« Poprzednie hasło: [KAZNODZIEJ] | Następne hasło: [KAZNODZIEJCA] » |
KAZNODZIEJA (309) sb m
Wszystkie samogłoski jasne (w tym w pierwszym a 9 r. błędne znakowanie oraz 1 r. zapis ko-).
sg | pl | |
---|---|---|
N | kaznodzieja | kaznodzieje |
G | kaznodzieje | kaznodzi(e)j, kaznodziejow, kaznodziei, kaznodzij |
D | kaznodziei, kaznodziejowi | kaznodziej(o)m, kaznodziejåm |
A | kaznodzieję | kaznodzieje |
I | kaznodzieją | kaznodzi(e)jmi |
L | kaznodziei | kaznodziejach |
V | kaznodzieja | |
inne | pl A a. V - kaznodzieje; sg a. pl G - kaznodziei |
sg N kaznodzieja (75). ◊ G kaznodzieje (18). ◊ D kaznodziei (11), kaznodziejowi (1) BielKom. ◊ A kaznodzieję (21). ◊ I kaznodzieją (33). ◊ L kaznodziei (3). ◊ V kaznodzieja (1). ◊ pl N kaznodzieje (47); -e (4), -é (1), -(e) (42); -e WyprPl; -e : -é MurzNT (3:1). ◊ G kaznodzi(e)j (18), kaznodziejow (10), kaznodziei (3), kaznodzij (2); -(e)j SeklKat, OrzRozm (2), RejPos, SkarŻyw, LatHar, SkarKaz (2); -ow MurzHist, PowodPr; -ei OrzQuin, SkarJedn (2); -ij ReszList; -(e)j : -ow BielKron (8:1), WujNT (1:7); -(e)j : -ij ReszPrz (1:1); ~ -ow (1), -(o)w (9). ◊ D kaznodziej(o)m (8) SeklWyzn, KromRozm I, BielKron, SkarŻyw (3), WujNT (2), kaznodziejåm (4) WróbŻołt, OrzQuin (2), ReszPrz; -åm (3), -(a)m (1). ◊ A kaznodzieje (43); -e (1), -(e) (42). ◊ I kaznodzi(e)jmi (5). ◊ L kaznodziejach (3); -ach (2), -(a)ch (1). ◊ A a. V kaznodzieje (2). ◊ sg a. pl G kaznodziei (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
kaznodzieja czego (3): racziłes kſobie v przeimye/ nakladem ſwym ludzi vczonich a kaznodziey prawdziwich ſłowa bozego/ wezwać SeklKat A2v; A ſtał Eſdrás Kápłan y kaznodzieiá zakonu Bożego ná drzewiánym ſtolcu Leop 3.Esdr 9/42; SkarŻyw 320.
kaznodzieja czyj (3): Swoiem Wiernym ſluchacżom [...] wſego dobrego życży IAN SECLVTIAN Kaznodzeya Kxążęcia Pruſkiego RejKupSekl a2; BielKron 382; ReszPrz 68.
W połączeniu z imieniem i (lub) nazwiskiem [imię i (lub) nazwisko + kaznodzieja (7), kaznodzieja + imię i (lub) nazwisko (5)] (12): Trzeczye obyauyenye gdzye/ yerarduſzeuy kaznodzyegy ktory ſyą yey począczyu przeczyual [...] panna yemu boze czyalo ſkryla PatKaz I 12v; PatKaz II 78v; SeklWyzn g3v; KrowObr 146; BielKron 202 marg, 216v, 230v, 408, Llllv; OrzQuin Y3 marg; Gdzie iednák z nimi Luther y káznodzieiá Ochin/ w thym przeſthawa. SarnUzn C7; SkarŻyw 373.
W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej [w tym: dodatkowo z imieniem własnym (6); od nazwy kraju (7), od nazwy miasta (5); kaznodzieja + przymiotnik (10), przymiotnik + kaznodzieja (2)] (12): MiechGlab [88]; SeklKat A2; iako to ſám potem/ przed kaznodźieią Baſileiſkim powiedał MurzHist V3; Vkażcie Seklucianowi/ Polſkiemu káznodzyeiowi BielKom A4; Poſeł Papieſki ſkárżył tego cżáſu ná ſługi Koſcielne/ zwłáſzcżá ná káznodzyeie Norymberſkie/ iż Luterowę przyięli wiárę BielKron 199v, 187v, 188, 326v, Llll4; OrzQuin Y3; Ian Hus y Hieronim Káznodzieie Czeſcy ſpaleni ſą. StryjKron 457; CzechEp 406.
W połączeniu z określeniem wyznania [w tym: ai (10), G sb (1), z + G sb (1), sb w składni zgody (1); kaznodzieja + określenie (8), określenie + kaznodzieja (5)] (13): iáko ći káznodzyeie Rzymſcy ludzi zwodzą BielKron 193; áby luterſtwá przeſtáli/ á Ewángeliki Káznodzieie wypędzili BielKron 221 v; v ktorych potym był káznodzieią Rokician Huſowey ſekty BielKron 327, 223, 223v, 238; Ieden Luterſki Káznodźieiá/ záraz trzjdźieśći chłopow ſłuchał ſpowiedźi WujJud 89; SkarJedn 218; LatHar 121, 381; Tákći mowią wſzyścy Kátholiccy káznodzieie Chrześćijáńſkim ludziom WujNT 505, 470; Lecż Káznodźiei krześćiáńſkiemu to ſię nie godzi WysKaz 40.
W połączeniu z określeniem przynależności do jednostki administracji kościelnej lub zakonu [w tym: dodatkowo z imieniem własnym (5); G sb (6), u + G sb (2), ai (2); kaznodzieja + określenie (8), określenie + kaznodzieja (2)] (10): PatKaz I 12v; ktory był nam Samuela do Poznania na ſwym wozie przywiozł y káznodzieią v phary vſtawił. SeklWyzn g3v; a yſch vathpyenye yakyeſz o panu Chriſtuſzye sthey tho powyeſczi yemv vroſlo, bill v Bernardinſkyego kaznodzyeye powyadayącz mv tho. LibMal 1554/190v; Był ná ten cżás w Witembergu mieście [...] Marćin Luter Doktor w piſmie ſwiętym/ káznodzyeiá zakonu Auguſtynow BielKron 193, 190, 385; bo mnie tho wiedźiéć/ y drugiégo vczyć/ iáko Káznodźiei kośćiołá Przemyſkiégo przyſtoi OrzQuin Tv, M2v; SkarŻyw 311; CzechEp 406.
W połączeniach szeregowych (20): SeklKat Hv; KromRozm II c3; LubPs P4v; LeovPrzep b4v; co Doktorowie Kośćiołá Bożego o naświętſzey ofierze piſzą/ co káznodźieie vcżą/ co Męcżennicy świadcżą/ co Confeſſorowie wyznawáią/ co Mniſzy ſpiewáią/ co Pánny cżyſte/ co ſtátecżne wdowy trzymáią. ReszPrz 22; ReszHoz 116; ReszList 152; WujNT 43, Xxxxxv; Słyſzę moy Pánie iż dawno na mię przez Proroki y ſługi y káznodźieie/ y właſne ſumnienie moie wołaſz SkarKaz 387b.
W charakterystycznych połączeniach: kaznodzieja bogobojny, dobry (7), dworski, godny, gorący, groźny, katolicki (4), krześcijański, luterski (4), nieodmienny, niepodlejszy, nieumiętny, ostry (2), porządny, pożyteczny, prawdziwy (5), rzymski (2), straszliwy, uczciwy, uczony, wielki (5), wierny (6), wsławiony, (wy)mowny (2), zacny (2), zaraźliwy, zły (3).
»ksiądz kaznodzieja« (1): ZA twem długiem kazániem/ Xięże káznodźieiá/ Gody chćiał mieć goſpodarz KochFr 120.
»kapłan i kaznodzieja« = sacerdos et lector legis Vulg (4): iż Ksiądz Biskup złupił kościoły z chwały Pana Boga, kapłany dobre i kaznodzieje prawdziwe z nich wygnał Diar 59; Leop 3.Esdr 9/42; WujNT 470; SkarKaz 417b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
»kaznodzieja i minister« (1): Przez ſmoká rozumiey ſzátáná : [...] przez fałſzywego proroká/ káznodzieie y miniſtry Antychriſtowe WujNT 875.
»nauczyciel i (a, abo) kaznodzieja« [szyk 5:2] (7): LubPs A4; SkarŻyw 300; LatHar 381; WujNT 102, 237, 576; Bo ludźie záwżdy nowe Pan Bog tworzy/ [...] ktorzy Ewángeliey y zbáwienia potrzebuią/a mieć go bez náuczyćielow y káznodźiey nie mogą. SkarKaz 240a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
»pasterz i (a(l)bo) kaznodzieja« (5): SeklKat I3; LatHar 121; Dowodzi Páweł S. [...]/ że páſterze y káznodzieie máią práwo bráć y wyćięgáć potrzeby ku żywnośći y przyodzieniu/ od ſwych owiec. WujNT 600, 583 marg, 738.
»prorok, (a, abo) kaznodzieja« (3): Powiedzyał cżárt/ iż go inácżey ſnádniey żadnym obycżáiem zwieść nie mogę/ iedno iż ſie sſtánę duchem nieprawdziwym w vſciech prorokow iego/ á kaznodziey iego RejPos 188; PowodPr 86; SkarKazSej 706b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
»kaznodzieja a szafarz słowa« (1): iż thák pan obruſzył ſie w gniewie ná koſcioł ſwoy/ iż z nyego odyął prawdziwe káznodzyeie a ſzáfárze ſłowá ſwego. LubPs R3 marg.
»kaznodzieja i teolog« (1): Oto Pan Bog tymi cżáſy ten ich fałſz znákomićie odkrył/ przez [...] káznodźieię y Theologá Krolá Iego M. Páná náſzego ReszPrz 68.
kaznodzieja czego (4): Słudzy ſą Apoſtołowye [...] nie żeby oni dawáli Ducha ſ. ále iż ſą káznodzyeymi Ewányeliey ſwiętey RejPosRozpr c; A niedziw iſz brát męcżenni- kow/ ſtał ſię káznodzieią prawdy SkarŻyw 368, 595; SkarKaz 1b.
kaznodzieja przeciwko komu (1): gdy właſny ſługá ich a on przebrány Hetman ich/ ktory wielkim duchem á ſrogim ſercem iáwnie przeſládował imię Páná tego/ sſtał ſie wneth przećiwnikiem ich/ á káznodzyeią przećiwko im RejPos 283v.
Tłumaczenie hebrajskiej nazwy księgi biblijnej Koheleta (Ecclesiastes) (9): Prożność nád prożnośćiámi/ powiedźiał Káznodźieia BibRadz Eccle 1/2, *7c, I 346 [2 r.], Eccle 1/1, 12, 7/28; o kſięgach Sálomonowych/ ktore zowiemy Eklezyáſtes albo Káznodzyeiá BielKron 79; Kśięgi Solomonowe Koheleth. (marg) Koheleth tłumácży ſię zgromádzáiący [...]. Niektorzy káznodzieią/ ále nie krzecży/ przekłádáią. BudBib I 339a.
W charakterystycznych połączeniach: kaznodzieja (na)pierwszy (5), prawdziwy (3), prawy (2), wielki (2), wierny (6).
»kaznodzieja boży« (2): Kaznodzieiá Boży Noe/ y Prorok wielki przed potopem. SkarŻyw 269 marg, 270.
»kaznodzieja Chrystusow« [szyk 1:1] (2): vczynił go káznodzieią Chryſtuſowym po wſzytkiey ziemi Niemieckiey. SkarŻyw 517, 208.
»na(j)wyższy kościelny kaznodzieja« = tytuł nadany przez ojców Kościoła św. Piotrowi (2): Cyryllus [...] Hierozolimſki [...] tym go tytułem opiſuie. Piotr kśiążę Apoſtolſkie y naywyżſzy kośćielny kaznodzieiá. SkarJedn 70; SkarŻyw 279.
»nowi kaznodzieje« = głosiciele herezji (5): KromRozm I P; gdy ná ty nowe káznodźyeye albo kſyąſzki ich nápádną/ przygadza ſye im to co głodnym/ iż co ſye im nágodźi/ to chćiwye á łákomo yedzą KromRozm II a3v; KrowObr 236 [2r.]; BielKron 223.
»kaznodzieja pogański, pogaństwa, pogańskiej nacyjej, poganow, u poganow« (1:1:1:1:1): GliczKsiąż G; Leop *B2; Piotr napierwſzy kaznodzieiá Pogáńſki. SkarŻyw 600 marg, 600; Y ieſzcże ſobie zá káznodźieię Zydowſkiey y Pogáńſkiey nácyey/ tegoż Apoſtołá ſwego / Pan Iezus był nie obrał LatHar 128.
»ewanjelista i kaznodzieja« (1): O czterech znákách prawdziwych Ewángeliſtow y káznodziey SkarKaz 240a.
»kaznodzieja a pasterz« (1): Páweł S. káznodzieyá á páſterz pogánow [...] przypomina też to oycom á rodzicom GliczKsiąż G.
»posłaniec (a. poseł) i (to jest) kaznodzieja« [szyk 3:1] (4): SkarŻyw 270, 517 marg; PowodPr 11; Wſzytki kroleſtwá ktore vpadáły/ takie poſłáńce Bożé/ y káznodźieie miáły/ ktorzy im wymiátáli na oczy grzechy ich/ y vpadek oznaymiáli. SkarKazSej 706a.
»prorok i (abo, a) kaznodzieja« [szyk 4:1] (5): RejAp 110; SkarŻyw 269 marg, 270; WujNT 869; Prorocy ábo káznodźieie twoi (rozumie o nowych fałſzywych) pokázowáli tobie kłamſtwá y głupſtwá PowodPr 10.
Synonimy: A.a. apostoł, ewanjelik, ewanjelista, poseł, posłaniec.
KW