[zaloguj się]
[pdf]

PUŁŁANEK (5) sb m

pułłanek (4), połłanek (1), [pułanek]; pułłanek Diar, GrzepGeom, GostGosp, SarnStat; połłanek Calep.

W przykładach z LustrRus zapis pół- traktujemy jako puł-, zgodnie z informacją wydawców (cf Przedmowa [w:] LustrRus I, s. XXXVII).

a pochylone; e prawdopodobnie jasne (tak w -ek); w poł- o prawdopodobnie pochylone (tak w poł-).

Fleksja
sg pl
N półłånek pułłånki
G pułłånka, pułłånku pułłånków
A pułłånek pułłånki
I pułłånkiem pułłånk(a)mi
L pułłånku pułłånk(a)ch, pułłånkoch

sg N półłånek (1). ◊ G pułłånka (2), [pułłånku]. ◊ [A pułłånek.] ◊ I pułłånkiem (1). ◊ [L pułłånku.] ◊ pl [N pułłånki.] ◊ G pułłånków (1). ◊ [A pułłånki. ◊ I pułłånk(a)mi. ◊ L pułłånk(a)ch, pułłånkoch.]

Sł stp: połułanek, Cn: półłanek w innym znaczeniu s.v. siedzę na półłanku, Linde XVII – XVIII w.: półłanek.

Pole uprawne o powierzchni równej połowie łanu; semiiugerum Calep (5): ták iż we wſzytkim Lanie/ będźie Pólek wſzytkich ſześć tyśięcy dźiewięć ſeth y dwánaśćie Pólek/ 6912. połowicą mniéy bez máłá/ á niż w ónym coſmy przedzéy o nim mieli. Przetóż ten to tákowy Lan/ mógłby ij Pułłankiem zwáć. GrzepGeom M4v; Semiiugerum – Połlanek. Calep 965b; Wytykáiąc [dziesięcinę] z pułłanká/ kopę wypuśćić wſzyſtkim: okrom niepoſłuſznego GostGosp 78; [ex alia parte alias od pulanku scultetis in perpetuum KsięgiSądWiej 1542 nr 4057; Villa Dąbrowka. W tej wsi kmieci 6 in laneis 3, każdy z nich siedzi na półłanku. LustrKrak I 70; Naprzód w tej wsi ⟨jest⟩ kmieci 5, z których 4 siedzą na rolach jednakich, nie mają pod sobą półłanku spełna [= z pełna ‘cały’], bo tylko pola 2 mają LustrKrak I 79; [kmiecie] Dali tę sprawę, iż płacą za kapłuny i za jajca z półłanków per gr 11 LustrKrak I 115; W tej wsi kmieci osiadłych 7 in laneis [...]. Item kmieć nowo osadzony na półłanku, który jeszcze nic nie płaci. LustrKrak II 25; W tej wsi [Rększowicze] kmieci osiadłych 9, a dziesiąty włodarz, na łaniech, które zową półłankami. LustrKrak II 27, I 77, 78, 115, II 5, 15, 28; osadzono kmiecia na łanie, płaci ex medio laneo pro censu et labore fl. 4, a z drugiego półłanku płaci fl. 1 LustrLub 27, 26, 83, 84, 101, 103; Kmieci jest na pomiernych pułłankoch, ale nie na obszarzech [tj. poza wymierzonym polem] siedzących 12. LustrRus I 10].

[pułłanek czego [= należący do czego]: Karczmarz na półłanku folwarku wójtowskiego płaci et pro labore mc. 1½ LustrLub 27.

pułłanek czyj: Wójt Kasprowycz mieszczanin lubelski dzierży łanów 3½ i karczmę, karczmarz jego na półłanku osobnym, a kmieć też na półłanku wójtowskim LustrLub 33; in fundo villae Klyessczowa wymierzono łanów krótkich, niezupełnych 12 [...], w których łaniech zamyka się półłanek popa ruskiego wolny LustrLub 78.]

W charakterystycznych połączeniach: pułłanek w jednym polu, osobny, pomierny, wolny, z pełna; pułłanek nie osiadł, spustoszał; z pułłanku dawać, płacić; na pułłanku osadzić (osadzony), siedzieć (osiadły); po pułłanku mieć.

W przeciwstawieniach: »([cały]) łan (a. [laneus]) ... pułłanek« (2): Wsi nowo nasiadłe mają płacić z każdego łanu osiadłego po dwu gr, a pułłanka po jednemu. Diar 90; Ze wśi záśię/ gdźie ſzoſów niémáſz/ máią dáwáć z łanu álbo z włóki/ álbo zrzebiów/ álbo śládów po ſześći groſzy: á z pułłanków po trzy groſzé. SarnStat 972; [W tej wsi kmieci osiadłych 7 in laneis 5; trzej mają po łanie, a czterej po półłanku. LustrKrak I 75; W tej ⟨wsi⟩ kmieci osiadłych 22, siedzą na różnych rolach, jedni na łaniech, drudzy na półłankoch. LustrKrak II 44, I 37, 86, II 25, 27, 29, 39; Karczmarzów 10 [...], z których 7 ex laneis et tabernis per mc. 3, 2 z półłanków per mc. 1½, a dziesiąty ex laneo 1½ mc. LustrLub 23; W tej wsi kmieci 34, na półłankach wszyscy siedzą okrom dwu, którzy po całem łanie trzymają. LustrSand 238].

[Wyrażenia: »pułłanek osiadły«: W tej wsi kmieci jest 13 na półłankach osiadłych alias półsiódma łanów LustrRus I 6.

»pułłanek pusty [= niezasiedlony]« [szyk zmienny]: Item z półłanku pustego płaci młynarz mc 0/12/0 LustrKrak II 34, I 59, 176; pan wojewoda Cracoviensis dał woźnicy swemu półłanek pusty, który i [lege: ji ‘go’] do tego czasu dzierży bez czynszu i roboty LustrLub 33; Półłanki 2 puste, jeden do folwarku sieją, [...] Drugi półłanek tego roku spustoszał, jeszcze nie osiadł [tj. nie został zasiedlony] LustrLub 88; Półłanków pustych 13, które najmują na każdy rok, komu potrzeba, targiem jednakim per gr 30 et per capones 12 LustrSand 132, 132.

»pułłanek rolej«: LustrRus II 4; Jest też pop ruski, który ma półłanek rolej na cerkiew nadany staradawna [lege: z staradawna], tylko w jednym polu na tymże gruncie królewskim. LustrLub 65, 59.]

Synonimy: połrolek, połślad, połśladek, połśledzie, połźrzebek, pułwłoczek.

Cf [PUŁŁANIE]

MFr