« Poprzednie hasło: [OCHŁANĄĆ] | Następne hasło: OCHŁODCA » |
OCHŁODA (111) sb f
Pierwsze o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); -o- (21), -ó- (1); -o- : -ó- KochPieś (2:1).
sg | pl | |
---|---|---|
N | ochłoda | ochłody |
G | ochłody | |
D | ochłodzie | |
A | ochłodę | |
I | ochłodą | |
L | ochłodzie | |
V | ochłodo, ochłoda |
sg N ochłoda (22). ◊ G ochłody (27). ◊ D ochłodzie (9). ◊ A ochłodę (30). ◊ I ochłodą (11). ◊ L ochłodzie (3). ◊ V ochłodo (7), ochłoda (1). ◊ pl N ochłody (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Oziębienie, ostudzenie; zaspokojenie pragnienia
(10)
- Przen
(2)
- a) Ten, kto daje ochłodzenie (1)
- Przen
(2)
- 2. Ulga; przen (101)
»ku ochłodzie« (2): Cżemu ciało płuc ieſt rzadkie á iako gębka dziurkowate. (–) Aby tim więcey wiathru mogło w ſobie zachować ku ochłodzie ſercza. [...] Bowiem płucza maią ſie iako miech kowalſki, biorącz w ſię wiatr ku ochłodzie ſerdecżney, zaſię on zagrzany wydychaiąc GlabGad E.
»na ochłodę« (1): gośćie ſię tráfili do ich klaſztoru/ y gorącem ſrogim z drogi prágnąc wody prośili ná ochłodę. SkarŻyw 45.
ochłoda czyja (1): To ieſt odpocżynienie moie/ pośilćie ſprácowánego/ á tho ieſth ochłodá moiá Leop Is 28/12.
W połączeniach szeregowych (5): Conquiesco [...] Dobrze odpocziwam/ [...] Też ochłodę/ Roskoſz y krotochwilę mam. Mącz 341d, 186c; iż przyrodzenie ludzkie ták ieſt ſpráwione/ iż poſpolićie po roboćie ſzukamy odpocżynku/ igry/ y iákiekolwiek [!] ochłody [ut post labores quaeramus cessationem, ludos et animorum relaxationes]/ ábo też y wolnieyſzey myśli ModrzBaz 11; SkarŻyw 258; LatHar 76.
W przeciwstawieniu: »robota abo praca ... ochłoda« (1): Náznácżył im y zábáwę dla próżnowánia/ nie iáko robotę ábo pracę/ ále iáko ochłodę. SkarŻyw 260.
W porównaniu (1): IAko w przygodźie prętkimi pſi ſzcżwána/ Prágnie ochłody łani zmordowána. A w tąż moy Boże duſzá moiá licha/ W ćięſzkich fráſunkách ſwych do ćiebie wzdycha. CzahTr B2.
»mieć ochłodę« [szyk zmienny] (5): LubPs R6, R6v; KwiatKsiąż Pv; Mącz 341d; Do Cezáryey przyiáchawſzy tem nawiętſzą miał ochłodę/ iżem cżyſtą wodę pił/ á chleb świeży ieść mogł. SkarŻyw 89.
»woda ochłody« (1): Pan [...] ná dobrey mię paſzey poſadził: nád wodą ochłody [super aquam refectionis Vulg Ps 22/2] wychował mię SkarJedn 401.
»ochłoda a wesele« (1): choćia náprzećiw słábey gnuſnośći podpory á lekárſtwá ſzukamy/ álbo piecżołowliwym pracam ochłody á weſela. KwiatKsiąż F4v.
W połączeniu szeregowym (1): Day mieyſce odpoczynienia/ ochłody/ y pokoiu tym ktorzy przed námi z znákiem wiáry poſzli SkarKaz 383b.
ochłoda czego (5): Doznałem nie pożytkow/ tey ſmutney śiwośći/ Kompáruiąc z ochłodą/ vćieſzney młodośći. PaxLiz D4v. Cf »ochłoda dusze«, »ochłoda serca«.
ochłoda w czym (2): GórnDworz H3; SkarŻyw A4v; Cnotá ozdobą możnośći/ Y ochłodą w doległośći. KochMRot A2.
ochłoda w czym [= co przynosi ulgę] (5): Mącz 341d, 342a; Cżęſtokroć od rzecży ſię trudnych odwodząc/ wżywoćiech y powieśćiách świętych ochłodę ſwoię y cżytánie miał SkarŻyw 201, 383, 542.
ochłoda czyja [w tym: pron poss (6), ai pass (1), G sb (1)] (8): SkarJedn 105; KochPs 181; SkarŻyw 15, 201, 259; LatHar 674; Iużeſz mi go [jedzenia i picia] każ vdać/ coby z mą ochłodą [= radością] PaxLiz D, C4v.
W połączeniach szeregowych (9): MurzHist B4v; In aliquo homine acquiescere, Rozkoſz. Ochłodę á krotochwilę mieć s niekim. Mącz 341d, 182a, 507b; SkarJedn 356; SkarŻyw 258; KochMRot B2v; GrabowSet P4; v nas w Polſcze wczás, pokoy, ochłoda, Roſkoſz, porządek, mieſzkała y zgodá. KlonKr F3v.
W przeciwstawieniach: »ochłoda ... niepożytki, szkoda, trapienie« (3): GórnTroas 55; Miáſto ochłody/ trapienie ſie mnoży/ Co ćieſzyć miáło/ to śmiertelnie trwoży. GrabowSet S3; PaxLiz D4v.
W porównaniu (1): Czeka ochłody duſzá vtrapiona/ Iáko dżdzá czeka źiemiá vpalona. KochPs 208.
»mieć ochłodę« [szyk zmienny] (10): Tam go Biſkup pytáł ieſliby ktorą ochłodę miáł s ſwego pilnego słuchania piſma S. MurzHist S2v, B4v; Mącz 190b, 341d, 448c; GDy ná Wioſnę widzimy w połu [!]/ piękne kwiatki/ Serce ma ſtąd ochłodę PaprPan Bb4v; SkarJedn 356; SkarŻyw A4v, 201, 542.
»ochłodę odnieść« (1): Naydzieſz y w tych żywoćiech máło nie wſzytkie przednieyſze hiſtorie y żywoty z Biblijey z ktorych też wielką ochłodę y pociechę odnieść możeſz. SkarŻyw A4v.
»ochłodę przynieść (a. przynosić)« (2): Ty słowa maią być wybranym powiedane ktorzy vpádwſzy mogą żaśię na drogę przyśc i wiarą powſtać/ ktorym téſz ta pociecha wielką ochłodę przynośi MurzHist F2; KwiatKsiąż P4v.
»ochłodę uczuć« (1): Duch twoy niech będźie ćieſzyćielem moim/ [...] Ten niech me ſerce rządźi y ſpráwuie/ Zá cżym duſzá ma ochłodę vcżuie. CzahTr B3.
»ochłoda serca, sercu« (2:1): Mącz 190b; Bądź chwalon Pánie/ zá to coć ſię zdáło/ By ſię ochłodą/ mego ſercá/ sſtáło GrabowSet I; PaxLiz A2.
»studnica ochłody« (1): W ktorym Boſtwie [...] iedná ieſth ſtudnicá roſkoſzney ochłody y wſzelákiego błogoſłáwieńſtwá. SarnUzn B5.
»ochłoda i odpoczynienie« (1): Requies in amicitia alicuius, Ochłodá y odpoczinienie w miłości cziyey. Mącz 342a.
»pociecha (a. uciecha) i (a) ochłoda« [szyk 4:2] (6): KwiatKsiąż P4v; Allevor cum loquor tecum absens, Mam poćiechę y ochłodę ſercu memu gdy twoy liſt álbo xięgi czitam. Mącz 190b, 448c; ieſt ten ſmiech niemal záwdy ſwiádkiem thego/ iżeſmy dobrey myſli. Iákoż cżłowiek/ ma to s przyrodzenia/ iż prágnie vciechy/ y ochłody GórnDworz O2; SkarŻyw A4v; SkarKaz 384b.
»rozkosz i ochłoda« (1): In amici mutua benevolentia conquiescere, W zobopolney miłośći prziyacielskiey rozkoſz y ochłodę mieć Mącz 341d.
»ufność i ochłoda« (1): Pomni ślub ſwóy: toć ieſt vfność/ y ochłodá moiá KochPs 181.
»upodobanie i ochłoda« (1): w piśmie S. wielkie vpodobánie y ochłodę ducha ſwego máiąc/ onym deſzdżem polewał w śiane y buynie wſchodzące drogie y wonne ziołá pobożnośći zakonney. SkarŻyw 512.
»ochłoda, wesele« (1): Toć ieſt náſzá ochłodá/ niezmierne wcſełe/ Tkać w ty káłdony ſwoie/ iádłá bárzo wiele. PaxLiz C4v.
»k(u) ochłodzie« (6): Szedł do klaſztoru do onego [...] Oycá [...]/ proſząc áby ku ochłodzie ſwey mogł nie co przy nim przemięſkáć SkarŻyw 15; Powietrze teſz ozdobił/ rozmáitemi ptaki/ z pierzym pięknym/ z fárbámi/ głoſy/ y śpiewánim roznym/ ku ochłodzie ludzkiey SkarŻyw 259, 258; Tę tylko ſzátkę zoſtaw wrzkomo ku ochłodźie/ Ano będźie ku więtſzéy oczóm moim ſzkodźie GórnTroas 55; GrabowSet P4.
ochłoda czego (7): O ktorym [starszym synu] ieſt nádzieiá, że moiey ſtárości Za czáſem y podporą y ochłodą będzie CiekPotr 11. Cf Wyrażenia.
ochłoda czyja [w tym: pron poss (7), G sb (3), ai poss (1)] (11): WróbŻołt 58/17; Nie maſz ſie ty o czo ſtarać Wiele tobie Bog racżył dać Ieſtſtan [!] zacznoſcz y vroda A prawies ludzka ochłoda RejJóz C7v; Sſtał ſie yeſt Pan ochłodą cżłeká vbogyego/ A wſpomogł go w potrzebach y w vćiſkoch yego LubPs Cv; RejAp 178; SkarŻyw A2v; CIeſzyćielu wyborny/ gośćiu wdzięcżny ſerc náſzych/ wdźięcżna ochłodo náſza. ArtKanc H13; Rácżże przyiąć [te wiersze] zá wdźięcżne zacżny Woiewodá/ Sługi ſwego dawnego vſtáwna ochłodá. KmitaPsal ktv; Srzod mych cięſzkośći/ to ochłody moie/ Lez gorzkich zdroie. GrabowSet R2; IVż ſie więcey nie fráſuy/ ma ochłodo wielka PaxLiz E3, Dv, D3v.
»ochłoda serca« [szyk 2:2] (4): Witay/ witay żądáiący Iezu Chriſte wſzechmogący. Ochłodo ſercá náſzego MWilkHist F2, G2v; Iákoż ćię nie miłować/ moy trunecżku święty/ [...] Podź że iuż teraz do mnie/ ſercá ma ochłodo PaxLiz Dv, D3v.
»podpora i ochłoda« (1): CiekPotr B2 cf ochłoda czego.
Synonimy: 2.b. radość, wesele.
Cf NIEOCHŁODA, OCHŁODZENIE, [ODCHŁODA]
MC