[zaloguj się]

DAWANIE (67) sb n

Pierwsze a pochylone, drugie jasne, w e wahania.

Fleksja
sg
N dåwanié
G dåwaniå
D dåwaniu
A dåwanié
I dåwanim
L dåwaniu

sg N dåwanié (14); -é (1) OrzQuin, -e (2) BiałKat, SarnStat, -(e) (11).G dåwaniå (27).D dåwaniu (6).A dåwanié (4); -é (2), -(e) (2).I dåwanim (1).L dåwaniu (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Darowanie, ofiarowanie; uiszczanie należności, zapłata; wywiązywanie się z obowiązku prawnego lub innego; datio, datus, praestatio fiscalis Cn [w tym: czego (21)] (34): Mierziono ieſt w dawanie dufać, ale vcieſzenie za dobre ſie odpłaczać. BielŻyw 128; Yako troiakym obyczaiem bywa dawanie/ także też troiaka zaplata bywa dąna. SeklKat L3v, L3v, L4 [2 r.]; ktorzy ieſli co chcą ſobie wypráwić v Kxiążąth Krolow/ ábo v pánow/ muſzą mieć rękę wyćiągnioną ku dawániu HistRzym 3v; BudBib Tob 4/17; ModrzBaz 139; Cżemuześćie do dawaniá leniwi? SkarŻyw 589, 140; SkarKazSej 666b.

W połączeniu z nazwą podatku, świadczenia [w tym: dawanie dziesięciny (2), owsow, poborow, podatkow (3), podwod (4), trybutu, wierdunkow (2)] (14): Więtſza cżęść iuż przyzwaláłá: Krolewſkiemu przykazániu/ Y ku poborow dawániu. BierEz F; [Semowit] Káſzuby przypędził ku dawániu trybutu BielKron 343; ModrzBaz 89, 125v; SkarŻyw 284; ktemu od ludźi ſzlácheckich/ y ich poddánych po ſól przyiéżdżáiących wyćiągáią nád ich powinność dawánié owſów. SarnStat 395; MIáſto Kraſnyſtaw od dźieśiąći lat wolné od Podwód pieniężnych y dawánia koni podwodnych/ czynimy dla przyczyn ſłuſznych w tym nam pokazánych. SarnStat 1050, 351, 910, 975, 1049, 1059, 1179, 1188.

Wyrażenia: »dobrodziejstw dawanie« (1): Tám ſię ſławi wniey Pan Bog wrozmáitych dobrodzieyſtw ludziom nabożnym dawániu SkarŻyw 488.

»(h)ołdu dawanie« (2): áby nas ich ſrogośći záchowáć raczył/ niemniey theż y Hołdu dawánia MycPrz II B [3]v, II D.

»jałmużny dawanie« [szyk 2 : 1] (3): BiałKat 171; A wyborny to ieſt Iáłmużny dawánia y miłośierdźia cżynienia obycżay KuczbKat 420; SkarŻyw 98.

»sumy dawanie« (1): Nie kanclerzowe przyczyny, nie Pana Podlaskiego usiłowanie ba y takiesz summy dawanie [...] niewazyło. ActReg 130.

Szeregi: »dawanie i branie« (1): żaden mi kośćioł nie vżyczał co ſię tycze dawánia y bránia [in ratione dati et accepti]/ iedno wy ſámi WujNT Philipp 4/15.

»płaca (a. płacenie) albo (ani, i) dawanie« = solutio aut contributio JanStat [szyk 3 : 1] (4) : Nie ieſt wolen od dawánia dźieśięćin/ áni od płácenia cżyńſzow y poborow [Solvendis ... pendendis] ModrzBaz 89; iż od tych czáſów nie będźiemy wyćięgáć iákiéy płacéy/ álbo dawánia Wierdunków/ álbo ſześći groſzy od obywátelów álbo ich ludźi SarnStat 910 [idem 351], 1179.

2. Wręczanie, podawanie [czego] (9): A wſzakoſz przy dawaniu takich rzecży: proſty cżłowiek wſzytkiego bacżyć nie może FalZioł V 27; práwá/ ſą iákoby lekárſtwo/ w ktorego dawániu [in qua adhibenda]/ żaden biegły Lekarz ná oſoby niema bacżenia ModrzBaz 71; KSięgi Ziemſkié/ po dokończeniu Sądu/ máią zoſtáć ná mieyſcu ſądowym trzy dni/ á to dla dawánia Kopiy z Akt [pro dandis copiis actorum JanStat 506] którzby ich prośili. SarnStat 747, 912.
Wyrażenia: »dawanie w ręce« (2): Kielichá dáwánie w ręce. KrowObr 124 [idem] 249v.

»dawanie ręki« (1): ktorzy z málucżkiey rzecży łácno biorą wielkie obráżema [...] z niedbáłośći ábo w zdeymowániu cżapki/ ábo w rozmowie/ ábo w dawániu ręki [manum porrigendo]. ModrzBaz 66.

»dawanie karty« (1): ále mnimám/ iż z dawánia kárti/ ma ſądzić o mym rozumie. GórnDworz M4v.

»dawanie kwitow« (1): nie obracáiąc ich [pieniędzy] ná ſwoy właſny pożytek, áni względem vfolgowánia/ áni kwitów mnieyſzych dawánia/ [...] do rąk tych wiernie y zupełnie oddam SarnStat 347.

3. O nadawaniu urzędów, godności, uprawnień, mienia [w tym czego (2)] (6):
Wyrażenia: »dawanie dostojeństw« (1): Przy dawániu Doſtoieńſtw [Honoribus mandandis] cżego naywięcey trzebá pátrzyć? ModrzBaz 39.

»dawanie urzędow« (1): Dawánie vrzędow kośćielnych niegodnym patrz iáko ſtráſzliwe. SkarŻyw 319 marg.

Szereg: »branie, (albo, jako i) dawanie« (4): Non fit porrecta manus tua ad accipiendum et ad dandum collecta. Będźieſz to przyſtało nam/ otwiéráć Królowi rękę ku brániu/ á zámykáć ią ku dawániu? OrzQuin Bv; Iż iáko powinowátość Królewſka nie ſtoi ná dániu imienia/ áni ná brániu/ wedle nátury ſwéy: ták téż áni Exekucya ná brániu álbo ná dawániu nie ſtoi OrzQuin F3, E4v, F3.
4. Wydawanie z siebie, rodzenie [czego] (2): Byłáćiem záwżdy rodnieyſza [winnica]/ W dawániu winá hoynieyſza. BierEz Iv; Radiatio, Promieniſtość/ to yeſt promień y błyskánia dawánie. Mącz 345a.
5. Czynienie, powodowanie; udzielanie [czego] (17): Ale łuna kxiężyczowa ma w ſobie moc dawania wilgoti każdey rzecży y zagrzewania GlabGad H4; Formatura ‒ Doglądanie, dawanie kſztałtu. Calep 430a.
Wyrażenia: »dawanie Ducha świętego« (2): Ten też napierwſzy chćiał ſię Biſkupſtwá pieniędzmi dokupić. Abowiem chćiał mieć moc dawánia Ducha S. WujNT 430, 425.

»dawanie odpowiedzi« (1): Ma y metáphorá [...] niemałą grácią/ ták w poważnym rzecżeniu ku chłubie cżyiey/ iáko theż y w vſzcżknieniu trefnym: zwłaſzcżá ná dawániu odpowiedzi GórnDworz Q5v.

»odpustow dawanie« (1): dáie mu moc zupełną roſkázowánia/ karánia/ záklinánia/ wyzwalánia/ odpuſzczánia/ rozgrzeſzánia/ y odpuſtow dawánia WujNT 69.

»pobudek i przyczyn dawanie« (1): Pobudek y przycżyn do niecżyſtośći vmyślne ſzukánie ábo dawánie. LatHar 116.

»dawanie (dobrej) rady« = consulere JanStat (3): Zabawiał ſię y piſaniem kśiąg y rozmową ludzi vcżonych y dawánim dobrey rady bliżnemu SkarŻyw 334; SarnStat 171, 561.

»dawanie sprawy« (1): Dawánie ſpráwy Poſłów Ziemſkich o ſpráwách przeſzłych Séymowych. SarnStat 44.

»dawanie ślubu« (1): Názáiuthrz około dawánia ślubu miedzy Biſkupy roznicá byłá BielKron 391.

»dawanie świadectwa« (2): Záprawdę do przyśięgi á dawánia świádectwá [testimonium dare]/ ludźie ſtátecżni/ świádomych obycżáiow/ y mądrzi/ máią być wzywáni. ModrzBaz 86; SarnStat 708.

»dawanie wwiązania« (2): [starostowie] ná káżdą poſługę ſpráwiedliwośći im należącéy/ y ku dawániu w wiązania ſą obowiązáni [ad ... dandas eas intromissiones obligantur JanStat 654]. SarnStat 547 [idem] 937.

»dawanie zakładow« = zaręczanie (1): Tákże téż tym nie zábrániamy dawánia zakłádów náſzych/ Nobili contra Nobilem SarnStat 243.

Cf DAWAĆ, DAWAĆ SIĘ, NIEDAWANIE

HJ