« Poprzednie hasło: [POGĘBKOWANY] | Następne hasło: POGINĘŁY » |
POGINĄĆ (204) vb pf
o jasne.
inf | poginąć |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | -smy poginęli | |
3 | m | m pers | poginęli, pogineli | |
f | poginęła | m an | ||
n | poginęło | subst | poginęły, poginęli |
plusq | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | n | poginęło było, było poginęło | subst | były poginęły |
imperativus | |
---|---|
pl | |
3 | niechåjże poginą |
conditionalis | ||
---|---|---|
pl | ||
1 | m pers | bychmy poginęli, byśmy poginęli |
2 | m pers | byście poginęli |
3 | m pers | by poginęli, poginęliby, bogdaj pogineli, by pogineli |
subst | by poginęły, by poginęli |
con praet | ||
---|---|---|
pl | ||
1 | m pers | bychmy byli poginęli |
inf poginąć (12). ◊ fut 3 sg poginie (5). ◊ 1 pl pogini(e)my (8), pogini(e)m (1); -(e)my : -(e)m SkarKazSej (1:1). ◊ 2 pl poginiecie (16). ◊ 3 pl poginą (39). ◊ praet 3 sg f poginęła (4). n poginęło (38). ◊ 1 pl -smy poginęli (1). ◊ 3 pl m pers poginęli (40), pogineli (1); -ęli : -eli BibRadz (7:1). subst poginęły (8), poginęli (2) [cum N części prac, królestwa] KwiatKsiąż, BiałKaz. ◊ plusq 3 sg n poginęło było (1) RejPos, było poginęło (1) RejZwierc. ◊ 3 pl subst były poginęły (1). ◊ imp 3 pl niechåjże poginą (1). ◊ con 1 pl m pers bychmy poginęli (2) RejWiz, BibRadz, byśmy poginęli (1) Mącz. ◊ 2 pl m pers byście poginęli (2). ◊ 3 pl m pers by poginęli, poginęliby (13), bogdaj pogineli (1) PaprUp, by pogineli (1) RejKup. subst by poginęły (2), by poginęli (1) [cum N: rzeczy] RejKup. ◊ con praet 1 pl m pers bychmy byli poginęli (1). ◊ part praet act poginąwszy (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w.
- 1. Umrzeć, zwłaszcza nienaturalną śmiercią, często: polec w walce (o wielu)
(171)
- W przen (2)
- Przen: Zostać potępionym, nie dostąpić zbawienia (30)
- a. O zwierzętach, insektach
(3)
- Przen (1)
- 2. Przestać istnieć; ulec zniszczeniu, zagładzie (o wielu) (20)
- 3. Zagubić się, zawieruszyć się (o wielu) (11)
- 4. Zniknąć, zaniknąć (o wielu) (2)
poginąć dla kogo, dla czego [= z czyjego, jakiego powodu] (14): Wiele ich vpádło od miecżá: á wſſákże nie thák wiele iáko ich poginęło dla ięzyká ſwego. Leop Eccli 28/22; BibRadz Ion 1/14, 4.Esdr 9 arg; iáko dla iedney niewiáſty wiele zacnych krolow y kſiążąt y ludu poſpolitego poginęło z Grecyey BielKron 58, 187, 215; RejAp 37; RejPos 322; RejZwierc 33, 46v [2 r.], 47v [2 r.]; WerKaz 297.
poginąć od kogo, od czego (żywotne) [= kto zabil] (6): HistAl H6v, N3; Ani kuſimy Kryſtuſá iáko niektorzy z nich kuśili/ y od wężow poginęli. BibRadz 1.Cor 10/9, 1/10; WujNT 1.Cor 10/9, 1.Cor 1/10.
poginąć od czego (7): MiechGlab 4; Lepiey ſię tym ſtáło co zginęłi od miecżá/ niż tym co poginęli od głodu [interfectis fame] BibRadz Thren 4/9, 4.Esdr 12/27; Lepiey było ábyſmy byli w Egipcie pomárli/ niżli thám mamy poginąć od miecżá BielKron 40v; Mącz 402d; RejZwierc 194; WisznTr 33.
poginąć przez co (5): BibRadz I 418d marg; Ieſt też to niemoc wielka álbo wrzod pod ſłońcem/ chowáć ſkárby ná ſwe złe/ bo przez ich złą ſpráwę wiele poginęło goſpodarzow ich BielKron 80v, 95; Nie mogłby Turek ták wiele ludzi zebráć ku walce iáko ich wiele poginęło domá przes wnętrzne walki w Niemcech/ we Włoſzech á Fráncyey BielSpr 57v, 62.
poginąć czym (6): OpecŻyw 106v; Támże ich mnoſtwo na wierchu gory Feſulanu głodem poginęło MiechGlab 38; LubPs R6; WujNT Matth 26/52; Iedni z was poginiećie głodem/ drudzy mieczem/ á trzeci ſię po świećie roſproſzyćie. SkarKazSej 706a. Cf »walkami poginąć«.
poginąć za czym [= z jakiego powodu] (1): Kátyliná [...] nábuntowawſzy ſobie wiele towárzyſtwá zburzył był ták miáſto pod figurą tego że o wolności cżynił/ ták że wiele ludzi poginęło zá onym złym wſzetecżeńſtwem iego/ á zá vnieſionym vmyſłem ſproſnym iego. RejZwierc 98.
W przeciwstawieniu: »poginąć ... zbawić duszę [= życie]« (2): ſtánie przed oblicżnoſcią moią Iob Dániel Noe/ to ieſt/ s táką wiárą y s táką nádzieią iáko oni byli/ thedy niewierni poginą/ á ći zbáwią duſze ſwoie. RejAp 83, 135.
»marnie, mizernie, źle, złą śmiercią poginąć« = zginąć nienaturalną śmiercią (13:1:1:1): RejJóz M4; Tak ze też dziatki powynny [...] wſziſtki wczeſnoſcy czynić rodziczom ſwoim/ chcząli być długo ziwy na ſwiecie/ áby przed czaſſem niepomarly/ albo złą ſmierczią niepogynęły. SeklKat H; Ci z nádzyeyámi ſwemi márnye poginęli/ Co w mocnych zbroyách ſwoich vfánye ſwe myeli LubPs E4, P4v, R6, Y2v, Z2 marg; RejAp 95v; RejPos 139, 159v, 172, 264v, 306; ArtKanc S7v; ale bogday taci pierwey zle ſami pogineli ániſzlibi kiedi co dla ich nadetoſci prziſe mialo na R:P: PaprUp E2v; wiele krolow y Ceſárzow y vczonych ludzi w ſwoiey ſekćie mieli: á przećię mizernie poginęli WujNT 417.
»na walce, na wojnie, w bitwie, walkami poginąć« [szyk zmienny] (3:2:1:1): Poginęli w they bithwie [ceciderunt in eo conflictu] Criſthinus Sulkowicz z Niedzwiedza/ Mikolay Witowicz/ Woyciech Stąmpoticz, Zament Suliſław/ Grambina, wſzytko czni ryczyrze y wiele inſzych znakomitich MiechGlab 8; BielKron 203 [2 r.]; BielSpr 62; Nárzekáć będą pánienki nie máiąc oblubieńców/ Będą nárzekáć niewiáſty vtráćiwſzy męże/ y będą teſz nárzekáć corki ich nie máiąc rátunku. Oblubieńcy ich poginą ná walce [in bello consumentur]/ á mężowie od głodu pozdycháią. BudBib 4.Esdr 16/35; Ná tey woynye/ powiada/ wſzyſcy poginiecie/ Kiedy s królem Syriyſkiem/ woiowáć będzyecye. HistHel D2v; SkarKazSej 704b.
»poginąć bez wieści (a. wiadomości), cicho, tajemnie« [w tym: tajemnie, bez wiadomości (1)] [szyk zmienny] (2:1:1): Spráwuymyſz ſie iáko ći ktore ſzcżęſcie pieśći/ Bychmy nie poginęli práwie y bez wieśći. RejWiz 17v; A oni wſzetecżnicy ćicho poginęli/ Iáko ſie ſpráwowáli ták też y ſłynęli. RejWiz 99v; SkarŻyw 131.
»pomrzeć albo (i) poginąć« (2): Gdy na nas ſpołu patrzał a ſnadz ie [synów] wſpominał Ieſtli mu też po marli [!] albo po ginęli [!] Tedy mu wſpominaiącz tak ty łzy płynęły RejJóz M7v; StryjKron 260.
»poginąć i upaść« (1): Wiele ich poginęło y vpádło [perierunt et iugulati sunt]/ á wiele ich dla niewiaſt zgrzeſzyło. BibRadz 3.Esdr 4/27.
poginąć przez co (1): y thego co było [w dawnych czasach] piſano poginęło wiele przez ogień pogáńſki BielKron 335v.
poginąć czym (2): RejZwierc 87v; ſłychaćie y odálſzych [królestwach]/ cżym poginęli? BiałKaz I.
W przeciwstawieniach: »poginąć ... zost(aw)ać« (2): Tyś Pánie na pocżątku vgruntował źiemię/ á niebioſa ſą ſpráwy rąk twoich. Onyć poginą/ ale ty zoſtawaſz BibRadz Hebr 1/11; WujNT Hebr 1/11.
poginąć komu (1): A gdy poginęły Oſlice temu Cyſowi/ rzekł do ſyná: Weźmi z ſobą chłopcá iednego á idź ſzukáć Oſlic BielKron 63v.
poginąć czym (2): Wiele też znamienitich kxiąg popiſał, kthore niedbałoſcią ludzſką poginęły. BielŻyw 58, 96.
poginąć od czego (2): FalZioł III 3d; Byłby wam był ná głowę káłkus známienity. Y w brodzieby od niego/ gnidy poginęły RejFig Bb7v.
Synonimy: 1. polec, pomrzeć, umrzeć, upaść, zniknąć; 3. przepaść; 4. zniknąć.
Formacje współrdzenne cf GINĄĆ.
Cf POGINĘŁY, POGINIENIE, POGINIONY
MZ