1. Obrzmiałość, opuchlizna, obrzęk, nabrzmienie; także puchlina wodna; tuber Murm, Mymer¹, Calep; tumor Murm, Mymer¹, Cn; inflatio Mymer¹, Cn; aqua intercus, hydrops Calep, Cn; inflatus, torus, tumiditas Cn (71): Murm 65; Tumor. Geſchwulſt. otok. puchlina. Mymer¹ 40, 23v, 39; [ruta] z ocztem prziwarzona á poranu pita/ lecży, puchlinę thrawi FalZioł I 118c; Takież też [to lekarstwo] y boleſci gryzienia wnątrzne oddala z winem wzięte I theż puchlinę lecży/ przez vrinę wodę z żył y ze wſzego żywota pędzącz. FalZioł I 139c; Też Konik [tj. koniczyna] więtſzy y mnieyſzi [...] puchliny broni niewymownie ktorą zową połacinie Idropiſis. FalZioł I 147d; [wódka chebdowa] puchlinę z nog y z żiwota wypądza. FalZioł II 5c; Ieſtliby przy tey puchlinie było bolenie głowy. Wezmi mirri/ cżarney Heleny/ ktorą zową Epaticum/ Aloes/ ſzafranu przycżyniwſzy niewiele FalZioł V 41; Ludzie z cżęſtego á z zbytniego puſzcżania krwie: odmieniaią ſobie przyrodzenie/ á ſtaią ſie ſprawnieyſzemi ku rozmagitem niemoczam. Naprzod ku puchlinie/ drugie ku mdłoſci żołądka FalZioł V 57, I 8a, 77c, 88d, 125b, 141a (19); GlabGad G4v; Myſl błądżj/ Brzuch ſię chcze pukaċ Trzebaċ Pawle rady ſſukaċ By to ſniego wſythko wyſzło Poky by k Sercu nie prżiſzło Tha puchlina y grżizienie Co mu barzo vmyſł mienj RejKup q2v, q3v; Elephantia, Nieyáka chorobá trądowi podobna gdy ná cielie ſą nieyákie mákuły álbo łupiny y puchliná. Mącz 101c; Ty przełożone lekárſtwá ſłużą ku zniſzczeniu w cyckach/ nie thylko wrzodow ále też y mleká/ s ktorego ſye też poſpolićie puchliná czyni/ gdy ſye wnich sśiędźie. SienLek 87; Dobrze téż puchlinę pomázowáć łáynem ćielęcym/ álbo krwią koźią zmiéſzawſzy poſpołu z ſzpikiem z kośći koźich/ bo to bárzo puchlinę tłumi SienLek 132; Ieſli Koń młody á nogi mu ćieką/ mieſzay białki iáiowé z oleiem mákowym/ á maczáiąc w tym pácześi/ puchlinę mu okłáday. SienLek 175v, 81v, 118, 118v, 132v [3 r.], 133, 174, S[ss]3; Wgorącá wielkie/ mieśiącá Lipcá [św. Paula] wpádłá wgorącżkę: gdy ſię lepiey/ z łáſki Bożey/ po ćięſzkiey niemoćy [!] mieć pocżęłá/ trzebá było nápijáć ſię iey trochę winá/ áby zwody wpuchlinę byłá niewpádłá SkarŻyw 142; Hydrops – Puchlina. Calep 493a; Tuberculum – Mała puchlina, napuch. Calep 1091b, 86a, 1091a; [BielKron 1597 247].

puchlina czego (4): Częſto kroć po porodzeniu/ albo po zlężeniu: wpadaią niewiaſty w rozmagite niemoczy, Iako w febri w gorącze/ w puchliny ciała/ w boleſci żywota FalZioł V 26v, V 60v; SienLek Aaaav; Vmárł potym Irzyk 1471. z puchliny nog w Heretyctwie Huſſowym StryjKron 627.

puchlina w czym (2): FalZioł V 59; Albo Mięthki nátłucz/ z świnim ſádłem świeżym/ á ćiepło przywiń. Też bárzo dobre lekárſtwo/ ná wſzelką puchlinę w cyckoch SienLek 86v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy części ciała (1): Kwas albo ciaſto vkwaſzone z pſzenicze/ ieſt zagrzewaiącze/ Podeſzwianą puchlinę rozgania FalZioł III 25b.

W połączeniach szeregowych (6): Galienus, Naſienie Oſtowe kamień w nyrkach łamie/ puchliny/ thwardoſci y nadymania roſpądza. FalZioł I 148a, V 26v, 96; Iáko thedy w ciele cżłowiecżym/ nie tylko widzimy zdrowe cżłonki/ ále też cżaſem y puchliny/ rány/ wrzody: wſzákże ony wrzody nie ſą cżłonkámi/ chociay ſą w ciele cżłowiecżym. RejPos 92; Oczko 19v; Acżby to ieſzcże lżeyſza vtráćić pieniądze/ ále ſtráćić zdrowie prze marne pijańſtwo/ y ná podágry/ ná kánkry/ ná kárbunkuły/ ná trądy/ y ná puchlinę ſię zdobywáć/ y rozmáite inne wrzody y choroby ſobie zbieráć/ toć to záprawdę nie rozum/ ále głupſtwo á ſzaleńſtwo wielkie. WerGośc 226.

Iron. O ciąży (1): [żona, która zdradziła męża] Noſząc brzemię krádźione: więcey niż vcżćiwa/ Stęka/ zmyśla chorobę/ iákoby prawdá żywa. [...] A Iákub [tj. mąż] w płácż nieborak/ nád cudzą niecnotą: Rad że to zową iego właśćiwą robotą. Kocha ſię w ſobie Dureń/ płácże nad zdraycżyną: Ano ktoś inſzy oney puchliny przycżyną. KlonWor 60.

2. Guzowata narośl na skórze, brodawka (1): Tuber, [...] tumor rotundus in corpore, brodawka, puchlyna, brodavka BartBydg 163b.