[zaloguj się]
[pdf]

PUKNĄĆ (9) vb pf

W tematach praet i con: puknę- (2) KochPieś, KochWr, puk- (2) RejKup, RejWiz.
Fleksja
inf puknąć
praet
pl
3 subst puknęły
conditionalis
sg
3 n by pukło
con praet
sg
3 f by była pukła

inf puknąć (1). ◊ fut 3 sg puknie (3). ◊ 3 pl pukną (1). ◊ praet 3 pl subst puknęły (2). ◊ con 3 sg n by pukło (1). ◊ con praet 3 sg f by była pukła (1).

Sł stp brak, Cn w innym znaczeniu, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Uderzyć [w co] (2): Więc kreglow náſtáwiáią w koło podle ściány/ Dybie iáko kot ná myſz z gałką chłop pijány/ Puknie w ściánę á drudzy zyſkał zyſkał krzycżą RejWiz 67.
a. Dla zadania bólu (1):
Zwrot: »kijem we grzbiet puknąć« (1): Będzie iedná [szata] z długim kolnierzem áż do páſá/ to powiádáią iż ták cżyſcie/ chłop ozdobny/ od wiátru ſie záſłoni kiedy trzebá/ y kijem we grzbiet nie ták bárzo puknie. RejZwierc 58.
2. Pęknąć, rozpaść się (4): Weźmi wody ćiekącéy ośḿ kwart/ wſyṕ wnię garſć czyſtégo ięczmieniá/ trzy korzenie pietruſzki/ śliw ſuchych álbo pieczonych dwie gárśći/ warz to ták długo áż źiárná ięczmienné pukną/ to potym przecédź/ á ochłodźiwſzy day chorému pić. SienLek 163.
Przen (3):
Przysłowie: Gdźie ony złoté góry nie przebráné? Gdźie Gaſzkonowie? y woyſká vbráne? W co poſzły dźiáłá/ y náſzé turnieie? Wiátrem nádźiané puknęły nádźieie. KochPieś 40 [idem] KochWr 16.
a) Zostać straconym (1): Ale lękay ſie ty iáko chceſz bo ieſli nie ná gody/ tedy pewnie ná ſrzodopoſcie álbo woſce [lege: wiosce] puknąć/ ábo ſie workowi wytrząſnąć. RejZwierc 165v.
3. Spowodować odgłos przy gwałtownym wydechu powietrza przez zaciśnięte usta [czym] (1):

W połączeniu szeregowym (1): Stlopus, Kláskánie yęzikiem álbo gębą gdy zwłaſzczá yeden policzki nádmie á ták vſtámi trzáśnie/ klaśnie/ álbo puknie. Mącz 417a.

4. Przewrócić się, spaść (2): A wąm dzięguyę [!] pokornie Zeſcze naucżili wiernie Błedna Duſſe pṙziċ na drogę Bo to yſczie tak ṙze[c]t mogę By ſię była dłużey tłukła Iuż by była yſcże pukła RejKup ſ8v.

puknąć na co (1): A byś też rzekł iż dyabli [obracają niebo]/ źlećby ſie nam sſtáło/ Pewnieby ſie to koło nam iście ſpádáło. A bez wſzego rátunku ná zyemięby pukło/ A nas wſzytki zá rázem/ by śklanki potłukło. RejWiz 148v.

Synonimy: 1. uderzyć; 2. przepaść się, rozerwać się, rozpaść się; 4. obalić się, przewrocić się, spaść.

Formacje współrdzenne cf PUKAĆ.

AĆ