
nien wſzytkiego ten/ ktory grzeſząc śmiertelnie/ czyni co przećiwko
7:
tey miłośći ná ktorey wſzytko záwiſło. August: epist: 29.
8:
Coż zá pożytek.) Wſzytek ten diſkurs ták iáſny/ ieſt przećiw dzi=
9:
śieyſzym odſzczepieńcom/ przypiſuiącym vſpráwiedliwienie y zbá=
10:
wienie ſámey wierze: y ták nam pilnie záleca potrzebę/ zaſługę/ y
11:
złączenie z wiárą vczynkow dobrych: iż Luter y z vczniámi ſwemi
Vſpráwiedliwienie z vczynkow, á nie z ſámey wiáry.

12:
nie mogąc wykręćić ták iáſnego piſmá/ zgołá ten liſt odrzućił/ y
13:
ſłomiánym názwał. Kálwin lepak z ſwemi ma gi zá pewne pi=
14:
ſmo y zá ſłowo Boże. Tákći ſię zgadzáią Nowángelikowie w ták
15:
poważney rzeczy.
Zgodá odſsczepiencow.

16:
Y czárćić wierzą.) Wiárá bez miłośći ieſt wiárá dyabelſka: wiá
17:
rá z miłośćią y z vczynkámi dobrymi ieſt wiárá Chrześćijáńſka.
18:
August: in epist: Ioan: tract: 10.
Wiárá dyabelska.

19:
Abráhám izali nie z vczynkow.) To mieyſce obiáſnia nam ono
20:
co Páweł S nápiſał. Iż człowiek vſpráwiedliwion bywa/ bez
21:
vczynkow zakonu. Y przetoż tego Abráhámá Iákub ś. ná przy=
22:
kład przywodzi/ ktorego to Páweł ś. przywiodł. Y ták ſię ći dwá
23:
Apoſtołowie nadobnie zgadzáią. Bo Páweł S. mowi o vczyn=
24:
kách vprzedzáiących wiárę: kiedy piſze/ iż z tákich Abráhám nie
25:
był przed Bogiem vſpráwiedliwiony: Gdyż bez wiáry nie ieſt
26:
rzecz podobna Bogu ſię podobáć. A Iákub S. mowi o vczyn=
27:
kách z wiáry pochodzących/ y z wiárą złączonych: że z tákich Abrá=
28:
hám był vſpráwiedliwiony/ á nie z ſámey wiáry. Iednák ſię ná
29:
to obádwá zgadzáią/ że nie ſámey wierze/ ále wierze poſpołu z v=
30:
czynkámi vſpráwiedliwienie y zbáwienie przypiſuią.
Vſpráwiedliwienie z wiáry y z vczynkow.

31:
Y názwan ieſt przyiaćielem Bożym.) To przećiw wykrętowi
32:
Kálwińſkiemu/ żeby Abráhám z vczynkow był vſpráwiedliwio=
33:
ny/ nie przed Bogiem we wnątrz/ ále zwierzchu w oczách ludzkich
34:
pokazał ſię być vſpráwiedliwionym. Bo tu iáśnie świádczy Iá=
35:
kub S. Iż Abráhám przez dobre vczynki sſtał ſię y był názwan
36:
przyiaćielem Bożym. A ták nie przed ludzmi tylko/ ále y przed ſá=
37:
mym Bogiem był vſpráwiedliwiony.
Vſpráwiedliwienie z vczynkow przed Bogiem.

38:
A nie z wiáry tylko.) To práwie przećiw Lutrom y Kálwini=
39:
ſtom: ktorzy mowią iż człowiek z wiáry tylko/ ábo z ſámey wiáry/
40:
á nie z vczynkow bywa vſpráwiedliwiony.
Sámá wiárá odrzucona.
Iáko ćiá=


strona: 791

Liſtu Rozd: 3.791.
1:
Iáko ćiáło bez duchá.) Iáko ćiáło vmárłe/ ieſt przećię práwe ćiá=
2:
ło: ták wiárá bez vczynkow ieſt práwa y dobra wiárá: ále do
3:
zbáwienia niepłatna y nie pozyteczna.
Wiárá bez vczynkow.
rozdział: 3

4:
ROZDZIAL III.
5:
1 Ięzyká złośći y ſzkody wylicza. 7 Ktory dobrze rządzić ieſt
6:
bárzo trudno. 15 Kłádzie rożność miedzy mądrośćią ziemſką y
7:
niebieſką.
Záczá: 55.
werset: 1
8:
N
Iechay was nie wiele będźie " náuczyćielmi
" miſtrzámi.

9:
bráćia moi/ wiedząc iż więtſzy ſąd " odnieśie=
10:
ćie.

" odnieśiemy.G. S.
werset: 2Abowiem w wielu vpadamy wſzyścy.
11:
Ieſli kto w mowie nie vpada: ten ieſt mąż doſkoná=
12:
ły. ktory też może powśćiągáć wſzytko ćiáło.

werset: 3" A ie=
13:
ſliż' koniom wędźidłá w gęby wpráwuiemy przeto
" A iáko.N. L.Oto.G.

14:
áby nam poſłuſzne były/ " też' wſzytko ich ćiáło obra=
" y.3 L. K. G. S.

15:
camy.

werset: 4A oto/ okręty/ ták wielkie będąc/ y gdy ie
16:
ſrogie wiátry pędzą: iednák obracáne bywáią od má=
17:
lutkiego ſzteru/ gdźie iedno ieſt wola ſternikowá.

werset: 5
18:
Tákći y ięzyk ácz ieſt członek málutki/ ále " wiel=
19:
gie rzeczy podnośi'. Oto iáko máły ogień/ iáko wiel=
" á wielce ſię chlubi.G.

20:
ki lás ſpala!

werset: 6Y ięzykći/ ieſt ogień/ " powſzechność'
" świát.G.

21:
niepráwośći. * Ięzyk poſtánowiony ieſt miedzy
* Tákći.G.

22:
członkámi náſzymi/ ktory plugáwi wſzytko ćiáło/ y zá=
23:
pala koło národzenia náſzego zápalony od ogniá pie
24:
kielnego.

werset: 7Abowiem wſzelkie przyrodzenie źwie=
25:
rząt y ptakow y gádźin " y innych' dawa ſię vſkromić/
" y ryb morskich.G.

26:
y okrocone ieſt " przyrodzenim ludzkim.

" rozumem ludzkim.
werset: 8lecz ięzyká
27:
żaden z ludźi nie może okroćić: złe " nieſpokoyne' peł=
" nieuhámowáne.G.

28:
ne iádu śmiertelnego.

werset: 9Przezeń błogoſłáwimy
29:
Bogá y Oycá: y przezeń przeklinamy ludźi ktorzy ná
30:
podobieńſtwo Boże ſpráwieni ſą.

werset: 10Z tychże vſt wy=
31:
chodźi błogoſłáwieńſtwo y przeklęctwo. Nie mać
32:
to ták być bráćia moi.

Zácz: 56.
werset: 11
33:
Izali ſtok z iednegoż źrzodłá wypuſzcza ſłodką
34:
y gorzką wodę?

werset: 12Izali może/ bráćia moi/ figá " win=
" oliwki.G.
ne iágo=


strona: 792

Rozd: 3. Iákubá S.792.
1:
ne iágody' rodźić: ábo winna máćicá figi? Ták też
2:
áni " ſłoná krynicá, ſłodkiey wody' wypuſzczáć nie mo=
3:
że.
" żaden ſtok słoney y słodkiey wody.G.

werset: 13" Ktoryż z was' mądry y ćwiczony? Niechże
" Ieſli ktory z wasG.

4:
pokaże z dobrego obcowánia vczynki ſwe łágodney
5:
mądrośći.

werset: 14Lecz ieſli zazdrość gorzką maćie/ y ſpo=
6:
ry - ſą' w ſercách wáſzych: nie chlubćieſz ſię áni kłá=
-7 L. G. S.

7:
mayćie przećiwko prawdźie.

werset: 15- ábowiem' nie ieſtći
-G.

8:
tá mądrość z gory sſtępuiąca: ále ieſt źiemſka/ ćiele=
9:
ſna/ dyabelſka.

werset: 16Bo gdźieć zazdrość y ſpor; támći
10:
nieſtáteczność/ y wſzeláka zła ſpráwá.

werset: 17Lecz mą=
11:
drość ktora ieſt z gory/ naprzod ieſtći czyſta: potym
12:
ſpokoyna/ ſkromna/ powolna/ - przyzwaláiąca do=
13:
brym'/ pełna miłośierdźia y owocow dobrych/ nie
-4 L. G. S.

14:
ſzácuiąca/ áni obłudna.

werset: 18A owoc ſpráwiedliwośći/
15:
w pokoiu bywa śiany/ tym ktorzy pokoy czynią.


16:
Niechay was nie wiele będzie náuczyćielmi.) Nie zákázuieć/ áby
17:
wiele miſtrzow ábo náuczyćielow/ byle godnych á zgodnych/ w
18:
kośćiele być nie miáło: gdyż ſię ſam Páweł Doktorem y náu=
Miſtrzowie kácerſcy.

19:
czyćielem Pogánow názywa. Ale to náprzećiw kácermiſtrzom
20:
mowi: Iácy byli oni/ ktorzy ſkoro ſię okrzćili/ vrząd náuczánia
21:
inſzych ſobie przywłaſzczáli: y do Antyochiey ſzedſzy náuczáli/ iż
22:
żaden bez obrzezánia zbáwion być nie może. Tácyć byli y oni kto=
23:
rzy chćieli być miáni zá doktory zakonu/ nie rozumieiąc áni coby
24:
mowili/ áni coby twirdzili.
rozdział: 4

25:
ROZDZIAL IIII.
26:
1. Pożądliwośćiam ſłużyć nie mamy. 7 Ale ſię dyabłu ſprzeći=
27:
wiáć. 8 A ku Bogu ſię przybliżáć. 11 Y ſpołeczną miłość zacho=
28:
wáć miedzy ſobą. 13 Rzeczy niepewne poruczywſzy opátrzno=
29:
śći Bożey.
werset: 1
30:
S
Kądże walki y zwády miedzy wámi? Izali
31:
nie ſtąd? " z pożądliwośći' wáſzych ktore wo=
" z roskoſsyG.

32:
iuią w członkách wáſzych.

werset: 2Pożądaćie: á
33:
nie maćie. zábiiaćie/ y zawiśni ieſteśćie: á nie może=
34:
ćie doſtáć. wádźićie ſię y walczyćie: á nie maćie/ dla
Hhhhhtego iż


strona: 793

Liſtu Rozd: 4.793.
1:
tego iż nie prośićie.

werset: 3Prośićie/ á nie bierzećie: prze=
2:
to iż zle prośićie: ábyśćie " ná pożądliwośćiách' wá=
" ná roskoſsáchG.

3:
ſzych trawili.

werset: 4Cudzołożnicy/ * nie wiećieſz iż przy=
* y cudzołożnice.1 L. K. G.

4:
iaźń tego świátá/ ieſt " nieprzyiaćiołką' Bożą? Kto=
" nieprzyiáznią.G.

5:
bykolwiek tedy chćiał być przyiaćielem tego ſwiátá:
6:
sſtawa ſię nieprzyiaćielem Bożym.

werset: 5Abo mniema=
7:
ćie iż prozno piſmo mowi: Ku zazdrośći pożąda
8:
duch ktory " w was' mieſzka?
" w nas.1 L. G. S.

werset: 6Lecz więtſzą łáſkę
9:
dáie. Przeto mowi: " Bog' pyſznym ſię ſprzećiwia;
" Pan.G.

10:
á pokornym łáſkę dawa.

werset: 7Poddawayćieſz ſię tedy
11:
Bogu/ á przećiwćie ſię dyabłu/ á vćiecze od was.

Záczá: 57.
werset: 8
12:
Przybliżayćie ſię ku Bogu: á przybliży ſię ku
13:
wam. Ochędożćie ręce/ grzeſznicy: y oczyśććie ſer=
14:
cá/ wy vmyſłu dwoiſtego.

werset: 9Dręczćie się/ y żáłuyćie/
15:
y płáczćie: śmiech wáſz niech ſię obroći w żáłość/ á
16:
weſele w ſmutek.

werset: 10Vniżćie ſię przed oblicznośćią
17:
Páńſką: á podwyżſzy was.

werset: 11Nie omawiayćie ieden
18:
drugiego bráćia - moi'. Kto omawia brátá/ ábo kto=
-6 L. G.

19:
ry ſądźi brátá ſwego: " omawia zakon/ y ſądźi zakon.
" ſsácuie, ábo vwłacza zakonowi.

20:
A ieſli ſądźiſz zakon: nie ieſteś czynićielem zakonu/
21:
ále ſędźią.

werset: 12Ieden ieſt - bowiem' zakonodawcá/ - y
-1 L. G.
-G.

22:
ſędźia' ktory może zágubić y záchowáć.

werset: 13A ty ktoś
23:
ieſt co ſądźiſz " bliźniego'? " Oto teraz' wy co mowićie;
" drugiego.G.
" Nuſs teraz.G.

24:
Dziś " ábo' iutro poiedźiemy do tego miáſtá/ y zmie=
" y.G.

25:
ſzkamy tám rok */ y będźiem kupczyć/ y zyſzczemy.
* ieden.G.

werset: 14
26:
(ktorzy niewiećie co iutro będźie. Bo coż ieſt ży=
27:
wot wáſz? Párá ieſt */ okázuiąca ſię ná máły czas/ á
* bowiem.1 L. K. G.

28:
potym niſzczeiąca)

werset: 15miáſto tego cobyśćie mieli mo=
29:
wić: Będźieli Pan chćiał: y/ Ieſli będźiem żywi/
30:
vczynimy to ábo owo.

werset: 16A teraz chlubićie ſię w hár=
31:
dośćiách wáſzych. Wſzelkie chlubienie tákie złośli=
32:
we ieſt.

werset: 17Kto tedy wie co dobrze czynić/ á nie czy=
33:
ni; ieſt mu to grzechem.

Oczyśćiay=


strona: 794

Rozd: 5. Iákubá S.794.
1:
Oczyśćiayćie ſercá.) Oto y człowiek może oczyśćić ſam śiebie y
2:
ſerce ſwoie. Co nic nie vymuie łáſce Bożey: choć oná ieſt przed=
3:
nieyſzą przyczyną tego oczyśćienia. A ták błądzą ſektarze/ kiedy
4:
mowią/ żeby ſię tym co vbliżáło zaſłudze męki Páńſkiey/ kiedy ták
5:
iey ſkutki vczynkom náſzym bywáią przypiſowáne.
Człowiek może ſam śiebie oczyśćić.
rozdział: 5

6:
ROZDZIAL V.
7:
1 Bogaczom vbogie ćiſnącym/ ćięſzką pomſtą grozi. 7 A v=
8:
bogie ku ćierpliwośći vpomina. 12 Przyśięgi zákázuie. 14 Nie=
9:
mocne oleiem S. kápłanom mázáć każe. 16 Y grzechow ſię ſpo=
10:
wiádáć. Iáko można ieſt modlitwá ſpráwiedliwego. 19 Obłę=
11:
dni ku poznániu prawdy máią być przywodzeni.
werset: 1
12:
N
Vż teraz bogacze/ płáczćie/ nárzekáiąc ná
13:
nędze wáſze ktore przyidą ná was.

werset: 2Bogác=
14:
two wáſze zbotwiáło: á ſzáty wáſze mole po=
15:
gryzły.

werset: 3Złoto y śrebro wáſze pordzewiáło: á rdzá
16:
ich będźie wam ná świádectwo/ y pożrze ćiáłá wáſze
17:
iáko ogień. Skárbiliśćie - ſobie gniew' w oſtátnie
-7 L. G. S.

18:
dni.

werset: 4Oto zapłátá robotnikow ktorzy żęli polá
19:
wáſze/ od was zátrzymána/ woła: y wołánie ich we=
20:
ſzło do vſzu Páná zaſtępow.

werset: 5Zyliśćie w roſkoſzách
21:
ná źiemi */ y w zbytkách wytuczyliśćie ſercá wáſze *
* y buiáliśćie.G.
* iáko.G.

22:
" w dźień zábiiánia.

" w święto, kiedy bydło biją ná ofiáry.
werset: 6" Przywiedliśćie' y zámordo=
" skazáliśćie.6 L. G. S.

23:
wáliśćie ſpráwiedliwego/ - á' nie ſprzećiwił ſię wam.
-L. G.

werset: 7
24:
Przetoż ćierpliwymi bądźćie bráćia/ áż do przyſzćia
25:
Páńſkiego. Oto/ orácz oczekiwa drogiego owocu
26:
źiemie: ćierpliwie czekáiąc áżby otrzymał * zaránny
* deſzcz.G.

27:
y odwieczorny:

werset: 8y wy bądźćie ćierpliwymi/ y vtwir=
28:
dzayćie ſercá wáſze: ábowiem " przybliży ſię' przyſzćie
" przybliżyło ſię.5 L. G. S.

29:
Páńſkie.

werset: 9Nie wzdychayćie iedni przećiw drugim
30:
bráćia: ábyśćie nie byli ſądzeni. Otoć/ ſędźia przede
31:
drzwiámi ſtoi.

werset: 10Bráćia * bierzćie ſobie ná przykład
* moi.G.

32:
* vtrapienia y ćierpliwośći/ Proroki: ktorzy mowi=
* ześćia złego, y długiego znoſzenia, y.N. L.

33:
li imieniem Páńſkim.

werset: 11Oto tych co ćierpieli zá bło=
34:
goſłáwione mamy. Iobowę ćierpliwość ſłyſzeliśćie/
35:
y koniec Páńſki widźieliśćie/ iż * lutośćiwy ieſt Pan
* wielce.G.
Hhhhh 2y miło=


strona: 795

Liſtu Rozd: 3.795.
1:
y miłośierny.

werset: 12A naprzod bráćia moi/ nie przyſię=
2:
gayćie/ áni ná niebo/ áni ná źiemię/ áni żadną inną
3:
przyśięgą. Ale wáſzá mowá niech będźie/ " Ieſt/ ieſt:
" Ták, ták:

4:
* Nie/ nie: ábyśćie nie wpádli " w ſąd'.
* y to.G.
" w obłudnośćG.

werset: 13Vtrapio=
5:
ny ieſt kto miedzy wámi? niechże ſię modli. " Ma * po=
6:
ćiechę ná ſercu? niechayże śpiewa.
" Ieſt weſoł.
* kto.G.

werset: 14
7:
Choruie kto miedzy wámi? niechże wzowie ká=
8:
płanow kośćielnych/ á niech ſię modlą nád nim/ po=
9:
mázuiąc go oleiem w imię Páńſkie.

werset: 15á modlitwá
10:
wiáry vzdrowi niemocneo/ y " vlży mu' Pan: á ieſliby
" wznieśie go.G.

11:
w grzechách był/ będą mu odpuſzczone.

Lekcya ná krzyżowe dni.
werset: 16
12:
Spowiádayćieſz ſię tedy iedni drugim grzechow
13:
wáſzych: y modlćie ſię iedni zá drugimi ábyśćie byli
14:
" zbáwieni'. ábowiem wiele może " vſtáwiczna' prośbá
" vzdrowieni.G.
" potężna.G.
" potężna.G.

15:
ſpráwiedliweo.

werset: 17Eliaſz/ był człowiek nam podobny
16:
ćierpiętliwy: á modlitwą modlił ſię żeby deſzcz nie pá
17:
dał ná źiemię/ y nie pádał trzy látá y ſześć mieśięcy.

werset: 18
18:
Y záſię modlił ſię: á niebo ſpuśćiło deſzcz/ y źiemiá
19:
wypuśćiłá owoc ſwoy.

werset: 19Bráćia moi/ ieſliby ſię kto=
20:
ry miedzy wámi obłądźił od prawdy/ á náwroćiłby
21:
go kto:

werset: 20niechay wie/ iż ten co náwroćił grzeſzni=
22:
ká od błędney drogi iego/ zbáwi duſzę - iego' od śmier=
-ſwoię.N. L.

23:
ći/ y " zákrywa' wielkość grzechow. *
" zákryie.3 L. K. G. S.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Zapłátá robotnikow.) Cztery grzechy od Bogá o pomſtę wo=
26:
łáią. Mężoboyſtwo dobrowolne. Grzech Sodomſki. Vćiśnie=
27:
nie vbogich. Zapłátá robotnikow zátrzymána.
4. grzechy o pomſtę wołáiące.

28:
Nie przyśięgayćie.) Nie káżdeyći zgołá przyśięgi zákázuie: ále
29:
nierozmyślney/ niepotrzebney/ bez ſłuſzney przyczyny/ z popędli=
30:
wośći/ y ze złego zwyczáiu pochodzącey. O czym ſzerzey Mat: 5. 34.
Iáka przyśięgá zákazána.

31:
Pomázuiąc go oleiem.) Tu mamy Sákráment oſtátecznego po=
32:
mázánia/ od Páná Chriſtuſá vſtáwiony/ od ś. Iákubá zálecony/
33:
od kośćiołá Kátholickiego przyięty/ y áż do czáſow náſzych vczći=
34:
wie záchowány. Ktory ma w ſobie to wſzytko/ co należy do prá=
Sákráment oſtátniego pomázánia.

35:
wego Sákrámentu: kápłaná kośćielnego/ ktory gi dáie: znák
36:
zwierzchni/ oleiem świętym pomázánie/ y z modlitwą wiáry: O=
bietnicę/


strona: 796

Rozd: 5. Iákubá S.796.
1:
bietnicę/ pokrzepienie chorego/ y odpuſzczenie grzechow: Vſtáwę
2:
Páńſką/ ktora ſię z ták ſtáteczney obietnice Apoſtolſkiey pokázuie.
3:
Boby tego Apoſtoł ták śmiele nie obiecował: by był tego ſam
4:
Pan Chriſtus nie przykazał/ y nie poſtánowił. Mamy y troiáki
Skutki iego.

5:
ſkutek y pożytek tego Sákrámentu wyráżony. Ieden ácz przed=
1.

6:
nieyſzy/ ále poſpolity y innym Sákrámentom; że odpuſzcza grze=
7:
chy/ nie tylko powſzednie/ ále y śmiertelne niewiádome y zápá=
8:
miętáłe. Drugi właſny tego Sákrámentu; że człowieká przed ś=
2.

9:
mierćią ſtrwożonego/ y boleśćiámi śćiśnioneo ochładza/ vmacnia
3.

10:
y pokrzepia. Trzeći; że też czáſem y zdrowie ćieleſne przywraca.
11:
Spowiádayćie ſię iedni drugim.) To ieſt nie tylko ſámemu Bo=
12:
gu/ ále ludzie ludziom: wy ktorzy potrzebuiećie rozgrzeſzenia/
13:
tym ktorzy moc rozgrzeſzenia máią. Bo te ſłowá o Sákrámen=
14:
tálney ſpowiedzi rozumieią wielcy Doktorowie: Origenes Hom: 2.
15:
in Leuit. Chryſost: lib: 3. de ſacerd. August: Hom: 12. ex lib. 50.
16:
Homil.Bernardus Med: cap: 9. Bedain hunc locum. Hugo de S.
17:
Vict: lib: 2. de Sacram: par: 14. cap: 1.
Spowiedz przed ludzmi.

18:
Zbáwi duſsę iego.) Tu widzimy iż to chwale Bożey nic nie vy=
19:
muie/ kiedy zbáwienie ludzkie bywa przypiſáne ktoremu człowie=
20:
kowi/ ábo ániołowi/ ná niebie ábo ná ziemi: iako pierwſzey po
21:
Bogu przyczynie zbáwienia: bądz przez modlitwy y przyczyny:
Y ludzie zbawiáią duſse.

22:
bądz przez karánie y nápominánie/ y ktoreżkolwiek inne ſpoſoby.
23:
A wżdy ták ſą ſporni odſzczepieńcy/ iż śćierpieć nie mogą/ kiedy
24:
Pánnę naświętſzą ábo inne ſwięte zowiemy ſprawcámi/ ábo przy=
25:
czynámi náſzego zbáwienia.
26:
Argument pierwſzego wtorego Liſtu Piotrá S.
27:
I
Z byli ná on czás iáko y dziś v nas/ tácy zwodzićiele/ ktorzy
28:
obchodzili náuczáiąc ſámey wiáry/ iákoby dobre vczynki
29:
nie były potrzebne/ ábo nic nie záſługuiące: Były nád to wiel=
30:
kie y ćięſzkie prześládowánia/ ktoremi przyćiſkano wierne/ áby ſię
31:
Chriſtuſá y wiáry iego záprzeli. Przetoż tu Piotr S. nápomina
32:
wiernych z Zydowſtwá náwroconych/ áby ſię áni prześládowá=
33:
niu zwyćiężyć/ áni fałſzerzom zwodzić nie dáli: ále áby w wierze
34:
Chriſtuſowey ſtátecznie ſtoiąc/ niewinność ná krzćie obiecáną do
35:
końcá záchowáli/ vrzędom choć y niewiernym poſłuſzni byli/ á po=
36:
bożnie y cnotliwie żyli ná tym świećie. W pierwſzym liśćie wię=
37:
cey ſię báwi vpominániem y vtwierdzániem przećiw prześládo=
38:
wániu: ále w wtorym więcey przećiw zwodnikom mowi: iáko y
39:
Iudás Apoſtoł w liśćie ſwoim.
Hhhhh 3Liſt
księga: 1.Petr


strona: 797

Liſtu pierwſzego Rozd: 1.797.
1:
LIST S. PIO=
2:
TRA APOSTO-
3:
LA * PIERWSZY.
* powſsechny.G.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Dziękuie Bogu/ zá powołánie ich do wiáry/ y do żywotá
6:
wiecznego. 6 Ktorego iednák przez wiele vćiſkow doſtępowáć
7:
mamy. 10 O ktorym Prorocy prorokowáli. 13 Nápomina ich
8:
ku czyſtemu żywotowi. 18 Iáko przyſtoi tym/ ktorzy krwią Chri=
9:
ſtuſową ſą odkupieni.
Záczá: 58.
Lekcia w dzień ſtolice S. Piotrá Apoſtołá.
werset: 1
10:
P
Iotr Apoſtoł Ieſuſá Chriſtuſá/
11:
wybránym przechodniom roſproſzonym
12:
po Ponćie/ Gáláciey/ Káppadociey/
13:
Aziey/ y Bithyniey/

werset: 2wedle przeyrze=
14:
nia Bogá Oycá/ " ku poświęceniu' Duchá/ ku po=
" w poświęceniuG.

15:
ſłuſzeńſtwu y pokropieniu krwie Ieſuſá Chriſtuſá:
16:
Láſká y pokoy niech ſię wam rozmnoży.

Lekcya o wielu Męczennikách po Wielkieynocy.
werset: 3
17:
Błogoſłáwiony Bog y Oćiec Páná náſzego
18:
Ieſu Chriſtá/ ktory wedle wielkiego miłośierdźia
19:
ſwego odrodźił nas ku nádźiei żywey/ przez zmar=
20:
twychwſtánie Ieſuſá Chriſtuſá/

werset: 4ku dźiedźictwu
21:
nieſkáźitelnemu/ y niepokalánemu/ y nie zwiędłemu/
22:
ná niebieśiech prze was záchowánemu/

werset: 5ktorych
23:
Bog mocą ſwoią ſtrzeże przez wiárę ku zbáwieniu/
24:
zgotowánemu áby ſię okazáło czáſu oſtátecznego.

werset: 6
25:
W czym " rádowáć ſię będźiećie' podeymuiąc teraz
" ráduiećie ſię.6 L. G.

26:
ieſliże potrzebá troſzkę vtrapienia w rozmáitych po=
27:
kuſách:

werset: 7áby doświádczenie wiáry wáſzey dáleko ko=
28:
ſztownieyſze nád złoto * (ktorego przez ogień probu=
* ginące.G.

29:
ią) było náleźione wam ku chwale y czći y ſławie
30:
gdy ſię obiáwi Ieſus Chriſtus: *

ktorego


strona: 798

Rozd: 1. Piotrá S.798.
werset: 8
1:
ktorego nie widźiawſzy/ miłuiećie: w ktorego
2:
też teraz nie widząc go - wierzyćie' á wierząc ráduie=
-1 L. G. S.

3:
ćie ſię weſelim niewymownym y chwálebnym:

werset: 9od=
4:
noſząc koniec wiáry wáſzey/ zbáwienie duſz *.

* wáſsych.L. S.
werset: 10O
5:
ktorym zbáwieniu wywiádowáli ſię y bádáli Pro=
6:
rocy/ ktorzy o przyſzłey ná was łáſce prorokowáli;

werset: 11
7:
bádáiąc ſię ná ktory ábo ná iáki czás vkázował/
8:
ktory w nich był duch Chriſtuſow: świádcząc pier=
9:
wey o vtrapieniach tych ktore miáły przyść ná Chri=
10:
ſtuſá/ y o " chwałách zá tym idących:
" ábo sławách.

werset: 12Ktorym obiá=
11:
wiono było/ iż nie ſámym ſobie/ ále wam tym vſłu=
12:
gowáli co ſię teraz wam opowieda przez ty ktorzy
13:
wam Ewángelią przepowiádáli/ przez Duchá S. z
14:
niebá poſłánego/ " ná ktorego' prágną pátrzyć ánio=
" ná ktore.2 L. G. S.

15:
łowie.

werset: 13Przetoż przepáſawſzy biodrá vmyſłu wáſze=
16:
go/ trzeźwymi będąc, " doſkonále' mieyćie nádźieię o
" doskonáli.N. L.

17:
łáſce wam ofiárowáney/ przez obiáwienie Chriſtuſá
18:
Ieſuſá:

werset: 14iáko poſłuſzne dźieći/ nie przypodobáiąc ſię
19:
przeſzłym pożądliwośćiom ktore były w nieumieięt=
20:
nośći wáſzey:

werset: 15ále według onego Swiętego ktory
21:
was wezwał: y wy bądźćie świętymi we wſzelákim
22:
obcowániu:

werset: 16ponieważ nápiſano ieſt: Bądźćie
23:
świętymi/ iżem ia ieſt święty.

werset: 17A ieſli wzywaćie
24:
Oycá tego ktory bez względu ná oſoby ſądźi wedle
25:
vczynku káżdego: w boiáźniż trawćie czás przemie=
26:
ſzkawánia wáſzego.

werset: 18Wiedząc iż nie rzeczámi ſkáźi=
27:
telnymi złotem ábo śrebrem ieſteśćie wykupieni od
28:
proznego obcowánia wáſzego od oycow podánego:

werset: 19
29:
ále drogą krwią iáko báránká nienágánionego y
30:
niepokalánego Chriſtuſá/

werset: 20ácz przeyrzánego przed
31:
záłożenim świátá; ále tych czáſow oſtátecznych o=
32:
znaymionego dla was/

werset: 21ktorzy przezeń " wiernymi
33:
ieſteśćie Bogu' ktory go wzbudźił z martwych/ y dał
" vwierzyliśćie w Bogá.G.

34:
mu chwałę/ áby wiárá y nádźieiá wáſzá " w Bogu' by=
" ku Bogu.1 L. G. S.
łá. Oczy=


strona: 799

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.799.
1:
łá.

werset: 22Oczyśćiwſzy duſze wáſze w poſłuſzeńſtwie " mi=
2:
łośći' * ku nieobłudney bráterſkiey miłośći/ z ſzczere=
" prawdy.G.
* przez Duchá.G.

3:
go ſercá iedni drugie miłuyćie vprzeymie:

werset: 23odrodze=
4:
ni nie z naśienia ſkáźitelnego/ ále ſkázy nie znáiące=
5:
go/ przez ſłowo Bogá żywego y trwáiącego ná wie=
6:
ki.

werset: 24Ponieważ wſzelkie ćiáło iáko trawá: á wſzel=
7:
ka chwałá " iego' iáko kwiát trawy. vſchłá trawá/ y
" człowiecza.G.

8:
kwiát iey vpadł.

werset: 25Lecz ſłowo Boże trwa ná wieki.
9:
A toć ieſt ſłowo/ ktore v was ieſt przepowiádáne.


10:
A toć ieſt słowo.). Obácz iáko Piotr ś. ſłowo Boże/ ktore trwa
11:
ná wieki opiſuie: Ieſt/ práwi/ to ktore ieſt vſtnie podáne y prze=
12:
powiádáne/ á nie to ſámo ktore ieſt nápiſáne. Iáko y Páweł ś.
13:
ſłowo Boże zowie ſłowem ſłuchánym ábo ſłyſzánym. Bo wiárá
14:
práwi ieſt z ſłuchánia/ á ſłuchánie przez ſłowo Boże. Błądzą tedy
15:
ſektarze/ ktorzy trádiciy Apoſtolſkich/ to ieſt ſłowá Bożego bez
16:
piſmá y ſłownie podánego nie przyimuią/ y ktorzy ſámo piſmo
17:
ſłowem Bożym zową.
Słowo Boże vſtnie podáne.
rozdział: 2

18:
ROZDZIAL II.
19:
1 Odrzućiwſzy wſzelką złość y obłudność. 4 Odrodzeni do
20:
Chriſtuſá kámieniá żywego niechay przyſtępuią wierząc. 9 Kto=
21:
rzy ſą rodzáiem wybránym. 10 Co przedtym byli ludem odrzu=
22:
conym. 11 Vpomina/ áby iáko cudzoziemcy wſtrzymáli ſię od
23:
wſzech świeckich rzeczy. 13 A byli poſłuſzni przełożonym. 19 A
24:
iżby ćierpieli vtrapienia: 21 Náśláduiąc w tym Chriſtá Páná.
werset: 1
25:
Z
Lożywſzy tedy wſzeláką złość/ y wſzeláką zdrá=
26:
dę/ y obłudnośći/ y zazdrośći/ y wſzytkie obmo=
27:
wiſká/

werset: 2iáko dopiero národzone dźiateczki/
28:
" roſtropni bez zdrády mleká' pożądayćie: ábyśćie w
" roſtropneobez zdrády mleká.4 L. K. G. S.

29:
nim vrośli - ku zbáwieniu'

-G.
werset: 3
30:
" ieſliśćie' - iedno' ſkoſzto=
" Gdyżeśćie.G.
-1 L. G. S.

31:
wáli iż " ſłodki' ieſt Pan.
" dobrotliwy.G.

werset: 4Do ktorego przyſtąpiw=
32:
ſzy/ kámieniá żywego/ ácz od ludźi odrzuconego/ ále
33:
od Bogá wybránego y vczczonego:

werset: 5y wy iáko ży=
34:
we kámienie buduyćie ſię/ " domy duchowne' kápłáń=
" dom duchowny.3 L. K. G. S.

35:
ſtwo święte/ ku ofiárowániu duchownych ofiar/
przyięmnych


strona: 800

Rozd: 2. Piotrá S.800.
1:
przyięmnych Bogu przez Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 6Przeto
2:
w piśmie ſtoi: Oto kłádę w Syonie kámień przed=
3:
nieyſzy " węgielny wybrány/ koſztowny/ á kto weń v=
" narożny.

4:
wierzy/ nie będźie záwſtydzon.

werset: 7Wam tedy wierzą=
5:
cym vczćiwośćią ieſt: á niewiernym kámień ktory
6:
odrzućili buduiący/ ten ſię sſtał zá głowę węgielną:

werset: 8
7:
y kámieniem obráżenia/ y opoką zgorſzenia/ tym
8:
ktorzy ſię o ſłowo obrażáią/ y nie wierzą/ ná co też
9:
poſtánowieni ſą.

werset: 9Lecz wy ieſteśćie rodzáiem wy=
10:
bránym/ krolewſkim kápłáńſtwem/ narodem świę=
11:
tym/ ludem nábytym: ábyśćie cnoty opowiedáli te=
12:
go ktory was wezwał z ćięmnośći ku ſwoiey przedźi=
13:
wney świátłośći.

werset: 10Ktorzyśćie niekiedy byli nie lu=
14:
dem: á teraz ludem Bożym. Ktorzyśćie nie doználi
15:
miłośierdźia: á teraześćie miłośierdźia doználi.

Lekcya w trzećią Niedzielę po Wielkieynocy.
werset: 11
16:
Namileyſzy proſzę - was' iáko obcych y przy=
-2 L. G.

17:
chodniow/ ábyśćie ſię wſtrzymawáli od pożądliwo=
18:
śći ćieleſnych ktore walczą przećiwko duſzy:

werset: 12má=
19:
iąc obcowánie wáſze poczćiwe miedzy Pogány: áby
20:
w tym w czym was pomawiáią iáko złoczyńce/ z do=
21:
brych vczynkow przypátrzywſzy ſię wam/ chwalili
22:
Bogá w dźień náwiedzenia.

werset: 13Bądźćieſz tedy pod=
23:
dáni wſzelkiemu ludzkiemu ſtworzeniu dla Páná:
24:
choćiaż krolowi/ iako przewyżſzáiącemu:

werset: 14choćiaż
25:
ſtároſtam/ iáko przezeń poſłánym ku pomśćie złoczyń=
26:
cow/ á ku chwale dobrze czyniących.

werset: 15Gdyż ták ieſt
27:
wola Boża/ ábyśćie dobrze czyniąc vſtá zátkáli nie=
28:
umieiętnym á głupim ludźiom.

werset: 16Iáko wolni/ á nie
29:
iákoby máiąc wolność zaſłoną złośći/ ále iáko ſłu=
30:
dzy Boży.

werset: 17Wſzytki czćićie. Bráterſtwo miłuy=
31:
ćie. Bogá ſię boyćie. Krolá czćićie.

werset: 18Słudzy/
32:
bądźćie poddáni pánom we wſzytkiey boiáźni/ nie
33:
tylko dobrym y ſkromnym/ ále też y przykrym.

werset: 19Bo
34:
toć " łáſká. *
" rzecz Bogu miła.
IiiiiIeſli


strona: 801

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.801.
1:
Ieſli kto " dla ſumnienia Bożego' odnośi fráſunki/
" przeto iż Bogá poznał.

2:
ćierpiąc bezwinnie.

werset: 20Bo co zá " chwałá' ieſli grze=
" łáská.N. L.

3:
ſząc/ á policzkowáni będąc ćierpićie? Ale ieſli do=
4:
brze czyniąc/ * " ćierpliwie znośićie: toć ieſt łáſká v
* y.3 L. G. S.
" ćierpiąc.4 L. G. S.

5:
Bogá.

werset: 21Abowiem ná to wezwáni ieſteśćie:
Záczá: 59.
Lekcya w wtorą Niedzielę po Wielkieynocy.

6:
Boć y Chriſtus vćierpiał " zá nas' zoſtáwuiąc
" zá was.L. G. N.

7:
" wam przykład ábyśćie náśládowáli ſtop ieo.
" nam.3 L. G. N. S.

werset: 22Kto=
8:
ry grzechu nie vczynił/ áni náleźiona byłá zdrádá w
9:
vśćiech iego.

werset: 23ktory złáiány będąc/ nie odłáiał: v=
10:
trapienie ćierpiąc/ nie groźił: " lecz ſię podawał te=
11:
mu ktory go nieſpráwiedliwie ſądźił'.

" Lecz podawał ſądzącemu ſpráwiedliwieG.to ieſt pomſtę poruczał
werset: 24ktory ſam ná
12:
ćiele ſwym grzechy náſze nośił ná drzewie: ábyſmy v=
13:
márwſzy grzechom/ żyli ſpráwiedliwośći: ktorego
14:
śiniáłośćią ieſteśćie vleczeni.

Bośćie byli iáko o=
15:
wce błądzące: ále teraz ieſteśćie náwroceni do pá=
16:
ſterzá y " biſkupá duſz wáſzych. *
" dozorce ábo opiekuná

17:
NAVKI Y PRZESTROGI.
18:
Kápłánſtwo święte.) Acz wſzyścy wierni ſą duchownymi ká=
19:
płány/ ktorzy duchowne ofiáry/ chwały/ modlitw/ y dziękczynienia
20:
ofiárowáć máią: wſzákże nie wſzyścy máią mocy przepowiádá=
Kápłánſtwo dwoiákie.

21:
nia ſłowá Bożego/ y ofiárowánia ofiáry Mſzey ś y ſzáfowania ś.
22:
Sákrámenty: iedno ći ktorzy ná to oſobliwie ſą powołáni y po=
23:
święceni. Iáko też wſzyścy wierni ſą názwáni krolmi: ácz nie
24:
wſzyścy docześnie kroluią.
25:
Máiąc wolność zasłoną złośći.) Tákći czynią ſektarze czáſow ná=
26:
ſzych: ktorzy pod zaſłoną Ewángelickiey wolnośći/ niechcą być
27:
przełożonym duchownym y świeckim poſłuſzni: owſzem práwá
28:
ták duchowne iáko y świeckie łamią.
Wolność Ewángelikowska

29:
Ale też y przykrym.) To przećiw Wiklewitom y ich náſládo=
30:
wcom/ ktorzy vczą iż poddáni nie powinni być poſłuſzni pánu
31:
ſwemu/ gdyby vpadł w iáki grzech śmiertelny.
Posłuſsenſtwo.
rozdział: 3

32:
ROZDZIAL III.
33:
1 y 7 Vczy zon y męzow ſwoiey powinnośći. 3 Iáki ma być
34:
vbior białogłowſki. 8 Nápomina ku wſzelákim cnotam. 14 A
iżby


strona: 802

Rozd: 3. Piotrá S.802.
1:
iżby przykłádem Páná Chriſtuſowym znośili przećiwieńſtwá.
2:
21 A iż przez krzeſt bywamy zbáwieni: ná podobieńſtwo onych/
3:
ktorzy w korabiu Noego byli záchowáni.
werset: 1
4:
T
Akże y żony niech będą poddáne mężom
5:
ſwoim: áby też ieſli ktorzy nie wierzą ſłowu
6:
Bożemu, przez ſpolne z żonámi mieſzkánie bez
7:
ſłowá pozyſkáni byli/

werset: 2obaczywſzy czyſte w boiáźni
8:
obcowánie wáſze.

werset: 3Ktorych ochędoſtwo niech bę=
9:
dźie nie ono zwierzchowne w tráfieniu włoſow/ ábo
10:
w noſzeniach złotych/ ábo w vbierániu w ſzáty:

werset: 4ále
11:
ſkryty on " ſerdeczny człowiek/ w nieſkáżeniu ſpokoy=
" wewnętrzny.

12:
nego y ſkromnego duchá/ ktory ieſt przed obliczno=
13:
śćią Bożą koſztowny.

werset: 5Abowiem ták niekiedy y
14:
święte niewiáſty vfáiące w Bogu/ vbieráły ſię/ bę=
15:
dąc poddáne mężom ſwoim.

werset: 6Iáko Sará poſłu=
16:
ſzna byłá Abráhámowi/ názywáiąc go pánem: " kto=
17:
rey ieſteśćie' corkámi/ czyniąc dobrze/ á nie boiąc ſię
" ktoreyśćie ſię sſtáły.G.

18:
żadnego poſtráchu.

werset: 7Tákże mężowie/ mieſzkáiąc
19:
z nimi wedle vmieiętnośći/ wyrządzáiąc vczćiwość
20:
iáko ſłábſzemu naczyniu niewieściemu/ iáko też " ſpol=
21:
nym dźiedźiczkam' łáſki " żywotá': áby ſię nie przery=
" ſpołdziedzicy.G.
" żywey.G.

22:
wáły modlitwy wáſze.

Lekcya w piątą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 8
23:
" A w wierze' wſzyścy będzćie iednákiego rozu=
" A nákoniec4 L. G. S.

24:
mienia/ ſpołem ćierpiąc doległośći/ bráterſtwo mi=
25:
łuiąc/ miłośiernymi/ ſkromnymi/ y pokornymi będąc:

werset: 9
26:
nie oddawáiąc złym zá złe/ ábo złáiánim zá złáiá=
27:
nie: lecz przećiwnym obyczáiem błogoſłáwiąc: gdyż
28:
ná to ieſteśćie wezwáni/ ábyśćie błogoſłáwieńſtwo
29:
odźiedźiczyli.

Zácz: 60.
werset: 10
30:
Abowiem kto chce żywot miłowáć/ y oględáć
31:
dni dobre: Niechże pohámuie ięzyk ſwoy od złego/
32:
y vſtá iego niech nie mowią zdrády.

werset: 11Niech ſię od=
33:
dala od złego/ á niech czyni dobrze: niech ſzuka po=
34:
koiu/ y niechay go śćiga:

werset: 12Gdyż oczy Páńſkie nád
Iiiii 2ſpráwie/


strona: 803

Liſtu pierwſzego Rozd: 3.803.
1:
ſpráwiedliwymi/ á vſzy iego ku prośbie ich: Lecz
2:
twarz Páńſka przećiwko dźiáłáiącym złośći.

werset: 13Y
3:
ktoż wam záſzkodźi/ ieſli ſię dobrego náśládowcámi
4:
ſtániećie?

werset: 14ále choćiabyśćie też co ćierpieli dla
5:
ſpráwiedliwośći: błogoſłáwieni ieſteśćie. A ſtráchu
6:
ich nie ſtráchayćie ſię/ áni ſobą trwożćie.

werset: 15Lecz Pá=
7:
ná " Chriſtuſá' święććie w ſercách wáſzych/ *
" Bogá.G.

8:
Záwżdy gotowymi będąc " ku doſyć vczynieniu' ká=
" ku obronie.G.

9:
żdemu domagáiącemu ſię od was odpowiedźi/ oko=
10:
ło tey nádźieie * ktora w was ieſt:
* y. wiáry.N. L.

werset: 16ále z ćichośćią
11:
" y z boiáźnią'/ máiąc ſumnienie dobre: áby w tym w
" ábo, y z vczćiwośćią. G.

12:
czym was pomawiáią */ záwſtydźili ſię ći ktorzy po=
* iáko złoczyncow.G.

13:
twarzáią obcowánie wáſze dobre w Chriſtuśie.

werset: 17A=
14:
bowiem lepiey ćierpieć dobrze czyniąc (ieſliby wola
15:
Boża byłá) niżli źle czyniąc.

Lekcya w Piątek po Wielkieynocy.
werset: 18
16:
Gdyż y Chriſtus raz vmarł zá grzechy - náſze'
-5 L. G.

17:
ſpráwiedliwy zá nieſpráwiedliwe: áby nas ofiáro=
18:
wał Bogu/ ácz " vmartwionych' ćiáłem/ ále " ożywio=
" vmartwiony.

19:
nych' duchem.
" ożywiony5 L. G. S.

werset: 19w ktorym też ſzedſzy " duchem' prze=
" duchom.L. G. S.

20:
powiedał tym/ ktorzy byli w ćiemnicy:

werset: 20ktorzy nie=
21:
kiedy niewierni byli/ kiedy czekáli ćierpliwośći Bo=
22:
żey zá czáſu Noego/ gdy korab budowano: w kto=
23:
rym máło/ to ieſt/ ośm " duſz záchowáne były przez
" oſob.

24:
wodę.

werset: 21ktoremu też krzeſt podobny będąc " was' też
" nas.3 L. K. G.

25:
zbawia: nie ſkłádánie ćieleſnego plugáſtwá/ ále zo=
26:
pytánie ſumnienia dobrego przed Bogiem/ przez
27:
zmartwychwſtánie IEſuſá Chriſtuſá.

werset: 22ktory ieſt
28:
ná práwicy Bożey/ *
29:
- połknąwſzy śmierć/ ábyſmy ſię sſtáli dźiedźicmi
30:
żywotá wiecznego': ſzedſzy do niebá/ poddawſzy ſo=
-G.

31:
bie ánioły y zwierzchnośći y mocy.


32:
NAVKI Y PRZESTROGI.
33:
Tym ktorzy byli w ćiemnicy.)
Chriſtus prawdziwie sſtąpił do piekłá.
To ieſt/ Chriſtus sſtąpiwſzy du=
34:
ſzą ſwą do piekłá/ przepowiádał wybáwienie Oycom onym świę
tym/ kto=


strona: 804

Rozd: 4 Piotrá S.804.
1:
tym/ ktorzy byli w ćiemnicy piekielney/ áż do przyśćia iego zátrzy=
2:
máni. Iáko to mieyſce trudne ſtárzy święći Doktorowie zgodnie
3:
wykłádáią: á ná imię Clemens Alexandrinus, Athanaſius, Epipha=
4:
nius, Cyrillus, Hilarius, Ambroſius y Oekumenius. A to przećiw
5:
Kálwiniſtom/ niewierzącym tego ártykułu wiáry/ żeby Pan Ch=
6:
riſtus prawdziwie do piekłá sſtąpić miał. Czym ſię niewierniká=
7:
mi iáśnie pokázuią. Bo iáko Auguſtyn S. mowi. Ktoż inſzy o=
8:
procz niewierniká/ miałby záprzeć tego/ że Pan Chriſtus rzeczywi=
9:
śćie do piekłá sſtąpił?
10:
Krzeſt was zbawia.) Oto iáſne mieyſce przećiw dziśieyſzym ſe=
11:
ktarzom. Naprzod iż krzeſt zbawia te/ ktorzy gi przyimuią/ y ieſt
Krzeſt iáko ludzie zbawia.
1.

12:
przyczyną y inſtrumentem zbáwienia: á nie ſámá wiárá. Dru=
2.

13:
gie: iż krzeſt tym ſpoſobem ludzie zbawia: ktorym zá czáſu Noe=
14:
go kilká onych oſob przez wodę byli zbáwieni. Lecz oná wodá
15:
prawdziwie y ſkutecznie zbáwiłá y záchowáłá te ktorzy w korabiu
3.

16:
byli: to ieſt/ korab ku gorze podnoſząc. Trzećie: mamy rożność
17:
miedzy krztámi Zydowſkimi/ á náſzymi: iż one omywáły plugá=
18:
ſtwá ćieleſne: ále náſz omywa ſumnienie. Iáko tedy one krzty
19:
Zydowſkie prawdziwie zmázy ćieleſne omywáły: nie tylko zná=
20:
mionuiąc/ ále ſkutecznie ſpráwuiąc: ták też y náſz krzeſt prawdzi=
21:
wie omywa ſumnienie: nie tylko známionuiąc/ ále iſtotnie czy=
22:
niąc oczyśćienie.
rozdział: 4

23:
ROZDZIAL IIII.
24:
1 Smierćią Chriſtuſową odkupionych nápomina/ áby ſię prze=
25:
ſzłych grzechow wyſtrzegáli. 7 Pilnuiąc modlitwy/ y ſpołeczney
26:
miłośći. 11 Wſzytko záwżdy ku chwale Bożey obracáiąc. 12 Y
27:
weſeląc ſię/ ieſli im przyidzie dla Chriſtuſá ćierpieć.
Záczá: 61.
werset: 1
28:
G
Dyż tedy Chriſtus vćierpiał * " w ćiele' wy
* zá nas.G.
" ćiáłem.G.

29:
też tąż myślą ſię vzbroyćie: gdyż ten ktory
30:
vćierpiał w ćiele/ poprzeſtał od grzechow:

werset: 2
31:
áby oſtátek czáſu żył w ćiele/ nie iuż więcey ludz=
32:
kim pożądliwośćiam/ ále woley Bożey.

werset: 3Abo=
33:
wiem doſyć wam, iżeśćie przeſzłego czáſu żywotá pełni=
34:
li wolą Pogáńſką/ chodząc w niepowśćiągliwo=
35:
śćiách/ pożądliwośćiách/ opilſtwách/ bieśiádách/
36:
piiańſtwách/ y ſproſnych báłwochwálſtwách.

werset: 4Zá
37:
czym dźiwuią ſię iż wy nie ſchadzaćie ſię z nimi ku
Iiiii 3teyże


strona: 805

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.805
1:
teyże zbyteczney roſpuſtnośći/ złorzecząc was.

werset: 5kto=
2:
rzy dádzą liczbę temu/ ktory gotow ieſt ſądźić żywe
3:
y pomárłe.

werset: 6Abowiemći y pomárłym dla tego opo=
4:
wiedano Ewángelią: áby iednák ſądzeni byli wedle
5:
ludźi " w ćiele'/ á żyli wedle Bogá " w duchu'.
" ćiáłem.G.
" duchem.1 L. G. S

werset: 7Lecz
6:
koniec wſzytkiego " przybliży ſię'.
" przybliżył ſię.8 L. G. S.
Lekcya w Niedzielę po Bożym wſtąpieniu.

7:
Przetoż " roſtropni bądźćie: y czuyćie w modlitwách.
" ábo trzezwi.G.

werset: 8A náde wſzytko/ mieyćie vſtáwiczną mi=
8:
łość iedni ku drugim: gdyż miłość " zákrywa' wiel=
" okrije.G.

9:
kość grzechow.

werset: 9Gośćie rádźi przyimuyćie iedni
10:
drugie bez ſzemránia.

werset: 10Káżdy iáko wźiął " łáſkę'/
" dar.

11:
vſługuiąc ią ieden drugiemu: iáko dobrzy ſzáfárze
12:
rozliczney łáſki Bożey.

werset: 11Ieſli ltory mowi: niech mowi
13:
iáko ſłowá Boże. ieſli ktory poſługuie: niechay posługuie
14:
iáko z śiły ktorey Bog dodawa: áby we wſzem
15:
był Bog pochwalon przez Ieſuſá Chriſtuſá: *
Záczá: 62.
Lekcya ná dzień ktorego Męczenniká.

16:
ktoremu ieſt chwałá y pánowánie ná wieki wiekow. Amen.

werset: 12
17:
Namileyſzy/ nie dźiwuyćie ſię iáko nowinie/ te=
18:
mu vpaleniu ktore was potyka ku wáſzemu doświád
19:
czeniu/ iákoby co nowego ná was przychodźiło:

werset: 13
20:
Ale ſię weſelćie iż z Chriſtuſem w vćiſkách ſpoł=
21:
kuiećie: ábyśćie ſię y w obiáwienie chwały iego weſe=
22:
lili z rádośćią.

werset: 14Ieſli was ſromocą dla imieniá Chri
23:
ſtuſowego/ błogoſłáwieni - będźiećie': gdyż " cześć/
-G.
" chwałá Boża Duch nád wámi odpoczywa.1 L. S.

24:
chwałá - y moc' Boża/ y duch iego nád wámi " odpo=
-G.

25:
czynienie' *.

" odpoczął.G.
* ktory według nich ieſt bluznion, ále według was vwielbion.G.
werset: 15A żaden z was niechay nie ćierpi iáko
26:
mężoboycá/ ábo złodźiey/ ábo " złomowcá' ábo iáko
" złoczyncá.G.

27:
" cudzego prágnący'.

" w cudze rzeczy náglądáiący.G.
werset: 16Lecz ieſli iáko Chrześćiiánin:
28:
niech ſię nie ſroma/ owſzem niech chwali Bogá "
29:
dla imieniá tego'.

" z tey miáry.G.
werset: 17Gdyż czás ieſt/ áby ſię ſąd począł od
30:
domu Bożego. A ieſli naprzod od nas: ktoryż ko=
31:
niec tych co nie wierzą Ewángeliey Bożey?

werset: 18A ie=
32:
ſli ſpráwiedliwy ledwo " zbáwion będźie': niezbożny
" zbáwion bywa.L. G. S.
y grzeſzny/


strona: 806

Rozd: 5. Piotrá S.806.
1:
y grzeſzny/ gdźież ſię " okażą'?

" okaże.G.
werset: 19A ták y ći ktorzy ćier=
2:
pią wedle woley Bożey: * wiernemu ſtworzyćielowi
* iákoG.

3:
niech duſze ſwe polecáią w " dobrych vczynkách'. *

" w dobroczynnośći.G.

4:
NAVKI Y PRZESTROGI.
5:
Miłość zákrywa wielkość grzechow.) Nie ſámá tedy wiárá v=
6:
ſpráwiedliwia; ále y miłość y miłośierne vczynki. Bo iáko wo=
7:
dá gáśi ogień/ ták iáłmużná grzechy. Przyp: 10. 12. Syrach: 3. 33.
8:
Dan: 4. 24.
Miłość vſpráwiedliwia.

9:
Ieſli ſpráwiedliwy ledwie zbáwion będzie.) Iákoż tedy ſektarze
10:
dziśieyſzy/ nie będąc ſpráwiedliwi/ śmieią pewnie wierzyć iż będą
11:
zbáwieni? gdyż wſzytkę ſpráwiedliwość ná ſámey wierze/ á k te=
Hæretycy nie będą zbáwieni.

12:
mu nie ná prawdziwey/ ále ná hæretyckiey/ á dyabelſkiey wierze
13:
záſadzáią? Ponieważ według świádectwá Iákubá y Ianá S.
14:
nie ten ktory tylko wierzy/ ále ktory czyni ſpráwiedliwość/ ten ieſt
15:
ſpráwiedliwy.
rozdział: 5

16:
ROZDZIAL V.
17:
1 Stárſzych/ to ieſt biſkupow y kápłanow prośi/ áby ſłowem
18:
y przykłádem páśli trzodę Páńſką. 7 A młodſzy áby byli pod=
19:
dáni ſtárſzym. A wſzyścy áby ſię w pokorze záchowáli. 7 Pod=
20:
dawáiąc ſię cále Bozkiey opátrzności. 8 W trzeźwośći y w wie=
21:
rze/ dyabłu ſię ſprzećiwiáiąc.
werset: 1
22:
S
Tárſzych - tedy' ktorzy ſą miedzy wámi pro=
-G.

23:
ſzę/ ia * tákże ſtárſzy y świádek vćiſkow Chri=
* iáko.G.

24:
ſtuſowych/ y vcześnik chwały oney ktora ſię
25:
ma obiáwić:

werset: 2Páśćie ſtádo Boże ktore ieſt w was/
26:
doglądáiąc go nie powolnie/ ále dobrowolnie - we=
27:
dle Bogá' áni dla ſzkárádego zyſku/ ále z dobrey wo=
-G.

28:
ley:

werset: 3áni iáko pánuiący " nád kśiężą'/ ále " wzormi
" ábo, nád dziedzictwem Pánskim.
" wzorem będąc ſtádu.L. S.

29:
będąc ſtádá - z chući'.

-G. S.
werset: 4A gdy ſię okaże on Arcypá=
30:
ſterz/ odnieśiećie nie więdnący wieniec chwały.

werset: 5
31:
Tákże młodſzy poddawayćie ſię ſtárſzym. A wſzy=
32:
ścy iedni drugim * pokorę pokázuyćie/ gdyż Bog py=
* będąc poddánymi.G.

33:
ſznym ſię ſprzećiwia; á pokornym łáſkę dawa.

Záczá: 63.
Lekcya w trzećią Niedz: po Swiątkách.
werset: 6
34:
Vniżayćieſz ſię tedy pod mocną ręką Bożą/ á=
35:
by was wywyżſzył czáſu " náwiedzenia':

" pogodnego.G
werset: 7wſzytko
troſkánie


strona: 807

Liſtu pierwſzego Rozd: 5.807.
1:
troſkánie wáſze ſkłádáiąc nań/ gdyż on ma pieczą o
2:
was.

werset: 8Trzeźwymi bądźćie/ á czuyćie: boć przećiw=
3:
nik wáſz dyabeł iáko lew ryczący krąży/ ſzukáiąc áby
4:
kogo pożárł.

werset: 9Ktoremu ſię ſprzećiwiayćie mocni w
5:
wierze: wiedząc iż też vtrapienia potykáią bráter=
6:
ſtwo wáſze/ ktore ieſt ná świećie.

werset: 10A Bog wſzelá=
7:
kiey łáſki/ ktory wezwał nas do wieczney ſwey chwa=
8:
ły w Chriſtuśie Ieſuśie/ máluczko vtrapione on *
*was.G.

9:
nápráwi/ vtwierdźi/ * y vgruntuie.
* vmocni.G.

werset: 11Iemu chwałá
10:
y moc ná wieki wiekow. Amen. *

werset: 12
11:
Piſałem ná krotce przez Sylwaná/ iáko rozu=
12:
miem/ wam wiernego brátá: nápomináiąc y świád=
13:
cząc/ iż tá ieſt prawdźiwa łáſká Boża/ w ktorey ſto=
14:
ićie.

werset: 13Pozdrawia was kośćioł ktory ieſt w Bábi=
15:
lonie/ " tákże wybrány': y Márek ſyn moy.
" ábo ſpołwybrány, to ieſt vczeſtnik wybránia wáſsego.

werset: 14Pozdrow=
16:
ćie ieden drugiego w pocáłowaniu " świętym. Láſká
17:
wam' wſzytkim ktorzyśćie w Chriſtuśie Ieſuśie. A.
" miłośći. Pokoy wam.G.


18:
NAVKI Y PRZESTROGI.
19:
Stárſsych.) Przez ſtárſze tu iáko y ná innych mieyſcách nowe=
20:
go teſtámentu/ rozumie Páſterze/ Biſkupy y kápłany. Bo ſię ták
21:
ſam dekláruie mowiąc. Páśćie trzodę Bożą.
Stárſsy, ſą páſterze.

22:
Ani iáko pánuiący nád kśiężą.) Hieronym S. y Oekumenius
23:
piſząc ná to mieyſce/ ták ie wykłádáią: iż tu Apoſtoł/ przez to ſło=
Clerus znáczy kśiężą.

24:
wo Clerus, nie rozumie kośćiołá wſzytkiego/ ále tylko kśiężą/ kto=
25:
re przeto Klerykámi zowią/ iż (iáko y Lewitowie w zakonie ſtá=
26:
rym) ábo do dziedzictwá Páńſkiego oſobliwiey należą: ábo iż ſam
27:
Pan ieſt ich dziedzictwem. Nápomina tedy biſkupy y przełożo=
28:
ne duchowne/ áby wſzytkę trzodę Páńſką pilnie páśli: ále w pá=
29:
śieniu świeckich/ ſzkárádego ſię zyſku wiárowáli: á w rządzeniu
30:
duchownych/ áby ſię ſtrzegli chćiwośći pánowánia.
31:
Kośćioł ktory ieſt w Bábilonie.) Tu Piotr S. miáſto Rzymſkie
32:
pod figurą Bábilonem zowie: iáko nie tylko Pápiás vczeń Apo=
33:
ſtolſki ále y Euſebius/ y Hieronym ś. y Oekumenius/ y Bedá/ y ie=
34:
dnym ſłowem wſzyścy Doktorowie ktorzy ten liſt wykłádáli/
35:
świádczą. A Oroſius dáie tę prrzyczynę/ przecz Piotr S. nie ná=
Rzym Bábilonem názwány.

36:
zwał Rzymu właſnym imieniem: iż/ práwi/ z Ieruzálem vćiekſzy
z więźienia/


strona: 808

Rozd: 1. Piotrá S.808.
1:
z więzienia/ niechćiał áby wſzyścy wiedzieli gdzieby mieſzkał. Cze=
2:
go ſektarze dziśieyſzy baczyć niechcą: áby nie muśieli wyznáć/ iż
3:
Piotr ś. był w Rzymie/ czego (przećiw wſzytkim Doktorom y pi=
4:
ſárzom kośćielnym) niewſtydliwie záprzeć vśiłuią/ choćiaż gdzie
5:
indzie przez Bábilon miáſto Rzymſkie rádzi wykłádáią. A obácz
6:
iż Piotr S. nie ſam kośćioł Rzymſki/ ále miáſto Rzymſkie ná on
7:
czás Pogáńſkie/ Bábilonem zowie/ mowiąc: Kośćioł ktory ieſt
8:
w Bábilonie. Iż iáko Bábilon był głową páńſtwá Aſſyryiſkieo/
9:
y miał krolá Nábuchodonozorá ktory lud Boży prześládował/ y
10:
w niewolą przywodził: ták też Rzym/ zá czáſow Apoſtolſkich/ był
11:
głową páńſtwá Rzymſkiego/ y miał Ceſárzá Neroná/ ktory lud
12:
Chrześćijáńſki okrutnie mordował.
księga: 2.Petr

13:
LIST PIOTRA
14:
S. APOSTOLA
15:
WTORY.
rozdział: 1

16:
ROZDZIAL I.
17:
1 Nápomina/ áby pámiętáiąc ná wielkie dáry ktore od Bogá
18:
wzięli/ 5 poſtępowáli w rozmáitych cnotách. 10 Przez dobre v=
19:
czynki czyniąc pewne powołánie y wybránie ſwoie. 12 Aby ták
20:
ziednáli ſobie weſzćie do kroleſtwá Bożeo. 13 Opowieda blizką
21:
śmierć ſwoię. 16 Y pewność náuki ſwey pokázuie przez Chriſtuſá
22:
náuczyćielá/ y głoſem oycowſkim y od Prorokow záleconego.
Zácz: 64.
werset: 1
23:
"
S
Ymon' Piotr/ ſługá y Apoſtoł
" Symeon.1 L. G. N.

24:
Ieſuſow Chriſtuſow/ tym ktorzy " ro=
25:
wną' z námi wiárę otrzymáli przez
" tákże koſstowną.G.

26:
ſpráwiedliwość Bogá náſzego/ y zbá=
27:
wićielá Ieſu Chriſtá.

werset: 2Láſká y pokoy niech ſię wam
28:
rozmnoży w vznániu Bogá y - Chriſtuſá' IEſuſá
-10. L. G. N.

29:
Páná náſzego:

werset: 3iákoż iego moc Bozka wſzytko nam
30:
dárowáłá co należy ku żywotowi y pobożnośći/ przez
31:
poznánie tego/ ktory nas wezwał " właſną ſławą y
32:
cnotą'

" przez sławę y cnotę.G.
werset: 4przez " ktorego" nawiętſze y nakoſztownieyſze
" ktore.8 L.
Kkkkkobietnice


strona: 809

Liſtu wtorego Rozd: 1.809.
1:
obietnice nam " dárował': ábyśćie ſię przez nie ſtáli
" ſą dárowáne.G.

2:
vcześnikámi Bozkiego przyrodzenia/ odbieżawſzy
3:
ſkáżenia pożądliwośći ktora ieſt ná świećie.

werset: 5A wy
4:
tez k temu pilnośći wſzelákiey przykłádáiąc/ dodaway=
5:
ćie w wierze wáſzey cnotę/ á w cnoćie vmieiętność:

werset: 6
6:
á w vmieiętnośći powśćiągliwość/ á w powśćią=
7:
gliwośći ćierpliwość/ á w ćierpliwośći pobożność/

werset: 7
8:
á w pobożnośći bráterſką miłość/ á w bráterſkiey
9:
miłośći vmiłowánie.

werset: 8Abowiem ieſli to przy was
10:
ſię náyduie/ y obfituie: wyſtáwi was nie proznymi
11:
áni niepożytecznymi w poznániu Páná náſzego Ie=
12:
ſu Chriſtá.

werset: 9Bo kto tego nie ma: ślepy ieſt/ " y rę=
13:
komá mácáiący' ktory zápámiętał oczyśćienia od
" nie dáleko widzący.G.

14:
ſtárych grzechow ſwoich.

Záczá: 65.
werset: 10
15:
A przeto tym więcey bráćiá ſtárayćie ſię żeby=
16:
śćie - przez dobre vczynki' pewne czynili wezwá=
-G.

17:
nie y wybránie wáſze. ábowiem to czyniąc nigdy
18:
nie zgrzeſzyćie.

werset: 11Bo ták hoynie wam ſpráwione bę=
19:
dźie weſzćie do wiecznego kroleſtwá Páná náſzego y
20:
zbáwicielá Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 12Przetoż nie omie=
21:
ſzkam was záwſze vpomináć około tego/ choćiaże=
22:
śćie vmieiętni y vtwierdzeni w teráznieyſzey praw=
23:
dźie.

werset: 13Y zda mi ſię ſłuſzna/ ábym was (pokim ieſt
24:
w tym przybytku) pobudzał przez nápominánie:

werset: 14
25:
wiedząc iż prędkie ieſt złożenie przybytku moiego/
26:
iáko y Pan náſz Ieſus Chriſtus oznaymił mi.

werset: 15A
27:
ſtáráć ſię będę/ y " częſto' mieć was po zeſzćiu moim/
" záwſse.G.

28:
ábyśćie ná te rzeczy pámiętáli.

Lekcya ná dzień przemienienia Pánſkiego.
werset: 16
29:
Abowiem oznaymiliſmy wam moc y " przyſzćie'
" przeyrzenie.L.

30:
Páná náſzego/ nie vwiedźieni baśniámi miſternie
31:
wymyślonemi: ále przypátrzywſzy ſię ſámi wielmo=
32:
żnośći iego.

werset: 17Bo wźiął od Bogá Oycá cześć y chwa=
33:
łę/ gdy mu był przynieśion głos tákowy od wielmo=
34:
żney chwáły. Ten ieſt Syn moy namileyſzy/ w kto=
rym ſię


strona: 810

Rozd: 1. Piotrá S.810.
1:
rym ſię mnie vlubiło/ iegoż ſłuchayćie.

werset: 18A głos ten
2:
myſmy ſłyſzeli z niebá przynieśiony/ będąc z nim ná
3:
gorze świętey.

Zácz: 66.
werset: 19Y mamy mocnieyſze ſłowo Proro=
4:
ckie: ktorego ſię dźierżąc/ iáko świece w ćięmnym
5:
mieyſcu świecącey/ dobrze czynićie/ áżby dźień oświ=
6:
tnął/ á iutrzenká weſzłá w ſercách wáſzych. *

werset: 20
7:
To naprzod wiedząc/ iż káżde piſmo Prorockie
8:
" nie dźieie ſię wykłádem właſnym.

" To ieſt nie ma być według właſnego, oſobnego, ábo priwatnego duchá y rozumieniaczłowieczeowykłádáne: ále według poſpolitego rozumienia kośćiołá powſsechnego.
werset: 21Abowiem wolą
9:
ludzką nigdy proroctwo nie ieſt przynieśione: ále
10:
Duchem S. nátchnieni mowili ludźie święći Boży.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Przez dobre vczynki.) Z tego mieyſcá mamy/ iż wieczne przey=
13:
rzenie y wybránie Boże/ poſpołu z dobrymi vczynkámi wybornie
14:
ſtać może: á iż pewność przeyrzenia/ y wybránia nábywa ſię przez
Vczynki dobre do wybránia pomocne.

15:
wolność ludzką/ y przez vczynki dobre: náwet/ iż vczynki náſze do=
16:
bre/ ſą przyczyną y máteryą doſtąpienia ſkutku przeyrzenia y wy=
17:
bránia náſzego/ to ieſt żywotá wiecznego. Przetoż ſzalone ſą one
18:
mowy ludzi zátráconych: Ieſlim ieſt przeyrzány/ tedy/ bym na=
19:
gorzey żył/ będę zbáwion. Nie/ nie/ mowi Apoſtoł S. ále ieſli ſię
20:
ſpodziewaſz być iednym z przeyrzánych (bo tego pewnie wiedzieć
21:
nie możeſz) tedy dobrze czyń/ ábyś był pewien że będzieſz zbáwion:
22:
ábo ſtáray ſię ábyś przez dobre vczynki czynił pewne przeyrzenie
23:
y powołánie twoie. Lecz hæretycy te ſłowá (przez dobre vczynki)
24:
ná tym mieyſcu rádzi opuſzczáią/ iż ich wymyſłom ſą przećiwne:
25:
choćia ſię we wſzytkich kśięgách Láćińſkich y w Græckich niekto=
26:
rych/ iáko y ſam Bezá przyznawa/ náyduią. Y koniecznie ták czy=
27:
táć muśimy. Bo iákoż ináczey mamy czynić pewne powołánie
28:
náſze iedno przez dobre vczynki? Y przetoż nie rzekł Apoſtoł; Pe=
29:
wne wierzćie/ ále/ Pewne czyńćie wezwanie y wybránie wáſze.
30:
A ſtáráć ſię będę.)
Przyczyny świętych w niebie.
To mieyſce ták ſię rozumieć może iáko ie nie=
31:
ktorzy Grækowie wykłádáią: A ſtáráć ſię będę też y po śmierći
32:
moiey záwſze/ ábyśćie wy ná to pamiętáć mogli. To ieſt/ Iż Piotr
33:
S. miał ná nie częſto wſpomináć po ſwey śmierći w niebie. Prze=
34:
toż w ſtárych Græckich przypiſkách v Oekumeniuſzá ták czytamy:
35:
Niektorzy z tego mieyſcá rozumieć chcą/ iż święći po ſwey śmierći
36:
pámiętáią ná te/ ktorzy tu ná świećie mieſzkáią y zá nimi ſię przy=
37:
czyniáią. Iáko o Ieremiaſzu czytamy y o inſzych świętych/ w
38:
Obiáw: 5. 8. y 8. 3.
Kkkkk 2Nie


strona: 811

Liſtu wtorego Rozd: 2.811.
1:
Nie dzieie ſię wykłádem właſnym.)
Piſmo S. iáko ma być wykłádáne.
Piſmo S. nie właſnym iá=
2:
kim áni oſobnym duchem hæretyckim ma być rozumiáne y wy=
3:
kłádáne: ále onym duchem/ ktorym ieſt podáne y ſpiſáne: ktory
4:
mieſzka w kośćiele Kátholickim: Bo nie rozumem ludzkim ieſt
5:
piſáne/ ále z nátchnienia Duchá S.
rozdział: 2

6:
ROZDZIAL II.
7:
1 Fałſzywi prorocy wiele ludzi zwiodą. 3 Ale ſrodze pokará=
8:
ni będą. 4 Iáko y ániołowie/ y zli ludzie potopem/ y Sodom=
9:
czycy ogniem byli pokaráni. 10 Hæretyckie obyczáie opiſuie.
werset: 1
10:
L
Ecz byli y fałſzywi prorocy miedzy ludem/ iá=
11:
ko y miedzy wámi bedą fałſzywi náuczyćiele/
12:
ktorzy chytrze wprowádzą odſzczepieńſtwá " zá=
13:
trácenia/ y záprzą ſię tego Páná ktory ie kupił: ſámi
" zátrácone, ábo ktore wiodą ná zátrácenie. Heb.

14:
ná ſię przywodząc prędkie zginienie.

werset: 2A wiele ich
15:
náśládowáć będą roſpuſty ich: przez ktore drogá pra=
16:
wdy będźie bluźniona.

werset: 3á przez łákomſtwo zmyślo=
17:
nymi ſłowy wámi kupczyć będą. Ktorym ſąd zdaw=
18:
ná nie omieſzkawa/ y zátrácenie ich nie drzemie.

werset: 4
19:
Abowiem ieſli Bog ániołom gdy zgrzeſzyli nie
20:
przepuśćił/ ále łáncuchámi piekielnymi śćiągnąw=
21:
ſzy ie do piekłá podał - ná męki'/ ná ſąd ie ſchowawſzy:
-G.

werset: 5
22:
Y ſtáremu świátu nie przepuśćił: ále Noego ſá=
23:
mo oſmego opowiádáczá ſpráwiedliwośći zácho=
24:
wał/ przywiodſzy potop ná świát niepobożnych.

werset: 6
25:
Y miáſtá Sodomczykow y Gomoreyczykow w
26:
popioł obroćiwſzy/ wywrocenim potępił/ dáiąc ie ná
27:
przykład tym ktorzy niepobożnie żyć mieli:

werset: 7y ſprá=
28:
wiedliwego Lothá vćiśnionego z nieſpráwiedliwo=
29:
śći y plugáwego obcowánia niezbożnikow wyſwo=
30:
bodźił.

werset: 8" ábowiem widzenim y ſłyſzenim on ſpráwie=
31:
dliwy był: mieſzkáiąc miedzy tymi ktorzy dźień po
32:
dźień trapili duſzę ſpráwiedliwą niezbożnymi v=
33:
czynkámi'.

" Abowiem widzenim y słyſsenim on ſpráwiedliwy, mieſskáiąc miedzy nimi, dzien po dzien duſsę ſpráwiedliwą niezbożnymi vczynkámi trapił.G.
Vmieć


strona: 812

Rozd: 2. Piotrá S.812.
Záczá: 67.
werset: 9
1:
Vmieć " Pan' pobożnych z pokuſzenia wyrwáć;
" Bog.N. L.

2:
á nieſpráwiedliwych ná dźień ſądny ná ſkaránie cho=
3:
wáć:

werset: 10A nawięcey tych/ ktorzy zá ćiáłem w plugá=
4:
wey pożądliwośći chodzą/ á zwierzchnośćią gár=
5:
dzą/ zuchwálcy/ w ſobie ſię kocháiący: nie boią ſię " w=
6:
prowádzáć ſekt bluźniąc'.

" bluznić przełożonych.G.
werset: 11Gdyż ániołowie/ śiłą y
7:
mocą więtſzymi będąc/ nieznoſzą przećiwko nim * ſą=
* od Páná.1 L. K. G.

8:
du bluźnierſkiego.

werset: 12A ći iáko bydło bezrozumne/ z
9:
przyrodzenia ná vłowienie y ſkázę */ bluźniąc to cze=
* vrodzone, ábo ſpráwione.G.

10:
go niewiedzą w zátráceniu ſwym záginą/

werset: 13odnoſząc
11:
zápłátę nieſpráwiedliwośći/ " roſkoſz máiąc zá pow=
12:
ſzednie kochánie'/ ſmrodowie y plugáwcy: kocháią=
" máiąc zá roskoſs powſsednie kochánieG.

13:
cy ſię/ " w bieśiádách' ſwych roſpuſtuiąc z wámi.
" w oſsukániach.G.

werset: 14
14:
Oczy máiąc pełne cudzołoſtwá " y grzechu nieuſta=
15:
wáiącego'. Przyłudzáiąc duſze nieſtáteczne/ máiąc
" y nie vſtawáiące w grzechu.G.

16:
ſerce wyćwiczone łákomſtwem/ ſynowie " przeklęc=
17:
twá:

" przeklęći. Hebr.
werset: 15ktorzy opuśćiwſzy proſtą drogę obłądźili ſię/
18:
náśláduiąc drogi Báláámá " z Boſorá'/ ktory vmi=
" ſyná Bozorowego.G.

19:
łował zapłátę nieſpráwiedliwośći/

werset: 16ále miał ſtrofo=
20:
wánie głupſtwá ſwego. gdyż nieme - bydlę' pod iárz=
-4 L. G.

21:
mem będące głoſem człowieczym mowiące/ záhá=
22:
mowáło ſzaleńſtwo onego proroká.

werset: 17Cić ſą ſtoki bez
23:
wody/ y obłoki od wichru pędzone/ ktorym chmurá
24:
ćięmnośći ieſt * záchowána.
* ná wieki.G.

werset: 18Abowiem hárdośći
25:
prozne mowiąc/ przyłudzáią przez pożądliwośći ćiá=
26:
łá przez niepowśćiągliwośći/ tych co trochę odbiegli
27:
byli w błędźie obcuiących:

werset: 19wolność im obiecuiąc/
28:
gdyż ſámi ſą niewolnicy ſkázy. Abowiem kto ieſt
29:
od kogo zwyćiężon: tego też niewolnikiem ieſt.

werset: 20
30:
Bo ieſliby odbieżawſzy plugáſtwá ſwiátá przez po
31:
znánie Páná y zbáwićielá Ieſuſá Chriſtuſá/ á tymiż
32:
ſię záś vwikławſzy zwyćiężeni byli: ſtáły ſię im oſtá=
33:
teczne rzeczy ich gorſze niz pierwſze.

werset: 21Boby im lepiey
34:
było nie vznáć drogi ſpráwiedliwośći/ niżli poznaw=
Kkkkk 3ſzy/ wro=


strona: 813

Liſtu wtorego Rozd: 3.913.
1:
ſzy/ wroćić ſię ná zad od podánego im roſkazánia
2:
świętego. " Abowiem ſię im' przydáło wedle praw=
" Aleć ſię im.G.

3:
dźiwey przypowieśći; Pies wroćił ſię do zrzucenia
4:
ſwego: y/ Swiniá vmyta do walánia ſię w błoćie.

rozdział: 3

5:
ROZDZIAŁ III.
6:
3 Dla niektorych naśmiewcow/ ktorzy ſię przą przyſzćia Páń=
7:
ſkiego. 5 Twierdzi przyſzłe świátá odnowienie. 8 Kiedy prędko
8:
á nieſpodziewánie Pan przyidzie. 12 Ná ktorego przyſzćie áby ſię
9:
nágotowáli vpomina. 15 Chwaląc piſmo Páwłá S. 16 Ktore
10:
nieumieiętni y nieſtáteczni ludzie wykrącáią.
Zácz: 68.
werset: 1
11:
N
Amileyſzy/ iuż ten wtory liſt do was piſzę/ w
12:
ktorych liśćiech ſzczerą myśl wáſzę przez nápo=
13:
minánie wzbudzam:

werset: 2ábyśćie pámiętáli " na
14:
to com przedtym powiedźiał/ ná ſłowa świętych Pro=
15:
rokow y Apoſtołow wáſzych/ y ná roſkazánia Pána y
16:
zbáwićielá'.

" ná słowá przedtym powiedziáne od świętych Prorokow y ná roskazánie náſse, ktorzyſmy ſą Apoſtołowie Pánſcy y zbáwićielowi.G.
werset: 3to naprzod wiedząc/ iż we dni oſtá=
17:
teczne przyidą - pod zdrádą' naśmiewcy/ ktorzy będą
-G.

18:
chodźić w ſwoich właſnych pożądliwośćiách/

werset: 4mo=
19:
wiąc: Gdźież ieſt obietnicá ábo przyſzćie iego? A=
20:
bowiem od tąd iáko oycowie záſnęli/ wſzytko ták
21:
trwa od początku ſtworzenia.

werset: 5Bo tego chcęcy nie
22:
wiedzą/ iż niebioſá zdawná były/ y źiemiá z wody y
23:
przez wodę ſtánęłá ſłowem Bożym:

werset: 6przez ktore/
24:
świát ktory ná on czás był zátopiony wodą zginął.

werset: 7
25:
Lecz niebioſá ktore teraz ſą/ y źiemiá/ tymże ſło=
26:
wem iego poſtáwione ſą/ záchowáne ogniowi ná
27:
dźień ſądu y zginienia niepobożnych ludźi.

werset: 8A iedno
28:
to namileyſzy niech wam táyno nie będźie/ iż ieden
29:
dźień v Páná iáko tyśiąc lat/ á tyśiąc lat iáko ieden
30:
dźień.

werset: 9Nie odwłaczać Pan obietnice - ſwoiey' iáko
-G.

31:
niektorzy mnimáią: ále ćierpliwie czeka " dla was'/
" przećiwko nam.G.

32:
niechcąc áby ktorzy zginęli/ ále żeby ſię wſzyścy do
33:
pokuty náwroćili.

werset: 10Lecz on dźień Páńſki przyi=
dźie iáko


strona: 814

Rozd: 3. Piotrá S.814.
1:
dźie iako złodziey *: w ktory niebioſá z wielkim ſzu=
* w nocy.G.

2:
mem przeminą/ á żywioły roſpalone roſpuſzczą ſię/ á
3:
źiemiá y rzeczy ktore ná niey ſą/ popalone będą.

werset: 11
4:
Gdyż tedy to wſzytko rozſtáie: iákimiż wam po=
5:
trzebá być w świętym obcowániu y w pobożnoś=
6:
ćiách:

werset: 12oczekiwáiąc y śpieſząc ſię ná przyſzćie dniá
7:
" Páńſkiego'/ przez ktore niebioſá goráiące roſpuſz=
" Bożego. 1 L. G.

8:
czą ſię/ y żywioły pałáiące ſtopnieią?

werset: 13Lecz no=
9:
wych niebios y nowey źiemie wedle obietnic iego
10:
oczekiwamy/ w ktorych ſpráwiedliwość mie=
11:
ſzka.

werset: 14Przeto namileyſzy ná to czekáiąc/ ſtáray=
12:
ćie ſię/ ábyśćie bez zmázy y náruſzenia od niego nale=
13:
źieni byli w pokoiu:

werset: 15á nieſkwápliwość Páná ná=
14:
ſzego */ rozumieyćie być zbáwienim: iáko y namilſzy
* Ieſu Chriſtá.N. L.

15:
brát náſz Páweł wedle dáney iemu mądrośći do was
16:
piſał:

werset: 16iáko y we wſzytkich liśćiech/ o tym w nich
17:
mowiąc: w ktorych ſą niektore rzeczy trudne ku wy=
18:
rozumieniu/ ktore nieumieiętni y nieſtáteczni wykrączáią/
19:
iáko y inne piſmá/ ku ſwemu właſnemu zá=
20:
tráceniu.

werset: 17Wy tedy " bráćia' wiedząc to przedtym/
" namileyſsyG.

21:
ſtrzeżćie ſię/ ábyśćie dawſzy ſię * zwieść błędem nie=
* ſpołem z drugimi.G.

22:
zbożnikow/ nie wypádli z właſney ſtátecznośći.

werset: 18
23:
Owſzem rośććie w łáſce y w vznániu Páná naſze=
24:
go y zbáwićielá Ieſuſá Chriſtuſá. Iemuż chwáłá/
25:
y teraz/ y do dniá wiecznośći. Amen.


26:
Trudne ku wyrozumieniu.) Obácz tu naprzod/ iz w liśćiech
27:
Páwłá S. á pogotowiu w Pſálmiech y w inſzych piſmiech Pro=
28:
rockich/ y Apoſtolſkich/ ieſt nie máło rzeczy ku wyrozumieniu tru=
29:
dnych. Przetoż nie ieſt piſmo ták łácne/ iáko ſię odſzczepieńcom
30:
widzi. Drugie obácz/ że to ieſt właſna nieuczonych á nieſtáte=
31:
cznych ludzi (iákowi ſą hæretycy wſzyścy) pſowáć nie tylko piſmá
32:
trudne/ ále y inſze łácne/ wykłády fałſzywemi/ ná ſwe y ná innych
33:
wiele ludzi zátrácenie.
Piſmo S trudne.
Argument


strona: 815

815.
1:
Argument trzech liſtow Ianá S.
2:
O
S. Ianie mowiło ſię doſyć w Argumenćie położonym
3:
przed Ewángelią iego. Teraz idą trzy liſty iego: Ieden
4:
powſzechny do wſzech w obec (ácz niektorzy z ſtárych zową gi li=
5:
ſtem do Párthow) á drugie dwá bárzo krotkie/ do niektorey pá=
6:
niey/ y do nieiákiego Gáiá. We wſzytkich trzech liśćiech dáie
7:
świádectwo prawdzie Kátholickiey wiáry/ y nápomina wiernych/
8:
áby w niey ſtale trwáli áż do końcá/ y miłowáli kośćioł Kátholi=
9:
cki: áby nie byli hæretykámi áni odſzczepieńcámi: ále owſzem á=
10:
by ſię tákich ſtrzegli (ktorzy ſą poſłowie y gońcy Antychriſtowi)
11:
á do ſzkoły tákich miſtrzow nie chodzili: gdyż máią domá/ to ieſt
12:
w kośćiele Kátholickim/ ſzczyrą náukę Duchá S. ktorego ná po=
13:
czątku dał Pan Chriſtus widomie kośćiołowi/ áby gi wprowá=
14:
dził do wſzelákiey prawdy/ y mieſzkał z nim ná wieki. Y przetoż
15:
mowi: Wy cośćie ſłyſzeli od początku/ to niechay w was trwa.
16:
Y tákże niżey. Y w 2. liśćie ꝟ 6. A toć ieſt roſkazánie/ iákośćie
17:
ſłyſzeli od początku/ ábyśćie w nim chodzili. Y w ꝟ. 8. y 9.
18:
A nie tylko w obec/ ále y z oſobná wyraża niektore náuki/ kto=
19:
re ná on czás hæretykowie wzbudzáli. Iedne o ſámym Chriſtu
20:
Pánu/ ktorego przeli być práwym Synem Bożym: przećiw kto=
21:
rym też Ewángelią piſał/ iáko támże znáć dáie. Drugie náuki/ o=
22:
koło vſpráwiedliwienia náſzego przećiw ſámey wierze/ y zá dobry=
23:
mi vczynkámi: iáko też to obaczył Auguſtyn S. Y ſtądże mowi:
24:
Ieſlibyſmy rzekli/ iż ſpołeczność mamy z nim/ á w ćięmności cho=
25:
dzimy/ kłámamy/ á prawdy nie czynimy. Y záſię: Kto mowi że
26:
zna Bogá/ á przykazánia iego nie chowa/ ten kłamcą ieſt. Y ie=
27:
ſzcze: Táć ieſt miłość Boża/ ábyſmy przykazánia iego chowáli:
28:
á przykazánia iego nie ſą ćięſzkie. Nákoniec: Synaczkowie/ ża=
29:
den was niech nie zwodzi: kto czyni ſpráwiedliwość/ ſpráwiedli=
30:
wy ieſt: iáko y on ſpráwiedliwy ieſt rć. Tákże w Rozd: 2. ꝟ. 29.
31:
Krotko mowiąc/ we wſzytkich trzech liśćiech napilniey záleca do=
32:
bre vczynki/ y záchowánie Bożego przykazánia/ przećiw kácer=
33:
ſtwu ſtáremu y nowemu o ſámey wierze.
Liſt Ianá
księga: 1.Ioann


strona: 816

Rozd: 1.816.
1:
LIST IANA S.
2:
APOSTOLA PIER-
3:
WSZY.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Iż ſłowo Boże od wieku było/ á potym ſię widziálnym y do=
6:
tykálnym sſtáło. 3 Abyſmy ſpołeczność mieli z Bogiem y z Chri=
7:
ſtuſem Synem ieo. 7 Ktoreo krwią grzechy ludzkie bywáią oczy=
8:
śćione. 8 Mamy ſię grzeſznymi znáć/ y grzechow ſię ſpowiedáć.
Záczá: 69.
werset: 1
9:
C
O było od początku/ coſmy ſły=
10:
ſzeli/ coſmy widźieli oczymá náſzymi/
11:
coſmy oglądáli/ y czego ręce náſze do=
12:
tykáły o ſłowie żywotá:

werset: 2(ponieważ
13:
żywot oznaymiony ieſt: y widźieliſmy/ y świádczy=
14:
my/ y opowiedamy wam on żywot wieczny/ ktory był
15:
v Oycá/ y ziáwił ſię nam)

werset: 3Coſmy widźieli y ſłyſze=
16:
li/ wam opowiedamy: ábyśćie y wy ſpołeczność mie=
17:
li z námi; á ſpołeczność náſzá byłáby z Oycem y z Sy=
18:
nem iego Ieſuſem Chriſtuſem.

werset: 4A toć wam piſze=
19:
my áby - śćie ſię rádowáli/ á' rádość wáſzá zupełna
-3 L. G. S.

20:
byłá.

werset: 5A toć ieſt poſelſtwo ktoreſmy ſłyſzeli od nie=
21:
go/ y opowiedamy wam: Iż Bog ieſt świátło=
22:
śćią: á żadney ćięmnośći w nim nie máſz.

werset: 6Ieſli=
23:
byſmy rzekli iż ſpołeczność mamy z nim/ á w ćięmno=
24:
śći chodźimy; kłámamy/ á prawdy nie czynimy.

werset: 7
25:
Lecz ieſli w świátłośći chodźimy iáko y on ieſt w
26:
świátłośći; ſpołeczność mamy miedzy ſobą/ á krew
27:
Ieſuſá Chriſtuſá Syná iego oczyśćia nas od wſzel=
28:
kiego grzechu.

Zácz: 70.
werset: 8
29:
Ieſlibyſmy rzekli iż grzechu nie mamy; ſámi
30:
śiebie zwodźimy/ á prawdy w nas nie máſz.

werset: 9Ieſli= byſmy ſię
Lllll


strona: 817

Liſtu pierwſzego Rozd: 1.817.
1:
byſmy ſię ſpowiedáli grzechow náſzych; wierny ieſt
2:
y ſpráwiedliwy/ áby nam odpuśćił grzechy náſze/ y
3:
oczyśćił nas od wſzelákiey niepráwośći.

werset: 10Ieſliby=
4:
ſmy rzekli żeſmy nie zgrzeſzyli; kłamcą go czynimy/ y
5:
nie máſz w nas ſłowá iego.


6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
Co było od początku.) Abo ná początku. Tymi ſłowy Ebioná
8:
y Cherintá potępia/ ktorzy mowili/ żeby Pan Chriſtus przed Má=
9:
rią nie był. A gdy mowi/ że ſię tego wćielonego ſłowá ręce náſze
Wieczność Chriſtuſowá.

10:
dotykáły/ Mánicheuſze poraża/ ktorzy trzymáli/ że Pan Chriſtus
11:
miał nie prawdziwe ále obłudne ćiáło.
12:
A krew Ieſuſá Chriſtuſá.) Acz grzechy bywáią odpuſzczáne przez
13:
modlitwy/ przez poſty/ przez iáłmużny/ przez wiárę/ przez miłość/
14:
przez ofiárę/ przez Sákrámenty/ y przez kápłany (iáko piſmo świę=
15:
te káżdemu z tych odpuſzczenie grzechow iáſnie przypiſuie) wſzák=
16:
że przećię nie ináczey bywáią odpuſzczáne/ iedno przez moc y zaſłu=
17:
gę krwie Páná náſzego Ieſu Chriſtá: gdyż te wſzytkie rzeczy po=
18:
mienione ſą pewne ſpoſoby y naczynia/ przez ktore chce Pan Chri=
19:
ſtus/ áby krew iego w nas ſkuteczna byłá. Przetoż kto tymi ſpo=
20:
ſoby gárdzi/ ábo ie lekce waży/ ten tráći pożytek krwie Páná Chri=
21:
ſtuſowey/ y zoſtáie w grzechu y w plugáſtwie: by ſię też nawięcey
22:
chlubił zaſługámi iego. Co gdyby ſektarze baczyć chćieli/ nie po=
23:
twarzáliby Kátholikow/ mowiąc/ że vymuią krwi Páná Chri=
24:
ſtuſowey/ ſzukáiąc gdzie indziey grzechow odpuſzczenia/ niżli przez
25:
nię: Przeto/ iż z pokorą vżywáią tych ſpoſobow od Páná Chri=
26:
ſtuſá náznáczonych/ ku przywłaſzczeniu ſobie dobrodzieyſtwá/ y za=
27:
ſługi krwie iego świętey.
Grzechy rozmáićie bywáią odpuſsczáne.

28:
Iż grzechu nie mamy.) Stąd dochodzimy iż dwoiákie ſą grze=
29:
chy: iedne śmiertelne/ bez ktorych ſą wſzyścy ći/ ktorzy ſą w łáſce
30:
Bożey. A drugie powſzednie/ bez ktorych (wyiąwſzy nayświętſzą
31:
Pánnę) by naświętſzy ludzie być nie mogą. August: de nat: et
32:
gra: cap: 36.
Grzechy dwoiákie, śmiertelne y powſsednie.

33:
Ieſlibyſmy ſię ſpowiedáli grzechow náſsych.) Tu Apoſtoł záleca
34:
nam ſákrámentálną ſpowiedz/ z wyliczániem grzechow. Bo nie
Spowiedz przed kapłanem.

35:
mowi/ Ieſli ſię wyznamy być grzeſznymi: ále ieſli ſię będziemy
36:
ſpowiedáć grzechow náſzych. Y nie mowi/ żebyſmy ſię ſámemu
37:
Bogu ſpowiedáli: ále zgołá mowi: Ieſli ſię będziemy ſpowie=
38:
dáć grzechow náſzych: rozumiey/ iedni drugim (iáko wyráznie
39:
dokłáda Iákub ś.) grzeſzący tym ktorzy moc grzechow odpuſzczá=
nia má=


strona: 818

Rozd: 2. Ianá S.818.
1:
nia máią. Przetoż gdy ſię kto grzechow ſwych ſpowiáda kápła=
2:
nowi/ tedy Bog wierny y ſpráwiedliwy/ według vſtáwy y obie=
3:
tnice ſwey/ odpuſzcza grzechy iego.
rozdział: 2

4:
ROZDZIAL II.
5:
1 Ieſus Chriſtus przyczyńcá náſz v Oycá: 2 Y vbłagánie zá
6:
grzechy wſzego świátá. 3 Záchowánim Páńſkiego przykazánia
7:
pokázuie ſię prawdziwa znáiomość y miłość Boża. 7 Ktore ieſt
8:
ſtáre y nowe przykazánie. 9 Kto ieſt w świátłośći/ á kto w ćie=
9:
mnośći. 12 Piſze rozmáitym ſtanom/ ſtárym y młodym. 15 Od=
10:
wodząc ich od miłośći świátá/ 18 Y od hæretykow/ ktore Anty=
11:
chriſtámi zowie. 24 Y nápomina/ áby raz przyiętą wiárę ſtáte=
12:
cznie trzymáli. 27 Náśláduiąc powodu Duchá świętego.
werset: 1
13:
S
Ynaczkowie moi/ toć wam piſzę/ ábyśćie nie
14:
grzeſzyli. Lecz ieſliby kto zgrzeſzył/ rzeczniká
15:
mamy v Oycá/ Ieſuſá Chriſtuſá ſpráwiedli=
16:
wego:

werset: 2á on ieſt vbłagánim zá grzechy náſze: á nie
17:
tylko zá náſze/ ále y zá wſzego światá.

werset: 3A przez to
18:
wiemy iżeſmy go poználi/ ieſli przykazánia iego zá=
19:
chowywamy.

werset: 4Kto mowi że " go poznał'/ á przyka=
" Kto mowi, poznałem goG.Bogá.N. L.

20:
zánia iego nie chowa; kłamcą ieſt/ á prawdy w nim
21:
nie máſz.

werset: 5Lecz kto záchowywa ſłowo iego; prawdźi=
22:
wie ſię w tym miłość Boża wykonáłá/ przez to wie=
23:
my iż w nim ieſteſmy.

werset: 6Kto mowi iż w nim mieſzka;
24:
powinien " iáko on chodźił/ y ſam tákże chodźić.

" ſpráwowáć ſię, ták iáko ſię on ſpráwował.
Záczá: 71.
werset: 7
25:
" Namileyſzy'/ nie piſzęć wam roſkazánia nowe=
" Bráćia.G.

26:
go/ ále roſkazánie ſtáre ktoreśćie mieli od początku.
27:
Stáre roſkazánie ieſt ono ſłowo ktoreśćie ſłyſzeli *.

* od początku.G.
werset: 8
28:
Záſię roſkazánie nowe piſzę wam/ co prawdá ieſt
29:
- y' w nim/ y w was: iż ćięmność przeminęłá/ á pra=
-K. G. S.

30:
wdźiwa świátłość iuż świeći.

werset: 9Kto mowi iż ieſt w
31:
świátłośći/ á brátá ſwoiego nienawidźi; áż dotąd
32:
ieſt w ćięmnośći.

werset: 10Kto miłuie brátá ſwego/ w
33:
świátłośći mieſzka/ á zgorſzenia w nim nie máſz.

werset: 11
34:
Lecz kto nienawidźi brátá ſwego; w ćięmnośći
Lllll 2ieſt/ y


strona: 819

Liſtu pierwſzego Rozd: 2.819.
1:
ieſt/ y w ćięmnośći chodźi/ á niewie gdźie idźie/ iż
2:
ćięmność záślepiłá oczy iego.

werset: 12Piſzę wam ſynacz=
3:
kowie/ iż wam bywáią odpuſzczone grzechy dla imie=
4:
niá iego.

werset: 13Piſzę wam oycowie/ żeśćie poználi tego
5:
ktory ieſt od początku. Piſzę wam młodźieniaſzko=
6:
wie/ iżeśćie zwyćiężyli onego złoſniká.

werset: 14" Piſzę' wam
" Piſałem.1 L. G. N. S.

7:
dźiateczki/ iżeśćie poználi " oycá'. " Piſzę' wam mło=
" tego ktory ieſt od początku.N. L. G. S.
" Piſałem.3 L. G. S.

8:
dźieńcy/ iżeśćie mocni/ á ſłowo Boże mieſzka w was/
9:
y zwyćiężyliśćie onego złoſniká.

werset: 15Nie miłuyćieſz ſwiá=
10:
tá/ áni tego co ieſt ná ſwiećie. Ieſli kto miłuie ſwiát/
11:
nie máſz w nim oycowſkiey miłośći.

werset: 16ábowiem w=
12:
ſzytko co ieſt ná świećie/ ieſt pożądliwość ćiáłá/ y
13:
pożądliwość oczu/ y pychá " żywotá' - ktorá' nie ieſt z
" ábo máiętnośći.G.
-G.

14:
Oycá/ ále ieſt z światá.

werset: 17A świát " przemiia'/ y po=
" przeminie.N. L.

15:
żądliwość iego. Lecz kto czyni wolą Bożą/ trwa
16:
ná wieki.

Zácz: 72.
werset: 18
17:
Synaczkowie/ oſtátecznać ieſt godźiná: á iáko=
18:
śćie ſłyſzeli iż Antychriſt idźie: * teraz wiele Anty=* y.G.
19:
chriſtow náſtáło. ſkąd wiemy/ iż ieſt oſtátnia godźi=
20:
ná.

werset: 19Z nasći wyſzli: ále nie byli z nas. Bo gdyby z
21:
nas byli/ wżdyćby z námi byli wytrwáli: ále nas odbiegli/
22:
áby ſię okazáli iż nie wſzyścy z nas ſą.

werset: 20Lecz wy
23:
pomázánie maćie od świętego/ y wiećie wſzytko.

werset: 21
24:
Nie piſałemći wam iáko nieznáiącym prawdy/ ále
25:
iáko ią znáiącym: á iż káżde kłamſtwo nie ieſt z pra=
26:
wdy.

werset: 22Ktoż ieſt kłamcą/ iedno ten ktory przy iż Ie=
27:
ſus - nie' ieſt Chriſtuſem? Tenći ieſt Antychriſt kto=
-5 L.

28:
ry przy Oycá y Syná.

werset: 23Káżdy co ſię przy Syná/ y
29:
Oycá nie ma. - Kto wyznawa Syná; y Oycá ma'.

-G.
werset: 24
30:
Wy tedy cośćie ſłyſzeli od początku/ to niechay w
31:
was trwa. Ieſliby w was trwáło cośćie ſłyſzeli od
32:
początku; wy też w Synie y Oycu trwáć będźiećie.

werset: 25
33:
A táć ieſt obietnicá ktorą on nam obiecał/ żywot
34:
on wieczny.

werset: 26Tomći wam nápiſáł o tych ktorzy was
zwodzą.


strona: 820

Rozd: 2. Ianá S.820.
1:
zwodzą.

werset: 27A pomázánie ktoreśćie wźięli od niego
2:
- niechay' w was trwa. A nie potrzebuiećie áby was
-G.

3:
kto vczył: ále iáko toż pomázánie vczy was o wſzyt=
4:
kim/ y ieſt prawdźiwe/ á nie ieſt kłamſtwo. A iáko
5:
náuczyło was; tákze tez w nim trwayćie.

werset: 28Y teraz
6:
ſynaczkowie trwayćie w nim: ábyſmy gdy ſię okaże/
7:
vfánie mieli/ á nie byli záwſtydzeni od niego w przy=
8:
ſzćie iego.

werset: 29Ieſli wiećie iż ſpráwiedliwy ieſt: wiedz=
9:
ćieſz iż y káżdy czyniący ſpráwiedliwość/ z niego ſię
10:
národźił.


11:
NAVKI Y PRZESTROGI.
12:
Rzeczniká mamy.) Ná to mieyſce Auguſtyn S. ták piſze; Ale
13:
tu kto rzecze: To ſię tedy święći nie modlą zá námi? To ſię Bi=
14:
ſkupi y Páſterze zá ludzmi nie przyczyniáią? Y owſzem wſzytkie
15:
członki/ mowi/ iedne zá drugie ſię modlą: Ale głowá zá wſzytki=
16:
mi ſię przyczynia. Y ná drugim mieyſcu: Pan náſz Ieſus Chri=
17:
ſtus ieſzcze ſię przyczynia zá námi: Wſzyścy męczennicy ktorzy ſą
Rzecznik, nie ſam Pan Chriſtus.

18:
z nim/ przyczyniáią ſię zá námi: y ták długo będzie trwáło ich przy=
19:
czyniánie/ poki trwáć będzie náſze wzdychánie.
20:
Kłamcą ieſt.)
Hæretycy kłamcy.
Tácyć ſą dziśieyſzy Ewángelikowie/ ktorzy mo=
21:
wią/ iż Bogá znáią przez wiárę: lecz przykazánia iego/ áni cho=
22:
wáią/ áni chowáć mogą: powiádáiąc że ieſt ku záchowániu
23:
niepodobne.
24:
Iż Antychriſt idzie.) Antychriſt on przednieyſzy á głowny/
25:
przećiwnik Páná Chriſtuſow (ktory ták ieſt głową wſzytkich nie=
26:
wiernych ludzi/ iáko Pan Chriſtus ieſt głową wſzytkich wiernych
27:
y pobożnych) będzie iedná pewna oſobá/ ktora przyidzie tudzieſz
28:
przed dniem ſądnym: o ktorey piſze Dániel 8. y 11. Páweł 2. ad
29:
Theſſal : 2. y Ian S. y tu/ y w Obiáwieniu 13. Ktorego wſzyścy
30:
hæretycy á zwłaſzczá kácermiſtrzowie/ ſą członkámi y gońcámi.
31:
Y przetoż ie też Ian S. Antychriſtámi zowie/ tymi ſłowy: Teraz
32:
wiele Antychriſtow wyſzło ná świát. Y znák pewny/ po ktorym
33:
ie poznáwáć mamy/ opiſuie. Iż/ práwi/ wyſzli z nas y niewytrwá=
34:
li z námi. Skąd Cyprian S. ták piſze. Wſzytkie/ ktorzy iedno
Antychriſt ieden przednieyſsy, ále drobnych wiele.

35:
wyſzli z kośćiołá/ y ktorzy walczą przećiw kośćiołowi/ Ian S. ná=
36:
zwał Antychriſtámi. Y Auguſtyn ś. Wſzyścy záiſte (mowi) kto=
37:
rzy wychodzą z kośćioła/ y odćináią ſię od iednośći iego/ ſą Anty=
38:
chriſtámi/ o tym nikt nie wątpi. Bo ie ták opiſał Ian S. Kto=
Lllll 3rzykol=


strona: 821

Liſtu pierwſzego Rozd: 3.821.
1:
rzykolwiek tedy nie trwáią z námi w kośćiele Kátholickim/ ále z
2:
nas wychodzą/ iáſna rzecz ieſt iż ſą Antychriſtámi. Pátrzmyż te=
3:
dy ieſli oni z nas czyli my z nich wyſzli. Ale nie day Boże/ áby my
4:
z nich/ y owſzem oni z nas. Dotąd Auguſtyn S.
rozdział: 3

5:
ROZDZIAL III.
6:
1 O miłośći Bożey przećiwko nam. 3 Y iáko máią być roze=
7:
znáni ktorzy z Bogá ſą/ á ktorzy ze dyabłá. 10. O miłośći y nie=
8:
nawiśći bráćiey. 21 Kto z dobrym ſumnienim/ y z wiárą w Chri=
9:
ſtuſá/ czego od Bogá prośi; ten wſzytko otrzyma.
werset: 1
10:
P
Atrzćie iáką miłość dał nam Oćiec/ ábyſmy
11:
názwáni byli ſynámi Bożymi - y byli imi'.
-G.

12:
Dla tegoć świát nie zna nas: iż onego nie
13:
zna.

werset: 2Namileyſzy/ teraz ſynámi Bożymi ieſteſmy:
14:
á ieſzcze ſię nie okazáło czym będźiemy. Lecz Wiemy iż
15:
gdy ſię okaże/ podobni mu będźiemy: iż go vyrzymy
16:
iáko ieſt.

werset: 3A wſzelki ktory ma tę nádźieię w nim/
17:
poświąca ſię/ iáko y on święty ieſt.

werset: 4Káżdy co
18:
grzech czyni/ czyni też niepráwość: á grzech ieſtći
19:
niepráwość.

werset: 5A wiećie iż ſię on okazał áby grzechy
20:
náſze zgłádźił: á grzechu w nim nie máſz.

werset: 6Wſzelki
21:
ktory w nim mieſzka/ nie grzeſzy: á ktokolwiek grze=
22:
ſzy; nie widźiał go/ áni go poznał.

werset: 7Synaczkowie/
23:
niechay was żaden nie zwodźi. Kto czyni ſpráwie=
24:
dliwość/ ſpráwiedliwy ieſt: iáko u on ieſt ſpráwiedli=
25:
wy.

werset: 8Kto czyni grzech; ze dyabłá ieſt: gdyż od
26:
początku dyabeł grzeſzy. Ná toć ſię okazał Syn Bo=
27:
ży: áby zepſował dźiełá dyabelſkie.

werset: 9Wſzelki co ſię
28:
národźił z Bogá/ grzechu nie czyni: iż naśienie iego
29:
w nim trwa: y nie może grzeſzyć/ iż z Bogá náro=
30:
dzony ieſt.

Zácz: 73.
werset: 10
31:
Po tym poznáć ſyny Boże/ y ſyny dyabelſkie.
32:
Wſzelki ktory " nie ieſt ſpráwiedliwy' nie ieſt z Bogá/
" nie czyni ſprawiedliwośći.K. G. S.

33:
y ktory nie miłuie brátá ſwego.

werset: 11Abowiem to ieſt
34:
poſelſtwo ktoreśćie ſłyſzeli od początku/ " ábyśćie' ie=
" ábyſmy.K. G.
dni dru=


strona: 822

Rozd: 3. Ianá S.822.
1:
dni drugich miłowáli.

werset: 12Nie iáko Kaim/ ktory był
2:
z onego złośniká/ y zábił brátá ſwego. á przeczże go zá=
3:
bił? Iż vczynki iego złe były: á brátá ieo ſpráwiedliwe.

Lekcya ná wtorą Niedzielę po Swiątkách.
werset: 13
4:
Nie dźiwuyćie ſię bráćia */ ieſli was świát nie
* moi.G.

5:
nawidźi.

werset: 14My wiemy iżeſmy przenieśieni z śmier=
6:
ći do żywotá/ iż miłuiemy bráćią. Kto nie miłuie *:
* brátá.G.

7:
trwa w śmierći.

werset: 15Káżdy co nie nawidźi brátá
8:
ſwego; mężoboycá ieſt. A wiećie iż wſzelki mężo=
9:
boycá nie ma żywotá wiecznego w ſobie trwáiące=
10:
go.

werset: 16W tymeſmy poználi miłość Bożą/ iż on duſzę
11:
ſwą zá nas położył: y myſmy powinni kłáść duſze zá
12:
bráćią.

werset: 17Ktoby miał żywność świátá */ á wi=
* tegoN. L.

13:
dźiałby brátá ſwego potrzebuiącego/ á záwárłby
14:
wnętrznośći ſwe przed nim/ iákoż w nim przebywa
15:
miłość Boża?

werset: 18Synaczkowie moi/ nie miłuymy
16:
ſłowem áni ięzykiem; ále vczynkiem y prawdą. *

werset: 19
17:
* Po tym znamy iż z prawdy ieſteſmy: y przed
* A. G.

18:
nim " vſpokoimy' ſercá náſze.

" námowiemy. wł.
werset: 20Bo ieſli nas winuie
19:
ſerce náſze/ więtſzyć ieſt Bog niż ſerce náſze/ y wie
20:
wſzytko.

Zácz: 74.
werset: 21
21:
Namileyſzy/ ieſli nas ſerce náſze nie winuie/ v=
22:
fánie mamy ku Bogu:

werset: 22y oczkolwiekbyſmy prośi=
23:
li/ weźmiemy od niego: iż przykazánia iego chowa=
24:
my/ y to co ſię mu podoba czynimy.

werset: 23A toć ieſt
25:
przykazánie iego/ Abyſmy wierzyli w imię Syná ie=
26:
go Ieſuſá Chriſtuſá: y miłowáli ieden drugiego/
27:
iáko nam roſkazał.

werset: 24A ktoć chowa przykazánia
28:
iego; w nim mieſzka/ á on w nim. A iż mieſzka w nas
29:
poznawamy/ z Duchá ktorego nam dał.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Poświąca ſię.) Stąd ſię vczymy/ iż człowiek może poświęćić
32:
ſam śiebie/ dobrą wolą ſwoię/ ſpoł robiąc z łáſką Bożą. Co Au=
33:
guſtyn S. ſzerzey dekláruie piſząc ná to mieyſce.
Człowiek poświąca ſam śiebie.

34:
Kto czyni ſpráwiedliwość.)
Spráwiedliwość vczynkowa.

35:
Częſto Ian y Iákub S. przypomi=
na/ iż


strona: 823

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.823.
1:
na/ iż práwa ſpráwiedliwość człowieká zależy w dobrze czynieniu/
2:
y w vczynkách ſpráwiedliwośći/ á nie w ſámym wierzeniu: á iż
3:
człowiek z vczynkow dobrych bywa vſpráwiedliwiony: y pilnie
4:
nápomina ábyſmy ſię ſtrzegli/ żebyſmy w tym ártykule nie byli od
5:
hæretykow oſzukáni.
6:
Wezmiemy od niego.)
Nie ſámowiernicy, ále dobrze czyniący, v Páná Bogá wſsytko otrzymáią.
Niech ſię tu záwſtydzą ſektarze/ ktorzy
7:
mowią/ iż wſzytko otrzymawamy y bierzemy od Bogá przez ſámę
8:
wiárę. Gdyż oto Apoſtoł/ wſzytko cokolwiek bierzemy od Bo=
9:
gá/ przypiſuie záchowániu przykazánia iego/ ktore oni powiedáią
10:
być ku záchowániu niepodobne.
rozdział: 4

11:
ROZDZIAL IIII.
12:
1 Ktorzy duchowie z Bogá ſą/ á ktorzy nie. 9 Gdyż nas Bog
13:
vprzedził ſwą miłośćią/ dawſzy zá nas Syná ſwego. 11 Powin=
14:
niſmy y my Bogá y blizniego miłowáć. 18 A doſkonáła miłość
15:
precz wyrzuca boiaźń.
werset: 1
16:
N
Amileyſzy/ nie káżdemu duchowi wierzćie:
17:
ále doświadczayćie duchow ieſli z Bogá ſą:
18:
gdyż wiele fałſzywych prorokow wyſzło ná
19:
świát.

werset: 2Po tym znáć Duchá Bożego. Káżdy duch
20:
ktory wyznawa iż Ieſus Chriſtus przyſzedł w ćiele/
21:
z Bogá ieſt:

werset: 3A káżdy duch ktory " rozwięzuie' Ie=
" nie wyznawaG. S.

22:
ſuſá; z Bogá nie ieſt/ á ten ieſt " Antychryſt' o kto=
" Antychriſtow.G. S.

23:
rymeśćie ſłyſzeli iż idzie/ y teraz ći iuż ieſt ná świećie.

werset: 4
24:
Synaczkowie/ wy z Bogá ieſteśćie/ y zwyćiężyli=
25:
śćie " go' gdyż więtſzy ieſt ten co w was ieſt/ niż ten
" ie.4 L. G. S.

26:
co ná świećie.

werset: 5Onić ſą z świátá: dla tego wedle
27:
świátá mowią/ á świát ich ſłucha.

werset: 6My z Bogá
28:
ieſteſmy. Kto zna Bogá; ſłucha nas. Kto nie ieſt
29:
z Bogá; nie ſłucha nas. ſtąd znamy duchá prawdy/
30:
y duchá błędu.

werset: 7Namileyſzy/ miłuymy iedni dru=
31:
gie: gdyż miłość ieſt z Bogá. Y káżdy co miłuie/ z
32:
Bogá ieſt vrodzony/ y zna Bogá.

werset: 8Kto nie miłuie/
33:
nie zna Bogá:
Lekcya w pierwſzą Niedz: po Swiątkách.

34:
Gdyż Bog ieſt miłość.

werset: 9W tym ſię okazáłá mi=
35:
łość Boża w nas; iż Syná ſwego iednorodnego po=
ſłał Bog


strona: 824

Rozd: 4. Ianá S.824.
1:
ſłał Bog ná świát/ ábyſmy żyli prze zeń.

werset: 10W tymći
2:
ieſt miłość: nie iżbyſmy my vmiłowáli Bogá; ále iż
3:
on * vmiłował nas/ y poſłał Syná ſwego vbłagánim
* pierwſsy.N. L. G.

4:
zá grzechy náſze.

werset: 11Namileyſzy/ ieſli nas Bog ták
5:
vmiłował: y myſmy powinni iedni drugie miłowáć.

werset: 12
6:
Bogá żaden nigdy nie widźiał. Ieſli miłuiemy
7:
iedni drugie; Bog w nas mieſzka/ á miłość iego do=
8:
ſkonáła ieſt w nas.

werset: 13Przez to poznawamy iż w nim
9:
mieſzkamy/ á on w nas: iż z Duchá ſwego dał nam.

werset: 14
10:
A myſmy widźieli/ y świádczymy iż Oćiec poſłał
11:
Syná - ſwego' Zbáwićielem świátá.
-1 L. G.

werset: 15Ktobykolwiek
12:
wyznał iż Ieſus ieſt Syn Boży: Bog w nim mie=
13:
ſzka/ á on w Bogu.

werset: 16Y myſmy poználi/ y vwierzyli
14:
" miłośći' ktorą Bog ma ku nam. Bogći ieſt miłość:
" miłość.G.

15:
á kto mieſzka w miłośći; w Bogu mieſzka/ á Bog w
16:
nim *.

* mieſska.G.
werset: 17W tȳ wykonána ieſt miłość * z námi/ ábyſmy
* Bożá.N. L.

17:
vfność mieli w dźień ſądny: iż iáki on ieſt; y my ie=
18:
ſteſmy ná tym świećie.

werset: 18W miłośći nie máſz boiá=
19:
źni: ále miłość doſkonáła precz wyrzuca boiaźń: gdyż
20:
boiaźń ma vtrapienie. á kto ſię boi; nie ieſt doſko=
21:
náły w miłośći.

werset: 19My tedy " miłuymy Bogá'; iż " Bog'
" miłuiemy go.G.
" on.G.

22:
nas pierwey vmiłował.

Záczá: 75.
werset: 20
23:
Ieſliby kto rzekł/ iż miłuię Bogá: á brátáby
24:
ſwego nienawidźiał; kłamcą ieſt. Abowiem kto nie
25:
miłuie brátá ſwego ktorego " widźi': Bogá ktorego
" widział.4 L. K. G.

26:
nie " widźi' iáko może miłowáć?

werset: 21A roſkazánie to
27:
mamy " od Bogá': áby ten co Bogá miłuie/ miłował
" od niego.5 L. G. S.

28:
też brátá ſwego. *


29:
NAVKI Y PRZESTROGI.
30:
Nie káżdemu duchowi wierzćie.) To ieſt nie káżdey náuki przyi=
31:
muyćie od tych/ ktorzy powiádáią że máią Duchá Bożego. Abo=
Duchowi nie káżdemu wierzyć.

32:
wiem wiele hæretykow/ fałſzywych prorokow/ wynidzie z kośćio=
33:
łá; ktorzy ſobie przywłaſzczáć będą Duchá Bożego/ będąc du=
34:
chem zawrotu y kłamſtwá nátchnieni. Iácy byli oni/ 3. Krol: 33
35:
22. y w 2 Kron: 18. 5 y Eſai: 19. 14. y 29.
MmmmmAle do=


strona: 825

Liſtu pierwſzego Rozd: 4.825.
1:
Ale doświadczayćie duchow.) Acz to Apoſtoł do wſzytkiego ko=
2:
śćiołá piſze: wſzákże niechce tego/ áby wſzyścy duchow probowáć
3:
mieli: ále tylko ći/ ktorzy to czynić mogą/ y ktorym to z vrzędu na=
4:
leży: gdyż nie wſzyścy máią dáru rozeznánia duchow. Bo iáko
5:
gdy do Akádemiey poſyłáią ártykuły iákie podeyrzáne áby ie exá=
6:
minowano: tedy nie wſzytkim ktorzy ſą w Akádemiey należy ie
7:
exáminowáć: ále tylko Doktorom ná to wyſádzonym: Ták też/
Duchow probowánie komu należy.

8:
gdy Apoſtoł każe áby w kośćiele probowano duchow/ y exámino=
9:
wano proroctwá y wykłády piſmá: tedy niechce/ áby ſię to dzia=
10:
ło od ſzewcow/ y kráwcow/ y od poſpolitego człowieká: ále od
11:
Biſkupow/ ábo od tych ktore oni ná to wyſádzili.
12:
Káżdy duch ktory wyznawa.) To náprzećiw Ebionowi y Che=
13:
ryntowi mowi/ ktorzy przeli wćielenia Páná Chriſtuſowego: kto=
14:
re przeto Antychriſtámi zowie/ iż Ieſuſá rozwięzowáli/ dzieląc ſło=
15:
wo od ćiáłá/ y mowiąc; Iż Syn Boży nie sſtał ſię prawdziwie
16:
Synem człowieczym: ále iż tylko Bog w człowieku Ieſuśie/ iáko
17:
w kośćiele mieſzkał. Lecz kośćioł Apoſtolſki od Duchá S. náu=
18:
czony wyznawa/ iż Pan Ieſus Chriſtus przyſzedł w ćiele: To ieſt/
19:
iż ſłowo Boże przyięło prawdziwie ćiáło w iedność ſwey perſony:
20:
y ták sſtawſzy ſię práwym człowiekiem/ do ludzi sſtąpiło/ y z lu=
21:
dzmi obcowáło.
Wćielenie Syná Bożego.

22:
Stąd znamy Duchá prawdy.) To znák powſzechny y napewniey=
23:
ſzy/ po ktorym prawdziwe duchy y proroki od fałſzywych rozezná=
24:
wáć mamy: iż ći ktorzy ſą z Bogá/ ſłucháią Apoſtołow y ich na=
25:
mieſtnikow/ y ſą poſłuſzni práwym páſterzom/ ktorzy od Apoſto=
26:
łow ſucceſſyą máią: y poddáią ſię we wſzytkim Kátholickiemu
27:
kośćiołowi. Ci lepák ktorzy z Bogá nie ſą/ nie ſłucháią Apoſto=
28:
łow/ áni namieſtnikow Apoſtolſkich/ áni kośćiołá wſzytkiego: á=
29:
le zdánia y widzenia ſwego/ ábo kácermiſtrzow ſwoich náſláduią.
Duchá prawdy po czym mamy poznac.
rozdział: 5

30:
ROZDZIAL. V.
31:
1 O národzonych z Bogá. 3 Y o prawdziwey k niemu miło=
32:
śći. 4 Wiárá zwyćięża świát. 6 y 8 Trzey ná ziemi świádczą
33:
być Chriſtuſá práwym człowiekiem. 7 A trzey ná niebie/ prá=
34:
wym Synem Bożym. 10 W ktorego wierzący máią żywot wie=
35:
czny. 16 O grzechu ná śmierć/ y nie ná śmierć.
werset: 1
36:
W
Szelki co wierzy iż Ieſus ieſt Chriſtuſem;
37:
z Bogá ſię národźił. A wſzelki co miłuie te=
38:
go ktory vrodźił; miłuie też tego ktory z
niego ieſt


strona: 826

Rozd: 5. Ianá S.826.
1:
niego ieſt národzony.

werset: 2W tym znamy iż miłuiemy
2:
ſyny Boże: gdy Bogá miłuiemy/ y przykazánia iego
3:
" czynimy'.

" chowamy.G.
Lekcya w Przewodną Niedzielę.
werset: 3Abowiem táć ieſt miłość Boża: ábyſmy
4:
przykazánia iego chowáli: á przykazánia iego nie
5:
ſą ćięſzkie.

werset: 4
6:
Bo wſzytko co ſię národźiło z Bogá; zwyćięża
7:
świát. á zwyćięſtwo to ktore zwyćięża świát/ ieſt
8:
wiárá náſzá.

werset: 5" Ktoż ieſt' co zwyćięża świát/ iedno
" A ktoż ieſt.L. N. G.

9:
ktory wierzy iż Ieſus ieſt Synem Bożym?

werset: 6Tenći
10:
ieſt ktory przyſzedł przez wodę y krew/ Ieſus Chri=
11:
ſtus: nie w wodźie tylko; ále w wodźie y we krwi.
12:
A duch ieſt ktory świádczy/ iż " Chriſtus' ieſt prawdá.
" Duch.G. S.

werset: 7
13:
Abowiem trzey ſą ktorzy świádczą - ná niebie; O=
-5 L S.

14:
ćiec/ Słowo/ y Duch święty. á ći trzey " iedno' ſą.

" ku iednemuſsG.
werset: 8A
15:
trzey ſą ktorzy świádczą' ná źiemi; Duch/ wodá/ y
16:
krew/ - á ći trzey " iedno' ſą.
-15 L K G. N
" ku iednemuſsN G.

werset: 9Ieſli świádectwo lu=
17:
dzkie przyimuiemy: więtſzeć ieſt ſwiádectwo Boże.
18:
ponieważ to ieſt ſwiádectwo Boże - ktore więtſze ieſt'/
-G.

19:
" iż' świádczył o Synie ſwym.
" ktorym.G.

werset: 10Kto wierzy w Syna
20:
Bożego; ma świádectwo - Boże' ſam w ſobie. *
-G.

21:
Kto nie wierzy " Synowi'; kłamcą go " czyni': iż
" Bogu.G.
" vczynił.G.

22:
nie vwierzył świádectwu ktore Bog świádczył o
23:
Synie ſwoim.

werset: 11A toć ieſt świádectwo/ iż żywot
24:
wieczny dał nam Bog. A ten żywot ieſt w Synie ie=
25:
go.

werset: 12Kto ma Syná *; ma żywot. kto nie ma Syná
* Bożeo. L. G. N.

26:
Bożego/ żywotá nie ma.

werset: 13" To wam piſzę' *: ábyśćie
" Tom wam piſał7 L G S.
* ktorzy wierzyćie w imię Syná Bożego.G.

27:
wiedźieli iż żywot wieczny maćie " ktorzy wierzyćie'
" á iżbyśćie wierzyliG.

28:
w imię Syná Bożego.

werset: 14A toć ieſt vfánie ktore ma=
29:
my " do niego': Iż " oczkolwiekbyſmy' prośili wedle
" do Bogá.N. L.
" ieſlibyſmy o co.G.

30:
woley iego; ſłucha nas.

werset: 15A * wiemy iż nas ſłucha/
* ieſli.G

31:
czegobyſmykolwiek żądáli: wiemy tez iż mamy pro=
32:
śby " ktorych od niego prośimy'.

" ktorycheſmy od niego prośili.1 L. G. S.
werset: 16" Kto wie' że brát
" Ieſliby kto widziałG.

33:
iego grzeſzy grzechem nie " do śmierći/ " niechay pro=
" ná śmierć.
" będzie prośił y da mu żywot, grzeſzącym6 L. G. S.

34:
śi/ y będźie mu dan żywot/ grzeſzącemu' mowię nie do
Mmmmm 2śmierći.


strona: 827

Liſtu pierwſzego Rozd: 5.827.
1:
śmierći. Ieſtći grzech do śmierći: zá tym nie mowię
2:
áby kto prośił.

werset: 17Wſzelka niepráwość ieſtći grzech: á
3:
ieſt grzech * do śmierći.
* nie.G. S.

werset: 18Wiemy/ iż wſzelki náro=
4:
dzony z Bogá/ nie grzeſzy: " ále vrodzenie Boże zá=
5:
chowuie go': á on złośnik nie dotyka ſię go.
" ále ktory ſię národził z Bogá, záchowywa ſámego śiebie.G.

werset: 19Wiemy
6:
iż z Bogá ieſteſmy: á świát wſzytek " ná złośniku' zá=
" ábo we złym.

7:
śiadł.

werset: 20Lecz wiemy iż Syn Boży przyſzedł/ y dał
8:
nam zmyſł/ ábyſmy poználi prawdźiwego Bogá; " á
9:
izbyſmy byli w prawdźiwym Synie iego'. Tenći ieſt
" á ieſteſmy w prawdziwym, w Synie iego Ieſuśie Chriſtuśie.G.

10:
prawdźiwy Bog y żywot wieczny. Synaczkowie
11:
ſtrzeżćie ſię báłwanow. Amen.


12:
NAVKI Y PRZESTROGI.
13:
A przykazánia iego nie ſą ćięſskie.) Coż tu rzeką ſektarze dzi
14:
śieyſzy/ ktorzy przykazánie Páńſkie powiádáią nie tylko być ćię=
15:
ſzkie/ ále ku wypełnieniu zgołá niepodobne? Czyli nas Pan Bog
16:
ćiśnie y przymuſza do niepodobnych rzeczy? Czyli nie wierzą Pá=
17:
nu Chriſtuſowi mowiącemu: Iż iárzmo iego ſłodkie ieſt y brze=
18:
mię iego lekkie? Bo iákoż ma być ćięſzkie/ gdyż ieſt przykazánie
19:
miłośći? Ktore ácz ſię zda ćięſzkie temu ktory nie miłuie: ále temu
20:
kto miłuie/ ćięſzkie być nie może.
Przykazánie Pánskie nie ieſt ćięſskie.

21:
Trzey ſą ktorzy świádczą.)
Troycá S.
Nowokrzczeńcy ten cáły wierſz w
22:
wątpliwość przywodzą/ powiádáiąc iż go w ſtárych kśięgách
23:
Græckich nie było: przeto/ iż go niektorzy ſtárzy piſárze nie wſpo=
24:
mináią. Aleć v nas ważnieyſze ieſt świádectwo kośćiołá powſze=
25:
chnego/ ktory te ſłowá iáwnie przy ołtarzu czyta w niedzielę Prze=
26:
wodną. Toż mieyſce Cyprian S. przywodzi/ lib: de vnit: Eccl.
27:
Athanaſus lib: 1. ad Theophil. y tákże w dyſputácyey z Ariuſzem
28:
ná Koncylium Niceńſkim. Higinus epist: 1. Ian II. Papież in e=
29:
pist: ad Valerium. Hieronym S. in prolog: epist: Canonicarum.
30:
Idacius in lib: aduerſus Varimund. Eugenius Carthaginem: apud Vi=
31:
ctorem lib: 2. de perfecut: Vandal. Fulgentius cont: obiectiones
32:
Arianorum. Mamy tedy to wyráźne ſłowo Boże/ przećiw Ari=
33:
anom y Sámoſátenom/ o rozdzielnośći trzech oſob ábo perſon
34:
Bozkich/ y o iednośći Boſtwá ich y nátury: iż Oćiec/ Syn/ y
35:
Duch S. ſą trzy oſoby/ á przećię ieden Bog.
36:
Ieſtći grzech do śmierći.) Grzech ná śmierć ábo do śmierći (we=
37:
dług Auguſtyná y Grzegorzá ś.) nie ieſtći ládá grzech śmiertelny.
Grzech ná świát ktory.
Bo ináczey


strona: 828

Rozd: 5. Ianá S.828.
1:
Bo ináczey/ nie godziłoby ſię modlić zá tymi ktorzy śmiertelnie
2:
grzeſzą: co ieſt proſto przećiw przykazániu Páńſkiemu: Modlćie
3:
ſię zá tymi ktorzy was prześláduią y potwarzáią: ále ieſt grzech
4:
śmiertelny/ w ktorym człowiek trwa áż do śmierći. A ponieważ
5:
wiedzieć nie możemy/ kto grzeſzył ábo nie grzeſzył áż do śmierći/
6:
áż po iego śmierći: tedyć tu Apoſtoł każe ſię modlić zá tymi wſzy=
7:
tkimi/ ktorzy w práwey Kátholickiey wierze/ z pokutą zeſzli z tego
8:
świátá: ponieważ w grzechách nie trwáli áż do śmierći/ ále zá
9:
nie żáłowáli y ſpowiádáli ſię ich. A zá tymi záſię modlić ſię nie
10:
każe/ ktorzy ábo w kácerſtwie/ ábo w grzechu śmiertelnym bez po=
11:
kuty zmárli.
Modlić ſię zá vmárłe Ian S. każe.

12:
Tenći ieſt prawdziwy Bog, y żywot wieczny.) Y to ieſt bárzo iá=
13:
ſne mieyſce przećiw Sámoſáteńſkim Nowokrzczeńcom/ o práwym
14:
Boſtwie Syná Bożego. Bo ſię te ſłowá koniecznie/ nie o Oy=
Chriſtus prawdziwy Bog, y żywot wieczny.

15:
cu/ ále o Synu rozumieć muſzą: o ktorym tudzież przedtym mo=
16:
wił: Abyſmy byli w prawdziwym Synie iego Ieſuśie Chriſtu=
17:
śie/ iáko w Græckim texćie wyráznie dołożono. Ten tedy Syn
18:
Boży Ieſus Chriſtus/ ieſt prawdziwy Bog y żywot wieczny. A
19:
przećię Budny z Czechowicem te ſłowá ćiągną ná Oycá á nie ná
20:
Syná. Boby/ mowię/ byli dwá Bogowie prawdziwi. Czym dá=
Wykręt Nowokrzczenski.

21:
ią znáć/ że Chriſtuſá máią zá fałſzyweo á nie zá prawdziwego Bo=
22:
gá. Lecz Kátholicy práwowierni/ choćia wierzą y wyznawáią
23:
(według tego y innego piſmá) iż Chriſtus ieſt Bogiem praw=
24:
dziwym: iednák przećię nie máią dwu/ áni trzech Bogow praw=
25:
dziwych. Bo nie czynią Chriſtuſá/ inſzym ábo drugim Bogiem/
26:
od Boſtwá Oycowſkiego rożnym/ ále tymże Bogiem prawdzi=
27:
wym/ ktorym ieſt y Oćiec. Iáko w ſkłádzie Athánázyuſzowym
28:
wyznawamy: iż Bog ieſt Oćiec/ Bog Syn/ y Bog Duch
29:
święty. A przećię nie trzey Bogowie/ ále
30:
ieden ieſt Bog.
Mmmmm 3Liſt Iáná
księga: 2.Ioann


strona: 829

Liſt wtory829.
1:
LIST IANA S.
2:
APOSTOLA
3:
WTORY.
4:
1 Elektę y ſyny iey w miłośći y w wierze vtwirdza. 7 Aby
5:
od hæretykow nie byli zwiedzieni 10 Ktorych y pozdráwiáć nie
6:
każe. 12 Oſtátek záchowuiąc ná ſwe przyſzćie do nich.
Záczá: 76.
werset: 1
7:
S
Tárſzy/ " Wybráney' pániey/ y
" ábo Elekćie.

8:
dźiatkam iey/ ktore ia miłuię w praw=
9:
dźie/ á nie ia tylko/ ále y wſzyścy ktorzy
10:
poználi práwdę:

werset: 2dla prawdy ktora
11:
trwa w nas/ y z námi będźie ná wieki.

werset: 3Niech bę=
12:
dźie z wámi łáſká/ miłośierdźie/ pokoy od Bogá Oy=
13:
cá/ y od Chriſtuſá Ieſuſá Syná Oycowego w praw=
14:
dźie y w miłośći.

werset: 4Vweſeliłem ſię bárzo/ iżem ná=
15:
lazł z dźiatek twych chodzące w prawdźie/ iákoſmy
16:
roſkazánie wźięli od Oycá.

werset: 5A teraz proſzę ćię pá=
17:
ni/ nie iáko przykazánie nowe piſzącći/ ále ktoreſmy
18:
mieli od początku/ ábyſmy iedni drugie miłowáli.

werset: 6
19:
A táć ieſt miłość/ ábyſmy chodźili według przy=
20:
kazánia iego. Abowiem to ieſt przykazánie; iáko=
21:
śćie ſłyſzeli od początku/ ábyśćie w nim chodźili.

werset: 7
22:
Gdyż wiele zwodźićielow wyſzło ná świát/ ktorzy
23:
nie wyznawáią iż Ieſus Chriſtus przyſzedł " w ćiáło':
" w ćiele.G.

24:
ten kázdy ieſt zwodźićielem y Antychriſtem.

werset: 8Pátrz=
25:
ćie ſámych śiebie/ " żebyśćie' nie ſtráćili cośćie wyro=
" żebyſmy.G.coſmy.

26:
bili: ále żebyśćie zupełną odpłátę wźięli.

werset: 9Wſzelki
27:
ktory odſtępuie/ á nie trwa w náuce Chriſtuſowey;
28:
Bogá nie ma. Kto trwa w náuce/ ten y Oycá/ y Sy=
29:
ná ma.

werset: 10Ieſli kto przychodźi do was/ á tey náuki
30:
nie przynośi; nie przyimuyćie go do domu/ áni go
pozdrawiay=


strona: 830

Ianá S.830.
1:
pozdrawiayćie.

werset: 11Abowiem kto go pozdrawia; vcze=
2:
ſtnikiem ieſt vczynkow iego złośćiwych. *

* Otomći wam przedtym powiedział, ábyśćie w dzien Pánski nie byli pohánbieni.N. L.
werset: 12Máiąc
3:
wam wiele piſáć; niechćiałem przez pápier y inkauſt:
4:
ábowiem ſpodźiewam ſię przybyć do was/ y mowić z wámi
5:
vſtnie: áby weſele wáſze było zupełne.

werset: 13Po=
6:
zdrawiáią ćię dźiatki ſioſtry twoiey " Wybráney. Amen.
" ábo Elekty.G.


7:
NAVKI Y PRZESTROGI.
8:
Iákośćie słyſseli od początku.) Táć ieſt regułá práwego Chrze=
9:
śćijániná ábo Kátholiká/ trzymáć pilnie trádicie/ náuki y vſtáwy
10:
Apoſtolſkie: y trwáć ſtátecznie w tey wierze y w tey religiey/
Znák práwego Chrześćiániná.

11:
ktorąſmy wzięli od początku/ to ieſt/ ktora od Apoſtołow/ przez
12:
ſucceſſyą Biſkupow y kápłanow/ áż do nas przyſzłá. Przetoż y
13:
Hieronym S. y inni Doktorowie/ w tym ſámym kośćiele trwáć
14:
każą/ ktory będąc od Apoſtołow fundowány/ trwa áż do tego
15:
czáſu. Iáki ieſt bez żadnego wątpienia kośćioł S. Rzymſki.
16:
Ani go pozdrawiayćie.) Hæretyki ktorzy náuki Káthilickiey od
17:
Apoſtołow podáney/ y po wſzytkim Chrześćijáńſtwie przyiętey y
18:
záchowáney nie przynoſzą/ zá wyklęte mieć/ y żadney z nimi ſpołe=
19:
cznośći nie mieć/ roſkázuie. Iáko czynił ſamże Ian S. ktory ſię z
20:
Cheryntem hæretykiem w iedney łázni myć niechćiał; boiąc ſię
21:
áby go z nim nie przywáliłá. Toż czynili y inſzy vczniowie Apo=
22:
ſtolicy/ ſtrzegąc ſię y ſámey rozmowy z hæretykámi. A ieſli ták
23:
pilnie zákázuią Apoſtołowie/ nie tylko mowić z hæretykámi/ ále y
24:
pozdráwiáć ich: Coż ći ná to rzeką/ ktorzy im ſprzyiáią/ ktorzy ie
25:
forytuią/ ktorzy ná ich kazániach y ceremoniách bywáią/ kśięgi
26:
ich czytáią/ y małżeńſtwem ſię z nimi złączáią?
Z hæretyki nie mamy ſpołku mieć.

27:
Máiąc wam wiele piſáć.) Y ſtąd mamy/ że Ian Apoſtoł S.
28:
wiele rzeczy vczył/ y podał vczniom ſwoim/ á przez nie wſzytkiemu
29:
kośćiołowi/ ktore iednák nie ſą nápiſáne.
Trádicie.
Liſt Ianá
księga: 3.Ioann


strona: 831

Liſt 3. Ianá S.831.
1:
LIST IANA S.
2:
APOSTOLA
3:
TRZECI.
4:
1 Chwali Gáiuſá/ że w prawdzie chodzi. 5 A iż gośćie wdzię=
5:
cznie przyimuie. 9 Przydáiąc nieco o Dyotrepowych potwa=
6:
rzách y nieludzkośći. 12 A Demetryoſzowi dáiąc dobre ſwiádec=
7:
two. 13 Y obiecuie iż go w rychle náwiedzi.
Zácz: 77.
werset: 1
8:
S
Tárſzy/ Gáiowi namilſzemu/
9:
ktorego ia miłuię w prawdźie.

werset: 2Na=
10:
milſzy/ " proſzę Páná Bogá ábyć ſię ná w=
" żądam.G.

11:
ſzytkim dobrze powodźiło/ y ábyś zdrow
12:
był/ iáko ſię dobrze powodźi duſzy twoiey.

werset: 3* Wiel=
* Abowiem.G.

13:
cem ſię vrádował gdy przyſzli bráćia/ y dáli świádec=
14:
two prawdźie twoiey/ iáko ty w prawdźie chodźiſz.

werset: 4
15:
" Więtſzey nád tę poćiechy' nie mam; iedno gdy ſły=
" więtſsego nád to weſela.K. G.

16:
ſzę iż dźiatki moie chodzą w prawdźie.

werset: 5Namilſzy/
17:
wiernie czyniſz cokolwiek dźiáłaſz dla bráćiey/ " á to'
" y.G.

18:
dla gośći.

werset: 6* Swiádczyli o miłośći twey przed ko=
* ktorzy.G.

19:
śćiołem: ktore odprowádźiwſzy przyſtoynie wedle
20:
Bogá/ dobrze vczyniſz.

werset: 7Abowiem dla imieniá iego
21:
wyſzli/ nic nie biorąc od Pogánow.

werset: 8My tedy táko=
22:
we powinniſmy przyimowáć: ábyſmy byli pomocni=
23:
kámi " prawdy'.

" prawdzie.G.
werset: 9" Piſałbym był ſnać kośćiołowi';
" Piſałem kośćiołowi.G.

24:
ále Diotrepes/ ktory miedzy nimi chce być przedniey=
25:
ſzym/ nie przyimuie nas.

werset: 10Przeto ieſli przyidę/ przy=
26:
pomnię vczynki iego ktore czyni: ſłowy złośćiwymi
27:
ſzczebiecąc ná nas: " á iákoby ná tym doſyć nie miał'/
" á nie máiąc ná tym doſyć.G.

28:
áni ſam przyimuie bráćiey; y tym " co przyimuią'/ zá=
" coby przyiąć chćieli.G.

29:
brania/ y z kośćiołá ie wyrzuca.

werset: 11Namilſzy/ nie
30:
náśláduy złego/ ále co ieſt dobrego. Ktoć dobrze
czyni:


strona: 832

Liſt 3. Ianá S.832.
1:
czyni; z Bogá ieſt: Kto zle czyni/ nie widźiał " Bo=
2:
gá'.

" go.N. L.
werset: 12Demetryuſzowi świádectwo dáią wſzyścy/ y
3:
też ſámá prawdá: lecz y my świádectwo dawamy:
4:
á " wieſz iż świádectwo náſze prawdźiwe ieſt.
" wiećie.K. G.

werset: 13Mia=
5:
łemći wiele piſáć: álemći niechćiał piſáć inkauſtem
6:
y piorem.

werset: 14Lecz ſię nádźiewam rychło ćię vyźrzeć/ á vſtnie mowić będźiemy. Pokoy tobie. Pozdrawiá=
7:
ią ćię przyiaćiele. Pozdrow miánowićie przyiaćioły.


8:
Argument liſtu S. Iudy.
9:
T
En liſt Iudáſá Apoſtołá przezwiſkiem Thádeuſzá/ brátá
10:
Iákubá mnieyſzego/ ktory był brát Páńſki/ nie ieſt nic inſze=
11:
go/ iedno ſzerſzy wykład wtorego Rozdziału liſtu wtorego Pio=
12:
trá S. Abowiem tákże vpomina wiernych/ áby ſię ſtrzegli wſzy=
13:
tkich hæretykow: ále oſobliwie/ iáko Auguſtyn S. dokłáda/ tych
14:
ktorzy zle vżywáli liſtow Páwłá S. zálecáiąc ludziom ſámę wiá=
15:
rę. Ktorych obyczáie właśnie opiſuie; Zowiąc ie przeto ludzmi
16:
niezbożnymi/ y łáſkę Bożą w roſpuſtność obracáiącymi: ktorzy
17:
ſię ſámi wyłączáią od kośćiołá y od wiáry iego. Nápomina k te=
18:
mu Kátholiki/ áby byli ſtáteczni y nieporuſzeni w Apoſtolſkiey
19:
wierze/ á iżby ſię mężnie potykáli o iey záchowánie.
20:
grafika
NnnnnIudy
księga: Iudae


strona: 833

Liſt833.
1:
IVDY S. APO=
2:
STOLA LIST DO
3:
WSZECH W OBEC.
4:
1 Vpomina/ áby byli mocni w wierze raz podáney. 4 Náprze=
5:
ćiw powſtáiącym niezbożnym y nieczyſtym hæretykom. 5 Przy=
6:
pomináiąc ich ſkaránie/ przykłádem Zydow y Sodomczykow.
7:
8 Opiſuie ich złe obyczáie. 11 Rownáiąc ie z pierwſzymi niezbo=
8:
żniki. 14 A wiernym kłádąc przed oczy Enochowe y Apoſtol=
9:
ſkie o nich proroctwá.
Zácz: 78.
werset: 1
10:
I
Vdás ſługá IEſuſow Chriſtu=
11:
ſow/ á brát Iákubow: tym ktorzy ſą w
12:
Bogu Oycu " vmiłowáni'/ á w Ieſuśie
" poświęceni.G.

13:
Chriſtuſie záchowáni - y' wezwáni.

-G.
werset: 2Mi
14:
łośierdźie/ y pokoy y miłość niech ſię wam rozmnoży.

werset: 3
15:
Namileyſzy/ wſzeláką pilność czyniąc ábym do was
16:
piſał o ſpołecznym wáſzym zbáwieniu/ miałem zá po=
17:
trzebną piſáć wam: proſząc ábyſcie boiowáli o wiárę
18:
raz świętym podáną.

Wiárę od początku podáną mocno trzymáć mamy.
werset: 4ábowiem wtrąćili ſię niekto=
19:
rzy ludźie (dawno przedtym ná to potępienie názná=
20:
czeni) niezbożni/ ktorzy Bogá náſzego łáſkę obracá=
21:
ią w roſpuſtność/ y przą ſię ſámego * Pánuiącego/ - y'
* Bogá y.G.
-G.

22:
Páná náſzeo Ieſuſá Chriſtuſá.

werset: 5A chcę wam przypo=
23:
mionąć/ gdyż raz " wſzytko' wiećie/ iż " Ieſus' wybá=
" to.G.
" Pan.G.

24:
wiwſzy lud z źiemie Egyptſkiey/ záſię te potráćił
25:
ktorzy nie wierzyli.

werset: 6Y ánioły ktorzy nie záchowá=
26:
li " zacnośći ſwey'/ ále mieſzkánie ſwoie opuśćili/ ná
" początku ſwegoG.

27:
ſąd dniá wielkiego/ związkámi wiecznymi pod chmu
28:
rą záchował.

werset: 7Iáko Sodomá y Gomorrá/ y inne
29:
około nich miáſtá tymże ſpoſobem * zwſzeteczniaw=
* iáko y oni.G.

30:
ſzy/ y vdawſzy ſię zá cudzym ćiáłem/ wyſtáwione ſą
31:
ná przykład/ ogniá wiekuiſtego karánie odnoſząc.

Tákżeć


strona: 834

Iudy S.834.
werset: 8
1:
Tákżeć też y ći * y ćiáło plugáwią/ y zwierzchność
* ſny zwiedzieni.G.

2:
odrzucáią/ y przełożeńſtwá bluźnią.

werset: 9Gdy ſię Mi=
3:
chał Archánioł z dyabłem roſpierał/ rozmawiáiąc o
4:
ćiele Moyzeſzowym: nieśmiał przećiw niemu podnieść
5:
ſądu bluźnierſkiego: ále rzekł: " Niechći Pan roſka=
6:
że'.

" Niech ćię Pan sfuka.L.G.
werset: 10A ći czegokolwiek niewiedzą/ to bluźnią: á co=
7:
kolwiek z przyrodzenia/ iáko nieme bydło/ rozumieią;
8:
w tym ſię pſuią.

Zácz: 79.
werset: 11
9:
Bieda im/ " ktorzy' ſię drogą Kaimową vdáli:
" iż.3 L. K. G.

10:
á zwiedźienim " Báláámowym zapłátą' roſpuśćili
" Báláámowey zapłáty.G.

11:
ſię/ á w przećiwieńſtwie Korego poginęli.

werset: 12Cić
12:
ſą ſmrodowie " ná bieśiádách ſwoich' ſpolnie bieśiá=
" ná kołácyách wáſsych.G.

13:
duiący * bez boiáźni/ ſámych śiebie páſący/ obłoki
* z wámi.G.

14:
bezwodne od wiátrow tám y ſám obnoſzone/ drzewá
15:
ieśienne/ nieużyteczne/ dwákroć pomárłe/ wykorze=
16:
nione/

werset: 13wáły ſrogie morſkie/ przez piány ſwe zelży=
17:
wośći ſwoie wyrzucáiące/ gwiazdy błąkáiące ſię/
18:
ktorym chmurá ćięmnośći ná wieki ieſt záchowána.

werset: 14
19:
Lecz " o tych' prorokował Enoch śiodmy od Adá=
" y tym.G.

20:
má/ mowiąc/ Oto przyſzedł Pan z tyśiącmi świę=
21:
tych ſwoich/

werset: 15áby czynił ſąd przećiwko wſzytkim/ y
22:
ſtrofowal wſzytki niezbożniki/ ze wſzytkich vczyn=
23:
kow ich niezbożnych ktore niezbożnie płodźili/ y ze
24:
wſzytkich przykrośći ktore mowili przećiw " iemu' nie
" Bogu.N. L.

25:
zbożni grzeſznicy.

werset: 16Cić ſą ſzemrácze/ nárzekácze/
26:
chodzący wedle pożądliwośći ſwych/ á vſtá ich mo
27:
wią nádętośći/ dźiwuiący ſię oſobam dla pożytku.

werset: 17
28:
Lecz wy namileyſzy pámiętayćie ná ſłowá ktore ſą
29:
przedtym powiedáne od Apoſtołow Páná náſzego
30:
Ieſu Chriſtá/

werset: 18" ktorzy wam' powiedáli/ że " w oſtá=
" iż wam.G.

31:
teczny czás' przyidą naśmiewcy/ chodzący według
" w oſtáteczne czáſy.N. L.

32:
ſwych pożądliwośći w niezbożnośćiách.

werset: 19Cić ſą
33:
ktorzy - ſię ſámi odłączáią/ ćieleſni/ Duchá nie máią=
34:
cy.

werset: 20Lecz wy namilſzy/ buduiąc ſię ſámi ná naſwięt=
Nnnnn 2ſzey wie=


strona: 835

Liſt835.
1:
ſzey wierze " náſzey'/ w Duchu S. modląc ſię/
" wáſsey8 L. G. N.

werset: 21ſámi
2:
ſię w miłośći Bożey záchowayćie/ oczekiwáiąc mi=
3:
łośierdźia Páná náſzego Ieſu Chriſtá ku żywotowi
4:
wiecznemu.

werset: 22A iedne z rozſądkiem " karzćie':

" lituyćie.G.
werset: 23á dru=
5:
gie záchowayćie/ wyrywáiąc z ogniá. A innych " li=
6:
tuyćie' w boiáźni; máiąc w nienawiśći " y onę ktora
" záchowayćie.G.

7:
ćieleſna ieſt/ pokaláną ſuknią'.

" y ſuknią od ćiáłá pokaláną.G.
werset: 24A temu ktory was
8:
może záchowáć bez grzechu/ y poſtáwić przed obli=
9:
cznośćią chwały ſwoiey nienágánione w rádośći - w
10:
przyſzćiu Páná náſzego Ieſu Chriſtá'.

-3 L. G.
werset: 25Sámemu
11:
* Bogu zbáwićielowi náſzemu - przez Ieſuſá Chriſtu=
* mądremu. G.
-G.

12:
ſá Páná náſzego' chwałá y wielmożność/ moc y zwie=
13:
rzchność przede wſzemi wieki/ y teraz/ y ná wſzytkie
14:
wieki wiekow. Amen.


15:
NAVKI Y PRZESTROGI.
16:
Sámego pánuiącego Páná náſsego.) Obácz/ iż Chriſtus názwány
17:
ieſt Bog/ ſam pánuiący. Co ſię iáśnie z Græckiego ártykułu po=
18:
kázuie: iż tu o iedney oſobie Chriſtuſowey mowi.
Chriſtus ieſt Bog ſam pánuiący.

19:
Ieſus wybáwiwſsy lud.) Oto Pan Ieſus wybáwił lud Zydow=
20:
ſki z Egiptu. Co y wielebny Bedá przypomina/ piſząc ná to
21:
mieyſce.
Ieſus wybáwił lud z Egiptu.

22:
O ćiele Moyzeſsowym.)
Trádicie.
Kędy/ iáko/ y kiedy był ten ſpor Michá=
23:
łá Anchániołá z ſzátánem o ćiele Moyzeſzowym/ o tym w żadnym
24:
piſmie nic nie czytamy. Tylko to ſtąd mamy/ iż wiele hiſtoriy y
25:
náuk/ w vśćiech y ſercách ludzkich przez trádicią były záchowáne/
26:
ktore nigdzie nie ſą nápiſáne.
27:
Czegokolwiek nie wiedzą, to bluznią. ) Y to ieſt ieden obyczay
28:
hæretycki/ táięmnice Boże y náuki święte Kátholickie/ ktorych nie
29:
rozumieią/ háńbić y ſzkálowáć: á czego prawdą dowieść nie mo=
Obyczay hæretycki.

30:
gą/ tego łáiániem/ naśmiewiſki/ ſromoceniem y bluznierſtwy prze=
31:
ćiw kośćiołowi y przełożonym iego/ przećiw Sákrámentom y Ce=
32:
remoniom świętym dokázowáć.
33:
Drogą Kaimową.) Drogą Kaimową ſię hæretycy vdáią/ iż dla
34:
nienawiśći lepſzych nád ſię/ imię ſobie náuczyćielow y poſłáńcow
35:
Bożych/ áby ie ważono/ przywłaſzczáią: á iż iáko Kaim Ablá/
Hæretycy Káimowie.

36:
ták oni bráćią ſwą ktore zwodzą/ ná duſzy y ná ćiele zábijáią Zwie=
37:
dzeniem ſię też Báláámowym roſpuſzczáią/ iż dla vmiłowánia
docześnych


strona: 836

Iudy S.836.
1:
docześnych pożytkow/ ſprzećiwiáią ſię prawdzie ktorą znáią. A
2:
ſprzećiwieńſtwem Korego (ktory żywo do piekłá sſtąpił) giną:
3:
iż tákże pychą y chćiwośćią zwierzchnośći vnieśieni/ od iednośći
4:
ſię kośćielney odłączáią: á wiedząc y widząc iáko wiele złego bro=
5:
ią/ oſlep do piekłá/ przez złośći á niezbożnośći sſtępuią. Ták wie=
6:
lebny Bedá to mieyſce wykłáda.
7:
Wáły ſrogie morskie.) Tácyć ſą hæretykowie/ iż y ſámi w ſobie
8:
záwſze nieſpokoyni/ nádęći/ ćięmni y gorzcy ſą: y ná pokoy kośćio=
9:
łá (ktory iáko brzeg morſki ieſt mocny á ſtáteczny) bić nie przeſta=
10:
wáią. Lecz tákże iáko piány/ wyrzucáią ſwoie zelżywośći: iż iá=
11:
ko nádęte wáły/ im ſię wyżſzey pyſzniąc ſię podnoſzą/ tym więcey
12:
zelżeni/ iákoby ſię w lekkie piány roſpuſzczáiąc giną. Iáko y Pá=
13:
weł S. mowi. Iż dáley nie wſkuráią. Bo głupſtwo ich będzie
14:
wſzem ludziom wiádome.
Hæretycy ſą iáko wáły y piány morskie.

15:
Gwiazdy błąkáiące ſię.)
Hæretycy iáko gwiazdy obłędne.
Iáko plánety ábo gwiazdy błąkáiące/
16:
mieyſcá wſchodu ná niebie áni zachodu pewnego nie máią: ták
17:
hæretykowie/ obiecuiący świátłość prawdy/ nigdy w iednym ſta=
18:
nie prawdy nie trwáią; ále dziś ták á iutro inák vczą/ y confeſſye
19:
wiáry ſwey co rok odmieniáią. Beda.
20:
Ktorzy ſię ſámi odłączáią.) Y to ieſt hæretykom właſna/ że nie
21:
trwáią w iednym kośćiele Apoſtolſkim/ ále wychodzą z ſpołeczno=
22:
śći wiernych: że ſię ſámi wyłączáią y odſtąpienie czynią/ y ták ſię
Hæretycy oderwáncy y odſtępnicy.

23:
ſámi ſądzą/ y ná ſię ſentencyą feruią/ kiedy ſwą wolą z kośćiołá
24:
wychodzą. Bo to ich odſtąpienie y wyłączenie/ ieſt iáko właſney
25:
ich ſentencyey potępienie. Hieron: in3. ad Titum.
26:
Summá Obiáwienia S. Ianá.
27:
C
O ſtáry teſtáment opowiedał o Chriſtuśie Pánu/ tego
28:
wypełnienie Apoſtołowie pokazáli w hiſtoryey nowego te=
29:
ſtámentu/ od poczęćia áż do w niebo wſtąpienia Páná Chriſtuſoweo.
30:
Ale o kośćiele tákże vczynić nie mogli: iż ſię kośćioł zá ich
31:
czáſow tylko począł/ áby potym trwał áż do ſkończenia świátá.
32:
Przetoż chćiał P. Bog/ áby S. Lukaſz w Dzieiách Apoſtolſkich
33:
opiſał hiſtoryą kośćiołá náſtáiącego. Lecz poſtępek kośćiołá áż
34:
do końcá świátá (ábyſmy y to dobrodzieyſtwo od Apoſtołow
35:
mieli) chćiał áby Ian S. nam opowiedział w tych kśięgách/
36:
Prorockim obyczáiem.
Nnnnn 3O tych


strona: 837

Summá Obiáwienia837.
1:
O tych kśięgách mowi Hieronym S. Iż máią tyle táiemnic/
2:
ile ſłow/ y owſzem w káżdym ſłowie rozmáite ſię rozumienia tá=
3:
ią. Y przetoż bárzo trudne ieſt tych kśiag zrozumienie. Wſzákże
4:
ábyſmy wiernym ku ich poćieſze iákąkolwiek pomoc dáli: ro=
5:
zdzielemy te kśięgi ná pięć częśći. Pierwſza część (po przedmo=
I.
Pierwſsa część
Rozd: 1. 2. 3.

6:
wie) ma w ſobie śiedm liſtow Chriſtá Páná iuż vwielbionego/
7:
do śiedmi kośćiołow w Azyey/ ábo (co wſzytko zá iedno) do śie=
8:
dmi Biſkupow onych kośćiołow: á w ich oſobie do wſzytkich ko=
9:
śćiołow y Biſkupow po wſzytkim świećie. Mowi tedy w káżdym
10:
z nich do wſzytkich w obec. Kto ma vſzy ku ſłuchániu/ niechay
11:
ſłucha/ co Duch kośćiołom mowi. Iáko y w káżdym nas nápo=
12:
mina/ ábyſmy mężnie boiowáli o zwyćięſtwo/ w tym duchow=
13:
nym boiu przećiw grzechom/ y w káżdym zapłátę obiecuie w nie=
14:
bie. Ale ná początku káżdego liſtu/ częśćią chwali y záleca te do
15:
ktorych piſze: częśćią też gáni y ſtrofuie/ y nápomina do pokuty.
16:
Gdzie to z ſtráchem y z boiáznią obáczywáć mamy/ że káżdego
17:
z czegokolwiek ſtrofuie/ dwu tylko wyiąwſzy/ to ieſt wtorego y
18:
ſzoſtego.
II.
Roz: 4. áż do 8.

19:
Po tym nápominániu do páſterzow/ y do trzod ich/ wtora
20:
część kśiąg opiſuie kośćioł y ſtan iego áż do końcá/ w otworzeniu
21:
nieiákich kśiąg w ręce Bożey/ y śiedmi ich pieczęći przez Chriſtu=
22:
ſá. Zá co widzi dzięki y chwały oddáne ná niebie y ná ziemi/ nie
23:
tylo Pánu Bogu/ iáko przed tym: ále też (nowym obyczáiem)
24:
Chriſtuſowi według człowieczeńſtwá. A tu gdy przychodzi do
Rozd: 8. do 12.

25:
otworzenia śiodmey pieczęći/ ktora znáczy dzień oſtáteczny/ tę
26:
máteryą o ſądzie oſtátecznym opuſzcza do czáſu/ áby ieſzcze zupeł=
27:
niey mowił o kośćiele y poſtępku iego: y przywodzi drugie wi=
28:
dzenie o śiedmi ánielech z śiedmią trąb. Ten tedy ieſt ſkutek tych
29:
śiedmi pieczęći y trąb tyle drugich: iż ná kośćioł poczynáiący y
30:
poſtępuiący y iuż doyrzáły/ miáły powſtáć wielkie prześládowá=
31:
nia/ y ſtráſzne á zárázliwe odſzczepieńſtwá: á náwet/ po wſzyt=
32:
kich odſzczepieńſtwách/ ieden pewny á bluznierſki ápoſtátá/ tu=
33:
dzież przed przyśćiem Antychriſtowym. Po czym wſzytkim ſam
34:
Antychriſt w perſonie ſwey właſney ma ſię okázáć/ czáſu ſzoſtey
35:
pieczęći/ y ſzoſtey trąby: ktory będzie więcey y ćiężey zwodził y
36:
prześládował (przez ſwoy czás krotki) niżli przed nim wſzyścy.
37:
Wſzákże przećię kośćioł będzie trwał mocny y ſtáteczny/ y będzie
38:
ſię potykał z nieprzyiaćielem: iż Pan Chriſtus oblubieniec iego
39:
mocnieyſzy ieſt niżli prześládownicy wſzytcy. Ktory też po ſzo=
40:
ſtym czáśie/ śiodmego wieku przyidzie z mocą wielką y z máieſta=
41:
tem/ áby ſądził wſzytki.
O ktorym


strona: 838

Ianá S.838.
1:
O ktorym ſądzie ieſzcze odkłádáiąc mowić/ áby potym ſzerzey
III.
Roz: 12. 13. 14.

2:
o nim mowił/ w trzećiey częśći opiſuie ieſzcze inſze y dálſze ſpráwy
3:
dyabelſkie/ przez Antychriſtá/ y towárzyſze iego przećiw kośćioło=
4:
wi: áby iáśnieyſza potym byłá ná ſądzie ſpráwiedliwość Pá=
5:
ná Chriſtuſowá.
IIII.
Rozd: 15. áż do 20.

6:
Náoſtátek w czwartey częśći przyſtępuie do śiedmi plag:
7:
ktorych śiodma ma w ſobie wieczne á oſtáteczne potępienie
8:
wſzytkiego zboru/ zgromádzenia y towárzyſtwá złośćiwych/
9:
od początku świátá/ áż do ſkończenia iego. Ktore zgromádze=
10:
nie w Ewángeliey y w pierwſzym liśćie Ianowym (iáko y po=
11:
ſpolićie w inſzych piſmách) częſto świátem zową: á tu nád to
12:
zową ie czáſem Nierządnicą: iż złą pożądliwośćią odwodzi lu=
13:
dzie ćieleſne y ziemſkie od drogi Bożey: á czáſem miáſtem Bábi=
14:
lońſkim: iż walczy przećiwko Ieruzálem miáſtu Bożemu/ y ſtá=
15:
rá ſię lud Boży zátrzymáć poimány w grzechách: iáko było figu=
16:
rowano w Nábuchodonorze y w Bábilończykách iego/ záwodzą=
17:
cych Zydy/ y w niewoley ie trzymáiących/ y z miáſtem ich Ierozo=
18:
limſkim/ áż Cyrus (w figurze Chriſtuſowey) wybáwił ie. Lecz ie=
19:
ſli te wſzytkie śiedm plag máią być rozumiáne (iáko śiodma) o
20:
ſámym ſądzie; to trudno ieſt wiedzieć: Wſzákże podobnieyſza
21:
ieſt/ że pierwſze plagi máią być przed dniem ſądnym: Nád to/ ie=
22:
ſli ćieleſne y wedle litery máią być te plagi (iákie były one Moyze=
23:
ſzowe nád Egiptczyány) czyli duchowne: to ieſzcze trudniey rozſą=
24:
dzić. Acz podobniey ieſt wierzyć iż ćieleſne: iáko też będą plagi/
25:
ktorymi Eliaſz y z ſwym towárzyſzem czáſu Antychriſtowego bę=
26:
dzie karał złośćiwe: ktore podobno będą te plagi oſtáteczne/ o
27:
ktorych w tych kśięgách czytamy. K temu nie máiąc doſyć Ian
Rozd: 11. 6.

28:
S. ná opiſániu tego potępienia wſzytkiego nierządnego y krwá=
29:
wego zboru niezbożnikow/ wyráźnie też miánuie ich trzech przed=
30:
nieyſzych wodzow/ ktorzy ſą/ Antychriſt/ iego przednieyſzy fałſzy=
31:
wy prorok/ y ſam dyabeł ſprawcá tego wſzego złego. Nákoniec
V.
Rozd: 21. 22.

32:
z drugiey ſtrony opiſuie onę wieczną á niewymowną chwałę/ do
33:
ktorey kośćioł po tych wſzytkich przećiwieńſtwách/ przez Chri=
34:
ſtuſá chwálebnego oblubieńcá ſwego będzie przenieśiony.
35:
Y ták Ian S. kśięgi ſwe zámyka.
Obiáwie=
księga: Apoc


strona: 839

Obiáwienie Rozd: 1.839.
1:
OBIAWIENIE
2:
S. IANA APO=
3:
STOLA.
rozdział: 1

4:
ROZDZIAL I.
5:
1 Ianowi w Pátmie wyſpie ná wygnániu będącemu/ 11 Każą
6:
piſáć to co widział/ śiedmi kośćiołom w Azyey/ przez śiedm lich=
7:
tarzow oznáczonym. 13 Opiſánie widzenia Syná człowieczego.
Lekcia w dzień S. Micháłá.
werset: 1
8:
O
Biáwienie IEſuſá Chriſtuſá/
9:
ktore iemu dał Bog/ áby okazał ſługom
10:
ſwym co ſię ma dźiać w rychle: y oznay
11:
mił to/ poſławſzy przez ániołá ſwoiego
12:
ſłudze ſwemu Ianowi/

werset: 2ktory świádectwo wydał
13:
ſłowu Bożemu/ y świádectwu Ieſu Chriſtuſowe=
14:
mu/ * cokolwiek widźiał *.
* y temu.G.
* y co ieſt, y co ma być potym.G.

werset: 3Błogoſłáwiony ktory
15:
czyta/ y " ſłucha' ſłow proroctwá tego:
" ktorzy słucháią.G.
" y záchowy=
16:
wa' to co w nim ieſt nápiſano: ábowiem czás ieſt
" y záchowywáią.G.

17:
blizko.

werset: 4Ian śiedmi kośćiołom ktore ſą w Azyey.
18:
Láſká wam y pokoy od tego ktory ieſt/ y ktory był/ y
19:
ktory przyidźie/ y od śiedmi duchow ktorzy ſą przed
20:
oblicznośćią ſtolice iego/

werset: 5y od Ieſuſá Chriſtuſá kto=
21:
ry ieſt wierny świádek/ pierworodny z vmárłych/ y
22:
kśiążę nád krolmi źiemie/ ktory nas vmiłował/ y o=
23:
mył nas z grzechow náſzych we krwi ſwoiey/ *

werset: 6
24:
y vczynił nas kroleſtwem y kápłany Bogu y Oycu
25:
ſwemu/ iemuż chwałá y moc ná wieki wiekow. A.

werset: 7
26:
Oto idźie z obłokámi/ y vyźrzy go wſzelkie oko/ y
27:
ći ktorzy go " zbodli'/ y nárzekáć będą nád nim wſzyt=
" przebili.

28:
kie pokolenia źiemie: Ták/ Amen.

werset: 8Iam ieſt Al=
phá y


strona: 840

Rozd: 1. Ianá S. Apoſtołá.840.
1:
phá y Omegá/ początek y koniec/ mowi Pan Bog/
2:
ktory ieſt/ y ktory był/ y ktory przyidźie wſzechmogą=
3:
cy.

werset: 9Ia Ian/ brát wáſz y towárzyſz w vćiſku/ y w
4:
kroleſtwie/ y w ćierpliwośći w Chriſtuśie Ieſuśie/
5:
byłem ná wyſpie/ ktorą zową Pátmem/ dla ſłowá
6:
Bożego/ y dla świádectwá Ieſuſá *.

* Chriſtuſá.G.
werset: 10Byłem w du=
7:
chu " w dźień Páńſki/ y ſłyſzałem głos zá ſobą wielki iá=
" w Niedzielę.

8:
ko trąby

werset: 11mowiący: Co widźiſz/ nápiſz w kśięgi: y
9:
pośli śiedmi kośćiołom ktore ſą w Azyey/ do Ephe=
10:
zu/ y do Smirny/ y do Pergamu/ y do Thiátyry/ y do
11:
Sárdu/ y do Philádelphiey/ y do Láodyciey.

werset: 12Y o=
12:
broćiłem ſię/ ábym obaczył głos ktory mowił ze mną.
13:
A obroćiwſzy ſię vyźrzałem śiedm świecznikow zło=
14:
tych:

werset: 13á w pośrzodku onych śiedmi świecznikow
15:
- złotych' podobnego Synowi człowieczemu/ oble=
-1 L. G.

16:
czonego w długą ſzátę/ y przepaſánego v pierśi pá=
17:
ſem złotym.

Tá ſsátá byłá kápłánska. Mąd: 18. 24.
werset: 14á głowá iego y włoſy były białe iáko
18:
wełná biała/ y iáko śnieg/ á oczy iego iáko płomień
19:
ogniá.

werset: 15á nogi iego podobne mośiądzowi/ iákoby w
20:
piecu " roſpalonemu'. á głos iego iáko głos wiela
" roſpalone.G.

21:
wod:

werset: 16á miał ná ſwey práwey ręce śiedm gwiazd.
22:
á z vſt iego miecz z obu ſtron oſtry wychodźił: á obli=
23:
cze iego/ iáko gdy ſłońce świeći w ſwey mocy.

werset: 17A
24:
gdym go vźrzał/ vpadłem do nog iego iáko martwy.
25:
Y włożył práwą ręke ſwoię ná mię/ mowiąc: Nie
26:
boy ſię. Iamći ieſt pierwſzy y oſtáteczny/

werset: 18y żywy/
27:
y byłem vmárły/ á oto ieſtem żywiący ná wieki wie=
28:
kow */ y mam klucze śmierći y piekłá.
* Amen.G.

werset: 19Nápiſzże te=
29:
dy coś widźiał/ y co ieſt/ y co ſię dźiać ma nápotym

werset: 20
30:
Táięmnicę śiedmi gwiazd ktoreś widźiał ná prá=
31:
wicy moiey/ y śiedm świecznikow złotych. Siedm
32:
gwiazd; ſąć ániołowie śiedmi kośćiołow. á śiedm
33:
świecznikow *; ſą śiedm kośćiołow.
* ktoreś widział.G.

OooooNáuki


strona: 841

Obiáwienie Rozd:1.841.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Y od śiedmi duchow.) Siedm duchow/ nie znácząć śiedmi mi=
3:
niſtrow (iáko Czechowic bredzi) bo miniſtrowie iáko łáſki y po=
4:
koiu nikomu dáć nie mogą; ták nie ſą przed oblicznośćią ſtolice
5:
Bożey: Ale ábo ſámego Duchá S. z śiedmiorákimi dáry iego:
6:
ábo ráczey śiedmi ániołow: iáko y niżey 5. ꝟ. 6. y do Zyd: 1. ꝟ.
7:
14. Kędy obácz/ iż Ian S. żąda łáſki y pokoiu nie tylko od Bo=
8:
gá/ ále y od ániołow. Iáko Kátholicy kiedy mowią: Ták mi
Láská y pokoy od Bogá y od ániołow.

9:
Pan Bog pomoż/ y wſzyścy święći. Pátrz Dziei: 15. 28.
10:
Vczynił nas kroleſtwem y kápłany.)
Wierni iákimi ſą kápłany.
Nie iżby wſzyścy wierni by=
11:
li práwymi kápłany: ktorzyby moc mieli przepowiádánia ſłowá
12:
Bożego/ y ſpráwowánia świętych Sákrámentow (iáko ſekta=
13:
rze vczą) Ale iż wſzyścy Chrześćijánie máią ofiárę chwały Bo=
14:
gu co dzień ofiárowáć: á wedle náuki Páwłá świętego ćiáłá ſwo=
15:
ie/ zá ofiárę żywą/ świętą y Bogu miłą wyſtáwowáć. Pátrz w 1.
16:
Piotrá 2. 5.
17:
W dzien Pánski.) Dzień Niedzielny dniem Pańſkim názywa
18:
(iáko nietylko Doktorowie Kátholiccy wſzyścy/ ále y ſámi Lu=
19:
trowie wykłádaią: O ktorym też ieſt wzmiánká w Dzie: 20. 7.
20:
y w 1. Korint: 16. 2.) iż ſię w ten dzień Pan Chriſtus národził/ y
21:
zmartwychwſtał/ y zeſłał Duchá S. ktory przeto Apoſtołowie
22:
miáſto ſzábátu Zydowſkiego/ Chrześćijánom święćić roſkazáli:
23:
nie tylko bez piſmá/ ále przećiw wyráznemu piſmu ſtárego zako=
24:
nu/ ktore ſzábát święćić roſkázowáło. Aby kto nie mniemał/ że=
25:
byſmy to tylko trzymáć mieli/ co ieſt nápiſano. A táć ieſt iedná
26:
z trádiciy y vſtaw Apoſtolſkich bez piſmá podánych: ktorą y No=
27:
wángelikowie rádzi nie rádzi chowáć muſzą bez piſmá żadnego.
28:
Sam Czechowic chce być mędrſzy náde wſzytkie/ powiedáiąc/ iż
29:
dzień Pańſki piſmo S. zowie nie Niedzielę ále dzień ſądny. A
30:
w tym ſię głupiec nie czuie/ iż tu Ian S. nie o dniu ſądnym/ ále
31:
o Niedzielnym mowi: á iż tu nie ſtoi/ Dies Domini, κμερα του̃
32:
κυριφ iáko w Dzie: 2. 20. y ná innych mieyſcách/ gdzie ieſt rzecz
33:
o dniu ſądnym: ále Dies Dominica, κ κυριακκ co ſię tylko
34:
o Niedzieli rozumie. Bo ták y Grækowie dzień Niedzielny zową.
Dzien Pánski dzien Niedzielny z trádiciey Apoſtolskiey.

35:
Iámći ieſt pierwſsy y oſtáteczny.) Oto widziſz/ że Chriſtus ten
36:
ktory vmárł zá nas według człowieczeńſtwá/ według boſtwá ieſt
37:
práwy Bog/ wieczny/ pierwſzy y oſtáteczny/ tákże iáko y Oćiec.
38:
Iſai: 41. 44. y 48. Zá czym idzie/ iż Chriſtus ieſt iedno z Oy=
39:
cem/ y tenże Bog Izráelſki.
Chriſtus ieſt pierwſsy y oſtáteczny.

40:
Siedm gwiazd ſąć ániołowie.
Biskupi ſą gwiazdy kośćielne.
Biſkupi ſą gwiazdámi kośćiołá:
iáko ſáme


strona: 842

Rozd: 2. Iana S. Apoſtoła.842.
1:
iáko ſáme kośćioły ſą złote liktarze świátá. Czym ſię znáczy/ iż
2:
Pan Chriſtus w ſámym kośćiele Kátholickim prawdę chowa/ á
3:
to przez poſługę Biſkupow porządnie obránych: á iż prawdy
4:
Chriſtuſowey żaden ſzukáć nie ma po kąćiech y zborách kácerſkich:
5:
ále v porządnych Biſkupow y páſterzow kośćielnych: y ná li=
6:
ktarzu ktory świeći wſzytkiemu domowi Bożemu.
rozdział: 2

7:
ROZDZIAL II.
8:
1 Aniołá y Biſkupá kośćiołá Ephezkiego chwali z dobrych
9:
vczynkow/ á iż ſię brzydzi Nikolaitámi. 4 Ale go ſtrofuie/ że
10:
oſłábiał w miłośći. 8 Chwali też y potwirdza ániołá kośćiołá
11:
Smyrneńſkiego. 12 Tákże y biſkupá kośćiołá Pergámſkiego
12:
nápomina. 18 Strofuie ániołá Thyátyreńſkiego/ że dopuſzcza
13:
Iezábelli nierząd płodzić y báłwany chwalić. 22 Y grozi im/ ie=
14:
ſli ſię nie vznáią ze złośći ſwoich. 24 A wſzytkim trwáiącym w
15:
dobroći/ y zwyćiężcam/ zapłáty obiecuie.
werset: 1
16:
-
A
' Aniołowi kośćiołá Ephezkiego nápiſz/ Toć
-7 L. G.

17:
mowi ten ktory trzyma śiedm gwiazd w prá
18:
wicy ſwey/ ktory chodźi miedzy śiedmią ſwie=
19:
cznikow złotych:

Biskupie cnoty.
werset: 2Wiem ſpráwy twoie/ y pracą/ y
20:
ćierpliwość twoię: á iż nie możeſz ćierpieć złych/ y
21:
doświadczałeś tych ktorzy ſię mienią być Apoſtoły á
22:
nie ſą/ y nálazłeś ie kłamcámi:

werset: 3y maſz ćierpliwość/
23:
y znaſzałeś dla imieniá mego; á nie vſtałeś.

werset: 4Ale
24:
mam - nieco' przećiw tobie; żeś miłość twoię onę pir=
-9 L. G.

25:
wſzą opuśćił.

werset: 5Pámiętayże tedy ſkądeś wypadł: y
26:
pokutuy/ á vczynki pierwſze czyń. A ieſli nie vczyniſs;
27:
przyidęć tobie */ á poruſzę świecznik twoy z mieyſcá
* rychło.G.

28:
ſwego/ ieſli nie będźieſz pokutował.

werset: 6Ale wzdy to maſz/
29:
iż nienawidźiſz vczynkow Nikolaitow/ ktorych y ia
30:
nienawidzę.

werset: 7Kto ma vcho/ niech ſłucha co Duch
31:
mowi kośćiołom/ Zwyćiężcy dam ieść z drzewá ży=
32:
wotá/ ktore ieſt w * ráiu Bogá moiego.
* pośrzodku.G.

werset: 8A ániołowi
33:
kośćiołá Smyrneńſkiego nápiſz/ Toć mowi pierwſzy
34:
y oſtátni/ ktory był vmárł/ y żywie':

ożył.K. G.
werset: 9Znam * vćiſk
* ſpráwy twoie y.
Ooooo 2twoy/


strona: 843

Obiáwienie Rozd: 2.843.
1:
twoy/ y vboſtwo - twoie'/ áleś ieſt bogáty: " y bluźnią
-G.
" y bluznierſtwo tych.G.

2:
ćię ći' ktorzy ſię powiedáią być Zydmi/ á nie ſą; ále
3:
ſą bożnicą ſzátáńſką.

werset: 10Nic ſię nie boy tego co maſz
4:
ćierpieć. Oto ma wrzućić dyabeł niektore z was do
5:
ćięmnice ábyśćie byli kuſzeni: y będźiećie mieć vćiſk
6:
przez dźieſięć dni. Bądź wierny áż do ſmierći: á dam=
7:
ći " wieniec' żywotá.
" ábo koronę.

werset: 11Kto ma vcho/ niech ſłucha
8:
co Duch mowi kośćiołom: Kto zwyćięży; nie będźie
9:
obráżon od wtorey śmierći.

werset: 12A ániołowi kośćiołá
10:
Pergamſkiego nápiſz: To mowi ten ktory ma miecz
11:
z obudwu ſtron oſtry:

werset: 13Wiem * gdźie mieſzkaſz/ gdźie
* vczynki twoie, y.G.

12:
ieſt ſtolicá ſzátáńſka: y trzymaſz imię moie/ y nie zá=
13:
przałeś ſię wiáry moiey. Y w one dni/ * Antypás
* w ktore.G.

14:
świádek moy wierny/ ktory zábit ieſt v was/ gdźie
15:
ſzátan mieſzka.

werset: 14Ale mam przećiwko tobie trochę:
16:
iż tám maſz trzymáiące náukę Báláámowę/ ktory
17:
vczył Báláká áby wrzucał zgorſzenie przed ſyny Izrá
18:
elſkie/ żeby iedli * y wſzeteczeńſtwo płodźili:
* rzeczy báłwanom ofiárowáne.G.

werset: 15tákże
19:
maſz y ty trzymáiące náukę Nikolaitow.

werset: 16Tymże
20:
ſpoſobem pokutuy: A ieſli nie będzieſs pokutował; przyi=
21:
dęć tobie rychło/ y będę walczył z nimi mieczem vſt
22:
moich.

werset: 17Kto ma vcho/ niech ſłucha co Duch mowi
23:
kośćiołom: Zwyćiężcy " dam mánnę ſkrytą': y dam
" dam mu ieść z mánny skrytey.G.

24:
mu kámyk biały; y ná kámyku/ imię nowe nápiſáne
25:
ktorego nikt nie zna/ iedno ten ktory ie bierze.

werset: 18A
26:
ániołowi Tyátyrſkiego kośćiołá nápiſz: Toć mowi
27:
Syn Boży/ ktory ma oczy iáko płomień ogniowy/ á
28:
nogi iego podobne mośiądzowi.

werset: 19Znam vczynki
29:
twoie/ y wiárę y miłość - twoię'/ y poſługowánie y
-1 L. G.

30:
ćierpliwość twoię/ y vczynki twoie oſtátnie obfitſze
31:
niż pierwſze.

werset: 20Ale mam przećiwko tobie - trochę':
-G.

32:
iż niewieśćie Iezábelli/ ktora ſię mieni być proroki=
33:
nią/ dopuſzczaſz vczyć y zwodźić ſługi moie/ żeby w=
34:
ſzeteczeńſtwo płodźili/ y rzeczy báłwanom ofiárowá=
ne iedli.


strona: 844

Rozd: 2. Ianá S. Apoſtołá.844.
1:
ne iedli.

werset: 21Y dałem iey czás áby pokutowáłá: á nie
2:
chce pokutowáć z wſzeteczeńſtwá ſweo.

werset: 22Oto * " po=
* ia.1 L. K. G. N.

3:
rzucę ią ná łoże: á ktorzy z nią cudzołożą/ w vćiſku
" złożę ią chorobą.

4:
wielkim będą/ ieſliby nie pokutowáli z vczynkow
5:
ſwoich:

werset: 23á dźieći iey pobiię ná śmierć: y poznáią
6:
wſzytkie kośćioły iżem ia ieſt ktory bádam ſię nerek
7:
y ſerc; y dam káżdemu z was według vczynkow ie=
8:
go.

werset: 24A wam * drugim ktorzyśćie w Thyátyrze mo=
* y.L. G. N.

9:
wię: Ktorzykolwiek nie máią tey náuki/ ktorzy nie
10:
poználi głębokośći " ſzátáńſkiey'/ iáko mowią; nie
" ſsátánskich.5 L. G.

11:
włożę ná was innego brzemieniá.

werset: 25wſzákże to co
12:
maćie/ trzymayćie áż przyidę.

werset: 26A ktoby zwyćiężył y
13:
* záchował áż do końcá vczynki moie: dam mu
* ktoby.3 L.

14:
zwierzchność nád Pogány/

werset: 27y będźie ie rządźił la=
15:
ſką żelázną/ - á' iáko " ſtátek zduńſki' będą ſkruſzeni:
-1 L. G.
" ſtátki zdunskie.G.

werset: 28
16:
iákom ia też wźiął od Oycá moiego: y dam mu
17:
gwiazdę zaránną.

werset: 29Kto ma vcho/ niech ſłucha co
18:
Duch kośćiołom mowi.


19:
NAVKI Y PRZESTROGI.
20:
Ktory trzyma śiedm gwiazd.) Obácz/ iáką pieczą ma Pan Chri=
21:
ſtus o ſwym kośćiele y o przełożonych iego: ták iż Biſkupy namiá=
Chriſtus Biskupy trzyma w ręce ſwoiey.

22:
ſtki Apoſtolſkie trzyma w práwey ręce ſwoiey/ y chodzi w pośrzod=
23:
ku ich: záchowuiąc ie/ y przywodząc do wſzelákiey prawdy: ták
24:
iáko im przyobiecał mowiąc: Oto ia ieſtem z wámi/ áż do ſkoń=
25:
czenia światá.
26:
A poruſsę świecznik twoy.) Pátrz iáko grzechy przełożonych y
27:
poddánych ſą przyczyną/ czemu Pan Bog odeymuie prawdę Ká=
28:
tholickiey wiáry od niektorych miaſt y kroleſtw: y poruſza ich
29:
Biſkupy y kośćioły/ ábo ie w niewolą podawáiąc/ ábo dopuſzczá=
30:
iąc áby ſpuſtoſzáły.
Czemu Pan Bog kácerſtwá dopuſscza.

31:
Iż nienawidziſs vczynkow Nikolaitow.) Widziſz iáko ſię Bogu
32:
podoba nienawiść y żarliwość ludzi Chrześćijáńſkich (á zwła=
33:
ſzczá biſkupow y przełożonych) przećiw hæretykom/ y niezbożnym
34:
náukam y ſpráwom ich/ ktore y ſam BOg ma w nienawiśći.
Hæretykow nienawidzi Bog y wierni iego.

35:
Gdyż oto dla tego ćierpi niektore kośćioły y przełożone ich/ y zba=
36:
wia ie od zátrácenia wiecznego. Bo Nikolaitowie byli hærety=
Ooooo 3cy/ ták


strona: 845

Obiáwienie Rozd: 2.845.
1:
cy/ ták názwáni od Mikołáiá/ iednego z śiedmi Diákonow ko=
2:
śćiołá Ierozolimſkiego/ poſpołu z Stephánem obránych: kto=
3:
rzy vczyli/ iáko S. Ignátius świádczy/ że Chriſtus nie był Bo=
4:
giem/ ále Bog w nim mieſzkał/ y przeli boſtwá Pána Chriſtuſo=
5:
wego/ iáko y dziś Nowokrzczeńcy ich potomkowie. O czym Ire=
6:
næus. Ktore przeto Ian S. iáko y Cherynthiany/ Ewángelią
7:
nápiſawſzy/ zgromił/ y Iudás w liśćie ſwoim oſtrze ie ſtrofuie. Ci
Hæretykowie nie od Chriſtuſá, ále od ſwych kácermiſtrzow, przezwiská miewáią.

8:
też porubſtwá y cudzołoſtwá iáko dobrego wſzytkim pozwaláli/
9:
wſzytko ſzczęśćie ludzkie w rozkoſzy ćieleſney pokłádáiąc/ iáko ten=
10:
że Ignátius świádczy/ y potraw báłwanom ofiárowánych poży=
11:
wáiąc: iáko Irenæus piſze. Kędy obácz/ iż hæretykowie máią
12:
ſwe przezwiſká nie od Chriſtá Páná/ ále od ſwych kácermiſtrzow/
13:
Arcyhæretykow: Nikolaitowie od Mikołáiá/ Arianowie od A=
14:
riuſzá/ Neſtorianowie od Neſtoriuſzá/ Lutrowie od Lutrá/ Kál=
15:
winitowie od Kálwiná/ Sámoſátenowie od Sámoſátená. A iż
16:
tu ſam Pan Chriſtus tákie im przezwiſko dáie. O czym ſzerzey
17:
Dziei: 11. 26.
18:
Aby wrzucał wzgorſsenie.) Ioſephus hiſtoryk Zydowſki piſze:
19:
iż gdy Báláám ludowi Izráelſkiemu złorzeczyć nie mogł/ áni ża=
20:
dnym innym obyczáiem ſzkodzić; tedy náuczył Báláká/ iáko ich
21:
miał pożyć: poſławſzy im co nagłádſze białegłowy/ áby ie do
22:
grzechu przywiodły: y potráwy co naſmácznieyſze báłwanom o=
23:
fiárowáne/ áby ich pożywáli: y ták polękku áby ſię w pogáńſtwo
24:
obroćili/ y Bogu ſię ſprzykrzyli. Toć było zgorſzenie y fortel Bá=
25:
láámow: ktorego y dziśieyſzy hæretykowie pilnie vżywáią: do=
26:
puſzczáiąc tákież wſzytkim ieść potráwy w poſty zákazáne/ á kśię=
27:
żey y mnichom poymowáć wrzkomo żony: śluby Bogu vczynio=
28:
ne w niwecz obracáiąc/ y imioná kośćielne pośiadáiąc.
Zgorſsenie Báláámowe.

29:
Dopuſsczaſs vczyć y zwodzić.) Pátrz iáko ſię Pan Bog gniewa
30:
ná Biſkupy y ná przełożone/ ktorzy w mieśćiech ſwych hæretykom
31:
vczyć y zwodzić ſługi Boże dopuſzczáią: y iáko ie zá to káráć będzie.
Dopuſsczáiący hæretykom zwodzić.

32:
Dam káżdemu według vczynkow iego.) Tu iáśnie widzimy/ iż
33:
vczynkom/ ábo zá vczynki/ y według vczynkow/ Pan Bog odda=
34:
wa zapłátę ábo karánie.
Odpłátá według vczynkow.

35:
Dam mu zwierzchność.) Obácz iż nie tylko ániołowie: ále y
36:
święći po śmierći rządzą y ſpráwuią wierne ná tym świećie. Bo
Swięći po śmierći rządzą y kroluią z Pánem.

37:
ći/ ktorzy áż do końcá/ to ieſt áż do śmierći/ záchowáli wolą y ro=
38:
ſkazánie Páńſkie/ máią zwierzchność nád narodámi/ y páſą y rzą=
39:
dzą ludzie laſką żelázną: ták iáko y Pan Chriſtus rządzi wſzytko
40:
ſwe dziedzictwo/ to ieſt wſzytek kośćioł: y ſą filarámi w kośćiele
Bożym/


strona: 846

Rozd: 3. Ianá S. Apoſtołá.846.
1:
Bożym/ podpieráiąc gi: iáko niżey ſtoi. Nákoniec iż śiedzą ná
2:
ſtolicy Páná Chriſtuſowey: to ieſt máią z nim zwierzchność náde
3:
wſzytkim świátem/ y kośćioł rządzą y ſpráwuią. Zá czym idzie/ iż
4:
święći wiedzą co ſię z námi dzieie/ y ſłyſzą prośby náſze.
rozdział: 3

5:
ROZDZIAL III.
6:
1 Piſze biſkupom kośćiołow/ Sárdyiſkiego/ Philádelphſkiego
7:
y Láodyckiego. 3 Błądzące grozbámi przywodząc do pokuty.
8:
4 A inne pochwaláiąc. 5 Y zwyćiężcy zapłátę obiecuiąc. 15 Lecz
9:
oſtydłe odrzucáiąc. 17 Y do vznánia ſámych śiebie przywodząc.
10:
20 Bog v drzwi ſtoiąc kołáce/ áby wſzedł do tego ktory mu
11:
otworzy.
werset: 1
12:
A
Aniołowi kośćiołá Sárdyiſkiego/ nápiſz: Toć
13:
mowi ten ktory ma śiedm Duchow Bożych/ y
14:
śiedm gwiazd: Znam vczynki twoie; iż maſz
15:
imię/ że żywieſz/ áleś ieſt vmárły.

werset: 2Bądź czuyny/ á
16:
vtwierdzay inne " co vmrzeć miáło'. Abowiem " nie
" coś odrzućić miał.G.
" nie nálazłem.3 L. G.

17:
náyduię' vczynkow twoich zupełnych przed Bogiem
" nie nálazłem.3 L. G.

18:
moim.

werset: 3Pámiętay tedy iákoś wźiął y ſłyſzał: á cho=
19:
way/ y pokutuy. Ieſliż tedy czuć nie będźieſz; przyi=
20:
dęć do ćiebie iáko złodźiey/ á nie poznaſz ktorey go=
21:
dźiny przyidę do ćiebie.

werset: 4Ale maſz " máło imion' w
" kilká oſob.

22:
Sárdźiech/ ktorzy nie pokaláli ſzat ſwoich: y chodźić
23:
będą ze mną w białych ſzátách; iż godni ſą.

werset: 5Kto
24:
zwyćięży/ ták będźie obleczon w ſzáty białe/ y nie wy=
25:
máżę imieniá iego z kśiąg żywotá/ y wyznam imię
26:
iego przed Oycem moim/ y przed ánioły iego.

werset: 6Kto
27:
ma vcho/ niech ſłucha co Duch kośćiołom mowi.

werset: 7A
28:
ániołowi kośćiołá Philádelphſkiego nápiſz: To mo=
29:
wi Swięty y Prawdźiwy/ on ktory ma klucz Dawi=
30:
dow: ktory otwiera/ á żaden " nie záwiera: záwiera/
31:
á żaden nie otwiera'.

" go nie záwrze: ktory nie otwiera, á żaden nie záwrze.G.
werset: 8Wiem vczynki twoie. Otom
32:
dał przed tobą drzwi otworzone ktorych żaden nie
33:
może zámknąć: iż maſz máłą moc/ y záchowałeś ſło=
34:
wo moie/ y nie záprzałeś ſię imięniá moiego.

werset: 9Oto
" dam


strona: 847

Obiáwienie Rozd: 3.847.
1:
" dam' z bożnice ſzátáńſkiey niektore/ co ſię powiedáią
" dáię.G.

2:
być Zydámi/ á nie ſą; ále kłámáią. Oto vczynię im
3:
iżby przyſzli/ y pokłonili ſię przed nogámi twymi: y
4:
poznáią iżem ia ćiebie vmiłował.

werset: 10iżeś záchował
5:
ſłowo ćierpliwośći moiey; ia też ćiebie záchowam
6:
od godźiny pokuſzenia/ ktora przyść ma ná wſzytek
7:
świát kuśić mieſzkáiące ná źiemi.

werset: 11Oto idę rychło:
8:
trzymay co maſz; áby żaden nie wźiął korony two=
9:
iey.

werset: 12Kto zwyćięży; vczynię go ſłupem w kośćiele
10:
Bogá mego: á więcey z niego nie wynidźie: y nápiſzę
11:
ná nim imię Bogá mego/ y imię miáſtá Bogá mego
12:
nowego Ieruzálem/ ktore sſtępuie z niebá od Bogá
13:
mego/ y imię moie nowe.

werset: 13Kto ma vcho/ niechay
14:
ſłucha co Duch mowi kośćiołom.

werset: 14A ániołowi ko=
15:
śćiołá Láodyckiego nápiſz: To mowi Amen/ świá=
16:
dek on wierny y prawdźiwy/ ktory ieſt początkiem
17:
ſtworzenia Bożego.

werset: 15Znam ſpráwy twoie/ iżeś nie
18:
ieſt áni źimny/ áni gorący. bodaybyś był źimny/ ábo
19:
gorący.

werset: 16" ále' iżeś oſtydły/ á áni źimny áni gorący:
" A ták.G.

20:
" pocznę ćię wyrzucáć' z vſt moich.
" wyrzucę ćię.G.

werset: 17iż mowiſz; Zem
21:
ieſt bogáty y zbogáćiałem/ á niczego nie potrzebuię.
22:
á niewieſz iżeś ty nędzny/ y mizerny/ y vbogi/ y ślepy/
23:
y nági.

werset: 18Rádzęć ábyś ſobie kupił v mnie złotá w
24:
ogniu doświádczonego/ żebyś ſię zbogáćił: y ſzáty
25:
białe zebyś oblokł/ áby ſię nie okázowáłá ſromotá ná=
26:
gośći twoiey: á námaſz máśćią lekárſką oczy twoie/
27:
ábyś widźiał.

werset: 19Ia ktorekolwiek miłuię; ſtrofuię y
28:
karzę. Bądźże tedy żarliwym/ á pokutuy.

werset: 20Oto
29:
ſtoię v drzwi y kołácę. ieſliby kto vſłyſzał głos moy/ y
30:
otworzył * drzwi; wnidę do niego/ y będę z nim wie=
* mi.N. L.

31:
czerzał; á on ze mną.

werset: 21Kto zwyćięży; dam mu ſie=
32:
dźieć z ſobą ná ſtolicy moiey: iákom ia też zwyćiężył/
33:
y vśiadłem z Oycem moim ná ſtolicy iego.

werset: 22Kto ma
34:
vcho/ niechay ſłucha co Duch kośćiołom mowi.

Náuki


strona: 848

Rozd: 4. Ianá S. Apoſtołá.848.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Kto zwyćięży.) Tymi ſłowy częſto pobudza Biſkupy y kośćio=
3:
ły ich/ ku sſtałośći w wierze y w dobrych vczynkách: kłádąc im
4:
przed oczy zapłátę żywotá wiecznego. A wżdy dziśieyſzy ſektarze
5:
ſpieráią ſię/ iż człowiek nie ma nic dobrego czynić dla zapłáty wie
6:
czney: przećiw temu piſmu/ y onemu Pſal: 118. ꝟ. 112. y Zyd: 11. 26.
Dla zapłáty dobrze czynić możem.

7:
Y pokłonili ſię przed nogámi twemi.) Tu widziſz/ że pokłon y v=
8:
padánie v nog/ może być czynione nie tylko Pánu Bogu/ ále y
9:
ániołom/ y ludziom świętym/ bez báłwochwálſtwá: byle nie by=
10:
ło z táką czćią y chwałą/ ktora ieſt Pánu Bogu właſna. O czym
11:
niżey Rozd: 19. 10. y 22. 9. y w Dziei: 10. 26.
Pokłon ániołom y świętym vczyniony.

12:
Ale iżeś oſtydły.) Gorący ieſt Kátholik/ ktory ſię vprzeymie
13:
o chwałę Chriſtuſową/ y o kośćioł iego ſtára y záſtáwuie. Zimny
14:
ieſt hæretyk/ ktory ſtráćił wiárę y miłość. Oſtydły/ ktory nie ieſt
15:
áni hæretykiem áni Kátholikiem: ábo oziębły y niedbáły Kátho=
16:
lik. Ten brzydki ieſt Chriſtuſowi y kośćiołowi iego: iáko letnia
Kto gorący, zimny y oſtydły.

17:
wodá żołądkowi/ ktora go do womitu przywodzi: y przeto obie=
18:
cuie/ że tákie oſtydłe/ iáko pokarm nieſtráwny/ chce precz wyrzu=
19:
ćić od śiebie.
rozdział: 4

20:
ROZDZIAL IIII.
21:
1 Opiſuie ná ſtolicy śiedzącego. 4 Y około niego dwádzieś=
22:
ćiá y czterech ſtárſzych śiedzących. 6 Y czworo zwierząt. 8 Kto=
23:
re poſpołu ze dwudzieſtą y cztermi ſtárcy vſtáwicznie Páná Bo=
24:
gá chwalą.
werset: 1
25:
P
Otymem widźiał: á oto drzwi otworzone
26:
w niebie; á głos pierwſzy ktorym ſłyſzał iá=
27:
koby trąby gadáiącey zemną mowił: Wſtąp
28:
ſám; á pokażęć to co ſię ma dźiać - rychło' " potym.
-7 L. K. G. N.
" potym nátychmiaſt.N. L.

werset: 2
29:
* Nátychmiaſt byłem w duchu: á oto ſtolicá po=
30:
ſtáwiona byłá ná niebie/ á ná ſtolicy śiedzący.
* A. 5 L. K. G.

werset: 3- A
31:
ten śiedzący'/ był poyźrzenim podobny kámieniowi
-G.

32:
Iáſpiſowi/ y Sárdynowi: á tęczá byłá około ſtolice/
33:
poyźrzenim podobna Smárágdowi.

werset: 4A około oney
34:
ſtolice ſtolic dwádźieśćiá y cztery: á ná ſtolicách/ *
* widziałem.G.
dwádźieśćiá y czterech ſtárſzych śiedzących/ obleczo=
35:
nych w ſzáty białe; á ná głowiech ich korony złote.

PppppA z ſtoli=


strona: 849

Obiawienie Rozd: 4.849.
werset: 5
1:
A z ſtolice wychodźiły łyſkáwice/ y głoſy/ y gromy:
2:
á śiedm lamp * goráiących przed ſtolicą/ " ktorzy ſą'
* ogniſtych.G.
" ktore ſą.1 L. K. G.

3:
śiedm Duchow Bożych.

werset: 6A przed ſtolicą iáko mo=
4:
rze śkláne podobne kryſztałowi: á w pośrzodku ſto=
5:
lice y około ſtolice czworo źwierząt pełne oczu z przo=
6:
dku y z tyłu.

werset: 7A źwierzę pierwſze/ podobne było lwo=
7:
wi: á wtore źwierzę/ podobne ćielcowi: á trzećie
8:
źwierzę/ miáło oblicze iáko człowiek: á czwarte źwie
9:
rzę podobne orłowi latáiącemu.

werset: 8A to czworo źwie=
10:
rząt/ káżde z nich z oſobná miáły po ſześći ſkrzydeł o=
11:
koło: á we wnątrz pełne ſą oczu. á odpoczynku " nie
12:
miáły' we dnie y w nocy/ mowiąc: Swięty/ Swię=
" nie máią.G.

13:
ty/ Swięty * Pan Bog wſzechmogący/ ktory był/ y
* Swięty, święty, święty, święty, święty, święty.G.

14:
ktory ieſt/ y ktory ma przyść.

werset: 9A gdy one źwierzętá
15:
dawáły chwałę y cześć y dźiękowánie śiedzącemu
16:
ná ſtolicy/ żywiącemu ná wieki wiekow:

werset: 10vpádli
17:
czterzey á dwádźieśćiá ſtárſzych przed onym ktory
18:
śiedźi ná ſtolicy/ y kłániáli ſię żywiącemu ná wieki
19:
wiekow/ y porzucáli korony ſwe przed ſtolicą/ mo=
20:
wiąc;

werset: 11Godźieneś ieſt Pánie * Boże náſz * wźiąć
* y.G.
* ſwięty.G.

21:
chwałę y cześć y moc: gdyżeś ty ſtworzył wſzytkie
22:
rzeczy/ y dla woli twoiey " były' y ſtworzone ſą.
" ſą.G.


23:
NAVKI Y PRZESTROGI.
24:
A ten śiedzący.) Tu opiſuie Bogá Oycá/ nie w człowieczych
25:
członkách (iáko w pierwſzym rozdziale opiſał Syná) ále w dro=
26:
gich kámieniách: ktore figuruią iſtność y náturę iego.
Bog Oćiec opiſány.

27:
Stolic dwádzieśćiá y cztery.) Przez ſtolice rozumie ſię ſądowna
28:
moc Apoſtołow/ Prorokow y innych świętych z Chriſtuſem kro
29:
luiących/ przeznáczonych przez tych 24. ſtárſzych.
30:
Czworo zwierząt.) Przez to czworo zwierząt rozumieią ſię/ nie
31:
ſłudzy Boży ná cztery częśći świátá rozſádzeni/ iáko Czechowic
32:
bredzi: ále iáko wſzyścy Doktorowie zgodnie wykłádáią/ czterzey
33:
Ewángeliſtowie: z ktorych Lew znáczy Márká: iż żaden iáśniey
34:
nie opiſał zmartwychwſtánia y w niebo wſtąpienia Páná Chri=
35:
ſtuſowego. Cielec Lukaſzá; iż opiſał kápłáńſtwo Páná Chriſtu=
Czterzey Ewángeliſtowie w czworgu zwierząt figurowáni.
ſowe/


strona: 850

Rozd: 5. Ianá S. Apoſtołá.850.
1:
ſowe/ poczynáiąc Ewángelią od zakonnego kápłáńſtwá w kto=
2:
rym ofiárowánie ćielcow było poſpolite. Człowiek Máttheuſzá;
3:
iż od rodzáiu Chriſtuſowego według człowieczeńſtwá Ewánge=
4:
lią poczyna: A Orzeł Ianá; iż żaden wyżſzey nie wzlećiał iáko
5:
on/ opiſuiąc boſtwo Páná Chriſtuſowe.
6:
Swięty, Swięty.) Trzykroć mowią Swięty/ wyrażáiąc iedność
7:
boſtwá/ á troiákość perſon w iednym boſtwie. Iáko y v Ezáiſzá
8:
w 6. Czego náśláduiąc kośćioł tu ná ziemi ieſzcze boiuiący/ á złą=
Troycá S.

9:
czáiąc modły y chwały ſwe ze wſzytką rzeſzą ánielſką/ tymiż ſłowy
10:
Páná Bogá chwali przy ofierze Mſzey S. przy ktorey też ánioło=
11:
wie ſą obecni/ y ſpolnemu Pánu cześć y chwałę oddáią: iáko Chry=
12:
ſoſtom S. świádczy lib: 6. de ſacerd: et homil: 1. de verb: Iſaiæ.
rozdział: 5

13:
ROZDZIAL V.
14:
1 Opiſuie kśięgi/ z wierzchu y wewnątrz popiſáne/ y zápieczę=
15:
towáne. 3 Ktorych żaden otworzyć nie był godzien/ 5 Iedno
16:
lew z pokolenia Iudowego. 6 To ieſt báránek/ zábity dla odku=
17:
pienia świátá. 8 Ktorego one cztery źwierzętá/ y dwádzieśćiá y
18:
czterey ſtárcy/ 11 y wſzyścy ániołowie/ 13 y wſzelkie ſtworzenie
19:
nieprzeſtáynie chwalą.
werset: 1
20:
Y
Widźiałem ná práwicy śiedzącego ná ſtoli=
21:
cy/ kśięgi nápiſáne wewnątrz y zewnątrz/
22:
zápieczętowáne śiedmią pieczęći.

werset: 2Y wi=
23:
dźiałem ániołá mocnego/ głoſem wielkim obwoły=
24:
wáiacego: Ktoż ieſt godźien otworzyć kśięgi/ y ro=
25:
zwięzáć pieczęći ich?

werset: 3A żaden niemogł áni wniebie/
26:
áni ná źiemi/ áni pod źiemią otworzyć kśiąg/ áni ná
27:
nie pátrzyć.

werset: 4A iam wielce płákał; iż żaden nie był
28:
náleźion godny otworzyć * kśięgi/ áni ná nie pá=
* y czytáć.G.

29:
trzyć.

werset: 5Lecz ieden z ſtárſzych rzekł mi: Nie płácz;
30:
oto zwyćiężył lew on z pokolenia Iudowego/ korzeń
31:
Dawidow; áby otworzył kśięgi/ y rozwiązał śiedm
32:
ich pieczęći.

Lekcya w wigilią wſzech Swiętych.
werset: 6
33:
Y widźiałem; á ono w pośrzod ſtolice y czwor=
34:
gá źwierząt/ y w pośrzodku onych ſtárſzych/ báránek
35:
ſtał iáko zábity/ máiąc śiedm rogow y oczy śiedm:
Ppppp 2ktore


strona: 851

Obiáwienie Rozd: 5.851.
1:
ktore ſą śiedm Duchow Bożych/ poſłánych ná wſzy=
2:
tkę źiemię.

werset: 7Y przyſzedł/ y wźiął kśięgi z práwice
3:
śiedzącego ná ſtolicy.

werset: 8A " gdy otworzył' kśięgi;
" gdy wziął.G.

4:
ono czworo źwierząt y oni czterzey á dwádźieśćiá
5:
ſtárſzy vpádli przed Báránkiem; máiący káżdy z
6:
nich árfy/ y czáſze złote pełne wonnośći/ ktore ſą mo=
7:
dlitwy świętych:

werset: 9Y śpiewáli nową pieśń/ mo=
8:
wiąc: Godźieneś ieſt - Pánie' wźiąć kśięgi/ y otwo=
-3 L. G.

9:
rzyć pieczęći ich/ iżeś był zábit/ y odkupiłeś nas Bo=
10:
gu przez krew twoię/ ze wſzelákiego pokolenia/ y ię=
11:
zyká/ y ludu/ y narodu;

werset: 10y vczyniłeś " nas' Bogu
" ie.G.

12:
náſzemu " kroleſtwem' y kápłanmi/ y " będźiemy' kro=
" krolmi.G.
" będą.12 L. G.

13:
lowáć ná źiemi.

werset: 11Y widźiałem y ſłyſzałem głos wie=
14:
lu ániołow około ſtolice/ y onych źwierząt/ y onych
15:
ſtárſzych/ á byłá liczbá ich " tyśiące tyśiącow/

" liczbá niezliczona.
werset: 12mo=
16:
wiących głoſem wielkim: Godźien ieſt Báránek
17:
ktory ieſt zábity/ wźiąć moc y " boſtwo' y mądrość/ y
" bogáctwo.G.

18:
śiłę/ y cześć/ y chwałę/ y błogoſłáwieńſtwo. *

werset: 13
19:
A wſzelkie ſtworzenie ktore ieſt ná niebie/ y ná
20:
źiemi/ y pod źiemią; y co w morzu ieſt/ y co " w nim';
" w nich.G.

21:
wſzytkie ſłyſzałem mowiące: Siedzącemu ná ſtoli=
22:
cy/ y Báránkowi/ błogoſłáwieńſtwo/ y cześć/ y chwa=
23:
łá/ y moc ná wieki wiekow *.

* Amen.G.
werset: 14A czworo źwierząt
24:
mowiło; Amen. A oni czterzey á dwádźieśćiá ſtár=
25:
ſzy vpádli - ná oblicze ſwoie' y kłániáli ſię - żywiące=
-G.
-7 L. G.

26:
mu ná wieki wiekow'.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Ani pod ziemią.) Przez te co w niebie/ rozumieią ſię ániołowie/
29:
y święći: przez te co ná ziemi/ ludzie ſpráwiedliwi: przez te co pod
30:
ziemią nie mogą ſię rozumieć iedno ći co w czyścu. Bo potępio=
31:
nym tych kśiąg otwárzáć nie przyſtało. A oycowie święći/ kto=
32:
rzy w Limbuśie byli/ iuż z onego mieyſcá byli wybáwieni.
Czyśćiec.

33:
Ktore ſą modlitwy świętych)
Swięći w niebie ſłyſsą modlitwy náſse.
Stąd iáśnie widzimy/ iż święći
34:
w niebie/ ofiáruią Pánu Chriſtuſowi modlitwy ludzi wiernych
mieſzkáią=


strona: 852

Rozd: 6. Ianá S. Apoſtołá.852.
1:
mieſzkáiących ná ziemi (ktore y tu y gdzie indziey piſmo świętymi
2:
zowie/ iż krwią Páná Chriſtuſową ſą poświęceni) Zá czym pew=
3:
nie idzie/ iż święći w niebie wiedzą ſpráwy/ potrzeby/ y modlitwy
4:
náſze/ y modlą ſię zá námi.
rozdział: 6

5:
ROZDZIAL VI.
6:
1 Otworzywſzy cztery pieczęći/ wychodzą cztery konie. 8 A ná
7:
oſtátnim śmierć/ y piekło zá nim. 9 A piątą pieczęć otworzyw=
8:
ſzy/ duſze męczennikow proſzą prędkiego ſądu. 12 Lecz po otwo=
9:
rzeniu ſzoſtey pieczęći/ wychodzą znáki przyſzłego ſądu.
werset: 1
10:
Y
Widźiałem iż otworzył báránek iednę z śie=
11:
dmi pieczęći: y ſłyſzałem iedno ze czterech
12:
źwierząt mowiące/ iákoby głos gromu:
13:
Chodź/ - á pátrzay'.

-G.
werset: 2Y widźiałem; á oto koń bia=
14:
ły/ á ten co ná nim śiedźiał/ miał łuk; y dano mu ko=
15:
ronę/ y wyſzedł zwyćiężáiąc áby zwyćiężył.

werset: 3A gdy
16:
otworzył wtorą pieczęć; ſłyſzałem wtore źwierzę
17:
mowiące; Chodź - á pátrzay'.

-G.
werset: 4Y wyſzedł drugi koń
18:
rydzy: á temu co ná nim śiedźiał/ dano mu áby od=
19:
iął pokoy z źiemie/ á iżby iedni drugie zábiiáli/ y da=
20:
no mu miecz wielki.

werset: 5A gdy otworzył trzećią pie=
21:
częć/ ſłyſzałem trzećie źwierzę/ mowiące; Chodź/ - á
22:
pátrzay. A oto koń wrony: á ten co ná nim śiedźiał/
-G.

23:
miał ſzalę w ręce ſwoiey.

werset: 6Y ſłyſzałem - iákoby' głos
-G.

24:
w pośrzodku czworgá źwierząt " mowiących': Miár=
" mowiący6 L. K. G.

25:
ká pſzenice zá groſz/ á trzy miárki ięczmieniá zá groſz/
26:
á nie ſzkodź oliwy y winá.

werset: 7A gdy otworzył czwar=
27:
tą pieczęć; ſłyſzałem głos czwartego źwierzęćiá mo=
28:
wiącego: Chodź - á pátrzay'.

-G.
werset: 8
* Y widziałem.G.
* A oto koń blády: á
29:
tego ktory śiedźiał ná nim/ imię było Smierć/ á pie=
30:
kło ſzło zá nim/ y daná mu ieſt moc " nád cztermi czę=
31:
śćiámi' źiemie/ zábiiáć mieczem/ głodem/ y śmierćią/
" nád czwartą częśćią.G.

32:
y przez źwierzętá źiemſkie.

werset: 9A gdy otworzył piątą
33:
pieczęć; widźiałem pod ołtarzem duſze * pobitych
* ludzi.G.

34:
dla ſłowá Bożeo / y dla świádectwá ktore miáły.

werset: 10y
Ppppp 3wołáły


strona: 853

Obiáwienie Rozd:853.
1:
wołáły głoſem wielkim/ mowiąc: Dokądże Pánie
2:
(święty/ y prawdźiwy) nie ſądźiſz y nie mśćiſz ſię
3:
krwie náſzey nád tymi co mieſzkáią ná źiemi?

werset: 11Y
4:
dano - káżdemu z nich po ſzáćie białey: y powiedźiano'
-G.

5:
im/ áby ieſzcze odpoczęły ná máły czás/ áżby ſię tez wy=
6:
pełnili towárzyſze ich/ y bráćia ich ktorzy máią być
7:
pobići iáko y oni.

werset: 12Y widźiałem/ gdy otworzył ſzo=
8:
ſtą pieczęć; áliśći ſię sſtáło wielkie trzęśienie źie=
9:
mie/ y ſłońce ſię sſtáło czarne iáko wor włośiány: y
10:
kśiężyc wſzytek sſtał ſię iáko krew:

werset: 13á gwiazdy " z
11:
niebá' vpádły ná źiemię/ iáko drzewo zrzuca nie doy=
" niebieskie2 L. G.

12:
źrzáłe figi gdy od wiátru wielkiego bywa zátrzęśio=
13:
ne:

werset: 14á niebo odſtąpiło iáko kśięgi zwinione: á w=
14:
ſzelka gorá/ y " wyſpy' z ſwoich mieyſc poruſzone ſą:
" wyſpá.K. G.

werset: 15
15:
á krolowie źiemie " y kśiążętá'/ y Rotmiſtrze/ y bo=
" y wielmożni.

16:
gáći/ y mocarze/ y káżdy niewolnik/ y wolny pokryli
17:
ſię w iámy y w ſkáły gor.

werset: 16y rzekli goram y ſkáłam:
18:
Vpádnićie ná nas/ y zákryićie nas od oblicza śie=
19:
dzącego ná ſtolicy/ y od gniewu báránkowego:

werset: 17iż
20:
przyſzedł dźień on wielki gniewu " ich'. á ktoż ſię oſtać
" iego.G.

21:
będźie mogł?


22:
NAVKI Y PRZESTROGI.
23:
Widziałem pod ołtarzem.) Przez ten ołtarz pod ktorym odpo=
24:
czywáią duſze/ nie może ſię rozumieć żadne inſze mieyſce oprocz
25:
niebá. Bo niżey czytamy/ iż te duſze obleczone w ſzáty białe/ ſą
Duſse świętych ſą w niebie.

26:
przed ſtolicą Bożą/ y przed oblicznośćią Báránká/ y ſłużą Bogu
27:
w kośćiele iego/ to ieſt w niebie/ we dnie y w nocy. Lecz ſam oł=
28:
tarz ieſtći Pan Chriſtus/ pod ktorym ſą duſze świętych ludzi/ iż
29:
ſą niżſze mieyſcem y godnośćią: á iż pod iego obroną y pomocą
30:
zwyćiężyli/ y iemu zwyćięſtwá y zapłáty ſwe przypiſuią: y przezeń
31:
ofiáry modlitw y chwały Bogu ofiáruią. Dla czego też ćiáłá y
32:
kośći świętych pod ołtarzmi w kośćiele chowáią/ y żadnego ołta=
33:
rzá przez reliquiy świętych/ áni buduią áni poświącáią. O czym
34:
ſą y dekrety ſtárych Koncyliow y świádectwá Hieronymá/ Au=
35:
guſtyná y Grzegorzá S.
Y wołá=


strona: 854

Rozd: 6. Ianá S. Apoſtołá.854.
1:
Y wołáły.) Ieſliże duſze świętych wołáią do Bogá o pom=
2:
ſtę nád nieprzyiaćioły: dáleko iśćie więcey proſzą miłośierdzia
3:
bráćiey ſwoiey.
Swięći modlą ſię zá námi.

4:
Y dano káżdemu z nich po ſsáćie białey.)
Swiętych pierwey duſse á potym y ćiáłá będą vwielbione.
Te ſzáty białe známio=
5:
nuiąć zbáwienie y vwielbenie ſámey duſze. Bo drugą ſzátę/ to ieſt
6:
zbáwienie y vwielbienie ćiáłá/ bedą mieli dopiero po zmartwych=
7:
wſtániu. Iáko iednoſtáynie wſzyścy Doktorowie wykłádáią..
rozdział: 7

8:
ROZDZIAL VII.
9:
1 Opiſánie czterech ániołow/ ktorzy máią pokáráć ziemię. 2 Y
10:
piątego ániołá/ ktory nie każe nic ſzkodzić ná czele náznáczonym.
11:
4 ták z Zydow/ 9 iáko y z Pogánow: 10 Ktorzy Páná Bogá
12:
chwalą. 11 Tákże y ániołowie. 13 Y o tych/ ktorzy byli vbráni
13:
w ſzáty białe.
werset: 1
14:
*
P
Otymem widźiał czterech ániołow ſtoią=
* A. G.

15:
cych ná czterech węgłách źiemie/ trzymá=
16:
iących cztery wiátry źiemie " áby nie wiały'
" áby nie wiał wiátr.4 L. G.

17:
ná źiemię/ áni ná morze/ áni ná żadne drzewo.

Lekcia w dzień wſzech Swiętych.
werset: 2
18:
Y widźiałem drugiego ániołá wſtępuiącego od
19:
wſchodu ſłońcá/ máiącego pieczęć Bogá żywego: y
20:
záwołał głoſem wielkim ku czterem ániołom/ ktorym
21:
dano ieſt ſzkodźić źiemi y morzu/

werset: 3mowiąc: Nie ſzko=
22:
dzćie źiemi - y' morzu/ áni drzewam/ áż popieczętuie=
-áni.4 L. G.

23:
my ſługi Bogá náſzego ná czołách ich.

werset: 4Y ſłyſzałem
24:
liczbę pieczętowánych/ ſto y czterdźieśći y cztery ty=
25:
śiące pieczętowánych ze wſzech pokolenia ſynow
26:
Izráelſkich.

werset: 5Z pokolenia Iudowego/ dwánaśćie
27:
tyśięcy pieczętowánych. Z pokolenia Rubenowego/
28:
dwánaśćie tyśięcy - pieczętowánych'. Z pokolenia
-G.
Tego słowá, pieczętowánych, Græckie kśięgi nie máią tylko ná przodku á ná oſtátku: iáko ſię tu náznáczyło.

29:
Gádowego/ dwánaśćie tyśięcy - pieczętowánych'.

-G.
werset: 6
30:
Z pokolenia Aſſerowego/ dwánaśćie tyśięcy - pie=
31:
czętowánych'. Z pokolenia Nephtálimowego/ dwá
-G.

32:
naśćie tyśięcy - pieczętowánych'. Z pokolenia Má=
-G.

33:
náſſeſſowego/ dwánaśćie tyśięcy - pieczętowánych'.

-G.
werset: 7
34:
Z pokolenia Symeonowego/ dwánaśćie tyśięcy
35:
- pieczętowánych'. Z pokolenia Lewiowego/ dwá=
-G.
náśćie


strona: 855

Obiáwienie Rozd: 7.855.
1:
naśćie tyśięcy - pieczętowánych'. Z pokolenia Izá=
-G.

2:
chárowego/ dwánaśćie tyśięcy - pieczętowánych'.

-G.
werset: 8
3:
Z pokolenia Zabulonowego/ dwánaśćie tyśięcy
4:
- pieczętowánych'. Z pokolenia Ioſephowego/ dwá=
-G.

5:
naśćie tyśięcy - pieczętowánych'. Z pokolenia Be=
-G.

6:
niáminowego/ dwánaśćie tyśięcy pieczętowánych.

werset: 9
7:
Potymem widźiał " rzeſzą wielką' ktorey nie mogł
" á oto rzeſsa wielka.G.

8:
nikt przeliczyć/ z káżdego narodu y pokolenia/ y lu=
9:
dźi/ y ięzykow: ſtoiącą przed ſtolicą/ y przed obliczno=
10:
śćią báránká/ przyobleczeni w ſzáty białe/ á pálmy w
11:
ręku ich/

werset: 10y wołáły głoſem wielkim mowiąc: Zbá=
12:
wienie Bogu náſzemu śiedzącemu ná ſtolicy/ y bá=
13:
ránkowi.

werset: 11A wſzyścy ániołowie ſtali około ſtolice y
14:
ſtárſzych y czworgá źwierząt: y pádli przed ſtolicą
15:
ná oblicza ſwe/ y pokłon vczynili Bogu/

werset: 12mowiąc;
16:
Amen. Błogoſłáwienie/ y chwałá/ y mądrość/ y
17:
dźiękowánie/ cześć y moc/ y śiłá Bogu náſzemu ná
18:
wieki wiekow. Amen. *

Lekcya o S.Męczenikách.
werset: 13
19:
Y odpowiedźiał ieden z ſtárſzych/ y rzekł mi: Ci
20:
ktorzy ſą obleczeni w ſzáty białe/ ktorzyż ſą? y ſkąd
21:
przyſzli?

werset: 14Y rzekłem mu: Pánie moy/ ty wieſz. Y
22:
powiedźiał mi: Cić ſą ktorzy przyſzli z vćiſku wiel=
23:
kiego/ y omyli ſzáty ſwoie/ y wybielili ie we krwi bá=
24:
ránkowey.

werset: 15Dla tegoć ſą przed ſtolicą Bożą/ y ſłu=
25:
żą mu we dnie y w nocy w kośćiele iego: á śiedzący
26:
ná ſtolicy/ mieſzkáć będźie nád nimi.

werset: 16nie będą wię=
27:
cey łáknąć áni prágnąć/ áni ná nie ſłońce przypád=
28:
nie/ áni żadne gorąco.

werset: 17Abowiem báránek ktory
29:
ieſt w pośrzodku ſtolice/ będźie ie rządźił/ y poprowá
30:
dźi ie " do źrzodeł wod żywotá': y otrze Bog wſzelką
" do żywych zrzodeł wod.G.

31:
łzę z oczu ich. *


32:
NAVKI Y PRZESTROGI.
33:
Aż popieczętuiemy sługi Boże.) Ten znák ábo pieczęć ktorą ſię
Znák Chrześćiániná známię krzyżá S.
ludźie


strona: 856

Rozd: 8. Ianá S. Apoſtołá.856.
1:
ludzie Boży pieczętuią/ ieſtći znák krzyżá ś. Iáko Oekumenius/
2:
Bedá/ Anſelmus y Rupertus ná to mieyſce piſząc wykłádáią.
Duſse świętych ſą w niebie.

3:
Stoiące przed ſtolicą.) Stąd ieſt iáſny dowod/ że duſze świę=
4:
tych ſą z Chriſtuſem w niebie/ przed ſtolicą Bożą/ przed obliczno=
5:
śćią Báránkową: á nie w otchłániách żadnych/ áni w śieni przed
6:
niebem/ ktorą Kálwin wymyſla/ kłádąc iákieś trzećie mieyſce
7:
procz niebá y piekłá: á przećię czyścá y limbuſá nie wierząc.
rozdział: 8

8:
ROZDZIAL VIII.
9:
1 Siodmą pieczęć otworzywſzy/ śiedm ániołow z trąbámi wy=
10:
ſtąpiło. 3 A drugi ánioł/ ofiárowawſzy Bogu modlitwy świę=
11:
tych. 5 Wyſał ná ziemię z ogniem/ gromy/ błyſkánia/ y trzęśienia
12:
ziemie. 7 Tákże gdy czterzey ániołowie zátrąbili/ rozmáite plagi
13:
ná ludzie przypádły.
werset: 1
14:
A
Gdy otworzył śiodmą pieczęć/ sſtáło ſię mil=
15:
czenie ná niebie/ iákoby puł godźiny.

werset: 2Y wi=
16:
działem onych śiedm ániołow ktorzy ſtoią przed
17:
Bogiem: á dano im śiedm trąb.

werset: 3A drugi ánioł
18:
przyſzedł/ y ſtánął przed ołtarzem/ máiąc kádźilnicę
19:
złotą: y dano mu wiele kádzenia/ áby oddał " z modli=
20:
tew' wſzech świętych ná ołtarz złoty/ ktory ieſt przed
" modlitwam.2 L. G.

21:
ſtolicą - Bożą'.

-7 L. G.
werset: 4Y wſtąpił dym kádzenia z modli=
22:
tew ſwiętych z ręki ánielſkiey przed Bogá.

werset: 5Y wźiął
23:
ánioł kádźilnicę */ y nápełnił ią ogniem z ołtarzá/ y
* złotą.N. L.

24:
wrzućił ná źiemię: y sſtáły ſie gromy y głoſy/ y łyſká=
25:
wice/ y trzęśienie źiemie - wielkie'

-G.
werset: 6A śiedm ánio=
26:
łow máiących śiedm trąb/ nágotowáli ſię áby trą=
27:
bili.

werset: 7Y zátrąbił ánioł pierwſzy/ y sſtał ſię grad y
28:
ogień/ zmieſzány ze krwią/ y " zrzucon ieſt' ná źiemię:
" zrzucone ſą.G.

29:
y trzećia część źiemie zgorzáłá/ - y trzećia część drzew
30:
zgorzáłá'/ y wſzelka trawá źielona zgorzáłá.
-G.

werset: 8Y zá=
31:
trąbił wtory ánioł: á iákoby wielka gorá ogniem
32:
pałáiąca/ wrzucona ieſt w morze/ y sſtáłá się krwią
33:
trzećia część morzá:

werset: 9y pozdycháłá trzećia część
34:
ſtworzenia żywiącego w morzu/ y trzećia część
Qqqqqokrętow


strona: 857

Obiáwienie Rozd: 8.857.
1:
okrętow zginęłá.

werset: 10Y zátrąbił ánioł trzeći/ y ſpádłá z
2:
niebá gwiazdá wielka/ goráiąca iáko pochodnia/ y v=
3:
pádłá ná trzećią część rzek/ y ná źrzodłá wod:

werset: 11á imię
4:
gwiazdy/ názywáią piołyn: y obroćiłá ſię trzećia
5:
część wod w piołyn: á wiele ludźi pomárło od wod/
6:
iż zgorzkniáły.

werset: 12Y zátrąbił ánioł czwarty/ y zárá=
7:
żona ieſt trzećia część ſłońcá/ y trzećia część kśięży=
8:
cá/ y trzećia część gwiazd/ ták iż ſię ich trzećia część
9:
záćmiłá/ y trzećia część dniá nie świećiłá/ y " nocy'
" noc.3 L.

10:
tákże.

werset: 13Y widźiałem/ y ſłyſzałem - głos' iednego orłá
-G.

11:
lecącego w pośrzod niebá/ mowiącego głoſem wiel=
12:
kim *: Biádá/ biádá/ biádá mieſzkáiącym ná źiemi:
* po trzykroć.G.

13:
od innych głoſow * trzech ániołow ktorzy zátrą=
* trąby.2 L. G.

14:
bić máią.


15:
A dano im śiedm trąb.) W tym oſmym y w dziewiątym roz=
16:
dziale Ian S. opiſuie przez trąby ſześći ániołow/ ſześćioro prześlá=
17:
dowánie hæretykow/ ktore miáło być od czáſow Apoſtolſkich/ áż
18:
do ſkończenia świátá: iáko y ſam Chytreus Luteran zeznawa.
19:
Przed pierwſzą trąbę rozumie ſię kácerſtwo Ebionitow/ ktore ſię
20:
wſzczęło zá czáſow Apoſtolſkich. Przez wtorą; kácerſtwo Gno=
21:
ſtykow. Przez trzećią/ odſzczepieńſtwo ieſzcze poślednieyſze Sá=
22:
moſátená y Ariuſzá. Przez czwartą kácerſtwo Pelágiuſzowe: kto=
23:
re po nim náſtáło. Przez piątą; rozumie ſię kácerſtwo bárzo ſzko=
24:
dliwe/ ktore vprzedzi prześládowánie Antychriſtowe; Iákie ieſt
Siedm trąb przeſládowánia hæretyckiego.

25:
kácerſtwo od Lutrá záczęte/ według wiela ludzi vczonych domy=
26:
ſłu y wykłádu. Przez ſzoſtą lepak trąbę wſzyścy Kátholikowie
27:
rozumieią prześládowánie Antychriſtowe: ktore prawdziwie o=
28:
ſtátnie y naćiężſze będzie. Vide Bellarum: Cont : 3.lib: 3.cap: 23.
rozdział: 9

29:
ROZDZIAL IX.
30:
1 W piątego ániołá zátrąbieniu/ opiſánie hæretykow/ przez
31:
gwiazdę ſpádłą z niebá/ y przez ſzáráncze z dymu przepáśći wypu=
32:
ſzczone. 13 A gdy ſzoſty ánioł zátrąbił/ czterey ániołowie byli
33:
rozwiązáni/ ktorzy wielkim woyſkiem iezdnych/ trzećią część ludzi
34:
pobić mieli.
Y zátrą=


strona: 858

Rozd: 9. Ianá S. Apoſtołá.858.
werset: 1
1:
Y
Zátrąbił piąty ánioł/ y widźiałem gwiazdę
2:
áno ſpádłá z niebá ná źiemię/ á dano iey klucz
3:
ſtudnie przepáśći.

werset: 2Y otworzyłá ſtudnią
4:
przepáśći: y wſtąpił dym " ſtudnie'/ iáko dym piecá
" z ſtudnie.G.

5:
wielkiego: y záćmiło ſię ſłońce y powietrze od dymu
6:
ſtudniey.

werset: 3Y wyſzły z dymu - ſtudniey' ſzáráńcze ná
-G.

7:
źiemię. y dano im moc/ iáko máią moc niedźwiad=
8:
kowie źiemſcy:

werset: 4A " roſkazano' im żeby nie pſowáły
" powiedzianoG.

9:
trawy źiemie/ áni wſzelkiey źielonośći/ áni wſzelkiego
10:
drzewá: oprocz ſámych ludźi ktorzy nie máią pieczę=
11:
ći Bożey ná czołách ſwoich.

werset: 5A dano im áby ich
12:
nie zábiiáli: ále áby " byli męczeni' pięć mieśięcy: á
" ie męczyli.K. G.

13:
męczenie ich/ iáko męczenie niedźwiadkowe gdy czło
14:
wieká vkąśi.

werset: 6A w one dni ſzukáć będą ludźie ſmier
15:
ći/ á nie naydą iey: będą żądáć vmrzeć/ á vćiecze
16:
śmierć od nich.

werset: 7A podobieńſtwá ſzáráńczey/ były
17:
podobne koniom " zgotowánym' ná woynę: á ná gło=
" zgotowáne.G.

18:
wách ich iákoby korony " podobne złotu': á twarzy
" złote.G.

19:
ich iáko twarzy człowiecze.

werset: 8Y miáły włoſy iáko
20:
włoſy niewieśćie: á zęby ich/ były iáko * lwie.
* zęby.N L.

werset: 9á miá=
21:
ły páncerze iáko páncerze żelázne: á głos ſkrzydeł
22:
ich iáko głos wozow wielu koni bieżących ná woy=
23:
nę.

werset: 10y miáły ogony podobne niedźwiadkom/ á w ich
24:
ogoniech żądłá były: á ich moc ieſt ſzkodźić ludźiom
25:
przez pięć mieśięcy.

werset: 11á miáły nád ſobą krolá ániołá
26:
przepáśći/ ktoremu imię po Zydowſku Abáddon/
27:
á po Græcku Apollion/ - á po Láćinie Exterminans',
-G.
to ieſt zátrácáiący.

werset: 12Biádá iedná przeſzła/ á oto
28:
idą ieſzcze dwie biedy potym.

werset: 13Y zátrąbił ánioł ſzo=
29:
ſty: y ſłyſzałem głos ieden ze czterech rogow ołtarzá
30:
złotego/ ktory ieſt " przed oczymá Bożymi'/

" przed oblicznośćią Bożą.G.
werset: 14mowią=
31:
cy ſzoſtemu ániołowi ktory miał trąbę: Rozwiąż
32:
onych czterech ániołow/ vwiązánych v wielkiey rzeki
33:
Euphráty.

werset: 15Y rozwiązáni ſą oni czterey ániołowie/
Qqqqq 2ktorzy


strona: 859

Obiáwienie Rozd: 9.859.
1:
ktorzy byli zgotowáni ná godźinę/ ná dźień y ná mie=
2:
śiąc y ná rok: áby pobili trzećią część ludźi.

werset: 16A li=
3:
czbá konnego woyſká byłá " po dwákroć ſto tyśięcy
4:
milionow. A ſłyſzałemći liczbę ich.

" ábo dwieśćie kroć tyśiąc tyśięcy.
werset: 17Y tákżem wi=
5:
dźiał konie w widzeniu: á śiedzący ná nich/ mieli
6:
páncerze ogniſte/ y Hyácyntowe/ y śiárczáne. á gło=
7:
wy onych koni były iáko głowy lwie: á z gęby ich wy=
8:
chodźi ogień/ y dym/ y śiárká.

werset: 18A od tych trzech plag
9:
pobita ieſt trzećia część ludźi/ od ogniá y od dymu y
10:
od śiárki/ ktore wychodźily z gąb ich.

werset: 19Abowiem wła
11:
dza koni ieſt w gębách ich/ y w ogonách ich. Bo o=
12:
gony ich/ wężom ſą podobne/ máiąc głowy: á tymiſz
13:
ſzkodzą.

werset: 20A inni ludźie ktorzy nie ſą pobići tymi
14:
plagámi/ áni pokutowáli zá vczynki rąk ſwych/ áby
15:
ſię nie kłániáli czártom y báłwanom złotym y śrebr=
16:
nym y miedźiánym y kámiennym y drzewiánym/ kto=
17:
rzy áni widźieć mogą/ áni ſłyſzeć/ áni chodźić/

werset: 21y nie
18:
pokutowáli zá mężoboyſtwá ſwoie/ áni zá czáry ſwo=
19:
ie/ áni zá wſzeteczeńſtwo ſwe/ áni zá złodźieyſtwá
20:
ſwoie.


21:
NAVKI Y PRZESTROGI.
22:
Y widziałem gwiazdę áno ſpádłá z niebá.) Przez tę gwiazdę kto=
Gwiazdá ſpádłá z niebá, ſsátan.

23:
ra ſpádłá z niebá/ ácz ſię może rozumieć y dyabeł/ ktory ſpadſzy z
24:
niebá/ zá dopuſzczeniem Bożym dymy błędow z ſtudnie/ y roie
25:
ſzáráńczy/ to ieſt nowe árcyhæretyki ábo kácermiſtrze y hordámi
26:
ſwemi/ káżdego niemal wieku/ ná grunty kośćielne wypuſzcza.
Abo ráczey Luter.

27:
Wſzákże iż to mieyſce o hæretykách vprzedzićielách Antychriſtu=
28:
ſowych/ ktorzy tudzieſz przed nim powſtáć mieli/ rozumieli ſtárzy
29:
Doktorowie/ wedle Rozd: 1. ꝟ. 20. nie od rzeczy drudzy przez tę
30:
gwiazdę ktora ſpadłá z niebá/ rozumieią Lutrá kácermiſtrzá. kto=
31:
ry pierwey ná niebie/ to ieſt w kośćiele Bożym/ iáſnośćią ſtanu
32:
zakonniczeo y náuki świećił. Lecz z niebá vpadł ná ziemię; kiedy ſię
33:
od iednośći kośćielney oderwawſzy/ ziemſki y świecki żywot záſię
34:
ſobie obrał. Temu dano klucz ſtudnie przepáśći/ kiedy ná doświád
35:
czenie wybránych/ dopuſzczono mu wſzelákie błędy y kácerſtwá
36:
wznáwiáć/ y z ſtudnie przepáśći/ to ieſt z kśiąg Huſſytow/ Wikle=
witow/


strona: 860

Rozd: 9. Ianá S. Apoſtołá.860.
1:
witow/ Pikártow/ y ſobie podobnych hæretykow wyczerpáć/ y
2:
wydáwáć ná świát. A ná ten czás otworzył ſtudnią przepáśći/
3:
kiedy wſzytkim vſłał drogę/ y dał dozwolenie ſtáre kácerſtwá
4:
wznáwiáć y rozśiewáć. Y tákże kśięgi kácerſkie otworzywſzy/ y
5:
wſzytkim ie czytáć pozwoliwſzy/ powſtał dym ćięmney náuki ká=
6:
cerſkiey/ iáko z wielkiego piecá wielki dym wychodzi: ktorym y
7:
ſłońce Pan Chriſtus/ y powietrze/ to ieſt piſmo święte (przez ktore
8:
w tym żywoćie iákoby oddech mamy) ieſt záćmione: kiedy Aria=
9:
nowie y Sámoſátenowie poczęli bluznić boſtwo/ á Nowokrzczeń=
10:
cy y Vbiquiſtowie człowieczeńſtwo Páná Chriſtuſowe: á gdy
11:
wſzytcy hæretycy/ y naiáśnieyſze piſmá zátrudnili y opák obroćili.
12:
Z tego tedy dymu powſtáły ſzáráńcze/ to ieſt/ haæetykowie/ ktorzy
13:
iako ſzáráńcza przez pychę wyſkákuią wzgorę/ á przez pożądliwość
14:
ná ziemię vpadáią/ zá ziemſkimi ſię roſkoſzámi ſię roſkoſzámi vdawáiąc. Bel=
15:
larum: Cont: 3. lib: 3. cap: 23. y Gagneius in Apoc.
16:
A podobienſtwá ſsáránczey.) Tu maſz właſne opiſánie hærety=
17:
kow. Twarz człowiecza/ á k temu niewieśćia/ znáczy łágodny po=
18:
czątek ich kazánia/ ktory záwſze biorą od Ewángeliey: Bo nic in=
Opiſánie hæretykow y właſnośći ich.

19:
ſzego nie obiecuią/ iedno ſzczyre ſłowo Boże: y ták ludzie zwodzą.
20:
Lecz ogon niedzwiadkow/ znáczy koniec ich náuki zárázliwy/ y
21:
śmiertelny. Bo ſłowo Boże opácznym wykłádem wywroćiwſzy/
22:
iákoby ogonem iádowitym żądło wpuſzczáią/ y śmiertelną trući=
23:
znę wlewáią. Ciáło ſzáráńcze/ ktore ieſt brzuch/ znáczy hæretyki
24:
brzuchowi poddáne/ nieprzyiaćiele poſtow: przeco áni chodzą w
25:
drodze Páńſkiego przykazánia/ áni látáć mogą ku rozmyſlániu rze
26:
czy niebieſkich. Korony ná głowiech ich/ znáczą pychę hæretykom
27:
właſną/ ktorą ſię wynoſzą náde wſzytkie ludzie. Zęby záſię lwie/
28:
znáczą przekęſowánia/ ktorymi vſtáwicznie ſzczypią/ ſzárpáią y
29:
tárgáią ſłáwę Papieżow/ Biſkupow/ kśiężey/ mnichow/ y ſámych
30:
świętych z Chriſtuſem w niebie kroluiących. Pierśi páncerzmi
31:
żeláznemi vzbroione/ znáczą vpor odſzczepieńſkich ludzi: że choć
32:
iáwnie zwyćiężeni/ przećię nigdy niechcą wyznáć błędu ſwego/ y
33:
czáſem wolą vmrzeć/ á niżli odſtąpić vporu ſwoiego. Podobień=
34:
ſtwo koni ná woynę zgotowánych/ znáczy hæretycką śmiáłość/
35:
ktorą wſzytkich ná woynę wyzywáią: choćia potym miáſto do=
36:
wodow ſzczyre kłamſtwá przynoſzą. Podobieńſtwo záś wozow
37:
lecących/ znáczy prętkość ktorey vżywáią ná ośiągnienie wiela
38:
kráiow y kroleſtw Chrześćijáńſkich. Nákoniec ánioł przepáśći
39:
ieſtći ſzátan/ ktory ieſt krolem náde wſzemi pyſznemi/ ktory ma
40:
imię Zátracáiący: Bo przez żadne odſzczepieńſtwo áni prześlá=
Qqqqq 3dowánie/


strona: 861

Obiáwienie Rozd: 10.861.
1:
dowánie/ ták wiela ludzi nie potráćił/ y nie náwątlił kośćiołá Bo=
2:
żego; iáko przez to Lutrowe kácerſtwo. Wſzákże w tym ieſt nie
3:
máła poćiechá/ iż tá ſzáráńcza nie ſzkodzi trawie/ áni zielonym drze=
4:
wam: to ieſt/ ludziom dobrym y pobożnym/ w ktorych ſię ſercách
5:
zieleni y kwitnie religia y boiazń Páná Bogá: ále tylko ludziom
6:
potępionym/ ktorzy nie máią znáku Bogá żywego ná czelech ſwo=
7:
ich. Bellarm: y Gagn: támże.
rozdział: 10

8:
ROZDZIAL X.
9:
1 Gdy drugi ánioł mocny záwołał/ z śiedm gromow przemo=
10:
wiło. 5 A ánioł przyśięga/ że iuż więcey czáſu nie będzie/ 7 Ale
11:
ná głos śiodmego ániołá ma ſię ſkończyć táiemnicá Boża. 9 Y
12:
dáie Ianowi kśięgi ku ziedzeniu.
werset: 1
13:
Y
Widźiałem - drugiego' ániołá mocnego zſtępuiąceo
-G.

14:
z niebá/ w obłok obleczonego/ á ná gło=
15:
wie iego tęczá/ á oblicze iego - było' iáko ſłońce/
-G.

16:
á nogi iego iáko " ſłup ogniowy'.

" słupy ogniowe.1 L. K. G.
werset: 2á miał w ręce ſwey
17:
kſiążeczki otworzone: y poſtáwił nogę ſwoię práwą
18:
ná morzu/ á lewą ná źiemi.

werset: 3y záwołał głoſem wiel=
19:
kim/ iáko - gdy' lew ryczy. A gdy záwołał/ wymowi=
-G.

20:
ły śiedm gromow głoſy ſwoie.

werset: 4A gdy śiedm gro=
21:
mow wymowiły - głoſy ſwoie'/ iam był piſáć miał: á=
-G.

22:
lem vſłyſzał głos z niebá mowiący mi: Zápieczętuy co
23:
mowiły śiedm gromow: " á nie piſz tego'.

" á potym nápiſseſs.G.
werset: 5A án=
24:
ioł ktoregom widźiał ſtoiącego ná morzu/ y ná źie=
25:
mi/ podnioſł rękę ſwoię do niebá.

werset: 6Y przyśiągł
26:
przez żywiącego ná wieki wiekow/ ktory ſtworzył
27:
niebo y co w nim ieſt: y źiemię/ y to co ná niey ieſt:
28:
y morze/ y to co w nim ieſt: Ze czáſu iuż nie będźie.

werset: 7
29:
ále we dni głoſu ániołá śiodmego/ kiedy pocznie
30:
trąbić/ dokona ſię táiemnicá Boża/ " iáko' oznaymił
" ktorąG.

31:
przez ſługi ſwe Proroki.

werset: 8" Y ſłyſzałem głos z niebá zá=
32:
śię mowiący ze mną'/ y rzekący: Idź/ á weźmi kśią=
" A głos ktorym słyſsał z niebá, záſię gadał zemną.G.

33:
żeczki otworzone z ręki ániołá ſtoiącego ná morzu y
34:
ná źiemi.

werset: 9Y poſzedłem do ániołá/ mowiąc mu " áby
" day mi te.G.
mi dał'


strona: 862

Rozd: 11. Ianá S. Apoſtołá.862.
1:
mi dał' kśiążeczki. Y rzekł mi: Weźmi - kśiążecz=
2:
ki' á ziedz ie: y gorzkim vczynią żołądek twoy/ ále w
G.

3:
vśćiech twoich ſłodkie będą iáko miod.

werset: 10Y wźiąłem
4:
kśiążki z ręki ániołá/ y ziadłem ie: y były w vśćiech
5:
moich ſłodkie iáko miod. ále gdym ie ziadł/ brzuch
6:
moy zgorzkniał.

werset: 11Y rzekł mi: Muśiſz záśię proro=
7:
kowáć pogánom/ y narodom/ y ięzykom/ y wielom
8:
krolow.


9:
A nie piſs tego.) Wiele táiemnic/ náuk y vſtaw ieſt zápieczęto=
10:
wánych/ ktore kośćioł záchowáć powinien; choćia dla pewnych
11:
przyczyn/ ſámemu Bogu wiádomych/ nie ſą nápiſáne.
Trádicie.
rozdział: 11

12:
ROZDZIAL XI.
13:
1 Ian mierząc kośćioł/ 3 Vſłyſzał/ iż máią dwá świádkowie
14:
przepowiedáć ná poćiechę wiernych. 7 Ktorych beſtya zábije.
15:
8 Y ćiał ich pochowáć nie dopuśći. 11 Ale oni zmartwychwſtá=
16:
ną/ y wſtapią do niebá. 13 A trzęśienim źiemie ginie śiedm ty=
17:
śięcy ludzi. 15 Ná zátrąbienie śiodmego ániołá/ dwádzieśćiá y
18:
czterzey ſtárſzy dziękuią Pánu Bogu.
werset: 1
19:
Y
Dano mi trćinę podobną laſce: " y rzeczono
20:
mi': Wſtań/ á zmierz kośćioł Boży/ y ołtarz/
" á ánioł ſtánął mowiąc.G.

21:
y modlące ſię w nim.

werset: 2á śień ktora ieſt przed
22:
kośćiołem/ wyrzuć precz/ á nie mierz iey: ábowiem
23:
daná ieſt Pogánom/ á miáſto święte deptáć będą
24:
czterdźieśći y dwá mieśiące:

werset: 3Y dam dwiemá
25:
świádkom moim/ y prorokowáć będą tyśiąc dwie
26:
śćie y ſześćdźieśiąt dni/ obleczeni w wory.

werset: 4Cić ſą
27:
one dwie oliwie y dwá świeczniki ſtoiące przed obli=
28:
cznośćią Páná źiemie.

werset: 5A ieſliby im kto chćiał ſzko=
29:
dźić: ogień " wynidźie' z vſt ich/ y " pożrze' nieprzyia=
" wychodzi.G.
" pożyra.G.

30:
ćioły ich. á ieſliby im kto chćiał ſzkodźić/ ten ták ma
31:
być zábit.

werset: 6Ci máią moc zámykáć niebo/ áby deſzcz
32:
nie ſzedł we dni proroctwá ich: y máią moc nád wo=
33:
dámi obroćić ie w krew/ y záráźić źiemię wſzeláką
plagą


strona: 863

Obiáwienie Rozd: 11.863.
1:
plagą ileby kroć chćieli.

werset: 7A gdy dokończą świáde=
2:
ctwá ſwoiego: beſtya ktora wychodźi z przepáśći/
3:
ſtoczy z nimi bitwę/ y zwyćięży ie/ y pobiie ie.

werset: 8A
4:
" ćiáłá' ich leżeć będą " ná vlicách' miáſtá wielkiego/
" trupyG.
" ná vlicy.G.

5:
ktore duchownie názywáią Sodomą y Egyptem/
6:
gdźie też Pan ich był vkrzyżowan.

werset: 9Y vyźrzą niektorzy
7:
z pokolenia/ y z ludzi/ y z ięzykow/ y z Pogánow
8:
ćiáłá ich przez pułczwártá dniá: á ćiał ich nie do=
9:
puſzczą kłáść w groby.

werset: 10á mieſzkáiący ná źiemi rá=
10:
dowáć ſię nád nimi będą/ y będą dobrey myśli: y v=
11:
pominki poślą iedni drugim/ iż ći dwá Prorocy tra=
12:
pili mieſzkáiące ná źiemi.

werset: 11A po pułczwártá dniá/
13:
duch żywotá od Bogá wſzedł w nie. Y ſtánęli ná no=
14:
gách ſwoich/ á boiaźń wielka przypádłá ná ty co ná
15:
nie pátrzáli.

werset: 12Y " vſłyſzeli' głos wielki z niebá/ mo=
" słyſsałem.G.

16:
wiący im: Wſtąpćie ſám. Y wſtąpili ná niebo w
17:
obłoku: y pátrzyli ná nie nieprzyiaćiele ich.

werset: 13A w
18:
oney godźinie sſtáło ſię wielkie trzęśienie źiemie: y
19:
vpádłá dźieśiąta część miáſtá: y pobite ſa w onym
20:
trzęśieniu źiemie śiedm tyśięcy " imion ludźi: á dru=
" oſob.

21:
dzy ſię polękli/ y dáli chwałę Bogu niebieſkiemu.

werset: 14
22:
Biádá wtora przeſzłá: á oto biádá trzećia przyidźie
23:
rychło.

werset: 15Y zátrąbił ánioł śiodmy: y sſtáły ſię głoſy
24:
wielkie ná niebie mowiące: Kroleſtwo tego świátá
25:
ſtáło ſię kroleſtwem Páná náſzego y Chriſtuſá iego/ y
26:
będźie krolował ná wieki wiekow. - Amen'.

-6 L. G.
werset: 16A oni
27:
czterzey á dwádźieśćiá ſtárſzy ktorzy przed obliczno=
28:
śćią Bożą śiedzą ná ſtolicách ſwoich/ vpádli ná o=
29:
blicza ſwe/ y pokłonili ſię Bogu/

werset: 17mowiąc: Dźię=
30:
kuiemy tobie Pánie Boże wſzechmogący/ ktoryś ieſt/
31:
y ktoryś był/ y ktory maſz przyść: iżeś wźiął moc twą
32:
wielką/ y otrzymałeś kroleſtwo.

werset: 18Y rozgniewáli
33:
ſię Pogáni/ y przyſzedł gniew twoy/ y czás vmárłych/
34:
áby byli ſądzoni/ y ábyś oddał zapłátę ſługam twoim
Proro=


strona: 864

Rozd: 11. Ianá S. Apoſtołá.864.
1:
Prorokom y świętym/ y boiącym ſię imieniá twego
2:
máłym y wielkim / y ábyś wytráćił te co popſowáli
3:
źiemię.

werset: 19Y otworzony był kośćioł Boży ná niebie:
4:
y okazáłá ſię ſkrzyniá teſtámentu " iego' w kośćiele
" Pánskiego.G.

5:
iego/ y sſtáły ſię łyſkáwice/ y głoſy/ y " trzęśienia źie=
6:
mie'/ y grad wielki.
" grzmienia.G.


7:
NAVKI Y PRZESTROGI.
8:
Y dam dwiemá świádkom moim.) Ci dwá świádkowie ſąć E=
9:
noch y Eliaſz/ ktorzy ieſzcze ſą żywi: y ná to ſą żywi/ áby ſię Anty=
10:
chriſtowi/ kiedy przyidzie/ záſtáwili y opárli/ á wybráne w wierze
11:
Chriſtuſowey vmocnili/ y nákoniec Zydy náwroćili. O Eliaſzu
Enoch z Eliaſsem ſprzećiwią ſię Antychriſtowi.

12:
iáſne ieſt piſmo v Máláchiaſzá y Eccleſi: 48. 10. y Matth: 17. 11.
13:
A o Enochu Eccleſi: 44.16. iż nie wſpomnię Auguſtyná/ Grze=
14:
gorzá wielkiego/ Hyppolitá y innych ſtárych Doktorow ktorzy
15:
toż trzymáią. A ponieważ Enoch y Eliaſz ieſzcze ſię nie pokazáli:
Papież nie ieſt Antychriſtem.

16:
tedyć y to pewna/ że ieſzcze Antychriſt nie przyſzedł: á iż Papież
17:
nie ieſt Antychriſtem: choćia to hæretycy zá ſzczyrą Ewángelicką
18:
prawdę vdáwaią.
Antychriſtowe pánowánie przez pułczwárta látá.

19:
Y prorokowáć będą 1260. dni.) Antychriſt nie będzie dłużey
20:
pánował/ iedno przez pułczwártá látá: to ieſt przez czterdzieśći y
21:
dwá mieśiącá: Obiáw: 11. ꝟ. 2 y w 13. ꝟ. 5. Abo przez czás y
22:
czáſy y pułczáſu. Daniel: 7. 12. Obiáw: 12. 14. Abo przez pułte=
23:
godniá lat. Daniel: 9. 27. Obiáw: 12. 14. Co káżde z oſobná vczyni pułczwártá
24:
látá. A przez ten wſzytek czás Enoch z Eliaſzem ſprzećiwią ſię
25:
Antychriſtowi: tylko iż od niego będą zábići mieśiąc przed tym
26:
niżli ſam Antychriſt zginie. Przetoż Papież Antychriſtem nie ieſt/
27:
ktory od pułtorá tyśiącá lat w kośćiele przodkuie.
28:
Miáſtá wielkiego.) Stąd dowodzą S. Doktorowie/ iż Anty=
29:
chriſt będzie miał ſwą ſtolicę/ y będzie krolował nie w Rzymie/
30:
ále iáko krol Zydowſki w mieśćie Ieruzálem: gdzie Pan Chri=
31:
ſtus ieſt vkrzyżowan: áczkolwiek moc ſwoią będzie rośćiągał po
32:
wſzytkiemu świátu. Bo tu Ian S. iáſnie mowi/ iż Enoch y Eli=
Antychriſtowá ſtolicá w Hieruzálem.

33:
aſz będą walczyć z Antychriſtem w mieśćie Ieruzálem/ y tám zá=
34:
bići będą od tegoż Antychriſtá.
rozdział: 12

35:
ROZDZIAL XII.
36:
1 Gdy niewiáſtá przyodziana ſłońcem/ przed oczymá ſmoko=
37:
wymi ſyná porodziłá/ 5 Porwány ieſt ſyn iey do Bogá. 7 A gdy
Rrrrrbyłá


strona: 865

Obiáwienie Rozd: 12.865.
1:
byłá woyná w niebie/ ſpadſzy ſmok/ począł prześládowáć na=
2:
śienie niewieśćie.
werset: 1
3:
Y
Vkazał ſię znák wielki ná niebie: Niewiaſtá
4:
obleczona w ſłońce/ á kśiężyc pod iey nogá=
5:
mi/ á ná głowie iey koroná z gwiazd dwuna=
6:
śćie.

werset: 2á będąc brzemienną - y' " wołáłá' boleiąc/ y
-5 L. K. G.
" woła.9 L. N. G.

7:
męczy ſię rodząc.

werset: 3Y vkazał ſię drugi znák ná nie=
8:
bie: á oto ſmok wielki rydzy/ máiący śiedm głow/
9:
y rogow dźieśięć: á ná głowách - iego' śiedm koron:
-ich.2 L. K.

werset: 4
10:
á ogon iego ćiągnął trzećią część gwiazd niebie=
11:
ſkich/ y zrzućił ie ná źiemię: A ſmok on ſtánął przed
12:
niewiáſtą ktora miáłá porodźić: áby ziadł dźiećię iey
13:
gdyby porodźiłá.

werset: 5Y porodźiłá ſyná mężczyznę/
14:
ktory miał rządźić wſzytkie Pogány laſką żelá=
15:
zną: y porwáne ieſt dźiećię iey do Bogá y do ſto=
16:
lice iego:

werset: 6á niewiáſtá vćiekłá ná puſtynią gdźie
17:
" miáłá' mieyſce zgotowáne od Bogá/ áby ią tám ży=
" ma.G.

18:
wiono tyśiąc dwieśćie ſześćdźieśiąt dni.

werset: 7Y sſtáłá
19:
ſię - wielka' bitwá ná niebie. Michał y ániołowie ie=
-5 L. G.

20:
go walczyli przećiw ſmokowi/ ſmok też walczył y
21:
ániołowie iego/

werset: 8Lecz nie przemogli/ áni mieyſce ich
22:
dáley ználeźiono ieſt ná niebie.

werset: 9Y zrzucon ieſt on
23:
ſmok wielki wąż ſtárodawny/ ktorego zową dya=
24:
błem y ſzátánem/ ktory zwodźi wſzytek świát: - y'
-2 L. K. G.

25:
zrzucony ieſt ná źiemię/ y ániołowie iego z nim ſą
26:
zrzuceni.

werset: 10Y ſłyſzałem głos wielki ná niebie mo=
27:
wiący: Terazći ſię sſtáło zbáwienie y moc/ y krole=
28:
ſtwo Bogá náſzego/ y zwierzchność Chriſtuſá iego:
29:
iż zrzucon ieſt oſkárżyćiel bráćiey náſzey/ ktory ie o=
30:
ſkarżał przed oblicznośćią Bogá náſzego we dnie y
31:
w nocy.

werset: 11A oni zwyćiężyli go dla krwie báránko=
32:
wey/ y dla ſłowá świádectwá ſwego/ á nie vmiłowá=
33:
li " duſz ſwoich' áż do śmierći.
" duſse ſwoiey.G.

werset: 12á przetoż weſelćie ſię
34:
niebioſá/ y wy ktorzy mieſzkaćie ná nich. Biádá źiemi
y morzu:


strona: 866

Rozd: 12. Ianá S. Apoſtołá.866.
1:
y morzu: iż sſtąpił dyabeł do was máiąc wielki
2:
gniew/ wiedząc iż máły czás ma.

werset: 13A gdy widźiał
3:
ſmok iż był zrzucon ná źiemię/ prześládował nie=
4:
wiáſtę ktora byłá porodźiłá mężczyznę:

werset: 14Y dano
5:
niewieśćie dwie ſkrzydle orłá wielkiego/ áby lećiáłá
6:
ná puſtynią ná mieyſce ſwoie/ gdźie ią żywią przez
7:
czás y czáſy/ y przez połowicę czáſu " od oblicznośći
8:
wężowey.

" áby byłá beſpieczna od ſmoká.
werset: 15y wypuśćił wąż z gęby ſwoiey zá niewiá=
9:
ſtą/ wodę iáko rzekę: áby vczynił żeby ią rzeká por=
10:
wáłá.

werset: 16Y rátowáłá źiemiá niewiáſtę/ y otworzyłá
11:
źiemiá vſtá ſwe/ y wypiłá rzekę ktorą był wypuśćił
12:
ſmok z gęby ſwoiey.

werset: 17Y rozgniewał ſię ſmok ná
13:
niewiáſtę/ y ſzedł áby walczył z drugimi z plemieniá
14:
iey/ ktorzy záchowywáią przykazánia Boże/ y máią
15:
świádectwo Ieſuſá - Chriſtuſá'.

-G.
werset: 18Y ſtánął ná pia=
16:
ſku morſkim.


17:
NAVKI Y PRZESTROGI
18:
Niewiáſtá obleczona w słonce.) Przez tę niewiáſtę/ ácz ſię do=
19:
brze rozumieć może y naświętſza Pánná Mária: iáko Bernát
20:
S. Rupertus y Grækowie wykłádáią: wſzákże ſię właśnie rozu=
21:
mie kośćioł Chriſtuſow: w Chriſtá Páná iáko w ſłońce obleczo=
Niewiáſtá w słoncu.

22:
ny/ ná głowie máiący dwánaśćie gwiazd/ ktore znáczą dwánaśćie
23:
Apoſtołow. A pod nogámi wſzytkie hæretyki/ ktorzy ſą odmien=
24:
ni iáko kśiężyc.
25:
Smok wielki.)
Smok znáczy Szátáná.
Smok ten ieſtći ſzátan/ rydzy ábo czerwony o=
26:
de krwie świętych męczennikow: ktorą w pierwſzym kośćiele
27:
przez Rzymſkie tyránny przelewał/ máiący śiedm głow/ to ieſt
28:
śiedm grzechow głownych ktore ſą śiedm duchow złych/ ſiedmi
29:
dárom Duchá S. przećiwnych. A śiedm koron/ znáczą śiedmio=
30:
rákie zwyćięſtwo z ludzi zwyćiężonych przez śiedm grzechow gło=
31:
wnych. Rogow dzieśięć známionuią rozmáite á niezliczone ſpo=
32:
ſoby ktorymi wierne bodzie y prześláduie. A ogon iego śćiągnął
33:
trzećią część gwiazd/ to ieſt ániołow niebieſkich/ ábo y ludzi wier=
34:
nych. Bo ktorych przez iáwne okrućieńſtwo pożyć nie może: tych
35:
przez táięmne zdrády hæretyckie (ktore znáczy iádowity ogon) y
36:
chytre pokuſy zábija.
Rrrrr 2Aby ziadł


strona: 867

Obiáwienie Rozd: 13.867.
1:
Aby ziadł dziećię iey.) Nienawiść dyabelſka przećiw ſynom ko=
2:
śćielnym/ á oſobliwie przećiwko iednemu ſynowi naświętſzey
3:
Pánny/ ktory ieſt głową y kśiążęćiem innych.
Szátan nienawidzi Chriſtuſá y członki iego. Woyná vſtáwiczna Micháłá S. z czártem.

4:
Sſtáłá ſię wielka bitwá.) W kośćiele ieſt vſtáwiczna walká mie=
5:
dzy S. Micháłem (obrońcą kośćiołá Chriſtuſowego: iáko pier=
6:
wey był obrońcą bożnice Zydowſkiey) y miedzy ánioły iego: á
7:
miedzy dyabłem y pomocniki iego. Lecz doſkonáłe zwyćięſtwo
8:
pokaże ſię dniá oſtátecznego.
rozdział: 13

9:
ROZDZIAL XIII.
10:
1 Beſtya wychodząca z morzá/ o śiedmi głowách y dzieśiąći
11:
rogách. 3 Ktorey ráná byłá vleczona. 5 Bluzni Bogá. 7 Y
12:
święte woiuie. 11 Y druga beſtya o dwu rogách/ z ziemie wy=
13:
chodząca/ onę forytuie/ przymuſzáiąc obraz iey chwalić/ y mieć
14:
piątno imieniá iey.
werset: 1
15:
Y
Widźiałem beſtyą wychodzącą z morzá/ má
16:
iącą śiedm głow/ y rogow dźieśięć/ á ná ro=
17:
gách iey dźieśięć koron/ á ná głowách iey
18:
imioná bluźnierſtwá.

werset: 2A beſtya tá ktorąm widźiał/
19:
podobna byłá ryśiowi/ á nogi iey iáko * niedźwiedze/
* nogi.N. L.

20:
á gębá iey iáko gębá lwowá. Y dał iey ſmok moc
21:
ſwoię * y władzą wielką.
* y ſtolicę ſwoię.G.

werset: 3A widźiałem iednę z głow
22:
iey iákoby ná śmierć zábitą: á ráná śmierći iey vle=
23:
czona ieſt. Y dźiwowáłá ſię wſzytká źiemiá idąc zá be=
24:
ſtyą.

werset: 4Y kłániáli ſię ſmokowi ktory dał władzą be=
25:
ſtyey: y kłániáli ſię beſtyey/ mowiąc: Ktoż podobny
26:
beſtyey? á kto z nią walczyć może?

werset: 5Y dano iey v=
27:
ſtá mowiące wielkie rzeczy y bluźnierſtwá: y dano iey
28:
moc czynić * czterdźieśći y dwá mieśiącá.
* walkę.G.

werset: 6Y otwo=
29:
rzyłá vſtá ſwoie na bluźnierſtwá przećiwko Bogu/
30:
á bluźniłá imię iego/ y przybytek iego/ y te ktorzy mie=
31:
ſzkáią ná niebie.

werset: 7Y dano iey walkę czynić z Swię=
32:
tymi/ y zwyćiężáć ie. Y dano iey władzą nád wſzel=
33:
kim pokoleniem/ - y ludem'/ y ięzykiem/ y narodem.
-G.

werset: 8
34:
Y " kłániáli ſię iey' wſzyścy mieſzkáiący ná źiemi/
" będą ſię iey kłániáć.G.

35:
ktorych imioná nie ſą nápiſáne w kśięgách żywotá
Báránká/


strona: 868

Rozd: 13. Ianá S. Apoſtołá.868.
1:
Báránká/ zábitego od záłożenia świátá.

werset: 9Ieſli kto
2:
ma vcho/ niech ſłucha.

werset: 10" Kto w poimánie wiedźie/
3:
w poimánie " idźie'. Kto' mieczem zábiia/ ma być
" Ieſli kto ma poimáńce, idzie. Ieſli kto.G.
" poydzie.L.

4:
mieczem zábit. Tuć ieſt ćierpliwość y wiárá świę=
5:
tych.

werset: 11Y widźiałem drugą beſtyą wyſtępuiącą z
6:
źiemie: á miáłá dwá rogi/ podobne Báránkowym:
7:
y mowiłá iáko ſmok.

werset: 12Y vżywáłá wſzytkiey wła=
8:
dzey pierwſzey beſtyey przed nią: y vczyniłá żeby źie=
9:
miá y mieſzkáiący ná niey kłániáli ſię beſtyey oney
10:
pierwſzey/ ktorey śmiertelna ráná byłá vleczona.

werset: 13
11:
Y vczyniłá cudá wielkie/ że też y ogień vczyniłá á=
12:
by sſtąpił przed ludźi ná źiemię.

werset: 14Y zwodźi * mieſzká=
* moie.G.

13:
iące ná źiemi/ dla znákow ktore iey dano czynić przed
14:
beſtyą: mowiąc obywátelom źiemie/ áby czynili o=
15:
braz beſtyey/ ktora " ma' ránę mieczową/ y ożyłá.
" miáłá.G.

werset: 15Y
16:
dano iey áby dawáłá duchá obrázowi beſtyey: á żeby
17:
mowił obraz beſtyey: y " czynił' to áby pobići byli kto=
" czyni.L.

18:
rzybykolwiek nie kłániáli ſię obrázowi beſtyey.

werset: 16Y
19:
vczyni to żeby wſzyścy máli y wielcy/ bogáći y vbo=
20:
dzy/ y wolni y niewolnicy " mieli cechę' ná práwey
" żeby im dáli cechy.G.

21:
ręce ſwoiey/ ábo ná czelech ſwoich.

werset: 17A iżby żaden
22:
nie mogł kupić áni przedáć/ iedno máiący cechę/ ábo
23:
imię beſtyey/ ábo liczbę imieniá iey.

werset: 18Tuć ieſt mą=
24:
drość. Kto ma rozum; niech obliczy liczbę beſtyey.
25:
Abowiem liczbá ieſt człowieká: á liczbá iego ſześć
26:
ſet ſześćdźieśiąt y ſześć.


27:
NAVKI Y PRZESTROGI.
28:
Y widziałem beſtiją.) W tym Rozdziale Ian S. dwie beſtije
29:
opiſuie. z ktorych pierwſza znáczy ábo páńſtwo Rzymſkie/ ábo
30:
wſzytko niezbożnych ludzi zgromádzenie. A iedná przednieyſza
31:
głowá beſtiey/ ktora vmárwſzy zmartwychwſtánie/ ieſtći ſam An=
32:
tychriſt/ ktory ſię będzie zdał vmrzeć/ á zá ſpráwą ſzátáńſką ſam ſię
Dwie beſtye.

33:
záſię wzbudzi: áby náſládował prawdziwey śmierći y zmartwych=
34:
wſtánia Páná Chriſtuſowego: ktorym fáłſzywym cudem wiele
35:
ludzi zwiedzie. Ták to wykłádáią/ Grzegorz S. Primaſius, Beda,
Rrrrr 3Haymo,


strona: 869

Obiáwienie Rozd: 13.869.
1:
Haymo, Anſelmus, Richardus y Rupertus. Czego ponieważ Papież
2:
żaden nigdy nie vczynił: przetoż Papież nie ieſt Antychriſtem.
Papież Antychriſtem nie ieſt

3:
Y dano iey vſtá.) To wſzytko/ áż do wierſzá 9. nie może ſię ro=
Opiſánie Antychriſtá.

4:
zumieć o kim inſzym/ iedno o Antychriśćie onym iáwnym/ ktory
5:
ma przyść przed ſámym dniem ſądnym/ y pánowáć będźie 42. mie=
6:
śiącá/ to ieſt przez pułczwártá látá.
7:
Y widziałem drugą beſtyą.) Przez tę záś drugą beſtyą Richár=
Druga beſtya.

8:
dus/ Anſelmus y inni/ dobrze rozumieią przednieyſzego fałſzywego
9:
proroká ábo káznodzieię Antychriſtuſowego: ktory vczyni że o=
10:
gień sſtąpi z niebá/ y obraz będzie mowił. A dwá rogi podobne
11:
báránkowym/ znáczą zmyſloną świątobliwość/ ktorą będzie poká=
12:
zował/ y fałſzywe cudá ktore będzie czynił.
13:
Obraz beſtyey.) Ktorzy teraz niechcą czći przyſtoyney czynić o=
14:
brázowi Páná Chriſtuſowemu; ći ſię ná on czas kłániáć będą o=
15:
brázowi Antychriſtowemu. A obácz/ iż iáko czynienie y czczenie
16:
obrázu Antychriſtowego/ nie było przećiwko czći y chwale Anty=
17:
chriſtowey/ ále owſzem zá nią (iáko y on obraz Nábuchodonozo=
18:
row/ y cześć iego/ śćiągáłá ſię ku czći Nábuchodonozorá) Ták też
19:
cześć obrázu Páná Chriſtuſowego ieſt cześć P. Chriſtuſowá/ á nic
20:
nie vymuie czći y chwały iego: iáko głupie dumáią odſzczepieńcy.
Obrázow cześć śćiąga ſię ná tego, ktorego známionuią.

21:
Zeby mowił obraz beſtyey.) Iáko pierwey dyabli przez báłwa=
22:
ny mowili/ áby ie zá Bogi miano: ták Antychriſt kiedy przyidzie/
23:
każe ſię kłániáć nie tylko ſobie iáko Bogu/ ále y obrázowi ſwemu/
24:
przez ktory też fałſzywe cudá czynić będzie.
Obraz Antychriſtow.

25:
Cechę ná práwey ręce.) Iáko Chrześćijánie cechę Chriſtuſową/
26:
to ieſt krzyż ná czelech y ná práwych rękách ſwoich noſzą/ żegnáiąc
27:
ſię známieniem krzyżá S. Ták też Antychriſt przymuśi wſzytkie
28:
ſwe poddáne pewną cechę iakąś ábo piątno nośić/ po ktorymby
29:
ie wſzyścy poznáć mogli: Hyppolit s. męczennik y niektorzy in=
Cechá Chrześćiánska, y Antychriſtowá.

30:
ni powiádáią/ iż cechá Antychriſtowá będzie/ záprzeć ſię Bogá y
31:
krztu S. á nie żegnáć ſię znákiem krzyżá świętego/ ále gi ráczey
32:
bluznić y wygłádzáć. W czym dziśieyſzy Ewángelikowie Anty=
33:
chriſtá práwie náláduią. Bo iedni z nich Chriſtuſá ſię záprzeli:
34:
á wſzyścy moc odpuſzczenia grzechow krztowi odeymuią/ y brzy=
35:
dzą ſię známieniem krzyżá S.
36:
Abowiem liczbá człowieká ieſt.) Stąd mamy naprzod/ iż Anty=
1.

37:
chriſt będzie nie dyabeł/ áni duch/ ále człowiek. Drugie/ iż iáko P.
2.

38:
Chriſtus/ ták też y Antychriſt będzie ieden pewny człowiek/ máią=
39:
cy właſne imię: á nie cáły porządek ábo ſucceſſia Papieżow przez
40:
tyśiąc lat: iáko ſektarze zmyśláią/ chcąc wſzytkie Papieże począw=
ſzy od


strona: 870

Rozd: 13. Ianá S. Apoſtołá.870.
1:
ſzy od Grzegorzá wielkieo Antychriſtámi poczynić. Trzećie/ iż tá
3.

2:
będzie liczbá imieniá Antychriſtoweo: á nie liczbá czáſu ktoreo ſię
3:
Antychriſt ziáwić/ ábo więc vmrzeć miał: iáko Lutrowie wykręcá=
4:
ią. Czwarte/ iż ći błądzą/ ktorzy mowią/ żeby imię Antychriſtowe
4.

5:
miáło być λατει̃νος Græckie/ ábo Romiith Zydowſkie. Bo te
To ieſt Láćinnik, ábo Rzymiánin.

6:
imioná ſą poſpolite wſzytkim Láćinnikom y Rzymiánom: á nie
7:
iednemu właſne/ iákie ma byc Antychriſtowe. K temu λατιυος
8:
nie przez ει, ále przez ſámo ι ma być piſáne: á tedy tey liczby nie
9:
vczyni: Y Romiith Zydowſkie nie może ſię kończyć w literę
10:
Thau/ gdyż ieſt maſculinum á nie fœmininum: A odiąwſzy tę li=
5.

11:
terę/ tedy 400. do liczby 666. nie doſtánie. Nád to wiele ieſt
12:
imion Græckich/ Zydowſkich/ y Láćińſkich/ ktore tę liczbę czynią.
13:
Irenæus kłádzie imię Græckie τθταν co znáczy Słońce/ y mowi
14:
że podobniey ieſt mnimáć/ iż Antychriſt to imię będzie miał/ ániżli
15:
λατετυος: ácz y tego zápewne nie twirdzi. Aretás przywodzi imię
16:
λαμπετκς, to ieſt Oświecony y ονικκτκς, to ieſt Zwyćiężcá. Dru
17:
dzy αυτμος, to ieſt Przećiwnik: Drudzy γευσκρικος, y wiele in=
18:
nych ktore tę liczbę czynią. Lindanus pokázuie/ iż Mártin Lau=
19:
ter (ktore było po Niemiecku właſne imię Lutrowe) oſobliwy
20:
goniec Antychriſtow/ czyni tákże liczbę 666. iáko y σαζονειος to
21:
ieſt Sáſin/ z ktorey kráiny był Luter. Ale to napewnieyſza/ iż żaden
22:
ieſzcze niewie/ ktore będzie właſne imię Antychriſtowe. Skąd iá=
23:
ſna rzecz/ iż ieſzcze Antychriſt nie przyſzedł: gdyż ieſzcze imię iego
24:
nie ieſt nikomu znáiome: Zá czym idzie/ iż żaden Papież nie ieſt
25:
Antychriſtem. Bellarm: de Rom: Pont: lib.3. cap: 10.
rozdział: 14

26:
ROZDZIAL XIIII.
27:
1 Pánny z Báránkiem śpiewáiąc chodzą. 6 Anioł ieden Ewán=
28:
gelią/ 8 Drugi vpad Bábiloniey opowieda. 9 A trzeći ſkaránie
29:
tych/ ktorzy beſtyą chwalili. 15 y 18 A drudzy dwá máiący śier=
30:
py/ czynią exekucyą ſądu Bożego.
werset: 1
31:
Y
Widźiałem/ á oto Báránek ſtał ná gorze Sy=
32:
onie/ á z nim ſto czterdźieśći y cztery tyśiące
33:
máiących imię iego/ y imię Oycá iego nápi=
34:
ſáne ná czelech ſwoich.

werset: 2Y ſłyſzałem głos z niebá/
35:
iáko głos wiela wod/ y iáko głos gromu wielkiego:
Lekcya ná dzień Młodziankow.

36:
á głos ktorym ſłyſzał/ iáko gędźcow gędących ná ár=
fách ſwo=


strona: 871

Obiáwienie Rozd: 14.871.
1:
fách ſwoich.

werset: 3A śpiewáli - iákoby' nową pieśń przed
-G.

2:
ſtolicą y przed czworgiem źwierząt/ y ſtárſzymi: á
3:
żaden nie mogł oney pieśni " śpiewáć'/ nową pieśń przed
" náuczyć ſię.G. K.

4:
ſtá czterdźieśći czterech tyśięcy/ z źiemie kupionych.

werset: 4
5:
Cić ſą ktorzy ſię z niewiáſtámi nie pokaláli. Bo
6:
dźiewicámi ſą. Ci chodzą zá Báránkiem gdźiekol=
7:
wiek idźie. Ci * kupieni ſą z ludźi pirwiaſnkámi Bo=
* od Ieſuſá.G.

8:
gu y Báránkowi:

werset: 5á w ich vśćiech nie nálázło ſię
9:
kłamſtwo. ábowiem bez zmázy ſą - przed ſtolicą
10:
Bożą'. *

-4 L. G.
werset: 6
11:
Y widziałem drugiego ániołá lecącego przez po=
12:
śrzodek niebá/ máiącego Ewángelią wieczną/ áby
13:
ią opowiedał śiedzącym ná źiemi/ y wſzelkiemu na=
14:
rodowi/ y pokoleniu/ y językowi/ y ludowi:

werset: 7mowiąc
15:
wielkim głoſem; Boyćie ſię " Páná'/ y chwałę mu
" Bogá.G.

16:
dayćie/ iż przyſzłá godźiná ſądu iego: á kłániayćie ſię
17:
temu ktory vczynił niebo y źiemię/ * morze - y wſzy=
* y.L. K. G.

18:
tko co w nich ieſt'/ y źrzodłá wod.
-G.

werset: 8A zá nim ſzedł
19:
drugi ánioł mowiąc: Vpádłá/ vpádłá Bábilonia
20:
oná wielka: ktora winem popędliwośći wſzeteczeń=
21:
ſtwá ſwoiego nápoiłá wſzytkie narody.

werset: 9A trzeći
22:
ánioł ſzedł zá nimi/ mowiąc głoſem wielkim: Ieſli=
23:
by ſię kto kłániał beſtyey y obrázowi iey/ y wźiąłby ce=
24:
chę ná ſwe czoło/ ábo ná rękę ſwoię:

werset: 10Y on pić bę=
25:
dźie z winá gniewu Bożego/ ktore zmieſzáne ieſt z
26:
ſzczerym winem/ w kubku gniewu iego: y będźie mę=
27:
czon " ogniem y śiárką' przed ánioły świętymi/ y
" w ogniu y w śiárce.G.

28:
przed Báránkiem.

werset: 11A dym męki ich " wſtępowáć
29:
będźie' ná wieki wiekow: á nie máią odpoczynku we
" wſtępuie.G.

30:
dnie y w nocy/ ktorzy ſię " kłániáli' beſtyey y obrázo=
" kłániáią.G.

31:
wi iey/ y ieſli kto bierze cechę imieniá iey.

werset: 12Tuć ieſt
32:
ćierpliwość świętych/ * ktorzy chowáią przykazánia
* tuć ſą ći.G.

33:
Boże y wiárę Ieſuſowę.

Y vſły=


strona: 872

Rozd: 14. Ianá S. Apoſtołá.872.
Lekcya ná Mſzey zá vmárłe.
werset: 13
1:
Y vſłyſzałem głos z niebá/ mowiący mi: Nápiſz;
2:
Błogoſłáwieni vmárli ktorzy w Pánu vmieráią.
3:
Od tąd " iuż' mowi Duch/ áby odpoczynęli od prac
" záiſte.G.

4:
ſwoich " ábowiem' vczynki ich zá nimi idą. *
" Lecz.G.

werset: 14
5:
Y widźiałem/ á oto obłok biały: á ná obłoku śie=
6:
dźiał podobny Synowi człowieczemu/ máiący ná
7:
głowie ſwey koronę złotą/ á w ręce ſwey śierp oſtry.

werset: 15
8:
A drugi ánioł wyſzedł z kośćiołá/ wołáiąc głoſem
9:
wielkim ku śiedzącemu ná obłoku: Zápuść śierp
10:
twoy á żni/ gdyż przyſzłá godźiná żęćia/ ponieważ
11:
vſchło żniwo źiemie.

werset: 16Y zápuśćił on śiedzący ná o=
12:
błoku/ śierp ſwoy ná źiemię/ y pożęta ieſt źiemiá.

werset: 17
13:
A drugi ánioł wyſzedł z kośćiołá ktory ieſt w niebie/
14:
máiąc y ten śierp oſtry.

werset: 18Y drugi ánioł wyſzedł z oł=
15:
tarzá/ ktory miał moc nád ogniem: y záwołał wiel=
16:
kim głoſem ku temu ktory miał śierp oſtry/ mowiąc:
17:
Zápuść ten twoy śierp oſtry/ á zbieray groná win=
18:
nicę źiemie: boć doyrzáły iágody iey.

werset: 19Zápuśćił te=
19:
dy ánioł śierp ſwoy - oſtry' ná źiemię/ y zebrał win=
-G.

20:
nicę źiemie/ y wrzućił w kadź gniewu Bożego wiel=
21:
ką.

werset: 20Y deptano kadź przed miáſtem/ y wyſzłá krew
22:
z kádźi áż do wędźidł końſkich przez tyśiąc ſześć ſet
23:
ſtáiań.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Bo dziewicámi ſą.) Tu widzimy/ iż ſtan pánieńſki ma oſobliwe
26:
zapłáty w niebie. Bo ći ktorzy ćiáłá ſwe w czyſtośći záchowáli/
27:
máią naprzod imię Báránkowe y imię Oycá iego nápiſáne ná
28:
czelech ſwoich. K temu śpiewáią nową pieśń/ ktorey żaden inſzy
29:
śpiewáć nie może. Nákoniec/ chodzą zá Báránkiem kędykolwiek
30:
idzie. Skąd to mamy/ przećiw Iowiniániſtom/ Lutrom y Kál=
Przywileie ſtanu pánienskiego.

31:
winiſtom/ iż ſtan pánieńſki ieſt nie tylko ku záchowániu podobny/
32:
ále y dáleko zacnieyſzy nád małżeńſki/ y ma więtſzą zaſługę y za=
33:
płátę w niebie.
34:
Bábilonia.) Bábilonia ieſt miáſto dyabelſkie/ to ieſt wſzytek
35:
zbor niewiernych á niezbożnych ludzi/ ktore w dzień ſądny vpá=
36:
dnie/ y z kśiążęćiem ſwym ſzátánem y Antychriſtem.
Bábilonia co ieſt.
SssssKtorzy


strona: 873

Obiáwienie Rozd: 15.873.
1:
Ktorzy chowáią przykazánia Boże.) Swięći przez ćierpliwość y
2:
záchowánie Páńſkiego przykazánia záſługuią niebo/ á nie przez ſá=
3:
mę wiárę.
Drogá do zbáwienia.

4:
Ktorzy w Pánu vmieráią.)
Vmieráiący w Pánie.
Nie vmieráią w Pánu/ iedno ktorzy
5:
w práwey Kátholickiey wierze vmieráią. A ći po śmierći praw=
6:
dziwie odpoczywáią od prac ſwoich/ ktore tu ná świećie dla Chri=
7:
ſtuſá podeymowáli/ y biorą zapłátę zá vczynki ſwoie: gdy iedni
8:
z nich do niebá proſto idą/ á drudzy zbáwieni bywáią przez ogień
9:
czyścowy.
rozdział: 15

10:
ROZDZIAL XV.
11:
1 Ktorzy beſtyą y obraz iey zwyćiężyli/ chwalą Páná Bogá.
12:
6 A śiedmi ániołom/ máiącym śiedm plag oſtátecznych/ dáią
13:
śiedm czaſz pełnych gniewu Bożego.
werset: 1
14:
Y
Widźiałem drugi znák ná niebie wielki y dźi=
15:
wny: śiedm ániołow/ máiących śiedm plag
16:
oſtátecznych. Iż w nich wykonány ieſt
17:
gniew Boży.

werset: 2Y widźiałem iákoby morze śkláne
18:
zmieſzáne z ogniem/ á te co zwyćięſtwo otrzymáli
19:
nád beſtyą y nád obrázem iey/ y nád liczbą imieniá
20:
iey ſtoiące nád morzem śklánym/ máiące árfy Boże.

werset: 3á śpiewáli pieśń Moyzeſzá ſługi Bożego/ y pieśń
21:
Báránkowę mowiąc: Wielkie y dźiwne ſą ſpráwy
22:
twoie/ Pánie Boże wſzechmogący: ſpráwiedliwe y
23:
prawdźiwe ſą drogi twoie Krolu " wiekow'.

" świętych.2 L. N. G. N.pogánow.G.
werset: 4Ktoż
24:
ſię ćiebie bać nie będźie Pánie/ á nie vwielbi imie=
25:
niá twego? gdyżeś ſam " dobry' ieſt/ gdyż wſzytkie na=
" święty.G.

26:
rody przyidą/ y przed tobą ſię kłániáć będą/ że ſię o=
27:
kazáły ſądy twoie.

werset: 5A potymem widźiał/ á - oto' o=
-G.

28:
tworzon ieſt kośćioł przybytku świádectwá w nie=
29:
bie:

werset: 6Y wyſzło śiedm ániołow/ máiących śiedm
30:
plag/ " z kośćiołá' obleczonych " kámieniem' czyſtym y
" z niebá.G.
" płotnem.2 L. K. G.

31:
świetnym/ y przepáſánych około pierśi złotymi pá=
32:
ſy.

werset: 7A iedno ze czworgá źwierząt dáło śiedmiu án=
33:
iołom śiedm czaſz złotych/ nápełnionych gniewu
34:
Bogá żywiącego ná wieki wiekow.

werset: 8Y nápełnił ſię
kośćioł


strona: 874

Rozd: 16. Ianá S. Apoſtołá.874.
1:
kośćioł dymu od máieſtatu Bożego/ y od mocy iego:
2:
á nie mogł nikt wniść do kośćiołá/ áż ſię ſkończyły
3:
śiedm plag - śiedmi' ániołow.
-G.

rozdział: 16

4:
ROZDZIAL XVI.
5:
1 Ná wylanie śiedmi czaſz/ 2 ná ziemię/ 3 ná morze/ 4 ná
6:
rzeki/ 8 ná ſłońce/ 10 ná ſtolec beſtyey/ 12 ná Eufrátę rzekę/
7:
17 y ná powietrze/ 18 Wielkie plagi ná ziemi powſtaią.
werset: 1
8:
Y
Słyſzałem głos wielki z kośćiołá/ mowiący
9:
onym śiedmi ániołom: Idźćie/ á wyleyćie
10:
- śiedm' czaſz gniewu Bożego ná źiemię.
-G.

werset: 2Y
11:
wyſzedł pierwſzy */ y wylał czáſzę ſwą ná źiemię: y sſtał
* ánioł.N. L.

12:
ſię zły y ſzkodliwy wrzod w ludźiách máiących cechę
13:
beſtyey/ y w tych ktorzy ſię kłániáli obrázowi iey.

werset: 3Y
14:
wylał wtory - ánioł' czáſzę ſwą ná morze/ y sſtáło ſię
-5 L.

15:
iákoby krew vmárłego: á káżda duſzá żywa/ zdechłá
16:
w morzu.

werset: 4Y wylał trzeći ánioł czáſzę ſwą ná rzeki
17:
y źrzodłá wod: y sſtáły ſię krwią.

werset: 5Y ſłyſzałem án=
18:
iołá wod mowiącego: Spráwiedliwyś ieſt - Pánie'/
-G.

19:
ktoryś ieſt/ y ktoryś był/ Swięty/ " iżeś' to oſądźił:
" ktoryś.N. L.

werset: 6
20:
iż krew Swiętych y Prorokow wylali/ y dałeś im
21:
krew pić: bo godni ſą.

werset: 7Y ſłyſzałem " drugiego' mo=
" z ołtarzá.G. K.

22:
wiącego: Ták Pánie Boże wſzechmogący praw=
23:
dźiwe y ſpráwiedliwe ſądy twoie.

werset: 8Y wylał czwar=
24:
ty - ánioł' czáſzę ſwą ná ſłońce/ y dano mu ieſt gorą=
-N. L.

25:
cem trapić ludźie " y ogniem':

" przez ogien.G.
werset: 9y znoili ſię ludźie
26:
znoiem wielkim/ y bluźnili imię Boże ktore ma zwie=
27:
rzchność nád tymi plagámi: á nie vpámiętáli ſię
28:
áby mu chwałę dáli.

werset: 10Y wylał piąty - ánioł' czáſzę
-N. L.

29:
ſwą ná ſtolicę beſtyey: y sſtáło ſię kroleſtwo iey záć=
30:
mione/ y żwáli ięzyki ſwoie od boleśći.

werset: 11Y bluźnili
31:
Bogá niebieſkiego od boleśći * y od wrzodow ſwoich/
* ſwoich.G.

32:
á nie pokáiáli ſię od vczynkow ſwoich.

werset: 12Y wylał ſzo=
33:
ſty - ánioł' czáſzę ſwą ná onę wielką rzekę Euphrátę:
-N. L.
Sssss 2y " wyſu=


strona: 875

Obiáwienie Rozd: 16.875.
1:
y " wyſuſzył wodę' iey/ áby zgotowána byłá drogá kro=
" wyſchłá wodá.G.

2:
lom od wſchodu ſłońcá.

werset: 13Y widźiałem z vſt ſmo=
3:
kowych/ y z vſt beſtyey/ y z vſt fałſzywego Proroká *
* wychodzące.N. L.

4:
trzy nieczyſte duchy podobne żábam.

werset: 14Abowiem ſą
5:
duchy czártow czyniące známioná/ " y wychodzą' do
" ktorzy wychodzą.G.

6:
krolow wſzytkiey źiemie zgromádzáć ie ná walkę " ná
7:
dźień wielki' Bogá wſzechmogącego.
" onego wielkiego dniá.G.

werset: 15Oto idę
8:
iáko złodźiey: Błogoſłáwiony ktory czuie/ y ſtrzeże
9:
ſzat ſwoich/ áby nie chodźił nágo/ áby nie oglądano
10:
ſromoty iego.

werset: 16Y " zgromádźi' ie ná mieyſce ktore
" zgromádził.G.

11:
zową po Zydowſku Armágedon.

werset: 17Y wylał śiodmy
12:
- ánioł' czáſzę ſwą ná powietrze/ y wyſzedł głos wielki
-N. L.

13:
z kośćiołá * od ſtolice/ mowiący: Stáło ſię.
* niebieskiego.G.

werset: 18Y sſtá=
14:
ły ſię łyſkáwice/ y głoſy/ y gromy/ y sſtáło ſię wielkie
15:
trzęśienie źiemie/ iákie nigdy nie było odkąd ludźie
16:
byli ná źiemi/ tákowe trzęśienie/ ták wielkie.

werset: 19Y ſtá=
17:
ło ſię miáſto ono wielkie ná trzy częśći rozerwáne: Y
18:
miáſtá Pogánow vpádły. Y Bábilonia wielka ieſt
19:
wſpomieniona przed Bogiem/ áby iey dał kubek wi=
20:
ná zápálczywośći gniewu iego.

werset: 20Y wſzelka wyſpá
21:
zniknęłá/ y gory ſię nie nálázły.

werset: 21Y wielki grad iáko
22:
cętnarowy ſpadł z niebá ná ludźi: y bluźnili ludźie
23:
Bogá dla plagi grádu: iż * bárzo wielka byłá.
* plagá iego.G.


24:
NAVKI Y PRZESTROGI.
25:
Y widziałem z vſt ſmokowych.) Przez ſmoká rozumiey ſzátáná:
26:
przez beſtyą Antychriſtá: á przez fałſzywego proroká/ káznodzieie
27:
y miniſtry Antychriſtowe/ iáko y wyżſzey 12. ꝟ. 3. y 13 ꝟ. 1. y 11. A
28:
przez trzy duchy nieczyſte/ iáko ſam wykłáda/ trzy duchy ſzátáń=
29:
ſkie/ ktorzy będą czynić wielkie cudá/ ták żeby y wybráni/ by to
30:
mogło być/ záwiedzieni byli: ktorzy żábam ſzczebietliwym y bło=
Smok, beſtya, y fałſzywy prorok.

31:
tnym ſą przypodobáni: iż ich náuki y poduſzczánia przykre á nik=
32:
czemne/ y do błotá nieczyſtośći y ćieleſney wolnośći záwſze ćią=
33:
gnąć będą.
34:
Miáſto ono wielkie.)
Bábilonia.
Miáſto wielkie Bábilonia znáczy zbor
35:
ábo zgromádzenie ludzi potępionych: ktore ſię dzieli ná trzy czę=
śći: Zgo=


strona: 876

Rozd: 17. Ianá S. Apoſtołá.876.
1:
śći: Zgołá niewiernych/ iáko ſą Zydzi y Pogáni; hæretykow; y
2:
złych Kátholikow/ ábo fałſzywych Chrześćijánow.
rozdział: 17

3:
ROZDZIAL XVII.
4:
1 Niewiáſtá wſzeteczna Bábilonia. 4 koſztownie vbrána.
5:
6 y krwią męczennikow vpoiona. 7 Siedzi ná beſtyey o śiedmi
6:
łbách/ y dzieśiąći rogách. 8 Co wſzytko tu ánioł wykłáda. 14 O=
7:
znáymuiąc vpad ich/ á zwyćięſtwo Báránkowe.
werset: 1
8:
Y
Przyſzedł ieden z śiedmi ániołow ktorzy mie=
9:
li ſiedm czaſz/ y gadał zemną mowiąc: Chodź
10:
ſám/ okażęć potepienie oney wielkiey wſzete=
11:
cznice/ ktora śiedźi nád wodámi wielkimi/

werset: 2z ktorą
12:
wſzeteczeńſtwo płodźili krolowie źiemie/ y opili ſię z
13:
winá wſzeteczeńſtwá iey obywátele źiemie.

werset: 3Y zá=
14:
nioſł mię w duchu ná puſzczą. Y widźiałem niewiá=
15:
ſtę śiedzącą ná czerwoney beſtyey/ pełney imion blu=
16:
źnierſtwá/ ktora miáłá śiedm głow/ y rogow dźie=
17:
śięć.

werset: 4A niewiáſtá oná przyobleczona byłá w pur=
18:
purę y w kármázyn/ y vzłocona złotem/ y drogim ká=
19:
mieniem/ y perłámi/ máiąc kubek złoty w ręce ſwey
20:
pełny brzydliwośći y plugáſtwá wſzeteczeńſtwá
21:
" ſwoiego'.

" wſsytkiey ziemie.N. L. G.
werset: 5A ná czele ſwoim imię nápiſáne; Táię=
22:
mnicá: Bábilonia wielka/ mátká wſzeteczeńſtw y
23:
brzydliwośći źiemie.

werset: 6Y widźiałem niewiáſtę onę
24:
piiáną krwią świętych/ y krwią męczennikow Ieſu=
25:
ſowych. A widząc ią dźiwowałem ſię podźiwieniem
26:
wielkim.

werset: 7Y rzekł mi ánioł: Czemu ſię dźiwuieſz?
27:
Ia tobie powiem táiemnicę niewiáſty/ y beſtiey kto=
28:
ra ią nośi/ ktora ma śiedm głow y rogow dźieśięć.

werset: 8
29:
Beſtya ktorąś widźiał byłá/ á nie ieſt/ á ma wſtą=
30:
pić z przepáśći/ á poydźie ná zginienie: y zádźiwuią
31:
ſię mieſzkáiący ná źiemi (ktorych imioná nie ſą ná=
32:
piſáne w kśięgách żywotá od záłożenia świátá) wi=
33:
dząc beſtyą ktora byłá/ á nie ieſt *.

* lecz będzie.G.
werset: 9A tuć ieſt ro=
Sssss 3zum/


strona: 877

Obiáwienie Rozd: 17.877.
1:
zum/ ktory ma mądrość. Tá śiedm głow: ſą śiedm
2:
gor " ná ktorych niewiáſtá śiedźi'/ y krolow śiedm
" gdzie niewiáſtá śiedzi ná nich.G.

3:
ieſt.

werset: 10Pięć ich vpádło/ ieden ieſt/ - á' drugi ieſzcze
-7 L. G.

4:
nie przyſzedł: á gdy przyidźie/ ná máły czás ma trwáć.

werset: 11
5:
A beſtya ktora byłá á nie ieſt: " á tá ieſt oſma'/ á ieſt
" y ten ieſt oſmy.G.

6:
z śiedmi/ á idźie ná ſtrácenie.

werset: 12A dźieśięć rogow
7:
ktoreś widźiał: ieſtći dźieśięć krolow/ ktorzy krole=
8:
ſtwá ieſzcze nie wźięli/ ále - wezmą' moc iáko krolo=
-biorą.5 L. G.

9:
wie ná iednę godźinę " zá beſtyą'.

" z beſtyą.G.
werset: 13Ci iednę myśl
10:
máią y moc: y władzą ſwoię beſtyey podádzą.

werset: 14Ci
11:
z Báránkiem walczyć będą/ á Báránek ie zwyćięży:
12:
iż ieſt Pánem nád pány/ y Krolem nád krolmi/ y
13:
ktorzy z nim ſą/ wezwáni/ y wybráni/ y wierni.

werset: 15Y
14:
rzekł mi: Wody ktoreś widźiał gdźie wſzetecznicá
15:
śiedźi: ludźie * ſą/ y narody y ięzyki.
* y rzeſse.G.

werset: 16A dźieśięć ro=
16:
gow ktoreś widźiał " ná beſtyey' ćić w nienawiśći
" y beſtya.G.

17:
mieć będą wſzetecznicę/ y vczynią ią ſpuſtoſzoną y
18:
nágą */ y ćiáło iey będą ieść/ á ſámę ogniem ſpalą.
* vczynią ią.G.

werset: 17
19:
Abowiem Bog dał w ſercá ich/ áby czynili co ſię
20:
mu podoba */ áby dáli kroleſtwo ſwe beſtyey/ áżby ſię
* á weſpołek ſię ſpiknęli.G.

21:
wypełniły ſłowá Boże.

werset: 18A niewiáſtá ktorąś wi=
22:
dźiał/ ieſt miáſto ono wielkie/ ktore ma kroleſtwo
23:
nád krolmi źiemie.


24:
Y widziałem niewiáſtę.) Przez tę niewiáſtę wſzeteczną/ Bábilo=
25:
nią/ ktora śiedzi ná śiedmi gorách/ y ma kroleſtwo nád krolmi
26:
ziemie/ Auguſtyn S. Aretás/ Háymo/ Bedá y Rupertus piſząc
27:
ná to mieyſce/ nie rozumieiąć Rzymu: ále miáſto dyabelſkie/ to ieſt
Wſsetecznicá Bábilonia ktora.

28:
wſzytko zgromádzenie niewiernych y niezbożnych ludzi: ktore pi=
29:
ſmo ś. częſto Bábilonem zowie/ iż ieſt przećiwne ś. kośćiołowi/
30:
miáſtu Bożemu/ ktore Ieruzálem ieſt názwane. A przez śiedm
31:
gor/ rozumieią wſzytkie pyſzne ludzie/ á oſobliwie krole tego świá=
32:
tá/ iáko ſam ánioł wykłáda ꝟ. 9. Drudzy záſię/ iáko Tertullian y
33:
Hieronym S. ácz przez tę wſzetecznicę Rzym rozumieią: Wſzákże
34:
nie kośćioł Rzymſki/ áni Rzym Chrześćijáńſki/ ále on Rzym ſtáry
35:
pogáńſki máło nie wſzytkiemu świátu roſkázuiący y Chrześćijány
morduią=


strona: 878

Rozd: 18. Ianá S. Apoſtołá.878.
1:
morduiący y przeſláduiący: począwſzy od Neroná áż do Kon=
2:
ſtántyná wielkiego/ pierwſzego Ceſárzá Chrześćijáńſkiego. Bo
3:
ſię ták ćiż ſámi Doktorowie wykłádáią. Tertullian ták/ o Rzymie
4:
Chrześcijáńſkim piſząc: Szczęſliwy to kośćioł/ do ktorego Apo=
5:
ſtołowie wſzytkę náukę ze krwią ſwą wylali. A Hieronym ś. mo=
6:
wiąc: iż Rzym Chrześćijáńſki/ ono ſtáre bluznierſtwo báłwo=
7:
chwálſkie ná czele iego nápiſáne/ omył y zmázał wiárą y wyzná=
8:
niem Chriſtá Páná. Nákoniec ſam ſię Ian S. dekláruie/ iż to
Rzymſki kośćioł nie ieſt Bábilonia.

9:
mowi o onym Rzymie/ ktory krolom świátá roſkázował/ y ktory
10:
był pijány krwią świętych/ y krwią męczennikow Páná Chriſtu=
11:
ſowych. Co ſię iśćie rozumieć nie może iedno o ſtárym Rzymie/
12:
ktory zá Neroná y Domicyaná Ceſárzow/ mordował święte mę=
13:
czenniki. Náoſtátek choćiabyſmy przez tę wſzetecznicę rozumieli
14:
Rzym iuż Chrześćijáńſki/ iáko chcą ſektarze/ wſzákże przećię tego
15:
nie dowiodą/ żeby Rzym miał być ſtolicą Antychriſtową. Bo
Antychriſt Rzym miał w nienawiśći.

16:
Antychriſt nie tylko nie będzie w Rzymie śiedział/ ále owſzem bę=
17:
dzie gi miał w nienawiśći/ y będzie z nim walczył/ y ſpuſtoſzy gi y/
18:
ſpali: iáko y Ian S. trochę niżey/ y Dániel doſyć iásnie pokázu=
19:
ią. Bo obádwá wſpomináią dzieśiąći krolow/ ktorzy będą ná zie=
20:
mi/ w ten czás kiedy Antychriſt przyidzie: y będą mu poddáni/ y
21:
poſpołu z nim wſzetecznicę to ieſt miáſto Rzymſkie ſpalą y ſpu=
22:
ſtoſzą. Vide Bellarm.
rozdział: 18

23:
ROZDZIAL XVIII.
24:
2 Vpad Bábiloniey/ oſądzenie y ſkaránie. 9 Prze ktore kro=
25:
lowie y kupcy ziemie/ ktorzy z nią pierwey hándlowáli/ będą
26:
rzewno płákáć. 20 Ale niebo/ Apoſtołowie y Prorocy będą ſię
27:
weſelić.
werset: 1
28:
A
Potymem widźiał drugiego ániołá sſtępuią=
29:
cego z niebá/ máiącego moc wielką: y oświe=
30:
ćiłá ſię źiemiá od iáſnośći iego.

werset: 2A zákrzy=
31:
knął " w mocy' mowiąc: Vpádłá/ vpádłá Bábilo=
" mocnym głoſem.18 L. G.

32:
nia oná wielka/ y sſtáłá ſię mieſzkániem czártow/ y
33:
ſtrażą wſzego duchá nieczyſtego/ y ſtrażą wſzelkiego
34:
ptáſtwá nieczyſtego y przemierzłego:

werset: 3y z winá po=
35:
pędliwośći wſzeteczeńſtwá iey piły wſzytkie naro=
36:
dy: á krolowie źiemie wſzeteczeńſtwo z nią płodźili:
37:
y kupcy źiemſcy z mocy roſkoſzy iey zbogáćieli.

werset: 4Y
ſłyſzałem


strona: 879

Obiáwienie Rozd: 18.879.
1:
ſłyſzałem drugi głos z niebá mowiący: Wynidźćie z
2:
niey ludu moy: ábyśćie nie byli vcześnikámi grze=
3:
chow iey/ á żebyśćie nie odnieśli plagi iey.

werset: 5Abo=
4:
wiem grzechy iey " weſzły" áż do niebá/ y wſpomniał
" przyſtáły.G.

5:
" Bog' ná nieſpráwiedliwość iey.
" Pan.N. L.

werset: 6Oddayćież iey/ iá=
6:
ko y oná wam oddawáłá: á w dwoy naſob dwoiáko
7:
oddayćie iey wedle vczynkow iey: W kubku ktorym ná=
8:
lewáłá/ nálewayćie iey w dwoy naſob.

werset: 7Iáko ſię
9:
wiele wynośiłá/ y roſkoſzy záżywáłá; tyle iey dayćie
10:
męki - y żáłośći: iż w ſercu ſwym mowi: Siedzę
-G.

11:
krolową: á nie ieſtem wdową/ y żáłośći nie vyźrzę.

werset: 8
12:
Dla tego w ieden dźień przyidą plagi iey/ śmierć/
13:
y ſmętek/ y głod/ y ogniem będźie ſpalona: iż mocny
14:
ieſt * Bog ktory ią " oſądźi'.
* Pan.K. G.
" oſądził.4 L. K. G.

werset: 9Y będą płákáć/ y nád
15:
nią nárzekáć krolowie źiemſcy/ ktorzy z nią wſzete=
16:
czeńſtwo płodźili/ y roſkoſzy záżywáli/ gdy vyrzą dym
17:
ſpalenia iey:

werset: 10z dáleká ſtoiąc prze boiaźń mąk iey/
18:
mowiąc: Biádá/ biádá/ miáſto ono wielkie Bábi=
19:
lonia/ miáſto ono mocne: iż w iednę godźinę przy=
20:
ſzedł ſąd twoy.

werset: 11A kupcy źiemſcy " płákáć będą y ná=
21:
rzekáć' nád nią: iż towárow ich żaden więcey nie
" płáczą y nárzekáią.G.

22:
" kupi'/

" kupuie.G.
werset: 12towáru złotá y śrebrá y kámienia drogiego/
23:
y pereł/ y " biśioru y purpury/ y iedwabiu/ y kármá=
" Co ieſt biśior y purpurá, pátrz Luk: 16. 19.

24:
zynu/ y wſzelkiego drzewá Thyinowego/ y wſzelkiego
25:
naczynia Słoniowego/ y wſzelkiego naczynia " z ká=
26:
mienia' koſztownego/ y z miedźi/ y z żelázá/ y z már=
" z drzewá.G.

27:
moru/

werset: 13y Cynámonu/ y kádzenia/ y máśći/ y kádźi=
28:
dłá/ y winá/ y oliwy/ y mąki czyſtey/ y pſzenice/ y by=
29:
dłá/ y owiec/ y koni/ y kolebek/ y niewolnikow/ y duſz
30:
ludzkich.

werset: 14Y owoce pożądliwośći duſze twey ode=
31:
ſzły od ćiebie: y wſzytkie rzeczy tłuſte y świetne zginę=
32:
ły od ćiebie/ áni ich iuż dáley " znáydą'.

" znaydzieſs.G.
werset: 15Kupcy tych
33:
rzeczy ktorzy ſię zbogáćili/ od niey z dáleká ſtać będą
34:
dla boiáźni mąk iey/ płácząc y żáłuiąc/

werset: 16á mowiąc:
Biádá/


strona: 880

Rozd: 18. Ianá S. Apoſtołá.880.
1:
Biádá/ biádá/ miáſto ono wielkie/ ktore było obleczo=
2:
ne w biśior y w purpurę/ y w kármázyn/ y było vzło=
3:
cone złotem y kámienim drogim/ y perłámi:

werset: 17iż ie=
4:
dney godźiny ſpuſtoſzone ieſt ták wielkie bogáctwo:
5:
y wſzelki ſternik/ y wſzelki po morzu iezdżący/ y żegla=
6:
rze/ y ktorzykolwiek ná morzu robią/ z dáleká ſtánęli/

werset: 18
7:
y záwołáli widząc " mieyſce' zápalenia iego/ mo=
" dym.G.

8:
wiąc: Ktoreż podobne miáſtu temu wielkiemu?

werset: 19
9:
Y ſypáli proch ná głowy ſwe/ á płácząc y nárzeká=
10:
iąc wołáli/ mowiąc: Biádá/ biádá/ miáſto ono wiel=
11:
kie/ w ktorym zbogáćieli wſzyścy máiący okręty ná
12:
morzu/ z płacey iego: iż iedney godźiny ſpuſtoſzáło.

werset: 20
13:
" Rozráduy ſię nád nim niebo' y święći * Apoſtoło=
" Rozráduyćie ſię nád nią niebioſá.7 L.
* y.G.

14:
wie y Prorocy: iż Bog oſądźił ſąd wáſz z niego.

werset: 21Y
15:
podnioſł ieden ánioł mocny kámień iákoby młyńſki
16:
wielki/ y wrzućił w morze/ mowiąc: Tákim pędem
17:
wrzucona będźie Bábilonia miáſto ono wielkie: y
18:
iuż dáley nie będźie náleźiona.

werset: 22Y głos gędźcow/ y
19:
śpiewakow/ y piſzczkow y trębáczow/ dáley w tobie
20:
ſłyſzan nie będźie/ y wſzelki rzemięśnik wſzelkiego
21:
rzemięſłá nieznaydźie ſię więcey w tobie/ y głos mły=
22:
ná nie będźie dáley ſłyſzan w tobie/

werset: 23Y świátłość
23:
lámpy nie będźie ſię dáley świećiłá w tobie/ y głos o=
24:
blubieńcá y oblubienice nie będźie dáley ſłyſzan w to
25:
bie: iż kupcy twoi byli kśiążętá źiemſcy/ iż czárámi
26:
twymi pomamione były wſzytkie narody.

werset: 24Y w nim
27:
ſię ználázłá krew Prorokow y świętych; y wſzytkich
28:
pobitych ná źiemi.

rozdział: 19

29:
ROZDZIAL XIX.
30:
1 Swiętym/ zá wywrocenie Bábiloniey Bogá chwalącym.
31:
7 Gotuią weſele Báránkowe. 10 Anioł od Ianá pokłonu nie
32:
przyimuie. 11 A vkazawſzy ſię ieden ná koniu śiedzący z woyſkiem.
33:
16 Ktory ieſt ſłowo Boże/ y Krol krolow/ y Pan pánow. 19 Wal=
Tttttczy náprze=


strona: 881

Obiáwienie Rozd: 19.881.
1:
czy náprzećiw beſtyey/ y krolom ziemie/ y z woyſki ich/ zwoławſzy
2:
ptaki/ áby ich trupy żárli.
Lekcya o wielu Męczennikách po Wielkieynocy.
werset: 1
3:
P
Otymem ſłyſzał iákoby głos rzeſzy wielkich
4:
ná niebie mowiących; Allelu-Ia. " Chwałá
5:
y cześć y moc Bogu náſzemu ieſt':

" Zbáwienie y moc y chwałá Bogá náſsego.K. G.
werset: 2iż praw=
6:
dźiwe ſą y ſpráwiedliwe ſądy iego " ktory oſądźił'
" iż oſądził.G.

7:
wſzetecznicę onę wielką/ ktora pſowáłá źiemię wſze=
8:
teczeńſtwem ſwym/ y pomśćił ſię krwie ſług ſwoich
9:
" z rąk' iey.
" z ręki.G.

werset: 3A powtore " rzekli' Allelu-Ia. A dym iey
" rzekł.K. G.

10:
wſtąpił ná wieki wiekow.

werset: 4Y vpádli czterzey y
11:
dwádźieśćiá ſtárſzych/ y czworo źwierząt/ y pokło=
12:
nili ſię Bogu śiedzącemu ná ſtolicy/ mowiąc; Amen/
13:
Allelu-Ia.

werset: 5Y wyſzedł głos z ſtolice/ mowiący:
14:
Chwalćie Bogá náſzego wſzyścy ſłudzy iego: y boią=
15:
cy ſię go máli y wielcy.

werset: 6Y ſłyſzáłem iáko głos rzeſzey
16:
wielkiey/ y głos wiela wod/ y iáko głos wielkich gro=
17:
mow/ mowiących; Allelu-Ia: iż krolował Pan Bog
18:
náſz wſzechmogący.

werset: 7Weſelmy ſię y raduymy ſię/ y
19:
daymy mu chwałę: iż przyſzło weſele Báránkowe/ á
20:
małżonká iego zgotowáłá ſię.

werset: 8Y dano iey/ áby ſię
21:
oblekłá w biśior czyſty y świetny. Abowiem biśior;
22:
ſąć vſpráwiedliwienia świętych.

werset: 9Y rzekł mi; Ná=
23:
piſz: Błogoſłáwieni ktorzy ná wieczerzą weſela
24:
Báránkowego wezwáni ſą. *
25:
Y rzekł mi: Te ſłowá Boże/ ſą prawdźiwe.

werset: 10Y
26:
vpadłem przed nogi iego/ ábym ſię mu kłániał. Y
27:
rzekł mi: Pátrz nie czyń tego: ieſtemći ſpołſługá twoy/
28:
y bráćiey twoiey ktorzy máią ſwiádectwo Ieſuſowe.
29:
Bogu ſię kłániay. Abowiem świádectwo Ieſuſowe/
30:
ieſt duch proroctwá.

werset: 11Y widźiałem niebo otworzo=
31:
ne/ á oto koń biały: á śiedząceo ná nim zwano Wier=
32:
nym y Prawdźiwym/ á ſądźi " z ſpráwiedliwośćią' y
" w ſpráwiedliwośći.2 L. G.

33:
walczy.

werset: 12A oczy iego - iáko' płomień ogniowy/ á ná
-G.

34:
głowie iego wiele koron/ máiąc imię nápiſáne kto=
rego nikt


strona: 882

Rozd: 19. Ianá S. Apoſtołá.882.
1:
rego nikt niewie iedno ſam.

werset: 13A obleczony był w
2:
ſzátę krwią zmoczoną: á " zową' imię iego Słowo Bo
" názywano.N. L.

3:
że.

werset: 14Y woyſká ktore ſą ná niebie ſzły zá nim ná ko=
4:
niách białych/ obleczone w biśior biały y czyſty.

werset: 15A z
5:
vſt iego wychodźi miecz * oſtry: áby im bił narody.
* z oboiey ſtrony.L. K. G.

6:
A on ie rządźić będźie laſką żelázną: on też depce
7:
" práſę' winá zápálczywośći gniewu Bogá wſzech=
" kadźG.

8:
mogącego.

werset: 16A ma ná ſzáćie y ná biedrze ſwoiey ná=
9:
piſano *: Krol nád krolmi/ y Pan nád pány.
* imię.G.

werset: 17Y
10:
widźiałem ániołá iednego ſtoiącego w ſłońcu: y zá=
11:
wołał głoſem wielkim mowiąc wſzem ptakom latá=
12:
iącym w pośrzod niebá: Chodźćie y zgromadzćie
13:
ſię ná wieczerzą wielką Bożą:

werset: 18ábyśćie iedli ćiáłá
14:
krolow/ y ćiáłá rotmiſtrzow/ y ćiáłá mocarzow/ y
15:
ćiáłá koni/ y śiedzących ná nich/ y ćiáłá wſzytkie wol=
16:
nych y niewolnikow/ y máłych y wielkich.

werset: 19Y wi=
17:
dźiałem beſtyą onę y krole źiemſkie/ y woyſká ich ze=
18:
bráne áby ſtoczyły bitwę z śiedzącym ná koniu y z
19:
woyſkiem iego.

werset: 20Y poimána ieſt beſtya á z nią fał=
20:
ſzywy on prorok: ktory czynił cudá przed nią/ ktory=
21:
mi pomamił te ktorzy przyięli cechę beſtyey/ y ktorzy
22:
ſię kłániáli obrázowi iey. Ci dwá wrzuceni ſą żywi
23:
w ieźioro " ogniá goráiącego y śiárki:

" ogniſte, goráiące śiárką.G.
werset: 21A drudzy
24:
pobići ſą mieczem śiedzącego ná koniu/ ktory po=
25:
chodźi z vſt iego: á wſzyścy ptacy náſyceni ſą mię=
26:
ſem ich.


27:
Pátrz. nie czyn.) To mieyſce nie tylko nie ieſt przećiw Kátho=
28:
likom/ ktorzy ániołom y ludziom świętym przyſtoyną cześć y po=
29:
kłon wyrządzáią: ále owſzem zá Kátholikámi przećiw hærety=
30:
kom. Bo ábo Ian mniemiał że ten przed ktorym vpadł/ był Bo=
31:
giem/ ábo że był ániołem. Ieſli go miał zá Bogá/ tedyć ſłuſznie
32:
był zábronion y ſtrofowan. Lecz ieſli go miał zá ániołá/ á przećię
Pokłon ániołom y świętym vczyniony.

33:
mu ſię kłániał; czemuż nam ſektarze zá złe máią/ że to czynimy co
34:
Ian S. czynił? Czyli lepiey oni niżli Ian S. wiedzą/ ieſli ſię ma=
35:
my kłániáć ániołom/ ábo nie? A przecz że/ mowią/ ánioł tego Ia=
Ttttt 2nowi


strona: 883

Obiáwienie Rozd: 19.883.
1:
nowi czynić nie dopuśćił? Iż podobno ánioł mu ſię tákim ſtáwił
2:
y pokazał/ że go mogł mieć zá Páná Chriſtuſá. Abowiem ták był
3:
o ſobie powiedział: Iamći ieſt pierwſzy y oſtáteczny/ y byłem v=
4:
márły/ á otom ieſt żywy. Y przetoż ſłuſznie był nápomniony/ áby
5:
go zá Chriſtuſá nie miał áni chwalił. Ták Auguſtyn S. ná to od=
6:
powieda. Powtore możem odpowiedzieć: iż ieſli Ian wiedział/
7:
że to był nie Chriſtus ále ánioł: tedy przećię ſłuſznie chćiał ánio=
8:
łowi cześć y pokłon przyſtoyny vczynić/ iáko wiedział iż Abráhám
9:
y Loth y inni Pátryárchowie przed nim czynili. Wſzákże mu án=
10:
ioł przed ſobą pádáć nie dopuśćił/ dla vczćiwośći wćielenia Pá=
11:
ná Chriſtuſowego. Bo przed przyśćiem Páná Chriſtuſowym
12:
ániołowie przed ſobą ludziom pádáć dopuſzczáli. Ale ſkoro
13:
ſię Bog sſtał człowiekiem/ y wſzyścy ániołowie człowieku w
14:
Chriſtuśie kłániáć ſię poczęli/ tedy niechćieli więcey/ áby ſię im lu=
15:
dzie kłániáli/ á zwłaſzczá Apoſtołowie y przednieyſzy święći. Te
16:
przyczyny dáią Doktorowie/ Bedá/ Anſelmus/ Richárdus y Ru=
17:
pertus ná to mieyſce/ y Græckie przypiſki ná rozdział dwudzieſty
18:
y wtory tegoż Obiáwienia. y Grzegorz ś. libro 27. Moral: cap: 11.
19:
et Homil: 8. in Euang: A wſzákże ſtąd nie idźie/ żebyſmy my Ká=
20:
tholicy zle czynili/ gdy ſię ániołom ábo świętym kłániamy. Bo y
21:
my ſłuſznie one czćimy/ y oni ſłuſznie ſię czći od nas zbraniáią.
22:
Przetoż y ſamże Ian/ choćia tu iuż był vſłyſzał od ániołá: Pátrzay/
23:
nie czyń tego: wſzákże trochę niżey/ chce ſię powtore kłániáć te=
24:
muż ániołowi. Bo wiedział/ iż y ſam dobrze czynił iemu ſię kłá=
25:
niáiąc: y ánioł dobrze czynił tey ſię czći zbraniáiąc. Gdyż rzec
26:
nie możemy/ żeby Ian ábo ták prędko zápomniał/ ábo nie rozu=
27:
miał przeſtrogi ánielſkiey.
rozdział: 20

28:
ROZDZIAL XX.
29:
1 Smoká ábo czártá związánego/ 3 Wrzuca ánioł do przepá=
30:
śći ná tyśiąc lat. 4 Przez ktore/ duſze męczennikow/ w pierwſzym
31:
zmarwychwſtániu będą z Chriſtuſem krolowáć. 7 Po ktorych
32:
ſzátan rozwiązány/ wzbudzi Gogá y Mágogá/ woyſko niezliczo=
33:
ne przećiw miáſtu vmiłowánemu/ 9 Ktore ogniem niebieſkim
34:
pożárte będźie. 12 Potym otworzywſzy kśięgi/ od śiedzącego ná
35:
ſtolicy będą oſądzeni wſzyścy vmárli/ według ich vczynkow.
werset: 1
36:
Y
Widziałem ániołá sſtępuiącego z niebá/ má=
37:
iącego klucz przepáśći/ y łáncuch wielki w
38:
ręce ſwoiey.

werset: 2Y vchwyćił ſmoká wężá onego
ſtárego/


strona: 884

Rozd: 20. Ianá S. Apoſtołá.884.
1:
ſtárego/ ktory ieſt dyabeł y ſzátán/ y związał go ná
2:
tyśiąc lat.

werset: 3Y wrzućił go w przepáść/ y zámknął/ y
3:
zápieczętował nád nim/ áby nie zwodźił dáley naro=
4:
dow/ áżby ſię wypełniły tyśiąc lat: á potym ma być
5:
rozwiązan ná máły czás.

werset: 4Y widźiałem ſtolice: y
6:
vśiedli ná nich/ á dano im ſąd/ y duſze pośćinánych
7:
dla świádectwá Ieſuſowego/ y dla ſłowá Bożego:
8:
y ktorzy ſię nie kłániáli beſtyey/ áni obrázowi iey/ y
9:
nie bráli cechy - iey/ ná czołá ábo ná ręce ſwoie: y ży=
-5 L. G.

10:
li/ y krolowáli z Chriſtuſem ono tyśiąc lat.

werset: 5A inſzy
11:
z vmárłych nie żyli/ áż ſię ſkończyły tyśiąc lat. Toć
12:
ieſt zmartwychwſtánie pierwſze.

werset: 6Błogoſłáwiony
13:
y święty ktory ma część w pierwſzym zmartwych=
14:
wſtániu: nád tymi wtora śmierć mocy nie ma: ále
15:
będą kápłany Bożymi y Chriſtuſowymi: y będą kro=
16:
lowáć z nim tyśiąc lat.

werset: 7A gdy ſię ſkończą tyśiąc lat/ będźie rozwiązan ſzátan z ćięmnice ſwoiey/ " y
17:
wynidźie/ y będźie zwodźił' narody ktore ſą ná czte=
" y wynidzie zwodzić.G.

18:
rech węgłách źiemie/ Gogá/ y Mágogá/ y zbierze ie
19:
ná walkę/ ktorych liczbá ieſt iáko piaſek morſki.

werset: 8Y
20:
wſtąpili ná ſzerokość źiemie/ y obtoczyli oboz świę=
21:
tych/ y miáſto vmiłowáne.

werset: 9Y sſtąpił ogień od Bo=
22:
gá z niebá/ y pożárł ie:

werset: 10á dyabeł ktory ie zwodźił/
23:
wrzucon ieſt w ieźioro ogniá y śiárki/ gdźie y oná be=
24:
ſtya y on fałſzywy Prorok * będą męczeni we dnie y
* y.G.

25:
w nocy ná wieki wiekow.

werset: 11Y widźiałem ſtolicę wiel
26:
ką/ białą/ y śiedzącego ná niey/ przed ktorego obli=
27:
czem vćiekłá źiemiá y niebo/ á mieyſce im nie ieſt zná=
28:
leźione.

werset: 12Y widźiałem vmárłe wielkie y máłe ſto=
29:
iące przed oblicznośćią ſtolice/ á kśięgi otworzone:
30:
y drugą kśięgę otworzono/ ktora ieſt żywotá: y oſą=
31:
dzono vmárłe z tego co nápiſano było w onych kśię=
32:
gách wedle vczynkow ich.

werset: 13y oddáło morze vmárłe
33:
ktorzy w nim byli/ y śmierć y piekło oddáli vmárłe
Ttttt 3ſwe


strona: 885

Obiáwienie Rozd: 20.885.
1:
ſwe ktorzy w nich byli/ y ſądzono káżdego wedle v=
2:
czynkow iego.

A śmierć y piekło wrzucono w ie=
3:
źioro ogniſte. Táć ieſt śmierć wtora. " Y ktory' ſię
" A ieſli ktory.G.

4:
nie nálazł nápiſány w kśięgách żywotá/ wrzucon
5:
ieſt w ieźioro ogniſte.
6:
NAVKI Y PRZESTROGI.
7:
Y związał go ná tyśiąc lat.) Pan Chriſtus przez zaſługę męki
8:
ſwey odiął moc ſzátánowi ná tyśiąc lat: to ieſt przez wſzytek czás
9:
nowego teſtámentu/ áż do przyśćia Antychriſtowego: kiedy záſię
10:
ſzátan będzie rozwiązány/ áby ludzie zwodził: ále ná czás krotki/
11:
to ieſt ná pułczwártá látá/ przez ktore będzie Antychriſt pánował.
Tyśiąc lat ktore.
Y duſse pośćinánych.) To ieſt/ duſze świętych męczennikow Pá=
12:
ná Chriſtuſowych/ ktorzy przez te tyśiąc lat/ to ieſt/ przez wſzytek
13:
czás zakonu Ewángelickiego/ kroluią w niebie z Chriſtuſem/ przed
14:
powſzechnym ćiał zmartwychwſtániem. A inſzy ktorzy nie ſą z li=
15:
czby wybránych/ nie żyią z Pánem Chriſtuſem pod tym czáſem
16:
nowego teſtámentu: ále vmárli ſą ták ná duſzy/ iáko y ná ćiele/
17:
áż do dniá ſądnego. Auguſt: lib: 20. ciuit: D.cap: 9.
Duſse złych y dobrych gdzie ſą przed dniem ſądnym.

18:
Gogá y Mágogá.) Przez Gogá rozumiey Antychriſtá/ á przez
19:
Mágogá woyſko iego z naſrożſzych ludzi y narodow/ iáko z Tur=
20:
kow y Tátárow zebráne. Bo Mágog narod Tátárſki w piſmie
21:
S. znáczy.
Gog y Mágog.
rozdział: 21

22:
ROZDZIAL XXI.
23:
Niebo y ziemię odnowiwſzy/ 2 Nowe miáſto Ieruzálem zá
24:
oblubienicę Báránkowi od Bogá zgotowáne vkázuią. 4 Kiedy
25:
ſpráwiedliwi vwielbieni; 8 A niezbożni w iezioro ogniſte wtrą=
26:
ceni będą. 10 Ktorego miáſtá mur y brany y fundámenty opiſu=
27:
ią/ 15 y pomierzáią: 18 Ktore wſzytkie ſą złoto y śkło czyſte/ ká=
28:
mienie drogie/ y perły.
Lekcya ná ſwięto poſwiącánia kośćiołá.
werset: 1
29:
Y
Widźiałem niebo nowe/ y źiemię nową. A=
30:
bowiem pierwſze niebo/ y pierwſza źiemiá
31:
przeminęłá/ á morzá iuż więcey nie máſz.

werset: 2
32:
A - ia Ian' widźiałem ono święte miáſto Ieru=
-G.

33:
zálem nowe sſtępuiące z niebá/ od Bogá zgotowá=
34:
ne/ iáko oblubienicę vbráną mężowi ſwemu.

werset: 3Y ſły=
35:
ſzałem głos wielki " z ſtolice' mowiący: Oto przyby=
" z niebá.G.
tek Boży


strona: 886

Rozd: 21. Ianá S. Apoſtołá.886.
1:
tek Boży z ludźmi/ y będźie mieſzkał z nimi. A oni bę=
2:
dą ludźmi iego: á ſam Bog z nimi będźie - Bogiem
3:
ich'.

-G.
werset: 4y otrze - Bog' wſzelką łzę z oczu ich: á ſmier=
-G.

4:
ći dáley nie będźie/ áni ſmętku/ áni krzyku/ áni bole=
5:
śći więcey nie będźie/ " ktore' pierwſze rzeczy przemi=
" Abowiem.1 L. K. G.

6:
nęły.

werset: 5Y rzekł ten ktory śiedźiał ná ſtolicy: Oto
7:
nowe czynię wſzytkie rzeczy. *
8:
Y rzekł mi: Nápiſz/ iż te ſłowá wierne ſą y praw=
9:
dźiwe.

werset: 6Y rzekł mi: " Stáło ſię. Iam ieſt' Alphá
" Stałem ſię.G.

10:
y Omegá: początek y koniec. Ia prágnącemu dam
11:
dármo ze źrzodłá wody żywey.

werset: 7Kto zwyćięży/ o=
12:
dźiedźiczy to/ y będę iemu Bogiem; á on mi będźie
13:
ſynem.

werset: 8Lecz boiáźliwym/ y niewiernym/ y obmie=
14:
rzłym/ y mężoboycom/ y wſzetecznikom/ y czárowni=
15:
kom/ y báłwochwálcom/ y wſzytkim kłamcom/ część
16:
ich będźie w iezierze goráiącym ogniem y śiárką/
17:
ktora ieſt śmierć wtora.

werset: 9Y przyſzedł ieden z śied=
18:
mi ániołow ktorzy mieli śiedm czaſz nápełnionych
19:
śiedmią plag oſtátecznych/ y gadał zemną/ mowiąc:
20:
Chodź/ - á' okażęć oblubienicę - małżonkę' Bárán=
-G.
-G.

21:
kowę.

werset: 10Y zánioſł mię w duchu ná gorę wielką y
22:
wyſoką: y okazał mi miáſto święte Ieruzálem sſtę=
23:
puiące z niebá od Bogá/

werset: 11máiące iáſność Bożą. á
24:
świátłość iego podobną kámieniowi nakoſztow=
25:
nieyſzemu iáko Iáſpiſowi/ " iáko kryſztał'.

" kryſstałowátemu.G.
werset: 12A miá=
26:
ło mur wielki y wyſoki/ máiący bran dwánaśćie/ á
27:
ná branách dwánaśćie ániołow/ y imioná nápiſáne/
28:
ktore ſą - imiona' dwunaśćie pokolenia ſynow Izrá=
-G.

29:
elſkich.

werset: 13Od wſchodu/ brany trzy: y od pułnocy/
30:
brany trzy: y od południá/ brany trzy: y od zachodu/
31:
brany trzy.

werset: 14A mur miáſtá miał fundámentow
32:
dwánaśćie: á ná nich dwánaśćie imion dwunaśćie
33:
Apoſtołow Báránkowych.

werset: 15A ten co gadał zemną/
34:
miał miárę " trzćiniáną' złotą/ áby mierzył miáſto y
" trzćinę.6 L. G.
brany


strona: 887

Obiáwienie Rozd: 21.887.
1:
brany iego/ - y mur'.

-G.
werset: 16A miáſto ná cztery węgły po=
2:
łożone ieſt/ á długość iego ták wielka ieſt/ iáko y ſze=
3:
rokość. Y mierzył miáſto trzćiną * " ná dwánaśćie
* złotą.N. L.
" ná dwánaśćie ſtáian dwunaśćie tyśięcy.G.

4:
tyśięcy ſtáian': á długość y wyſokość y ſzerokość iego
5:
iednákie ſą.

werset: 17Y mierzył mur iego ſto czterdźieśći
6:
cztery łokćie/ miáry człowieczey ktora ieſt ániołowá.

werset: 18
7:
A było budowánie muru iego " z kámieniá Iáſpiſu':
" Iáſpis.G.

8:
á ſámo miáſto złoto czyſte/ podobne śkłu czyſtemu.

werset: 19
9:
A fundámenty muru miáſtá/ ozdobione wſzelákim
10:
kámienim drogim. Pierwſzy fundáment/ Iáſpis:
11:
wtory/ Száfir: trzeći/ Kálcedon: czwarty/ Smá=
12:
rágd:

werset: 20piąty/ Sárdonyx: ſzoſty/ Szárdyuſz: śiod=
13:
my/ Chryſolit: oſmy/ Berillus: dźiewiąty/ Topázy=
14:
us: dźieśiąty/ Chryſoprás: iedennaſty/ Iácynt:
15:
dwunaſty/ Amethyſt.

werset: 21A dwánaśćie bran/ ſą dwá=
16:
naśćie pereł/ káżda z oſobná: á káżda braná byłá z ie=
17:
dney perły: á vlicá mieyſcka złoto czyſte/ iáko śkło
18:
przeyźroczyſte.

werset: 22A kośćiołá nie widźiałem w nim.
19:
ábowiem P. Bog wſzechmogący ieſt kośćiołem iego
20:
y Báránek.

werset: 23A to miáſto nie potrzebuie ſłońcá áni
21:
kśiężycá/ áby świećiły w nim: ábowiem iáſność Bo=
22:
ża " oświećiłá' ie/ á świecá iego ieſt Báránek.
" oświeći.N. L.

werset: 24A Po=
23:
gánie chodźić będą w świátłośći iego: á krolowie
24:
źiemſcy chwałę ſwoię y cześć do niego przynioſą.

werset: 25A brany iego nie będą zámknione we dnie. ábo=
25:
wiem tám nocy nie będźie.

werset: 26Y przynioſą do niego
26:
chwałę y cześć Pogánow.

werset: 27* Nie wnidźie do nie=
* y.G.

27:
go nic nieczyſtego ábo czyniącego obrzydłość y kłam
28:
ſtwo/ oprocz nápiſánych w kśięgách żywotá Bá=
29:
ránkowych.


30:
NAVKI Y PRZESTROGI.
31:
Fundámentow dwánaśćie.) Nie ieſtći Ian S. Páwłowi przeći=
32:
wny/ że dwánaśćie Apoſtołow czyni dwánaśćie fundámentow ko=
33:
śćiołá Bożego/ á Páweł powiáda iż nie máſz inſzego fundámentu
Fundáment kośćielny P. Chriſtus y Apoſtołowie.
oprocz


strona: 888

Rozd: 22. Ianá S. Apoſtoła.888.
1:
oprocz Chriſtá Páná. Bo tám Páweł o przednieyſzym fundá=
2:
menćie mowi: lecz ná drugim mieyſcu tenże Páweł/ iáko y tu Ian
3:
ś. o wtorych fundámenćiech ná Chriſtuśie záłożonych rozumieią.
4:
Złoto czyſte.) Stan świętych w niebie iáko S. Grzegorz pi=
5:
ſze/ przyrownány ieſt złotu/ perłom y drogim kámieniom/ kryſzta=
6:
łowi/ śkłu/ y rzeczom podobnym: dla czyſtośći/ ſzczyrośći/ iáſnośći
7:
y przezroczyſtośći ćiał vwielbionych. Kędy iednego człowieká ćiá=
8:
ło/ myſli y ſumnienie ták otworzyſte będzie drugiemu/ iáko ná tym
9:
świećie przez kryſztał ábo śkło rzeczy widzimy.
rozdział: 22

10:
ROZDZIAL XXII.
11:
1 Drzewo żywotá nád rzeką wody żywey/ ná káżdy mieśiąc o=
12:
woc ſwoy wydáie. 3 Ani przeklęctwo/ áni żadna noc nie ieſt w
13:
onym mieśćie. 8 Anioł ktory to Ianowi vkázował/ niechce po=
14:
kłonu przyiąć od niego. 14 Obiecuie iż ſpráwiedliwi wnidą do
15:
miáſtá onego. 15 A niezbożni będą precz wyrzuceni. 18 Záká=
16:
zuie/ áby żaden nic nie przydawał áni vymował z kśiąg tego
17:
proroctwá.
werset: 1
18:
Y
Vkazał mi rzekę * wody " żywey'/ iáſną iáko
* czyſtą.G.
" zywotá.L. K. G.

19:
kryſztał/ wychodzącą z ſtolice Bożey y Bá=
20:
ránkowey.

werset: 2W pośrzod vlice iego/ y z obu
21:
ſtron oney rzeki drzewo żywotá/ rodzące owocow
22:
dwánaśćie/ ná káżdy mieśiąc podawáiąc owoc
23:
ſwoy/ á liśćie drzewá tego ku leczeniu Pogánow.

werset: 3Y
24:
nie będźie * więcey żadne przeklęctwo: ále ſtolicá
* tám.G.

25:
Bożá y Báránkowá w nim będźie/ á ſłudzy iego ſłu=
26:
żyć mu będą.

werset: 4Y oglądáią oblicze iego: á imię iego
27:
ná ich czołách będzie.

werset: 5Y nocy więcey * nie będźie:
* tám.G.

28:
á nie trzebá im będźie świátłośći świece/ áni świá=
29:
tłośći ſłoneczney: bo ie Pan Bog " oświeca' y krolo=
" oświecáć będzie.L. K. G.

30:
wáć będą ná wieki wiekow.

werset: 6Y rzekł mi: Te ſło=
31:
wá wierne ſą y prawdźiwe. A Pan Bog duchow
32:
Prorockich poſłał ániołá ſwego áby okazał ſługam
33:
ſwym co ſię ma sſtáć w rychle.

werset: 7A oto przychodzę
34:
rychło. Błogoſłáwiony ktory záchowywa ſłowá
35:
proroctwá kśiąg tych.

werset: 8A iam ieſt Ian ktorym to
Vvvvvſłyſzał/


strona: 889

Obiáwienie Rozd: 22.889.
1:
ſłyſzał y widźiał. A gdym ſłyſzał y widźiał/ vpadłem
2:
ábym ſię pokłonił przed nogámi ániołá ktory mi po=
3:
kázował.

werset: 9Y rzekł mi: Pátrz nie czyń tego/ bomći ieſt
4:
ſpołſługá twoy/ y bráćiey twey Prorokow/ y tych co
5:
chowáią ſłowá * kśiąg tych. Bogu ſię kłániay. Y
* proroctwá.N. L.

6:
rzekł mi:

werset: 10Nie pieczętuy ſłow proroctwá kśiąg
7:
tych. gdyż czás blizko ieſt.

werset: 11Kto ſzkodźi/ niech ieſzcze
8:
ſzkodźi: á kto ieſt w plugáſtwie/ niech ieſzcze plugá=
9:
wieie: á kto ſpráwiedliwy ieſt/ niech ieſzcze " będźie
10:
vſpráwiedliwion': á święty/ niech ieſzcze będźie po=
" czyni ſpráwiedliwość.9 L. G.

11:
święcon.

werset: 12Oto przychodzę rychło/ á zapłátá moiá
12:
zemną ieſt/ ábym oddał káżdemu według vczynkow
13:
iego.

werset: 13Iam ieſt Alphá y Omegá/ pierwſzy y oſtá=
14:
tni/ początek y koniec.

werset: 14Błogoſłáwieni ktorzy " omy=
15:
wáią ſzáty ſwoie': áby władza ich byłá nád drzewem
" záchowywáią przykazánie iego.G.

16:
żywotá/ á żeby weſzli przez brany do miáſtá.

werset: 15A ná
17:
dworze pśi y czárownicy/ y wſzetecznicy/ y mężoboy=
18:
ce/ y báłwochwálce/ y káżdy ktory miłuie y ktory czy=
19:
ni kłamſtwo.

werset: 16Ia Ieſus poſłałem ániołá mego/ áby
20:
to wam świádczył w kośćielech. Iam ieſt korzeń y
21:
narod Dawidow/ gwiazdá iáſna y zaránna.

werset: 17A duch
22:
y oblubienicá mowią; Przydź. A kto ſłyſzy/ niech mo=
23:
wi; Przydź. A kto prágnie/ niech przyidźie: á kto
24:
chce/ niech bierze wodę żywotá dármo.

werset: 18Abowiem
25:
oświadczam ſię káżdemu ſłucháiącemu ſłow proro=
26:
ctwá kśiąg tych: Ieſliby kto przyłożył do tego: przy=
27:
łoży tez Bog nań " plagi opiſáne' w tych kśięgách.
" śiedmi plag opiſánych.G.

werset: 19A
28:
ieſliby kto viął z ſłow kśiąg proroctwá tego/ odey=
29:
mie też Bog część iego z kśiąg żywotá/ y z miáſtá
30:
świętego/ y z tych ktore ſą nápiſáne w tych kśięgách.

werset: 20
31:
Mowi ten co o tym świádczy: Záiſte przyidę ry=
32:
chło: Amen *. Przydź Pánie Ieſu.
* Záiſte.G.

werset: 21Láſká Páná
33:
náſzego Ieſuſá Chriſtuſá z wámi wſzytkimi. Amen.

Náuki


strona: 890

Rozd: 22. Ianá S. Apoſtołá.890.
1:
NAVKI Y PRZESTROGI.
2:
Bogu ſię kłániay.) Nie rzeczono; Pánu Bogu twemu ſáme=
3:
mu będźieſz ſię kłániał: iáko rzeczono: A iemu ſámemu będzieſz
4:
ſłużył: co po Græcku ieſt λατρεύσεις. Bo tákowa ſłużbá nikomu
5:
innemu iedno ſámemu Bogu ieſt powinna. Prze co potępiamy
6:
báłwochwálce: to ieſt/ te ktorzy táką ſłużbę báłwánom wyrządzá=
7:
ią/ ktora ieſt Bogu właſna. A tym ſię nikt niechay nie poruſza/
Nie ſámemu Bogu kłániáć ſię mamy.

8:
iż tu ánioł zákázuie człowiekowi kłániáć ſię przed ſobą/ y roſkázu=
9:
ie áby ſię ráczey Bogu kłániał. Bo ſię tákim był ánioł pokazał/
10:
że mogł być zá Bogá chwalon. Y przetoż trzebá było nápomnieć
11:
tego ktory ſię mu kłániał. Aug: ſuper Gene: quæst: 61.
12:
A kto ieſt w plugáſtwie, niech ieſzcze plugáwieie.) Poproſtu wy=
13:
znawam to łáſkam waſzym (Auguſtyn S. mowi) odkądem Bo=
14:
gu ſłużyć począł/ iákom trudno doznał ludzi lepſzych nád te ktorzy
15:
w klaſztorách ſtali ſię dobrymi: tákem nie doznał gorſzych nád
16:
te/ ktorzy w klaſztorách vpádli. Ták iż mniemam że ktemu ono
Zakonnicy nalepſzy y nagorſzy.

17:
w Obiáwieniu nápiſano: Spráwiedliwy niech ſię ſpráwiedli=
18:
wſzym ſtánie/ á śmierdzący niech tym więcey śmierdzi. August:
19:
epist: 137. ad plebem Hipponenſem.
20:
Ieſliby kto przyłożył do tego.)
Przydáwáć do piſmá iáko ſię nie godzi.
Nie zákázuieć Ian S. tymi ſło=
21:
wy/ żeby nikt żadnych innych kśiąg świętych oprocz tych nie pi=
22:
ſał/ ábo niczego inſzego oprocz tego co w nich ieſt nie vczył: (iá=
23:
ko ſektarze nieumieiętnie te ſłowá przećiw trádiciam ábo vſtá=
24:
wam kośćielnym przywodzą) ále żeby tych kśiąg iego nikt nie pſo=
25:
wał przydawániem ábo vymowániem czego: ále ie ták w
26:
cále záchował/ iáko ſą od niego nápiſáne. Bo iná=
27:
czey/ byłby Ian święty ſam ſobie przećiwny/
28:
ktory po tych kśięgách Ewánge=
29:
lią piſał.
30:
Koniec Obiáwienia Ianá S. y wſzy=
31:
tkich kśiąg Nowego Teſtámentu.
Vvvvv 2Regeſtr


strona: Vvvvv 2v

Regeſtr Epiſtoł
1:
Regeſtr ábo Tablicá Epiſtoł y Ewánge=
2:
liy/ ktore z Nowego Teſtámentu wyięte/ w Nie=
3:
dźiele y w Swiętá/ y w Poſty w kośćiele według zwy=
4:
czáiu Rzymſkiego czytáią.
kolumna: 1
1:
W
Pierwſzą Niedzielę Adwentu Epi=
2:
ſtołá ná liśćie 567 Ewáng: liſt 280.
3:
W 2. Niedzielę Adwentu Epiſtołá 571.
4:
Ewángelia 45.
5:
W 3. Niedzielę Adwentu Epiſtołá 691.
6:
Ewángelia 302.
7:
We Srzodę w Suchedni Ewáng: 190.
8:
W Piątek w Suchedni Ewángelia 190.
9:
W Sobotę w Suchedni Epiſtołá 714.
10:
Ewángelia 201.
11:
W 4. Niedzielę Adwentu Epiſtołá 585.
12:
Ewángelia 201.
13:
W wigilią Bożego Národzenia Epiſto=
14:
łá 522. Ewángelia 2.
15:
W dzień BOZEGO NARODZENIA
:
Ná 1. Mſzey Epiſtołá 745. Ewáng: 196.
:
Ná 2. Mſzey Epiſtołá 746. Ewáng: 197.
:
Ná 3. Mſzey Epiſtołá 752. Ewáng: 301.
16:
Ná dzień S. Szczepaná Ep: 418. Ew: 96
17:
Ná dzień S. Ianá Ewáng: Ewán: 389.
18:
Ná dzień Młodziankow Epiſtołá 870.
19:
Ewángelia 6.
20:
W 1. Niedzielę po Bożym Národzeniu
21:
Epiſtołá 659. Ewángelia 198.
22:
Ná dzień NOWEGO LATA Epiſto=
23:
łá 745. Ewángelia 198.
24:
Ná dzień TRZECH KROLOW Ew: 5.
25:
Niedziele 1. po Trzech Krolách Epiſto=
26:
łá 564. Ewángelia 199.
27:
W oktawę Trzech Krolow Ewán: 303.
kolumna: 2
1:
Niedziele 2. po Trzech Krolách Epiſto=
2:
łá 565. Ewángelia 307.
3:
Niedziele 3. po Trzech Krolách Epiſto=
4:
łá 565. Ewángelia 32.
5:
Niedziele 4. po Trzech Krolách Epiſto=
6:
łá 567. Ewángelia 33.
7:
Niedziele 5. po Trzech Krolách Epiſto=
8:
łá 701. Ewángelia 54.
9:
Niedziele 6. po Trzech Krolách Epiſto=
10:
łá 704. Ewángelia 54.
11:
Niedziele ſtárego Zapuſtu Epiſtołá 599.
12:
Ewángelia 82.
13:
Niedziele przed Zapuſtney Epiſtołá 644.
14:
Ewángelia 223.
15:
Niedziele Zapuſtney Epi: 610. Ew. 269.
16:
We Srzodę wſtępną Ewángelia 24.
17:
We Czwartek wſtępny Ewángelia 32.
18:
W Piątek wſtępny Ewángelia 20.
19:
W Sobotę wſtępną Ewángelia 147.
20:
W 1. Niedzielę poſtu Epi: 634. Ew: 14.
21:
W Poniedziáłek po 1. Niedzieli w poſt
22:
Ewángelia 106.
23:
We Wtorek po 1. Niedz: poſtu Ew: 86.
24:
We Srzodę Ewángelia 49.
25:
We Czwartek Ewángelia 62.
26:
W Piątek Ewángelia 319.
27:
W Sobotę Epiſtołá 711. Ewáng: 70.
28:
Niedziele 2. w poſt Epi: 708. Ew: 70.
29:
W Poniedziáłek po 2. Niedz. Ew: 339.
30:
We Wtorek Ewángelia 94.
31:
We Srzodę Ewángelia 83.
32:
We Czwartek Ewángelia 261.
W Piątek


strona: Vvvvv 3

y Ewángeliy.

kolumna: 1
1:
W Piątek Ewángelia 87.
2:
W Sobotę Ewángelia 257.
3:
Niedziele 3. w poſt Epiſt: 676. Ew: 239.
4:
W Poniedziáłek po 3. Niedz. Ew: 206.
5:
We Wtorek Ewángelia 74.
6:
We Srzodę Ewángelia 61
7:
We Czwartek Ewángelia 207
8:
W Piątek Ewángelia 315
9:
W Sobotę Ewángelia 338
10:
Niedziele Srzodopoſtney Epiſtołá 660
11:
Ewángelia 325.
12:
W Poniedziáłek Ewángelia 308
13:
We Wtorek Ewángelia 335.
14:
We Srzodę Ewángelia 343.
15:
We Czwartek Ewángelia 219
16:
W Piątek Ewángelia 350.
17:
W Sobotę Ewángelia 338.
18:
Niedziele 5. w poſt Epiſt: 268: Ew: 341
19:
W Poniedziáłek Ewángelia 336
20:
We Wtorek Ewángelia 334
21:
We Srzodę Ewángelia 347
22:
We Czwartek Ewángelia 220
23:
W Piątek Ewángelia 353
24:
W Sobotę Ewángelia 355
25:
Niedziele Kwietney Epiſt: 685. Ew: 85.
26:
y Páſſya 109.
27:
W Poniedziáłek Ewángelia 354
28:
We Wtorek Páſſya 175
29:
We Srzodę Páſſya 282
30:
We Czwartek Epiſt: 605. Ewán: 359
31:
W Piątek Páſſya 376
32:
W Sobotę Epiſt: 700. Ewáng: 122
33:
Niedziele WIELKONOCNEY Epiſto=
34:
łá 587. Ewángelia 184
35:
W Poniedziáłek Wielkonocny Epiſto=
36:
łá 438. Ewángelia 294
37:
We Wtorek Wielkonocny Epiſtołá 450
38:
Ewángelia 296
39:
We Srzodę Wielkonocną Epiſtołá 406
40:
Ewángelia 388
kolumna: 2
1:
We Czwartek Wielkon: Epiſtołá 427.
2:
Ewángelia 384
3:
W Piątek Wielkonocny Epiſtołá 803
4:
Ewángelia 123
5:
W Sobotę Wielkonocną Epiſtołá 799
6:
Ewángelia 383
7:
Niedziele 1. po Wielkieynocy Epiſt: 826
8:
Ewángelia 384
9:
Niedziele 2. po Wielkieynocy Epiſto: 801
10:
Ewángelia 347
11:
Niedziele 3. po Wielkieynocy Epiſt: 800
12:
Ewángelia 370
13:
Niedziele 4. po Wielkieynocy Epiſt: 786
14:
Ewángelia 370
15:
Niedziele 5. po Wielkieynocy Epiſt: 786
16:
Ewángelia 371
17:
Ná dni Krzyżowe Epiſtołá 795
18:
Ewángelia 238
19:
W wigilią W niebo wſtąpienia Epiſto=
20:
łá 674. Ewángelia 372.
21:
Ná dzień WNIEBOWSTAPIENIA
22:
Páńſkiego Epiſto: 394. Ewán. 185
23:
Niedziele 6. po Wielkieynocy Epiſt: 805
24:
Ewángelia 368
25:
W wigilią Swiąteczną Epiſtołá 474
26:
Ewángelia 363
27:
Niedziele SWIATECZNEY Epiſt: 399
28:
Ewángelia 363
29:
W Poniedziáłek Swiąteczny Epiſt: 438
30:
Ewángelia 312
31:
We Wtorek Swiąteczny Epiſtołá 426
32:
Ewángelia 346
33:
We Srzodę Suchychdni Epiſtołá 400
34:
Ewángelia 327
35:
We Czwartek Epiſt: 426. Ewán: 228
36:
W Piątek Suchychdni Ewángelia 209
37:
W Sobotę Suchychdni Epiſtołá 538.
38:
Ewángelia 207
39:
W dzień S. TROYCE Epiſtołá 562
40:
Ewángelia 123.
Vvvvv 3Niedziele


strona: Vvvvv 3v

Regeſtr Epiſtoł

kolumna: 1
1:
Niedziele 1. po Swiątkách Epiſtołá 823
2:
Ewángelia 215
3:
W dzien BOZEGO CIALA Epiſtołá 606
4:
Ewángelia 328
5:
Niedziele 2. po Swiątkách Epiſtołá 822
6:
Ewángelia 254
7:
Niedziele 3. po Swiątkách Epiſtołá 806
8:
Ewángelia 257
9:
Niedziele 4. po Swiątkách Epiſtołá 549
10:
Ewángelia 208
11:
Niedziele 5. po Swiątkách Epiſtołá 802
12:
Ewángelia 18
13:
Niedziele 6. po Swiątkách Epiſtołá 806
14:
Ewángelia 257
15:
Niedziele 7. po Swiątkách Epiſtołá 542
16:
Ewángelia 29
17:
Niedziele 8. po Swiątkách Epiſtołá 548
18:
Ewángelia 260.
19:
Niedziele 9. po Swiątkách Epiſtołá 601
20:
Ewángelia 273
21:
Niedziele 10. po Swiątkách Epiſtołá 608
22:
Ewángelia 265
23:
Niedziele 11. po Swiątkách Epiſtołá 616
24:
Ewángelia 150
25:
Niedziele 12. po Swiątkách Epiſtołá 628
26:
Ewángelia 235
27:
Niedziele 13. po Swiątkách Epiſtołá 657
28:
Ewángelia 265
29:
Niedziele 14. po Swiątkách Epiſt: 663.
30:
Ewángelia 25
31:
Niedziele 15. po Swiątkách Epiſtołá 663
32:
Ewángelia 219
33:
Niedziele 16. po Swiątkách Epiſt: 673
34:
Ewángelia 253
35:
Niedziele 17. po Swiątkách Epiſt: 674
36:
Ewángelia 92
37:
We Srzodę w Suchedni Ewángelia 157
38:
W Piątek w Suchedni Ewángelia 220
39:
W Sobotę w Suchedni Epiſtołá 767
40:
Ewángelia 250.
kolumna: 2
1:
Niedziele 18. po Swiątkách Epiſt: 577
2:
Ewángelia 36
3:
Niedziele 19. po Swiatkách Epiſt: 675
4:
Ewángelia 90
5:
Niedziele 20. po Swiątkách Epiſt: 677
6:
Ewángelia 317
7:
Niedziele 21. po Swiątkách Epiſt: 680
8:
Ewángelia 75
9:
Niedziele 22. po Swiątkách Epiſt: 682
10:
Ewángelia 91.
11:
Niedziele 23. po Swiątkách Epiſt: 690
12:
Ewángelia 37
13:
Niedziele 24. po Swiątkách Epiſt: 695
14:
Ewángelia 100
15:
NA SVVIETA PRZE-
16:
DNIEYSZE.
17:
W wigilią S. Andrzeiá Ewángelia 303
18:
Ná dzień S. Andrzeiá Epiſtołá 558
19:
Ewángelia 15
20:
S. Mikołáiá Epiſtołá 781
21:
Ewángelia 105
22:
POCZECIA P. MARIEY Ew: 1.
23:
S. Tomaſzá Apoſtołá Epiſt: 671
24:
Ewángelia 385
25:
Náwrocenia Páwłá S. Epi: 431
26:
Ewángelia 79
27:
S. Ignácego Biſk: y Męczen.
28:
Epiſt: 550. Ewángelia 356
29:
Ná dzień OCZYSCIENIA P. Má=
30:
riey Ewángelia 198.
31:
S. Agáthy Panny y Męczenni.
32:
Epiſt: 579 Ewángelia 77
33:
S. Máćieiá Apoſtołá Epiſt: 395
34:
Ewángelia 46
35:
Iozephá oblubieńcá P. Máriey
36:
Ewángelia 190
37:
S. Woyćiechá Epiſtołá 797
38:
Ewángelia 347
Ná dźień


strona: Vvvvv 4

y Ewángeliy.

kolumna: 1
1:
Ná dzień S. Márká Ewángelia 233
2:
SS. Philippá y Iákubá E=
3:
wángelia 362
4:
S. Athánázego Biſk: y Wyzn.
5:
Epiſtołá 630. Ewáng: 41
6:
S. Krzyżá nálezienia Epiſt: 685
7:
Ewángelia 311
8:
S. Stániſłáwá Epiſtołá 759
9:
Ewángelia 347
10:
W wigilią S. Ianá Krzćicielá Ewán=
11:
gelia 188.
12:
S. Ianá Krzćićielá Ewán. 191
13:
W wigilią SS. Piotrá y Páwłá Epi=
14:
ſtołá 405. Ewángelia 389
15:
SS. Piotrá y Páwłá Epiſt: 445
16:
Ewángelia 65
17:
W oktawę SS. Piotrá y Páwłá Ewán=
18:
gelia 59.
19:
Ná dzień S. Páwłá Epiſt: 651 Ewán: 41.
20:
NAVVIEDZENIA P. Máriey
21:
Ewángelia 190
22:
S. Máriey Magdáleny Ew: 220
23:
S. Iákubá Apoſtołá Epiſt: 585
24:
Ewángelia 83
25:
Stolice Piotrowey Epiſtołá 797
26:
Ewángelia 65
27:
P. Máriey Snieżney Ewán: 240
28:
Przemienienia Páńſk. Epiſt: 809
29:
Ewángelia 70.
30:
Cyriáká/ Lárgá/ y Smárágdá/
31:
Epiſt: 706 Ewángelia 185
32:
S. Wáwrzyńcá Epiſtołá 640
33:
Ewángelia 356
34:
W wigilią w niebo wzięćia P. Máriey
35:
Ewángelia 240
36:
VV NIEBO WWZIECIA P.
37:
Máriey Ewángelia 236
38:
Ná dzień S. Bártłomieiá Epiſtołá 609
39:
Ewángelia 213
40:
Sćięćia Ianá S. Ewángelia 145
kolumna: 2
1:
Ná dzień NARODZENIA P. Má=
2:
riey Ewángelia 1.
3:
Podnieśienia Krzyżá S. Epi: 685
4:
Ewángelia 356
5:
W wigilią S. Máttheuſzá Ewáng: 210
6:
S. Máttheuſzá Ewángelia 36
7:
S. Micháłá Epiſtołá 839
8:
Ewángelia 73.
9:
S. Fránćiſzká Epiſtołá 665
10:
Ewángelia 46
11:
S. Lukaſzá Epiſtołá 638
12:
Ewángelia 233
13:
SS. Symoná y Iudy Epiſt: 674
14:
Ewángelia 367
15:
W wigilią Wſzech Swiętych Ewán=
16:
gelia 214
17:
VVSZECH SVVIETYCH
18:
Epiſt: 854. Ewángelia 17
19:
Ná dzień Zaduſzny Epiſtołá 619
20:
Ewángelia 321
21:
S. Marćiná Ewángelia 241
22:
Ofiárowánia Pánny Máriey
23:
Ewángelia 1
24:
S. Káthárzyny Ewángelia 105
25:
NA SVVIETA
26:
VV OBEC.
27:
W wigilią Apoſtołow Ewángelia 367
28:
Ná święto iednego Męczenniká
29:
Epiſtołá 623. 785. 786. 805
30:
Ewángelia 42. 66. 255. 356.
31:
Po Wielkieynocy 366
32:
Ná święto wiela Męczennikow
33:
Epiſtołá 538. 549. 772. 776. 855
34:
Po Wielkieynocy 797. 881
35:
Ewángelia 17. 99. 214. 234.
36:
242. 244. 279.
37:
Po Wielkieynocy 367.
Ná świę=


strona: Vvvvv 4v

Regeſtr Epiſt: y Ewáng.

kolumna: 1
1:
Ná święto iednego Wyznawce Biſk.
2:
Epiſtołá 759. 765. 781.
3:
Ewángelia 102. 105. 173.
4:
Ná Swięto Wyznawce nie Biſkupá
5:
Epiſtołá 689
6:
Ewángelia 246. 246. 272.
7:
Ná Swiętá Doktorow
8:
Epiſtołá 740
9:
Ewángelia 18
10:
Ná Swiętá Opátow 79
11:
Ná święto Pánny y Męczenniczki.
kolumna: 2
1:
Epiſtołá 593 642
2:
Ewángelia 105 79 55
3:
Ná Swiętá wdow y białychgłow S.
4:
Epiſtołá 729
5:
Ewángelia 55
6:
Ná Poświącánie Kośćiołá
7:
Epiſtołá 885
8:
Ewángelia 271
9:
Ná Mſzey zá vmárłe.
10:
Epiſtołá 619 709 872.
11:
Ewángelia 321 327 328 351.
12:
grafika
Regeſtr


strona: Xxxxx

Regeſtr.
1:
Regeſtr ábo ſpiſek ſłow y rzeczy przedniey=
2:
ſzych/ ktore ſię w tym Nowym Teſtámenćie y w Anno=
3:
tácyách iego zámykáią. Pierwſza liczbá/ Rozdźiał; á wtora
4:
(y trzećia gdźie ſię tráfi) wierſz y ánnotácyą przy nim poká=
5:
zuie. Liczbá záſię wierſzá kędy ieſt przy Rozdźiale opu=
6:
ſzczona/ znáczy/ że kilká wierſzow w onym Rozdźia=
7:
le o tey rzeczy naydźieſz.
kolumna: 1
A.
1:
A
ARON ná kápłáńſtwo od Bogá
2:
wezwány. Zyd: 5. 4. Ktorego laſkę
3:
zákwitłą w ſkrzyni chowano. Zyd: 9. 4.
4:
ABBA, Oćiec. Már: 14. 36. Rzym:
5:
8. 15. Gál: 4. 6.
6:
ABEL ſpráwiedliwy. Mát: 23. 35.
7:
Od brátá zábity. 1. Ian 3. 12. O nim czy=
8:
tay. Luk: 11. 51. Zyd: 11. 4. y 12. 24.
9:
ABRAHAM oćiec wiela narodow
10:
Rzym: 4. 17. 18. Y wſzytkich wierzących.
11:
Rzym: 4. 11. Gál: 3. 8. Mát. 8. 11. Zą=
12:
dał widźieć y widział dzień Chriſtuſow.
13:
Ian 8. 56. Chriſtus był pierwey niżli ſię
14:
on národził. Ian 8. 58. Synowie Abrá=
15:
hámowi według ćiáłá. Ian 8. 33. 37. We=
16:
dług wiáry y vczynkow. Ian 8. 39. Rzym:
17:
4. 12. y 9. 7. Gál: 3. 7. Abráhám nie Lu=
18:
terſką/ ále Kátholicką wiárą był vſprá=
19:
wiedliwiony. Rzym: 4. 24. Z vczynkow
20:
był vſpráwiedliwiony. Iák: 2. 21. Z iá=
21:
kich vczynkow nie był vſpráwiedliwiony.
22:
Rzym: 4. 1. 2. Czemu on ſam pierwey był
23:
vſpráwiedliwiony/ niżli obrzezány. Rzym.
24:
4. 11. Abráhámowe łono. Luk: 16. 22. 26.
25:
ADAM pierwſzy. Luk: 3. 38. Rzym: 5.
26:
14. 1. Tim: 2. 13. W ktorym wſzytcy v=
27:
mieráią. 1. Kor: 15. 22. Pogrzebion był
28:
ná łyſey gorze. Ian 19. 17. Wtory y oſtá=
kolumna: 2
1:
teczny. Rzym: 5. 14. 1. Kor: 15. 45.
2:
AGABVS prorok przyſzły głod opo=
3:
wieda. Dzie: 11. 28. Y poimánie Páwło=
4:
wo. Dzie: 21. 10.
5:
AGARA Sarzyná ſłużebnicá. Gál: 4. 24
6:
AGRIPPA Krol. Dzie: 25. 13. Słu=
7:
cha Páwłá. Dzie: 26. 2. Y máło nie zo=
8:
ſtał Chrześćijáninem. Dzie: 26. 28.
9:
ALEXANDER mośiężnik Páwłow
10:
ſprzećiwnik. 2. Tim: 4. 14.
11:
ALEXANDRYISKI kośćioł cze=
12:
mu pierwſze mieyſce po Rzymſkim otrzy=
13:
mał. liſt 125.
14:
ALPHA y Omegá/ pierwſzy y oſtá=
15:
tni ieſt Pan Ieſus. Obiáw: 1. 8. y 2. 8.
16:
y 21. 6. y 22. 13.
17:
ALPHEVSZ oćiec Iákubá Apoſto=
18:
łá. Mát: 10. 3. Már: 3. 18. Luk: 6. 15.
19:
Dzie: 1. 13.
20:
ANANIASZ y z Sáphirą nagłą
21:
śmierćią ſkaráni. Dzie: 5. 5. 10. Prze zła=
22:
mánie ślubu y świętokradźtwo. Dzie: 5. 2.
23:
ANANIASZ wierny vczeń. Dzie: 9. 10
24:
ANANIASZ Arcykápłan. Dzie: 24.
25:
1. y 22. 10.
26:
ANDRZEY brát Piotrow. Ian 1.
27:
40. Powołan od Chriſtuſá. Mát: 4. 18.
28:
Már: 1. 16.
XxxxxANIOL,


strona: Xxxxxv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ANIOL, Aniołowie dobrzy ſą ducho=
2:
wie/ ſłudzy y poſłowie Boży. Zyd: 1. 7.
3:
Záwſze widzą oblicze Boże. Mát: 18. 10.
4:
Kłániáią ſię Pánu Chriſtuſowi. Zyd: 1. 6.
5:
Ktory ie ſtworzył. Kol: 1. 16. Y ſłużą
6:
mu. Mát: 4. 11. y 26. 53 y 28. 2. Már: 1.
7:
13. Luk: 22. 43. Ian 1. 51. Y ſą mu pod=
8:
dáni. 1. Piotr: 3. 22. Z nimi przyidzie ná
9:
ſąd. Mát: 16. 27. y 25. 31. Már: 8. 38.
10:
Luk: 9. 26. 2 Theſſ: 1. 7. Y zgromádzą
11:
ludzie ná ſąd. Mát: 13. 49. Már: 13. 27.
12:
Y odłączą złe od dobrych. Mát: 13. 49
13:
Aniołowie ſłużą y ludziom. Zyd: 1. 14.
14:
Bo káżdy człowiek ma ániołá ſtrożá.
15:
Már: 18. 10. Dzie: 12. 15.
16:
Anioł ſię vkazał Iozefowi. Mát: 1. 20.
17:
y 2. 13. 19. Zácháryaſzowi. Luk: 1. 11.
18:
Máriey Pánnie. Luk: 1. 26. Páſterzom.
19:
Luk: 2. 9. Niewiáſtom v grobu. Mát:
20:
28. 5. Mágdálenie. Ian 20. 12. Wywiodł
21:
Apoſtoły z ćięmnice. Dzie: 5. 19. Mowił
22:
do Philippá. Dzie: 8. 26. Y do Korneli=
23:
uſzá. Dzie: 10. 3. Wywiodł Piotrá z ćie=
24:
mnice. Dzie: 12. 7. Mowił do Páwłá.
25:
Dzie: 27. 23. Y Ianowi od Bogá przy=
26:
nioſł Obiáwienie. Obiá: 1. 1.
27:
Aniołowie z Moyzeſzem mawiáli.
28:
Dzie: 7. 30. Przez ręce ich zakon podány.
29:
Dzie: 7. 38. 53. Gál: 3. 19. Zyd: 2. 2.
30:
Ráduią ſię z pokuty ludzi. Luk: 15. 10.
31:
Modlitwy ludzkie Bogu ofiáruią. Obiá:
32:
8. 3. 4. Duſze dobrych zánoſzą do niebá
33:
Luk: 16. 22. A złe po ſądzie oſtátecznym
34:
wrzucą do piekłá. Mát: 13. 50.
35:
Niewiedzą o czáſie dniá ſądneo. Mát:
36:
24. 36. Már: 13. 32. Przecz y iáko od lu=
37:
dzi niechcą być chwaleni. Obiá: 19. 10.
38:
Nabożenſtwo Aniołow iákie zákazáne.
39:
Kol: 2. 18. Aniołow vpad. Luk: 10. 8.
40:
Ian 8. 44. 2. Piot: 2. 4 Iud: 6. Dzie
kolumna: 2
1:
więć chorow Anielſkich. Eph: 1. 21. Sád=
2:
duceuſzowie nie wierzyli żeby był ktory
3:
Anioł ábo duch. Dzie: 23. 8.
4:
Aniołmi zowią też Biſkupy/ náuczyćie=
5:
le ábo káznodzieie. Mát: 11. 10. Már: 1.
6:
2. Luk: 7. 27. Gál: 4. 14. Obiá: 2. y 3.
7:
Aniołowie zli ſąć czártowie. 2 Kor:
8:
12. 7. Mát: 25. 41. Ktorzy ſię też w Anio=
9:
ły dobre przemieniáią. 2. Kor: 11. 14.
10:
Chriſtuſá kuśili. Mát: 4. 3. Y Páwłá ś.
11:
2. Kor: 7. Y inne wierne kuſzą. 1. Kor:
12:
7. 5. 1. Theſ: 3. 5. Obiá: 3. 10. Z Mi=
13:
cháłem walczą. Obiá: 12. 7. Ogień pie=
14:
kielny im zgotowány. Mát: 25. 41. 2.
15:
Piotr: 2. 4. Iud: 6. Pátrz Dyabeł.
16:
ANNA prorokini potępia Ewángeli=
17:
ki dziśieyſze. Luk: 2. 36.
18:
ANNASZ Arcykápłan. Luk: 3. 2.
19:
Ian 18. 13. Dzie: 4. 6.
20:
ANTYCHRIST, będzie iedná oſo=
21:
bá/ ábo ieden człowiek. 2. Theſ: 2. 3. O=
22:
biá: 13. 1. 5. Wynieśie ſię nád wſzelákie
23:
go Bogá/ y będzie śiedział w kośćiele Ie=
24:
rozolimſkim/ iáko Bog. 2. Theſ: 2. 4.
25:
Ieden ieſt przednieyſzy/ ále mnieyſzych
26:
wiele. 1. Ian 2. 18. 22. y 4. 3. 2. Ian ꝟ 7.
27:
Nie będzie pánowal iedno pułczwártá
28:
látá. Mát: 24. 22. Már: 13. 20. Obiá:
29:
11. 2. 3. y 13. 5. y 12. 6. Przed ſámym dniem
30:
ſądnym. Mát: 24. 29. Przyidzie w imię
31:
ſwoie á nie w Chriſtuſowe/ y Zydzi go
32:
przyimą zá Meſſiaſzá. Ian 5. 43. Imię ieo.
33:
Obiá: 13: 18. Piątno ábo cechá iego. O=
34:
biá: 13. 16. Stolicá iego będzie w Ieruzá=
35:
lem. Obiá: 11. 8. Cudá iego iákie będą
36:
Mát: 24. 24. 2. Theſ: 2. 9. Obraz ieo. O=
37:
biá: 13. 15. Ieſt brzydliwośćią ſpuſtoſzenia.
38:
Mát: 24. 15. Rzym będzie miał w niena=
39:
wiśći y ſpuſtoſzy gi. Obiá: 17. 6. Antychri
40:
ſtem żaden Papież nie był. pátrz Papież.
Antiochia/


strona: Xxxxx 2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ANTIOCHIA, miáſto gdzie na=
2:
przod wierne názwano Chrześćijány.
3:
Dzie: 11. 26.
4:
APOLLO wymowny y vczony Chrze
5:
śćijánin. Dzie: 18. 24. 1. Kor: 1. 12. y 3.
6:
4. y 16. 12.
7:
APOSTOL wielki ieſt Chriſtus. Zyd:
8:
3. 1. Apoſtoł co znáczy. Mát: 8. 2. Luk:
9:
6. 13. Apoſtołowie z vczniow obráni.
10:
Luk: 6. 13. Imioná ich. Mát: 10. 2.
11:
Dzie: 1. 13. Poſłáni ná opowiedánie E=
12:
wángeliey Zydom. Mát: 10. 1. Wracá=
13:
ią ſię. Luk: 9. 10. Wádzili ſię pierwey o
14:
przełożeńſtwo. Mát: 18. 1. y 20. 24. Már:
15:
9. 33. Luk: 9. 46. y 22. 24. Odmiáná ich
16:
po przyięćiu Duchá S. Dzie: 4. 11. Mie=
17:
li Duchá Bożego. Mát: 10. 20. Már: 13.
18:
11. Ian 14. 16. Miewáli y kśięgi. 2. Tim:
19:
4. 43. Poſłáni ná wſzytek świát ná kazá=
20:
nie. Mát: 28. 19. Már: 16. 15. Luk: 24.
21:
46. Ian 15. 16. 27. y 20. 21. Dzie: 1.8.
22:
y 10. 42. Opuśćili wſzytko áby náśládo=
23:
wáli Páná. Mát: 19. 27. Már: 10. 28.
24:
Luk: 18. 28. Będą ſądzić Zydy. Mát: 19.
25:
28. Luk: 22. 30. Iedni żon nigdy nie mie=
26:
li/ á drudzy ie miawſzy opuśćili. Mát: 8.
27:
14. 1. Kor: 9.5. Vboſtwo ślubili. Mát:
28:
19. 27. Niezgody iákie były miedzy nimi.
29:
Dzie: 15. 39. Poki niedoſkonáli byli.
30:
Mát: 20. 24. Vczyli nie ſámey wiáry/
31:
ále y pokuty y dobrych vczynkow. Dzie:
32:
20. 21. y 24. 25. y 26. 20. Przecz ſámych
33:
12. Apoſtołow miał Pan ná wieczerzy.
34:
Mát: 26. 20. Tám ie kápłany vczynił/
35:
daiąc im moc poświącánia y ofiárowá=
36:
nia ćiáłá y krwie ſwoiey. Támże. Apo=
37:
ſtołowie święćili y ſtánowili kápłany po
38:
kośćielech. Dzie: 14. 22. Vſtáwy Apo=
39:
ſtolſkie. 1. Kor: 7. 12. Apoſtołowie ſą
40:
fundámentámi kośćiołá. Ephe: 2. 20.
kolumna: 2
1:
Obiá: 21. 14. Ewángelią piſáli ráczey ná
2:
ſercách/ niżeli ná kśięgách. 2. Kor: 3. 3.
3:
Nie wſzytcy rowni. 2. Kor: 12. 11.
4:
ARCHELAVS kroluie miáſto He=
5:
rodá oycá ſwego. Mát: 2. 22.
6:
ARCIKAPLANI ktorzy. Mát: 2
7:
4. Y wiele ich było. Ian 12. 51.
8:
ARISTARCHVS więzień z Páwłē.
9:
Kol: 4. 10.
10:
ATHENY miáſto Græckie/ gdzie też
11:
náuczał Páweł. Dzie: 17. 16.
12:
AZYA do ktorey Pan pierwey nie dał
13:
iść Páwłowi. Dzie: 16. 6. Wſzákże tám
14:
potym vczył. Dzie: 19. 20. B.
15:
BAAL, báłwan. Rzym: 11. 4.
16:
BABILONIA Rzymſkie miáſto. 1.
17:
Piotr: 5. 13. Bábilonia miáſto wielkie/
18:
kroleſtwo Antychriſtowe. Obiá: 14. 8.
19:
y 16. 9. y 17. 6. y 18. 19. Mátká wſzete=
20:
czeńſtwá. Obiá: 17. 6. Vpadek iey y zgi=
21:
nienie prędkie. Obiá: 14. 8. y 18. 2. 21.
22:
BALAAM fałſzywy prorok y náuká
23:
iego. 2. Piotr: 2. 15. Iud: ꝟ. 11. Obiá:
24:
2. 14. Zgorſzenie iákie wpuſzczał miedzy
25:
Zydy. Obiá: 2. 14.
26:
BALAK. Obiá: 2. 14.
27:
BALVVAN ieſt obraz Bogá fałſzy=
28:
wego/ y przetoż nic nie ieſt. 1. Kor: 8. 4.
29:
y 10. 19.
30:
BALVVOCHVVALSTVVO zákazáne.
31:
Dzie: 21. 25. 1. Kor: 10. 7. 1. Ian 5. 21
32:
Y vżywánie pokármow báłwanom ofiá=
33:
rowánych. Dzie: 15. 29. y 21. 25. Przećiw
34:
ſumnieniu/ y z zgorſzeniem innych. 1. Kor:
35:
8. 7. 9. Obiá: 2. 20.
36:
BARNABASZ zápłatę roley kłádzie
37:
przed nogi Apoſtolſkie. Dzie: 4. 37. Przy=
38:
wiodł Páwłá do Apoſtołow. Dzie: 9. 27.
39:
Poſłan do Antyochiey. Dzie. 11. 22. Wráca
Xxxxx 2ſię do Ie=


strona: Xxxxx 2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ſię do Ieruzálem. Dzie: 11. 30. Powtore
2:
wraca ſię do Antyochiey z Páwłem.
3:
Dzie: 12. 25.
4:
BARABBASZ zboycá wypuſzczon.
5:
Mát: 27. 26. Már: 15. 15. Luk: 23. 25.
6:
Ian 18. 40. Dzie: 3. 14.
7:
BARTIMAEVS ślepy oświecony.
8:
Már: 10. 46. 52.
9:
BASNI do ktorych ſię niewierni obra=
10:
cáią. 2. Tim: 4. 4. A wierni ſię ich wy=
11:
ſtrzegáć máią. 1. Tim: 4. 7. 2. Piotr: 1. 16,
12:
1. Tim: 1. 4. A zwłaſzczá Zydowſkich.
13:
Tit: 1. 14.
14:
BESTIE dwie co známionuią. Ob: 13. 1.
15:
BIADA komu y zá czym przychodzi.
16:
Mát: 18. 7. y 23. 13. y 26. 24. Már: 14.
17:
21. Luk: 6. 24. y 11. 42. y 22. 22. 1. Kor:
18:
9. 16. Iud: ꝟ. 11. Obiá: 8. 13. y 18. 10.
19:
16. 19.
20:
BIALLE Głowy ſłużyły Pánu Chri=
21:
ſtuſowi y ſługam ieo. Luk: 8. 3. 1. Kor: 9. 5.
22:
BEZZENSTVVO kápłánſkie. Luk:
23:
1. 23. pátrz Kápłan.
24:
BISKVP. Vrząd Biſkupi ieſt rządzić
25:
kośćioł Boży. Dzie: 20. 28. Y dobrze ro=
26:
zbieráć ſłowo prawdy. 2. Tim: 2. 15.
27:
Niedoſtátki nápráwowáć/ y ſtánowić ká=
28:
płany po mieśćiech. Tit: 1. 5. Y páść
29:
trzodę Bożą im poleconą. 1. Piotr: 3. 2.
30:
Biſkupi náſtąpili ná mieyſce Apoſtołow.
31:
Luk: 10. 1. Są od kápłanow rożni. Dzie:
32:
14. 22. Wiſitátie ich. Dzie: 15. 36. Y bło=
33:
goſłáwieńſtwo. Mát: 19. 15. Są po=
34:
śrzednikámi. 2. Kor: 5. 20. Są gwia=
35:
zdy kośćielne. Obiá: 1. 20. Trzyma ie P.
36:
Chriſtus w ręce ſwoiey. Obiá: 2. 1. Cho=
37:
ćia zli/ máią áſſyſtencią Duchá ś. Ian 11. 51.
38:
Dopuſzczáiący hæretykom zwodźić będą
39:
karáni. Obiá: 2. 20. Biſkup nie ma być
40:
dwoiożenia. 1. Tim: 3. 2.
kolumna: 2
1:
BIERZMOVVANIE, ieſt iednym
2:
Sákrámentem. Ian 7. 30. Dzie: 8. 17.
3:
Zyd: 6. 2. Duch ś. ná nim dawan bywa
4:
ná vmocnienie wiernych. Dzie: 8. 17. Pá=
5:
weł dawał ten Sákráment. Dzie: 19. 6.
6:
BLIZNI náſz kto ieſt: Luk: 10. 29. 36.
7:
Bog nam bliznie miłowáć każe. pátrz
8:
Miłość. Kto blizniego miłuie/ zakon
9:
wypełnia. Rzym: 13. 8. Miłość bliznie=
10:
go nie czyni mu nic złego. Rzym: 13. 10.
11:
Káżdy ſię ma blizniemu ſwemu podobáć
12:
ku iego dobremu. Rzym 15. 2. Káżdy ma
13:
prawdę mowić z bliznim ſwoim. Ephe:
14:
4. 25. A nie ſądzić go. Iák: 4. 11.
15:
BLOGOSLAVVIENSTVVO Chri=
16:
ſtuſowe ſkuteczne/ nátury odmienia. Már:
17:
8. 7. Błogoſłáwieńſtwo Biſkupie. pátrz
18:
Biſkup. Ośmioro błogoſłáwieńſtwo.
19:
Mát: 5. 3.
20:
BOG ieſt Duch. Ian 4. 24. Ieſt ieden
21:
w iſtnośći. Már: 12. 29. Ian 17. 3. 1. Kor:
22:
8. 6. y 12. 6. Gál: 3. 20. Ephe: 4. 6.
23:
1. Tim: 2. 5. Ale troiáki w perſonách.
24:
pátrz Troycá. Ieſt wſzechmogący/ á nic
25:
mu nie ieſt niepodobno. Mátt: 19. 26
26:
Már: 9. 23. y 10. 27. y 14. 36. Luk: 1. 37
27:
y 18. 27. Ephe: 3. 20. Obiá: 16. 7. 14.
28:
y 19. 6.
29:
Bog wſzytko rządzi y ſpráwuie według
30:
woley ſwoiey. Mát: 6. 33. y 11. 26. y 20.
31:
14. Luk: 12. 31. Ian 5. 17. Rzym: 9. 15.
32:
2. Kor: 2. 5. Phil: 2. 13. Zyd: 13. 21. Obiá: 4.
33:
11. Ieſt Oycē wſzytkich wiernych iemu po
34:
ſłuſznych. Mát: 6. 9. y 18. 14. Ian 20. 17
35:
Rzym: 8. 15. Eph: 4. 6. 2. Theſ: 2. 16.
36:
Ieſt wierny y prawdziwy. Ian 3. 33. y 8.
37:
26. Rzym: 3. 4. 1. Kor: 10. 13. 1. Theſ:
38:
5. 24. 2. Theſ: 3. 3. 2. Tim: 2. 13. Tit: 1. 2.
39:
1. Ian 1. 9. y 5. 20. Zyd: 10. 23. Obiá: 3.
40:
7. 14. Ieſt wieczny/ początku áni końcá
nie máiący:


strona: Xxxxx 3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
nie máiący: ále on ſam ieſt początkiem
2:
y końcem. Rzym: 16. 26. Zyd: 1. 8. Ob: 1.
3:
8. 17. y 21. 6. y 22. 13. Wie/ ſłyſzy/ y wi=
4:
dzi wſzytko. Mát: 6. 4. y 21. 2. Már: 2. 8.
5:
y 14. 13. Luk: 22. 10. Ian 1. 47. y 2. 24. 25.
6:
y 13. 21. y 16. 30. y 21. 17. Dzie: 15. 8. Rzym:
7:
8. 27. Eph: 4. 13. 1. Theſ: 2. 4. 1. Ian
8:
3. 20. Zyd: 4. 13. Obiá: 2. 23.
9:
Zaden go w tym śmiertelnym żywoćie
10:
widzieć nie moze. Ian 1.18. y 6. 46. 1.
11:
Tim: 6. 16. 1. Ian 4. 12.
12:
Bog y Bozkie rzeczy wſzytkie nie mo=
13:
gą być rozumem ludzkim ogárnione.
14:
Mát: 11. 25. y 13. 11. Luk: 24. 45. Ian 1.
15:
10. y 3. 3. y 6. 44. 65. Dzie: 16. 14. Rzym:
16:
11. 33. 1. Kor: 8. 9. 11. Gál: 1. 12. Ob: 3. 7.
17:
Ieſt niezmierzony y nieogárniony.
18:
Mát: 5. 35. Dzie: 7. 49. y 17. 24. Ieſt
19:
Pánem y ſtworzyćielem niebá y ziemie.
20:
Mát: 11. 25. Ieſt ſędzim wſzytkieo świátá/
21:
oddáiący káżdemu zapłátę według zaſług
22:
iego. Mát: 16. 27. y 25. 31. Dzie: 17. 31.
23:
Rzym: 2. 6. 2. Tim: 4. 8. Zyd: 12. 23.
24:
Miłośierdzie Boże/ ćierpliwość/ mi=
25:
łość/ mądrość/ ſłowo. pátrz káżdego ná
26:
ſwym mieyſcu.
27:
Bogá ſámego właſnośći też
28:
y ſtworzeniu przez vżyczenie dawane by=
29:
wáią. Iáko ná przykład.
30:
Bog ſam ieſt dobry. Mát: 19. 17. Már:
31:
10. 18. Luk: 18. 19. Obiá: 15. 4. Wſzákże
32:
y drugie rzeczy ſą też dobre. Mát: 7. 17.
33:
Már: 9. 50. Luk: 6. 45. 1. Piotr: 2. 9.
34:
Bog ſam ſpráwiedliwy. 2. Mácháb:
35:
1. 25. Lecz y ludzie ſą też ſpráwiedliwi.
36:
Mát: 1. 19. y 10. 41. y 25. 46. Luk: 1. 6.
37:
Rzym: 1. 17.
38:
Bog ſam błogoſłáwiony. 1. Tim: 6.
39:
15. Inni też błogoſłáwieni. Mát: 5. y 16.
40:
17. y 24. 46. Luk: 1. 45. y 14. 14. Iák: 1. 12.
kolumna: 2
1:
Bog ſam możny. 1. Tim: 6. 15. Y dru=
2:
dzy też możni. Luk: 1. 52. Dzie: 8. 27.
3:
y 18. 24.
4:
Bog ſam prawdziwy. Rzym: 3. 4. Ale
5:
y ludzie czyni prawdziwemi. 2. Kor: 6. 8.
6:
Bog ſam odpuſzcza grzechy. Luk: 5. 21.
7:
Odpuſzczáią y kápłani. Mátth: 18. 18.
8:
Ian 20. 23.
9:
Bogu ſámemu cześć y chwałá. 1. Tim: 1.
10:
17. Y innym też bywa vżyczána. Luk: 14.
11:
10. Ian 5. 44. Rzym: 2. 10.
12:
Bogu ſámemu kłániáć ſię mamy.
13:
Mátth: 4. 10. Innym też pokłon bywa
14:
czyniony. pátrz Pokłon.
15:
Láſká y pokoy od Bogá/ y od Aniołow/
16:
Obiáw: 1. 4.
17:
Bog iákiego złego nie ieſt przyczyną.
18:
pátrz Złe. Bog iáko niewidziány. Ian 1
19:
18. Bog iáko może być złączony z ſtwo=
20:
rzeniem. Dzie: 15. 28. Iáko może być má=
21:
lowány. Dzie: 17. 29. Bogiem Chriſtu=
22:
ſowym iáko ieſt Oćiec. Ian 20. 17. Sam
23:
Bog nie ſam Oćiec. Rzym: 16. 27. Ale
24:
wſzytká Troycá S. 1. Tim: 1. 17. Bog
25:
Oćiec opiſány. Obiá: 4. 3.
26:
Bog káżdego wieku ludzi ná ſłużbę wzy=
27:
wa. Mát: 20. 1. Bog ma wſzędy ſwoie.
28:
Ian 7. 49.
29:
Bogowie fałſzywi. Dzie: 14. 11. 12. 13.
30:
y 19. 26. 27. Rzym: 1. 23. 1. Kor: 8. 5.
31:
y 10. 20. Gál: 4. 8.
32:
Bog świátá tego ſzátan. 2. Kor: 4. 4.
33:
pátrz Dyabeł. Bog brzuch. Phil: 3. 19.
34:
BOSTVVO żadnym obrázem nie mo=
35:
że być wyráżono. Dzie: 17. 29.
36:
Boſtwo Chriſtuſowo. Ian 1. 3. Dzie:
37:
2. 30. pátrz Chriſtus.
38:
BOGACI iáko ſię máią przećiw vbo=
39:
gim záchowác. Mát: 6. 19. y 19. 21. Luk:
40:
14. 13. y 16. y 18. 22. Dzie: 2. 45. y 4. 34.
Xxxxx 31. Tim:


strona: Xxxxx 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
1. Tim: 6. 18. pátrz Iáłmużná. Prze=
2:
ćiw bogaczom niepobożnym. Luk: 6. 24.
3:
y 16. 19. 24. Iák: 5. 1. pátrz Łákomſtwo.
4:
Bogátym będąc Chriſtus sſtał ſię dla
5:
nas vbogim. 2. Kor: 8. 9.
6:
BOGACTVV ćieleſnych márność y
7:
wzgárdá/ á iáko w nich nie vfáć. Mát: 3.
8:
22. y 19. 21. Luk: 8. 14. y 12. 15. 1 Tim:
9:
6. 9. Iák: 1. 11.
10:
Bogáctwá duchowne łáſki Bożey. Eph:
11:
1. 7. y 2. 7. y 3 8. Y dziedzictwá świętym
12:
zgotowánego. Epheſ: 1. 18. y 3. 16.
13:
BOIAZN. Bogá ſię bać/ y przed o=
14:
czymá go mieć mamy. Mát: 10. 28. Luk:
15:
12. 5. 1 Piotr: 2. 17. y 3. 15. Obiá: 14. 7.
16:
Boiázni Bożey przykłády. Luk: 2. 25
17:
Dzie: 8. 2. y 9. 31. y 10. 2. 35.
18:
Boiáznią męki y nádzieią zapłáty má=
19:
ią być ludzie odwodzeni od złego/ á przy=
20:
wodzeni do dobrego. Mát: 3. 10. Boiazń
21:
y ſtáránie nie ieſt przećiwne wierze y ná=
22:
dziei. Rzym: 11. 20. 1. Kor: 9. 27. y 10. 12.
23:
Phil: 2. 12 y 3. 11. 13. Zyd: 3. 14. y 4. 1.
24:
2 Piotr: 3. 17. Boią ſię dobrych y zli/ y
25:
máią ie w vczćiwośći. Már: 6. 20. Dzie:
26:
5. 13. y 16. 29.
27:
BRANA ſzeroka y ćiáſna. Mát: 7. 13
28:
14. Luk: 13. 24.
29:
BRACIA Chriſtuſowi według ćiáłá.
30:
Mát: 12. 46. y 13. 55. Már: 3. 31. y 6. 3.
31:
Luk: 8. 20. Ian 2. 12. y 7. 3. 5. 10.
32:
Według duchá. Mát: 12. 49. y 25. 40
33:
y 28. 10. Már: 3. 34. Luk: 8. 21. Ian 20
34:
17. Zyd: 2. 12.
35:
Bráćia ſobie ſą wſzytcy Chrześćijánie.
36:
Mát: 23. 8. Ian 21. 23. Dzie: 1. 16. Cze=
37:
go pełno w liśćiech Apoſtolſkich. Brá=
38:
tem też piſmo zowie człowieká tegoż na=
39:
rodu. Dzie: 7. 23. Brátá grzeſzącego iá=
40:
ko pozyſkáwáć. Mát: 18. 15. Luk. 17. 3.
kolumna: 2
1:
Káiącemu ſię odpuſzczáć Mát: 18. 21. 35.
2:
Luk: 17. 3.
3:
BRAKOVVANIE pokármow inſze
4:
hæretyckie/ á inſze Kátholickie. 1. Tim: 4.
5:
4. Tit: 1. 15. Thymotheuſz go vzywał
6:
1 Tim: 5. 23.
7:
Brákowáć w oſobách nie mamy. Iák. 2. 1.
8:
BRZEMIE Chriſtuſowe lekkie. Már:
9:
11. 30. Cięſzkie Pháryzeuſzowie kłádli ná
10:
ludzie. Mát: 23. 4. Káżdy brzemię ſwe
11:
ponieśie. Gál: 6. 5. Iedni drugich brze=
12:
mioná nośić mamy. Gál: 6. 2. Rzym: 15. 1.
13:
BVDOVVANIE. Wierni ſą budo=
14:
wániem Bożym. 1. Kor: 3. 9. Y domem
15:
duchownym. 1. Piotr: 2. 5. Wybudowá=
16:
ni ná fundámenćie Prorockim y Apoſtol=
17:
ſkim/ ktorego narożnikiem ieſt Chriſtus.
18:
Eph: 2. 21. Y ná opoce Pietrze. Mát:
19:
16. 18. Gruntowne budowánie ktore.
20:
Luk: 6. 48. Budowánie kośćiołow/ ſzkoł/
21:
ſzpitalow Bogu miłe. Luk: 7. 5.
22:
BVDNY. Smiáłość iego y święto=
23:
krádźſtwo w piſmá fałſzowániu. W przed
24:
mowie/ y Mát: 1. 23. Rzym: 9. 5. Nie
25:
ſłuſznie gáni tłumáczá Láćińſkiego. Ian
26:
12. 35. Piſmo mieſza. Dzie: 1. 1. Swię=
27:
tokradzſtwo iego. 1. Kor: 10. 9. C.
28:
CALVIAC Iudaſz Chriſtuſá wydá=
29:
ie. Mát: 26. 49. Már: 14. 44. 45. Luk:
30:
22. 47. 48. Cáłuie niewiáſtá nogi Chri=
31:
ſtuſowe. Luk: 7. 38. Cáłowánie święte
32:
było v wiernych znákiem pokoiu y miło=
33:
śći. Luk: 15. 20. Dzie: 20. 37. Rzym: 16.
34:
16. 1 Kor: 16. 20. 2 Kor: 13. 12. 1 Theſ:
35:
5. 26. 1 Piotr: 5. 14. Cáłowánie nog
36:
Chriſtuſowych y Papiezkich. Dzie: 4. 37.
37:
CELNICY ktorzy. Mát: 9. 10. Rá=
38:
dzili ſię Ianá. Luk: 3. 12. Do Ieſuſá ſię
39:
zgromadzáli. Mát: 9. 10. Már: 2. 15.
Luk: 5.


strona: Xxxxx 4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Luk: 5. 29. y 15. 1. Z nich Mátthæuſz we=
2:
zwan ná Apoſtolſtwo. Mat: 9. 9. y 10. 3.
3:
Már: 2. 14. Luk: 5. 27. Y Záchaeuſz ná
4:
wiárę. Luk: 19. 2. Ci Pháryzeuſze vprze=
5:
dzili do kroleſtwá Bożego. Mát: 21. 31.
6:
Y okrzćiwſzy ſię Bogá wychwaláli. Luk:
7:
7. 29. Y nád Pháryzeuſze vſpráwiedli=
8:
wieni. Luk: 18. 14. Kośćiołowi niepo=
9:
ſłuſzni máią być iáko niezbożni Celnicy.
10:
Mát: 18. 17.
11:
CEPHAS. pátrz Piotr.
12:
CEREMONIE krztu ś. pátrz Krzeſt.
13:
Ceremonie zakonne mogły być do czáſu
14:
od wiernych zátrzymáne. Dzie: 21. 24.
15:
Ceremonie Zydowſkie á nie Chrześćiáń=
16:
ſkie odrzucone. Rzym: 14. 2.
17:
CHOROBY niektore od ſzátáná. Luk:
18:
13. 16. Chorob przyczyny ktore. Ian 9. 3.
19:
CHRISTVS Ieſus ieſt Bogiem zgo
20:
lá. Ian 20. 29. Dzie: 20. 28. 1 Ian 3. 16.
21:
Ian 14. 1. Bogiem nawyzſzym ktory ieſt.
22:
náde wſzytkim. Rzym: 9. 5. Luk: 1. 76
23:
Ian 3. 31. Bogiem prawdziwym y ży=
24:
wotem wiecznym. Ian 14. 6. 1 Ian 5. 20.
25:
Bogiem wielkim. Tit: 2. 15. Bogiem
26:
wſzechmogącym/ ktory był/ ktory ieſt/ y
27:
ktory ma przyść. Obiá: 4. 8. Bogiem z
28:
nátury ábo z przyrodzenia. Philip: 2. 6.
29:
Bogiem á nie ſzczerym człowiekiem. Gá=
30:
lát: 1. 1. 12. Bogiem Izráelſkim. Mát: 3.
31:
3. Már: 1. 3. Luk: 1. 76. Ian 1. 23. y 14.1.
32:
y 20. 28. 1 Kor: 10. 4. 9.
33:
Bogiem y Pánem iáko go Bog vczy=
34:
nił. Dzie: 2. 36. Czynił ſię Bogu row=
35:
nym. Ian 5. 18. y 14. 13. Y był Bogu
36:
Oycu rownym. Phil: 2. 6. Ian 16. 15.
37:
Acz ieſt mnieyſzym z ſtrony człowieczeń=
38:
ſtwá. Ian 14. 28. Mátt: 27. 46. Y ták
39:
Oycu będzie poddánym. 1 Kor: 15. 28.
40:
Ieſt Bog ſam pánuiący. Iud: 4. Ieſt
kolumna: 2
1:
napierwſzy y oſtátni/ początek y koniec.
2:
Obiá: 1. 8. 18. y 22. 13. y 2. 8. Był przed
3:
Abráhámem. Ian 8. 58. Y przed wſzemi
4:
wieki. Ian 1. 1. y 17. 5. Luk: 10. 18. Zyd: 1.
5:
2. 3. y 13. 8. 1 Ian 1. 1. Gdyż ieſt ży=
6:
wotem wiecznym. 1 Ian 1. 2. y 5. 20.
7:
Ieſt ſpołwieczny Oycu/ Zyd: 1. 3. Vro=
8:
dzony przede wſzem ſtworzeniem. Kol: 1.
9:
15. Y ieden Bog z Oycem. Ian 10. 30
10:
y 14. 7. 9. Y iedno z Oycem iſtnośćią ná=
11:
tury. Ian 10. 30. y 14. 9. 10. Bo ma ſpol=
12:
ną iſtność y náturę z Oycem. Ian 16. 15.
13:
Stworzył niebo y ziemię/ y wſzytko
14:
ſtworzenie. Ian 1. 3. 10. y 5. 19. Zyd: 1. 2. 10.
15:
Kol: 1. 26. 17. 18. Trzyma y záchowuie
16:
wſzytko. Zyd: 1. 3. Kol: 1. 17. Stworzył
17:
y nápráwił wſzytko. Kol: 1. 16. 20. W nim
18:
mieſzka wſzytká zupełność boſtwá ćiele=
19:
ſnie. Kol: 2. 9. W nim ſą wſzytkie ſkárby
20:
mądrośći/ y vmieiętnośći zákryte. Kol: 2
21:
3. Ieſt obrázem Bożym. 2 Kor. 4. 4.
22:
Kol: 1. 15. Zyd: 1. 3. Boſtwo ſwoie iá=
23:
ſnie pokázował. liſt 299. Był pierwey w
24:
niebie niż ſię sſtał człowiekiem. Ian 6 62
25:
Miał chwałę v Oycá przed wieki. Ian 17
26:
5. Kuśili go Zydzi ná puſzczy. 1 Kor: 10. 9
27:
Ieſt Synem Bogá żywego. Mát: 16
28:
17. Synem Bożym iednorodzonym.
29:
Ian 3. 16. 1 Ian 4. 9. Y właſnym Sy=
30:
nem Bozym. Rzym: 8. 32. Y prawdzi=
31:
wym Synem. 1 Ian 5. 20. Y Synem ná=
32:
turálnym ábo przyrodzonym. Zyd: 1. 3.
33:
Synem nád ánioły zacnieyſzym. Zyd: 1. 5.
34:
Y czynił ſię właſnym Synem Bożym.
35:
Ian 19. 17.
36:
Chriſtus Bog y człowiek prawdziwy.
37:
Ian 3. 13. y 9. 35. Dzie: 20. 28. Chwalą
38:
go ániołowie. Zyd: 1. 6. Ian 12. 41. Ob=
39:
iáw: 4. 8. Kłánia mu ſię wſzelkie koláno.
40:
Rzym: 14. 11. Phil: 2. 10.
Chriſtuſá


strona: Xxxxx 4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Chriſtuſá wzywáć mamy. Ian 14. 14
2:
Dzie: 9. 14. Y Szczepan go wzywał.
3:
Dzie: 7. 59. Y Páweł. 2. Kor: 12. 8. Y
4:
Ian S. Obiá: 22. 20.
5:
Chriſtus Pan nád pány y Krol nád
6:
krolmi. Kol: 2. 10. 1. Tim: 6. 15. Obiá:
7:
1. 5. y 17. 14. y 19. 16. Był y Pánem y ſłu=
8:
gą. Mátth: 20. 28. Wiedział wſzytko.
9:
Mát: 20. 2. Ian 16. 30. y 21. 17. Már: 2. 8.
10:
Obiá: 2. 23. Iáko niewiedział o dniu ſą=
11:
dnym. Már: 13. 31. Iáko nie ieſt záwſze
12:
z námi. Ian 12. 9. Iáko Pánem ieſt v=
13:
czyniony. Dzie: 2. 36.
14:
Chriſtus poczęty z Duchá S. Mát: 1.
15:
20. Luk: 1. 35. Národził ſię z Máriey
16:
dziewice. Mát: 1. 25. Luk: 1. 31. y 2. 6. 7. 11.
17:
Gál: 4. 4. W mieśćie Betlehemie. Mát:
18:
2. 1. Luk: 2. 6. 11. Ian 7. 42. Rok náro=
19:
dzenia iego. Luk: 2. 1. Iáko ſię pomna=
20:
żał w mądrośći. Luk: 2. 52.
21:
Chriſtus bez grzechu. Ian 8. 46. 2 Kor:
22:
5. 21. 1. Piotr: 2. 22. 1. Ian 3. 5. Zyd: 4. 15.
23:
y 7. 26. Był obrzezan. Luk: 2. 21. Y o=
24:
krzczon w Iordanie. Mátt: 3. 16. Már: 1.
25:
9. Luk: 3. 21.
26:
Chriſtus był okazan y oznaymion pe=
27:
wnymi świádectwy. Prorockimi/ Mát: 1
28:
23. Ian 5. 19. y 15. 25. Apoſtolſkimi/
29:
Mat: 16. 16. 1 Ian 5. 20. Oycowſkimi z
30:
niebá. Mátt: 3. 17. y 17. 5. Ianowemi/
31:
Ian 1. 14. 29. 32. Czártowſkimi/ Mátt: 8.
32:
29. Anielſkimi/ Luk: 2. 10. Y właſnymi
33:
cudámi. Ian 5. 36.
34:
Chriſtus ieſt Báránek Boży. Ian 1. 29
35:
Dzie: 8. 32. 1 Kor: 5. 7. Obiá: 5. 6. 12.
36:
y 7. 9. 17. y 14. 1. y 13. 18. y 17. 14.
37:
Ieſt świátłośćią Pogánow y wſzytkie=
38:
go światá. Luk: 2. 32. Ian 1. 4. 9. y 3. 19.
39:
y 8. 12. y 9. 5. y 12. 35. 46. Dzie: 13. 47.
40:
1 Ian 1. 5. y 2. 8. Obiá: 21. 23.
kolumna: 2
1:
Chriſtus práwy Páſterz. Mát: 26. 31.
2:
Már: 14. 27. Ian 10. 11. Zyd: 13. 20. 1 Pio:
3:
2. 25. y 5. 4. Náuczał y kazał. Mát: 4. 17.
4:
y 5. y 6. y 7. Mar: 1. 14. Luk: 4. 15. y 6.
5:
20. Vzdrawiał wſzelką chorobę. Mát: 4.
6:
23. y 8. y 9. 2. 20. 28. Már: 8. 23. Luk: 17. 12.
7:
Przemienił ſię ná gorze. Mátth.: 17. 2.
8:
Már: 9. 2. Luk: 9. 29.
9:
Wydan od Iudaſzá. pátrz Iudaſz.
10:
Mękę ſwą przepowiedział. Mát: 16. 21.
11:
17. 22. y 20. 18. 22. Már: 8. 31. y 9. 31. Luk:
12:
17. 25. y 18. 31. Ian 3. 14. 16. y 8. 28. y 12. 32.
13:
Cierpiał zá nas. Rzym: 8. 32. 1 Pio: 2.
14:
21. Vkrzyżowan. Mát: 27. 35. Dzie: 2. 23.
15:
y 4. 10. 1 Kor: 2. 2. 2 Kor: 13. 4. Vmárł
16:
y pogrzebion. Mát: 27. 50. Dzie: 13. 29.
17:
Rzym: 5. 6. y 6. 10. y 8. 34. y 14. 9. 1 Kor:
18:
15. 3. 2 Kor: 5. 15. 1 Theſſ: 5. 10. Przecz
19:
sſtąpił do piekłá. Luk: 16. 22. Dzie: 27. 31.
20:
Trzećiego dnia zmartwychwſtał. Mát:
21:
28. 6. Dzie: 2. 24. 31. y 10. 40. y 13. 30. y 17. 31
22:
Rzym: 4. 25. y 8. 34. y 14. 19. 1 Kor: 15. 4.
23:
12. 2 Tim: 2. 8. Według piſmá. 1 Kor:
24:
15. 4. Iáko przepowiedziano było. Mát:
25:
12. 40. Már: 8. 31. y 9. 31. Luk: 11. 30.
26:
Ian. 2. 19.
27:
Wſtąpił ná niebioſá/ y śiedzi ná prá=
28:
wicy Bogá Oycá. Már: 16. 19. Luk: 22.
29:
69. y 24. 51. Dzie: 1. 9. y 7. 56. Rzym: 8. 34.
30:
Kol: 3. 1. Przyidzie ſędzić żywe y vmárłe.
31:
Mát: 16. 27. y 24. 30. y 25. 31. Luk: 21. 27.
32:
Ian 5. 22. Dzie: 1. 11. y 10. 42. y 17. 31.
33:
2 Kor: 5. 10. 2 Tim: 4. 1. 1 Piot: 4. 5.
34:
Obiáw: 1. 7.
35:
Chriſtus náſz pośrzednik/ iednacz y przy=
36:
czyńcá. Ian 10. 7. y 14. 6. Dzie: 4. 12.
37:
Rzym: 3. 25. y 5. 2. y 8. 34. Gál: 3. 20.
38:
Eph: 2. 14. 17. Kol: 1. 20. 1 Tim: 2. 5.
39:
Zyd: 7. 24. y 8. 6. y 9. 15. y 12. 24. 1 Ian 2.
40:
1. y 4. 10.
Chriſtus


strona: Yyyyy

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Chriſtus węgielny ábo narożny ká=
2:
mień. Már: 12. 10. Eph: 2. 20. 1 Piot: 2. 6.
3:
Bez Chriſtuſá żaden zbáwion być nie
4:
może. Dzie: 4. 12. Liſt 517. Ktorzy ſię przą
5:
Chriſtuſá. Mát: 10. 32. Ian 18. 17. W kto=
6:
rych pośrzodku Chriſtus ieſt. Mát: 29. 20
7:
Chriſtus nie pátrzy ná krew/ ále ná za=
8:
ſługi. Mát: 20. 23. Luk: 8. 21. W inſzym
9:
kſztałćie ieſt w S. Sákrámēćie. Már: 16. 12.
10:
Moc iego w powołániu ludzi. Luk: 5. 28.
11:
Mocy ſwey vżycza ludziom. Luk: 9. 1.
12:
Przecz vmywał nogi vczniom ſwoim.
13:
Ian 13. 5. Chriſtus miał pieniądze.
14:
Ian 10. 29.
15:
Chriſtus ieſt y w niebie/ y w S. Sá=
16:
krámenćie. Dzie: 3. 21. Ieſt ná niebie
17:
záraz y ná ziemi. Dzie: 9. 4. Chriſtus co
18:
ſobie záſłużył. Phil: 2. 9. Sobie przyczy=
19:
ta/ co ſię ſwoim dzieie. Mát: 10. 41. y 25. 35.
20:
Luk: 10. 16. 1 Theſſ: 4. 8.
21:
Chriſtuſá tám ábo ſám vkázuiącym
22:
wierzyć nie mamy. Mát: 24. 23. Már: 13.
23:
21. Luk: 17. 13.
24:
CHRZESCIANIN, od Chriſtuſá/
25:
od Krzyżmá/ y od Krzyżá názwány.
26:
Dzie: 11. 26. Chrześćijánie świętymi
27:
názwáni. Dzie: 9. 32. Rzym: 1. 7. y 12. 13.
28:
Y ták częſto w liśćiech Apoſtolſkich.
29:
Chrześćijánin káżdy winien wyznáwáć
30:
Chriſtuſá. Luk: 12. 8. Y ták żyć iáko żył
31:
P. Chriſtus. 1 Ian 1. 7. y 2. 6. Znák prá=
32:
wego Chrześćijániná. 2 Ian 6. Fałſzywi
33:
Chrześćijánie. Tit: 1. 16. Iak: 2. 19.
34:
1 Ian 2. 3. Zaden hæretyk nie ieſt Chrze=
35:
śćijánin. Dzie: 11. 26. Nie ſámá wiárá
36:
ále y vczynki Chrześćijáninem czynią.
37:
1. Kor: 7. 19. Chrześćijánin mowić ma=
38:
my/ á nie Chryſtiánin. Dzie: 11. 26. Chrze
39:
śćijánie będą z Chriſtuſem. Ian 12. 26.
40:
y 14. 3. y 17. 24.
kolumna: 2
1:
CHLVBA. Zaden ſię nie ma ſam w
2:
ſobie chlubić. 1 Kor: 10. 29. 2 Kor: 12. 1.
3:
Y nic nie czynić dla prozney chwały.
4:
Phil: 2. 3. Ale kto ſię chce chlubić/ w
5:
Pánu ſię chlubić ma. 1 Kor: 1. 31. 2 Kor:
6:
10. 17. Phil: 3. 3. Y w krzyżu Páná Chri=
7:
ſtuſowym. Gál: 6. 14. Y w káżdym ſmu=
8:
tku. Rzym: 5. 3. Y ze mdłośći ábo nie=
9:
doſtátkow ſwoich. 2 Kor: 12. 9. A to w
10:
nádzieię chwały ſynow Bożych. Rzym: 5. 2.
11:
CHVVALA. Chwały Bożey we w=
12:
ſzem ſzukáć mamy. Mát: 6. 9. 1 Kor: 6. 20
13:
y 10. 31. Kol: 3. 17. Chwałá dwoiáka/ ie=
14:
dná Bozka latria : á druga ſtworzeniu przy
15:
zwoita/ dulia. Mát: 7. 6.
16:
Ktorzy Bogá tylko vſty chwalą. Mát: 15. 8.
17:
CIALO CHRISTVSOVVE pra=
18:
wdziwe ieſt w S. Sákrámenćie. Mát: 26.
19:
26. Már: 14. 22. Ian 6. 51. 53. 62. 1 Kor:
20:
10. 16. Pod oſobą chlebá. Luk: 22. 19.
21:
Ieſt w ś. Sákrámenćie záraz y w niebie.
22:
Dzie: 1. 11. y 3. 21. Może być kędy y iáko
23:
raczy. Mát: 19. 26. Iáko nád przyrodze=
24:
nie po wodzie chodziło/ ták wchodziło y
25:
zámknionymi drzwiámi/ y ieſt zupełne
26:
pod oſobą málutkiego chlebá. Mát: 14.
27:
26. Iáko mogło być ná iednym mieyſcu
28:
záraz z drugim ćiáłem/ ták może być záraz
29:
nie ná iednym mieyſcu. Ian 20. 19. Ciáło
30:
Páńſkie w Sákrámēćie iákie. 1 Kor: 15. 44.
31:
Chriſtus ćiáło ſwe ná wieczerzy ofiá=
32:
rował. Luk: 22. 19. Y krew ſwą w kieli=
33:
chu trzymał y wylewał. Mátth: 26. 28.
34:
Przemienienie chlebá w ćiáło Páńſkie.
35:
Mátth: 26. 26. Már: 14. 22. Ian 2. 9.
36:
Ciáło Páńſkie ma być Bozką czćią chwa=
37:
lone. Mát: 2. 11. Már: 15. 46. Vżywá=
38:
nie iego pod iedną oſobą dobre. Már: 14
39:
23. Ian 6. 53. 58. y 13. 14. Dzie: 2. 42. y 20
40:
7. 1 Kor: 10. 16. y 11. 25.
YyyyyCiáło


strona: Yyyyyv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Ciáło Páńſkie ieſt pokármem/ ktorego
2:
prawdziwie pożywamy w S. Sákrá=
3:
menćie. Ian 6. 27. 55. Obżywia ćiáłá
4:
náſze. Ian 6. 54. Iednoczy nas z Chri=
5:
ſtuſem. 1 Kor: 10. 16. 17. Ciáło Páńſkie y
6:
zli przyimuią. 1 Kor: 11. 27. W czyſte pło=
7:
tno ma być vwijáne. Mát: 27. 59. Blu=
8:
znią ie odſzczepieńcy/ mowiąc że nic nie
9:
pomaga. Ian 6. 63.
10:
CIALO pożąda y walczy przećiw
11:
duchowi. Gál: 5. 17. Ciáłá wiernych ſą
12:
członkámi Chriſtuſowemi. 1 Kor: 6. 15
13:
Y kośćiołem Duchá S. 1 Kor: 6. 19.
14:
Wſzyścy wierni ſą iednym ćiáłem. Rzy: 12
15:
5. 1 Kor: 10. 17. y 12. 12. Ciáło y krew
16:
miáſto człowieká. Mát: 16. 17. Luk: 3. 6.
17:
Dzie: 2. 17. Rzym: 3. 20. 1 Kor: 1. 29.
18:
Gál: 1. 16. Eph: 6. 12. Ciáło miáſto
19:
rozumu y rozſądku ćieleſnego. Ian 6. 23.
20:
Cieleſnych żądzy nie mamy náśládowáć.
21:
1 Piotr. 2. 11. Rzym: 6. 12. y 13. 14. Gál:
22:
5. 16. Ale ie martwić. Rzym: 8. 13. 2 Kor:
23:
4. 10. Y ćiáło z nim krzyżowáć. Gál: 5. 24
24:
Rzym: 6. 6. 1 Kor: 9. 27. Vczynki ćiele=
25:
ſne. Gál: 5. 19. Ciał vmárłych omywá=
26:
nie. Dzie: 9. 38.
27:
CIEMNOSCI. Swiát mieſzka w
28:
ćięmnośćiách/ y miłuie ie. Ian 1. 5. y 3. 19.
29:
y 8. 12. y 12. 35. Dzie: 26. 18. 1 Theſ: 5. 7.
30:
1 Ian 2. 11.
31:
CIERPLIVVOSC. Bog ieſt ćier=
32:
pliwy y długo czekáiący. Mát: 18. 27.
33:
Rzym: 2. 4. 1 Tim: 1. 16. 2 Piotr 3. 9.
34:
Cierpliwość y wytrwánie wiernych we
35:
wſzelákich vćiſkách. Mát: 5. 39. Rzym: 5.
36:
3. y 12. 12. y 15. 4. Eph: 4. 2. 1 Theſ: 5. 14.
37:
2 Theſ: 1. 4. 1 Tim: 6. 11. 2 Tim: 2. 3. 12.
38:
1 Piotr 1. 6. y 2. 19. y 3. 14. 17. y 4. 1. 2 Pio:
39:
1. 6. Zyd: 10. 35. y 12. 1. Iák: 5. 7. Ieſt o=
40:
wocem Duchá. Gál: 5. 22. Bogá vbła=
kolumna: 2
1:
ga. Obiá: 3. 10. Zapłátę gotuie. Luk: 8. 15
2:
Rzym: 15. 4. Człowieká záleca. Luk: 21.
3:
19. 1 Kor: 13. 4. Zyd: 10. 36. Wielkie ieſt
4:
ſzczęśćie ćierpieć dla Chriſtuſá. Luk: 6. 23.
5:
Cierpieć z Chriſtuſem potrzebá/ kto chce
6:
z nim krolowáć. Rzym: 8. 17.
7:
CLERVS znáczy kśiężą. 1 Piotr 5. 3.
8:
CONCILIVM. pátrz Koncilium.
9:
CORVS co zá miárá v Zydow byłá.
10:
Luk: 16. 7.
11:
CVDA. Cudámi vtwierdzona wiárá.
12:
Mát: 4. 23. Ian 5. 36. Ná początku były
13:
potrzebne. Mát: 10. 1. Odſzczepieńcy wy=
14:
mowki nie máią/ że bez żadnych cudow
15:
zwodnikon vwierzyli. Ian 15. 24. Iákie
16:
cudá hæretycy czynić mogą. Már: 9. 38.
17:
Cudá przez rzeczy święcone. Már: 7. 33.
18:
Nie wſzyścy ich czynią. Már: 16. 17. Y
19:
nie wſzędy bywáią. Luk: 4. 23. Duchow=
20:
ne cudá. Már: 16. 17. Cudá przez wodę
21:
y inne rzeczy święte: nie ná káżdym mie=
22:
ścu bywáią: y nie káżdego czáſu: Pan
23:
Bog ie ma w mocy. Ian 5. 2.
24:
Cudá Swiętych przez reliquiæ y obrá=
25:
zy ich. Ian 14. 12. Cudá v grobu Páń=
26:
ſkiego/ y przy grobiech S. Męczennikow
27:
Ian 20.11. Cudá czynią Swięći mocą
28:
im od Bogá dáną. Dzie: 3. 6. 12. Cudá
29:
przez reliquiæ Szczepaná S. Dzie: 8. 2.
30:
Reliquiæ Swiętych cudá czynią bez vbli
31:
żenia czći y chwały Bożey. Dzie: 19. 12.
32:
Nie wſzyścy Swięći rowne cudá czynią.
33:
1 Kor: 12. 30.
34:
CVDZOLOSTVVO, porubſtwo/
35:
y wſzelka nieczyſtość zákazána. Mátt: 5.
36:
29. Dzie: 15. 20. Rzym: 1. 26. 1 Kor: 5. 1.
37:
Kol: 3.5. 1 Theſſ: 4. 3. Y piekłem bę=
38:
dzie karána. 1 Kor: 6. 9. y 10. 8. Eph: 5
39:
5. Zyd: 13. 4.
40:
CZART. pátrz Dyabeł y Szátan.
CZLOVVIEK


strona: Yyyyy 2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
CZLOVVIEK ſtworzony ieſt ná po=
2:
dobieńſtwo Boże. Iák: 3. 9. Ieſt iáko
3:
trawá. Iák: 1. 11. 1 Piotr 1. 24. W Chri=
4:
ſtuśie vbłogoſłáwion bywa. Gál: 3. 8.
5:
Człowieká odrodzenie. Mat: 18. 3. Ian
6:
1. 13. y 3. 6. y 4. 14. y 7. 38. 1 Kor: 15. 47.
7:
2 Kor: 4. 16. Gál: 6. 15. Epheſ: 4. 20.
8:
22. Kol: 3. 8. Tit: 3. 5. 1 Piotr 1. 23.
9:
Iák: 1. 18. Człowiek ieſt przyczyną ſwe=
10:
go potępienia. Luk: 13. 34. Stáry y no=
11:
wy człowiek co ieſt. Rzym: 6. 6.
12:
CZECHOVVIC. Fałſzerſtwá iego.
13:
Ian 1. 1. 3. Dzie: 17. 9. y 20. 28. Rzym: 9. 5.
14:
CZYSCIEC to ieſt mieyſce gdzie ſię
15:
czyſzczą duſze/ ktore modlitwámi/ ofiára=
16:
mi y iáłmużnámi żywych mogą być wſpo=
17:
możone. Mát: 3. 11. y 5. 26. y 12. 32. 36.
18:
Ian 13. 10. 1 Kor: 3. 15. Trzećie mieyſce
19:
ná onym świećie oprocz piekłá y niebá.
20:
Luk: 8. 55. Chriſtus sſtąpiwſzy do pie=
21:
kłá niektore z czyścá wybáwił. Luk: 16.
22:
26. Dzie: 2. 24.
23:
Dwoiáki ogień ná onym świećie/ wie=
24:
czny y docześny. 1 Kor: 3. 15. Kogo Bog
25:
miłuie tego w czyścu karze. Zyd: 12. 6.
26:
W nim ſą ći co ſą pod ziemią. Phil: 2. 10.
27:
Obiá: 5. 3. 13.
28:
CZYSTOSC Pánieńſka y bezżeńſka
29:
zacnieyſza niżli małżeńſka: Mát: 19. 12.
30:
y 22. 30. 1 Kor: 7. 25. 32. 34. 38. Obiá:
31:
14. 4. Y tę rádzą ludziom/ iáko doſkoná=
32:
łość Ewángelicką. Mát: 19. 12. 1 Kor: 7. 25
33:
Dáru czyſtośći Bog nikomu nie broni.
34:
Mát: 19. 11. Chwały czyſtośći. Mát:
35:
19. 12. y 22. 30. y 25. 1. Luk: 1. 27. y 20. 34.
36:
Dzie: 21. 9. 1 Kor: 7. 25. 2 Kor: 6. 5.
37:
y 11. 2. Obiá: 14. 4. D.
38:
DAR. Dáry ſwe Pan Bog hoynie ro=
39:
zdáie. Rzym: 11. 36. 1 Kor: 4. 7. Eph: 4. 7.
kolumna: 2
1:
Iák: 1. 16. Lecz nie iednáko wſzytkim.
2:
Mát: 25. 14. 1 Kor: 7. 7. y 12. 7. Ephe:
3:
4. 11. Ktorych dobrze vżywáć potrzebá.
4:
Mát: 25. 16. Luk: 12. 48. y 19. 12. 1 Piotr
5:
4. 10. Dáry kośćielne ktore nieſłuſzne.
6:
Már: 7. 11. Dáry duchowne kośćiołá
7:
pierwſzego. 1 Kor: 14. 2.
8:
DAVVAC każe Chriſtus káżdemu pro
9:
ſzącemu. Luk: 6. 30. 38. Lepiey ieſt dá=
10:
wáć niżli brać. Dzie: 20. 35.
11:
DAVVIDOVVYM Synem názwan
12:
Pan Chriſtus. Mát: 15. 22. y 22. 45. Már:
13:
12. 35. Dzie: 2. 25. 2 Tim: 2. 8. Obiá: 5. 5.
14:
DENARIVS co waży. Mát: 18. 28.
15:
DIAKONOVVIE ſłudzy ſtołu Bo=
16:
żego/ y ludzkiego: ſłudzy Sákrámentow
17:
y ſłowá Bożego/ obráni. Dzie: 6. 3.
18:
Iácy máią być ná ten vrząd obieráni.
19:
1 Tim: 3. 8.
20:
DIANA Bogini Epheſka. Dzie: 19. 24.
21:
Kośćioł iey koſztowny. támże.
22:
DIONISIVS Areopágitá ná Chrze=
23:
śćijáńſką wiárę náwrocony. Dzie: 17. 34.
24:
Piſmá iego dáią świádectwo Kátholi=
25:
ckiey wierze. támże. DYSPVTOVVAC
26:
z hæretyki Páweł zákázuie. Tit: 3. 10.
27:
DOKTOROVVIE Zydowſcy kto=
28:
rzy. Mát: 2. 4. y 23. 2.
29:
DOSYC VCZYNIENIE ábo go=
30:
dne owoce pokuty. Mát: 3. 8. Luk: 3. 8.
31:
10. y 10. 13.
32:
DOSVVIADCZAC ábo probowáć
33:
kto ma ábo czego. 2 Theſ: 5. 20. Czego
34:
iuż probowáć nie potrzebá. támże. Do=
35:
świádczánie ſámego śiebie/ iákie ma być
36:
przedvżywániē ś. Sákrámentu. 1 Kor: 11. 28.
37:
DOTYKANIE nabożne rzeczy świę=
38:
tych. Már: 8. 23.
39:
DRACHMA wiele ważyłá. Mát: 17.
40:
24. Luk: 15. 8.
Yyyyy 2DRZEVVO


strona: Yyyyy 2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
DRZEVVO dobre y złe/ z owocu po=
2:
znáć. Mát: 7. 17. y 12. 23. Luk: 6. 43.
3:
Złe dobrego/ á dobre złego owocu dáć nie
4:
może. Mát: 7. 18. Luk: 6. 43. Niepoży=
5:
teczne będzie wyćięte y w ogień wrzuco=
6:
ne. Mát: 3. 10. y 7. 19. Luk: 13. 9. Ian 15. 2.
7:
DVCH SVVIETY wiernym obie=
8:
cány. Mát: 3. 11. Ian 7. 39. y 14. 16.
9:
26. y 15. 26. y 16. 7. Zeſłány. Dzie: 2. 1.
10:
Dan ieſt namiáſtkom Apoſtolſkim. Ian
11:
14. 16. Duch prawdy dány przełożonym
12:
kośćielnym. Ian 16. 13. Duch ś. rozmái=
13:
ćie dány. Dzie: 2. 4. Ieſt Pánem. 2 Kor:
14:
3. 17. Y Bogiem. Dzie: 5. 4. 1 Kor: 2. 12.
15:
Y od Syná pochodzi. Ian 15. 26. Y ieſt
16:
duchem Chriſtuſowym. Rzym: 8. 9. Gál:
17:
4. 6. 1 Piotr 1. 11. Iáko ſię przyczynia
18:
zá námi. Rzym: 8. 26. Iáko náucza o
19:
wiárę poimánych. Luk: 12. 12. Dowći=
20:
pu ludzkiego nie broni. Luk: 1. 3. Duchá
21:
prawdy po czym poznáć mamy. 1 Ian 4
22:
6. Mieſzka w kośćiele ná wieki. Ian 14.
23:
16. Y vczy wiernych wſzytkiego. Ian 14
24:
26. Y wſzelákiey prawdy. Ian 16. 13.
25:
Duchowi nie káżdemu wierzyć mamy.
26:
1. Ian 4. 1. Ale doświádczáć duchow.
27:
1 Theſ: 5. 21. 1 Ian 4. 1. Duchow pro=
28:
bowánie komu należy. 1 Ian 4. 1.
29:
Duchownych żywot wiele buduie y gor=
30:
ſzy. Mát: 5. 16. Duchowni od pobo=
31:
row wolni. Mát: 17. 26. Máiąli ſię bá=
32:
wić świeckimi ſpráwámi. Luk: 12. 14. Du=
33:
chowny iáko rozſądza wſzytko. 1 Kor: 2. 15.
34:
DVSZA z Zydowſkiego znáczy niekie=
35:
dy cáłego człowieká. Már: 3. 4. Dzie: 2.
36:
43. y 3. 23. Rzym: 13. 1. 1 Piotr: 3. 20.
37:
A niekiedy żywot ábo zdrowie człowiecze.
38:
Mát: 2. 20. y 6. 25. y 10. 39. y 16. 25.
39:
y 20. 28. Ian 10. 11. 15.
40:
Duſzá nieśmiertelna. Mát: 10. 28.
kolumna: 2
1:
Luk: 16. 22. Duſze nie ſpią ále żyią po
2:
śmierći. 1 Theſ: 4. 13. Duſze niektorych
3:
ſwiętych záraz po ſmierći ſą z Chriſtuſem:
4:
á nie śpią áni odpoczywáią áż do dniá
5:
ſądnego. 2 Kor: 5. 8. Phil: 1. 24. Obiá
6:
14. 13. Duſze złych y dobrych gdzie ſą przed
7:
dniem ſądnym. Obiá: 20. 4.
8:
DVVOIOZENIA Biſkupem áni
9:
kápłanem być nie może. 1 Tim: 3. 2.
10:
DYABEL záwſze ſzuka ludzi zátráce=
11:
nia. Mátth: 4. 3. 9. Luk: 8. 12. y 22. 31.
12:
Dzie: 5. 3. 1 Piotr 5. 8. Dzie: 2. 10. y 20. 7.
13:
Y przemienia ſię w ániołá świátłośći.
14:
2 Kor: 11. 14.
15:
Dyabeł nie może więcey nád to co mu
16:
Bog dopuśći Mát: 8. 31. Obiá: 20. 7.
17:
Ieſt oycem y kśiążęćiem światá y wſzyt=
18:
kich niezbożnych. Mát: 4. 9. Ian 12. 31.
19:
y 14. 30. Ieſt złośnik. Mátth: 13. 19. 39.
20:
Ieſt mężoboycá/ kłamcá/ y oćiec kłam=
21:
ſtwá. Ian 8. 44. Iego pánowánie przez
22:
Chriſtuſá znieśione. Luk: 10. 18. Ian 12. 31.
23:
Kol: 1. 13. y 2. 15. Zyd: 2. 14. Obiá: 12. 9.
24:
Synowie Dyabelſcy. Ian 8. 44. Dzie:
25:
13. 10. 1 Ian 3. 10.
26:
Chriſtus Dyabły wyrzucał. Mát: 8. 16.
27:
31. y 9. 33. y 12. 22. y 17. 18. Y Apoſtoło=
28:
wie. Dzie: 5. 16. y 8. 7. y 16. 18. Y zli
29:
niektorzy dyabły wyrzucáli. Mát: 7. 22.
30:
Már: 9. 38. Luk: 9. 49. Dzie: 19. 13.
31:
Dyabli ználi y wierzyli Chriſtuſá. Mát: 8.
32:
29. Már: 3. 11. y 5. 7. Luk: 4. 41. Dzie: 19
33:
15. Iák: 2. 19.
34:
Czártow wyrzucánie nie záwſze ſię dá=
35:
rzy. Mát: 17. 19. Czárći w ktorych rádzi
36:
przebywáią. Már: 5. 12. Przecz dyabeł
37:
czáſem prawdę mowi. Dzie: 16. 17.
38:
DZIEN Páńſki dzień Niedzielny z trá
39:
dyciey Apoſtolſkiey. Obiá: 1. 10.
40:
Dzień Páńſki dzień ſądny. 1 Theſ: 5. 2.
2 Piot:


strona: Yyyyy 3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
2 Piot: 3. 10. Dzień gniewu. Rzym: 2. 5.
2:
Dzień Ieſu Chriſtow. Phil: 1. 6. y 2. 16.
3:
Ktorego ſtániemy przed ſtolicą Chriſtu=
4:
ſową. Rzym: 14. 10. 2 Kor: 5. 10. Kiedy
5:
dobrym odda koronę ſpráwiedliwośći
6:
2 Tim: 4. 8. Dzień on y godziná nikomu
7:
nie ieſt wiádoma. Mát: 24. 36. Luk: 17.
8:
24. Dzie: 1. 7. 2. Piot: 3. 10. Obiá: 3. 3. E.
9:
ELIASZ Prorok vkazał ſię ná gorze
10:
przy Ieſuśie. Mát: 17. 3. Modlitwá ie=
11:
go ſkuteczna. Iák: 5. 17. Eliaſz dwoiá=
12:
ki. Mátth: 17. 11.
13:
ELIMAS Czárnokśiężnik. Dzie: 13. 8.
14:
ENOCH wierny. Zyd: 11. 5. Enoch
15:
z Eliaſzem ſprzeciwią ſię Antychriſtowi.
16:
Obiáw: 11. 3.
17:
EXORCISM y z modlitwą y z po=
18:
ſty. Mátt: 17. 21.
19:
EZAVSZ niezbożny. Rzym: 9. 13.
20:
Zyd: 12. 16.
21:
EVVANGELIA Chriſtuſowá co ieſt.
22:
Mát: 1. przy tytule. Mát: 4. 23. Már: 8.
23:
35. Ieſt moc Boża ku zbáwieniu káżde=
24:
mu wierzącemu. Rzym: 1. 16. Przepo=
25:
wiedánie iey. Mát: 18. 19. Már: 16. 15.
26:
Ian 3. 16. y 8. 20. 1 Kor: 15. 1. 1 Tim: 1. 15.
27:
2 Tim: 1. 8. y 2. 8.
28:
Ewángelia przynośi vfność y boiazń/
29:
poćiechę y przeſtrách. Mát: 5. 20. y 7. 13.
30:
19. 23. y 8. 12. y 10. 33. y 13. 40. y 16. 27. y
31:
18. 7. y 25. 30. Már: 10. 25. Luk: 6. 24. y 13. 5.
32:
Ian: 15. 16. Rzym: 1. 18. y 2. 5. y 6. 23. y 11. 22.
33:
Gál: 5. 24. Phil: 2. 12. Zyd: 10. 26. Iák:
34:
4. 9. 1 Piotr 4. 18. Iud: 1. 5. Ktora E=
35:
wángelia ieſt przepowiedána po wſzem
36:
świećie. Mátt: 24. 14. Ewángelia vczy
37:
y wierzyć y czynić. Dzie: 8. 38. Ewánge=
38:
lia ktora ieſt prawdziwa. Gál: 1. 8. E=
39:
wángelią opowiedáiącemu winni ſłuchá
kolumna: 2
1:
cze potrzeb dodáwáć. Mát: 10. 9. Gál: 6.
2:
6. 1 Tim: 5. 17. 2 Tim: 2. 6.
3:
EVVANGELIKOVVIE nowi ſą
4:
fałſzerze Ewángeliey S. Mát: 3. 1. Są
5:
kłamcy. 1 Ian 2. 4. Są przeklęći. Gál: 1.
6:
8. Przynoſzą Ewángelią nową/ przećiw=
7:
ną Apoſtolſkiey. Gál: 1. 8. Rzym: 16. 17.
8:
Páwłá S. opák náśláduią. Gál: 2. 2.
9:
Duſzę w trupá/ á piekło w grob przemie=
10:
niáią. Dzie: 2. 27. Ewángelik á Hæretyk
11:
iedno. Dzie: 11. 26. pátrz Hæretyk.
12:
EVVANGELISTOVVIE dwá z A=
13:
poſtołow/ á dwá z vczniow przedniey=
14:
ſzych Apoſtołow. liſt. 124. Rożność ich
15:
liſt 300. Ewángeliſtá pod czas znáczy
16:
káznodzieię. Dzie: 21. 9. Czterzey Ewán=
17:
geliſtowie w czworgu zwierząt figuro=
18:
wáni. liſt 300. Obiá: 4. 6.
19:
EXEKVTOROVVIE praw nieſprá=
20:
wiedliwych nie máią wymowki. Mátth:
21:
27. 24. F.
22:
FALSZERSTVVA hæretykow.
23:
pátrz hæretycy/ Ewángelikowie/ Kálwi=
24:
nitowie/ Budny/ Czechowic. y w Przed=
25:
mowie.
26:
FALSZYVVI Chriſtuſowie. Mátt:
27:
24. 24. Már: 13. 6.
28:
Fałſzywi Prorocy. Mátt: 24. 11. 24.
29:
Már: 14. 22. 2 Kor: 2. 17. Ktorych ſię
30:
Chriſtus ſtrzedz każe. Mát: 7. 15. Y Pá=
31:
weł S. Rzym: 16. 18.
32:
Fałſzywi bráćia. 2 Kor: 11. 26. Gál: 2. 4.
33:
Fałſzywi świádkowie y świádectwá
34:
przećiwko Chriſtuſowi. Mát: 26. 59. 60.
35:
Már: 14. 56. 57. Y Páwłowi. Dzie: 6. 13.
36:
FELIX Stároſtá. Dzie: 24. 22.
37:
FESTVS Stároſtá. Dzie: 25. 1.
38:
FIGA niepożyteczna. Luk: 13. 6. Prze=
39:
klętá od Chriſtuſá. Mát: 21. 19.
Yyyyy 3FORTKA


strona: Yyyyy 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
FORTKA ćiáſna iáka. Luk: 13. 24. G.
2:
GABRIEL Anioł vkazał ſię Záchá=
3:
riaſzowi. Luk. 1. 11. Y Máriey Pánnie.
4:
Luk: 1. 26.
5:
GAIVS okrzczony od Páwłá. 1 Kor: 1. 14.
6:
Goſpodarz Páwłow. Rzym: 16. 23.
7:
GALILEA przyimuie Chriſtuſá. Ian
8:
4. 45. W niey poczyna Chriſtus kázáć.
9:
Mát: 4. 12. Dzie: 10. 37.
10:
GAMALIEL mąż biegły w zakonie.
11:
Dzie: 5. 24. y 22. 3.
12:
GADKI ábo dyſputácye niepożyte=
13:
czne/ ktorych ſię ſtrzedz mamy. Mát: 24.
14:
3. Ian 6. 52. y. 21. 21. Dzie: 1. 6. 1 Tim:
15:
1. 4 y 6. 3. 2 Tim: 2. 16. Tit: 3. 9.
16:
GARDZACY kośćiołem y przełożo=
17:
nymi iego/ ſámym Bogiem gárdzi. Luk:
18:
10. 16. 2 Theſ: 4. 8.
19:
GLOVVA Kośćiołá ieſt Pan Chri=
20:
ſtus. Epheſ: 1. 22. y 4. 15. y 5. 23. Kol: 1.
21:
18. y 2. 19. Wſzákże y Piotr y potomkowie
22:
iego/ ſą też głową kośćiołá Chriſtuſowe=
23:
go. Támze. pátrz Piotr. Głowá Chri=
24:
ſtuſowá Bog. 1 Kor: 11. 3. Chriſtus gło=
25:
wá wſzelkiey zwierzchnośći. Kol: 2. 10.
26:
Y káżdego mężá. 1 Kor: 11. 3. A mąż gło=
27:
wą żeniną. támże. Ephe: 5. 23. Przetoż
28:
mąż głowy nákrywáć nie ma. 1 Kor: 11.
29:
7. Ale niewiáſtá głowę zákrywáć ma.
30:
1 Kor: 11. 6. Chriſtus nie miał gdzie gło
31:
wy ſkłonić. Mát: 8. 20. Luk: 9. 58.
32:
GNIEVV ieſt vczynek ćieleſny. Gál:
33:
5. 20. Ieſt bárzo ſzkodliwy. Mát: 5. 22
34:
1 Ian 2. 11. y 3. 15. Przetoż ſię go ſtrzedz
35:
potrzebá: Rzym: 12. 19. Eph: 4. 26. 31.
36:
Kol: 3. 8. Tit: 1. 7. Iák: 1. 19.
37:
GODNY. Pan Bog nas godnymi
38:
czyni. Kol: 1. 12. Ludzie sſtáią ſię nie=
39:
bá godni. 2 Theſ: 1. 5.
kolumna: 2
1:
GODZINY v Zydow iákie były.
2:
Mát: 27. 45. Godziny modlitwy. Dzie:
3:
3. 1. y 10. 19. GORACY, zimny/ y oſtydły
4:
ktory. Obiá: 3. 16.
5:
GOG y MAGOG co známionuią.
6:
Obiá: 20. 7.
7:
GORSZYC nikogo nie mamy.
8:
Mát: 17. 27. Rzym: 14. 1. 1 Kor: 8. y 10.
9:
32. 2 Kor: 6. 3. 1 Theſ: 5. 22. Gorſzących
10:
ſkaránie. Mat: 18. 6. Már: 9. 42. Luk: 17. 1.
11:
Gorſzących nas oddalenie. Mát: 18. 8.
12:
GOSCINNOSC, to ieſt przyimo=
13:
wánie podrożnych y vbogich do domu
14:
ſwego/ roſkazána y zálecona. Luk: 14. 13.
15:
Rzym: 12. 13. 1 Tim: 3. 2. Zyd: 13. 2. 1 Pio:
16:
4. 9. Zapłátá iey. Mát: 25. 25. Przykłády
17:
iey. Luk: 10. 38. y 19. 5. Dzie: 16. 15. y 28. 6.
18:
GRZECH. Początek grzechu. Rzym:
19:
5. 12. Grzech pierworodny. Rzym: 3. 9. 23.
20:
y 5. 12. 17. Skutki iego. Rzym: 5. 12. 17.
21:
y 6. 23. y 7. 13. 17. y 8. 11. 13. 17. Gál: 5. 17.
22:
Eph: 2. 3. Bywa zgłádzon przez Chri=
23:
ſtuſá. Ian 1. 29. Rzym: 3. 23. 24. y 5. 9. 15.
24:
17. 18. 19. y 6. 3. y 7. 24. y 8. 1. 2. Gál: 3. 22.
25:
Eph: 2. 5.
26:
Grzechy iedne śmiertelne/ á drugie po=
27:
wſzednie. Mát: 5. 23. Rzym: 1. 32. 1 Ian
28:
1. 8. Nie káżdy grzech ieſt śmiertelny.
29:
Iák: 1. 15.
30:
Grzechy czterzy o pomſtę wołáiące do
31:
niebá. Iák: 5. 4. Grzech przećiw przy=
32:
rodzeniu. Rzym: 1. 27. 1 Kor: 6. 10.
33:
1 Tim: 1. 10. Grzech ná śmierć ábo
34:
do śmierći ktory. 1 Ian 5. 16.
35:
Grzech przećiw Duchowi S. Mát: 12.
36:
31. Zyd: 10. 26. 1 Ian 5. 16.
37:
Grzech nie przyimuiących práwych ká=
38:
znodzieiow. Mát: 10. 14. Luk: 10. 16.
39:
Grzechow Bog nie ieſt przyczyną. Rzy:
40:
1. 24. Iák: 1. 13. Ale ſzátan. Mát: 13. 39.
Y wola


strona: Yyyyy 4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Y wola człowiecza. Már. 4. 12.
2:
Grzechy ſam Bog odpuſzcza właſną
3:
mocą ſwoią. Mát: 9. 2. Már: 2. 5. Luk:
4:
5. 20. y 7. 48. Ale y kápłan odpuſzcza
5:
grzechy mocą Bożą. Mát: 9. 5. 8. y 18. 18.
6:
Már: 2. 10. Ian 11. 44.
7:
Chriſtus przez Duchá ſwego dáie moc
8:
kápłanom grzechow odpuſzczánia. Ian
9:
20. 22. Chriſtus y teraz grzechy odpu=
10:
ſzcza ná ziemi. Már: 2. 10. Przez ſługi ſwe.
11:
Luk: 5. 24.
12:
Grzechy niektore ná onym świećie by=
13:
wáią odpuſzczáne. Mát: 12. 23. Már: 3. 29.
14:
Grzechow odpuſzczenie nie ieſt zámie=
15:
rzone. Mát: 18. 22. Grzechy rozmáićie
16:
bywáią odpuſzczáne we krwi Chriſtuſo=
17:
wey. 1 Ian 1. 7. Grzech ktory kto czy=
18:
ni przećiw woley ſwoiey/ grzechem nie
19:
ieſt. Rzym: 7. 19.
20:
Grzech zá grzechem idzie. Luk: 3. 20.
21:
Grzeſzący w iednym iáko ieſt winien w=
22:
ſzytkiego. Iak: 2. 10. Grzechy iáko Bog
23:
zákrywa y nie poczyta ich. Rzym: 4. 7.
24:
Grzech ieſt przyczyną chorob y wſzytkie=
25:
go złego. Ian 5. 14. Grzechow mniey=
26:
ſzych czáſem dopuſzczáią dla vprzątnienia
27:
więtſzych. Már: 10. 4.
28:
Grzech z nieświádomośći. Luk: 23. 34.
29:
Ian 9. 41. y 15. 24. Dzie: 3. 17. 1 Tim: 1.
30:
13. Grzech vmyſlny y ze złośći. Mát: 28
31:
13. Ian 11. 49. Dzie: 4. 18. Zyd: 6. 5. y 10. 26.
32:
Grzech nie tylko nie bywa poczytány
33:
ále prawdziwie bywa odpuſzczány/ y du=
34:
ſzá omyta y oczyśćiona. Dzie: 2. 38. 1 Kor:
35:
6. 11. 2 Piotr 1. 9. 1 Ian 1. 9.
36:
GVVIAZDA ktora ſpádła z niebá
37:
Szátan ábo ráczey Luter. Obiá: 9. 1.
38:
GVVIAZDARSKA náuka ktora w
39:
piſmie potępiona. Mát: 2. 2. Dzie: 19. 19.
kolumna: 2
H.
1:
HAERETYK. Hæretyki Bog dopu=
2:
ſzcza dla doświádczenia wiernych. 1 Kor:
3:
11. 19. Hæretycy powſtawáli ſkoro od
4:
czáſow Apoſtolſkich. 1 Tim: 1. 20. 2 Tim:
5:
2. 18. 1 Ian 2. 8. 2 Ian 7. Dzie: 2. 15.
6:
Hæretycy że też mieli być czáſow náſzych
7:
ieſt opowiedziano. Mát: 24. 5. 24. Ian 5.
8:
43. 1 Tim: 4. 1. 2 Tim: 3. 1. 2 Piotr 2. 1. y 3. 3.
9:
Iud: 18. Kto ieſt Hæretykiem. Tit: 3. 10.
10:
Znáki y właſnośći ich. Mát: 7. 15. Dzie:
11:
15. 24. y 20. 29. Rzym: 16. 17. 1 Tim: 1.
12:
3. y 4. 1. Obiá: 9. 7. Przedśięwzięćie ich.
13:
Rzym: 16. 18.
14:
Hæretyckie obyczáie.
15:
Fałſzuią text piſmá S. Mat: 10. 2.
16:
Dzie: 1. 14. y 2. 27. y 8. 33. 2 Kor: 4. 2.
17:
Przydawáią do ſłowá Bożego. Ian: 18.
18:
14. Y Doktory nád piſmo ś. przekłádáią.
19:
Ian 1. 18. 14. 1 Kor: 10. 9. Zdrády ich
20:
w piſmá naćiągániu. Luk: 6. 13.
21:
Bluznierſtwá ich Pháryzáyſkim podo=
22:
bne. Mát: 9. 34. y 10. 25. y 12. 24. y 13. 55.
23:
Bluznierſtwá ich Pan do czáſu ćierpi.
24:
Mát: 27. 40. Már: 15. 32. Bluznią ćiá=
25:
ło Páńſkie mowiąc że nic nie pomaga.
26:
Ian 6. 63. Czego niewiedzą to bluznią.
27:
Iud: 10.
28:
Piſmá vżywáią przećiw kośćiołowi/ iá=
29:
ko ſzátan przećiw Chriſtuſowi. Mát: 4.
30:
6. Luk: 4. 10. Pſuią piſmo Boże. Ian 1. 1.
31:
Ian 3. 5. Czemu piſmá nie rozumieią.
32:
Már: 4. 11. Luk: 6. 3. Nie znáią piſmá
33:
áni mocy Bożey. Már: 12. 24.
34:
Chriſtuſá po kąćiech vkázuią. Már:
35:
13. 21. Luk: 17. 23. Hæretyckie puſzcze y
36:
zbory táięmne Mát: 24. 27.
37:
Rownáią ſię Pánu Chriſtuſowi. Mát:
38:
21. 23. y 24. 25. Hárdość ich. 2 Tim: 3, 2.
39:
Stolicę Rzymſką zwáli ſtolicą záráżenia/
y Biſkupy


strona: Yyyyy 4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
y Biſkupy Kátholickie rownáli z Pháry=
2:
zeuſzámi. Mát: 23. 3.
3:
Niezgodá ich: Már: 3. 24. Nieſtátek
4:
ich. 2 Kor: 1. 18. V hæretykow tyle Mi=
5:
ſtrzow ile Miniſtrow. Mát: 23. 8. Eph:
6:
4. 5. Hæretycy iákie vcznie czynią. Mát:
7:
23. 15.
8:
Hæretycy ſą bráćia Iudaſzowi. Mát:
9:
26. 8. Są Kaimowie. Iud: 11. Są iá=
10:
ko wáły/ y piány morſkie. Iud: 13. Są
11:
iáko gwiazdy obłędne. Iud: 13. Sa o=
12:
derwáńcy y odſtępnicy. Iud: 19. Sroż=
13:
ſzy nád káty/ ſukienkę Páńſką nieſzytą ro=
14:
zrywáią. Ian 19. 23. Są duſzoboycy.
15:
Ian 8. 44. Są Sádduceuſzámi. Dzie:
16:
23. 4. Pháryzeuſzom podobni. Luk: 7.
17:
49. Nád Symoná czárnokśiężniká gor=
18:
ſzy. dzie: 8. 24. Biádá Hæretykom.
19:
Luk: 6. 26. Drogę śćielą Antychriſtowi.
20:
Már: 13. 14. Nie wierzą cudom Swię=
21:
tych/ iáko Ariani y Pogáni. Ian 14. 12.
22:
Nie od Chriſtuſá ále od miſtrzow ſwych
23:
názwiſká miewáią. 1 Kor: 1. 12. Ob. 2. 6.
24:
Każą nie będąc poſłáni. Rzym: 10. 15.
25:
Zápálczywość ich przećiw Kátholikom.
26:
Dzie: 17. 5. Slepotá ich więtſza niż Zy=
27:
dowſka. 2 Kor: 3. 15. Szaleńſtwo ich w
28:
odmieniániu ſtárożytney wiáry. Gál: 3. 1.
29:
Gorſzą ſię z Chriſtuſá. Már: 6. 3. Do=
30:
my Boże w iáſkinie zboycow obracáią.
31:
Már: 11. 12. Nie oddáią Bogu co ieſt
32:
Bożego. Már: 12. 17.
33:
Sámi ſię w przyimowániu kśiąg ś. nie=
34:
zgadzáią. Iák: 2. 14. Græcki text gdzie
35:
ieſt przećiwko nim/ odrzucáią. 1 Tim: 3. 16.
36:
Nienawidzi ich Bog y wierni iego
37:
Obiá: 2. 6. Ich nabożeńſtwá iáko y wy=
38:
znánia czártowſkiego Chriſtus nie przyi=
39:
muie. Már: 3. 11.
40:
Hæretykom choć cudá czyniącym wie=
kolumna: 2
1:
rzyć nie mamy. Már: 13. 22. Gál: 1. 8.
2:
Iákie cudá Hæretycy czynić mogą.
3:
Már: 9. 38.
4:
Kátholikom báłwochwálſtwo nie ſłu=
5:
ſznie przypiſuią. Dzie: 14. 12. Dekretow
6:
S. Konciliow nie przyimuią. Dzie: 15. 31.
7:
Wolność máią zaſłonę złośći. 1 Piotr 2.
8:
16. Anná S. ie potępia. Luk: 2. 36.
9:
Czáſem ſą wymownieyſzy niżli Kátholi=
10:
cy. 2 Kor: 11. 6. Nie będą zbáwieni.
11:
1 Piotr 4. 18. Kápłany w nienawiść
12:
przywodzą. Luk: 1. 46. Pokoy Chriſtu=
13:
ſow tárgáią. Ian 14. 27. Wymázáli z Ká=
14:
lendarzow święto w niebo wzięćia Pán=
15:
ny Máriey. Dzie: 5. 14.
16:
Máią być do kośćiołá przypądzáni.
17:
Luk: 14. 23. Y ná wiárę przymuſzáni.
18:
Dzie: 9. 4. Y karáni. Gál: 5. 11.
19:
Strzedz ſię ich potrzebá. Mát: 7. 15. y
20:
18. 17. Rzym: 16. 17. 2 Tim: 2. 17. y 3. 5.
21:
Tit: 3. 10. 2 Theſ: 3. 14. 2 Ian 10.
22:
Z nimi ſię obcowáć nie godzi w żadnych
23:
ſpráwách religiey. 2 Kor: 1. 18. 2 Ian 6.
24:
Dopuſzczáiący im zwodzić/ będą kará=
25:
ni. Obiá: 2. 20. Obroná przećiwko im.
26:
Rzym: 16. 19. Hæretyctwá przecz długo
27:
trwáć nie mogą. Mát: 12. 25. Hærety=
28:
kámi ſą y poſrzednicy ábo neutrales.
29:
Mátth: 12. 30.
30:
HEBREOVVIE ktorzy byli. liſt. 751.
31:
HEROD Aſcalonita pobił dziatki.
32:
Mátth: 2. 16.
33:
Herod Antipás ſyn Herodow Tetrár
34:
chá Gálileiey. Luk: 3. 1. Zábił Ianá Krz=
35:
ćićielá. Mát: 14. 9. Herod z Piłatem po=
36:
iednali ſię ſmierćią Chriſtuſową. Luk: 23.
37:
12. Dzie: 4. 27. Herod Iákubá śćiąć
38:
dał. Dzi: 12. 2. Robacy go ziedli. Dzie: 12. 23.
39:
HOSANNA co znáczy y czemu ie we
40:
Mſzy powtarzáią. Mát: 21. 9. Mar: 11. 9.
HYMENAE-


strona: Zzzzz

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
HYMENAEVS fałſzywy Apoſtoł.
2:
2 Tim: 2. 17. I.
3:
IAKOB Pátryárchá od Bogá vmi=
4:
łowány. Rzym: 9. 13. Z ktorego poſzło
5:
dwánaśćie Pátryárchow. Dzie: 7. 8. Kto=
6:
ry ſynom ſwym vmieráiąc błogoſłáwił.
7:
Zyd: 11. 21.
8:
IAKVB Zebedeuſzow/ brát Ianow.
9:
Mát: 4. 21. y 10. 2. Sćięty od Herodá.
10:
Dzie: 12. 2.
11:
IAKVB Alpheuſzow. Mátth: 10. 3.
12:
Brát Páńſki. Gál: 1. 19. Biſkup Hie=
13:
rozolimſki. Dzie: 12. 17. Vkazał mu ſię
14:
Chriſtꝰ po zmartwychwſtániu. 1 Kor: 15. 7.
15:
IALMVZNA iáko ma być czyniona.
16:
Mát: 6. 3. y 19. 21. 2 Kor. 9. Eph: 4. 28.
17:
Komu ma być czyniona. Luk: 14. 13. Gál:
18:
6. 10. 1 Kor: 16. 1.
19:
Iáłmużny ſkutki y pożytki. Mát: 10.
20:
42. y 19. 21. y 25. 35. Luk: 11. 41. y 12. 21. y 16. 9.
21:
Dzie: 10. 1. Zyd: 13. 16.
22:
Iáłmużny ktore ſą Bogu wdzięczniey=
23:
ſze. Luk: 21. 4. Więtſze iáłmużny/ więt=
24:
ſzą zaſługę y zapłátę máią. 2 Kor: 9. 1.
25:
Iáłmużny ſą Pánu Bogu wdzięczne.
26:
Phil: 4. 18. Ludziom y po śmierći ſą po=
27:
mocne. Luk: 16. 9. Dzie: 9. 36. 39. Iáł=
28:
mużny hoyne przykłádem Zácheuſzá má=
29:
ią być czynione. Luk: 19. 8. 2 Kor: 9. 6.
30:
Inſza ieſt iáłmużná á inſze wrocenie cu=
31:
dzego. Luk: 19. 8.
32:
IAN KRZCICIEL ſyn Záchárya
33:
ſzow. Poczęćie y národzenie iego. Luk: 1.
34:
13. 57. Ná puſzczy mieſzkánie. Luk: 1. 80.
35:
Opowiádá przyśćie Meſſiaſzowo y krzći
36:
ná puſzczy. Mát: 3. 1. Már: 1. 4. 5. Ian
37:
1. 28. y 3. 23. 26. Odzienie iego z śierśći
38:
wielbłądowey/ á potráwy ſzáráńcza y
39:
miod leśny. Már: 1. 6. Niechćiał áby
40:
go miano zá więtſzego niżli był. Ian 1.
kolumna: 2
1:
19. 20. 26. y 3. 28. Poſłał vcznie do Chri=
2:
ſtuſá. Mát: 11. 2. Sćięty był. Mát: 14. 8.
3:
Názwan Eliaſzem. Málách: 4. 5. Mát:
4:
11. 14. y 17. 10. Luk: 1. 17. Był przodkiem
5:
mnichow y puſtelnikow. Mát: 3. 1.
6:
IAN EVVANGELISTA ſyn Zebe=
7:
deuſzow od Chriſtuſá wezwány: Mát: 4.
8:
22. Y oſobliwie vmiłowány. Ian 13. 23.
9:
y 19. 26. y 20. 2. y 21. 7. 20. Dla pánień=
10:
ſtwá ieo. Ian 19. 27. liſt 299. Piſał co wi=
11:
dział. Ian 19. 35. y 21. 24. 1 Ian 1. 1. Pi=
12:
ſał Ewángelią przećiw Ebionitō liſt 299.
13:
Ian Márek pomocnik y towárzyſz Pá=
14:
włow: Dzie: 13. 5. 13. y 15. 37.
15:
IARZMO Chriſtuſowo wdzięczne y
16:
lekkie. Mát: 11. 30. Przetoż ie wierni no=
17:
śić máią. Mát: 11. 29. A z niewiernymi
18:
w drugim iárzmie niećiągnąć. 2 Kor: 6. 14.
19:
IERVZALEM Ziemſkie. Gál: 4. 21.
20:
Chriſtus ie ſtrofuie y vpadek iego opo=
21:
wieda. Már: 23. 37. Luk: 19. 43. 44.
22:
IERVZALEM niebieſkie wzgorę.
23:
Gál: 4. 26. Zyd: 12. 22. Nowe. Obiá: 3.
24:
12. Swięte. 21. 2. 10.
25:
IESVS Zbáwićiel. Mát: 1. 21. Luk:
26:
2. 11. Ták názwány od Aniołá. Luk: 2. 21.
27:
Od Ioſephá. Mát: 1. 21. Y od Mári=
28:
ey Pánny. Luk: 1. 31. Iáko go teraz z ſo=
29:
bą mamy á iáko nie. Mát: 26. 11. Már:
30:
14. 7. Ceſárze ſobie zhołdował. Dzie: 25.
31:
19. Wybáwił lud z Aegiptu. Iud: 5.
32:
pátrz Chriſtus.
33:
IEZYK ma być hámowan od złego.
34:
Ephe: 4. 25. y 5. 3. Kol: 3. 8. 1 Piotr 3.
35:
10. Y od ſłow zbytnich. Mát: 5. 37. Y
36:
od proznych. Mát: 12. 36. Ięzyk ácz má=
37:
ły członek/ ále wiela złego y dobrego mo=
38:
że być przyczyną. Iák: 3. 5. 6. 8.
39:
IMIE. Imioná iákie dziećiom máią
40:
być dawáne. Luk: 1. 63.
ZzzzzIOHAN=


strona: Zzzzzv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
IOHANNA żoná Chuſego Chriſtu=
2:
ſá náſláduie. Luk: 8. 3.
3:
IOSEPH mąż Máriey. Luk: 1. 27.
4:
Przecz Máttheuſz narod iego opiſuie.
5:
Mát: 1. 16. Nie był właſnym oycem Pá=
6:
ná Ieſuſowym. Mát: 2. 20. 21.
7:
Ioſeph z Arimáthiey. Mát: 27. 57.
8:
Ian 19. 38.
9:
Ioſeph ſyn Iákobow od bráćiey do
10:
Egiptu przedány. Dzie: 7. 9. Vmierá=
11:
iąc kośći ſwe do ziemie obiecáney prze=
12:
nieść kazał. Zyd: 11. 32.
13:
IVDASZ Iſzkáriot Apoſtoł. Mát:
14:
10. 4. Záłuie máśći wylaney ná Chriſtuſá.
15:
Ian 12. 4. Iż złodzieiem był. Ian 12. 6.
16:
Ieſuſá záprzedał y wydał: Mát: 26. 14.
17:
15. 48. Ian 18. 3. Według proroctwá.
18:
Pſalm 40. 10. y 10. 8. Ian 6. 70. y 12. 4.
19:
y 13. 21. Obieśił ſię. Mát: 27. 5. Dzie: 1. 18.
20:
Iudaſz Gálileyczyk roſpędzony z ſwe=
21:
mi. Dzie: 5. 37.
22:
Iudás y Sylás z Páwłem y Bárnábaſzē
23:
poſłáni do Antyochiey. Dzie: 15. 22. 27.
24:
IZAIASZ widział Chriſtá Páná w
25:
máieſtaćie ná wyſokiey ſtolicy śiedzące=
26:
go. Ian 12. 41.
27:
IZRAEL. pátrz Zyd. K.
28:
KACERSTVVA czemu Bog dopu=
29:
ſzcza. Obiá: 2. 1. Przyczyny ich. 1 Kor:
30:
11. 19. Drogá do kácerſtwá żywot niepo=
31:
bożny. 1 Tim: 1. 17. Kácerſtwá poſledz
32:
powſtawáią. Mát: 13. 25. A ſą nietrwá=
33:
łe. 2 Tim: 3. 9. Kácerſcy męczennicy nie
34:
błogoſłáwieni. Mát: 5. 10.
35:
KACERZ. pátrz Hæretyk.
36:
KAIPHASZ Arcykápłan dáie rádę
37:
przećiw Chriſtuſowi. Ian 11. 49. y 18. 14.
38:
Chriſtuſá probuie. Mát: 26. 62. Apo=
39:
ſtołom zákázuie áby nie kazáli. Dzie: 4. 18.
kolumna: 2
1:
KAIN pierwſzy ſyn Adámow zábił
2:
brátá Ablá. 1 Ian 3. 12. Iud: 11.
3:
KALVVIN. Bluznierſtwo iego/ żeby
4:
męká Chriſtuſowá nie byłá doſtáteczna
5:
á iż Chriſtus ná krzyżu ćierpiał męki ludzi
6:
potępionych. Mát: 27. 46. Bluznier=
7:
ſtwo iego przećiw świętym. Luk: 16. 28.
8:
Bluzni Bogá/ czyniąc go przyczyną grze=
9:
chow. Rzym: 1. 26. Bluznierſtwo ieo/ że=
10:
by Chriſtus nic ſobie nie záſłużył. Phi: 2. 9.
11:
KALVVINISTOVVIE fałſzerze piſmá ś.
12:
Luk: 3. 36. Dziatkō nieokrzczonym zbáwie=
13:
nie z Pelágiany obiecuią. Ian 3. 5. Rzym:
14:
5. 12. Lecz ſynowie świętych nie rodzą ſię
15:
świętymi. Rzym: 9. 13. 1 Kor: 7. 14.
16:
Wykręty ich/ że Chriſtus nie wſzedł zám=
17:
knionymi drzwiámi. Ian. 20. 19. Blu=
18:
znierſtwo ich przećiw Chriſtuſowi. Zyd: 5. 7.
19:
KANANEYSKA niewiáſtá. Mát: 15. 22.
20:
KAPHARNAVM miáſto Gáliley=
21:
ſkie w ktorym Ieſus począł kázáć. Mát:
22:
4. 17. Luk: 4. 31. Vzdrowił tám ſługę
23:
Setnikowego. Mát: 8. 13. Názwáne
24:
miáſtem iego. Mát: 9. 1. Vpadek iego
25:
opowiedziány. Mát: 11. 23. Luk: 10. 15.
26:
KAPLANI wykłádácze zakonu y pi=
27:
ſmá S. Mát: 2. 11. Száfárze S. Sá=
28:
krámentow. Már: 8. 6. Náſtąpili ná
29:
mieyſce 70. vczniow Páńſkich. Luk: 10. 1.
30:
Swięcą ie z modlitwą. Luk: 6. 12. Kto
31:
imi gárdzi/ ten Chriſtuſem gárdzi. Luk:
32:
10. 16. Prawdziwie grzechy odpuſzczáią.
33:
Mát: 8. 4. Bog przez nie grzechy odpu=
34:
ſzcza. Luk: 17. 14. Sákráment Kápłáń=
35:
ſtwá ná oſtátniey wieczerzy vſtáwiony.
36:
Luk: 22. 19. Y przez rąk wkłádánie po=
37:
dawány. Dzie: 13. 3. Kápłanow świę=
38:
cenie ieſt Sákráment. Dzie: 14. 22. 1 Tim:
39:
4. 14. Pan kápłánom kazał ofiárowáć.
40:
Luk: 22. 19. Kápłani nowego teſtámentu
pod Chri=


strona: Zzzzz2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
pod Chriſtuſem. Zyd: 7. 23. Chriſtus ká=
2:
płanem ná wieki przez ofiárę Mſzey S.
3:
Zyd: 7. 21.
4:
Kápłáńſtwo zakonu ſtárego nie odrzu=
5:
cone ále odmienione. Zyd: 7. 12. Ká=
6:
płáńſtwo nowego zakonu więtſze ma
7:
przywileie niżli ono ſtáre. Már: 15. 11.
8:
Zacność ſtanu kápłáńſkiego. Ian 20. 21.
9:
1 Kor: 3. 9. Moc kápłáńſka więtſza ieſt
10:
niżli krolewſka y niżli ánielſká. Ian 20.
11:
23. Kapłáńſkiego ſtanu Chriſtus nie
12:
ſtrofuie. Mát: 23. 13. Owſzem go czćić
13:
vczy. Már: 1. 44.
14:
Kápłani od Biſkupow rożni. Dzie: 14.
15:
22. Stánowią ie Biſkupi á nie ludzie
16:
świeccy. Tit: 1. 5. Czemu pierwey zwá=
17:
ni Presbyteri. Dzie: 14. 22. Są pośrze=
18:
dnikámi. 2 Kor: 5. 20. Kápłani żon mieć
19:
nie máią. 1 Kor: 7. 5. 2 Tim: 2. 4. Ká=
20:
płani duchowni wſzyścy Chrześćijánie.
21:
1 Piotr 2. 5. Obiá: 1. 6. y 5. 10.
22:
KARANIE y kárność. Bog ktore mi=
23:
łuie/ te też karze. Zyd: 12. 6. Zeby z świá=
24:
tem ſądzeni nie byli. 1 Kor: 11. 32. Bog
25:
niektorych karze ná przeſtrogę innych.
26:
Luk: 13. 2.
27:
Karánie bráterſkie przećiw vpádłym.
28:
Mát: 18. 15.
29:
Kárność kośćielna. 3 Kor: 13. 10. pátrz
30:
Klątwá.
31:
KATHOLICY vczą wſzytkie naro=
32:
dy. Mát: 28. 19. Y ſą prawdziwi chwal=
33:
cy Boży. Mát: 4. 23. Przyimuią dekre=
34:
tá S. Koncyliow. Dzie: 15. 31. Nic nie
35:
grzeſzą złączáiąc Bogá z ſtworzeniem.
36:
Dzie: 15. 28. Kátholik ſkąd názwány.
37:
Dzie: 11. 26.
38:
KAZNODZIEIA. pátrz Biſkup/ Ká=
39:
płan/ Páſterz.
40:
KAZANIE y rozmowy máią być ię=
kolumna: 2
1:
zykiem poſpolitym w kośćiele. 1 Kor: 14. 9.
2:
KIELICH krwie ſwoiey Pan trzy=
3:
mał y wylewał ná wieczerzy. Mát: 26.
4:
28. pátrz Ciáło Páńſkie.
5:
KLAMSTVVO. Ian 8. 44. Dzie: 5.
6:
4. 8. Ephe: 4. 25. Kol: 3. 9.
7:
KLATVVA od Chriſtuſá poſtáno=
8:
wiona y przykazána. Mátt: 16. 19. y 18. 8.
9:
18. Már: 9. 42. Ian 20. 23. Klątwá na=
10:
więtſze ſkaránie. Mát: 18. 17. Przykład
11:
klątwy y kárnośći kośćielney Chriſtus dał
12:
wyrzucáiąc biczem z kośćiołá przedáiące.
13:
Ian 2. 15. Klątwá byłá we zwyczáiu v
14:
Apoſtołow. 2 Theſ: 3. 6. 14. Tit: 3. 10.
15:
Piotr záklął Anániaſzá. Dzie: 5. 5. Páweł
16:
ś. záklął wſzeteczniká. 1 Kor: 5. 3. Hy=
17:
menæuſá y Alexándrá. 1 Tim: 1. 20.
18:
Moc záklinánia ieſt przy Biſkupiech
19:
y Páſterzách/ á nie przy wſzytkim ko=
20:
śćiele. 1 Kor: 5. 10. Mocą Páńſką Páſte=
21:
rze záklináią. 1 Kor: 5. 4. Záklęći bywáli
22:
od czártá opętáni. 1 Kor: 5. 5. Záklętych
23:
duſze czárt ośiada. 1 Kor: 5. 5. Záklęty
24:
bywa podan ſzátánowi. 1 Tim: 1. 20.
25:
Klątwá ma być ku zbudowániu koś=
26:
ćiołá y ku popráwie záklętego. 2 Theſ: 3.
27:
14. 1 Tim: 1. 20. Aby duch iego był zbá=
28:
wion. 1 Kor: 5. 4.
29:
Klątwá Pháryzeuſzow. Ian 9. 22. 34.
30:
y 12. 43. y 16. 2.
31:
Zaklináni być máią ktorzy w náuce ál=
32:
bo w żyćiu bárziey błądzą/ á nápomnieni
33:
niechcą ſię vpámiętáć. Mát: 18. 17. Rzy:
34:
16. 17. 1 Kor: 5. 3. 2 Kor: 2. 8. 2 Theſ: 3.
35:
14. 1 Tim: 1. 20. y 6. 5. 2 Tim: 2. 17. 21. y 3.
36:
5. Tit. 3. 10.
37:
Z záklętymi obcowáć ſię nie godzi.
38:
Mát: 18. 17. 1 Kor: 5. 11. Tit: 3. 10.
39:
KLVCZE kroleſtwá niebieſkiego dá=
40:
ne Piotrowi. Mát: 16. 19. Przez nie co
Zzzzz 2ſię rozu=


strona: Zzzzz2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ſię rozumie. Támże.
2:
KOKOSZ kurczętá pod ſkrzydłá
3:
zgromadzáiąca. Mat: 23. 37.
4:
KONCILIVM. Koncilia máią ſpo=
5:
ry o wierze ſądzić y decidowáć. Dzie: 15. 2.
6:
Ná nich ktorzy bywáć máią. Dzie: 15. 6.
7:
Koncilium ieſt oſtátni ſędzia w wątpli=
8:
wośćiách wiáry. Dzie: 15. 2. Nośi ná ſo=
9:
bie oſobę kośćiołá wſzytkiego. Dzie: 15. 6.
10:
Pierwſze powſzechne Koncilium było w
11:
Ieruzálem. Dzie: 15. 6. Ná nim Piotr
12:
przodował. Dzie: 15. 7. Dekret pierwſze=
13:
go Synodu Apoſtolſkiego. Dzie: 15. 13.
14:
Dekrety Konciliow nie wſzytkie iednákie.
15:
Dzie: 15. 20. Ná Konciliách porządnych
16:
Duch S. præſiduie y vczy ich wſzelákiey
17:
prawdy. Dzie: 15. 28. Dekrety ich nie má=
18:
ią być w wątpliwość przywodzone. Dzie:
19:
16. 4. Ani probowáne/ ábo exáminowá=
20:
ne/ chybá vmyſłem dobrym. Dzie: 17. 11.
21:
Dekrety ich iáko ſą ważne. Dzie: 21. 24.
22:
KORNELIVSZ Rotmiſtrz náwro=
23:
cony. Dzie: 10. 3. 44.
24:
KORONA żywotá. Iák: 1. 12. Obi: 2. 10.
25:
Koroná ſpráwiedliwośći. 2 Tim: 4. 8.
26:
Koroná ábo wieniec niewiędnący. 1.
27:
Piotr 5. 4.
28:
KOSCIOL máteriálny. 1 Kor: 11. 18.
29:
y 14. 34.
30:
Kośćioł Hierozolimſki zburzony á Ch=
31:
rześćijáńſki rozſzerzony. Mátth: 24. 2.
32:
Kośćiołow zgwałcenie Pan Bog karáć
33:
będzie. Már: 11. 16.
34:
Kośćioł to ieſt zgromádzenie wiernych
35:
Mát: 16. 18. Dzie: 5. 11. Rzym: 16. 16. 23.
36:
Kośćioł ma w ſobie złe y dobre. Mát: 3
37:
12. y 22. 10. y 25. 1.
38:
Kośćioł ieſt ieden/ y widomy/ wyzná=
39:
czony przez ieden á widomy Korab Noe=
40:
go. 1 Piotr 3. 20. Przez miaſto ś. Hieru=
kolumna: 2
1:
zálem. Obiá: 21. 2. Przez winnicę. Mát:
2:
20. 1. Már: 12. 1. Luk: 20. 9. Przez łodź.
3:
Luk: 5. 3. Przez niewod záwieráiący do=
4:
bre y złe ryby. Mát: 13. 47. Przez rolą.
5:
Mát: 13. 24. Przez kroleſtwo Niebieſkie.
6:
Mátth: 13. y 25.
7:
Kośćioł błądzić nie może. Mát: 16. 18.
8:
y 28. 20. Luk. 22. 32. Ian 14. 16. y 16. 13.
9:
y 17. 17. Eph: 5. 24. 1 Tim: 3. 15. 1 Ian 2. 27.
10:
Kośćioł ieſt oblubienicá P. Chriſtuſo=
11:
wá. 2 Kor: 11. 2. Eph: 5. 26. Obiá: 19. 8.
12:
Y ćiáło Chriſtuſowe. 1. Kor: 12. 27. Eph:
13:
1. 22. y 4. 15. y 5. 23. Kol: 1. 8. y 2. 10.
14:
Kośćioł ieſt powſzechny. Már: 13. 32.
15:
y 24. 23. Luk. 24. 46. Nie ieſt máłe ſtad=
16:
ko. Luk: 12. 32. Ieſt wſzytkim widomy y
17:
znáiomy/ y zátáić ſię nie może. Mát: 5. 14.
18:
Már: 4. 21. Dzie: 1. 14. y 2. 47. y 9. 31. Ni=
19:
gdy nie był áni będzie táiemny/ ábo nie=
20:
znáiomy. Rzym: 11. 14. Ale ieſt ſzeroki y
21:
znáiomy po wſzytkim świećie. Kol: 1. 6.
22:
Dzie: 11. 24. Iáſność iego. Mát: 24. 27.
23:
Iáko ieſt vmocnieniem prawdy. 1 Tim: 3.
24:
15. Kośćioł potwierdza y wyświadcza
25:
piſmo. Gál: 2. 2.
26:
Kośćioł ieſt niezwyćiężony. Mát: 16. 18.
27:
Dzie: 5. 39. Y zwyćięża wſzytkie przećiw=
28:
nośći. Mát: 8. 26. Nigdy nie vſtánie.
29:
Mát: 28. 20. Ian 17. 20. Ale záwſze ro=
30:
ſnie. Már: 4. 27. 31. 32. Kol: 1.6. Ro=
31:
żność kośćiołá Bożego od bożnic kácer=
32:
ſkich. Mátth: 7. 24.
33:
Oprocz Kátholickiego Kośćiołá nie
34:
máſz zbáwienia. Eph: 5. 23. Odćięty od
35:
kośćiołá nic Bogu przyięmnego czynić
36:
nie może. Ian 14. 4. Sam kośćioł Ká=
37:
tholicki prawdę ma/ ták w mleku/ iáko y
38:
w chlebie ſwym/ ták w náuce doſkonáłych
39:
iáko y niedoſkonáłych. 1 Kor: 3. 1. Káżdy
40:
ſię ma poddáwáć rozſądkowi kośćiołá
Bożego.


strona: Zzzzz3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Bożego. 1 Kor: 2. 15. Kośćioł Chriſtu=
2:
ſow prawdziwy w Dzieiách pokazány/
3:
liſt 393. Kośćioł wypłynął z boku Páń=
4:
ſkiego. Ian 19. 34. W kośćielech iáko
5:
Bog mieſzka ábo nie. Dzie: 7. 48. Ko=
6:
śćioły Kátholickie nie máią być hærety=
7:
kom pozwaláne. Mátth: 22. 21.
8:
Kośćioł może Swiętá/ y poſty nowe
9:
vſtáwowáć. Ian 10. 22. Kośćioł może
10:
żądáć pomocy krolow Chrześćijáńſkich
11:
przećiw haeretykom. Dzie: 25. 11. Kośćioł
12:
ma moc kánonizowáć Swięte y świętá
13:
ich vſtáwowáć. Mát: 2. 16. Kośćioły ſą
14:
potrzebne. Dzie: 7. 48.
15:
Kośćioł miáſto przełożonych kośćiel=
16:
nych. Mátth: 18. 17.
17:
Kośćioł wiernych rodzi ſię y mnoży
18:
przez zdrową náukę. Gál: 4. 19. 1 Kor: 4.
19:
15. 1 Piotr 1. 23. 1 Ian 3. 9. iák: 1. 18.
20:
Kośćioł to ieſt zebránie wiernych/ po=
21:
winne ieſt Páſterzom ſwym/ potrzeby dá=
22:
wáć. Mát: 10. 10. Rzym: 15. 17. 1 Kor: 9.
23:
7. 11. 1 Theſ: 5. 12. Y zá nie ſię modlić.
24:
Dzie: 12. 5. Rzym: 15. 20. Kol: 4. 2. 2 Theſ:
25:
3. 1. Zyd: 13. 18. Kośćiołá członki ſą prá=
26:
wowierni iedney głowie Chriſtuſowi y
27:
iego namiáſtkowi poddáni/ ták z Zydow
28:
iáko y z Pogánow. Ian 10. 16. 1 Kor: 12
29:
12. Eph: 3. 6.
30:
Kośćioł ſobie Chriſtus ſwoią krwią
31:
kupił. Dzie: 20. 28. 1 Kor: 6. 20. y 7. 23.
32:
Eph: 2. 13. 1 Piot: 1. 18. 1 Ian 1.7. Dzie:
33:
1. 5. y 5. 9.
34:
KORBONA Skárbnicá kośćielna.
35:
Mátth: 27. 6.
36:
KROL. Krolowie w czym ſłużą koś=
37:
ćiołowi. Mátth: 10. 18. Wſzyścy wierni
38:
ſą krolmi y kápłanmi duchownemi. 1 Pio:
39:
2. 9. Obiáw: 1. 6. y 5. 10.
40:
KROLESTVVO Niebieſkie gwałt
kolumna: 2
1:
ćierpi. Mát: 11. 12. Luk: 16. 16. Gál. 5. 16
2:
Obiáw: 2. y 3. y 21. 7.
3:
Kroleſtwo Chriſtuſowe nie z tego ſwiá=
4:
tá. Ian 18. 36. Luk: 1.33. 2 Piotr 1. 11.
5:
Vczniom ie ſwym dáie. Luk: 22. 29.
6:
Kroleſtwo Boże duchowne/ wewnętrzne
7:
y wieczne/ vbogim należy. Mátt: 5. 10.
8:
Luk: 6. 20. Iák: 2. 5. Miłośiernym lu=
9:
dziom zgotowáne. Mát: 25. 34. Szukáć
10:
go napierwey potrzebá. Mát: 6. 33. Luk:
11:
12. 31. Y prośić o nie. Mátth: 6. 10. Y
12:
gwałtem ſię ćiſnąć do niego. Mát: 7. 13.
13:
y 11. 12. Luk: 13. 24.
14:
Kroleſtwo Boże w nas ieſt. Luk: 17. 21.
15:
Nie ieſt w mowie ále w mocy. 1 Kor: 4.
16:
20. Przez wiele kłopotow do niego w=
17:
chodzić potrzebá. Dzie: 14. 21.
18:
Kroleſtwo niebieſkie ieſt podobne śie=
19:
iącemu/ ziárnu gorczycznemu/ kwáſowi/
20:
ſkárbowi/ kupcowi/ niewodowi/ krolo=
21:
wi. Mátt: 13. 24. 31. 33. 44. 45 47. y 18. 23.
22:
y 20. 1. y 22. 2. y 23. 13. y 25. 1. Már: 4. 26. 30.
23:
Kto w nim wielki. Mátth: 5. 19. y 18. 4.
24:
Kto nie wnidzie do niego. Mát: 7. 21. y 18.
25:
3. y 19. 23. 24. Ian 3. 3. 5. 1 Kor: 6. 10. y 15.
26:
50. Gál: 5. 21. Eph: 5. 5. Obiá: 22. 15.
27:
Kroleſtwo niebieſkie ktorym zgotowá=
28:
ne. Mát: 20. 23. Zgotowáne dobrze czy=
29:
niącym á nie wierzącym tylko. Mát: 7.
30:
21. y 25. 35.
31:
Kroleſtwo rozdwoione ſtać nie może.
32:
Mát: 12. 24. Már: 3. 24. Luk: 11. 17.
33:
KRISPVS Arcybożniczy vwierzył.
34:
Dzie: 18. 8. Ktorego Páweł okrzćił 1.
35:
Kor: 1. 14.
36:
KRZEST od Chriſtuſá roſkazány.
37:
Mát: 28. 19. Már. 16. 16. Ian 3. 5. Apo=
38:
ſtołowie go vczyli/ y dawáli gi. Dzie: 2.
39:
38. 42. y 8. 12. 38. y 9. 18. y 10. 47. y 16. 15.
40:
Rzym: 6. 3. 1 Kor: 1. 14.
Zzzzz 3Krzeſt


strona: Zzzzz 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Krzeſt zbawia. 1 Piotr 3. 21. Tit: 3. 5.
2:
Y omywa grzechy. Dzie: 22. 16. Tit: 3. 5.
3:
Odradza y odnawia człowieká. Tit: 3. 5.
4:
Dáie łáſkę. Ian 3. 5.
5:
Krzeſt głádzi wſzytkie grzechy. Már: 16.
6:
17. Dzie: 2. 38. Rzym: 6. 3. 1 Kor: 6. 11.
7:
Eph: 6. 26. Kol: 2. 13. Tit: 3. 5.
8:
Krztu powtárzáć ábo ſię krzćić znowu
9:
niegodzi ſię. Eph: 4. 6. Zyd: 6. 6. y 10. 26.
10:
Toż pokázuie figurá iego/ obrzezánie/ y
11:
przeſzćie raz tylko przez czerwone morze.
12:
1 Kor: 10. 2.
13:
Krzeſt Ianow od Chriſtuſowego ro=
14:
żny. Mát: 3. 11. Már: 1. 4. Ian 1. 25. 33.
15:
Dzie: 1. 5. y 19. 4. Krzeſt Ianow nie był
16:
doſtáteczny. Dzie: 19. 5.
17:
Krzeſt y dziatkom potrzebny do zbá=
18:
wienia. Ian 3.5. Dziatki krzćić potrze=
19:
bá. Mát: 11. 28. y 18. 14. 19. 13. Luk: 18. 15.
20:
Ian 3. 5. Dzie: 2. 39. y 18. 8. 1 Kor: 1. 18.
21:
y 15. 22.
22:
Słowo krztu y krzczenia Nowokrzczeń=
23:
cy iáko przetwarzáią. Mát: 3. 6. Błędy
24:
Nowowiernikow o krzćie. Mátth: 3. 11.
25:
Wodá do krztu potrzebna. Már: 1. 8.
26:
Ian 3. 5. Ceremonie krztu S. przykłá=
27:
dem Páńſkim potwierdzone. Már: 7. 34.
28:
Ian 9. 6. Dzie: 8. 38. Chárákter ábo
29:
pieczęć krztu S. 2 Kor: 1. 22. Sam Pan
30:
Chriſtus ieſli kogo okrzćił. Ian 4. 2. Fi=
31:
gurá krztu S. Owcza ſadzáwká Ian 5. 2.
32:
Krzeſt w Duchu S. y w ogniu. Mát: 3.
33:
11. Már: 1. 8. Luk: 3. 17. Ian 1. 35. Dzie:
34:
1. 5. y 2. 4. y 11. 15.
35:
Krzeſt niekiedy mękę znáczy. Már: 10
36:
38. Luk: 12. 50. 1 Kor: 15. 29.
37:
Chriſtus był okrzczon. Mát: 3. 16.
38:
Már: 1. 9. Luk: 3. 21. Y ná okrzczone=
39:
go sſtąpił Duch S. Támże. Chriſtus
40:
krzćił przez vcznie. Ian 3. 22. y 4. 2.
kolumna: 2
1:
Cáły dom okrzczony. 1 Kor: 1. 14. Dzie:
2:
16. 15. 33. y 8. 8. y 16. 33.
3:
Okrzczeni biorą DVCHA S. Dzie: 2.
4:
38. y 19. 5. Obłocżą ſię w Chriſtuſá. Gál:
5:
3. 27. Krzczą ſię w śmierći iego. Rzym: 6.
6:
3. Krzczą ſię w iedno ćiáło. 1 Kor: 12. 13. 27.
7:
KRZYZ. Znák krzyżá S. w dzień ſą=
8:
dny ſtráſzny będzie Zydom y Hæretykom.
9:
Mát: 24. 30. Drzewo krzyżá S. w wiel=
10:
kiey wadze záwſze v Kátholikow było.
11:
Ian 19. 11. Zegnánie krzyżem ś. Luk: 24.
12:
50. Známię krzyżá S. znák Chrześćijáni=
13:
ná. Obiá: 7. 3. Ná krzyżu Páńſkim trzy
14:
przednieyſze ięzyki poſwięcone/ ktorymi y
15:
piſmo S. ieſt podáne/ y ofiárá Mſzey S.
16:
bywa ſpráwowána. Ian 19. 20.
17:
Krzyż y vćiſki przychodzą ná wſzytkie
18:
pobożnie żyiące. Mát: 10. 16. y 16. 24. y
19:
24. 9. Már: 13. 9. Luk: 14. 26. Ian 15.
20:
20. y 16. 1. 2 Tim: 3. 12. 1 Piotr 4. 1. 12.
21:
Krzyż Bog kłádzie ná nas dla náſzego
22:
pożytku. 1 Kor: 11. 21. Zyd: 12. 6. Ob: 3. 19.
23:
Przez krzyż y vtrapienie przychodzimy do
24:
poznánia Bożego y do chwały wieczney.
25:
Ian 12. 25. Dzie: 14. 21. Rzym: 8. 17. 2.
26:
Kor: 4. 17. 2 Theſ: 1. 5.
27:
Krzyż ćierpliwie weſołym ſercem ma
28:
być noſzony. Mát: 5. 10. y 10. 38. Ian
29:
17. 33. Dzie: 5. 41. 2 Kor: 8. 2. Kol: 1.
30:
24. Iák: 1. 2. 1 Piotr 4. 12. W krzyżu y w
31:
vtrapieniu ieſt poćiechá. Mát: 5. 5. 10.
32:
Ian 16. 20. 33. Rzym: 8. 18. 1 Kor: 10.
33:
13. 2 Kor: 1. 4. Przez krzyż Pan Bog nas
34:
probuie. 2 Theſ: 1. 4. 1 Piotr 1. 7.
35:
Chlubić ſię mamy w krzyżu Chriſtuſo=
36:
wym. 1 Kor: 1. 23. Gal: 6. 14. Zyd: 13. 13.
37:
Ktorzy ſię krzyżem brzydzą. 1 Kor: 1. 18.
38:
Phil: 3. 15. Zyd: 6. 6.
39:
KRZYZMA S. w kośćiele od począ=
40:
tku vżywano. Dźie: 8. 17.
Krzywda


strona: Zzzzz4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
KRZYVVDA przełożonych duchow=
2:
nych ieſt krzywdá Boża. Dzie: 5. 4.
3:
Krzywdę ſwą komu poruczáć. Rzym: 2.
4:
19. Krzywdzić wierni żadnego nie máią.
5:
1 Kor: 6. 8. 1 Theſ: 4. 6. Ale ráczey ſámi
6:
krzywdę ćierpieć. 1 Kor. 6. 7.
7:
KSIEGI żywotá. Phil: 4. 3. Obiáw:
8:
3. 5. y 13. 8. y 20. 12. y 21. 27.
9:
Kśięgi Hæretyckie/ Czárnokśięſkie/ y
10:
Práktykárſkie máią być palone. Dzi: 19. 19.
11:
KSIEZA. pátrz Biſkupi y Kápłani.
12:
KVBEK zimney wody dány w imię
13:
Chriſtuſowe ma ſwą zapłátę. Mát: 10
14:
42. Már: 9. 41.
15:
KVCZKI iákie święto Zydowſkie.
16:
Ian 7. 2. L.
17:
LAKOMSTVVO zgánione y záka=
18:
záne. Mát: 6. 19. Már: 8. 36. Luk: 12. 15.
19:
1 Kor: 6. 10. Eph: 5. 3. Kol: 3. 5. 1 Tim:
20:
6. 9. Tit: 1. 7. Zyd: 13. 5.
21:
Lákomſtwo Iudaſzá oślepiło. Mát: 26.
22:
15. Y w roſpácz y o śmierć przypráwiło.
23:
Mát: 26. 3. Anániaſzá y Sáphirę nagłą
24:
śmierćią zábiło. Dzie: 5. 1. Y Symoná
25:
Czárnokśiężniká świętokupſtwem oſzpe=
26:
ćiło. Dzie: 8. 20.
27:
Lákomſtwo ieſt korzeń wſzego złego.
28:
1 Tim: 6. 10. Ieſt y báłwochwálſtwem.
29:
Kol: 3. 5. Páweł z łákomſtwá nic nie
30:
czynił. 1 Theſ: 2. 5. Hæretycy wſzytko z
31:
łákomſtwá czynią. Rzym: 16. 18. Phil: 3.
32:
19. 2 Piotr 3. 14.
33:
LAZARZ przede wroty Bogaczá le=
34:
żący. Luk: 16. 20.
35:
LAZARZ brát Marty y Máriey z
36:
martwych wſkrzeſzony. Ian 11. 43. Chćie=
37:
li go Zydzi zábić. Ian 12. 10.
38:
LASKA miáſto przyiázni. Dzie: 2. 47.
39:
y 34. 27. y 25. 9.
kolumna: 2
1:
Láſká miáſto zapłáty od Bogá. Luk:
2:
6. 33. 1 Piotr 2. 19.
3:
Láſká miáſto dáru iákiego dármo dá=
4:
nego. Eph: 4. 7. 1 Piot: 4. 10.
5:
Láſká miáſto wdzięcznośći y przyię=
6:
mnośći. Luk: 4. 22. Ephe: 4. 29.
7:
Láſká dar Boży nádprzyrodzony/
8:
ktory nas Bogu wdzięcznymi czyni. Luk:
9:
1. 28. y 2. 40. Ian 1. 15. Rzym: 1. 7. 1.
10:
Kor: 16. 23. Gál: 5. 4. Zyd: 13. 9. Iák: 4. 6.
11:
Dar łáſki ieſt táięmny ktorego żaden ſo=
12:
bie przypiſowáć nie ma. 1 Kor: 4. 4. 2.
13:
Kor: 10. 14. y 13. 15. Gál: 6. 3. Phil: 2.
14:
12. 1. Piot: 1. 18. 2 Piot: 1. 10. 1 Ian 4. 1.
15:
LIST. Liſty powſzechne Apoſtolſkie.
16:
liſt 516. Przyczyny piſánia liſtow Apo=
17:
ſtolſkich. liſt 517. Liſt do Rzymian cze=
18:
mu ma pierwſze mieyſce. liſt 519. Liſt do
19:
Zydow ieſt właſny Páwłá S. liſt 753.
20:
Wierni ſą liſtem Páná Chriſtuſowym.
21:
2 Kor: 3. 3.
22:
LITERA iáko zábija. 2 Kor: 3. 6.
23:
LOSSY. Kiedy y iáko ſię ich vżywáć
24:
godzi. Dzie: 1. 26.
25:
LOTR. przykład łotrá z Pánem wi=
26:
ſzącego/ do czego nam ſłuży/ ábo nie.
27:
Luk: 23. 43.
28:
LVKASZ S. Zywot iego. liſt 187.
29:
Nigdy żony nie miał. Támże. Iego re=
30:
liquie przenieśione. Támże.
31:
LVNATIK co ieſt. Mát: 4. 24. y 17. 15. M.
32:
MACHABEYSKICH kśiąg powa=
33:
żność. Luk: 1. 3.
34:
MADROSCI Bożey początek/ wła=
35:
ſność/ chwałá y pożytek. Luk: 21. 15.
36:
Rzym: 11. 33. 1 Kor: 1. 17. y 2. 6. 10. y 4.
37:
9. Kol: 2. 3. Iák: 1. 5. y 3. 15.
38:
Mądrość prawdziwa od Bogá ieſt.
39:
Mát: 11. 25. Iák: 1. 5. Mamy być mą=
drymi


strona: Zzzzz4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
drymi w dobrym á proſtymi we złym.
2:
Rzym: 16. 19. A nie więcey mędrowáć
3:
niż potrzebá. Rzym: 12. 3. 16. Y nie być
4:
mądrymi v ſámych śiebie. Rzym: 11. 25.
5:
y 12. 16. Kto ieſt mądrym ná tym świe=
6:
ćie/ ma być głupim. 1 Kor: 3. 18. Mą=
7:
drość tego świátá głupſtwem ieſt v Bo=
8:
gá. 2 Kor: 3. 19.
9:
Chriſtus ſię nam sſtał mądrośćią y ſprá=
10:
wiedliwośćią/ á iáko. 1 Kor: 1. 30.
11:
Mądrość ziemſka/ ćieleſna/ y Dyabel=
12:
ſka. Iák: 3. 15. Mądrość tego świátá.
13:
1 Kor: 1. 23. y 3. 19. y 2 Kor: 1. 12. Mą=
14:
drość z wyſocza iáka. Iák: 3. 17.
15:
MAZ iedney żony y żona iednego mę=
16:
ża/ iáko ſię rozumie. 1 Tim: 3. 2. y 5. 9.
17:
MALTA wyſpá ná ktorą Páweł po
18:
rozbićiu okrętu wyſzedł. Dzie: 28. 1. Gá=
19:
dziny w niey bez iádu. Dzie: 28. 5.
20:
MALVTCY nie ſąć proſtacy/ ále po=
21:
korni. Mat: 11. 25. Luk: 10. 21.
22:
MALZENSTVVO od Bogá vſtá=
23:
wione. Mát: 19. 4. Od Chriſtuſá po=
24:
twierdzone. Mát: 19. 6. 9. Y vczczone.
25:
Ian 2. 2. Ieſt wielkim Sákrámentem.
26:
Eph: 5. 32. Dáie łáſkę y poświęcenie.
27:
1 Theſ: 4. 4. Nierozdzielne y dla cudzo=
28:
łoſtwá. Mát: 5. 32. y 19. 9. Már: 10. 11.
29:
Luk: 16. 10. Czemu nierozdzielne. Mát.
30:
19. 6. Po rozwodzie przećię trwa zwią=
31:
ſká małżeńſka. 1 Kor. 7. 11.
32:
Małżeńſtwá ktorzy zákázuią. 1 Tim: 4. 3.
33:
Nierządne małżenſtwá karał Ian S. ka=
34:
rze y kośćioł Kátholicki. Luk: 3. 20.
35:
Ktore małżeńſtwo vczćiwe á ktore nie.
36:
Zyd: 13. 4. Małżeńſtwo ma być tylko ie=
37:
dnego z iedną. Mátt: 19. 5. 6.
38:
Małżeńſtwo dla trzech przyczyn vſtá=
39:
wione. Dla płodu. 1 Tim: 2. 15. Dla
40:
vwiárowánia ſię grzechu nieczyſtego.
kolumna: 2
1:
1 Kor: 7. 1. 2. 5. Y dla ſpolney pomocy y
2:
poćiechy. Eph: 5. 22. 24. 25. 28. 33.
3:
1 Piotr 3. 1. 7.
4:
Małżeńſtwo duchowne miedzy Bo=
5:
giem y duſzą. Mát: 9. 15. y 22. 2. y 25. 5.
6:
Már: 2. 19. 2 Kor: 11. 2. Obiá: 19. 7. y 21. 2.
7:
MAMMONA znáczy bogáctwo.
8:
Mátth: 6. 24.
9:
MAREK S. y żywot iego. liſt 124.
10:
y 125. W Egiptćie mnichy y mniſzki fun=
11:
dował. Támże.
12:
MARIA PANNA ieſt Bogárodzicá
13:
ábo Mátká Páńſká. Luk: 1. 43.
14:
Mátká Ieſuſowá. Mátt: 2. 13. Byłá z
15:
domu Dawidowego z pokolenia Iudo=
16:
wego. Mát: 1. 16. Luk: 1. 36. Oćiec iey
17:
był Ioáchim. Luk: 3. 23. Nigdy mężá nie
18:
vznáłá. Mát: 1. 18. Luk: 1. 34. Y miá=
19:
łá ślub czyſtośći. Luk: 1. 34. Byłá pán=
20:
ną w porodzeniu. Mátt: 1. 23. Y po po=
21:
rodzeniu. Mát: 1. 25. Luk: 23. 53. Przecz ią
22:
P. Chriſtus názywa niewiáſtą. Ian 2. 24.
23:
Mária byłá wſzelákimi cnotá=
24:
mi ozdobiona. Łáſki pełna. Luk: 1. 28.
25:
W wierze bogáta. Luk: 1. 38. 45. Ian 2. 5.
26:
W nádziei obfita. Ian 2. 5. W miłośći
27:
doſkonáła. Luk: 1. 56. y 2. 7. Ian 2. 3.
28:
y 19. 25. Czyſta. Luk: 1. 35. Pokorna.
29:
Luk: 1. 38. 48. Miłośierna. Ian 2. 3.
30:
Roſtropna. Luk: 2. 19. Skromna. Luk:
31:
2. 48. Nabożna. Luk: 1. 46. 47. Dobro=
32:
tliwa. Luk: 1. 40. Mężna. Ian 19. 25.
33:
Mądra. Ian 2. 5. Vboga. Mátth: 2. 11.
34:
Luk: 2. 7. 24. Cierpliwa. Mátth: 2. 13.
35:
Luk: 2. 35. Cnotámi wſzytkie przecho=
36:
dząca. Luk: 1. 28. 48.
37:
Mária pozdrowiona od Aniołá. Luk:
38:
1. 28. Náwiedza Helżbietę. Luk: 39. 46.
39:
Idzie z Ioſephem do Bethleemá. Luk: 2. 4.
40:
Vćieka do Egiptu. Mát: 2. 14. Wraca
ſię do


strona: Aaaaaa

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ſię do ziemie Izráelſkiey. Mátth: 2. 15.
2:
Náyduie Chriſtuſá w kośćiele. Luk: 2. 46.
3:
Stoi pod krzyżem/ y Ianowi ieſt pole=
4:
cona. Ian 19. 25. Mieſzka z Apoſtoły.
5:
Dzie: 1. 14. W niebo wzięćie iey. Dzi: 1. 14.
6:
Pozdráwiáć ią mamy. Luk: 1. 28. Y
7:
błogoſłáwić. Luk: 1. 48. Helżbietá ią
8:
chwali. Luk: 1. 42. Błogoſłáwi ią koś=
9:
ćioł Kátholicki. Luk: 11. 57. Swięći
10:
Doktorowie chwalą ią/ y wzywáią iey.
11:
Dzie: 1. 14. Hæretycy iey nieprzyiaćiele.
12:
Dzie: 1. 14.
13:
Mária nádzieiá náſzá/ weſele y koroná.
14:
2 Theſ: 2. 19. Przyczynia ſię zá ludzmi
15:
do Syná. Ian 2. 3. Mária przecz błogo=
16:
ſłáwiona. Luk: 11. 28.
17:
MARIA Mágdálená grzechy ſwe o=
18:
płákuie. Luk: 7. 38. Y odnośi grzechow
19:
odpuſzczenie. Luk: 7. 48. Wybáwiona
20:
od śiedmi Czártow/ Chriſtuſá náśládu=
21:
ie. Luk: 8. 2. Páná pomázuie. Mátt: 26.
22:
6. Már: 14. 3. Ian 11. 2. y 12. 3. Stoi
23:
przy Chriſtuśie ná krzyżu vmieráiącym.
24:
Ian 19. 24. Chriſtus ſię iey napierwey
25:
po zmartwychwſtániu vkazał. Már: 7. 9.
26:
Ian 20. 8. Apoſtołom zmartwychwſtá=
27:
nie Páńſkie opowiáda. Ian 20. 8.
28:
MARTA Goſpodyni Páná Ieſuſo=
29:
wá. Luk: 10. 38. Ian 11. 27.
30:
MATKA y bráćia Chriſtuſowi we=
31:
dług ćiáłá. Mát: 12. 47. Mátká y bráćia
32:
Chriſtuſowi według duchá/. Mátthe: 12.
33:
49. 50.
34:
MEDRCY trzey krolowie. Mát: 2. 1.
35:
MELCHISEDECH. Zyd: 6. 20.
36:
y 7. 1. Ofiáry iego czemu Páweł nie wſpo
37:
mina. Zyd: 5. 11.
38:
MEZOBOYCA od początku Dya=
39:
beł. Ian 8. 44. Y ten co ma w nienawi=
40:
śći brátá ſwego. 1 Ian 3. 15.
kolumna: 2
1:
Mężoboyſtwo ieſt vczynek ćieleſny.
2:
Gál: 5. 21. Zakon y Chriſtus go zákázu=
3:
ie. Mát: 5. 22. y 19. 18. Przećiw niemu le=
4:
kárſtwo ieſt miłość blizniego. Rzym: 13.
5:
9. Mężoboycy nie mogą być dziedzicmi
6:
kroleſtwá niebieſkiego. Gál: 5. 21. Ale
7:
cząſtká ich będzie w śiárczyſtym ogniu.
8:
Obiá: 21. 8.
9:
MICHAL Archánioł/ walczy z Dya=
10:
błem. Iud: 9. Obiá: 12. 7.
11:
MIEYSCA święte. Dzie: 7. 33.
12:
MILOSC Boża przećiw ludziom.
13:
Ian 3. 16. y 10. 15. y 13. 1. y 15. 9. y 16. 27
14:
Rzym: 5. 8. Ephe: 5.2.
15:
Miłowáć mamy Bogá náde wſzytko.
16:
Mát: 10. 37. y 22. 37. Már: 12. 30. Luk:
17:
10. 27. Rzym: 8. 35. A blizniego iáko ſá=
18:
mych śiebie. Mát: 19. 14. 22. Már: 12. 31.
19:
33. Rzym: 13. 9. Iák: 2. 8. Kto miłuie
20:
blizniego ten zakon wypełnił. Rzym: 13.
21:
8. Gál: 5. 14. 1 Tim: 1. 5.
22:
Miłość pokrywa wielkość grzechow.
23:
Luk: 7. 47. 1 Piotr: 4. 8. Ieſt więtſza
24:
niżli wiárá y nádzieiá. 1 Kor: 13. 13. Kol:
25:
3. 14. 1 Piot: 4. 8.
26:
Kto mieſzka w miłośći w Bogu mie=
27:
ſzka á Bog w nim. 1 Ian 4. 16.
28:
Miłość ieſt ſzátá ſwádziebna. Mát: 22.
29:
11. Ieſt ſpráwiedliwość náſzá. 1 Tim: 1. 5.
30:
Ieſt przyczyną vſpráwiedliwienia. Luk:
31:
7. 47. Przez nię bywamy vſpráwiedliwie
32:
ni/ y ieſt w nas iſtotnie. Rzym: 5. 5.
33:
1 Piotr 4. 8. Miłość iáka być ma. 1 Kor:
34:
13. 4. Ephe: 5. 2. 2 Ian 6. 1 Ian 3. 16.
35:
Miłowáć mamy y nieprzyiaćioły. Mát:
36:
5. 44. Luk: 6. 27. 35. Rzym: 12. 20.
37:
Po miłośći poznáć vcznie Chriſtuſowe
38:
Ian 13. 35.
39:
Milość rodzicow ma vſtępowáć mi=
40:
łośći Bożey. Mát: 8. 22. y 10. 37. Már:
Aaaaaa3. 33.


strona: Aaaaaav

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
3. 33. Luk: 14. 26. Iáka miłość rodzicow
2:
zákazána. Mát: 12. 48.
3:
MISTRZ náſz iedyny Chriſtus. Mát:
4:
28. 8. Iák: 3. 1. Miſtrzámi iáko ſię Pan
5:
názywáć zákázuie. Mát: 23. 10.
6:
Miſtrz ieden w kośćiele Kátholickim.
7:
Mát: 23. 8. Lecz v Hæretykow tyle Mi=
8:
ſtrzow ile Miniſtrow. Iák: 3. 1.
9:
MNICH y Mniſzká. Mniſzy y Mni=
10:
ſzki ślubu nie trzymáiące/ máią potępie=
11:
nie. Dzie: 5. 4. 1 Tim: 5. 12. Ian Krzći=
12:
ćiel był przodkiem Mnichow y puſtelni=
13:
kow. Mát: 3. 1. Márek S. w Egipćie
14:
Mnichy y Mniſzki fundował. liſt 125.
15:
pátrz Zakonnik.
16:
MODLITVVA káżda ma być w imię
17:
Chriſtuſowe. Ian 14. 13. y 15. 16. y 16. 24.
18:
Chriſtus ſię modlił zá nas. Ian 17. 20. Y
19:
teraz ſię w niebie przyczynia zá námi.
20:
Zyd: 7. 25. y 9. 24. 1 Ian 2. 1.
21:
Modląc ſię Pan Chriſtus vpadał ná
22:
oblicze/ oczy ku niebu wznośił/ y klękał ná
23:
kolaná. Mát: 26. 39. Ian 17. 1. Luk: 22.
24:
41. Páweł tákże modlił ſię z bráćią klękną=
25:
wſzy ná koláná,. Dzie: 20. 36. Eph: 3. 14.
26:
Chriſtus dla modlitwy chodził ná pu=
27:
ſzczą/ ábo ná gorę. Luk: 5. 16. y 9. 28.
28:
Mát: 14. 23. Már: 1. 35. Y nocował ná
29:
modlitwie. Luk: 6. 12. y 21. 37. Piotr ſię
30:
tákże modlił ná gorze domu. Dzie: 10. 9.
31:
Páweł záſię ná brzegu morſkim. Dzie: 21.
32:
5. Y w kośćiele. Dzie: 3. 1. y 24. 11.
33:
Chriſtus trzykroć iednęż modlitwę po=
34:
wtarza. Mát: 26. 44.
35:
Do modlitwy nápomina nas P. Chri=
36:
ſtus/ nádzieią vproſzenia/ ſłowy y przykłá=
37:
dy. Mát: 7. 7. y 18. 19. y 21. 22. Mar: 11.
38:
24. Luk: 18. 1. y 22. 40. Ian 14. 13. y 15. 7.
39:
y 16. 23. Y modlitwy ſpoſobu nas náu=
40:
cza. Mát: 6. 9.
kolumna: 2
1:
Tákże y Páweł modlić ſię roſkázuie.
2:
Rzym: 12. 12. Eph: 6. 18. Kol: 4. 2.
3:
1 Theſ: 5. 7. 1 Tim: 2. 1. Y Iákub. Iák:
4:
1. 5. A zwłaſzczá gdy kto ieſt ſmutny/ te=
5:
dy ſię modlić ma. Iák: 5. 13.
6:
Modlić ſię iáko potrzebá częſto nie v=
7:
miemy. Mát: 20. 20. Rzym: 8. 26. Iák:
8:
4. 3. Modlić ſię záwſze mamy/ á nigdy
9:
nie vſtáwáć. Luk: 18. 1. Mát: 7. 7. Luk:
10:
11. 9. Dzie: 10. 1. 1 Theſ: 5. 17. Rzym: 1.
11:
9. W duchu á w prawdzie. Ian 4. 24.
12:
1 Kor: 14. 15. Eph: 6. 18. Modlić ſię
13:
mamy áby przepowiedánie wiáry miáło
14:
poſtępek dobry. Eph: 6. 19. Kol: 4. 3.
15:
1 Theſ: 3. 1. Modlić ſię mamy zá krole
16:
y przełożone y zá wſzytkie ludzie. 1 Tim: 2.
17:
1. 2. Y ieden zá drugiego. Ephe: 6. 18.
18:
Kol: 4. 2. 1 Tim: 2. 1. Iák: 5. 16. Y
19:
Páweł ſię modlitwom wiernych zálecał:
20:
Kol: 4. 2. 1 Theſ: 5. 25. 2 Theſ: 3. 1.
21:
Modlić ſię mamy y zá nieprzyiaćioły.
22:
Mát: 5. 44. Luk: 6. 28, y 23. 34. Dzie: 7. 60.
23:
Modlić ſię do świętych. pátrz Wzywá=
24:
nie Swiętych. Modlić ſię zá vmárłe ka=
25:
że. Ian 5. 1 Ian 5. 16. W Modlitwie iá=
26:
ką wiárę mieć mamy. Mát: 21. 23. Z iá=
27:
ką wiárą trzebá Páná Bogá prośić. Iák:
28:
1. 6. Modlitwá ktora ważna. Mát: 7. 8.
29:
Modlitwy proſtaczkow Pánu Bogu w=
30:
dzięczne. Mát: 21. 16. Nie wielomodl=
31:
ſtwá ále proznomodlſtwá ná modlitwie
32:
Pan zákázuie. Mát: 6. 7. Modlitwá o=
33:
ſobnego mieyſcá potrzebuie. Mát: 6. 6.
34:
Már: 1. 35. Modlitwy ktore ſię dzieią
35:
iáko potrzebá/ Bog wyſłuchywa. Ian 9.
36:
31. Dzie: 14.
37:
Modlitew niektorych czemu Bog nie
38:
wyſłucha. Ian 9. 31. Zyd: 12. 17. Iák: 4. 3.
39:
Do modlitwy potrzebna ieſt
40:
wiárá. Iák: 1. 5. Y nádzieiá. Már: 7. 7.
Már:


strona: Aaaaaa 2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Már: 11. 24. Luk: 11. 10. Ian 16. 23. Y mi=
2:
łość. 1 Ian 3. 21. Már: 11. 25. Iák: 5. 16.
3:
Mát: 5. 7. Y pokorá. Luk: 18. 13. Eph: 3.
4:
14. Y ſtáteczność. Luk: 18. 1. 1 Theſ: 3.
5:
17. Kol: 4. 2.
6:
MSZA. Ofiárá Mſzey S. ná oſtátniey
7:
wieczerzy od Páná Chriſtuſá vſtáwiona.
8:
Mát: 26. 26. Luk: 22. 19. Apoſtołowie ią
9:
miewáli. Dzie: 13. 2. Wſpomina ią Pá=
10:
weł S. 1 Kor: 10. 16. y 11. 23. Porządek
11:
Mſzey S. Páweł podał. 1 Kor. 11. 34.
12:
Ná niey ſię dzieie wſzytko co Páweł ro=
13:
ſkazał. 1 Tim: 2. 1. Ná káżdym mieyſcu
14:
miáłá być czyniona. Ná mieyſce ſtárych
15:
ofiar (ktorych ieſt wypełnienie) vſtáwio=
16:
na. Ian 4. 23. Ofiárá Mſzey S. vſtáwi-
17:
czna. Zyd: 10. 18. Ofiáry Mſzey S. po=
18:
wtarzánie. Zyd: 9. 15. y 19. 5. Aniołowie
19:
bywáią przy Mſzey S. Obiá: 4. 8. N.
20:
NABOZENSTVVO w czym nale=
21:
ży. Iák: 1. 27. Swiátu ſię zda ſzaleńſtwo.
22:
Már: 3. 21. Zwierzchnie nabożeńſtwo Zá=
23:
cheuſzowym przykłádem zálecone. Luk:
24:
19. 4.
25:
NACZYNIE wybráne Páweł S.
26:
Dzie: 9. 15. Naczynia gliniáne ćiáłá ná=
27:
ſze. 2 Kor: 4. 7.
28:
NADZIEIA od Bogá. 2 Theſ: 2. 16.
29:
Nádzieią nie ieſt o tym co widzimy. Rzy:
30:
8. 24. Nádzieią zbáwieni bywamy á nie
31:
ſámą wiárą. Rzym: 8. 24. Nádzieiá mo=
32:
cni ſię dobrymi vczynkámi. Rzym: 5. 4.
33:
Nádzieiá nie poháńbia. Rzym: 5. 5. Ná=
34:
dzieię mnożą piſmá. Rzym: 15. 4. Nádzie=
35:
iá przyłbicá náſzá. 1 Theſ: 5. 8. Y iáko
36:
kotwicá. Zyd: 6. 18. 19. Nádzieiá w Chri
37:
ſtuśie. 1 Piotr 1. 21. Mát: 12. 21. Nádzieiá
38:
náſzá ktorą ſię ſpodziewamy żywotá wie=
kolumna: 2
1:
cznego. Zyd: 6. 18. Eph: 4. 4. W nádziei
2:
weſelić się mamy. Rzym: 12. 12.
3:
NAIEMNIK. Ian 10. 12. Naiemnicy
4:
máią być znoſzeni. Luk: 9. 50.
5:
NARODZENIE Chriſtuſowe ták przed=
6:
wieczne iáko y docześne niewyſłowione.
7:
Dzie: 8. 33. Národzenia ſwego wieczerzą
8:
Herod ſpráwuie. Már: 6. 21.
9:
NATANAEL. Ian 1. 45. y 21. 2.
10:
NAVCZYCIEL wiernych Duch ś.
11:
Ian 14. 26. Náuczeni od Bogá Chrze=
12:
śćijánie. Ian 6. 45. Náuczyćiele ábo
13:
Doktorowie w kośćiele od Chriſtuſá po=
14:
ſtánowieni. Eph: 4. 11. 1. Kor: 12. 28. Náu=
15:
czyćiele máią ſię ſtrzedz łákomſtwá y ga=
16:
dek. 1 Tim: 6. 5. 20. Náuczáiący lubież=
17:
nych rzeczy y báśni. 2 Tim: 3. 6. y 4. 3. Tit:
18:
1. 10. 11. Náuczáć ma ieden drugiego.
19:
1 Theſ: 5. 14.
20:
NAVKA dar Boży. Rzym: 12. 7. Zdro=
21:
wa náuká ktora. Tit: 3. 1. Náuká Dya=
22:
belſka ktora. 1 Tim: 4. 1.
23:
Náuká Apoſtolſka ták piſána iáko y
24:
nie piſána ſtátecznie ma być trzymána.
25:
Rzym: 16. 7. Gál: 1. 8. 11. 2 Theſ: 2. 15.
26:
1 Kor: 11. 3. 34. Náuká Apoſtolſka ieſt
27:
náuká Páná Chriſtuſowá. Luk: 10. 16.
28:
1 Kor: 14. 36. 2 Kor: 2. 14. 17. 1 Theſ: 2. 13.
29:
Gál: 1. 11. Náukę iednę Páweł wſzytkim
30:
kośćiołom dawał. 1 Kor: 14. 33. Náukę
31:
inſzą przynoſzący niżli Apoſtolſką nie má=
32:
ią być przyimowáni. 2 Ian 10. Gál: 1. 8. 9.
33:
Pierwſzy ſpoſob náuki ma być záchowá=
34:
ny. Rzym: 6. 17. Náuká ktora pożyteczna.
35:
1 Kor: 8. 1.
36:
NIEBO ieſt ſtolicá Boża. Mát: 5. 44.
37:
Dzie: 7. 49. Niebo y ziemiá przeminą.
38:
Mát: 24. 35. Zyd: 1. 11. 2 Piotr 3. 10. A po=
39:
tym będzie niebo nowe y ziemiá nowa.
40:
2 Piotr 3. 3. Obiá: 21. 1.
Aaaaaa 2NIEDO=


strona: Aaaaaa 2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
NIEDOVVIARSTVVO przeſzka=
2:
dza ſpráwom Bożym. Már: 6. 5. Niedo=
3:
wierni nie wnidą do kroleſtwá niebieſkie=
4:
go. Zyd: 3. 19.
5:
Niedowiárſtwo Apoſtolſkie Chriſtus
6:
ſtrofuie. Már: 16. 14. Dla niedowiárſtwá
7:
Zydzi odrzuceni. Rzym: 11. 20.
8:
NIEMOC. pátrz Choroby.
9:
NIEPRZYIACIELE miłowáć
10:
mamy. Mát: 5. 44. Nieprzyiaćielá mieć
11:
w nienawiśći nie zakon roſkázował/ ále
12:
Pháryzeuſzowie. Mát: 5. 44. Zá nieprzy=
13:
iaćioły modli ſię Pan Chriſtus. Luk: 23.
14:
34. Nieprzyiaćioły ſwe Bog ſobie prze=
15:
iednał. Rzym: 5. 10. Kol: 1. 10.
16:
NIEVVIASTA z mężem ná począt=
17:
ku od Bogá ſtworzona. Mát: 19. 4. Már:
18:
10. 6. Ieſt z mężá y dla mężá vczyniona.
19:
1 Kor: 11. 8. 9. 12. Przetoż mąż ieſt głową
20:
iey. 1 Kor: 11. 3. Eph: 5. 23. A oná chwa=
21:
łą iego. 1 Kor: 11. 7.
22:
Niewiáſtá ma być mężowi poddána.
23:
Eph: 5. 24. Kol: 3. 18. 1 Piotr 3. 1. Dla
24:
czego też y głowę ma nákrywáć. 1 Kor: 11.
25:
5. 6. 10. 13.
26:
Niewiáſtá w kośćiele nie ma náuczáć/
27:
ále ſię w milczeniu vczyć. 1 Kor: 14. 34. 35.
28:
1 Tim: 2. 12. Iż mężá zwiodłá y przyczy=
29:
ną przeſtępſtwá byłá. 2 Kor: 11. 3. 1 Tim:
30:
2. 14. Niewiáſty czárt narychley zwodzi.
31:
1 Tim: 3. 6.
32:
Niewieśćie vbiory y obyczáie iákie
33:
być máią. Epi: 5, 22. 1 Tim: 2. 9. 1 Pio:
34:
3. 3. 1 Kor: 7. 10. 11. 13.
35:
Niewiáſty pobożne z Gálileiey zá Chri=
36:
ſtuſem chodziły/ y ſwemi mu máiętnoś=
37:
ćiámi vſługowáły. Luk: 8. 2. 3.
38:
Niewiáſtá w ſłońcu co znáczy. Obi: 12. 1.
39:
NIEVVIERNY. Wymowki niewier
40:
nych przed Bogiem nieważne. Mát: 22. 2.
kolumna: 2
1:
Myśli niewiernych od ſzátáná oślepione.
2:
2 Kor: 4. 4. Káżdy hæretyk niewierny
3:
ieſt. Tit: 3. 10. Z niewiernymi żadnego
4:
ſpołku y towárzyſtwá mieć nie mamy.
5:
2 Kor: 6. 14. 17.
6:
NOE. Wiárá iego. Zyd: 11. 7. Korab
7:
iego. 1 Piotr 3. 20. Sámo oſm od poto=
8:
pu záchowány. 2 Piotr 25.
9:
NOVVOKRZCZENCY dwoiáko
10:
grzeſzą/ y krzcząc iuż okrzczone/ y nie krz=
11:
cząc nieokrzczonych. Ian 13. 10. Sáddu=
12:
ceuſzowſki błąd trzymáią. Dzie: 25. 8.
13:
Wykręty ich. Ian 8. 58. Phil: 2. 6. 1 Ian
14:
5. 20. pátrz Budny y Czechowic.
15:
NOVVOSCI ſłow około wiáry ſtrzedz
16:
ſię potrzebá. 1 Tim: 6. 20. 2 Tim: 1. 13. O.
17:
OBCOVVANIE Chrześćijánow ieſt
18:
w niebie. Phil: 3. 20. Przypátruiąc ſię ob=
19:
cowániu Swiętych/ mamy wiáry ich ná=
20:
śládowáć. Zyd: 13. 7. Obcowanie Po=
21:
gánow przed vznániem Chriſtuſá. Eph:
22:
2. 2. 1 Piotr 4. 3.
23:
OBMOVVISKA. Vwłaczánie ábo
24:
ſzácowánie innych/ ieſt cięſzki grzech/ kto=
25:
rego ſię wierni wyſtrzegáć máią. 2 Kor:
26:
12. 20. 1 Piotr 2. 1. Iák: 4. 11.
27:
OBRAZY były y w ſtárym Teſtá=
28:
menćie. Zyd: 9. 5. Ian 3. 14. Wąż mie=
29:
dziány był figurą Chriſtuſá vkrzyżowá=
30:
nego. Támże.
31:
Obrázow vżywánie y pożytek. Támże.
32:
Obrázy Pogáńſkie á nie Chrześćijáńſkie
33:
zákazáne. Rzym: 1. 23. Obraz Chriſtu=
34:
ſow niewiáſtá od krwotoku vzdrowiona
35:
poſtáwiłá/ ktory cudá czynił. Mát: 9. 21.
36:
Obrázy y cudá przez nie ćieniem Piotro=
37:
wym potwierdzone. Dzie: 5. 15. Obrázy
38:
Troyce S. dla czego máluią. Dzie: 17.
39:
29. Figury w ktorych ſię Bog okázowáć
raczył.


strona: Aaaaaa 3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
raczył. Támże. Obrázom iáko cześć wy=
2:
rządzamy. Phil: 2. 10. Cześć obrázow
3:
śćiąga ſię ná tego ktorego obrázy ſą. Ob:
4:
13. 14. Kłániánie przed obrázy ś. Zyd: 11. 33.
5:
OBRZEZANIE ćieleſne od Moyze=
6:
ſzá podáne. Ian 7. 22. Od Chriſtuſá pod=
7:
ięte. Luk: 2. 21. Wiernym iuż nie ieſt
8:
potrzebne. Dzie: 15. 29. Y owſzem ſzkodli=
9:
we. Gál: 5. 2. W Chriſtuśie nic nie wa=
10:
ży/ iáko y nieobrzezká nic nie ſzkodzi. 1
11:
Kor: 7. 19. Gál: 5.6. y 6. 15.
12:
Obrzezánie duchowne ſercá potrzebne.
13:
Rzym: 2. 29. Phil: 3. 3. Kol: 2. 11.
14:
OCZYSCIENIE. Człowiek może ſá=
15:
mego śiebie oczyśćić. Iák: 4. 8.
16:
ODSZCZEPIENSTVVO. pátrz
17:
Kácerſtwo y Hæretycy.
18:
ODRODZENIE ieſt odmiáná ćiá=
19:
łá w Duchá. Ian 3. 5. Y żądz ćieleſnych
20:
w duchowne. Rzym: 8. 5. 13. Y niedo=
21:
wiárſtwá w wiárę. Ian 1. 12. Gál: 3. 26.
22:
1 Ian 5. 1.
23:
ODNOVVIENIE ſercá przez Du=
24:
chá S. Tit: 3. 5. Gál: 4. 6. Y nátury
25:
ćieleſney w Bozką. 2 Piot: 1. 4. Kol: 2.
26:
11. Aby ći ktorzy byli zli/ poświęceni byli.
27:
1 Kor: 6. 11. Odrodzeni we wnątrz/ má=
28:
ią też zewnątrz w nowośći żywotá poſtę=
29:
powáć. Rzym: 6. 6. y 7. 6. y 12. 11. 2 Kor:
30:
5. 15. Eph: 4. 22. Kol: 3. 6. 2 Piot: 4. 1.
31:
ODPVSTY y pielgrzymowánia ná
32:
mieyſcá święte. Mát: 2. 2. Ian 5. 2. y 12.
33:
20. Dzie: 8. 27. Odpuſty przykłádem ś.
34:
Páwłá vtwierdzone. 2 Kor: 2. 10.
35:
OFIARA ieſt właſna ſłużbá Boża.
36:
Dzie: 14. 12. Ciáło ſwe kto dawa ná o=
37:
fiárę żywą. Rzym: 12. 1. Ofiárá zwierz=
38:
chnia modlitwą názwána. Mát: 21. 13.
39:
Ofiárá zwierzchnia w nowym teſtámen=
40:
ćie. Mát: 9. 13. Ian: 4. 23.
kolumna: 2
1:
Ofiárá Ciáłá Chriſtuſowego. Már: 8.
2:
4. Luk: 15. 23. 1 Kor: 5. 7. y 10. 18. Pan
3:
ná oſtátniey wieczerzy ofiárował właſne
4:
ćiáło y krew ſwoię. Luk: 22. 15. Raz ſię
5:
Chriſtus ofiárował krwáwym obyczá=
6:
iem/ ále niekrwáwym vſtáwicznie ſię o=
7:
fiáruie. Zyd: 7. 27. Ofiárá krwáwa y nie
8:
krwáwa. Zyd: 10. 10. pátrz Mſza ś. O=
9:
fiáry zá grzechy iáko grzeſzącym więcey
10:
nie máſz. Zyd: 10. 26.
11:
Ofiáry y modlitwy zá vmárłe. 2 Kor:
12:
5. 10. pátrz Czyśćiec.
13:
OKO ſzczyre y proſte. Mát: 6. 22. Luk:
14:
11. 34. Oko złe. Támże. Mátt: 20. 15.
15:
Már: 7. 22. 1 Ian 2. 11. Oczy ſerdeczne.
16:
Eph: 1. 18. Bog ma oczy iáko płomień
17:
ogniſty. Obiá: 1. 14. y 2. 18. y 19. 12. O=
18:
czom Bożym wſzytkie rzeczy otworzone.
19:
Zyd: 2. 13. Oczu pilnie ſtrzedz potrzebá.
20:
Mát: 5. 28. 2 Piotr 2. 8. 14. Oko nas gor=
21:
ſzące ma być wyrwáne. Mát: 5. 29.
22:
OLTARZ mamy w nowym teſtá=
23:
menćie. Zyd: 13. 10. Nákłády ná ich o=
24:
chędoſtwo Bogu miłe. Mát: 26. 10.
25:
ONEZYM. Kol: 4. 9. Philem: 10.
26:
OSLICA y oślę co znáczyły. Mát: 21. 7.
27:
OSOBAMI Bog nie brákuie/ y nie=
28:
przebiera w nich. Mát: 22. 16. Dzie: 10
29:
34. Rzym: 2. 11. Eph: 6. 9. Gál: 2. 16.
30:
Kol: 3. 25. 1 Piot: 1. 17. W czym też wier=
31:
ni Bogá náśládowáć máią. Iák: 2. 3. 9.
32:
1 Tim: 5. 21.
33:
OVVCA. Zydzi owce błądzące. Mát:
34:
15. 24. Owce bez páſterzá. Mát: 9. 36.
35:
Owce błądzące byliſmy przed náwroce=
36:
niem. 1 Piotr 2. 25. Owce Chriſtuſowe
37:
ſłucháią głoſu iego. Ian 10. 27. Owce
38:
błogoſłáwieni Boży. Mát: 25. 34.
39:
Owczárnia kośćioł Chriſtuſow z Zy=
40:
dow y z Pogánow. Ian 10. 16.
Aaaaaa 3PAN


strona: Aaaaaa 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
P.
1:
PAN. Dwá Pánowie przećiwni. Mát:
2:
6. 24. Pan nád Pány y Krol nád krol=
3:
mi Chriſtus. pátrz Chriſtus. Pánowáć
4:
wierze co ieſt. 2 Kor: 1. 23.
5:
PANNY y Pánieńſtwo. Zálecenie Pá=
6:
nieńſtwá. Mátt: 19. 12. 1 Kor: 7. 25.
7:
Pánieńſtwo lepſze niż małżeńſtwo. 1 Kor:
8:
7. 31. 38. 40. Przywileie ſtanu Pánień=
9:
ſkiego. Dzie: 14. 4. Stan Pánieńſki ieſt
10:
ſtan Anielſki. Mát: 22. 30. Ian S. E=
11:
wángeliſtá dla Pánieńſtwá namilſzy Pá=
12:
nu Chriſtuſowi. pátrz Ian Ewángeliſtá.
13:
Corki Philippowe były Pánu Bogu od=
14:
dáne/ y przeto dar proroctwá miáły.
15:
Dzie: 21.9.
16:
PAPIEZ ieſt ſprawcą kośćiołá wſzy=
17:
tkiego. 1 Tim: 3. 15. Papiezki vrząd ieſt
18:
kośćioł w iednośći záchowáć. Dzie: 6. 1.
19:
Kto z Papieżem nie zbiera/ ten roſpraſza. 1
20:
Mát: 12. 30. Papież á Koncylium ieſt o=
21:
ſtátni ſędzia w wątpliwośćiách wiáry.
22:
Dzie: 15. 2. Ná Koncyliách Papież przo=
23:
duie. Dzie: 15. 2.
24:
Papież Antychriſtem nie ieſt. 2 Theſ: 2.
25:
3. Obiá: 11. 3.
26:
Papieżnik á Kátholik iedno. Dzie: 11. 26.
27:
PASCHA iákie święto. Mát: 26. 2.
28:
PASTERZ wielki Chriſtus. Zyd: 13.
29:
20. Y Páſterz dobry. Ian 10. 11. 14. Y
30:
Kśiążę Páſterzow. 1 Piotr 5. 4. Páſterz
31:
dobry/ naięmnik/ á wilk ktory. Ian 6.
32:
11. Páſterze w kośćiele Chriſtus poſtáno
33:
wił. Eph: 4. 11. 1 Kor: 12. 28. Páſterzow
34:
w kośćiele ſucceſſya. Mát: 1. 6. Ian 10. 1.
35:
Práwi páſterze iáko drzwiámi wchodzą.
36:
Ian 10. 1. Práwi Páſterze ſą pomocnicy
37:
Boży. 1 Kor: 3. 9.
38:
Páſterze máią zwierzchność nád ow=
39:
cámi ſwoimi. 2 Kor: 2. 9. Kiedy Pá=
kolumna: 2
1:
ſterz vćiekáć może. Ian 10. 13. Owce win=
2:
ne żywić ſwe Páſterze. 1 Kor: 9. 7.
3:
Z iáką wiernośćią y pilnośćią máią
4:
Páſterze rządzić owce ſwoie. Przykłádem
5:
Páná Chriſtuſowym. Ian 10. y 13. 1. y
6:
17. 9. 11. y 18. 8. Mát: 20. 25. Y przykłá=
7:
dem Apoſtolſkim. Dzie: 20. 28. 31. Rzym:
8:
9. 3. y 12. 8. 1 Kor: 4. 14. 2 Kor: 11. 29.
9:
Gál: 4. 19.
10:
Zapłátá Páſterzow dobrych. Mát: 24.
11:
25. 1 Piot: 5. 2. 4.
12:
PAVVEL ZYD z pokolenia Beniá
13:
minowego. Rzym: 11. 1. Phil: 3. 5. Dzie:
14:
22. 3. Prześláduie Chrześćijány. Dzie: 9. 1.
15:
Gál: 1. 13. 1 Tim: 1. 13. Dziwnie náwro=
16:
cony. Dzie: 9. Poſłan do Anániaſzá ná
17:
náukę. Dzie: 9. 17. Skąd Páwłem ná=
18:
zwány. Dzie: 13. 13. Pierwey był zwan
19:
Száwłem. Dzie: 7. 60. y 9. 1. y 13. 1. Do=
20:
ktor ábo náuczyćiel Pogánow. Rzym: 11.
21:
13. y 15. 16. Gál: 2. 2. 1 Tim: 2. 7. 2 Tim: 1. 11.
22:
Acz od ſámego Chriſtuſá powołány/
23:
y ná Apoſtolſki vrząd náznáczony: ied=
24:
nák y przez ludzie był odłączony/ y przez
25:
wkłádánie rąk poświęcony. Dzie: 13. 2.
26:
Gál: 1. 1. Każe w Antyochiey. Dzie: 13.
27:
14. W Ikoniey. Dzie: 14. 1. W Liſtrze.
28:
Dzie: 14. 6. W Teſſálonice. Dzie: 17. 1.
29:
W Berreiey. Dzie: 17. 10. W Atheniech
30:
Dzie: 17. 22. W Korynćie. Dzie: 18. 1.
31:
Wezwan do Mácedoniey. Dzie: 16. 9.
32:
Ieſli Páweł czyli Akwilás był w Ken=
33:
chrze ogolony. Dzie: 18. 18. Páweł dawał
34:
ſákráment Bierzmowánia. Dzie: 19. 6.
35:
Ná imię iego Dyabli vćiekáią. Dzie: 19.
36:
15. Był poimány. Dzie: 21. 17. Nie łáie
37:
Biſkupowi. Dzie: 23. 3. Ale go czći/ cho=
38:
ćia niepráwego. Dzie: 23. 5. Mądra o=
39:
broná iego. Dzie: 23. 6. Záwiedziony
40:
był do Cezáryey. Dzie: 23. 23. Okowy ie=
go dro=


strona: Aaaaaa 4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
go drogie. Dzie: 28. 20. Záwieziony do
2:
Rzymu. Dzie: 28. 14. Stánął przed Ne=
3:
ronem. 2 Tim: 4. 16. 17.
4:
Summá náuki liſtow Páwłá ś. liſt 517.
5:
Páweł iáko záleca kośćioł Rzymſki. liſt
6:
520. Iego ſłowá zli zle rozumieli y rozu=
7:
mieią. Rzym: 3. 8. Iáko żądał być od
8:
Chriſtuſá odrzuconym. Rzym: 9. 3. Nie
9:
miał żony. 1 Kor: 7. 7. Phil: 4. 3. Po=
10:
dał porządek Mſzey S. 1 Kor: 11. 14.
11:
Chćiał oglądáć Piotrá iáko przednieyſze=
12:
go miedzy Apoſtoły. Gál: 1. 18. Nie zá=
13:
kázuie świąt y poſtow Chrześćijáńſkich/
14:
ále Zydowſkich. Gál: 4. 10. Kol: 2. 16.
15:
Páweł nikogo nie obćiążał. Dzie: 20. 33.
16:
1 Kor: 11. 9. y 12. 13. 1 The: 2. 9. 2 The: 3. 8.
17:
PEVVNOSC łáſki y zbáwienia. Czło=
18:
wiek nie może być pewien łáſki y zbáwie=
19:
nia. Ian 15. 4. Rzym: 8. 16. 38. 1 Kor: 4.
20:
4. y 9. 27. y 10. 12. Phil: 3. 12. Pewność
21:
Hæretycka o grzechow odpuſzczeniu nie=
22:
pewna. Dzie: 8. 22. Rzym: 5. 1. Nikt nie
23:
ieſt pewien ſwego wybránia. Rzym: 8. 30.
24:
Zaden nie ieſt pewien o ſwym vſpráwie=
25:
dliwieniu. 1 Kor: 4. 4. Nikt nie wie ieſli
26:
ieſt w łáſce Bożey. 2 Kor: 13. 5. Vfność
27:
Hæretycka zgániona. Phil: 2. 12.
28:
PHARIZEVSZ wzywa Chriſtuſá
29:
ná obiad. Luk: 7. 36.
30:
Pháryzeuſz y Celnik modlą ſię poſpołu
31:
w kośćiele. Luk: 18. 10.
32:
Pháryzeuſze Chriſtus ſrodze ſtrofuie.
33:
Mát: 3. 7. y 7. 1. y 16. 4. y 23. Ian 8. 44.
34:
Y Szczepan. Dzie: 7. 51. Y Páweł. 23. 3.
35:
Phil: 3. 2.
36:
PHIGELVS y Hermogenes odſtą=
37:
pili Páwłá. 2 Tim: 1. 15.
38:
PHILIP wezwány od Chriſtuſá.
39:
Ian 1. 43. Policzon miedzy Apoſtoły.
40:
Mát: 10. 3. Chce widzieć Oycá. Ian 14 8
kolumna: 2
1:
PHILIP Diákon obran. Dzie: 6. 5.
2:
Náucza w Sámáriey. Dzie: 8. 5. Krzći
3:
Aetyopiániná Rzezáńcá. Dziei: 8. 37.
4:
Przyimuie Páwłá y towárzyſze iego do
5:
domu ſwego. Dzie: 2. 1. 8.
6:
PIIANSTVVO y obżerſtwo zákazá=
7:
ne. Luk: 21. 34. Rzym: 13. 13. Eph: 5. 18.
8:
Pijánice nie wnidą do niebá. 1 Kor: 6. 10.
9:
Gál: 5. 21.
10:
PILAT Stároſtá. Luk: 3. 1. Mát: 27.
11:
Nieſpráwiedliwość iego. Már: 15. 15.
12:
Gálileyczyki przy ofiárách pobił. Lu: 13. 1.
13:
PIEKLO zgotowáne Dyabłu y An=
14:
iołom iego. Mát: 25. 41. Męki piekielne
15:
rozliczne y ſtráſzne. Mát: 8. 12. Luk: 13. 27.
16:
y 16. 23. Obiá: 14. 9. y 18. 7. y 20. 14. A
17:
k temu wieczne y nigdy nieſkończone.
18:
Mát: 25. 41. 46. Már: 9. 47. 2 Theſ: 1. 9.
19:
PIOTR od Chriſtuſá powołan. Mát:
20:
4. 19. Wyznał Chriſtuſá. Mátt: 16. 16.
21:
Názwan ieſt Symonem. Mát: 4. 18. y 10. 2.
22:
Y Cepháſem. Ian 1. 42. 1 Kor: 1. 12. Y
23:
Symonem Bárioną/ y Symonem Ia=
24:
nowym. Mát: 16. 17. Ian 21. 25. Záprzał
25:
ſię Chriſtuſá/ y pokutował. Mát: 26. 69. 75.
26:
Piotr pierwſzy miedzy Apoſtoły/ z Stro
27:
ny przełożeńſtwá. Mát: 10. 2. y 16. 24. y
28:
18. 1. Már: 3. 16. y 16. 17. Luk: 6. 14. z 8.
29:
45. Dzie: 5. 29.
30:
Petrus po Polſku znáczy opokę á nie
31:
opoczyſtego/ áni ſkálnego. Mátth: 16. 18.
32:
Ian 1. 42. Piotr głowá Apoſtołow.
33:
Mátth: 16. 14. y 18. 27. Poznał dwie na=
34:
wyżſze táiemnice wiáry Chrześćijáńſkiey.
35:
Mátt: 16. 16. Ná nim Chriſtus kośćioł
36:
ſwoy zbudował. Mát: 16. 16. 17. 18. Sto=
37:
licá iego niezwyćiężona. Mát: 16. 18. Klu=
38:
cze iemu dáne co známionuią. Mát: 16. 19.
39:
Moc zwięzowánia y rozwięzowánia ie=
40:
mu naprzod dána. Mát: 18. 18. Piotr fi=
gurá


strona: Aaaaaa 4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
gurá mocnych y krewkich. Mát: 14. 71.
2:
Náuká z vpadku iego. Már: 14. 71. Cho=
3:
dził po morzu iáko namiáſtek Chriſtu=
4:
ſow. Mát: 14. 29. Opuśćił żonę. Luk: 4. 38.
5:
W iego łodzi P. Chriſtus vczy. Luk: 5. 3.
6:
Szczęśćie iego w łowieniu ludzi. Luk: 5.
7:
6. 10. Pomocnicy iego. Luk: 5. 7. Wiá=
8:
rá iego y namiáſtkow iego nigdy nie v=
9:
ſtánie. Luk: 22. 32. Vrząd iego y namiáſt=
10:
kow iego/ ieſt potwierdzáć inſze Apoſto=
11:
ły y Biſkupy. Luk: 22. 32.
12:
Iemu ſámemu z Apoſtołow imię Chri=
13:
ſtus odmienił/ y dał mu ſwe nazwiſko.
14:
Ian 1. 42.
15:
Piotr Kátholik práwy. Ian 6. 68. Y
16:
odźwierny. Ian 10. 3. Ieſt páſterzem w=
17:
ſzytkich owiec Páńſkich. Ian 20. 17. Ie=
18:
mu ſámemu Pan śmierć iego opowieda.
19:
Ian 21. 18.
20:
Po w niebo wſtąpieniu Páńſkim rząd
21:
czyni miedzy Apoſtoły. Dzie: 1. 15. Na=
22:
pierwſzy z Apoſtołow Ewángelią opo=
23:
wiáda/ y z kośćioł záczyna. Dzie: 2. 14.
24:
Napierwſze cudo vczynił ná potwierdze=
25:
nie Chrześćijáńſkiey wiáry. Dzie: 3. 7.
26:
Iáko nawyżſzy ſędzia záklął y ſkarał A=
27:
nániaſzá. Dzie: 5. 3. Sámym ćieniem
28:
choroby vzdrawiał. Dzie: 5. 15. Namiá=
29:
ſtkowie iego ſą iáko ćień iego. Dzie: 5. 15.
30:
Nic to nie vymuie przodkowániu iego/ że
31:
był poſłan z Ianem do Sámárytanow/
32:
áby ie w wierze vtwierdził. Dzie: 8. 14.
33:
Piotr pierwſzego hæretyká potępił. Dzie:
34:
8. 22. Iáko zwierzchni Páſterz obchodzi
35:
wſzytkie. Dzie: 9. 32. Napierwſzy Pogá=
36:
nom Ewángelią opowiáda. Dzie: 10. 34.
37:
Widzeniem obiáwił mu Bog Pogánow
38:
náwrocenie. Dzie: 10. 11. Więtſzą ſtrażą
39:
w więzieniu czemu opátrzony. Dzie: 12. 3.
40:
Zań ſię wſzytek kośćioł bez przeſtánku
kolumna: 2
1:
modli. Dzie: 12. 5. Okowy iego cudámi
2:
ſławne. Dzie: 12. 6.
3:
Piotr ná pierwſzym Koncilium przo=
4:
duie. Dzie: 15. 7. Napierwſzy náwracał
5:
Zydy y Pogány. Dzie: 15. 7. Z Zydy
6:
był wygnány z Rzymu. Dzie: 17. 3. Ná=
7:
wroćił Rzymiány. Rzym: 1. 12. Był w
8:
Rzymie. Rzym: 16. 16. Y piſał liſt z Rzy=
9:
mu. 1 Piotr 5. 13. Páweł go chćiał wi=
10:
dzieć iáko przednieyſzego miedzy Apoſto=
11:
ły. Gál: 1. 18. Vrząd Piotrow rozſądzáć
12:
práwą náukę od fałſzywey. Gál: 2. 2.
13:
Był pierwſzym Apoſtołem Zydow y Po=
14:
gánow. Gál: 2. 9. Dopuśćił ſię mniey=
15:
ſzemu ſtrofowáć. Gál: 2. 11. Ieſli w czym
16:
był nágánienia godny. Gál: 2. 11. Ieſt
17:
głową po Chriſtuśie kośćiołá Bożego.
18:
EPh: 1. 22.
19:
PIERVVORODNY może być y ie=
20:
dyny/ ábo iednorodny. Mát: 1. 25. Chri=
21:
ſtus pierworodny przede wſzem ſtworze=
22:
niem. Kol: 1. 15. Pierworodny z vmár=
23:
łych. Kol. 1. 18. Pierworodny miedzy
24:
wielą bráćiey. Rzym: 8. 29. 1 Kor: 15. 20. 23.
25:
W pierworodnym grzechu wſzyścy ſię
26:
rodzą. Rzym: 5. 12. pátrz Grzech.
27:
PISMO S. Pożytek iego. 2 Tim: 3.
28:
16. Rzym: 4. 23. 24. y 15. 4. Piſmá Chri=
29:
ſtus vżywa przećiw ſzátánowi. Mát: 4.
30:
7. 10. Ale y ſzátan/ y miniſtrowie ie=
31:
go/ vżywaią go przećiw Chriſtuſowi y ko
32:
śćiołowi. Már: 4. 6. Luk: 4. 10.
33:
Piſmu nie wierzą Zydowie. Ian: 5. 39.
34:
Ani Hæretykowie. pátrz Hæretycy.
35:
Piſmem dowodzi Chriſtus że ieſt od
36:
Bogá poſłány. Ian 5. 39. Chriſtus przy=
37:
ſzedł áby piſmo wypełnił. Luk: 24. 44.
38:
Piſmá Prorockie pilnie czytáć mamy.
39:
2 Piotr 1. 19.
40:
Piſmá ſtárego zakonu iáko wykłádáć/
y do


strona: Bbbbbb

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
y do czego ſię śćiągáią. Mát: 2. 14. Tá=
2:
iemnic piſmá ś. nie wſzyścy rozumieć mo=
3:
gą. Mát: 13. 11. Komu y iáko ie rozbie=
4:
ráć należy. Ian 5. 39. Dowody z piſmá
5:
nie wſzytkim znáiome. Már: 12. 24.
6:
Piſmá Apoſtolſkie były przećiw Hære=
7:
tykom ná obronę Kátholickiey wiáry.
8:
liſt 516. Piſmá duchowne wykłády Apo=
9:
ſtoł potwierdza. Gál: 4. 24. Nie ſámo
10:
piſmo ieſt ſłowo Boże. 2 Tim: 3. 16.
11:
2 Theſ: 2. 15.
12:
Piſmo S. iáko ma być wykłádáne. 2
13:
Piotr 1. 20. Piſmo S. ku wyrozumieniu
14:
trudne. 2 Piotr 3. 16. Przydáwáć do pi=
15:
ſmá iáko ſię nie godzi. Obiá: 22. 18.
16:
Nie wſzytkiego Apoſtołowie piſáli.
17:
Ian 20. 30. y 21. 35. 1 Kor: 11. 34. 2 The:
18:
2. 15. Ian 2. 12. y 3. 18.
19:
POCIESZYCIEL vtrapionych
20:
ieſt Bog. 2 Kor: 1. 3. y 7. 6. Cieſzy Chri=
21:
ſtus vcznie ſwe przećiw prześládowániu.
22:
Ian 14. 1. y 15. 15.
23:
Poćieſzyćiel Duch ś. Ian 15. 26. y 16. 7.
24:
13. Chriſtus poćiechá Izráelſka. Luk: 2. 25.
25:
Cieſzyć mamy iedni drugich. 2 Kor: 1.
26:
4. 1 Theſ: 4. 18. A zwłaſzczá lękliwych.
27:
1 Theſ: 5. 14.
28:
POGANIN. Pogánow ná wiárę po=
29:
wołánie. Mát: 2. 2. 7. y 8. 11. y 21. 43. y
30:
21. 9. Ian 10. 16. Dzie: 8. 26. y 10.
31:
1 Kor: 12. 13. Páweł doktor y náuczyćiel
32:
Pogánow. pátrz Páweł.
33:
Pogáni z ſzczyrego miłośierdzia chwa=
34:
lą Bogá/ á Zydowie z obietnic. Rzy: 15. 9.
35:
POKARMOVV miernie vżywáć ma
36:
my. Luk: 21. 34. y 16. 19. Rzym: 13. 13,
37:
Gál: 5. 21. 1 Piot: 4. 3. 2 Piot: 2. 13. Y
38:
z dzięk czynieniem. Mát: 14. 19. y 26. 6.
39:
Dzie: 27. 35. Rzym: 14. 6. 1 Kor: 10. 30
40:
Pokármow brákowánie ábo przebie=
kolumna: 2
1:
ránie/ ták w ſtárym iáko y w nowym za=
2:
konie. Mát: 12. 4. Már: 7. 15. Dzie: 15.
3:
29. 1. Kor: 9. 25. Ieſt rzecz Bogu wdzię=
4:
czna. Luk: 1. 15. Wſzytkie pokármy iáko
5:
ſą czyſte. Rzym: 14. 14.
6:
POKLAD dobrych vczynkow w nie=
7:
bie. 2 Tim: 1. 12.
8:
POKLON. Kłániáć ſię mamy Bo=
9:
gu. Mát: 4. 10. Obiá: 22. 9. W duchu y
10:
w prawdzie. Ian 4. 23. Y Pánu Chriſtu=
11:
ſowi w ś. Sákrámenćie. Mát. 2. 11. Kro=
12:
lowie ziemſcy mieli ſię kłániáć y dáry o=
13:
fiárowáć P. Chriſtuſowi. Mátth: 2. 11.
14:
Pokłon Bozki y ludzki. Dzie: 10. 26.
15:
Pokłon Aniołom y ludziom ś. może
16:
być czyniony. Obiá: 3. 9. y 19. 10. y 22. 9.
17:
POKORA. Pokorne Pán Bog po=
18:
wyżſza. Luk: 1. 52. Kto ſię vniża będzie
19:
powyżſzon. Mát: 23. 12. Pokornym Bog
20:
łáſkę dáie. 1 Piotr 5. 5. Pokornych y v=
21:
trapionych Bog ieſt poćieſzyćiel. 2 Kor: 3.
22:
4. Ku pokorze ſerdeczney nápomina Chri
23:
ſtus. Mát: 11. 29. Luk: 14. 8. 10. Tákże y
24:
Páweł. Eph: 4. 2.
25:
Korzmy ſię pod mocną ręką Bożą. 1.
26:
Piotr 5. 6.
27:
Z pokornymi y z podleyſzymi zgádzáć
28:
się mamy. Rzym: 12. 16. Ktorzy ſą má=
29:
lutcy y pokorni. Mát: 11. 25.
30:
POKOY. Bog ieſt Bogiem y ſprá=
31:
wcą pokoiu. Rzym: 15. 33. y 16. 20. 1 Kor:
32:
14. 33. 2 Kor: 13. 11. Phil: 4. 9. 1 Theſ: 5. 23.
33:
Zyd: 13. 20.
34:
Chriſtus ieſt pokoiem náſzym. Eph: 2.
35:
14. Kol: 1. 20. Y Pánē pokoiu. 2 The: 3. 16.
36:
Pokoy Boży ieſt nieogárniony. Phil:
37:
4. 7. Chriſtus vczniom ſwym pokoy dá=
38:
rował y zoſtáwił. Ian 14. 27. y 20. 19. 21.
39:
26. Luk: 24. 36. Iáki pokoy przyſzedł czy=
40:
nić Pan Chriſtus/ á iáki nie. Mát: 10. 35.
BbbbbbLuk:


strona: Bbbbbbv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Luk: 12. 51. Pokoy zły y dobry. Luk: 12. 51.
2:
Pokoy wnętrzny/ iáki ieſt miedzy Bo=
3:
giem y przyiaćioły iego. Luk: 2. 14. Ian
4:
16. 33. Dzie: 10. 36. Rzym: 5. 1. Phil: 4. 7.
5:
Pokoy czyniący ſą ſynmi Bożymi. Mát:
6:
5. 9. Ná pokoy ieſteſmy wezwáni. Kol: 3. 15.
7:
Pokoy mamy mieć ze wſzytkimi. Rzym:
8:
12. 18. 1 Piot: 3. 11. Zyd: 11. 14.
9:
Fałſzywi Prorocy pokoy obiecuią. 1.
10:
Theſ: 5. 3.
11:
POKVSA y kuſzenie. Bogá ſię kuśić
12:
nie godzi. Mát: 4. 7. 1 Kor: 10. 9.
13:
Bog nikogo nie wwodzi w pokuſy.
14:
Mát: 6. 13. Ani kuśi ná złe. Iák: 1. 13.
15:
Y owſzem z pokuſy wyrywa. 2 Piot: 2. 9.
16:
Y nie dopuſzcza nas kuśić nád śiłę náſzę:
17:
ále dáie z pokuſzeniem łáſkę ábyſmy zno=
18:
śić mogli. 1 Kor: 10. 13. Przetoż zá wſzel=
19:
kie weſele to mieć mamy/ gdy w rozmáite
20:
pokuſy wpádniemy. Iák: 1. 2. Bo po
21:
pokuſzeniu nádchodzi weſele. 1 Piotr 1. 6.
22:
Káżdy bywa kuſzon od właſney ſwey po=
23:
żądliwośći. Iák: 1. 14.
24:
POKVTA y doſyć vczynienie zá grze
25:
chy. Mát: 3. 8. Luk: 3. 8. Dzie: 2. 38. y 8.
26:
22. 2 Kor: 7. 10. Sákráment pokuty.
27:
Mát: 18. 18. Ian: 20. 21. Mát: 8. 4. Dzie:
28:
19. 18. Iák: 5. 16. 1 Ian 1. 8. Pokutę ro=
29:
ſkazano Mát: 3. 2. y 4. 17. Luk: 3. 3.
30:
y 13. 3. y 24. 47. Dzie: 2. 38. y 3. 19. y 8.
31:
22. y 26. 20.
32:
Pokućie prawdziwey á nie zmyſloney
33:
obiecano grzechow odpuſzczenie. Luk: 15.
34:
18. Dzie: 3. 19. y 26. 18. Przykłády poku=
35:
ty prawdziwey. Mát: 26. 75. Luk: 7. 37.
36:
y 15. 18. y 18. 13. y 19. 8. y 23. 41. Dzie: 2. 41.
37:
Przykłády pokuty fałſzywey. Mát: 27. 4.
38:
Dzie: 8. 13. Zyd: 12. 17. Słowo pokuty
39:
Nowowiernicy czemu przemieniáią. Mát:
40:
3. 2. Luk: 11. 32. Pokutá y przed krztem
kolumna: 2
1:
potrzebna. Mát: 4. 17. Dzie: 2. 38. Po=
2:
kutá w czym zależy. Mát: 11. 21. Okrzczo=
3:
nym po ćięſzkich grzechách potrzebna.
4:
Dzie: 8. 22.
5:
POMSTA ſámemu Bogu y ſługom
6:
iego/ to ieſt vrzędowi ieſt poruczona/ á
7:
innym zákazána. Mát: 5. 39. Luk: 9. 54.
8:
Gál: 5. 10. Rzym: 12. 19. Zyd: 10. 30.
9:
1 Theſ: 5. 15. 1 Piot: 3. 9. Pomſtá wnet
10:
zá grzechem idzie. Mát: 27: 3. Pomſty
11:
á nie kárnośći Chriſtus zákázuie. Luk: 9.
12:
55. Moc pomſty y karánia/ ma vrząd
13:
duchowny. 2 Kor: 10. 6.
14:
POPEDLIVVOSC. Pierwſze popę
15:
dliwośći nie ſą w mocy ludzkiey. Rzy: 7. 15.
16:
PORVBSTVVO ćięſzki grzech. 1 Kor:
17:
6. 18. Bog gi káráć będzie. Zyd: 13. 4.
18:
Dzie: 18. 3. Kol: 3. 5. Porubſtwo nie tyl=
19:
ko w vczynku/ ále y w pożądániu zákazá=
20:
ne. Mát: 5. 28. Porubſtwo płodzący
21:
nie będą zbáwieni. 1 Kor: 6. 9. Gál: 5.
22:
21. Ephe: 5. 5. Porubſtwo zákazáne
23:
Dzie: 15. 29. 1 Kor: 10. 8. 1 The: 4. 3. E=
24:
phe: 5. 3.
25:
POSADZENIE innych zákazáne.
26:
Mát: 7. 1. y 12. 7. Luk: 6. 37. y 7. 33. Ian
27:
7. 24. y 9. 16. Dzie: 28. 4. Rzym: 2. 1. y
28:
14. 4. 1 Kor: 4. 5. Iák: 4. 11. Poſądzáć
29:
ſerc y myſli ludzkich nie mamy. Mát: 23. 28.
30:
POSLANIE porządne od kośćiołá
31:
ieſt z Duchá S. Dzie: 13. 4. Gál: 1. 1.
32:
Hæretycy idą nie będąc poſłáni. Rzy: 10.
33:
15. Ian 20. 21. pátrz Hæretyk.
34:
POSLVSZENSTVVO winniſmy
35:
Bogu y przykazániu iego. Mát: 7. 24.
36:
y 17. 5. Luk: 10. 16. Phil: 2. 12. 1 Piotr
37:
1. 21. Iák: 1. 22. Y przełożonym du=
38:
chownym. Luk: 10. 16. Zyd: 13. 17.
39:
Y przełożonym świeckim. 1 Piotr 2. 13.
40:
Tit: 3. 1. Rzym: 13. 1. 7. Y pánom
świeckim.


strona: Bbbbbb 2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
świeckim. Eph: 6. 5. Nie tylko dobrym/
2:
ále y przykrym. 1 Piot: 2. 18. Doſkonáły
3:
przykład poſłuſzeńſtwá. Mátt: 26. 39.
4:
Luk: 2. 51. Phil: 2. 8. Poſłuſzeńſtwo
5:
wiáry iákie być ma. Luk: 18. 17. Rzym:
6:
1. 5. Poſłuſzeńſtwo wiernych iákie być
7:
ma. Dzie: 11. 18.
8:
POSRZEDNIK odkupienia ieſt ſam
9:
Pan Chriſtus. 1 Tim: 2. 5. Zyd: 9. 15.
10:
Według człowieczeńſtwá. Támże.
11:
A ieſt pośrzednikiem iedynym dla trzech
12:
przyczyn. Támże.
13:
Pośrzednik przyczyniánia ieſt też Pan
14:
Chriſtus. Rzym: 8. 34. 1 Ian 2. 1. Y
15:
Duch S. Rzym: 8. 26. Y człowiek. Rzy:
16:
15. 30. Y Moyzeſz. Gál: 3. 19.
17:
POST. Chrześćijánie pośćić powin=
18:
ni. Mát: 6. 16. y 9. 15. Már: 2. 20. 2 Kor:
19:
6. 5. 1 Kor: 7. 5. Zaſługá poſtu. Mát: 6.
20:
18. y 17. 21.
21:
Przykłády poſtu. Mát: 4. 2. Luk: 2. 37.
22:
Dzie: 13. 3. y 14. 22. Pośćić mieli wſzytcy
23:
Chrześćijánie. Mát: 9. 15. Már: 2. 20.
24:
Luk: 5. 34. 35. Iáwne poſty nie zákazá=
25:
ne. Mát: 6. 16. Poſt Pháryzáyſki. Mát:
26:
6. 16. Poſt Zydowſki w Grudniu. Dzie:
27:
27. 9. Poſtow Chrześćijáńſkich Páweł
28:
nie zákázuie. Gál: 4. 10. Kol: 2. 16. 21.
29:
Przecz ſię Chrześćijánie od niektorych
30:
potraw w poſty wſtrzymawáią. Mát: 15.
31:
11. Nie potráwá/ ále grzech pokala czło=
32:
wieká. Mát: 15. 18. Poſty y żáłoby zá v=
33:
márłe Páweł potwierdza. 1 Kor: 15. 18.
34:
Poſt w Suchedni czemu vſtáwiony.
35:
Mátth: 9. 33. Dzie: 13. 3.
36:
Poſt 40. dni z przykłádu Páńſkiego A=
37:
poſtołowie vſtáwili. Mát: 4. 2. Luk: 4. 2.
38:
Z potrzeby ma być záchowány. Támże.
39:
POSVVIACANIE rzeczy rozmái=
40:
tych. Mát: 23. 19. 1 Tim: 4. 5. Zyd: 9. 2.
kolumna: 2
1:
Kośćiołá poświącánie Chriſtus święćić
2:
raczył. Ian 10. 22. Człowiek poświąca
3:
ſam śiebie. I Ian 3. 3.
4:
POTEPIENIE. Nie Bog ále czło=
5:
wiek ieſt przyczyną ſwego potępienia.
6:
Mát: 13. 15. Luk: 2. 34. pátrz Piekło.
7:
POVVOLANIE. Ian ś. czekał Bo=
8:
zkiego powołánia: ktorego hæretycy nie
9:
czekáią. Luk: 3. 2. pátrz Wezwánie.
10:
POZADLIWOSC duchá przećiw
11:
ćiáłu dobra. Gál: 5. 17. Ale ćiáłá przećiw
12:
duchowi nie dobra. Gál: 5. 17. 1 Piot: 2. 11.
13:
Pożądliwośc ćieleſná nie ieſt właſnie
14:
grzechem. Rzym: 8. 1. Iak: 1. 15. Kiedy ná
15:
nię nie zezwalamy. Rzym: 6. 12. y 13. 14.
16:
A pożądliwośći ćieleſnych nie wykony=
17:
wamy. Gál: 5. 16. Y owſzem ie w ſobie
18:
vmartwiamy. Gál: 5. 24. Kol: 3. 5. Y
19:
od nich ſię wſtrzymawamy. 1 Piotr 2. 11.
20:
Czemu ią grzechem zową. Rzym: 6. 12.
21:
Nie plugáwi vczynkow ludzi ſpráwiedli=
22:
wych. Rzym: 7. 25.
23:
Pożądliwość ktora zákazána. Rzym: 7.
24:
7. Ktora kiedy pocznie rodzi grzech. Iák:
25:
1. 13. Kiedy grzech kroluie w ćiele náſzym.
26:
Rzym: 6. 12. Kiedy pożądliwość zádu=
27:
ſza ſłowo Boże w nas. Már: 4. 18. Kiedy
28:
miłuiemy świát y to co ieſt ná świećie/
29:
pożądliwość ćiáłá y pożądliwość oczu.
30:
1 Ian 2. 15. Kiedy pátrzymy ná niewiá=
31:
ſtę ábyſmy iey pożądáli w ſercu náſzym.
32:
Mat: 5. 28. Kiedy walki y zwády miedzy
33:
námi powſtáią/ z pożądliwośći náſzych.
34:
Iák: 4. 1. Przetoż ći ktorzy ſą Chriſtuſo=
35:
wi/ ćiáło ſwoie vkrzyżowáli y z pożądli=
36:
wośćiámi iego. Gál: 5. 24.
37:
PRACA y prácowánie. pátrz Robotá.
38:
PRAVVDA. Chriſtus ieſt prawdá.
39:
Ian 14. 6. Pełen łáſki y prawdy. Ian 1.
40:
14. Przezeń przyſzłá ná nas łáſká y praw=
Bbbbbb 2dá. Ian


strona: Bbbbbb 2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
dá. Ian 1. 17. Ná to przeſzedł/ żeby dał
2:
świádectwo prawdzie. Ian 18. 37. Tenże
3:
nam zeſłał Duchá prawdy/ ktory nas v=
4:
czy wſzelkiey prawdy. Ian 14. 17. y 15. 26.
5:
y 16. 13. Słowo iego ieſt prawdá. Ian 17.
6:
17. y ſłowo prawdy. Eph: 1. 13. 2 Tim: 2. 15.
7:
Przez ktore ſłowo prawdy Bog nas ſobie
8:
zrodził. Iák: 1. 18. Chcąc żeby wſzyścy
9:
byli zbáwieni/ y ku znáiomośći prawdy
10:
przyſzli. 1 Tim: 2. 4. 2 Tim: 2. 25. A tey
11:
prawdy filarem y vtwierdzenim ieſt koś=
12:
ćioł. 1 Tim: 3. 15.
13:
Iedni drugim máią prawdę mowić.
14:
Eph: 4. 25. Y prawdę czynić. Eph: 4. 15.
15:
Y chwalić Bogá w duchu y w prawdzie.
16:
Ian 4. 24.
17:
PRAVVO. Bronić ſię práwem nie
18:
ieſt zákazano. Mátt: 5. 39. Práwowáć
19:
ſię nie ieſt beſpieczno. 1 Kor: 6. 7.
20:
PROCESSIE Niedziele Kwietney/
21:
y ćiáłá Bożego. Mát: 21. 8. Már: 11. 8.
22:
PROROK nawyżſzy Chriſtus. Dzie:
23:
3. 22. Ktory w kośćiele ſwym poſtáno=
24:
wił niektore Proroki y Apoſtoły. 1 Kor:
25:
12. 28. Eph: 4. 1. Ieſteſmy zbudowáni ná
26:
fundámēćie Prorokow y Apoſtołow/ kto=
27:
rego narożnikiem ieſt Chriſtus. Eph: 2. 20.
28:
Prorocy ſą ći ktorzy przyſzłe rzeczy opo=
29:
wiádáią. Dzie: 12. 27. y 21. 20. Y ći co v=
30:
czą á piſmo wykłádáią. Dzie: 13. 1. y 15. 32.
31:
Proroctwo ieſt iednym dárem Bożym
32:
Rzym: 12. 6. 1 Kor: 12. 10. Y poſzło z
33:
Duchá S. 2 Piot: 1. 21. Iako proroko=
34:
wáć według ſznuru wiáry. Rzym: 12. 6.
35:
PROZNOVVANIE zgánione/ á ro=
36:
botá záleconá. 2 Theſ: 3. 11. 12. Ieſt wſze=
37:
go złego przyczyną. Mát: 13. 25. Proznu=
38:
iących Pan wzywa ná robotę do winni=
39:
ce. Mátt: 20. 3. 6. Proznowánie wdo=
40:
wam oſobliwie ſzkodzi. 1 Tim: 5. 13.
kolumna: 2
1:
Z káżdego ſłowá proznego liczbę dáć
2:
mamy. Mát: 12. 36.
3:
PRZELOZENSTVVO y przełoże=
4:
ni. Chćiwość przełożeńſtwá ieſt rzecz ſzko=
5:
dliwa. Luk: 9. 46. Przełożeńſtwá Pan
6:
nie zákázuie. Mátt: 20. 26. Luk: 22. 25.
7:
Złość przełożonych nie ſzkodzi kośćioło=
8:
wi. Mát: 1. 6. y 23. 2. Przełożeni choć nie
9:
doſkonáli/ ſłudzy Chriſtuſowi. Mát: 14. 31.
10:
Przełożeni duchowni máią duchá pra=
11:
wdy. Ian 15. 27. y 16. 13. Od nich ſię v=
12:
czyć mamy táięmnic wiáry. Dzie: 10. 41.
13:
Máią moc karánia. 1 Kor: 4. 21. Vrząd
14:
ich ktory. Eph: 4. 14.
15:
Przełożonym ſwym káżdy ma być pod=
16:
dány. Rzym: 13. 1. Nie tylko dobrym/ á=
17:
le y złym. 1 Piot: 2. 18.
18:
PRZEMIENIENIE chlebá w ćiá=
19:
ło Pánſkie. pátrz Ciáło Páńſkie. y Sá=
20:
kráment ćiáłá Páńſkiego.
21:
PRZESLADOVVANIE ćierpiący
22:
rożni. 2 Tim: 3. 12. 1 Piot: 4. 15. Prze=
23:
ſládowánie ćierpiący dla ſpráwiedliwo=
24:
śći ſą błogoſłáwieni. Mát: 5. 10. 11. 12.
25:
Wſzyścy ktorzy chcą żyć pobożnie/ muſzą
26:
przeſládowánie ćierpieć. 2 Tim: 3. 12.
27:
Chriſtus vczniom ſwym opowiedział/ że
28:
ich przeſládowáć miano. Mátt: 10. 17.
29:
y 24. 8. Már: 13. 9. Luk: 21. 12. Przeſlá=
30:
dowcow bać ſię nie mamy. Mát: 10. 28.
31:
Zá przeſládowce mamy ſię modlić. Mát:
32:
5.44. Rzym: 12. 17.
33:
Páweł pierwey Chriſtuſá w wiernych
34:
iego przeſládował. Dzie: 9. 2. y 22. 4. 7. 8.
35:
y 26. 11. 14. 15. 1 Kor: 15. 9. Gál: 1. 13. 23.
36:
Phil: 3. 6. 1 Tim: 1. 13. Ale potym ſam
37:
dla Chriſtuſá wiele przeſládowánia ćier=
38:
piał. 1 Kor: 4. 12. 2 Kor: 4. 9. y 12. 10.
39:
Kiedy nas prześláduią vćiekáć możemy.
40:
Mát: 10. 23. Przeſládowánia gorſzą
mdłe.


strona: Bbbbbb 3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
mdłe. Már: 4. 17. Zadne przeſládowá=
2:
nie nas od miłośći Chriſtuſowey odłą=
3:
czáć nie ma. Rzym: 8. 35.
4:
PRZEYRZENIE. Ktore Bog
5:
przeyrzał te też powołał. Rzym: 8. 29.
6:
Przeyrzenie Boże nie wádzi wolnośći y
7:
vśiłowániu ludzkiemu. Dzie: 27. 31. Przey
8:
rzáni proznowáć nie máią. Dzie: 23. 11.
9:
y 27. 31. W táięmnicách Bożych o przey
10:
rzeniu iednych á wzgárdzeniu drugich ża=
11:
den ſzperáć nie ma. Rzym: 11. 33.
12:
PRZYCZYNCOVV do Bogá v=
13:
żywáć mamy. Luk: 5. 10. pátrz Pośrze=
14:
dnik.
15:
PRZYKAZANIE Páńſkie nie ieſt
16:
ćięſzkie/ nierzkąc ku wykonániu niepodo=
17:
bne. Mát: 11. 30. 1 Ian 5. 3. Luk: 1. 6.
18:
y 10. 28. Gál: 5. 14. Y może być zácho=
19:
wáne y wypełnione. Rzym: 8. 4. y 14. 8.
20:
Przykazánia Páńſkiego záchowánie do
21:
zbáwienia potrzebne. Mát: 19. 17. Ian
22:
15. 10. Przykazánie Páńſkie ieſt żywot
23:
wieczny. Ian 12. 50. Nowe przykazánie
24:
Ian 13. 34.
25:
Przykazánie Apoſtolſkie ma być zácho
26:
wáne. Dzie: 15. 41. y 16. 4.s
27:
Przykazánia docześne Apoſtolſkie o
28:
wſtrzymawániu ſię ode krwie y od da=
29:
wionych rzeczy. Dzie: 15. 29.
30:
PRZYMIERZE. patrz Teſtáment.
31:
PRZYSCIA Páńſkiego z gotowo=
32:
śćią czekáć mamy. Mát: 24. 4. y 25. 13.
33:
Már: 13. 33. Luk: 18. 40. y 21. 34. Ob:
34:
3. 3. Pan przyidzie ná ſąd w obłokách z
35:
chwałą wielką/ y z ánioły y z trabą. Mát:
36:
24. 30. y 25. 31. Theſ: 4. 16. A przyidzie
37:
z prędká. Mát: 24. 27. 44. 2 Piot: 3. 10.
38:
Obiá: 3. 3.
39:
PRZYSIEGA nie zgołá zákazána.
40:
Mát: 5. 34. Iáka nie ważna. Mát: 14. 7.
kolumna: 2
1:
Dzie: 23. 12 Iáka zákazána. Iák: 5. 12.
2:
Przyśięgi ná Ewángelią y ná krzyż/ śćią=
3:
gáią ſię ná ſámego Chriſtuſá. Mát: 23. 21.
4:
Bog ſam przyśięgał. Zyd: 6. 17. y 7. 21.
5:
Obiá: 10. 6. Y Páweł. Rzym: 1. 9. 2.
6:
Kor: 1. 23. Phil: 1. 8. 1 Tim: 5. 21.
7:
Wſzelkiego ſporu koniec ieſt przyśięgá.
8:
Zyd: 6. 16.
9:
PVSTELNIK. Zywot puſtelniczy
10:
święty. Mát: 3. 1. Y przykłádem Páń=
11:
ſkim zálecony. Mát: 4. 1. Már: 1. 12.
12:
Luk: 21. 37.
13:
PYCHA zákazána y ſkarána. Luk:
14:
10. 15. Luk: 1. 47. y 14. 11. y 18. 11. y 22. 26.
15:
Dzie: 12. 23. Rzym: 1. 30. y 11. 20. 2 Tim: 3. 2.
16:
Iák: 6. 4. 1 Piotr 5. 5. Obiá: 18. 7. Pychá
17:
pochodzi z ſercá człowieczeo. Már: 7. 22. Q.
18:
QVADRANT co ważył. Már: 12. 42. R.
19:
RAAB wſzetecznicá żoná Sálmono=
20:
wá. Mát: 1. 5. Szpiegi przyięłá w dom
21:
ſwoy z wiáry. Zyd: 11. 31. Y z vczynkow
22:
ſwych ieſt vſráwiedliwiona. Iák: 2. 25.
23:
RADA Boża nieogárniona. Rzym: 11.
24:
34. 2 Kor: 2. 11. 16. Y niezwyćiężona. Dzie:
25:
5. 39. Y nieodmienna z ſtrony wybrá=
26:
nych iego. Zyd: 6. 17. Bog według rády
27:
woley ſwey wſzytko czyni. Eph: 1. 11.
28:
Rády Ewángeliyſkie. O dobrowol=
29:
nym vboſtwie. Mát: 19. 21. Luk: 18. 22.
30:
O poſłuſzeńſtwie. Mát: 16. 24. O czyſto=
31:
śći. 1 Kor: 7. 25. Mátth: 19. 12.
32:
Inſza ieſt rádá/ á inſze przykazánie.
33:
Mát: 19. 12. 17. Már: 10. 21. 1 Kor: 7. 25.
34:
RAKA ſłowo Zydowſkie co znáczy.
35:
Mátth: 5. 23.
36:
RELIQVIAE co zá moc máią/ y co
37:
przez nie Bog ſpráwuie. Dotknienie krá=
Bbbbbb 3iu ſzáty


strona: Bbbbbb 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
iu ſzáty Páná Chriſtuſowey. Mát: 9. 21.
2:
y 14. 36. Y chuſtek Páwłowych. Dzie: 19.
3:
12. Y ćieniá Piotrowego. Dzie: 5. 15.
4:
Nabożne ich dotykánie/ przykłády E=
5:
wángeliey ś. vtwierdzone. Mátt: 9. 21.
6:
Már: 3. 10. y 5. 28. 30. Od wiernych
7:
vczczone/ á od niewiernych wzgárdzone.
8:
Mátth: 14. 12.
9:
Reliquiæ świętych cudá czynią bez v=
10:
bliżenia czći y chwały Bożey. Dzie: 19. 12.
11:
y 28. 20.
12:
ROBOTA y praca. Robotá ręczna
13:
zálecona. Eph: 4. 18. 2 Theſ: 3. 10. 11. 12.
14:
Kto niechce robić/ ten też niechay nie ie.
15:
2 Theſ: 3. 10. Páweł S. robił rękomá/
16:
áby nikogo nie obćiążył. Dzie: 20. 34.
17:
1 Kor: 4. 12. 1 Theſ: 2. 9. 2 Theſ: 3. 8.
18:
Wſzákże robić rękomá nie wſzyścy po=
19:
winni. 2 Theſ: 3. 10. Robotá náſzá bez
20:
błogoſłáwieńſtwá Bożego nieſpora/ byś
21:
też y cáłą noc robił. Luk: 5. 5. Robiące=
22:
mu zapłátá powinna. Mát: 10. 10. 1 Kor:
23:
9. 9. 1 Tim: 5. 18. Iák: 5. 4. Prácuiący
24:
około ſłowá Bożego dwoiákiey czći go=
25:
dni. 1 Tim: 5. 17.
26:
RODZAY dwoiáki Chriſtá Páná.
27:
Zyd: 7. 3.
28:
ROSKAZANIE. pátrz Przykazánie.
29:
ROSPACZ Iudaſzowá. Mát: 27. 5.
30:
ROZVVOD. pátrz Małżeńſtwo.
31:
RZECZNIK náſz nie ſam P. Chri=
32:
ſtus. 1 Ian 2. 1.
33:
RZEZANIEC ábo Trzebieniec Aety=
34:
opiánin. Dzie: 8. 27. Rzezáńcy ſą troiá=
35:
cy. Mátth: 19. 12.
36:
RZYM nowe Ieruzálem Chrześćijáń=
37:
ſkie. liſt 393. Rzym Bábilonem názwá=
38:
ny/ ále nie kośćioł Rzymſki. 1 Piotr 5. 13.
39:
Obiáw: 17. 6.
40:
Rzymſka wiárá wielce pochwalona.
kolumna: 2
1:
Rzym: 1. 8.
2:
Rzymſka wiárá ieſt Kátholicka wiárá.
3:
Rzym: 1. 8. Kośćioł Rzymſki iáko záleca
4:
Páweł S. liſt 520. Kośćioł Rzymſki o=
5:
ſobliwie od Bogá opátrzony. Dzie: 27. 23.
6:
Stára ſię o świátá náwrocenie. liſt 393.
7:
Liſt do Rzymian przecz ma pierwſze mie=
8:
śce. liſt 519. S.
9:
SAD Boży według prawdy. Rzym: 2. 2.
10:
Ieſt niewybádány. Rzym: 11. 33. A ieſt
11:
prawdziwy y ſpráwiedliwy. Obiá: 19. 2.
12:
Sąd oſobny przy śmierći káżdego.
13:
Luk: 16. 22. Zyd: 9. 27.
14:
Sąd oſtáteczny będzie według vczyn=
15:
kow káżdego. Mát: 16. 27. y 25. 34. Rzym:
16:
2. 6. 2 Kor: 5. 10. Z ktorych káżdy muśi
17:
dáć liczbę Bogu. Rzym: 14. 12. Y káżdy
18:
wezmie zapłátę według prace ſwoiey.
19:
1 Kor: 3. 8. Kto w Chriſtuſá nie wierzy/
20:
iuż ieſt oſądzony. Ian 3. 18.
21:
Chriſtus ieſt ſędzią żywych y vmár=
22:
łych. Dzie: 10. 42. Ktoremu Oćiec pow=
23:
zdał wſzytek ſąd. Ian 5. 22. 27. Swięći
24:
z Chriſtuſem ludzie ſądzić będą. pátrz
25:
Swięći.
26:
O dniu ſądnym niewie nikt/ áni ánio=
27:
łowie. Mát: 24. 36. Iáko y ſam Syn o
28:
nim niewie. Már: 13. 32. pátrz Chriſtus.
29:
pátrz Dzień ſądny y Przyſzćie Páńſkie.
30:
Sądzić iáko y komu zákazano. Mát: 7. 1.
31:
Sądzący drugiego ſam śiebie potępia.
32:
Rzym: 2. 1.
33:
SAKRAMENTY z boku Páńſkiego
34:
na krzyżu wypłynęły. Ian 19. 34. Wſzy=
35:
ścy ich vżywáć powinni. Dzie: 10. 47.
36:
Nie ſą tylko znáki/ ále y przyczyny łáſki y
37:
ſpráwiedliwośći. Rzym: 4. 11.
38:
Sákráment bierzmowánia. pátrz Bie=
39:
rzmowánie.
Sákrá=


strona: Bbbbbb 4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Sákráment pokuty. pátrz Pokutá.
2:
Sákráment kápłáńſtwá przez rąk wkłá=
3:
dánie. Dzie: 13. 3. Sákráment y łáſká
4:
poświęcenia kápłáńſkiego. Dzie: 14. 22.
5:
1 Tim: 4. 14. pátrz Kápłan.
6:
Sákráment małżeńſtwá. pátrz Mał=
7:
żeńſtwo.
8:
Sákráment oſtátniego pomázánia.
9:
Iák: 5. 14. Skutki iego. Támże.
10:
Chriſtus y bez Sákrámentow zbáwić
11:
może. Ian 5. 2. Sákrámenty niewier=
12:
nym y niegodnym nie máią być dawá=
13:
ne. Mátth: 7. 6.
14:
SAKRAMENT naświętſzy Ciáłá
15:
Páńſkiego. Nie máſz w nim więcey chle=
16:
bá áni winá. Mát: 26. 29. Ale ſię w nim
17:
chleb w ćiáło/ á wino w krew przemienia.
18:
Ian 2. 9. Nie ieſt w nim figurá/ ále pra=
19:
wdá. Ian 6. 51. Wiáry do niego potrze=
20:
bá/ nie pytánia/ Iáko? Ian 6. 52. Zydźi
21:
nie tegoż Sákrámentu co my/ pożywáli.
22:
1 Kor: 10. 3. Porownánie mánny z tym
23:
Sákrámentem. Ian 6. 49.
24:
Sákráment ćiáłá Páńſkiego z iáką po=
25:
korą ma być przyimowány. Mátt: 8. 8.
26:
Nie godzi ſię go przyimowáć bez poied=
27:
nánia z brátem obráżonym. Mátth: 5. 23.
28:
Wieczerza Páńſka inſza ieſt/ á inſze vży=
29:
wánie S. Sákrámentu. 1 Kor: 11. 20.
30:
Pan dawał Sákráment w Emaus pod
31:
iedną oſobą. Luk: 24. 30. pátrz Ciá=
32:
ło Páńſkie.
33:
SAMARITANOVVIE odſzczepień=
34:
cy przecz Chriſtuſá nie przyimowáli. Luk:
35:
9. 53.
36:
SZCZEPAN. pátrz Stephan.
37:
SEKTY dziśieyſze dármo ſię tym ćie=
38:
ſzą/ iż wiárę Chrześćijáńſką Zydzi ſektą
39:
názywáli. Dzie: 28. 22.
40:
SETNIK ábo Rotmiſtrz ieden wier=
kolumna: 2
1:
ny. Mátth: 8. 5. Luk: 7. 2, Drugi tákże
2:
wyznawa Chriſtuſá. Mát: 27. 54. Kor=
3:
neliuſz Setnik ná wiárę Chriſtuſową
4:
przez Piotrá náwrocony Dzie: 10. 1.
5:
SICLVS ábo Státer wiele ważył.
6:
Mátth: 17. 27.
7:
SILAS z Páwłem poſłan do Antyo=
8:
chiey. Dzie: 15. 27. Iáchał z Páwłem.
9:
Dzie: 15. 40. Zoſtał w Bereiey. Dzie: 7. 14.
10:
SIMON Czárnokśiężnik y kácerſtwo
11:
iego. Dzie: 8. 18.
12:
SIMONIA ábo świętokupſtwo ſzká=
13:
rády grzech. Dzie: 8. 18. 22.
14:
SIMON trędowáty w Bethániey
15:
czeſtuie Páná. Mát: 26. 6. Már: 14. 3.
16:
Ian 12. 1.
17:
SIMON Piotr. pátrzay Piotr.
18:
SIMON Kánáneyczyk Zelotes/ Apo=
19:
ſtoł Chriſtuſow. Mát: 10. 4. Már: 3. 18.
20:
Luk: 6. 15. Dzie: 1. 13.
21:
SIMON brát Ieſuſow. Mát: 13. 55.
22:
Már: 6. 3.
23:
SIMON Pháryzeuſz/ v ktorego iadł
24:
Ieſus. Luk: 7. 36.
25:
SIMON Cyreneyczyk/ ktory nośił
26:
krzyż zá Ieſuſem. Mát: 27. 32. Mát: 27. 32. Mát: 15.
27:
21. Luk: 23. 26.
28:
SIMON gárbarz Iopeńſki/ goſpo=
29:
darz Piotrow. Dzie: 10. 6.
30:
SKARB. Serce z ſkárbem mamy
31:
przenośić do niebá. Luk: 12. 22.
32:
Skárbu náuki Kátholickiey pilnie
33:
ſtrzedz Páweł każe. 1 Tim: 5. 20. A ſtrzedz
34:
ſię nowośći hæretyckich. Támże.
35:
SKLADY dla vbogich wiernych w
36:
pierwſzym kośćiele zwyczáyne. Dzie: 11. 29.
37:
Rzym: 15. 26. 1 Kor: 16. 1. 2. 2 Kor: 8. y 9.
38:
SKRVCHA. Do ſkruchy ſpowiedź
39:
ieſt potrzebna. Luk: 17. 15. pátrz Pokutá.
40:
SLOVVO Boże. Pan Chriſtus czemu
ieſt


strona: Bbbbbb 4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
ieſt Słowem názwány. Ian 1. 1. Sło=
2:
wo ſkrocone. Rzym: 9. 28. Słowo z Zy=
3:
dowſkiego częſto rzecz známionuie.
4:
Mát: 19. 12.
5:
Słowo Boże ieſt nie ſámo piſmo. 1
6:
Theſ: 2. 13. Ale to krore ieſt vſtnie prze=
7:
powiedáne. 1 Piot: 1. 25. A potym czę=
8:
śćią ná piſmie/ á częśćią vſtnie podáne.
9:
2 Theſ: 2. 15.
10:
Słowo Boże nie wſzytko ieſt ná piſmie
11:
podáne. Ian 14. 26. y 21. 25. 1 Kor: 11. 14.
12:
2 Theſ: 2. 15. 2. Ian 12, 3 Ian 13.
13:
Słowá Bożego nie tylko ſłucháć/ y w
14:
vśćiech ie mieć mamy/ ále y ſercem wie=
15:
rzyć/ y vczynkámi pełnić. Mátt: 7. 24.
16:
y 15. 8. y 28. 20. Luk: 6. 47. y 11. 28. y 12.
17:
47. Ian 13. 17. Iák: 1. 22. Wzgárdá ſło=
18:
wá Bożego y karánie zá nie. Mát: 10. 14.
19:
y 11. 20. Dzie: 13. 45. y 18. 6. Ian 15. 22.
20:
Rzym: 1. 21. 2 Theſ: 2. 10. Zyd: 2. 3.
21:
Słowo Boże trwa ná wieki. Mát: 24. 35.
22:
Luk: 16. 17. 1 Piotr 1. 25.
23:
Iáka ieſt moc ſłowá Bożego. Mát: 8.
24:
13. Már: 1. 27. Luk: 5. 13. 24. y 8. 24.
25:
Słowo Boże ieſt duſzny pokarm. Mát: 4. 4.
26:
SLVBY czyſtośći dla doſtąpienia kro=
27:
leſtwá niebieſkiego. Mát: 19. 12. pátrz
28:
Rády Ewángeliyſkie. Perſony Bogu po=
29:
ſlubione w małżeńſtwo wſtąpić nie mo=
30:
gą. 1 Kor: 7. 9. Będą potępieni ktorzy
31:
ſluby czyſtośći łamią. 1 Tim: 5. 12.
32:
SLVGA żaden dwiemá pánom ſłużyć
33:
nie może. Mát: 6. 24. Sługá nie ieſt
34:
więtſzy nád Páná ſwego. Ian 13. 16. y 15.
35:
20. Káżdy tego ieſt ſługą/ ktoremu ſię od=
36:
dał zá ſługę. Rzym: 6. 16. Kto czyni
37:
grzech/ ten ieſt ſługą grzechowym. Ian 8.
38:
34. Kto bywa zwyćiężon od kogo/ tego
39:
też ſługą zoſtawa. 2 Piotr 2. 19. Kto
40:
grzechowi ſłuży/ ten nic nie ma do ſprá=
kolumna: 2
1:
wiedliwośći. Rzym: 6. 17. 20.
2:
Słudzy máią być poſłuſzni Pánom
3:
ſwoim. Eph: 6. 5. Kol: 3. 22. 1 Tim: 6. 1.
4:
Tit: 2. 9. 1 Piotr 2. 18. Nie ſłużąc ná oko.
5:
Eph: 6. 6. Kol: 3. 22. Ale z ſzczyrośći
6:
ſercá/ boiąc ſię Páná/ y ſłużąc iáko Pánu
7:
Chriſtuſowi. Támże. Ktorzy wiernie
8:
ſłużą ſwym Pánom/ Pánu Chriſtuſowi
9:
ſłużą/ y od niego zapłátę wezmą. Kol: 3.
10:
23. 25. A tym więcey ſłużyć máią pánom
11:
wiernym. 1 Tim: 6. 2.
12:
Sámemu Bogu iáko ſłużyć mamy.
13:
Mát: 4. 10. Obiá: 22. 9. W duchu. Phil:
14:
3. 3. Abo w nowośći Duchá. Rzym: 7.
15:
6. pátrz Pokłon. Pánu Chriſtuſowi ſłu=
16:
żyć mamy. Dzie: 20. 19. Rzym: 1. 1. y 12.
17:
11. Phil: 1. 1. Kol: 4. 12. Ktory nas od
18:
wſzech nieprzyiaćioł oſwobodził/ ábyſmy
19:
mu ſłużyli. Luk: 1. 74. 1. Kor: 7. 23. Kto=
20:
ry ſługi ſwe ma zá przyiaćioły. Ian 15. 15.
21:
Wierni ſłudzy ſą błogoſłáwieni. Mát: 24.
22:
46. Mát: 25. 21. 23. Luk: 12. 37. 38. y 19. 17.
23:
A ſłudzy niepożyteczni bedą wrzuceni do
24:
zewnętrznych ćięmnośći. Mátt: 25. 30.
25:
Luk: 12. 46.
26:
SMIERC ieſt ſkaránie zá grzech. Rzy:
27:
5. 12. Iák: 1. 15. Y zapłátá grzechu. Rzy:
28:
6. 23. Y bodźcem grzechu. 1 Kor: 15. 56.
29:
A przyſzłá ná wſzytkie zá grzechem pier=
30:
wſzego człowieká Adámá. Rzym: 5. 14. 17.
31:
1 Kor: 15. 21. Smierć napewnieyſza.
32:
Zyd: 9. 27. Ale iey godziná niepewna.
33:
Luk: 12. 40. 1 Theſ: 5. 2. Smierć wtora
34:
ieſt wieczna. Obiá: 20. 14. Smierć ćie=
35:
leſna ieſt záśnienie. Mát: 9. 24.
36:
Ian 11. 11. Dzie: 7. 60. 1 Theſ: 4. 13.
37:
Smierć náſzę Chriſtus śmierćią ſwą
38:
zwyćiężył. 1 Kor: 15. 54. 2 Kor: 5. 14.
39:
Eph: 2. 4. 2 Tim: 1. 10. Zyd: 2. 14. 1.
40:
Piotr 3. 18. Obiá: 21. 4.
Smierć


strona: Cccccc

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Smierć łáſki/ grzechy wykorzenia.
2:
Rzym: 6. 2. 11. 1 Kor: 4. 10. Gál: 2. 20.
3:
Kol: 3. 5. A żywot ſpráwuie. Rzym: 6.
4:
5. 8. Kol: 3. 3. 2 Tim: 2. 11.
5:
SMVTEK ieſt dwoiáki. Ieden świá=
6:
tá tego ktory śmierć ſpráwuie. A drugi
7:
według Bogá/ ktory pokutę zbáwienną
8:
ſpráwuie. 2 Kor: 7. 10. 11.
9:
W ſmutku będący ma ſię modlić. Iák:
10:
5. 13. Smutek pobożnych obroći ſię w
11:
weſele. Mátt: 5. 5. Ian 16. 20. 22.
12:
SPOVVIEDZ przed Ianem z wyliczá=
13:
nim grzechow. Mát: 3. 6. Már: 1. 5. Spo=
14:
wiedz potrzebna do otrzymánia grzechow
15:
odpuſzczenia. Mát: 8. 4. y 18. 18. Ian 20. 23.
16:
Spowiedz przed Apoſtoły z wyliczá=
17:
nim grzechow. Dzie: 19. 18. Spowiedz
18:
przed kápłany. Iák: 5. 16. 1 Ian 1. 9. Spo=
19:
wiedzią gárdzący/ będą ćięſzko karáni.
20:
Luk: 7. 30. pátrz Pokutá.
21:
SPRAVVIEDLIVVOSC Bozka y
22:
Zydowſka. Rzym: 10. 3. Spráwiedli=
23:
wośćią náſzą iáko ieſt Pan Chriſtus. 1
24:
Kor: 1. 30. Iáko żaden nie ieſt ſpráwie=
25:
dliwy. Rzym: 3. 10. Może być człowiek
26:
ſpráwiedliwy nie tylko przed ludzmi/ ále
27:
y przed Bogiem. Luk: 1. 6. 75. Rzym: 4. 2.
28:
Człowiek záwſze może być ſpráwiedliw=
29:
ſzy. Ian 15. 2.
30:
Spráwiedliwość náſzá nie ieſt przyczy=
31:
tána/ ále iſtotnie w nas będąca. Mát: 5.
32:
20. Rzym: 2. 13. y 3. 2. y 7. 6. Eph: 3. 17.
33:
y 6. 14. Kol: 3. 10. Ieſt z vczynkow/ á
34:
nie z ſámey wiáry. Mát: 6. 1. Spráwie=
35:
dliwość ták w Zydzie iáko y w Pogáni=
36:
nie ieſt pełnienie zakonu. Rzym: 2. 26.
37:
Kto czyni ſpráwiedliwość/ nie kto tylko
38:
wierzy/ ten ieſt ſpráwiedliwy. 1 Ian 3. 7.
39:
STANY rożne miedzy Chrześćijány.
40:
Mátt: 19. 21. Luk: 10. 42. Stan bezżeń=
kolumna: 2
1:
ſki ieſt ſtan Anielſki. Mát: 22. 30. Lepſzy
2:
niż małżeńſki. 1 Kor: 7. 31.
3:
STARSZY ſą Páſterze. 1 Piotr 5. 1.
4:
pátrz Kápłan.
5:
STATECZNOSC iáka ma być w
6:
Kátholickiey wierze. Gál: 1. 8.
7:
STEPHAN ábo Szczepan Diáko=
8:
nem obrány. Dzie: 6. 5. Oſkárżony.
9:
Dzie: 6. 11. Odpowieda zá ſię. Dzie: 7.
10:
Vkámionowan. 7. 57. Pogrzeb iego.
11:
Dzie: 8. 2. Kámień iego cudowny. Dzie:
12:
7. 58. Modlitwá iego Páwłowi do ná=
13:
wrocenia pomogłá. Dzie: 7. 60. Cudá
14:
przez reliquiae iego. Dzie: 8. 2.
15:
SVCCESIA Oycow y páſterzow
16:
pokázuie Chriſtá Páná y kośćioł iego.
17:
Mát: 1. 6. Y nie targa ſię złośćią przeło=
18:
żonych. Támże. Mát: 23. 2. Ieſt znákiem
19:
kośćiołá práweo. Eph: 4. 13. pátrz Páſterz.
20:
SVMNIENIE. Pokoy dobrego ſu=
21:
mnienia. 1 Ian 3. 21. Rzym: 5. 1. 2 Kor:
22:
1. 12. Czynić co przećiw ſumnieniu ſwe=
23:
mu/ ieſt grzeſzyć. Rzym: 14. 23.
24:
SVVIADECTVVO prawdziwe y
25:
fałſzywe. Mát: 18. 16. y 19. 18. y 26. 59.
26:
Ian 8. 17. 1 Tim: 5. 19. Zyd: 10. 28.
27:
Swiádectwo Duchá iákie. Rzym: 8. 16.
28:
SVVIAT przez Chriſtuſá vczyniony.
29:
Ian 1. 10. Swiát we złym záśiadł. 1 Ian
30:
5. 19. Swiát przechodzi y pożądliwość
31:
iego. 1 Ian 2. 17. Przechodzi kſztałt tego
32:
świátá. 1 Kor: 7. Swiátá miłowáć nie
33:
mamy. 1 Ian 2. 15. Na świećie nic nie
34:
ieſt iedno pożądliwość ćiáłá/ pożądli=
35:
wość oczu á pychá żywotá. 1 Ian 2. 16.
36:
Przyiazń tego świátá ieſt nieprzyiazń Bo
37:
ża. Iák: 4. 4. Swiát Bogá nie zna.
38:
Ian 17. 25. Ani Ieſuſá Chriſtuſá być
39:
prawdziwą ſwiátłośćią. Ian 1. 10. Wzgár
40:
dá świátá. Rzym: 12. 12. Gál: 6. 14.
CcccccPhil:


strona: Ccccccv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Phil: 3. 7. Iák: 4. 15. Obiá: 18. 4. Mi=
2:
łośnicy świátá więcey niżli Bogá. Már:
3:
8. 36. Swiát będą wierni ſądzić. 1 Kor:
4:
6. 2. Swieckie spráwy nie zgołá ducho=
5:
wnym zákazáne. 2 Tim: 2. 4.
6:
SVVIATKI y Wielkanoc Zydowſka
7:
y Chrześćijáńſka. Dzie: 2. 1. Swiątki
8:
Chrześćijáńſkie. Dzie: 2. 1. 20. 16. 1 Kor: 16. 8.
9:
SVVIECENIE wody/ ſoli/ potraw/
10:
y innych rzeczy. 1 Tim: 4. 5.
11:
SVVIECI. Duſze świętych ſą z Chri=
12:
ſtuſem w niebie. Luk: 23. 43. Ian 12. 26.
13:
y 17. 24. Dzie: 7. 59. 2 Kor: 5. 1. 6. y 12.
14:
2. 4. Phil: 1. 21. 23. Eph: 4. 8. Obiá: 3.
15:
21. y 6. 9. y 7. 9. 15. Záraz po śmierći idą
16:
do niebá. 2 Kor: 5. 1. Swięći w niebie
17:
modlą ſię zá námi. Dzie: 27. 24. 2 Piot:
18:
1. 5. Obiá: 5. 8. y 6. 10. y 8. 3. Y mo=
19:
dlitwy náſze Bogu ofiáruią. Obiá: 5. 8.
20:
y 8. 3. Stáráią ſię o nas. Luk: 16. 28.
21:
2 Piot: 1. 5. Swięći po śmierći rządzą
22:
ludzie y kroluią z Pánem. Obiá: 2. 26.
23:
y 3. 12. Mát: 24. 47.
24:
Swięći wiedzą w niebie co ſię tu z ná=
25:
mi dzieie. Luk: 15. 10. y 16. 29. 1 Kor: 13.
26:
9. Y ſłyſzą modlitwy náſze. Obiá: 5. 8.
27:
Swięći iáko wiedzą myſli ludzkie. 1 Kor:
28:
2. 11. Są ániołom rowni. Luk: 20. 36.
29:
Mát: 22. 30.
30:
Swięte mamy chwalić. Rzym: 2. 10.
31:
Ian 12. 26. W świętych Bog vwielbion
32:
bywa. 1 Theſ: 2. 10. Pan Bog bywa
33:
chwalon z mocy Swiętym vżyczoney.
34:
Mát: 9. 8. Swiętym Chriſtus nie zayrzy
35:
ſwych vrzędow. Mát: 19. 28.
36:
Swiętych pámiątki przecz kośćioł ob=
37:
chodzi. Dzie: 14. 12. Swiętych pámiątki
38:
máią być w kośćiele. Mát: 26. 13.
39:
Swiętych náſládowáć mamy. 1 Kor:
40:
4. 16. y 11. 1. Phil: 3. 17. 1 Theſ: 1. 6.
kolumna: 2
1:
Swięći nie vmárli. Mát: 22. 32. Po
2:
śmierći ſię ludziom vkázuią. Mát: 17. 3.
3:
Már: 9. 4. Są nád pewnymi mieyſcá=
4:
mi przełożeni. Ian 5. 2. Mieyſcá święte/
5:
ziemiá święta. Mát: 17. 9. Ciał ich prze=
6:
nieśienie. Dzie: 7. 16. Ná imię ich dya=
7:
bli vćiekáią. Dzie: 19. 15. Swięći cudá
8:
czynią. pátrz Cudá.
9:
Zaſługi świętych mogą y drugim być
10:
vżyczone. 2 Kor: 8. 14.
11:
Będą świát z Chriſtuſem ſądzić. pátrz
12:
Sąd. Swiętym niekiedy przypiſuiem/ co
13:
Bogu ſámemu właśnie należy. pátrz Bo
14:
gá ſámego właſnośći.
15:
Swiętych wzywáć ſię godzi. pátrz Wzy
16:
wánie Swiętych.
17:
SYN Boży. Inſzy ieſt Syn/ á inſzy
18:
Oćiec. Ian 1. 1. Ale Syn ieſt tymże Bo=
19:
giem co y Oćiec. Ian 1. 1. Syn Boży
20:
ſtworzyćiel wſzech rzeczy. Ian 1. 3. Syná
21:
Bożego wćielenie. Ian 1. 14. Dał mu
22:
Oćiec żywot przez porodzenie wieczne.
23:
Ian 5. 16. Syn Boży iáko zápieczęto=
24:
wan. Ian 6. 27. Boſtwo Oycowſkie
25:
ieſt Synowe. Ian 17. 10. Ináczey Syn
26:
Boży ieſt iedno z Oycem/ á ináczey ludzie
27:
ſą iedno. Ian 17. 11.
28:
Syn Boży iáko Oycu ieſt poddány.
29:
1 Kor: 15. 28. pátrz Chriſtus.
30:
Synowie oblubieńcá ktorzy. Mát: 9. 15.
31:
Synow powinność przećiw rodzicom
32:
ſwym. Mát: 15. 4. y 19. 19. Eph: 6. 2.
33:
Kol: 3. 20. 1 Tim: 5. 1. 1 Piotr 5. 5.
34:
SYNOD. pátrz Koncylium.
35:
SZABAT Zydowſki vſtał/ áni więcey
36:
od wiernych ma być záchowány. Kol: 2. 16.
37:
Szábát duchowny Chrześcijáńſki vſtá=
38:
wiczny. Zyd: 4. 9.
39:
SZATAN. ſprzećiwniká znáczy. Mát:
40:
16. 23. Már: 8. 33. Piſmá vżywa przećiw
Chriſtu=


strona: Cccccc 2

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Chriſtuſowi. Mátt: 4. 6. Luk: 4. 10.
2:
Do czáſu kuśić przeſtáie. Luk: 4. 13. Przez
3:
ſmoká wyznáczony. Obiá: 12. 13. Smo=
4:
kiem y wężem názwány. Obiá: 12. 3. Nie
5:
nawidzi Chriſtuſá y członkow iego. Ob:
6:
12. 4. Woyná vſtáwiczna Micháłá z
7:
nim. Obiá: 17. pátrz Dyabeł. T.
8:
TABITA pobożna niewiáſtá/ ktorą
9:
Piotr wſkrześił. Dzie: 9. 36. 40.
10:
TAIEMNICA niepráwośći co ieſt.
11:
2 Theſ: 2. 7.
12:
TAK, TAK, ábo Ieſt/ ieſt. Nie/ nie/
13:
ma być mowá Chrześćijáńſka. Mát: 5. 37.
14:
TALENT co waży. Mát: 18. 24.
15:
TANIEC. Przezeń Ian S. zginął.
16:
Mát: 14. 6. Már: 6. 22.
17:
TERTVLLVS Prokurator ſkárży
18:
ná Páwłá. Dzie: 24. 2.
19:
TESTAMENT Nowy. Zyd: 8. 8.
20:
y 9. 15. y 10. 16. Teſtáment wieczny. Zyd:
21:
13. 20. Krew nowego teſtámentu. Mát:
22:
26. 28. Már: 14. 24. Luk: 22. 20.
23:
TETRARCHA co ieſt. Mát: 14. 1.
24:
THADDEVSZ ktory y Lebbeuſz A=
25:
poſtoł. Mát: 10. 3. Názwány Iudás ſyn
26:
Iákobow. Luk: 6. 16.
27:
THEODAS zboycá zábit. Dzie: 5. 37.
28:
THOMASZ Dydimus ofiáruie ſię z
29:
Chriſtuſem ná śmierć. Ian 11. 16. Był
30:
niedowiárkiem. Ian 20. 25. 27.
31:
TIMOTHEVSZ obrzezan/ y poiá=
32:
chał z Páwłem. Dzie: 16. 3. Poſłan z Pá=
33:
włem do Mácedoniey. Dzie: 19. 22. Wziął
34:
łáſkę przez rąk wkłádánie. 1 Tim: 4. 14.
35:
2 Tim: 1. 6.
36:
TITVSA Pogániná Páweł obrzezáć
37:
nie dopuśćił. Gál: 2. 3. Titus od Páwłá
38:
poſtánowion był biſkupem Kreteńſkim.
39:
Tit: 1. 5.
kolumna: 2
1:
TOVVARZYSTVVA dobrych trzy=
2:
máć ſię/ á złych ſtrzedz ſię mamy. Mátt:
3:
7. 15. Dzie: 19. 9. 2 Kor: 6. 14. Eph: 5. 15.
4:
2 Tim: 4. 14. Obiáw: 18. 4.
5:
TRADICIE, ábo vſtáwy od Apoſto=
6:
łow procz piſmá podáne/ máią być cho=
7:
wáne. Dzie: 16. 4. 1 Kor: 11. 2. 23. 34.
8:
Gál: 1. 4. 2 Ian 13. Iud: 9. Obiá: 10. 4.
9:
Y Páweł ie trzymáć roſkázuie. 2 Theſ: 2.
10:
15. y 3. 6. Wiele Pan Chriſtus czynił y
11:
mowił/ czego nie piſano. Ian 21. 25. Dzie:
12:
20. 35. Duch S. dokłádał tego/ czego
13:
Chriſtus nie vczył. Ian 16. 12. Y Apo=
14:
ſtołowie niektore rzeczy podáli ſámym
15:
tylko głoſem/ bez piſmá żadnego. 2 Theſ:
16:
2. 15. 1 Kor: 11. 34. 2 Ian 13. y 3. 13. Siłá
17:
rzeczy wiemy z ſámey trádiciey. 2 Tim: 3. 8.
18:
Trádicia o pomázániu oleiem. Már: 6.
19:
13. Trádicie ábo vſtáwy ktore Chriſtus
20:
gáni. Mát: 15. 9. Már: 7. 7.
21:
TRAB śiedm Anielſkich śiedmioro
22:
prześládowánie hæretykow známionuią.
23:
Obiáw: 8. 2.
24:
TREDOVVATY od Páná Ieſuſá o=
25:
czyśćiony. Mát: 8. 2. Már: 1. 40. Luk: 5. 12.
26:
Y dzieśięć inſzych. Luk: 17. 12.
27:
TRZEBIENIEC. pátrz Rzezániec.
28:
TROYCA S. figurowána y okazána/
29:
przy krzćie Chriſtuſowym. Mát: 3. 16.
30:
Már: 1. 10. 16. Y ná przemienieniu iego.
31:
Mát: 17. 5. Krzćić ſię mamy w imię Troy=
32:
ce S. Mátth: 28. 19.
33:
Troycá S. ſłowy nie raz wyráżona od
34:
Chriſtá Páná. Mát: 10. 20. Ian 14. 10. 16.
35:
y 15. 26. Y od Páwłá S. Rzym: 8. 11. y 11.
36:
36. 2 Kor: 13. 13. Eph: 2. 18. Gál: 4. 6.
37:
Trzey ſą w niebie/ Oćiec/ Syn/ y Duch ś.
38:
I Ian 5. 7.
39:
Sam Oćiec z Synem y z Duchem S.
40:
ieſt Bog prawdziwy. Ian 17. 3. Sam
Cccccc 2Bog


strona: Cccccc2v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Bog ieſt wſzytká Troycá S. 1 Tim: 1. 17.
2:
Iedność perſon w boſtwie. 1 Kor: 2. 12.
3:
Swięty/ święty/ święty/ Obiá: 4. 8. V.
4:
VBOGI. Chriſtus będąc bogátym/
5:
sſtał ſię vbogim dla nas/ áby nas vbo=
6:
gáćił. Luk: 2. 7. 2 Kor: 8. 9. Y przyſzedł
7:
vbogim Ewángelią opowiedáć. Luk: 4.
8:
18. y 7. 22. Már: 11. 5. Vbodzy w duchu
9:
błogoſłáwieni. Mátth: 5. 3. Luk: 6. 20.
10:
Vbogie záwſze mieć będziemy. Mát: 26. 11.
11:
Vbogim co ſię dzieie/ to ſię Chriſtuſowi
12:
dzieie. Mát: 25. 40. 45. Vbogim hoynie
13:
dáwáć mamy. Luk: 16. 9. Y ná obiády
14:
ich wzywáć. Luk: 14. 13. Páweł o vbo=
15:
gich miał ſtáránie: Gál: 2. 10. 1 Kor: 16. 1.
16:
pátrz Skłády. Bo vbogie obrał ná
17:
tym świećie/ áby ie bogátymi w wierze
18:
vczynił. Iák: 2. 5.
19:
Vboga wdowá więcey włożyłá do ſkár=
20:
bu kośćielnego/ niżli bogacze kłádli.
21:
Már: 12. 42. Luk: 21. 3.
22:
VCIECZKA w prześládowániu wier=
23:
nym pozwolona. Mát: 10. 23. Páweł vćie=
24:
kał áby nie był vkámionowány. Dzi: : 14. 6.
25:
VCISK. Błogoſłáwieni ktorzy prze=
26:
śládowánie ćierpią. Mátth: 5. 10. pátrz
27:
Prześládowánie. Przez wiele vćiſkow
28:
trzebá nam wniść do kroleſtwá niebie=
29:
ſkiego. Dzie: 14. 22. Vćiſki nas nie máią
30:
oddáláć od miłośći Bożey. Rzym: 8. 35.
31:
W ktorych ſię owſzem chlubić mamy.
32:
Rzym: 5. 3. Y mieć to zá nawiętſze we=
33:
ſele/ kiedy w rozmáite vciſki wpádniemy.
34:
Iák: 1. 2. W vćiſku mamy być ćierpliwi.
35:
Rzym: 12. 12. Krotkie y máłe vćiſki docze=
36:
śne/ wielką nam chwałę iednáią w niebie.
37:
2 Kor: 4. 17. Vćiſki ćierpieć ieſt dar Bo=
38:
ży. Phil: 1. 29. Poćiechá w vćiſkách. Ian
39:
14. 1. Zyd: 12. 1. pátrz Krzyż.
kolumna: 2
1:
VCZEN nie ieſt więtſzy nád miſtrzá
2:
ſwego. Mát: 10. 20. Po czym poznáć v=
3:
cznie Chriſtuſowe. Ian 13. 35.
4:
VCZYNKI dobre troiákie. Mát: 6.
5:
2. 5. 16. Vczynki dobre ſą nam zálecone.
6:
Mát: 5. 17. y 7. 21. y 11. 7. y 19. 17. Rzym:
7:
12. 1. Gál: 6. 10. Kol: 1. 10. 2 Piotr 1. 10.
8:
Iák: 2. 14. Obiáw: 14. 13.
9:
Vczynki dobre ſą Bogu wdzięczne y za=
10:
płátę záſługuią. Mát: 5. 11. y 10. 42. y 16.
11:
27. y 25. 34. Vczynki dobre iáko Bogu
12:
miłe. Rzym: 12. 1. Są płatne y zbáwien=
13:
ne. Rzym: 2. 6. Do zbáwienia potrze=
14:
bne. Mát: 19. 17. Eph: 2. 10. Są przy=
15:
czyną zbáwienia. Gál: 6. 9. Zapłátę zá=
16:
ſługuią. Zyd: 6. 10. Máią zapłátę v Bo=
17:
gá. Már: 9. 41. Záſługuią niebo. 2 Tim:
18:
4. 8. 2 Kor: 5. 10. Skąd máią zaſługę v
19:
Bogá. Ian 3. 21. Skárby dobrych v=
20:
czynkow w niebie. Mátth: 6. 20.
21:
Vczynki dobre choć nie roſkazáne. Mát:
22:
28. 1. Már: 16. 1. Dobre vczynki ſą na=
23:
kłády ná kośćioły. Már: 14. 6. Vczynki
24:
dobre nie powinne tym ſą Bogu wdzię=
25:
cznieyſze. Luk: 10. 35.
26:
Vczynki dobre przede krztem ácz nie ſą
27:
doſkonáłe/ ále przećię dobre. Dzie: 10. 2. 4.
28:
Vczynki dobre Apoſtołowie zálecáią
29:
przećiw ſámey wierze. liſt 519. Nie ſámo=
30:
wiernicy/ ále dobrze czyniący v P. Bogá
31:
wſzytko otrzymáią. 1 Ian 3. 22.
32:
Vczynki bez wiáry y łáſki nie ważne.
33:
Rzym: 3. 20. Iákie vczynki Páweł wy=
34:
łącza od vſpráwiedliwienia. Rzym: 3. 28.
35:
Vczynki Abráhámowe vprzedzáiące wiá=
36:
rę. Rzym: 4. 1. Vczynki iákie nie vſprá=
37:
wiedliwiáią. Gál: 2. 16. y 3. 2. 12. Vczyn=
38:
ki dobre do wybránia pomocne. 2 Piotr
39:
1. 10. Vczynki dobre mogą y máią
40:
być iáwnie czynione. Mát: 6. 5. Nie v=
czynki


strona: Cccccc 3

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
czynki dobre/ ále prozną chwałę Pan ſtro=
2:
fuie. Mát: 23. 14. Vczynek káżdy dobry
3:
Pan Bog w nas záczyna y dokonywa.
4:
Phil: 1. 6. Vczynkow dobrych nie czy=
5:
niący/ będzie wyćięty y w ogień wrzucony
6:
Mátth: 3. 10. y 7. 19. Ian 15. 6.
7:
Vczynki miłośierne Mát: 25. 35. pátrz
8:
Vſpráwiedliwienie/ Zapłátá y Zaſługá.
9:
VKRZYZOVVANIE. Z Chriſtuſem
10:
ſtáry náſz człowiek ma być vkrzyżowan.
11:
Rzym: 6. 6. Ktorzy ſą Chriſtuſowi/ ći
12:
krzyżuią ćiáłá ſwe z ich namiętnośćiámi
13:
y pożądliwośćiámi. Gál: 5. 24. Páwło=
14:
wi świát vkrzyżowan/ y Páweł świátu.
15:
Gál: 6. 14. Ktorzy znowu Chriſtuſá krzy=
16:
żuią. Zyd: 6. 6. pátrz Krzyż.
17:
VMARLY. Trzey vmárli od Páná
18:
wſkrzeſzeni/ co známionuią. Már: 5. 41.
19:
Vmieráiący w Pánu. Obiá: 14. 13.
20:
Vmárłych płákáć ile ſię godzi. Mát: 9.
21:
23. Dzie: 8. 2. y 9. 39. 1 Theſ: 4. 13.
22:
Vmárłych ćiał omywánie. Dzie: 9. 37.
23:
Vmárłych pogrzeby. Mát: 14. 12. y 27.
24:
58. Dzie: 8. 2. Modlić ſię zá vmárłe każe
25:
Ian S. 1 Ian 5. 16.
26:
VNIA Chriſtuſá z kośćiołem. 1 Kor:
27:
12. 12.
28:
VRZAD. Rożność vrzędu świeckie=
29:
go od duchownego. Mát: 22. 21. Vrząd
30:
świecki nie ma ſię wdáwáć w duchowne
31:
ſpráwy. Támże. Vrząd duchowny ma
32:
moc pomſty y karánia. 2 Kor: 10. 6.
33:
Vrzędowi choćia złemu poſłuſzeńſtwo
34:
ma być oddawano. 1 Piot: 2. 18. pátrz
35:
Przełożeńſtwo.
36:
VSPRAVVIEDLIVVIENIE co
37:
ieſt. Rzym: 4. 5. 6. 1 Kor: 6. 11. Pier=
38:
wſze vſpráwiedliwienie ſzczyra łáſká ſprá=
39:
wuie bez vczynkow. Rzym: 3. 24. y 4. 4.
40:
Gál: 2. 16. Pierwſze vſpráwiedliwienie
kolumna: 2
1:
o ktorym Páweł/ nawięcey z wiáry; á
2:
wtore o ktorym Iákub/ z vczynkow po=
3:
chodzi. Rzym: 2. 13. y 4. 2. Eph: 2. 8. Dár=
4:
mo iákoſmy vſpráwiedliwieni. Rzy: 3. 24.
5:
Náuká Kátholicka o vſpráwiedliwie=
6:
niu z wiáry y z vczynkow. liſt 518. Vſprá=
7:
wiedliwienie z vczynkow/ á nie z ſámey
8:
wiáry. Luk: 1. 6. Iák: 2. 14. 21. 24. Pocho=
9:
dzi z wiáry z nádzieie y miłośći. Luk: 7. 50.
10:
Ktorym vczynkom Páweł ś. odeymu=
11:
ie moc vſpráwiedliwienia y zbáwienia.
12:
liſt 518. Vczynki iákie nie vſpráwiedli=
13:
wiáią. Gál: 2. 16. y 3. 2. 12. Ktorą ſprá=
14:
wiedliwośćią bywamy vſpráwiedliwie=
15:
ni. Rzym: 1. 17. Vſpráwiedliwienie cze=
16:
mu wierze bywa przypiſáne. Rzym: 4. 2.
17:
Nie ſámá wiárá ále y krzeſt vſpráwiedli=
18:
wia. Rzym: 6. 3. Y miłość. Luk: 7. 47.
19:
1 Kor: 13. 3. Gál: 5. 6. 1 Piot: 4. 8. Y
20:
nádzieiá. Rzym: 8. 24. Y pokutá: iáko
21:
mamy przykład w Mágdálenie. Luk: 7.
22:
W márnotrátnym ſynie. Luk: 15. y w
23:
Iáwnogrzeſzniku. Luk: 18.
24:
Vſpráwiedliwiony sſtáie ſię ſpráwiedli=
25:
wym. Rzym: 4. 5. Ludzie mogą być pra=
26:
wdziwie świętymi/ y niepokalánemi.
27:
Eph: 1. 4. 1 Kor: 6. 11.
28:
Wtore vſpráwiedliwienie/ ktorym ſprá=
29:
wiedliwy sſtáie ſię ſpráwiedliwſzy/ náby=
30:
wa ſię dobrymi vczynkámi. Iák: 2. 21. 24.
31:
Obiá: 22. 11.
32:
VTRAPIENIE. Pożytek vtrapie=
33:
nia. Már: 9. 49. patrz Krzyż y Vćiſk. W.
34:
VVCIELENIE Syná Bożego. Ian
35:
1. 14. 1 Ian 4. 6.
36:
VVDOVVA. Wdowy pobożne máią
37:
w piſmie ſwoie zálecenie. Iáko Anná
38:
Prorokini. Luk: 2. 36. Y máią być czczo=
39:
ne. 1 Tim: 5. 3.
Cccccc 3Wdow


strona: Cccccc 3v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Wdow pobożnych y niepobożnych opi=
2:
ſánie. 1 Tim: 5. 6. 8. 13. Ktore po ślubie
3:
czyſtośći chcą iść zá mąż/ máią potępie=
4:
nie. 1 Tim: 5. 11. 12.
5:
Wdow náwiedzánie w vćiſku ich/ ieſt
6:
część práwego nabożeńſtwá. Iák: 1. 27.
7:
Wdowy vbogiey dwá pieniążki nád
8:
wielkie pieniądze bogaczow przełożone.
9:
Már: 12. 41. Luk: 21. 1.
10:
Wdowy młode ktore ſię nie wſtrzyma=
11:
wáią/ á ślubu czyſtośći nie máią/ zá mąż
12:
iść mogą. 1 Kor: 7. 9. 39. Wſzákże lepiey
13:
vczynią/ ieſli ſię w czyſtośći záchowáią.
14:
1 Kor: 7. 8. 40.
15:
VVEZVVANIE. Wiele ieſt wezwá=
16:
nych/ ále máło wybránych. Mát: 20. 16.
17:
y 22. 14. Ktorych Bog przeyrzał/ tych
18:
też y wezwał. Rzym: 8. 30. A wezwał ich
19:
z ćięmnośći do przedziwney świátłośći.
20:
1 Piotr 2. 9. Do łáſki Chriſtuſowey. Gál:
21:
1. 6. Ná wolność. Gál: 5. 13. Do krole=
22:
ſwá ſwego y chwały. 1 Theſ: 2. 12. Do
23:
ſwey wieczney chwały. 1 Piotr 5. 10.
24:
Káżdy ma trwáć w ſwym wezwániu
25:
ábo powołániu. 1 Kor: 7. 20. Y ſprá=
26:
wowáć ſię godnie y przyſtoynie powołá=
27:
niu ſwemu. Eph: 4. 1. Nikt ſię nie ma
28:
wdáwáć w vrząd páſterſki ábo kázno=
29:
dzieyſki/ áżby był wezwány/ ábo poſłány.
30:
Zyd: 5. 4. Rzym: 10. 15. pátrz Powołánie
31:
y Páweł.
32:
VFNOSC y beſpieczeńſtwo Hæretyc=
33:
kie. pátrz Pewność zbáwienia.
34:
VVIARA co ieſt. Zyd: 11. 1. Ieſt dar
35:
Boży. Phil: 1. 29. Pochodzi z ſłuchánia
36:
ſłowá Bożego. Rzym: 10. 17. Wiárá ieſt
37:
rzeczy niewidziánych. Zyd: 11. 1. Bez
38:
wiáry nie może ſię nikt Bogu podobáć.
39:
Zyd: 11. 6. Rzym: 14. 23.
40:
Wiárá żywa ieſt z miłośćią złączona.
kolumna: 2
1:
Gál: 5. 6.
2:
Wiárá vmárła bez miłośći. Mát: 7.
3:
21. 1. Kor: 13. 2. Iák: 2. 26.
4:
Wiárá żywa ieſt wielkiey mocy. Mát:
5:
21. 22. Már: 16. 16. Ian 1. 12. y 3. 15. y 14.
6:
12. Dzie: 3. 16. y 16. 31. Wiárá ſámá bez
7:
vczynkow nie płatna. Mát: 5. 19. y 7. 21.
8:
y 15. 28. y 22. 40. y 25. 42. Már: 12. 33. y 16.
9:
16. Luk: 10. 28. Ian 3. 5. y 8. 31. 40. Eph:
10:
6. 23. Iák: 2. 24.
11:
Wiárá ktora płatna. Ian 3. 18. Dzie:
12:
16. 31. Wiárá bez miłośći być może/
13:
ále nic nie pomoże. 1 Kor: 13. 2. 3.
14:
Wiárá dyabelſka bez miłośći y vczyn=
15:
kow dobrych. Iák: 2. 9.
16:
Wiárá vſpráwiedliwiáiąca/ ieſt nie Lu=
17:
terſka/ ále Kátholická wiárá. Gál: 5. 6.
18:
y 6. 16. Zyd: 11. 1. Ktorą y Abráhám był
19:
vſpráwiedliwiony. Rzym: 4. 24. Ktorą
20:
y my bywamy vſpráwiedliwieni. Támże.
21:
Wiárá Kátholicka ieſt nie omylna. 1.
22:
Kor: 15. Y ſámá cudá czyni. Mát: 17.
23:
20. Dzie: 3. 16. A ieſt powſzechna/ mie=
24:
dzy wſzytkimi narody. Rzym: 1. 8. Wiá=
25:
rá oprocz kośćiołá Kátholickiego nic nie
26:
waży. Luk: 13. 26. Iedność wiáry ieſt v
27:
ſámych Kátholikow. Eph: 4. 5. Wiá=
28:
ry Chrześcijáńſkiey dziwne rozmnożenie.
29:
Mát: 4. 32. Wiárá Chrześćijáńſká nie ieſt
30:
ſektá áni hæreſia. Dzie: 24. 14.
31:
Wiárá w kośćiele nigdy nie vſtáłá.
32:
Luk: 18. 8. Wiárá może być vtráco=
33:
na. Luk: 8. 13. Rzym: 11. 20. Wiárá
34:
iednego pomaga drugiemu. Mátt: 9. 2.
35:
Már: 2. 5.
36:
Co ieſt/ mieć wiárę Bożą. Már: 11. 22.
37:
Z wiáry iáko żyie ſpráwiedliwy. Rzy: 1. 17.
38:
Wiárá ku wſzem świętym. Phile: 5.
39:
Wierze czyiey pánowáć/ co ieſt. 2
40:
Kor: 1. 23.
Wiárá


strona: Cccccc 4

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Wiárá bez vczynkow nie vſpráwiedli=
2:
wia. 1 Kor: 13. 2. Gál: 5. 6. Iák: 2. 24.
3:
Wiárá ieſt iedná. Eph: 4. 5.
4:
Náuká wiáry/ ma być pod rozſądek
5:
przełożonych kośćielnych poddawána.
6:
Gál: 2. 2.
7:
VVIDZENIA Aniołow y innych
8:
świętych. Dzie: 10. 30.
9:
VVIECZERZA PANSKA. pátrz
10:
Ciáło Páńſkie/ y Sákráment ćiáłá y krwie
11:
Páńſkiey.
12:
VVIECZNOSC Chriſtuſowá. pátrz
13:
Chriſtus.
14:
VVIERNY ieſt Pan Bog. 1 Kor: 1.
15:
9. y 10. 13. 2 Kor: 1. 18. 2 Theſ: 3. 3.
16:
Wierny ſługá. Mát: 24. 45. Luk: 12. 42.
17:
Zapłátá iego. Mát: 25. 21. 23. 25. Luk:
18:
19. 17. Wierny w mále/ wierny ieſt y w
19:
wielu. Luk: 16. 10. A nie wierny w cu=
20:
dzym/ y ſwe tráći. Luk: 16. 12.
21:
Mąż niewierny iáko poświęcon by=
22:
wa przez żonę wierną. 1 Kor: 7. 14.
23:
Wierni ſą wſzytcy Chrześćijánie. 2
24:
Kor: 6. 15. Eph: 1. 1. Kol: 1. 2. 1 Tim:
25:
5. 16. pátrz Chrześćijánie.
26:
VVIEZNIOVV náwiedzánie ma za=
27:
płátę v Páná Bogá. Mát: 25. 37. 2.
28:
Tim: 1. 16. Zyd: 13. 3. Modlitwá zá wię=
29:
znie. Dzie: 12. 5. Więzniow Bog nie o=
30:
puſzcza. Dzie: 5. 19. y 12. 17. Páweł y w
31:
więzieniu chwali Páná Bogá. 16. 25.
32:
VVIGILIE, ábo czućia nocne ná
33:
modlitwie. Mát: 26. 41.
34:
VVINA. Zaden nie ieſt bez winy ná
35:
świećie. pátrz Grzech.
36:
VVODA żywa Duch S. Ian 4. 10.
37:
VVOLA Boża/ ma być czynioná.
38:
Mát: 7. 21. Mát: 12. 50. Rzym: 12. 2.
39:
Wola Boża ieſt/ ábyſmy byli świętymi.
40:
1 Theſ: 4. 3. A żeby nikt nie zginął.
kolumna: 2
1:
Ian 6. 39. 1 Tim: 2. 4. 1 Ian 2. 17.
2:
2 Piotr 3. 9. Kto czyni wolą Bożą ten
3:
trwa ná wieki. 1 Ian 2. 17.
4:
Wolą Bożą wiedzący á nie czyniący
5:
iey/ będzie bárzo karan. Luk: 12. 47.
6:
Wola náſzá woley Bożey ma być pod=
7:
dawána. Mát: 6. 10. y 26. 39. Luk: 22
8:
42. 1 Kor: 4. 19. Dzie: 21. 14. Zyd: 6. 3.
9:
Iák: 4. 15.
10:
VVOLNOSC ábo ſwobodá ludzka
11:
y po zgrzeſzeniu zoſtáłá. Mát: 12. 33. 16.
12:
24. y 19. 17. y 23. 37. Luk: 10. 30. Ian 1.
13:
12. Rzym 7. 18. y 12. 21. Ob: 2. 21. y 3. 20
14:
Wolność ludzka ná dobre/ potrzebuie
15:
łáſki y pomocy Bożey. Rzym: 9. 16.
16:
Wolność ludzka poſpołu z łáſką Bożą
17:
robi. Mát: 3. 2. 3. Ian: 7. 37. Dzie: 3.
18:
19. y 8. 22. Rzym: 10. 13. 1 Kor: 15. 10.
19:
Eph: 5. 14. Phil: 2. 13. y 4. 13. Kol: 1. 29.
20:
2 Tim: 2. 21. Zyd: 12. 12. Iák: 4. 8. Y
21:
poſpołu z łáſką Bożą záſługuie. Mát: 25. 20.
22:
Wolność ludziom Pan Bog zoſtáwuie.
23:
Rzym: 9. 21. Wolność człowiecza ieſt y
24:
w grzeſzeniu. Rzym: 7. 15. 19. Wolność
25:
ludzka ná złe y ná dobre. 2 Tim: 3. 21.
26:
Bog y Pháráoná przy wolnośći zoſtá=
27:
wił. Rzym: 9. 17. Wolnośći iákiey Pá=
28:
weł dopuſzcza. Rzym: 14. 5. Wolność
29:
Chrześćijáńſka w czym należy. Gál: 4. 31.
30:
Wolność duchá. 2 Kor: 3. 17. Wolność
31:
ćieleſna. Gál: 5. 13. Wolność Ewán=
32:
gelikowſka. 1 Piot: 2. 16.
33:
VVRACANIE. Rzeczy zle nábyte ko
34:
mu máią być wracáne. Luk: 19. 8.
35:
VVSTRZYMAVVALOSC ieſt o=
36:
ſobliwym dárem Bożym Mát: 19. 12.
37:
1 Kor: 7. 7. 17. Kto ſię nie wſtrzymawa
38:
á nie ma ſlubu czyſtośći/ ma w małżeń=
39:
ſtwo wſtąpić. 1 Kor: 7. 9. Kápłan y Bi=
40:
ſkup ma być wſtrzymięzliwy. Tit: 1. 8.
WSZETE=


strona: Cccccc 4v

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
VVSZETECZENSTVVO. pátrz
2:
Porubſtwo.
3:
VVYBRANIE y powołánie ieſt z
4:
ſzczyrey łáſki Bożey. Rzym: 9. 12. y 11. 32.
5:
Wybráni ſą Chrześćijánie przed ſtworze=
6:
niem świátá. Eph: 1. 4. Wybráni kto=
7:
rzy. Mát: 20. 16. Iáko zbáwienia do=
8:
ſtępuią. 2 Tim: 2. 10. Nie ſámi wybráni
9:
ſą w kośćiele. Mát: 22. 11.
10:
VVYZNANIE wiáry ma być vſtne.
11:
Rzym: 10. 10. Y vczynkowe. Tit: 1. 16.
12:
Kto wyzna Chriſtuſá przed ludzmi/ tego
13:
ſię też Pan Chriſtus nie záprzy. Mát: 10.
14:
32. Luk: 12. 8.
15:
VVZYVVANIE imieniá Bożego.
16:
Dzie: 2. 21. Rzym: 10. 13. Bog ieſt bogáty
17:
ku wſzytkim ktorzy go wzywáią. Rzy: 10. 12.
18:
Wzywánie świętych. Luk: 16. 28. y 20.
19:
36. Rzym: 10. 14. Páweł wzywa inſzych
20:
pośrzednikow oprocz Chriſtuſá/ proſząc
21:
ludzi áby ſię za nim modlili. Rzym: 15. 30.
22:
2 Kor: 1. 11. Kol: 4. 3. 1 Theſ: 5. 25.
23:
2 Theſ: 3. 1. Zyd: 13. 18.
24:
Wzywáiąc świętych Chriſtuſá wzywa=
25:
my. Phil: 3. 17. Iákie nabożeńſtwo
26:
Aniołow gáni Páweł S. Kol: 2. 18. Z.
27:
ZABOBONY co ſą. Dzie: 17. 22.
28:
ZACHEVSZ przyimuie Chriſtuſá
29:
do ſwego domu. Luk: 19. 6.
30:
ZACHARIASZ ſyn Báráchiaſzow
31:
vkámionowány. Mát: 23. 35.
32:
Zácháryaſz Oćiec Ianá Krzćićielá.
33:
Luk: 1. 5.
34:
ZACHVVYCENIA niektorych. 2.
35:
Kor: 12. 1.
36:
ZAKONV ſtárego vrząd y ſpráwá.
37:
Rzym: 3. 20. y 4. 15. y 5. 20. y 7. 7. Gál:
38:
3. 19. 1 Tim: 1. 8. Zyd: 7. 18. 27. Zakon
39:
vkazuie grzechy/ ále ich odiąć nie może.
kolumna: 2
1:
Rzym: 3. 21.
2:
Zakonu Bożego bez Duchá iego wypeł=
3:
nić nie możemy. Rzym: 8. 2.
4:
Chriſtus przyſzedł áby zakon wypeł=
5:
nił. Mátth: 5. 18.
6:
Zakonne ceremonie znieśione przez
7:
Chriſtuſá. Dzie: 13. 38. y 15. 10. Rzym: 6.
8:
14. y 7. 4. 2 Kor: 3. 14. Gál: 3. 13. y 5. 2.
9:
Zakon dziećiowodz do Chriſtuſá. Gál:
10:
3. 24. Zakon nie ożywiał. Gál: 3. 21.
11:
Zakon y Prorocy we dwu przykazá=
12:
niach zámknieni. Mát: 22. 40. Gál: 5. 14.
13:
Zakonu wypełnienie ieſt miłość bliznie=
14:
go. Rzym: 13. 10.
15:
Zakon iáko nie ieſt dla ſpráwiedliwych.
16:
1 Tim: 1. 9. Zakonu końcem iáko ieſt
17:
Pan Chriſtus. Rzym: 10. 4. Zakon iáko
18:
był pochopem do grzechow. Rzym: 5. 20.
19:
Zakonna ſpráwiedliwość. Rzym: 10. 5.
20:
Zakon niczego ku doſkonáłośći nie przy=
21:
wiodł. Zyd: 7. 19.
22:
ZAKON nowy Chrześćijáńſki zależy
23:
nawięcey w miłośći. Mát: 5. 44. y 7. 12.
24:
Ian 13. 34. Gál: 6. 2. 1 Tim: 1. 5.
25:
Zakon Chriſtuſow. 1 Kor: 9. 21.
26:
Zakonu wypełnienie ieſt miłość. Rzym:
27:
13. 10. pátrz Teſtáment nowy.
28:
ZAKONNIK. Zywot zakonniczy był
29:
zá czáſow Apoſtolſkich. Dzie: 4. 31. Zaſłu=
30:
gá y zapłátá dobrych zakonnikow. Már:
31:
10. 29. 1 Kor: 9. 25. Náśladuiący świę=
32:
tych Chriſtuſá náśláduią. 1 Theſ: 1. 6.
33:
Zakonnicy ſekt nie czynią/ choć ieden ieſt
34:
Fránćiſzkow/ drugi Dominikow. 1 Kor: 1
35:
12. Z zakonnikow bywáią nalepſzy y na=
36:
gorſzy. Obiá: 22. 11. pátrz Mnich.
37:
ZAPLATA y vczeſtnictwo vczynkow
38:
dobrych. Mát: 10. 41. Zapłátá zá dobre
39:
vczynki. Mát: 5. 12. Már: 9. 41. Luk: 6.
40:
35. Zapłátá według vczynkow. 1 Kor: 3. 8.
Obiáw:


strona: Dddddd

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Obiáw: 2. 23. y 22. 12. Zapłátá ſtokro=
2:
tna. Már: 10. 30. Dla zapłáty możem
3:
dobrze czynić. Mát: 19. 27. 1 Kor: 9. 23.
4:
Obiáw: 3. 5. Zapłáty y zaſlugi ſą ro=
5:
żne. Mát: 13. 8. Luk: 19. 9. Ian 14. 2.
6:
1 Kor: 15. 41. Rożne zapłáty w iednym
7:
żywoćie wiecznym. Mát: 20. 9. Ian 14. 2.
8:
ZASLVGA y zapłátá vczynkow do=
9:
brych. Mát: 5. 12. y 6. 4. y 25. 35. Luk:
10:
14. 14. y 17. 10. Rzym: 8. 18. 1 Kor: 3. 8.
11:
2 Kor: 4. 17. 2 Kor: 9. 10.
12:
Krotkie y lekkie vtrapienia záſługuią
13:
wieczną chwałę. Rzym: 8. 18. Ludzie
14:
zá łáſką Bożą sſtawáią ſię godni żywo=
15:
tá wiecznego. Luk: 20. 35.
16:
Zaſługá Chriſtuſowá komu pomocna.
17:
Zyd: 5. 9. Zaſługá y zapłátá dobrych
18:
zakonnikow. Már: 10. 29. Zyd: 13. 16.
19:
Chriſtus w wiernych ſwych żyie/ ćierpi/
20:
záſługuie/ y doſyć czyni. 2 Kor: 1. 5. Kol:
21:
1. 24. Fundáment zaſług náſzych. Gál:
22:
2. 20. Zaſługi świętych mogą innym
23:
być vżyczone. 2 Kor: 8. 14.
24:
ZATVVARDZENIE ſercá pocho=
25:
dzi z oddalenia łáſki Bożey. Rzym: 9. 18.
26:
Zyd: 3. 7. Bog iáko zátwardza człowie=
27:
ká. Rzym: 9. 18. Zátwárdzenia Bog nie
28:
ieſt przyczyną. Rzym: 11. 8.
29:
ZAZDROSC zákazána. Rzym: 13. 13.
30:
Gál: 5. 15. 20. 1 Piotr 2. 1. Miłość niko=
31:
mu nie zayrzy. 1 Kor: 13. 4.
32:
ZBAVVIENIA y potępienia przy=
33:
czyná. Mát: 25. 34. Y ludzie zbawiáią
34:
duſze. Iák: 5. 20. Drogá do zbáwienia.
35:
Obiáw: 14. 12.
36:
ZBROIA Chrześćijáńſka wſzytká ieſt
37:
duchowna. Eph: 6. 11. 2 Kor: 6. 7. y 10. 4.
38:
1 Theſ: 5. 8. 1 Piotr 4. 1.
39:
ZDRADA złym y niewiernym należy.
40:
Rzym: 1. 29. Wiernym Chrześćijánom
kolumna: 2
1:
zákazána. 1 Theſ: 4. 6. 1 Piotr 2. 1.
2:
ZDROVVIE duſzne wprzod opátrzyć
3:
mamy. Már: 2. 5.
4:
ZEGNANIE Krzyżem ś. Luk: 24. 50.
5:
ZGODA ieſt nam w piſmie zálecona.
6:
Rzym: 12. 4. 16. y 15. 6. 1 Kor: 1. 10.
7:
Eph: 4. 3. Phil: 2. 2. 1 Piotr 3. 8.
8:
ZGORSZENIE y obráżenie bliznie=
9:
mu/ áni w náuce áni w żywoćie/ nie ma
10:
być dawáne. Mát: 17. 27. y 18. 6. Már: 9.
11:
42. Luk: 17. 1. Rzym: 14. 1. 15. 1 Kor: 10.
12:
32. 2 Kor: 6. 3. 1 Theſ: 5. 22. Cokol=
13:
wiek nas gorſzy/ tego ſię ſtrzedz mamy.
14:
Mát: 5. 29. Már: 9. 43. Rzym: 16. 17.
15:
Zgorſzenia czemu być muſzą. Luk: 17. 1.
16:
Wiele ſię ich gorſzy z ſtrony Sákrámen=
17:
tu. Ian 6. 66.
18:
ZIEMIA święta. Dzie: 7. 33.
19:
ZLODZIEYSTVVO zákazáne.
20:
Mát: 19. 18. Rzym: 2. 21. y 13. 9. 1 Pio: 4. 15.
21:
Złodzieie nie będą zbáwieni. 1 Kor: 6. 10.
22:
Ktorzy nie pokutowáli zá złodzieyſtwá
23:
ſwoie. Obiáw: 9. 21. Lekárſtwo ná kra=
24:
dzież/ robotá á iáłmużná. Eph: 4. 28.
25:
Złodzieie ſą y Miniſtrowie hæretyccy.
26:
Ian 10. 8.
27:
ZLORZECZENSTVVO zákazá=
28:
ne. Rzym: 12. 14. 1 Piotr 3. 9. y 4. 15.
29:
Złorzeczący nie będą zbáwieni. 1 Kor: 6
30:
10. Złorzeczący oycu ábo mátce był ná
31:
gárdle karan. Mát: 15. 4. Már: 7. 10.
32:
Złorzeczącym nam/ błogoſłáwić mamy
33:
Luk: 6. 28. Rzym: 12. 14. 1 Kor: 4. 12. 1
34:
Y złorzeczeńſtwá ludzkie mieć zá błogoſłá=
35:
wieńſtwá. Mát: 5. 11.
36:
ZLE. Bog nie ieſt przyczyną złego.
37:
Rzym: 9. 14. 2 Kor: 6. 15. Iák: 1. 13. Iákieo
38:
złego Bog nie ieſt przyczyną. Luk: 2. 34.
39:
Zezwaláiący ná złe/ ćięſzko grzeſzą.
40:
Dzie: 22. 20.
DdddddZli y


strona: Ddddddv

Regeſtr.

kolumna: 1
1:
Zli y dobrzy ſą w kośćiele. Mát: 13. 30.
2:
Ian 15. 2.
3:
Zli máią być znoſzeni. Ian 12. 6. Zli
4:
poki máią być znoſzeni. Mát: 13. 29.
5:
Złym zá złe nikomu oddáwáć nie ma=
6:
my. Rzym: 12. 17. 20. 1 Theſ: 5. 15.
7:
1 Piot: 3. 9.
8:
ZMARTVVYCHVVSTANIE du=
9:
chowne/ z śmierći grzechu ku nowośći zy=
10:
wotá. Rzym: 6. 2. 4. 5. Eph: 2. 1. 5.
11:
Kol: 2. 12. 13.
12:
Zmartwychwſtánie oſobne niektorych.
13:
Corki Iáirowey. Mát: 9. 25. Syná ie=
14:
dney wdowy. Luk: 7. 15. Lázárzá. Ian
15:
11. 44. Y tych ktorzy powſtáli przy śmier=
16:
ći Páná Chriſtuſowey. Mát: 27. 53.
17:
Zmartwychwſtánie powſzechne w dzień
18:
ſądny. Ian 5. 28. Obiá: 20. 12. Ktorego
19:
Sádduceuſzowie nie wierzyli. Mátt: 22. 23.
20:
Ale go dowodzi P. Chriſtus. Támże.
21:
Y Páweł. 1 Kor: 15.
22:
ZNAKI zburzenia Ierozolimſkiego/
23:
y ſkończenia świátá. Már: 13. 4. 5. Zná=
24:
ki ktore vprzedzą dzień ſądny. Mát: 24.
25:
29. Már: 13. 24. Luk: 21. 25.
26:
ZONA ma być mężowi poſłuſzna y
27:
poddána. Eph: 5. 22. Kol: 3. 18. 1 Tim:
28:
2. 11. y 3. 11. y 5. 2. 10. Tit: 2. 4. 1 Piot: 3. 1.
29:
Ożenić ſię zaden nie powinien. 1 Kor: 7. 2.
30:
Zaden kápłanem zoſtawſzy żony nie
31:
poymował/ oprocz hæretykow. 1 Tim: 3. 2.
32:
ZVVIERZCHNOSC káżda ieſt
33:
od Bogá. Rzym: 13. 1. Zwierzchność pá=
34:
ſterſka. 2 Kor: 2. 9. pátrz Przełożeńſtwo.
kolumna: 2
1:
ZVVYCZAIE kośćielne ſą wielkiey
2:
wagi. 1 Kor: 11. 16.
3:
ZYCIE ſpołeczne rádzą nie roſkázu=
4:
ią. Dzie: 2. 24.
5:
ZYDZI iedni ſą według ćiáłá/ á dru=
6:
dzy według duchá: iedni zwierzchu/ á dru=
7:
dzy wewnątrz. Rzym: 2. 28. 29. y 9. 6. 8.
8:
Ci ſą práwi ſynowi Abráhámowi/ kto=
9:
rzy czynią vczynki Abráhámowe. Ian 8.
10:
Y chodzą ſtopámi wiáry iego. Rzym:
11:
4. 12. Gál: 3. 7. Zydowie niewierni ſą ſy=
12:
ny czártowſkimi. Ian: 8. 44. Zydowie
13:
vfáli w vczynkách zakonnych. liſt 517.
14:
Zydzi czemu odrzuceni. liſt 520. Z Zydow
15:
iedni práwowierni/ drudzy kácerze/ á trze=
16:
ći niewierni. liſt 517. Zydow wiele zgi=
17:
nęło w zburzeniu miáſtá Ieruzálem.
18:
Luk: 19. 43.
19:
ZYVVNOSC. Troſkánie o żywność
20:
zákazáne. Mát: 6. 25. Luk: 12. 22.
21:
ZYVVOT wieczny w czym zależy.
22:
Ian 17. 3. Chriſtus ieſt żywot wieczny.
23:
1 Ian 1. 2. y 5. 20. Kto chce wniść do ży=
24:
wotá wiecznego/ ten ma w Chriſtuſá
25:
wierzyć. Ian 3. 36. y 6. 40. Y záchowáć
26:
Páńſkie przykazánie. Mát: 19. 17. Mát: 25. 34.
27:
Zywot wieczny ieſt y dar/ y zapłátá
28:
Rzym: 6. 23. Dáią gi zá zapłátę. Luk:
29:
18. 30. Oddan bywa zá vczynki dobre.
30:
Rzym: 2. 6. 7.
31:
Zywotá wiecznego koroná dwoiáka.
32:
Phil: 4. 1. Rożne zapłáty w iednym ży=
33:
woćie wiecznym. pátrz Zapłátá.
34:
KONIEC REGESTRV.
35:
Chwałá niech będzie Bogu w Troycy iedynemu
36:
Oycu/ y Synowi/ y Duchowi świętemu.

strona: errata

1:
grafika
2:
Omyłki ſzkodliwſze ták popráwiſz.
kolumna: 1
1:
W Przedmowie/ liſt 22. ꝟ. 30. Arcybo=
2:
żnice/ czytay Arcybożnicże.
3:
26. ꝟ 18. ná brzegu. Nie wielomowſtwá/
4:
czytay Nie wielomodlſtwá.
5:
54. ꝟ. 23. ptacy niebieſcy/ czytay ptacy
6:
powietrzni.
7:
69. ꝟ. 28. ná brzegu. Według vczynkow
8:
iego/ czytay Według vczynkow.
9:
79. ꝟ. 12. ná brzegu κάυηλος, czytay
10:
κάμιλος.
11:
89. ꝟ. 19. ná brzegu. Ofiárá zwierzchnią/
12:
czytay Ofiárá zwierzchnia.
13:
92. ꝟ. 31. Przez odzienie weſela/ czytay
14:
Odzienie weſela.
15:
94. ꝟ. 19. ná brzegu. Rabbi G. " Rabbi/ to
16:
ieſt. czytay Rabbi/ Rabbi/ G. to ieſt.
17:
98. ꝟ. 21. przykrość czytay/ pokrytość.
18:
102. ꝟ. 7. ná brzegu. z ktorey. czytay/ z
19:
ktorych.
20:
105. ꝟ. 16. kágáńce. czytay/ lámpy.
21:
ꝟ. 22 y zámknione ſą drzwi. czytay/ y zám=
22:
kniono drzwi.
23:
125. ꝟ. 3. Około dzieśiątego ábo dwuna=
24:
ſtego. czytay/ dwunaſtego.
25:
187. ꝟ. 16. od 4. Rozdz: 16. czytay/ od
26:
Rozd: 16.
27:
295. ꝟ. 25. ku zachodu. miáło być mniey=
28:
ſzą literą.
29:
310. ꝟ. 29. O czym wyż: w Rozdz: 8.
30:
czytay/ O czym wyż: Luk: 8.
kolumna: 2
1:
315. ꝟ. 11. do miáſtá Sámáriey. czytay/
2:
do miáſtá Sámáriyſkiego.
3:
329. ꝟ. 26. ná brzegu. Iáko zápieczętował.
4:
czytay/ iáko zápieczętowan.
5:
358. ꝟ. 25. Mát: 18. czytay/ Mát: 13.
6:
400. ꝟ. 14. ná brzegu. prze ſny. czytay/
7:
przez ſny.
8:
404. ꝟ. 12 ψύχή czytay/ ψυχή
9:
ꝟ. 18. αδης czytay/ άδης.
10:
ꝟ. 32. ψυχώ μου / czytay ψυχήυ μου.
11:
ꝟ. 33. άδου. czytay/ άδου.
12:
407. ꝟ. 3. ná brzegu. " co. S L. czytay/
13:
" co. 5 L.1
14:
448. ꝟ. 28. λειτουςγόυτωυ czytay/
15:
λειτουςγούυτωυ
16:
457. ꝟ. 11. náuczáli bráćia. czytay/ náu-
17:
czáli bráćią.
18:
478. ꝟ. 32. λειτουςγόυτωυ czyt: λειτουςγούυτωυ.
19:
645. ꝟ. 14. vſzedł z rąk iego. czytay/ vſzedł
20:
rąk iego.
21:
699. ꝟ. 8. máiąc. czytay/ máiąć.
22:
717. ꝟ. 6. iż byli. czytay/ iż były.
23:
718. ꝟ. 28. ták piſze. czytay/ ták piſzę.
24:
729. ꝟ. 14. máiąc świádectwo. czytay/
25:
máiąca świádectwo.
26:
878. ꝟ. 17. ná brzegu. Antychriſt Rzym
27:
miał. czytay/ Antychriſt Rzym bę=
28:
dzie miał.
29:
W KRAKOWIE,
30:
Cum Gratia et Priuilegio S. R. M.
31:
W Drukárni Andrzeiá Piotrkowczyká.
32:
Roku Páńſkiego/ 1593.