« Poprzednie hasło: OBMAWIACZ | Następne hasło: OBMAWIAĆ SIĘ » |
OBMAWIAĆ (69) vb impf
obmawiać (68), obmowiać (1); obmawiać : obmowiać Calep (2:1).
o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ma- (2) KromRozm I, WysKaz. ◊ W pozostałych formach -må- (51), -ma- (1) BudNT; obmowiać z tekstu nie oznaczającego ó.
inf | obmawiać | ||||
---|---|---|---|---|---|
indicativus | |||||
praes | |||||
sg | pl | ||||
1 | obmåwiåm | ||||
2 | obmåwiåsz | ||||
3 | obmåwiå | obmåwiają |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | obmåwiåł | m pers | obmåwiali |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | pl | |
2 | obmåwiåj | obmåwiåjcie |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
1 | m | bym obmåwiåł |
inf obmawiać (3). ◊ praes 1 sg obmåwiåm (5). ◊ 2 sg obmåwiåsz (1). ◊ 3 sg obmåwiå (44). ◊ 3 pl obmåwiają (7). ◊ praet 3 sgm obmåwiåł (1). ◊ 3 pl m pers obmåwiali (1). ◊ imp 2 sg obmåwiåj (1). ◊ 2 pl obmåwiåjcie (1). ◊ con 1 sg m bym obmåwiåł (1). ◊ part praes act obmåwiając (4).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.
- 1. Mówić o czymś, omawiać, opisywać
(48)
- a. praw. Orzekać, przedstawiać (40)
- 2. Mówić przeciw komu, pomawiać, szkalować
(11)
- W przen (1)
- 3. Namawiać, skłaniać słowami (1)
- 4. Bronić, tłumaczyć (9)
obmawiać co (7): Ci ktorzy ich namniey máią/ Swoie cnoty obmawiáią BierEz M2; RejJóz G5; RejKup y3, y3v; Circumloquor, Obmawiam/ Ogradzam/ álbo opiſuię którą rzecz słowy. Mącz 197c; ZLotołucżny Apollon/ śmierć twoię przedcżeśną/ Obmawia ná ſwey lutni żáłobliwą pieśnią KlonŻal B; Elevo — wznoſzę, Lzę, ganię, złoſcż obmawiąm. Calep 355b; [Bo pierwey wſtał/ poł dniem/ iako Euangeliſtowie obmawiąią [!]. NowModl E2].
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Hiſtoria bowiem obmawia/ że tego przećiwko niemu poſtępku celerius Athenienſes quam ipſum poenituit. Phil S.
obmawiać co (5): Diar 25; śioſtrá tá álbo przyrodzona/ [...], Mężowi tey to vmárłey s tákowych rzeczy/ ma zoſtáwić co Práwo obmawia. GroicPorz gg3v; SarnStat 304, 394, 1219.
obmawiać o czym (15): O czym wſzyſtkim liſty y Przywileie [...] ſpiſáné/ y vczynioné/ y poprzyśiężoné ſzérzéy obmawiáią SarnStat 1027, 206, 410, 451, 965. 976 (15).
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Conſtitucia Séymu Wárſzáwſkiégo Anni 1581. około ſkłádów ſolnych to obmawia/ áby w mieśćiéch vprzywileiowánych ſkłády ſolné w mocy ſwéy zoſtawáły SarnStat 394.
»w sobie obmawiać« = zawierać (2): będźiemy winni vchylić im tego/ co Conſtituciá Królá Zygmuntá/ [...] vczyniona/ w ſobie obmawia SarnStat 1219, 84.
»obmawiać i świadczyć« [szyk 1:1] (2): za którégo pánowánia [króla Zygmunta Starego] do korony per ſucceſsiońem przypádły: czego datá ich Státutu ſzérzéy świádczy/ y obmawia. SarnStat 84; iáko o tym Liſt Przywileiu náſzégo zá władzą tegóż bliſko przeſzłégo Séymu Piotrko⟨wskiego⟩ wálnégo wydány ſzérzéy obmawia y świádczy. SarnStat 1215.
»obmawiać i uczyć« (1): Deputaći pomienieni máią bydź obieráni/ [...] iáko Conſtitucia o Tribunale Anno 1578: obmawia y vczy. SarnStat 866.
W połączeniu szeregowym (1): ktorem tu dla tego wypiſał s kxiąg wáſzych kośćielnych/ ábyś nie rzekł/ iż nas obmawiaſz/ potwarzaſz/ y ſromoćiſz. KrowObr 98.
W przeciwstawieniu: »obmawiać ... chwalić« (1): W ocży niekogo chwalić, á krom ocżu obmawiać, nie ilachetnego rzecż ieſt. BielŻyw 52.
»[kogo] obmawiać jako złoczyńce« (1): Máiąc obcowánie wáſze dobre miedzy narody: áby wtem co was obmáwiáią iáko złocżyńce [ut in quo obloquuntur vobis ut malefactoribus]/ zdobrych vcżynkow bacżąc (ie/) ſławili Bogá wdzień náwiedzenia. BudNT 1.Petr 2/12.
obmawiać za czym [= czym] (1): Collátinus zá nimi [skazanymi na śmierć] przycżynę cżynić pocżął/ obmawiáiąc ich niebácżność y głupſtwo zá zwiedzienim towárzyſtwá. Phil E2.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): wyzwolił zwygnániá Athánázego/ y poſlał go z ſwemi liſty ná Biſkupſtwo iego/ do Alexándryey: obmawiáiąc wtym y oycá ſwego/ iſz Athánázego tylko był dla beśpiecżeńſtwá zdrowia iego tám záſłał/ widząc iáko wiele miał nieprzyiaćioł. SkarŻyw 390.
W przeciwstawieniu: »winić ... obmawiać« (1): krzyknęli: rátuyćie Rzymiánie rátujćie: ta Cżárnoksiężnicá/ ſyná Starośćinego zábiłá. Y zbieżał ſię lud z wielkim tłumem: iedni ią winiąc/ drudzy obmawiáiąc. SkarŻyw 69.
Synonimy: 1. opiewać, opisawać, opisować; 2. ostawiać, oszczerzać, szczypać, szkalować, uwłaczać; 3. nakłaniać; 4. bronić, tłumaczyć.
Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.
Cf OBMAWIAJĄCY, OBMAWIAN, OBMAWIANIE, OMAWIAĆ
MC