« Poprzednie hasło: PIJANA | Następne hasło: PIJANICZKA » |
PIJANICA (141) sb m i f
m (140), f (1) GórnDworz [w znacz. 2.].
W pijanica pierwsze a jasne (w tym 5 r. błędne znakowanie), w pijańca pierwsze a pochylone; końcowe a pochylone.
sg | pl | |
---|---|---|
N | pijanica | pijanice, pijanicy |
G | pijanice | pijanic, pijanic(o)w |
D | pijanicy | pijanic(o)m |
A | pijanicę | pijanice, pijanic(o)w, pijåńc(o)w |
I | pijanicą | pijanicami |
L | pijanicach | |
V | pijanice | |
inne | sg G a. D - pijanicy |
sg N pijanica (42). ◊ G pijanice (1). ◊ D pijanicy (3). ◊ G a. D pijanicy (1). ◊ A pijanicę (8). ◊ I pijanicą (9). ◊ pl N pijanice (35), pijanicy (1); -e : -y WujNT (2:1). ◊ G pijanic (9), pijanic(o)w (3); pijanic RejRozpr, Mącz, RejPosWstaw, ModrzBaz (2), KochFr, KochPieś; -(o)w WerGośc; pijanic : -(o)w RejWiz (2:2). ◊ D pijanic(o)m (4). ◊ A pijanice (17), pijanic(o)w (1), [pijåńc(o)w]; -e : -(o)w PowodPr (1:1). ◊ I pijanicami (4). ◊ L pijanicach (1). ◊ V pijanice (2).
Sł stp: pijanica, pijenica, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
W połączeniach szeregowych (42): GlabGad O2; RejRozpr I; BielKom D2v; Perſony záſye nie ośiádłe/ lekkie/ iáko ſą gracze/ koſterowie/ pijánice/ márnotrawcy/ y ktorych by dobrá długu nie wynośiły/ máią być Areſtowáne GroicPorz dd4, b3v, xv; KrowObr 64v; RejWiz 163 [2 r.], Dd4v; Włádźiſław Krol Polſki [...] dał Swidrygałowi kſięſtwo Litewſkie cżłowiekowi pirzchliwemu á nieuſtáwicżnemu y pijanicy. BielKron 386v, 136; Liguritor et abliguritor, Strawcá/ Vtrátny żárłok/ Piyánicá/ brzuch/ bęben. Mącz 193c,245d, 255c; vſtháwicżnie trefnowáć nieprzyſtoi dworzáninowi: áni też tym kſtałtem/ iáko ſzaleni/ ábo pijánicze/ ábo błaznowie GórnDworz O3, N2v; RejPos 145; RejZwierc 5v, 36; BielSpr 2v; Strum R3v; BudNT 1.Cor 5/12[11]; CzechRozm 220v; TAk ieſt wielkie ná wſzytkich mieyſcách proznuiących/ pijánic/ y hułtáiow mnoſtwo/ iż [...] trzebá żeby był ná to poſtánowiony oſobliwy Vrzędnik ModrzBaz 36, 76; Tám [w piekle] iáko ktory grzeſzył/ ták karan będzie: inacżey cudzołożnik/ inacżey porobnik/ inacżey złodziey/ inacżey mężoboycá/ inacżey pijánicá/ inácżey mátácż/ inácżey krzywoprzyśięſzca. SkarŻyw 121; StryjKron 568; CzechEp 63, 79; KochMRot B2; WerGośc 212 [2 r.], 267, 268; Obieráią ná táki vrżąd/ gdźie ieſt rżąd/ nie pijánicę/ nie máchlerżá/ nie ták nędznego żeby z płomieniá chlebá chwytał/ ále obieráią człowieká bogoboynego/ cnotliwego/ dobrey ſławy GórnRozm G2; WujNT 51, 1.Cor 5/11, 6/10, 1.Tim 3/8; PowodPr 53; SkarKaz 351b; [ArtTanat D7].
W porównaniach (5):
~ Jako comparatum (4): pijánice ſą nád beſtye dáleko nierozumnieyſzy y ſproſnieyſzy. WerGośc 241, 241 marg; PowodPr 72; máło od martwego piiánicá rozny: Bacżenia przyſtoynego y rozſądku próżny KlonWor 69.
Jako comparandum (1): ieſt lepſzy y zacnieyſzy ośieł/ niżeli pijánicá káżdy WerGośc 214. ~
Tytuł (1): Piſał też [Rej] dla dobrych towárzyſzow diálogi rozlicżne/ Koſterę s pijánicą/ Wárwáſá z Dikáſem RejZwierc [275]v.
W charakterystycznych połączeniach: pijanica marnotrawny, mierziony, miły, nędzny, nieustawiczny, plugawy, rozpustny, sprosny, swowolny, wielki (2), wszeteczny; pijanica winny [= pijący wino].
»łotr, pijanica« (1): [Pan może] ſpołu zebrawſzy łotry pijánice/ Wyſłáć ie [...] gdzye we grzbiet pukáią [= na wojnę] RejWiz 70. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
»pijanica a marnotrawca« (1): Tego [nędzy i głodu] też pijánice wſzyścy roſpuſtni/ á nikcżemni márnotrawcy niech ſię nádźiewáią WerGośc 222. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»niemierny a pijanica« (1): cżemu [...] ná lepſzey pámięći nie máią/ [...] mieyſc onych piſmá ſwiętego/ kthore niemierne á pipjánice potąpiáią? RejPosWstaw 44.
»obżerca i (a) pijanica« [szyk 2:1] (3): RejPosWstaw 44; CzechEp 72; Przyſzedł Syn człowieczy iedząc y pijąc/ y mowią; Oto człowiek obżercá y pijánicá [vorax et potator vini] WujNT Matth 11/19. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»pijanica i pijaństwo« (1): v náſzych miłych Chrześćijan/ pijánicow y piańſtwá plugáwego wſzędźie doſyć WerGośc 10.
»proznujący i pijanica« (1): Wſzytcy proznuiący y pijánice [Ociosi ... et ebrii] ſrodze máią być karáni. ModrzBaz 36.
»pijanica i rozpustny« (1): Wencław Ceſarz [...] był ták wielki pijánicá/ y roſpuſtny/ iż gdy mu powiedziano o zgorzeniu iednego Zamku [...]/ tylko ſię o piwnicę winną [...] pytał. StryjKron 512.
»trzeźwy a pijanica« (2): Trzeźwy á pijánicá RejZwierc B3, 217v.
»utratnik albo pijanica« (1): ieſli vthrátnik álbo pijánicá ſłyſzy iż to ludzie gánią/ [...] iuż mu ſie bárzo ony rozmowy nie podobáią RejZwierc 91.
»pijanica a wszetecznik« (1): Pijániczá á wſzetecżnik ten [...] oſtátká żywotá ſwego záſpi RejZwierc 142. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»żarłok, (i) pijanica« = edax, bibax Mącz [szyk 2:1] (3): niegodnem go [Chrystusa] aby był Meſzjaſzem rozumieli/ iakoto (ich mnięmaniem) żarłoka i pjianicę MurzNT 48v; Philoenus, amator vini, Piyánicá/ żarłok. Mącz 297d, 23b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]
Synonimy cf PIJAK.
Cf NIEPIJANICA, PIJAK, PIJANY
ES