[zaloguj się]
[pdf]

BEZPIECZNOŚĆ (70) sb f

beſ- (59), beś- (11), bez- (7), bezs- (1).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg pl
N bezpieczność
G bezpieczności bezpieczności
D bezpieczności
A bezpieczność
I bezpiecznością
L bezpieczności bezpiecznościach
V bezpieczności
inne dubium - bezpieczności

sg N bezpieczność (21). ◊ G bezpieczności (17). ◊ D bezpieczności (4). ◊ A bezpieczność (20). ◊ I bezpiecznością (6). ◊ L bezpieczności (6). ◊ V bezpieczności (1). ◊ pl G bezpieczności (1). ◊ L bezpiecznościach (1). ◊ Dubium bezpieczności (1).

Sł stp brak, Cn s.v. bezpieczeństwo, Linde XVI – XVII w.

1. Niezagrożenie, bezpieczeństwo; zabezpieczenie; asylia Mącz, Cn; indemnitas Cn; securitas Mącz; securitas Cn (20): BielŻyw 144 [2 r.]; RejZwierz 37v; BielKron 164v; Mącz [18]c, 36b, 42a, 338b; SkarŻyw 114; ſam vmyſlił mieſzkáć w Kijowie przez Zimę z máłym pocztem dla beſpiecznośći Swantopelkowey/ y vtwierdzenia pánowánia iego. StryjKron 170, 421; gdy dla beśpiecznośći iego [okrętu ojczyzny naszej] wſzytkim co w domu ieſt nie pogardzamy: zátonie SkarKazSej 667a.

bezpieczność od czego (2): Mącz 77d; á bezpiecżność od śmierći z nádźieią vchodzenia inſzego karánia/ [...] złe ſercá pobudza do złocżyńſtwá. ModrzBaz 79v.

Wyrażenia: »bezpieczność sądow«: Beſpieczność ſądów SarnStat 870.

»bezpieczność zdrowia« (3): ZapWar 1550 nr 2674; StryjKron 467; Miłość tedy ludzka napożytecżnieyſza ieſt/ y ku beſpiecżnośći zdrowia/ y ku możnośći. Phil P3.

»bezpieczność żywota« (2): Zoraẃ ná beſpyecżność żywotá. RejZwierz 125v, bb4v.

2. Brak obawy, beztroska, spokój; ufność, zaufanie; śmiałość, odwaga; pewność siebie, swoboda w postępowaniu; securitas Mymer1, Calep, Cn; pax Mącz (36): Mymer1 34; RejPs 178v; Wyęc yeſli ſie mu tráfi myedzy poććiwemi ludźmi być nye máyąc wſobye żadney beſpyecżnosći/ będzie ſiedzyał by ná ſſydlech GliczKsiąż K6v, K6; LubPs O6, cc6; RejWiz Cc3; Miękkie łoże/ beśpieczność/ nietroſká/ ſłodkie pićie/ tłuſte karmie/ [...] co iedno możeſz ſtrawić. SienLek 4v; RejAp 182v; RejPos 292; KochPs 55; gdzie ieſt żywot bez śmierći/ dzień bez nocy/ rádość bez ſmutku/ beśpiecżność bez boiázni SkarŻyw 584, 242, 244, 261, 324; ZawJeft 42; Calep 961b; GrabowSet Q3; LatHar 184, 667; Máiąc tedy táką nádźieię/ wielkiey beſpiecżnośći [multa fiducia] vżywamy WujNT 2.Cor 3/12, Act 4/13, 29, s. 411, Philem 8.
Przysłowie: Bezpiecżnoſć z vboſtwem milſze ieſt niż bogacſtwo zſtrachem. BielŻyw 68.
Zwrot: »mieć [u kogo] bezpieczność« = cieszyć się czyim zaufaniem: ktory [św. Filip] iáko był wdzięcżny y towárzyſki Pánu Iezuſowi/ máiąc v niego beśpiecżność nád inne SkarŻyw 384.
Szeregi: »pokoj (i) bezpieczność; (opatrzność) bezpieczność i pokoj« (2 : 1): Mącz 395c; RejZwierc 128; á (też) pokoy y beſpiecżność [pacem et quietem] dam we dni iego. BudBib 1.Par 22/9.

»bezpieczność i przystęp z ufanim«: W ktorym [Chrystusie] mamy beśpieczność [fiduciam] y przyſtęp z vfánim WujNT Eph 3/12.

»(moc) śmiałość a bezpieczność« (2): GlabGad P7; áby tem ſpoſobem bráli ſmyáłosć á beſpyecżnosć mowyenya GliczKsiąż K7.

»szczęście, wesele, bezpieczność«: O przyſſlym ſſcżęſćiu/ weſelu/ beſpiecżnośći wiekuiſtey tych ktorzy mieli w Kryſtuſá vwierzyć. Leop Is 35 arg.

a. Łagodność, wyrozumiałość, pobłażliwość; liberalitas, pudor Mącz (1): Pudore et liberalitate liberos retinere satius esse credo quam metu, Mam zá to że dáleko rychley yeden może dzieći w dobrych obyczáyách/ y w posłuſzeńſtwie odzierżeć wſtidliwą beſpiecznoſćią niżli ſrogością boyáźnią/ y zbytnią ſurowością. Mącz 448a.
3. Lekkomyślność, niedbałość, brak rozwagi, czujności; zbytnia pewność siebie, zuchwalstwo, bezczelność (13): gdzye [u dworu] nyemáſz żadney náuki/ yedno zuchwálna beſpyecżnosć/ prętkye zepſowánie żywotá GliczKsiąż H5v; LubPs Rv; RejFig Aav; Ieſt ſtan/ rozum/ vrodá/ męſtwo/ ná wſzem bácżność/ Onych kráiow ná ſtronie/ nieſkromna beſpiecżność. RejZwierz 71v; BiałKat 378; CzechRozm Av; PaprPan A4; Wie wſzyſtko nieprzyiaćiel: beſpiecżność pánuie: A iák domá ták ſobie káżdy poſtępuie. BielSjem 26; y o ſpráwách ich [Czecha i Lecha] ták głucho piſzą/ że w téy rzeczy niewiádomość tylko ſwoię/ á beſpieczność piſánia ſámę okázuią. KochCz A4v; LatHar 198; SkarKaz 8a, 206a; Gwałći wzrokiem wſzetecżnym poyźrzenie wſtydliwe/ Wnośi nową beśpiecżność w ocży ſromięźliwe. KlonWor 58.
4. Pewność, upewnienie, utwierdzenie, niezawodność (5): Day proſimy ćie wſzechmogący wietzny Boże/ przes tey Wody pokropienie/ [...] beſpietzność nádzieie/ wiáry potwierdzenie KrowObr 72v, 87; áby [...] ich niemocy ku zdrowiu/ ich omylnośći ku náſzey beſpiecżnośći ſłużyły ReszList 143; ábowiem/ mowią/ liſtyć ważne ſą y potężne: ále obecność [praesentia] (marg) beſpieczność. G. (‒) ćiáłá ſłába/ y mowá wzgárdzona WujNT 2.Cor 10/10.
a. Biegłość, umiejętność [w czym] (1): Dziwuią ſie też náſzych w ięzykach biegłośći/ Y w Láćińſkiey wymowie wſzytkich beſpiecżnośći. StryjWjaz A4.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Securitas, Beſpieczność/ Niedbáłosć. Mącz 73a, 9b, 42a.
*** Dubium (1): beśpieczności [reszta kontekstu uszkodzona] BierRozm 9.

Synonimy cf BEZPIECZEŃSTWO.

Cf BEZPIECZEŃSTWO, NIEBEZPIECZNOŚĆ, PRZEZPIECZNOŚĆ

BC