[zaloguj się]
[pdf]

ARGUMENT (432) sb

argument m (400), argumentum n (19), argument a. argumentum (13); argument RejPs (133), LubPs (159), RejWiz (2), BibRadz (13), KwiatKsiąż (2), OrzQuin (6), RejAp, GórnDworz, BielSpr (2), RejPosWstaw, CzechEp (8), CzechEpPOrz, NiemObr (20), ReszPrz (3), LatHar, GrabPospR, WujNT (36), JanNKar, PowodPr, CiekPotr, KlonWor; argumentum SeklKat, RejKup, GroicPorz, Mącz (3), SarnUzn (3), WujJud (9); argument : argumentum Leop (6 : 1).

-t : -th (431 : 4).

a oraz e jasne; a pisane dużą literą 376 r.

Fleksja
sg pl
N argument, argumentum argumenta
G argumentu argumentów
A argument, argumentum argumenta, argumenty
I argument(e)m argumenty, argumentami
L argumencie argumenci(e)ch

sg N argument (352), argumentum (8). ◊ G argumentu (11). ◊ A argument (9), argumentum (1). ◊ I argument(e)m (5). ◊ L argumencie (2). ◊ pl N argumenta (9). ◊ G argumentów (8). ◊ A argumenta (13), argumenty (2); -a PatKaz I, MurzNT, BibRadz, OrzQuin (2), WujJud, CzechEp, NiemObr (5), ReszPrz; -y WysKaz, SkarKaz. ◊ I argumenty (8), argumentami (3); -y Mącz, RejPos, NiemObr (4), OrzJan; -ami SarnStat (2); -y : -ami WujNT (1 : 1). ◊ L argumenci(e)ch (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI i XVIII w.

1. Dowód, uzasadnienie, racja [argumentum ‒ dowod, wywod BartBydg; potwierdzenie, dowód Mącz 16a; dowod, czym dowodzą czego, proba ‒ argumentum Cn] (71): PatKaz I 11v; MurzNT C3v; Argumenthá Stánkárowe/ ktoremi obálá iednego Bogá Oycá. GrzegRóżn I4 marg; Conquiſitis rationibus diſputare, Wynálezionemi á dobrze vważonemi árgumenty ſie diſputowáć. Mącz 336c, 89b; Tym ſámym Argumentem Orator wielki v Gréków Demoſthenes/ wſzytkę moc burzy Philipá Królá Mácedóńſkiégo OrzQuin Q2, E, Ev, Sv, Aa4; Trzebá tu rozeznánie mieć miedzy tym argumente SarnUzn E6, E, H2; żaden namędrſzemi wymyſły fwemi/ diálektikámi ſwemi/ y árgumenty ſwemi/ nie może poznáć Bogá Oycá iego niebieſkiego RejPos 288v; WujJud 121v, 127, 170v, 173v, 249, 249v; A iſz y wtora cżęść árgumentu ieft prawdźiwa. BiałKaz G; SkarŻyw 47; iż mu ſię nic nie odpowiedźiáło ná iego árgumentá CzechEp 260, 15 marg [2 r.], 268, 343 marg; Skąd táki árgument wiodł/ iż głowá/ ktorą ná tym mieyſcu Páweł przypomina/ nie może ſię śćięgáć ná páná Chriſtuſá NiemObr 30; Stąd/ iákich dowodow y wywodow X. K. vżywał/ z przypominánia árgumentow iego (ktorem wyżfzey położył) káżdy obacżyć może. NiemObr 37, 24, 26, 30, 34 [2 r.], 40 (17); ReszPrz 47, 58; ActReg 147; LatHar 683 marg; kiedy to Turek nie argumenti/ ále ſzablą wiárę Páná Kryſtuſową burzy OrzJan 130; SarnStat 761, 1299; SkarKaz 636b; Choćia wierutny fałſzerz fwoy árgument zdobi. KlonWor 80.

argument czego(1): Argument mieyſcá przedſię wziętego. RejPosWstaw 143a marg.

argument przeciw komu, czemu (3): Czytayćie/ Olintyáki y Philipiki iego [Demostenesa]/ naydźiećie w tám tych Orácyach ſtráſzliwe Argumentá przećiwko Kśięſtwom OrzQuin Q2; ReszPrz 45; Abowiem nie máią [adwersarze nasi] iedno te dwa árgumenty przećiwko nam. WysKaz 32.

W charakterystycznych połączeniach: argumenta burzyć, odjąć, pokrywać, przytoczyć, refutować; argumenty (argumentami) dysputować sie, dowodzić (3).

Zwrot:»wykręcić się słomianymi argumenty«: A mogąli ſię [przeciwnicy] tymi ſwymi ſłomiánymi árgumenty wykręćić. NiemObr 74.
Wyrażenia:»babie argumenty«: ktorzy [prokuratorzy] tego dowodzą (ále nikczemnymi y bábiemi árgumenty) iż Papież zacnieyſzy niż wſzytko Concilium NiemObr 62.

»dowodny argument«: y z dowodnych árgumentow ſię tego domyślawamy/ że ná nas w rychle z nienacżká [nieprzyjaciele] nápadną GrabPospR N3.

»jasny argument«: cżego iáſny árgument był JanNKar Bv.

»zgniły argument«: Lecż wy żadney rzecży inácżey probowáć nieumiećie/ iedno tym zgniłym argumentem WujJud 170v.

Szeregi: »argument a (to jest) dowod« (2): Wtory argument/ to yeſt/ dowod [wolnego umyslu]/ gdy kto dobrowolnie pofłufzny bywa ſtarſzym KwiatKsiąż Bv; Analytica. Wykład árgumentow á dowodów. Mącz 9a.

»argument abo przedsięwzięcie«: á [sam X. K.] árgumentby ábo przedśięwźięćie Dawidowe w nim [w tym Psalmie] vpátrzył CzechEp 166.

»argument i przykład«: ſnádneyby/ z tego ſwego árgumentu/ y przykłádu rozwięzać ſię mogł [Jego Miłość]. NiemObr 83.

»racyje, argumenty«: Controuerſiae przedtym pifywano práwie rozpieráiąc ſie ráciámi, árgumentámi, y replikuiąc SarnStat 1299.

»argument i śrzodek«: abowiem niktore [umysły] łatwie w każdey rzecży argument y ſrzodek mogą naleść przes ktory ſwoie przedſię wziećie prowadzić mogą KwiatKsiąż Kv.

»wywod albo (i) argument, argument a wywod« (2 : 1): Argument/ á wywod w. m. pánie Kostká nieieſt zły/ ále zda mi ſie iż więcey w nim poſtáwy/ niż wątku GórnDworz Ff5; A ktoſz was tákiego wywodu álbo Argumentu náucżył? WujJud 45, 7.

2. Krótkie przedstawienie treści, streszczenie, treść [argumentum – summa a krotkie namianowanie, co się w każdej rzeczy dzieje, ut, argumentum Virgilli, summa krotkiemi słowy ogarniona co się w całym Vergilijusie wypisuje Mącz 15d; suma rzeczy, krótkie zebranie ‒ argumentum epistolae, concionis Cn] (361): Pſalmus 50. Argument. Tu wtem Pſálmie ieſt figura á proroctwo ſądu bożego RejPs 74, 16, 17, 17v, 23, 27 (133); A dla lepſzego zrozumienia/ ſą przydáne Argumentá y ánnotácyie/ tho ieft/ krociuchne wypiſánie/ iżby wiedzyeli ći co go vżywáć będą/ czo ktory Pſalm w tobie zámyka. LubPs kt; Argument. PSalm ten opowieda nam dziwne á możne wywiedzienie z Egiptu ludu vtrapionego. LubPs Z6, B, Bv, B2v, B3, B3v (157); RejWiz A5v‒A8v żp; Leop VVv; y thákżechmy naprzod w káżdych kſięgách kłádli Argumentá/ ktore w ſobie rzecż wſzytkę która ſię tám w nich tocży krotko zámykáią/ gdzie też tám vkázuiemy koniec y cel ku ktoremu ſię ony rzecży ćiągną BibRadz I 5v, 5v, 121, 148v, 273v, 346 (10); BielSpr b3v żp; CzechEp 102, 322; O S. Ianie mowiło ſię doſyć w Argumenćie położonym przed Ewángelią iego. WujNT 815, 4 przedm; CiekPotr 1.

argument czego (45): RejJóz A3; SeklKat A6; Argumentum tych to kſyążek. GroicPorz C marg; Argument Epiſtoły S: Páwłá Apoſtołá do Tytá. Leop RR6v, PP4, NN6; ARgument tych Kſiąg. BibRadz I 1, 31, 218v; Pierwſzych kśiążek Argument. CzechEpPOrz 3; Argumentá káżdych kśiąg. WujNT 26 przedm marg, kt, 26 przedm [2 r.], 391, 391 żp, 519 [2 r.] (34); PowodPr 6. Cf Szeregi.

argument na co (5): Argument ná obiáwienie ſwiętego Ianá. Leop VVv, P4, QQ5v; RejAp BB7v; Argument ná ty Kśiążki. BielSpr b3. Cf Szeregi.

argument o czym (1): Przedmowá ku themu co ma cżyść/ á co ma rozumieć o tych kſiąſzkach/ przy kthorey ieft Argument o wſzytkich Rozdzyalech/ krotko wypiſány. RejWiz A4v.

Szeregi:»argument albo (to jest) położenie«(3): Argument to ieſt położenie tey ſprawy która ſie zamyka w tych kxiąſzkach. RejJóz A3; A ták właſnie ſie ten Pſalm prziſtoſował ná kroleftwo Ewányeliey ſwięthey po wfzem ſwiecie/ gdyż ieſt iednákiego árgumentu/ ábo położenia s przednieyſzymi. LubPs X; A tu iuż będzie Argument to ieſt krotkie położenie porządkiem vcżynione ná káżdą Roſpráwę z ofobná RejAp BB7v.

»argument(um) a(l)bo (i) summa (summaryjusz)« (10): Argumentum albo Summa tich kxiążek. SeklKat A6; Leop NN6; Liczby w Argumenćiech ábo w Summáriuſzách Rozdźiału káżdego rozſádzone/ znáczą wierſze Rozdźiału/ do ktorych należy oná Summá. WujNT 28 przedm, kt, 26 przedm, 391, 391 żp, 519 [2 r.]; Argument ábo fummá tey Propoſicyey. PowodPr 6 marg.

Synonimy: 1. dowod, przedsięwzięcie, racyja, wywod; summa, summaryjusz.

TZ