« Poprzednie hasło: OBCIĄŻYCIEL | Następne hasło: OBCIĄŻYĆ SIĘ » |
OBCIĄŻYĆ (43) vb pf
o jasne.
W inf: obciążyć (7), obciężyć (2); obciążyć Calag, SkarŻyw, WyprPl, SarnStat; obciężyć Calep; obciążyć : obciężyć Mącz (3:1). ◊ W pozostałych formach: obciąż- (32), obcięż- (1) KochTarn, obci(o)ż- (1).inf | obciążyć, obciężyć |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | obciążyłem, -m obciążył | m pers | |
2 | m | -eś obciążył | m pers | |
3 | m | obciążył | m pers | obciążyli |
f | obciążyła | m an | ||
n | obciążyło | subst | obciążyły |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | bym obciążył, bych obciążył | m pers | bysmy obciążyli, bychmy obciążyli |
3 | m | by obciążył, by obciążéł | m pers |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praet | obciążono | |||||
participia | ||||||
part praet act | obciążywszy |
inf obciążyć (7), obciężyć (2). ◊ fut 1 sg obciążę (1). ◊ 3 sg obciąży (2). ◊ 3 pl obciążą (2). ◊ praet 1 sg m obciążyłem, -m obciążył (2). ◊ 2 sg m -eś obciążył (1). ◊ 3 sg m obciążył (5). f obciążyła (2). n obciążyło (1). ◊ 3 pl m pers obciążyli (2). subst obciążyły (3). ◊ con 1 sg m bym obciążył (1) CzechEp, bych obciążył (1) WujNT. ◊ 3 sg m by obciążył (2), by obciążéł (1); -ył WujNT; -ył : -éł Oczko (1:1). ◊ 1 pl m pers bysmy obciążyli (4), bychmy obciążyli (1); bysmy BudBib, WujNT (2); bysmy : bychmy BibRadz (1:1). ◊ impers praet obciążono (2); -ono (1), -(o)no (1). ◊ part praet act obciążywszy (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.
- 1. Włożyć ciężar; przygnieść czymś ciężkim
(34)
- Przen
(8)
- a) O grzechu (1)
- a. Stać się ciężarem, stanowić obciążenie
(15)
- Przen (13)
- b. Spowodować poczucie ciężkości wewnątrz ciała (3)
- Przen
(8)
- 2. Uczynić ciężkim; przen (3)
- 3. Nałożyć obowiązek, zobowiązać do świadczeń, danin (5)
- 4. Oskarżyć (1)
obciążyć czym (5): RejPs 155v; Tám mu pętá na nogi ćięſzkié włożono Y żelazem niezłomnym grzbiet obćiążono. KochPs 158; SkarŻyw 353; Głowę iego ćierniową koroną zbodźiono. A z miáſtá go prowádząc krzyżem obćiążono. LatHar 307. Cf Zwrot.
obciążyć czym (6): Bowiem Bog nic vcieſznieyſzego nad myſl cżłowieku niedał, ktorą gdi cżłowiek roſkoſzą obciąży, tedy ona nie może ſwey wolnoſci pożywać. BielŻyw 39; śmierć [...] ćię z ták łáſkáwym oycem roźdźieliłá/ A zbáwiwſzy weſela/ ſmutkiem obćiężiłá? KochTarn 73. Cf Zwroty.
»obciążyć [kogo] przysięgami« = zmusić kogoś do złożenia przysięgi (1): Ale gdym potym do nich przyſzedł/ obciążyli mię przyſięgami/ [...] przeciw bogv/ y ſvmnieniv memv/ A gdym ich nieczinił [na wieczne siedzenie mię skazali] żem przeciw panv bogv/ piſmv ſwiętemv/ y ſumnieniv memv/ według ich Sentenciei nie przyſięgał SeklWyzn g3v.
»sumnieniem, na sumnieniu [kogo] obciążyć« = obudzić w kimś poczucie odpowiedzialności (1:1): Obstringere religione, Ciáſne ſumnienie komu vczynić/ álbo obciążyć go ná yego ſumnieniu/ boyaźnią bożą go przeſtráſzyć. Mącz 422a; PowodPr 20.
obciążyć komu co (2): Trawá/ [...] ręki nie nápełniłá Zeńcowi ochotnemu: Ani łoná obciążyła Noſzarzowi pilnemu. KochPs 193; WyprPl Bv.
obciążyć czym (1): obiad niż wieczérza/ niechay mnieyſzy bywa: á to dla tego/ áby obiádem wielkim/ nátury nie obćiążéł Oczko 24v.
»obciążyć serce swoje« = zaciąć się w uporze (1): Widząc Fáráo że mu dano othpocżynienie/ obćiążył ſerce ſwoie [ingravavit cor suum]/ y nie vſluchał ich/ iáko był przykazał Pan. Leop Ex 8/15.
»sumnienie [komu] obciążyć« (1): A gdy mu [bies Lutrowi] ſumnienie chćiał obćiążyć/ cżęſto ták do niego mowił: Dyable iam też w portki náplwał/ etc. ReszPrz 51.
obciążyć czym (3): Mącz 264b; Newuchad-recár krol Bawelſki obćiążył rycerſtwo ſwe służbą wielką (marg) wł: Zniewolił rycerſtwo ſwe niewolą. (–) około Coru BudBib Ez 29/18; SarnStat 897.
W przeciwstawieniu: »ulżyć ... obciążyć« (1): BO nie będzie záćmion ná kogo to vćiśnienie (przyidzie) wedle cżáſu pierwſzego (gdy nieprzyiaćiel) vlżył [qui alleviare fecit] ziemi Zewulonowey y ziemi Náftálego/ lecż potomny obciążył (ie) [et ultimo aggravari fecit] drogą morſką/ zá Iordanem BudBib Is 9/1.
Formacje współrdzenne cf CIĘŻYĆ.
Cf OBCIĄŻENIE, OBCIĄŻONY, OCIĄŻYĆ
LW